HISTORIA DE ESPAÑ A

Ana Cabana Iglesia

Fernando Suárez Golán

Tamara González López

GUIA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO

2018/2019

2

2018: Ana Cabana Iglesia; Fernando Suárez Golán

UNIVERSIDADE DE SANTIAGO DE COMPOSTELA

Recoñecemento – NoComercial – SinObraDerivada (by-nc-nd): Non

se permite un uso comercial da obra orixinal nin a xeración de obras

derivadas.

http://es.creativecommons.org/blog/wp-content/uploads/2013/04/by-nc-nd.eu_petit.pnghttp://es.creativecommons.org/blog/wp-content/uploads/2013/04/by-nc-nd.eu_petit.pnghttp://es.creativecommons.org/blog/wp-content/uploads/2013/04/by-nc-nd.eu_petit.png

3

Índice 1. DATOS DESCRIPTIVOS DA MATERIA ...................................................................................... 5

1.1. Descrición da materia.................................................................................................... 5

1.2. Prerrequisitos ................................................................................................................ 5

1.3. Profesores que imparten a materia .............................................................................. 5

1.4. Horario e lugar de titorías ............................................................................................. 5

1.5. Bloque formativo........................................................................................................... 6

1.6. Papel da materia no bloque formativo ......................................................................... 6

1.7. Interese da materia para a futura profesión ................................................................. 7

2. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS RELACIONADOS COA MATERIA .......................................... 7

2.1. Obxectivos xerais........................................................................................................... 7

2.2 Competencias xenéricas e específicas .......................................................................... 9

3. CONTIDOS DA MATERIA ...................................................................................................... 10

3.1 Estruturación dos bloques de contidos teóricos ......................................................... 10

3.2 Bloques e unidades de contido ................................................................................... 10

3.3 Desenvolvemento práctico: clases interactivas .......................................................... 11

3.4 Bibliografía básica e complementaria ......................................................................... 11

Bibliografía básica ............................................................................................................... 11

4 METODOLOXÍA DOCENTE E DISTRIBUCIÓN DA CARGA ECTS .............................................. 17

4.1 Indicacións metodolóxicas .......................................................................................... 17

a) Estrutura das sesións expositivas ................................................................................ 18

b) Estrutura das sesións interactivas ............................................................................... 18

c) Actividades de estudo independente e traballo persoal do alumno .......................... 19

4.2 Distribución da carga de traballo (ECTS) ..................................................................... 20

5 AVALIACIÓN......................................................................................................................... 20

5.1 Procedementos de avaliación ..................................................................................... 20

A) Sistema ordinario de avaliación ...................................................................................... 21

1) Exame .............................................................................................................................. 21

2) Traballo individual de lectura, recensión e comentario crítico ....................................... 21

3) Asistencia e participación nas actividades prácticas ....................................................... 22

B) Procedemento de avaliación para a segunda oportunidade e para alumnos repetidores

22

1) Exame .......................................................................................................................... 22

2) Traballo individual de recensión e comentario crítico ................................................ 22

4

3) Actividades prácticas presenciais ................................................................................ 22

C) Asistencia a clase ............................................................................................................. 23

5.2 Composición porcentual da cualificación ................................................................... 23

5

1. DATOS DESCRIPTIVOS DA MATERIA

1.1. Descrición da materia Historia de España (G5101328) constitúe unha materia obrigatoria do terceiro curso do

Grao en Ciencias da Cultura e Difusión Cultural, que na actualidade impártese na

Facultade de Humanidades do Campus de Lugo da Universidade de Santiago de

Compostela. Ten unha carga docente de 6 créditos ECTS, o que equivale a un total de

150 horas de traballo do alumno. Dentro da distribución temporal da docencia do Grao,

a materia Historia de España encádrase no segundo semestre do terceiro curso,

impartíndose as clases no horario e aulas establecidas pola Secretaría da Facultade, que

poden consultarse na web http://www.usc.es/humanidades.

1.2. Prerrequisitos Aínda que non existen prerrequisitos esenciais, á parte dos estritamente normativos, é

recomendable cursar e superado antes as materias Historia Medieval, Historia Moderna

e Historia Contemporánea. Así mesmo, é imprescindible que os alumnos posúan a

capacidade de expresarse correctamente en castelán e/ou galego.

A técnica da crítica textual, a fluidez de lectura e unha adecuada capacidade crítica do

material documental e gráfico-estatístico son habilidades que aqueles alumnos que

cursen esta materia deberán desenvolver no transcurso do semestre, de modo que o

estar familiarizados con elas, ben sexa por cursar outras materias do mesmo campo

dentro do Grao, ou ben noutras titulacións afíns nas que se incentiven estas capacidades

crítico-reflexivas, facilitará notablemente o seu traballo. Por outra banda, o

aproveitamento académico para os alumnos será maior si teñen coñecemento de

linguas estranxeiras, especialmente inglés e francés, conveniente para acceder a boa

parte da bibliografía especializada, e un adecuado dominio dos conceptos espazo-

temporais nos procesos históricos.

1.3. Profesores que imparten a materia A docencia da materia Historia de España será impartida polos profesores do

Departamento de Historia da Universidade de Santiago de Compostela, D. Fernando

Suárez Golán 1 (coordinador) e Dna. Ana Cabana Iglesia 2 , e pola investigadora en

formación Tamara González López. As linguas empregadas no desenvolvemento das

tarefas docentes serán o castelán e o galego, se ben se adoptarán estratexias docentes

específicas para os alumnos estranxeiros que non acrediten un coñecemento suficiente

dalgún deste idiomas.

1.4. Horario e lugar de titorías As titorías presenciais ordinarias, de carácter individual, recibiranse en o despachos

118 e 122 da Facultade de Humanidades do Campus de Lugo nos días e horas que se

indicarán aos alumnos ao comezo de curso. En canto á resolución de dúbidas xerais de

1 Máis información sobre o profesor e a súa produción científica na páxina web do Grupo de Investigación de Historia Moderna: http://www.usc.es/hmoderna/persoa/fernando_suarez_golan/. 2 Máis información sobre a profesora e as súas liñas de investigación na páxina do Grupo HISTAGRA: http://histagra.usc.es/é/persoa/ana-cabana/.

http://www.usc.es/humanidadeshttp://www.usc.es/hmoderna/persoa/fernando_suarez_golan/http://histagra.usc.es/es/persoa/ana-cabana/

6

interese común e para efectuar o seguimento das actividades non presenciais indicadas

nesta guía, celebraranse na aula sesións puntuais de titorías en grupo, as cales serán

anunciadas ao seu debido tempo segundo as necesidades existentes. Fóra do horario

semanal prefixado os alumnos tamén poderán comunicarse co profesores a través das

ferramentas correspondentes do campus virtual (foros e mensaxes) e de Skype

Empresarial.

1.5. Bloque formativo No actual Plan de Estudos do Grao en Ciencias da Cultura e Difusión Cultural a materia

Historia de España intégrase no bloque formativo de Historia, dentro do módulo de

Formación Humanística, xunto coas materias obrigatorias Historia Contemporánea,

Historia do Mundo Actual e Historia Moderna, así como coas optativas do módulo:

Historia de Galicia, Historia Social e Cultural de Europa I e II, e Escritura e Documento no

Mundo Moderno e Contemporáneo. Así mesmo, a materia mantén unha estreita

vinculación con outras materias da titulación nas que tamén se desenvolven conceptos

e contidos propios ou afíns ao campo de coñecemento da Historia, de aí a súa estreita

interrelación coas materias do módulo de Formación Básica Historia Antiga e Historia

Medieval (primeiro curso de Grao), e en menor medida coa optativa de Formación

Humanística Arqueoloxía e Historia da cidade antiga.

En xeral, o obxectivo común do módulo de Formación Humanística e en especial do

bloque formativo de Historia é o achegamento dos alumnos á comprensión dos procesos

históricos como instrumento de interpretación do pasado, para a comprensión do

presente e a formulación do futuro.

En calquera caso, no marco dunha titulación xeneralista e interdisciplinar como o Grao

en Ciencias da Cultura e Difusión cultural, é evidente que existe unha marcada

interrelación entre esta materia e as demais integradas no programa de estudos,

especialmente coas pertencentes aos bloques formativos de Xeografía (Xeografía

Humana e Xeografía dos Grandes Espazos Mundiais) e Historia da arte (Historia da arte

I e II), a materia de Formación Básica Pensamento filosófico e científico e algunhas outras

do módulo de Formación Específica en Produción, Xestión e Difusión Cultural, xa que

todas elas inclúen nos seus programas aspectos da cultura, a documentación, a

produción literaria e artística, a ideoloxía e o pensamento do mundo moderno, e por

tanto existe unha coincidencia de obxectivos e contidos, aínda que examinados desde

diferentes perspectivas e enfoque metodolóxicos.

1.6. Papel da materia no bloque formativo Segundo o Plan de Estudos e en relación coas demais materias do bloque formativo, a

Historia de España achegará ao estudante unha perspectiva global da evolución histórica

ocorrida desde o mundo medieval e os comezos da época democrática do século XX. O

obxectivo da materia consiste na presentación, análise e discusión dos debates e os

temas centrais no ámbito demográfico, económico, social, cultural, relixioso e político,

que expón o estudo do período de tempo que se estende entre finais do século XV e

finais do século XX. Os conceptos e contidos desenvolvidos nesta materia deben facilitar

que os alumnos que cursen as demais materias do bloque formativo dentro do Grao en

7

Ciencias da Cultura e Difusión Cultural poidan acceder a unha mellor compresión dos

procesos de cambio e continuidade que experimentou a sociedade española en relación

cos períodos históricos inmediatamente anteriores e coetáneos. De aí a estreita

relación, que xa se sinalou, coa Historia Medieval e a Historia Contemporánea, Neste

sentido, na materia Historia de España analízanse monográficamente procesos

históricos que reverten nos contidos das materias sinaladas.

En relación ao Plan de Estudos, considerouse necesario orientar o desenvolvemento dos

contidos da materia cara ao ámbito cultural, en consonancia co perfil da titulación, e a

complementariedade cos contidos desenvolvidos noutros campos do coñecemento

humanístico próximos á Historia, como a Literatura ou a Filosofía, tendo en conta que

ao abordar a explicación e compresión de contidos e conceptos destes dous ámbitos

enmarcados cronoloxicamente en la época histórica á que se dedica a materia Historia

de España ,resultará de gran axuda para os alumnos o acceder a un coñecemento xeral

da sociedade e o clima cultural que as xerou.

1.7. Interese da materia para a futura profesión En primeiro lugar, xunto coas restantes materias do bloque, a materia Historia de España

introduce ao alumno en conceptos e ferramentas básicas para o estudo de calquera

época histórica e iníciaos nos recursos fundamentais para o seu coñecemento mediante

o manexo de fontes de diversa natureza e das diferentes metodoloxías de análises.

No que se refire ás saídas profesionais previstas na Memoria do Grao, os contidos e

conceptos desenvolvidos nesta materia resultarán especialmente importantes para

todos aqueles que pretendan acceder a unha praza de docente na área de Ciencias

Sociais, Xeografía e Historia do Ensino Secundario, para impartir materias humanísticas,

ou no ensino superior da Historia. Tamén será relevante para o desenvolvemento de

actividades profesionais vinculadas coa xestión de bens culturais e patrimoniais. Así

mesmo, tamén servirá de base a aqueles outros que opten por continuar os seus estudos

universitarios coa intención de alcanzar unha maior especialización a través dos estudos

de posgrao, máster e doutoramento.

2. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS RELACIONADOS COA MATERIA

2.1. Obxectivos xerais Despois de que disciplina do módulo de Formación Humanística, no marco da

aprendizaxe da Historia, esta materia ten como principal obxectivo conceptual a

presentación, análise e discusión das grandes transformacións ocorridas en España no

período de tempo que se estende entre a constitución dos reinos hispánicos (ss. XI-XIII)

e a consolidación democrática e o nacemento do estado das autonomías (s. XX).

Preténdese que o alumnado consiga unha comprensión da xénese e desenvolvemento

dos principais procesos históricos que viviu a sociedade española, que atenda á súa

multicausalidade e que coñeza os conceptos fundamentais que definen a evolución

espazo-temporal dos mesmos co obxecto de asimilar unha visión plural e crítica da

conformación da sociedade, a economía, o sistema político e a cultura do momento

8

actual. Dous obxectivos máis específicos serán, por unha banda, conseguir que o alumno

se achegue aos contidos xerais da materia a partir do coñecemento de conceptos e

correntes intelectuais da Historiografía, e, por outra banda, prestar atención aos

procesos de democratización e construción da cidadanía. Nun maior nivel de concreción,

entre os obxectivos relacionados cos novos coñecementos ou habilidades adquiridas na

materia cabe mencionar os seguintes:

1. Familiarizar ao estudante cos diferentes sectores que inciden no desenvolvemento

da cultura humana tanto na época moderna, preparándoo para iniciar o desempeño

de actividades profesionais relacionadas co mundo da cultura.

2. Reflexionar sobre os problemas do mundo actual e analizar a súa posible evolución

coa perspectiva que proporciona o coñecemento dos procesos históricos da época

moderna.

3. Comprender as raíces da nosa cultura e os procesos diacrónicos da sociedade e do

pensamento humano durante a época moderna e que conduciron ao mundo de

hoxe.

4. Estimular a creatividade para dar respostas adecuadas aos problemas expostos e

fomentar o gusto pola innovación a partir do fomento da análise crítica dos datos e

teorías presentadas.

Para todo iso é imprescindible un adecuado coñecemento e manexo das fontes e da

bibliografía específica. Isto supón, por unha banda, que o alumno debe dominar os

métodos e técnicas de análises dos documentos históricos e, por outra, que sexa capaz

de completar esas informacións coa investigación actual, de modo que poida analizar,

sintetizar e criticar os datos obtidos e contrastalos cos estudos actuais para obter as

adecuadas conclusións.

A consecución con éxito destes obxectivos axudará aos estudantes a valorar as

semellanzas e diferenzas estruturais que existen entre a época histórica analizada nesta

materia e outras cuxo aprendizaxe se propón en materias diferentes, ou, noutra orde de

cousas, dispor das aptitudes intelectuais suficientes para discernir a información

histórica coa que pode atoparse en diversos medios de información nos seus diferentes

formatos (prensa, televisión, internet…).

Por último, entre os obxectivos de carácter instrumental e competencial da materia

potenciaranse os seguintes:

1. Introdución aos procedementos heurísticos e metodolóxicos de construción do

coñecemento histórico aplicados a aspectos tratados na materia.

2. Desenvolver as competencias de razoamento, argumentación e ordenación do

coñecemento, tanto a través da selección de materiais como a discusión e

exposición de resultados.

3. Fomentar a capacidade de autocrítica e superación que potencie a preocupación do

estudante pola calidade do traballo persoal.

9

2.2 Competencias xenéricas e específicas O desenvolvemento docente da materia Historia de España contempla tamén entre os

seus obxectivos os relacionados co dominio de certas ferramentas de aprendizaxe e de

formación en relación coas competencias xenéricas que busca desenvolver o Grao:

— Que os estudantes posúan os coñecementos básicos relativos á área de Historia de

España derivados da educación secundaria e que sexan capaces de amplialos e

desenvolvelos mediante o contacto con textos especializados e achegamentos

recentes (CG1)

— Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación

dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por

medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro

da área da Historia de España (CG2).

— Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes

(relativos aos contidos da Historia de España) para emitir xuízos que inclúan unha

reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética (CG3).

— Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un

público tanto especializado como non especializado (CG4).

— Que os estudantes desenvolvan aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para

emprender estudos posteriores con un alto grao de autonomía (CG5).

Co estudo desta materia preténdese que o estudante adquira un coñecemento crítico e

historiográficamente actualizado dos principais contidos correspondentes ao período

histórico moderno. A adquisición desa información cualificada será instrumento para

desenvolver habilidades de lectura comprensiva, razoamento crítico e exposición

razoada. En termos xerais, polo que respecta á adquisición de competencias

poténcianse especificamente as seguintes:

1. Adquisición de coñecementos profundos acerca da Historia de España (CE4).

2. Capacidade de elaboración de comentarios razoados e críticos de obras e textos

relacionados coa historia de España (CE5).

3. Habilidade na elaboración, redacción e presentación dun traballo escrito de

iniciación elemental á investigación (CE6).

Por todo iso, a participación activa dos alumnos tanto nas clases expositivas como, sobre

todo, nas interactivas resultará imprescindible. Neste sentido, o estudo da Historia de

España debe potenciar como competencias transversais: 1º que os alumnos melloren

na redacción adecuada de textos, coa correspondente presentación formal axustada aos

parámetros hoxe imperantes nos procesadores informáticos (CT2); 2º que demostren

habilidade no uso das novas tecnoloxías (CT3).

Como competencias xerais sistémicas preténdese fomentar no alumno o

desenvolvemento dun espírito crítico e a estimulación intelectual do grupo e de alumno,

competencias que, ademais, resultarán de gran utilidade á hora de desenvolver a

capacidade crítico-reflexiva na análise dos procesos e acontecementos históricos desde

diferentes perspectivas (social, relixiosa, cultural, política…). O estudo da materia debe

constituír un ensaio continuo da concepción da Historia como tempo social, superando

10

as visións diacrónicas e meramente descritivas, e a transmisión do coñecemento debe

facilitar a percepción dun tempo histórico no que se interrelacionen pasado, presente e

futuro.

Por último, entre as competencias xenéricas interpersoais cabe destacar a comunicación

interpersoal considerando as clases interactivas non só como un diálogo profesor-

alumnos, senón tamén como un ámbito de discusión no que os alumnos establezan

debates entre eles, discutindo diferentes puntos de vista, e fomentando a participación

activa.

3. CONTIDOS DA MATERIA

3.1 Estruturación dos bloques de contidos teóricos Os contidos da materia organízanse ao redor de dous eixos temáticos. O primeiro deles

céntrase no coñecemento da Historia de España na época moderna. Aborda, en primeiro

lugar, as estruturas da economía e da sociedade, e, a continuación, as manifestacións

culturais (Renacemento, Barroco e Ilustración) e os procesos políticos acontecidos en

España desde a unión das Coroas de Castela e Aragón no reinado dos Reis Católicos, até

o fin do Antigo Réxime. O segundo dos eixos da materia consiste na presentación e

análise dos debates e temas centrais que expón o estudo do período de tempo que se

estende entre finais do século XVIII e a actualidade. Preténdese especialmente que o

alumno adquira unha visión adecuada da xénese e desenvolvemento histórico dos

principais procesos que se relacionan máis directamente coa configuración actual de

España (formación da democracia, xurdimento e evolución de problema nacional,

articulación económica do país no contexto internacional).

Tendo en conta que se trata dunha materia semestral de 6 créditos ECTS axustáronse os

contidos ao número de horas totais de traballo contempladas incorporando, como é

natural, aqueles contidos da disciplina que mellor se adaptan aos obxectivos xenéricos

do Grao en Ciencias da Cultura e Difusión Cultural, procurando favorecer, na medida do

posible, a complementariedade cos contidos abordados por outras materias do mesmo

bloque formativo.

3.2 Bloques e unidades de contido

I. HISTORIA MODERNA DE ESPAÑA 1. Poboación, economía e sociedade 2. Institucións e política na España do Antigo Réxime 3. Cultura española e pensamento moderno

II. HISTORIA CONTEMPORÁNEA DE ESPAÑA 4. As culturas políticas da España Contemporánea 5. A sociedade liberal: cidadanía e cultura 6. A construción da España democrática. Da "cultura do medo" á acción

colectiva.

11

3.3 Desenvolvemento práctico: clases interactivas Os contidos das clases interactivas centraranse na posta en práctica dos coñecementos

adquiridos nas sesións expositivas e como resultado do traballo persoal dos alumnos, a

través do comentario de textos e a utilización de fontes e bibliografía específica, de

forma que se manifeste a relación entre o xeral e o particular e viceversa, o cal permitirá

analizar e interpretar situacións concretas mediante o emprego das ferramentas

historiográficas. Nestas actividades introducirase o manexo de recursos electrónicas

provedores de información documental de época moderna, como poden ser o Portal de

Arquivos Españois PARES (http://pares.mcu.es), a Base de Datos en liña do Arquivo

Histórico Universitario de Santiago (https://arquivo.usc.é) ou o acceso web aos fondos

documentais do Arquivo da Catedral de Santiago (http://csa.3000.é), que ofrecen un

acceso libre e gratuíto, non só ao investigador, senón tamén a calquera cidadán

interesado en acceder aos documentos con imaxes dixitalizadas dos arquivos

mencionados. Tamén se prevé a utilización da USC Virtual (http://cv.usc.es) para

proporcionar documentación e para a realización de probas.

3.4 Bibliografía básica e complementaria En canto á bibliografía recomendada para a súa consulta polos alumnos, considérase

oportuno presentar en primeiro lugar unha selección dos principais manuais e estudos

xerais onde o estudante poderá localizar, con gran facilidade, unha base e complemento

aos temas explicados polo profesor, así como boa parte das lecturas que teñen un

carácter obrigatorio. Xunto a esta ofrécese unha bibliografía complementaria, que

deberá resultar de axuda aos alumnos para documentarse e realizar a maioría das

actividades prácticas a desenvolver durante o curso. En calquera caso, o alumno sempre

poderá ampliar a información bibliográfica sobre un tema concreto, para realizar un

traballo ou investigación ou simplemente co obxecto de profundar nun determinado

apartado do programa da materia consultando a bibliografía que se proporciona con

cada un dos temas ou recorrendo ao profesor para que este oriéntelle sobre as lecturas

e estudos máis recomendables en cada caso.

Bibliografía básica

ALVAR EZQUERRA, J. (coord.), Diccionario de Historia de España, Madrid: Istmo, 2003.

DOMÍNGUEZ ORTIZ, A., España, tres milenios de historia, Madrid: Marcial Pons, 2001.

GARCÍA DE CORTÁZAR, F. y GONZÁLEZ VESGA, J.M., Breve Historia de España, Madrid:

Alianza, 2016.

PEREZ, J., Historia de España. Barcelona: Crítica, 2000.

TUSELL, J.; MARTÍN, J. L.; MARTINEZ SHAW, C., Historia de España, 2 vol. Madrid: Taurus,

2001.

VALDEÓN, J.; PEREZ, J.; JULIÁ, S., Historia de España. Madrid: Austral, 2003.

VIDAL, P., Historia de España. Barcelona: Crítica, 2008.

Bibliografía complementaria

http://pares.mcu.es/https://arquivo.usc.es/http://csa.3000.es/http://cv.usc.es/

12

ESPECÍFICA BLOQUE I

ALVAR EZQUERRA, A. et al., La economía en la España moderna, Madrid, 2006.

ALVAR EZQUERRA, A. et al., La España de los Austria: la actividad política, Madrid, 2011.

ANES, G., El Antiguo Régimen. Los Borbones, Madrid, 1985.

ARTOLA, M., La Hacienda del Antiguo Régimen, Madrid, 1982.

BARRIO GOZALO, M., El clero en la España moderna, Córdoba, 2010.

BERNARDO ARES, J.M; y MARTÍNEZ RUÍZ, E. (eds.), El municipio en la España Moderna,

Córdoba, 1996.

BUSTOS RODRÍGUEZ, M., Época moderna: de la monarquía hispánica a la crisis del

Antiguo Régimen. Madrid, Sílex, 2007.

CARR, R. (ed.), Historia de España, Barcelona: Península, 2001.

DOMÍNGUEZ ORTIZ, A., El Antiguo Régimen. Los Reyes Católicos y los Austrias, Madrid,

1988.

DOMÍNGUEZ ORTIZ, A., La sociedad española en la edad moderna, Madrid, 2005.

EIRAS ROEL, A., Estudios sobre agricultura y población en la España Moderna, Santiago

de Compostela, 1990.

ELLIOT, J.H., España y su mundo, 1500-1700, Madrid, 1991.

ELLIOT, J.H., La España Imperial, 1469-1716, Barcelona: Vicens Vives, 1973.

ELLIOT, J.H., Richelieu y Olivares, Barcelona, 2002.

FERNÁNDEZ ALBALADEJO, P. et alii, El Siglo de Oro (siglo XVI), Barcelona, 1988.

FERNÁNDEZ DÍAZ, R., La España Moderna: siglo XVIII, Vol. 4, Madrid, 1993.

FEROS CARRASCO, A. et alii, La crisis del siglo XVII, Barcelona, 1988.

FLORISTÁN, A. (coord.), Edad moderna. Historia de España, Ariel, 2005.

FLORISTÁN, A. (coord.), Historia de España en la edad moderna, Ariel, 2004.

GARCÍA CÁRCEL, R., La España Moderna: siglos XVI y XVII, Vol. 3, Madrid, 1993

GARCÍA CÁRCEL, R., La España Moderna: siglos XVI y XVII, Vol. 3, Madrid, 1993.

GARCÍA-BAQUERO GONZÁLEZ, A. et alii, El reformismo borbónico (1700-1789),

Barcelona, 1988.

GARCÍA-BAQUERO GONZÁLEZ, A. et alii, El reformismo borbónico (1700-1789),

Barcelona, 1988.

KAGAN, R., Universidad y sociedad en la España Moderna, Madrid, 1981.

LE FLEM, J.P. et alii, La frustración de un imperio (1476-1714), Barcelona, 1982.

LORENZO CADARSO, P.L., Los conflictos populares en Castilla (siglos XVI-XVII), Madrid,

1996.

LYNCH, J., España bajo los Austria, 1598-1700, Barcelona: Península, 1993.

13

MARCOS MARTÍN, A, España en los siglos XVI, XVII y XVIII. Barcelona, 2000.

MARTÍN RODRÍGUEZ, J.L., Baja Edad Media (siglos XIII-XV), Vols. 5 y 6, Barcelona, 1994.

MARTÍN, J.L. et alii., Historia de España, Madrid, Taurus, 1998.

MARTÍNEZ RUIZ, E. et alii., La España Moderna, Madrid, Istmo, 1992.

MOLAS, P. Edad Moderna (1474-1808), Vol. 3. Madrid, 1988.

NADAL, J., La población española. Siglos XVI al XX, Barcelona, 1984.

PÉREZ MOREDA, V., Las crisis de mortalidad en la España interior, siglos XVI-XIX, Madrid,

1980.

PÉREZ SAMPER, M. A., La España del Siglo de las Luces, Barcelona, 2000.

PÉREZ, J., Historia de España, Barcelona: Crítica, 1999.

RODRÍGUEZ GARCÍA, J; y CASTILLA SOTO, J; Diccionario de términos de Historia de

España. Edad Moderna. Barcelona, 1998.

RUÍZ MARTÍN, F, y GARCÍA SANZ, A (eds.), Ciudad y mundo urbano en la época moderna,

Madrid, 1997.

RUIZ TORRES, P. et alii, La transición del Antiguo al Nuevo Régimen (1789-1875),

Barcelona, 1988.

SAAVEDRA, P. y VILLARES, R. (eds.), Señores y campesinos en la Península Ibérica (siglos

XVIII-XIX), Barcelona, 1991.

VÁZQUEZ DE PRADA, V., Historia económica y social de España. Siglos XVI-XVII, Madrid,

1978.

ESPECÍFICA BLOQUE II

BARRIO ALONSO, A., La modernización de España (1917-1939): política y sociedad,

Madrid, Síntesis, 2004

BERNECKER, W., España entre tradición y modernidad: política, economía, sociedad:

(siglos XIX y XX), Madrid, Siglo XXI, 1999

CASANOVA, J., República y Guerra Civil, Barcelona, Crítica, 2007

CASANOVA, J.; GIL ANDRÉS, C., Historia de España en el siglo XX, Ariel, 2009

GRACIA, J.; RUIZ CARNICER, M.A., La España de Franco (1939-1975). Cultura y vida

cotidiana, Madrid, Síntesis, 2004

MARTÍNEZ MARTÍN, Jesús A. (ed.): Orígenes culturales de la sociedad liberal (España

siglo XX), Madrid, Biblioteca Nueva, 2003

URÍA, J., La España liberal (1868-1917). Cultura y vida cotidiana, Madrid, Síntesis, 2008.

1. Siglo XIX e primeiro tercio do XX

14

AGUADO, A.; RAMOS, M.D.: La modernización de España (1917-1939). Cultura y vida

cotidiana, Madrid, Síntesis, 2008

ÁLVAREZ JUNCO, J., Mater dolorosa: la idea de España en el siglo XIX, Madrid, Taurus,

2002

AVILES FARRÉ, J.; ELIZALDE PEREZ GRUESO, M. D.; SUEIRO SEOANE, S.: Historia Política,

1875-1939. Historia de España XVII, Madrid, Istmo, 2002.

BAHAMONDE, A. (coord.): Historia de España siglo XX, 1875-1939. Madrid, Cátedra,

2000.

BALLBÉ, M.: Orden público y militarismo en la España constitucional (1812-1983),

Madrid, Alianza, 1983.

BARRIO ALONSO, A., La modernización de España (1917-1939): política y sociedad,

Madrid, Síntesis, 2004.

BERNECKER, W., España entre tradición y modernidad: política, economía, sociedad:

(siglos XIX y XX), Madrid, Siglo XXI, 1999.

CABRERA, M., (coord.), La creación de las culturas políticas modernas, 1808-1833,

Madrid, Marcial Pons, 2014.

CABRERA, M.A., El reformismo social en España (1870-1900), Valencia, Universidad,

2014.

CAFFIERO, M. et alii (coords.), Mujeres y culturas políticas en España, 1808-1845,

Barcelona, Bellaterra, 2013.

CARR, R.: España, 1808-1975. Barcelona, Ariel, 1998 (5ª edición).

FUSI, J. P. y PALAFOX, J.: España 1808-1996. El desafío de la modernidad. Madrid, Espasa

Calpe, 1997.

GARCÍA DELGADO, J. L. et ali.: Un siglo de España. La economía. Política y sociedad. La

cultura. Madrid, Marcial Pons, 2000.

GONZÁLEZ CALLEJA, E., La España de Primo de Rivera: la modernización autoritaria

1923-1930, Madrid, Alianza, 2005

MILLÁN, J.& ROMEO, M.C., “¿Por qué es importante la revolución liberal en España?

Culturas políticas y ciudadanía en la historia española”, en BRUGUERA, M. &

SCHMIDT-NOVARA, C., (eds.), Historias de España contemporánea. Cambio social y

giro cultural, Valencia, PUV, 2008, pp. 17-44.

MORENO LUZÓN, J. (ed.), De las urnas al hemiciclo. Elecciones y parlamentarismo en la

Península Ibérica (1875-1926), Madrid, Marcial Pons, 2015.

JOVER ZAMORA, J. M., et al.: España, sociedad, política y civilización (siglos XIX y XX).

Madrid, Debate, 2001.

15

JULIÁ, S.: Historias de las dos Españas. Madrid, Taurus, 2004.

LÓPEZ DAVALILLO, J.: Atlas de Historia Contemporánea de España y Portugal, Madrid,

2002.

MARTÍNEZ CUADRADO, M.: La burguesía conservadora (1874-1931). Historia de España

Alfaguara. Vol. VI. Madrid, Alianza Editorial, 1975.

MARTÍNEZ RUIZ, E.: Atlas de Historia de España (vol. 2), Madrid, 1999.

PAN MONTOJO, J. (coord.), Más se perdió en cuba. España, 1898 y la crisis de fin de siglo,

Madrid, Alianza, 2006.

PAREDES, J. (coord.): Historia contemporánea de España. Vol. I: El siglo XIX. Vol. II: El

siglo XX. Barcelona, Ariel, 1998.

SOLÉ TURA, J. Y AJA, E.: Constituciones y períodos constituyentes en España, 1808-1936.

Madrid, Siglo XXI, 1978.

SUÁREZ CORTINA, M.: Las máscaras de la libertad. El liberalismo español, 1808-1950.

Madrid, Marcial Pons, 2003.

2. Ditadura franquista

CASANOVA, Julián: La Iglesia de Franco. Madrid, Temas de Hoy, 2000.

CAZORLA, A., Las políticas de la victoria. La consolidación del nuevo estado franquista

(1938-1953), Madrid, Marcial Pons, 2000.

DÍAZ GIJÓN, José R. et alii: Historia de la España actual, 1939-1996. Autoritarismo y

democracia. Madrid, Marcial Pons, 1998.

ELLWOOD, S.: Prietas las filas: historia de Falange Española: 1933-1983, Barcelona,

Crítica, 1984.

FERNÁNDEZ AGUILAR, P.: Memoria y olvido de la Guerra Civil española, Madrid, 1996.

FONTANA, Josep (Ed.): España bajo el franquismo. Barcelona, Crítica, 1986

FUSI, Juan Pablo (Coord.): La época de Franco (1939-1975). Sociedad, Vida y Cultura.

Madrid, Espasa Calpe, 2001.

FUSI, Juan Pablo y PALAFOX, Jordi: España, 1808-1996. El desafío de la modernidad.

Madrid, 1998.

GARCÍA DELGADO, José Luis (Ed): El primer franquismo. España durante la Segunda

Guerra Mundial. Madrid, Siglo XXI, 1989.

HISTORIA SOCIAL (1998): El Franquismo, nº. 33.

LAFUENTE, I.: Esclavos por la patria: la explotación de los presos bajo el franquismo,

Madrid, Temas de Hoy, 2002.

MARÍN, José Mª; MOLINERO, Carme, YSÀS; Pere: Historia política de España, 1939-2000.

Madrid, Istmo, 2001.

16

MARTÍNEZ, J. A. (Coord.): Historia de España. Siglo XX, 1936-1996. Madrid, Cátedra,

1999.

MOLINERO, C.: La captación de las masas. Política social y propaganda en el régimen

franquista, Madrid, Cátedra, 2005.

MOLINERO, Carme.; YSÁS, Pere, La anatomía del franquismo: de la supervivencia a la

agonía, 1945-1977, Barcelona, Crítica, 2007.

MONTERO, Julio (Ed.): Constituciones y códigos políticos españoles, 1808-1978.

Barcelona, Ariel., 1998.

MORADIELLOS, Enrique: 1936. Los mitos de la guerra civil, Barcelona, Península, 2004.

MORADIELLOS, Enrique: La España de Franco (1939-1975). Política y sociedad. Madrid,

Síntesis, 2000.

MORENO FONSERET, Roque y SEVILLANO CALERO, Francisco: El franquismo. Visiones y

balances. Alicante, Universidad de Alicante, 1999.

NASH, Mary: Rojas: Las mujeres republicanas en la guerra civil, Madrid, Taurus, 1999.

PASADO Y MEMORIA. Revista de Historia Contemporánea (2002): El régimen franquista,

nº 1.

PAYNE, Stanley G.: Franco. El perfil de la historia. Madrid, Alianza, 1995.

PÉREZ PICAZO, Teresa, Historia de España del Siglo XX, Barcelona, Crítica, 1996.

PRESTON, Paul: Franco. Caudillo de España. Barcelona, Grijalbo, 1994.

RICHARDS, Michael.: Un tiempo de silencio. La guerra civil y la cultura de la represión en

la España de Franco, 1936-1945, Barcelona, Crítica, 1998.

RODRIGO, Javier: Hasta la raíz: violencia durante la guerra civil y la dictadura franquista,

Alianza, Madrid, 2008.

SÁNCHEZ RECIO, G., “El primer franquismo”, en Ayer, nº. 33, 1999.

SAZ, I., España contra España: los nacionalismos franquistas, Madrid, 2003.

SERRANO, Secundino: Maquis: historia de la guerrilla antifranquista, Madrid, Temas de

Hoy, 2001.

TOWNSON, N., (ed.), España en cambio. El segundo franquismo, 1959-1975, Madrid,

Siglo XXI, 2009.

VINYES, R.: Irredentas. Presas políticas y sus hijos en las cárceles franquistas, Madrid,

Temas de Hoy, 2002.

3. Transición Política e consolidación da Democracia

ABELLA, Rafael et alii: España diez años después de Franco (1975-1985). Barcelona,

Planeta, 1985.

17

COTARELO, Ramón (Comp.): Transición política y consolidación democrática. España

(1975-1986). Madrid, CIS, 1992.

DÍAZ GIJÓN, José R. et alii: Historia de la España actual, 1939-1996. Autoritarismo y

democracia. Madrid, Marcial Pons, 1998.

GARCÍA COTARELO, Ramón (Comp.): Transición política y consolidación democrática.

España, 1975/1986. Madrid, Centro de Investigaciones Sociológicas, 1992.

GONZÁLEZ, Juan Jesús & REQUENA, Miguel: Tres décadas de cambio social en España,

Madrid, Alianza, 2005.

ORTIZ HERAS, M.; GONZÁLEZ, D., (coords.), De la cruzada al desenganche: la iglesia

española entre el franquismo y la transición, Madrid, Silex, 2011.

PRESTON, Paul: El triunfo de la democracia en España, 1969-1982, Barcelona, Plaza y

Janés, 1986.

QUIROSA-CHEIROUZE MUÑOZ, R. (ed.), Historia de la Transición en España. Los inicios

del proceso democratizador, Madrid, Biblioteca Nueva, 2007.

RUÍZ, David, La España democrática. Política y sociedad, Madrid, Síntesis, 2002.

SARTORIUS, N.; SABIO ALCUTÉN, A., El fin de la dictadura: los meses que cambiaron la

Historia de España (noviembre 1975-junio 1977), Madrid, Temas de Hoy, 2010.

SOTO CARMONA, Álvaro: Transición y cambio en España, 1975-1996, Madrid, Alianza

Editorial, 2005.

TUSELL, Javier: Dictadura franquista y democracia1939-2004. Barcelona, Crítica, 2005.

TUSELL, Javier (Coord.): La Transición a la democracia y el reinado de Juan Carlos I.

Madrid, Espasa Calpe, 2004.

4 METODOLOXÍA DOCENTE E DISTRIBUCIÓN DA CARGA ECTS

4.1 Indicacións metodolóxicas A metodoloxía docente desta materia participa dun sistema mixto baseado principalmente na

combinación de tres liñas xerais de traballo. Convén ter en conta que Historia de España forma

parte do módulo de Formación Humanística polo que se esperas do alumno uns coñecementos

e competencias de índole fundamental, que debese adquirir no módulo de Formación Básica,

que permitan profundar o desenvolvemento de coñecementos máis especializados. Devandito

isto, a primeira liña de traballo supedítase á exposición dos conceptos teóricos máis relevantes

da disciplina por parte do docente no transcurso das sesións expositivas. En segundo lugar, nas

clases interactivas potenciarase a participación activa dos alumnos que deberán realizar unha

serie de actividades complementarias e participar eles mesmos na elaboración de materiais para

o estudio da materia co obxecto de expolos en clase, o cal lles permitirá ampliar os seus

coñecementos en relación coa disciplina, á vez que repasar os contidos desenvolvidos na aula

por parte do profesor durante as sesións expositivas e dos seus propios compañeiros nas

18

interactivas. En terceiro lugar, o estudo independente do alumno e as horas de traballo persoal,

e por tanto fose da aula, permitirán que aquel sexa capaz de alcanzar un grao de coñecemento

óptimo dos contidos da disciplina, participar activamente nas clases interactivas, elaborar con

rigor os epígrafes do programa encomendados á súa preparación, así como os distintos traballos

individuais, e, en sínteses, superar positivamente a avaliación da materia.

a) Estrutura das sesións expositivas

As sesións expositivas están concibidas para explicar, desenvolver e comentar os

contidos que presentan unha maior dificultade de comprensión, incidir nos aspectos

máis relevantes, actualizar convenientemente os contidos, resolver as cuestións

expostas e complementar a información que os alumnos soliciten directamente a través

das lecturas recomendadas e das actividades prácticas previstas. Neste sentido,

consistirán, en primeiro lugar, na explicación detallada dos contidos especificados nesta

guía docente que sexan considerados máis relevantes polo profesor ou daqueloutros

nos cales os alumnos poidan presentar problemas de comprensión, subdivididos por

epígrafes e, de ser o caso, por subapartados (lección maxistral participativa). Os demais

puntos, especialmente os máis sinxelos ou que presenten menores dificultades de

comprensión, deixaranse para a súa elaboración por parte dos alumnos, co que se busca

a súa implicación non só na adquisición senón tamén na construción do coñecemento

histórico. Nestas leccións, o programa actuará como guía de base, pero non sempre nin

necesariamente axustaranse á formulación literal dos apartados que o compoñen. En

todo caso, informarase o alumno sobre a bibliografía apropiada para a preparación dos

temas ou apartados de temas non abordados na exposición teórica.

Lvos puntos desenvolvidos polo profesor durante as sesións expositivas enriqueceranse

coa proxección de presentacións nas que se mostrarán esquemas básicos que faciliten

o seguimento das explicacións por parte dos alumnos e a xerarquización dos contidos

asimilados. Dependendo dos diversos contidos expostos estas presentacións contarán

con imaxes que repitan ao ámbito e a época histórica en cuestión —procedentes

basicamente de l a esfera da cultura material e da arte—, ou gráficas e táboas que

axudarán a complementar as explicacións teóricas. Estes materiais quedarán a

disposición dos alumnos na aula virtual da materia despois da súa activación. Neste

sentido, a través desta canle, para cada un dos temas desenvolvidos nas sesións

expositivas proporcionarase aos alumnos unha selección de material gráfico-estatístico

(composto por mapas, gráficas e táboas históricas) e/ou de textos históricos

complementarios aos contidos teóricos.

b) Estrutura das sesións interactivas

Entre os obxectivos principais da docencia interactiva atópase a necesidade de fomentar

o traballo individual e colectivo dos alumnos. Partindo da base de que os alumnos

tenden a lembrar case o 90% do material de estudo que eles mesmos redactan, mentres

que só retén non máis do 20% do que escoitan, co fin de alcanzar os obxectivos

propostos e desenvolver adecuadamente os contidos do programa, exponse a

aplicación dunha estratexia de intervención docente dinámica e activa.

19

As actividades a desenvolver durante as sesións interactivas e a través do campus virtual

resultarán fundamentais para que os alumnos fixen correctamente algúns dos aspectos

abordados nas sesións expositivas, así como nas súas horas de estudo e traballo persoal.

Na medida en que a través destas sesións preténdese fomentar o seu espírito crítico-

reflexivo a través do comentario de gráficos, mapas, táboas e textos históricos

relacionados cos contidos da materia desenvolvidos previamente nas sesións

expositivas, a asistencia é obrigatoria. Dependendo do número de alumnos que asistan

regularmente a clase, a metodoloxía basearase na exposición dos apartados do

programa por parte dos alumnos, tras unha breve explicación por parte do/a profesor/a

das liñas fundamentais do tema.

Como se dixo, de maneira xeral e previamente á celebración das sesións interactivas que

se vaian a desenvolver na aula, porase a disposición dos alumnos información histórica

de diversa tipoloxía como complemento didáctico ás sesións expositivas o alumno

deberá realizar un resumo e análise das lecturas básicas que se lle indiquen. Deste xeito,

á hora de abordar as sesións correspondentes a cada unidade temática, os alumnos

terán unha información e un coñecemento previo dos contidos esenciais da materia, así

como das actividades prácticas a realizar en cada unidade, tendo en conta que serán

eles mesmos os que no transcurso das sesións interactivas comenten o contido dos

materiais que se lles faciliten nos diversos formatos mencionados. Así mesmo,

considérase unha tarefa eficaz a realización por parte dos alumnos, en grupos nuns

casos e individualmente noutros —dependendo da complexidade e amplitude do tema

en cuestión—, de resumos previos de determinados epígrafes do temario, que eles

mesmos poderán construír a partir da bibliografía xeral e específica que se lles

proporcione. Con ambas as estratexias de traballo búscase favorecer o proceso de

comprensión e aprendizaxe, a asimilación de contidos e a participación nos debates e

discusións relacionadas cos temas obxecto de estudo e análise.

Complementariamente, co fin de introducir aos alumnos nalgúns dos campos de

coñecemento obxecto de estudo, proxectaranse vídeos documentais relacionados co

tema de estudo cumprindo a mesma función que noutros casos o material gráfico-

estatístico ou a selección de textos históricos. Neste sentido, os vídeos seleccionados

convértense nunha excelente ferramenta para motivar ao alumno e facelo partícipe

dunha estratexia eficaz de aprendizaxe.

A realización das actividades prácticas, que estarán sometidas a un proceso de

avaliación continua, considérase de vital importancia para consolidade a asimilación dos

contidos e favorecer o desenvolvemento dos coñecementos, a capacidade analítica e de

redacción de traballos individuais ou en equipo. Unha parte destas actividades prácticas,

polas súas propias características e materiais, serán realizadas fose da aula, pero, en

todo caso, nas sesións presenciais proporcionaranse as orientacións precisas para a súa

resolución e mellor cumplimentación.

c) Actividades de estudo independente e traballo persoal do alumno

Como se dixo, unha parte significativa da materia será desenvolvida a partir do traballo

persoal dos propios alumnos mediante actividades academicamente dirixidas fose da

20

aula, acompañados e asistidos pola titoría personalizada do profesor a través da aula

virtual. Estas actividades consistirán na realización de forma individual, e

excepcionalmente en grupo, de actividades formativas de diversa natureza e

complementarias da docencia teórica: 1) realización dun traballo individual obrigatorio

de lectura e comentario crítico, e 2) preparación dos materiais e recollida da información

necesaria para o comentario de textos e material gráfico-estatístico no transcurso das

clases interactivas. Estas actividades, xunto coas correspondentes horas de traballo

bibliográfico, deberían permitir aos alumnos familiarizarse cos contidos e os conceptos

propios da disciplina e, por tanto, contémplase como unha liña de traballo

imprescindible que deberán desenvolver para poder superar a materia. Para levar a cabo

estas actividades e traballos persoais academicamente dirixidos, o alumno contará coa

bibliografía xeral e específica recollida nesta guía docente, á que se poderán engadir

máis títulos centrados en aspectos concretos do temario. No caso de que isto sexa

necesario, recoméndase que o alumno expoña as súas cuestións a través da aula virtual

ou acudindo ao despacho do profesor durante o horario de titorías prefixado.

4.2 Distribución da carga de traballo (ECTS) O nove unidades didácticas, articuladas no tres bloques temáticos que se propoñen

nesta guía docente, están concibidas para ser estudadas en aproximadamente 150

horas, das que 51 corresponden a horas presenciais na aula e outras 99 a horas de

traballo autónomo do alumno fose da aula. Deste xeito, e seguindo as orientacións da

Declaración de Bolonia sobre o Espazo Europeo de Ensino Superior, as actividades

prácticas expostas nesta guía pretenden potenciar o traballo persoal de cada alumno

fose da aula. Nestas horas de traballo inclúese a preparación das clases, o estudo,

ampliación e síntese de información recibida, a resolución de exercicios, a elaboración

e redacción de traballos, a escritura, a preparación e ensaio de exposicións, a

preparación de exames, etc.

A distribución das cargas de traballo en horas conforme aos créditos ECTS para cada tipo

de actividade é a seguinte:

ACTIVIDADE HORAS TOTAIS

Sesións expositivas (presencial) 24 Sesións interactivas (presencial) 24 Tutorías de grupo (presencial) 3 Traballo persoal do alumno (non presencial) 99

TOTAL PRESENCIAL E NON PRESENCIAL 150

5 AVALIACIÓN

5.1 Procedementos de avaliación O sistema de avaliación constará dunha proba final, a avaliación continua das

competencias teórico-prácticas e a valoración da asistencia, participación e aplicación

del as competencias prácticas. O sistema de avaliación será igual na primeira e segunda

oportunidade de cada convocatoria.

21

A) Sistema ordinario de avaliación Integrado por unha proba final e os instrumentos de avaliación das competencias

teórico-prácticas que se indican a continuación:

1) Exame En a data sinalada no calendario oficial aprobado pola Xunta de Facultade

realizarase unha proba escrita global na que os alumnos serán examinados dos

temas do programa contemplado nesta guía docente, sen exclusión algunha, ao cal

se poderá engadir todo aquel material bibliográfico complementario que se

considere oportuno para algúns dos temas comprendidos no programa da materia

que, de ser o caso, sempre será posto en coñecemento do alumnado coa suficiente

antelación. Dita proba computará por valor do 50% da cualificación final e constará

de preguntas de resposta longa ou desenvolvemento, algunhas de resposta curta e

unha proba práctica. A puntuación da proba estará comprendida entre 0 e 10 puntos

e para que sexa tida en conta o alumno sempre deberá obter unha cualificación

mínima de 5 sobre 10. Toda puntuación inferior a esta suporá que a cualificación

final da materia lla de suspenso, á marxe da puntuación obtida na avaliación das

actividades prácticas, e consecuentemente obrigará ao alumno a concorrer a unha

nova convocatoria de exame no que se incluirá novamente a totalidade dos contidos

da materia.

2) Traballo individual de lectura, recensión e comentario crítico Traballo individual consistente na realización dun traballo de recensión sobre un dos

libros suxeridos polos profesores ou propostos polo alumno e aceptadas por aquel,

en relación coa historia de España. A súa entrega realizarase por escrito con

anterioridade á data e hora do exame. Máis aló dos temas concretos, todos os

traballos deben perseguir unha serie de obxectivos comúns relacionados coa

metodoloxía e as técnicas específicas do traballo histórico.

Todos os traballos deberán aterse aos seguintes aspectos formais:

– Deberán presentarse mecanografados, cunha extensión máxima de 10 folios. O

entreliñado debe ser de 1,5 e o tamaño da letra 12 (10 nas notas), Arial ou Times

New Roman.

– A redacción debe ser lóxica e gramaticalmente correcta.

Valoraranse a expresión escrita e a presentación formal, o seu carácter innovador,

a capacidade de síntese e a formulación das ideas esenciais, o xuízo crítico, con

especial atención á creatividade do alumno e a aplicación dos coñecementos

adquiridos.

A non realización do traballo obrigatorio, a presentación fóra de prazo ou a

existencia de graves deficiencias nel, independentemente da cualificación obtida

nos outros apartados contemplados para a avaliación, implicarán a non superación

da materia.

A ponderación correspondente a esta proba na cualificación final será do 20%.

22

3) Asistencia e participación nas actividades prácticas La avaliación continua das actividades realizadas e a valoración dos traballos

obrigatorios presentados polo alumno, conforme aos criterios establecidos, así

como a participación activa en cada unha das clases interactivas suporá o 30% da

cualificación final. Para que esta porcentaxe poida ser sumado á cualificación do

exame o alumno terá que presentar no prazo estipulado todos os traballos

requiridos, sen excepción, e obter unha cualificación igual ou superior a 4 puntos

sobre 10. Toda puntuación inferior a esta suporá que a cualificación final da materia

sexa de suspenso, á marxe da puntuación obtida no exame teórico, e

consecuentemente obrigará ao alumno a concorrer a unha nova convocatoria.

En convocatorias posteriores os alumnos que entregasen todos os traballos

prácticos requiridos e obtido unha cualificación positiva non terán obrigación de

volver presentar devanditos traballos, tendo que superar unicamente o exame da

convocatoria correspondente.

Como se dixo, a parte da participación activa dos alumnos nas sesións, valoraranse

especialmente os traballos e actividades presentadas polo alumno nos seminarios

monográficos realizado sobre algunha temática da materia. Valorarase a capacidade

de síntese e a presentación oral.

A realización e presentación de todas e cada unha das actividades anteriores (exame, traballo

individual e actividades prácticas) é obrigatoria e sen elas non será posible a superación da

materia. No caso das actividades desenvolvidas nas sesións de aula durante o período de clase,

a non asistencia deberá ser compensada coa realización dos traballos que sexan encomendados

polo profesores. A avaliación positiva de certas actividades (exame, traballo individual e

actividades prácticas persoais) poderá ser conservada para a segunda oportunidade dentro do

mesmo curso e/ou durante as dúas oportunidades do seguinte curso académico no caso de

alumnos repetidores.

A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba esixida na avaliación da materia implicará a

cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso

disciplinario que se poida seguir contra o alumno infractor. Considerarase fraudulenta, entre

outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen

reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das fontes.

B) Procedemento de avaliación para a segunda oportunidade e para

alumnos repetidores

1) Exame, coas mesmas características que da primeira oportunidade (computará por

valor do 50% da cualificación final).

2) Traballo individual de recensión e comentario crítico. No caso de ser

avaliado positivamente nunha oportunidade anterior conservarase a cualificación,

no caso contrario deberá ser reelaborado e presentado na data do exame (20% da

cualificación final).

3) Actividades prácticas presenciais. En caso de ter sido avaliadas positivamente

nunha oportunidade anterior conservarase a cualificación, no caso contrario

23

deberán ser reelaboradas e presentadas na data do exame (30% da cualificación

final).

C) Asistencia a clase A asistencia regular a clase será un requisito preceptivo para superar a materia.

Naqueles supostos nos alumnos repetidores haxan estado matriculados na materia e

superase os requisitos de asistencia durante o curso anterior, pero non as actividades

prácticas presenciais, o profesores determinarán as actividades de avaliación específicas

para superar a disciplina, sen necesidade de acudir a todas as actividades académicas

programadas como obrigatorias. No caso daqueles alumnos que gocen de dispensa de

asistencia, a avaliación continua realizarase a través de contactos a concretar entre os

profesores da materia e o alumno dispensado.

Por último, en canto á avaliación final, é da máxima importancia que os alumnos teñan

en conta que, no caso de asistir a unha ou máis das sesións presenciais e/ou presentado

un ou máis dos traballos ou actividades prácticas, a non realización do exame teórico

comportará a cualificación final de suspenso. Do mesmo xeito, a non presentación

dunha ou máis das actividades e/ou traballos prácticos comportará a cualificación final

de suspenso, independentemente da nota obtida no exame final.

5.2 Composición porcentual da cualificación

Actividade cualificada Criterios %

Proba final Exame escrito. Dominio dos coñecementos teóricos da materia

50

Recensión / comentario crítico

Entrega do traballo na data sinalada e conforme aos criterios establecidos.

20

Actividades prácticas Avaliación continua da participación nas clases expositivas, interactivas e seminarios

30