uluslararası Öğrenci başarılarını değerlendirme programı pisagÜn iŞiĞi aşağıdaki...

Uluslararası Öğrenci Başarılarını Değerlendirme

Programı

PISAÖrnek Fen Soruları

DELL

DELL

I

OECD

Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı

Milli Eğitim Bakanlığı

Ölçme Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü

mailto:[email protected]

II

İÇİNDEKİLERBÖLÜM 1. NORMAL ÜNİTELER

SERA (3 soru) ..................................................................................................................................1

GİYSİLER (2 soru) .............................................................................................................................6

GRAND KANYON – BÜYÜK KANYON (4 soru) ...................................................................................8

GÜNEŞTEN KORUYUCULAR (4 soru) .............................................................................................. 12

MARY MONTAGU (3 soru) ............................................................................................................. 17

ASİT YAĞMURU (3 soru) ................................................................................................................ 20

BEDEN EĞİTİMİ HAREKETLERİ (3 soru) ........................................................................................... 24

GENETİK YAPILARI DEĞİŞTİRİLEN TARIM ÜRÜNLERİ (3 soru) ........................................................ 27

KLONLAMA (3 soru) ....................................................................................................................... 30

İÇME SUYU (5 soru) ....................................................................................................................... 33

DİŞ ÇÜRÜĞÜ (5 soru) ..................................................................................................................... 38

SICAKTA ÇALIŞMA (2 soru) ............................................................................................................ 43

EVRİM (3 soru) .............................................................................................................................. 45

FARELERDE ÇİÇEK HASTALIĞI (3 soru) ........................................................................................... 48

DİKENLİ BALIK DAVRANIŞI (3 soru) ................................................................................................ 51

TÜTÜN İÇME (4 soru) .....................................................................................................…………..… 57

YILDIZ IŞIĞI (1 soru) ....................................................................................................................... 61

ULSTRASON (3 soru) ...................................................................................................................... 62

DUDAK PARLATICISI (3 soru) ......................................................................................................... 65

EKMEK HAMURU (4 soru) .............................................................................................................. 67

VENÜS’ÜN GEÇİŞİ (3 soru) ............................................................................................................. 71

SAĞLIK RİSKİ Mİ? (2 soru) .............................................................................................................. 73

KATALİTİK KONVERTİSÖR (3 soru) ................................................................................................. 75

GENEL CERRAHİ (4 soru) ................................................................................................................78

RÜZGAR GÜCÜYLE ÜRETİM (4 soru) .............................................................................................. 82

ARI KOLONİSİ ÇÖKME HASTALIĞI (5 soru)…………………………………………………………………………………..86

FOSİL YAKITLAR (3 soru) …………………………………………………………………………………..….…………………...92

YANARDAĞ PATLAMALARI (3 soru)………………………………………………………………..……….….……………..97

YERALTI SUYUNUN ÇIKARTILMASI VE DEPREMLER (4 soru) ……………………………………………………..101

BÖLÜM 2. İNTERAKTİF ÜNİTELER

MAVİ ENERJİ SANTRALİ (4 soru) …………………………………………………….………………………………………..107

AYARLANABİLİR GÖZLÜKLER (5 soru)……………………………………………………….………………………………113

SICAK HAVADA KOŞMAK (5 soru) …………………………………………………………………………………………….121

ENERJİ TASARRUFLU EVLER (4 soru) ………………………………………………………………………………………..130

GÜN IŞIĞI Aşağıdaki parçayı okuyunuz ve ilgili soruları yanıtlayınız.

22 HAZİRAN 2002’DE GÜN IŞIĞI

Bugün, Kuzey Yarım Küre en uzun gününü yaşarken, Avustralyalılar en kısa günlerini yaşayacaklar.

Avustralya Melbourne’de, * Güneş 7:36’da doğacak, akşam 5:08’de batacak ve 9 saat, 32 dakika gün ışığı verecektir.

Bu günü, Güney Yarım Küre’de yılın en uzun günü olan, Güneş’in 5:55’de doğup, akşam 8:42’de batacağı ve 14 saat, 47 dakika gün ışığı vereceği 22 Aralık günüyle karşılaştırın.

Astronomi Derneği’nin Başkanı Bay Perry Vlahos, Kuzey Yarıküre ve Güney Yarıküre’deki mevsim farklılıklarının Dünya’nın 23 derece eğik oluşuna bağlı olduğunu açıkladı.

*Melbourne (Melbörn), ekvatorun güneyinde, yaklaşık 38 derece enleminde olan Avustralya’daki birşehirdir.

Soru 1.1: GÜN IŞIĞI

Hangi ifade, Dünya’da gece ve gündüzün oluşum nedenini açıklar?

A Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi B Güneş’in kendi ekseni etrafında dönmesi C Dünya’nın ekseninin eğik olması D Dünya’nın, Güneş’in etrafında dönmesi

Soru 1.2: GÜN IŞIĞI

Şekilde Güneş’ten, Dünya üzerine gelen ışık ışınları gösterilmektedir.

Dünya

Güneş’ ten gelen ışık

Şekil: Güneş’ten gelen ışık ışınları

1

SERA Okuma parçalarını okuyunuz ve ilgili soruları yanıtlayınız.

SERA ETKİSİ: GERÇEK Mİ YOKSA DÜŞSEL Mİ?

Canlılar yaşamak için enerjiye gereksinim duyarlar. Dünya üzerinde yaşamın devamını sağlayan enerji, çok sıcak olduğu için enerjisini uzaya yayan Güneş’ten gelir. Bu enerjinin çok küçük bir oranı Dünya’ya ulaşır.

Dünya’nın atmosferi, gezegenimizin üzerinde koruyucu bir örtü etkisi yaratır, havasız bir ortamda olabilecek sıcaklık değişimlerini engeller.

Güneş’ten gelen, ışınlar halinde yayılan enerjinin çoğu Dünya’nın atmosferinden geçer. Dünya bu enerjinin bir bölümünü emer, bir bölümü de Dünya yüzeyinden tekrar yansıtılır. Bu yansıtılan enerjinin bir bölümü atmosfer tarafından emilir.

Bunun sonucunda Dünya yüzeyi üstündeki ortalama sıcaklık, atmosferin yokluğu durumunda olabilecek sıcaklıktan daha yüksektir. Dünya’nın atmosferi bir sera ile aynı etkiye sahiptir, bundan dolayı sera etkisi terimi kullanılmaktadır.

Yirminci yüzyılda sera etkisinden daha çok bahsedildiği söylenmektedir.

Dünya atmosferinin ortalama sıcaklığının arttığı bir gerçektir. Karbon dioksit yayılımındaki artışın, yirminci yüzyıldaki sıcaklık artışının temel kaynağı olduğu gazete ve dergilerde sıklıkla söylenmektedir.

Ali adında bir öğrenci, Dünya atmosferinin ortalama sıcaklığı ve Dünya üzerinde karbon dioksit yayılımındaki artış arasındaki olası ilişkiye ilgi duyar.

O, bir kitaplıkta aşağıdaki iki grafiğe rastlar.

Ali, bu iki grafikten şu sonuca varır: Dünya atmosferinin ortalama sıcaklık artışının, karbon dioksit yayılımındaki artışa bağlı olduğu kesindir.

Yıllar

Karbon dioksit yayılımı (yılda bin milyon ton )

20

10

1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990

Dünya atmosferinin ortalama sıcaklığı

(C)

Yıllar

1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990

15,4

15,0

14,6

Soru 1: SERA

Grafiklerde Ali’nin ulaştığı sonucu destekleyen nedir?

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Soru 2: SERA

Ceren adında başka bir öğrenci, Ali’nin varmış olduğu sonuca katılmamaktadır. O, iki grafiği karşılaştırır ve grafiğin bazı bölümlerinin Ali’nin sonucunu desteklemediğini söyler.

Grafiklerin, Ali’nin sonucunu desteklemeyen bölümlerine bir örnek veriniz. Yanıtınızı açıklayınız.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Soru 3: SERA

Ali, Dünya atmosferinin ortalama sıcaklığındaki artışın, karbon dioksit yayılımındaki artıştan kaynaklandığı konusunda vardığı sonuçlarda ısrar etmektedir. Ama Ceren, onun sonuca varması için henüz erken olduğunu düşünmektedir. Ceren, şöyle söylemektedir: “Bu sonucu kabul etmeden önce, sera etkisine neden olabilecek diğer etkenlerin sabit olduğundan emin olmalısın.”

Ceren’in söylemek istediği etkenlerden birini belirtiniz.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

GİYSİLER Parçayı okuyunuz ve ilgili soruları yanıtlayınız.

GİYSİLERLE İLGİLİ BİR YAZI

Bir grup İngiliz bilim adamı, konuşma engelli çocuklara ‘konuşma’ gücü verecek ‘akıllı’ giysiler üretiyor. Benzeri olmayan bir elektro tekstil ürününden yapılan ve ses üreten bir aygıta bağlanmış yelek giyen çocuklar, dokunmaya duyarlı kumaşa hafifçe vurarak konuşmalarının başkaları tarafından anlaşılabilir duruma gelmesini sağlamaktadırlar.

Bu kumaş, normal kumaş ve içine kusursuz bir şekilde yerleştirilmiş karbon iplikçikler sayesinde elektriği iletebilen bir fileden yapılmıştır. Kumaş üzerine basınç uygulandığında, iletken iplikçiklerden geçen sinyaller değiştirilir ve bir bilgisayar devresi kumaşa nerede dokunulduğunu belirler. Daha sonra, bu devre kendisine bağlı olan ve iki kibrit kutusundan daha büyük olmayan bir elektronik aracın tetiklemektedir.

Bilim adamlarından birisi şöyle söylemektedir: “İşin en çarpıcı kısmı, kumaşı nasıl dokuduğumuz ve sinyalleri onun içinden nasıl gönderdiğimizdir - onu normal bir kumaşta var olan dokunuş şekli içerisine, kimsenin göremeyeceği şekilde yerleştirebiliriz.”

Bu kumaş, zarar görmeksizin yıkanabilir, nesnelerin etrafına sarılabilir ya da sıkılıp top durumuna getirilebilir. Bilim adamları, onun toptan üretiminin ucuz olacağını da ileri sürmektedirler.

Kaynak: Steve Farrer, `İç etkileşimli kumaş, kıyafetlerde malzeme hediyesi umudu uyandırıyor’(‘Interactive fabric promises a material gift of the garb’), Avustralya, 10Ağustos 1998.

Soru 1: GİYSİLER

Makalede ileri sürülen aşağıdaki savlar, laboratuardaki bilimsel araştırmalarla test edilebilir mi?

Her biri için “Evet” ya da “Hayır’ı” daire içine alınız.

Kumaş Sav, laboratuardaki bilimsel araştırmalarla test edilebilir mi?

zarar görmeden yıkanabilir. Evet / Hayır

zarar görmeden nesnelerin etrafına sarılabilir.

Evet / Hayır

zarar görmeden sıkılıp top biçimine getirilebilir.

Evet / Hayır

toptan üretimi ucuzdur. Evet / Hayır

Soru 2: GİYSİLER

Aşağıdaki laboratuar araçlarından hangisi kumaşın elektriği ilettiğini deneyebilmemiz için gerekecek araçlar arasında yer alabilir?

A Voltmetre B Işık kutusu C Mikrometre D Ses ölçer

GRAND KANYON (BÜYÜK KANYON) Grand Canyon (Büyük Kanyon) Amerika Birleşik Devletleri’ndeki bir çöldedir. Burası, birçok kaya katmanını içeren çok geniş ve derin bir kanyondur. Geçmiş bir zaman diliminde yerkabuğunda meydana gelen hareketler bu katmanları yukarıya doğru itmiştir. Günümüzde bu kanyonun bazı bölümleri 1.6 km derinliğindedir. Kanyonun dibinde Colorado Nehri akmaktadır.

Aşağıda Büyük Kanyon' un güney kenarından çekilmiş bir resmi görülmektedir. Kanyon 'un bu resminde birkaç değişik kaya tabakası görülebilmektedir.

Soru 1: GRAND KANYON (BÜYÜK KANYON)

Büyük Kanyon’u oluşturan nedir?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Kireçtaşı (A)

Kilin sıkışması ile oluşan tortul kayaç (A)

Kireçtaşı (B)

Kilin sıkışması ile oluşan tortul kayaç (B)

Kilin sıkışması ile oluşan tortul kayaçlar ve granit


Büyük Kanyon millî parkını her yıl yaklaşık beş milyon dolayında insan ziyaret etmektedir. Bu kadar çok ziyaretçinin parka zarar vereceğinden kaygı duyulmaktadır.

Aşağıdaki sorular bilimsel araştırmayla yanıtlanabilir mi? Her soru için "Evet" ya da "Hayır" kutularından birini yuvarlak içine alınız.

Bu soru, bilimsel araştırma ile cevaplanabilir mi?

Yürüyüş yolları ne kadar toprak erozyona neden olmaktadır? Evet / Hayır

Park alanı 100 yıl önce olduğu kadar güzel mi? Evet / Hayır


Büyük Kanyon' da hava sıcaklığı 0 oC 'ın altındaki sıcaklıklardan 40 oC'ın üstündeki sıcaklıklara kadar değişebilmektedir. Burası bir çöl alanı olmasına karşın, kayalardaki çatlaklarda bazen su bulunabilmektedir. Bu sıcaklık değişimleri ve çatlaklardaki su kayaların parçalanmasını nasıl hızlandırabilmektedir?

A Donan su, sıcak kayaları eritir. B Su, kayaları birbirine yapıştırır. C Buz kayaların yüzeyini düzleştirir. D Kaya çatlaklarında donan su genleşir.


Büyük Kanyon’un “Kireçtaşı (A)” olarak belirtilen tabakasında deniztarağı, balık ve mercan gibi birçok deniz hayvanının fosilleri bulunmaktadır. Bu fosillerin orada bulunabilmeleri için milyonlarca yıl önce ne olmuştur?

A Eski zamanlarda insanlar okyanustan oraya su ürünleri getirmişlerdir. B Bir zamanlar okyanuslarda büyük dalgalar oluştu ve bunlar deniz yaşamını

karalara sürükledi. C O zamanlarda okyanus buraları kaplamıştı, sonra sular eski yerine çekildi. D Bazı deniz hayvanları, denize göç etmeden önce bir süre karada yaşadılar.

GÜNEŞTEN KORUYUCULAR Jale ve Osman, güneşten koruma ürünlerinden hangisinin ciltleri için en iyi korumayı sağladığını merak ettiler. Güneşten koruma ürünleri için, her ürünün güneş ışığındaki ultraviyole ışınlarını ne derecede emdiğini gösteren bir Güneşten Koruma Faktörü(GKF) tanımlanmıştır. GKF’si yüksek olan bir güneşten koruyucu, GKF’si düşükolan bir güneşten koruyucuya göre cildi daha uzun süre korur.

Jale, bazı güneşten koruma ürünlerini birbiriyle karşılaştırmak için bir yol düşündü. Osman ile birlikte aşağıdaki malzemeleri topladılar:

güneş ışığını emmeyen (geçiren) iki temiz plastik tabaka;

bir adet ışığa duyarlı kağıt;

mineral yağ (M) ve çinko oksit (ZnO) içeren bir krem

S1, S2, S3 ve S4 adını verdikleri dört farklı güneşten koruma ürünü.

Jale ve Osman, mineral yağı güneş ışınlarının çok büyük bir kısmını geçirdiği için, çinko oksidi de güneş ışınlarının tamamına yakınını geçirmediği için seçtiler.

Osman, bir plastik tabaka üzerinde yuvarlak içine alınmış yerlerin her birine her maddeden birer damla koydu sonra bunların üzerini ikinci bir plastik tabaka ile kapattı. Bu plastik tabakaların üzerine büyük bir kitap yerleştirerek üstten iyice bastırdı.

Daha sonra,Jale hazırladıkları plastik tabakaları ışığa duyarlı kâğıdın üzerine koydu. Işığa duyarlı kâğıt, güneş ışığında tutulduğu süreye göre koyu griden beyaza ( ya da çok açık griye) doğru renk değiştiren bir kâğıttır. En sonunda da, Osman hazırladıkları bu tabakaları güneşli bir yere koydu.

M S1

ZnO

S2

S3 S4

plâstik tabakalar

Işığa duyarlı kağıt

Soru 1: GÜNEŞTEN KORUYUCULAR

Aşağıdaki ifadelerden hangisi, güneşten koruyucuların etkililiğini karşılaştırma amacıyla yapılan bir çalışmada mineral yağ ve çinko oksidin rolünün bilimsel tanımıdır?

A Mineral yağ ve çinko oksidin ikisi de etkisi araştırılan birer etkendir. B Mineral yağ test edilen bir etken, çinko oksit ise karşılaştırma için kullanılan bir

maddedir. C Mineral yağ karşılaştırma için kullanılan bir madde, çinko oksit ise test edilen bir

etkendir. D Mineral yağ ve çinko oksidin ikisi de karşılaştırma için kullanılan birer maddedir.


Jale ve Osman'ın yanıtlamaya çalıştığı soru aşağıdakilerden hangisidir?

A Güneşten koruyucu maddelerden her birinin koruma gücü diğerlerine kıyasla nasıldır? B Güneşten koruyucular cildi ultraviyole ışınlarından nasıl korur? C Mineral yağdan daha az koruma sağlayan bir güneşten koruyucu var mıdır? D Çinko oksitten daha çok koruma sağlayan bir güneşten koruyucu var mıdır?


İkinci plastik tabakanın üzerine neden iyice bastırılmıştır?

A Damlaların kurumasını önlemek için B Damlaları mümkün olduğunca yaymak için C Damlaları yuvarlaklar içinde tutmak için D Damlalara eşit kalınlık vermek için


Işığa duyarlı kâğıt koyu gri renktedir; biraz güneş ışığında tutulduğu zaman açık gri renge dönüşür, güneş ışığında uzun süre tutulduğunda beyaz renk alır.

Aşağıdaki şekillerden hangisi elde edilebilecek sonucu göstermektedir? Neden bunu seçtiğinizi açıklayınız.

Yanıt: .....................................................

Açıklama: ................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

ZnO

S1 S2

S4 S3

M

A

ZnO

S1 S2

S4 S3

M

C

ZnO

S1 S2

S4 S3

M

B

ZnO

S1 S2

S4 S3

M

D

MARY MONTAGU Aşağıdaki gazete yazısını okuyunuz. Soruları bu yazıya göre yanıtlayınız.

AŞININ TARİHÇESİ

Mary Montagu güzel bir kadındı. 1715 yılında çiçek hastalığına yakalandı.

Hastalığı geçirdi; fakat izleri kaldı. 1717 yılında Türkiye'de yaşarken, bu ülkede

yaygınca kullanılmakta olan ve adına aşılama denen bir tedaviyi gördü. Bu

tedavide sağlıklı gencin derisi çizilerek ona zayıflatılmış çiçek virüsü

veriliyordu. Kişi kısa bir süre için hasta oluyor, ancak hastalığı genellikle çok

hafif bir şekilde geçiyordu.

Mary, bu aşılama yönteminin güvenli olduğuna inandı ve kendi oğlu ile kızının

da bu şekilde aşılanmasına izin verdi.

1796 yılında Edward Jenner çiçek hastalığına karşı antikor geliştirmek için

insandaki çiçek hastalığı virüsünü değil, ineklerde görülen çiçek hastalığı

virüsünü kullanarak aşılama yöntemini geliştirdi. Jenner’in bulduğu bu aşılama

yönteminin, çiçek hastalığı virüsü verilmesine kıyasla, yan etkileri daha azdır ve

tedavi gören kişi virüsü başka insanlara bulaştıramaz. Bu tedâvi biçimi aşılama

adıyla tanındı.

Soru 1: MARY MONTAGU

İnsanlar hangi çeşit hastalıklara karşı aşılanabilir?

A Hemofili gibi kalıtsal hastalıklar B Çocuk felci gibi virüslerin neden olduğu hastalıklar C Şeker hastalığı gibi vücudun işlevsel bozukluklarından kaynaklanan hastalıklar D Tedavisi olmayan her çeşit hastalık


Hayvanlar ya da insanlar bakterilerin neden olduğu bulaşıcı bir hastalığa yakalanır ve iyileşirse, hastalığa neden olan bakteriler genellikle onlarda tekrar hastalık oluşturamaz.

Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A. Vücudun, aynı çeşitten bir hastalığa neden olabilecek bütün bakterileri öldürmüş olması

B. Vücudun, bu tür bakterileri çoğalmadan önce öldürecek antikorlar yapmış olması C. Alyuvarların, aynı çeşit hastalığa neden olabilecek bütün bakterileri öldürmesi D. Alyuvarların, vücuttaki bu tip bakterileri yakalayarak vücuttan atması.


Özellikle küçük çocuklar ve yaşlı insanların gribe karşı aşılanmaları önerilmektedir. Aşağıya bu öneri ile ilgili bir neden yazınız.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

ASİT YAĞMURU Aşağıda, Caryatids adı verilen ve Atina Akropolünde 2500 yıl önce inşa edilmiş olan heykellerin fotoğrafı görülmektedir. Heykeller, mermer adı verilen bir cins kayadan yapılmıştır. Mermer kireçtaşından (kalsiyum karbonattan) oluşmaktadır.

Orijinal heykeller 1980 yılında kopyalarıyla değiştirilerek Akropol müzesinin içine alındı. Bu heykeller asit yağmurundan zarar görmüşlerdi.

Soru 1: ASİT YAĞMURU

Normal yağmur, havadan bir miktar karbon dioksit emdiği için zayıf asit özelliği gösterir. Asit yağmuru, kükürt oksitler ve azot oksitler gibi gazları da emdiği için normal yağmura göre daha güçlü bir asit özelliği gösterir.

Havadaki kükürt oksitler ve azot oksitler nereden gelmektedir?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................


Bir mermer parçasının gece boyunca sirke içine konmadan önceki kütlesi 2,0 gramdır. Sonraki gün bu parça sirkeden çıkarılarak kurutulmuştur. Kurutulmuş olan bu mermer parçasının kütlesi ne kadar olabilir?

A 2,0 gramdan daha az B Tam olarak 2,0 gram C 2,0 ile 2,4 gram arasında D 2,4 gramdan fazla


Bu deneyi yapan öğrenciler mermer parçalarını bir gece boyunca saf (damıtılmış) su içerine bıraktılar.

Öğrencilerin, deneylerine bu işlemi de katmalarının nedeni nedir?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

BEDEN EĞİTİMİ HAREKETLERİ Düzenli ve ölçülü beden eğitimi hareketleri sağlığımız için iyidir.

Soru 1: BEDEN EĞİTİMİ HAREKETLERİ

Düzenli beden eğitimi hareketlerinin yararları nelerdir? Her ifade için "Evet" ya da "Hayır" seçeneklerinden sadece birini yuvarlak içine alınız.

Aşağıda verilenler düzenli beden eğitimi hareketlerinin sağlayacağı bir yarar mıdır?

Beden eğitimi hareketleri, kalp ve dolaşım hastalıklarından korunmaya yardımcı olur.

Evet / Hayır

Beden eğitimi hareketleri, sağlıklı bir beslenmeye götürür. Evet / Hayır

Beden eğitimi hareketleri, fazla kilolardan korunmada yardımcı olur.

Evet / Hayır


Kaslar çalıştırıldığı zaman ne olur? Her ifade için "Evet" ya da "Hayır" seçeneklerinden sadece birini yuvarlak içine alınız.

Kaslar çalıştırıldığında aşağıdaki olaylar gerçekleşir mi?

Kaslara gelen kan akışının artması Evet / Hayır

Kaslarda yağların oluşması Evet / Hayır


Dinlenmedeki durumunuzla karşılaştırıldığında, beden eğitimi hareketleri yaparken daha sık nefes alıp verme zorunda olmanızın nedeni nedir?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

GENETİK YAPILARI DEĞİŞTİRİLEN TARIM ÜRÜNLERİ

GENETİK YAPISI DEĞİŞTİRİLEN (GYD) MISIR YASAKLANMALIDIR

Doğayı koruma grupları, yeni ortaya çıkan genetik yapısı değiştirilmiş (GYD)

mısırın yasaklanmasını istemektedirler.

GYD mısır, geleneksel mısır bitkilerini öldüren yeni ve güçlü bir zararlı ot

ilacından etkilenmeyecek şekilde geliştirilmiştir. Bu yeni zararlı ot ilacı, mısır

tarlalarında kullanıldığında büyüyen zararlı otların pek çoğunu öldürecektir.

Doğayı koruma yanlısı olanlar, yeni ilacın öldüreceği zararlı otlar küçük

hayvanların ve özellikle böceklerin beslenmesine yaradığından, bu yeni zararlı ot

ilacının GYD mısır ile birlikte kullanılmasının çevre için kötü olacağını

söylemektedirler. GYD mısırın kullanılmasını destekleyenler buna cevap olarak

bilimsel bir incelemenin, sonucun bu şekilde olmayacağını gösterdiğini

söylemektedirler.

Yukarıdaki yazıda sözü edilen bilimsel incelemenin bazı ayrıntıları şunlardır:

Mısır, ülkenin değişik yerlerindeki 200 tarlaya ekilmiştir.

Her tarla önce iki eşit parçaya ayrılmıştır. Tarlanın bir parçasında yeni güçlü zararlı ot ilacı ile ilaçlanmış olan genetik yapısı değiştirilmiş (GYD) mısır yetiştirilmiştir. Tarlanın diğer parçasında da geleneksel zararlı ot ilacı ile ilaçlanmış geleneksel mısır yetiştirilmiştir.

Yeni zararlı ot ilacı ile ilaçlanan GYD mısır içinde bulunan böceklerin sayısı, geleneksel zararlı ot ilacı ile ilaçlanmış olan geleneksel mısır içinde bulunan böceklerin sayısı ile hemen hemen aynıdır.

Soru 1: GENETİK YAPILARI DEĞİŞTİRİLEN TARIM ÜRÜNLERİ

Yukarıdaki yazıda sözü edilen bilimsel incelemede, hangi faktörler, bilinçli olarak değişikliğe uğratılmıştır? Her faktör için "Evet" ya da "Hayır" seçeneklerinden sadece birini yuvarlak içine alınız.

Bu faktör, incelemede bilinçli olarak değiştirilmiş midir?

Çevredeki böcek sayısı Evet / Hayır

Kullanılan zararlı ot ilacı türleri Evet / Hayır


Mısır ülkenin değişik yerlerindeki 200 tarlaya ekilmişti. Bilim adamları niçin birden fazla yerde ekim yapmışlardır?

A Yeni GYD mısırı, birçok çiftçinin deneme fırsatı bulması için B Ne kadar GYD mısır yetiştirebileceklerini görmeleri için C GYD mısır ekimini olabildiğince geniş bir alana yaymak için D Mısırın değişik yetiştirme koşullarda nasıl büyüyeceğini görmek için


Tarlanın bir yarısına yeni ve güçlü bir zararlı ot ilacıyla ilaçlanan GYD mısır, tarlanın diğer yarısına da geleneksel zararlı ot ilacıyla ilaçlanan geleneksel mısır ekilmiştir.

Her bir ekim alanının iki yarıya ayrılarak bu şekilde kullanılması, çalışma sonuçlarının tarafsız olmasına nasıl bir katkıda bulunmuştur?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

KLONLAMA Aşağıdaki gazete makalesini okuyunuz ve ilgili soruları yanıtlayınız.

Yaşayan canlılar için bir kopyalama makinesi mi?

1997’de yılın hayvanının seçilmesi için bir

yarışma olsaydı, hiç şüphesiz Dolly

kazanırdı! Fotoğrafta gördüğünüz Dolly

İskoçyalı bir koyundur. Ama, Dolly

sıradan bir koyun değildir. O, diğer bir 5

koyunun klonudur. Klon, kopya anlamına

gelir. Klonlama, ‘tek bir ana kopyadan’

kopyalama anlamına gelir. Bilim adamları,

‘ana kopya’ görevi gören bir koyunun

tıpatıp aynısı bir koyunu (Dolly) yaratmayı 10

başardılar.

Koyun için bu ‘kopyalama makinesini’

tasarlayan İskoçyalı bilim adamı Ian

Wilmut idi. O, yetişkin bir koyunun (1.

koyun) memesinden çok küçük bir parça 15

aldı. Bu küçük parçadan hücre çekirdeğini

ayırdı, sonra diğer bir (dişi) koyunun (2.

koyun) yumurta hücresine bu çekirdeği

aktardı. Ama o, önce bu yumurta

hücresinden üretilen bir kuzuda, 2. 20

koyunun özelliklerini belirleyecek olan

materyalleri, bu yumurta hücresinden

ayırdı. Ian Wilmut, 2. koyunun işlemden

geçirilen bu yumurta hücresini diğer bir

(dişi) koyunun (3. koyun) rahmine 25

yerleştirdi. 3. koyun hamile kaldı ve bir

kuzusu oldu: Dolly.

Bazı bilim adamları birkaç yıl içerisinde

insanları da klonlamanın olanaklı olacağını

düşünmektedirler. Ama pek çok ülke, 30

insanların klonlanmasını yasaklayıcı

yasalar çıkarmaya daha şimdiden

kararlıdır.

Soru 1: KLONLAMA

Dolly hangi koyunun tıpatıp aynısıdır?

A 1. koyun B 2. koyun C 3. koyun D Dolly’nin babası

Soru 2: KLONLAMA

Kullanılmış olan meme parçası 15. satırda “çok küçük bir parça” olarak tanımlanıyor. Makaleden, “çok küçük bir parça” nın ne anlama geldiğini bulabilirsiniz.

“Çok küçük bir parça” şudur:

A bir hücre. B bir gen. C bir hücre çekirdeği. D bir kromozom.

Soru 3: KLONLAMA

Makalenin son cümlesinde, pek çok ülkenin insanların klonlanmasını yasaklayıcı yasalar çıkarmaya daha şimdiden kararlı oldukları anlatılıyor.

Bu karar için, iki olası neden aşağıda belirtilmiştir.

Bu nedenler bilimsel nedenler midir?

Her biri için “Evet” ya da “Hayır’ı” daire içine alınız.

Neden: Bilimsel mi?

Klonlanan insanlar, normal insanlara göre bazı hastalıklara daha fazla duyarlılık gösterebilirler.

Evet / Hayır

İnsanlar, Yaratıcı’nın görevini üstlenmemelidir. Evet / Hayır

İÇME SUYU

Yukarıdaki şekil;suyun şehirlerdeki evlere içmeye uygun bir hale nasıl getirildiğini göstermektedir.

Soru 1: İÇME SUYU

İyi bir içme suyu kaynağına sahip olmak önemlidir. Yer altında bulunan sudan; yeraltı suyu olarak bahsedilmektedir.

Yeraltı suyunda; göller ve nehirler gibi yeryüzü kaynaklarında bulunduğundan niçin daha az bakteri ve zerrecik kirliliği olduğuna dair bir sebep belirtiniz.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

(1) Izgara

Su kaynağı Su deposu ya da göl)

(2) Çökertme havuzu (3) Filtre (4) Klor eklenir

(5) Suyun kalitesi test

edilir.

Çeşmedeki su

Soru 2: İÇME SUYU

Suyun temizlenmesi, genellikle farklı teknikleri kapsayan değişik aşamalarda meydana gelmektedir. Şekilde gösterilen temizleme süreci 1-4 olarak numaralandırılan dört aşamayı kapsamaktadır. İkinci aşamada su bir çökertme havuzunda toplanmaktadır.

Bu aşama suyu ne şekilde daha temiz yapar?

A Sudaki bakteriler ölür. B Suya oksijen eklenir. C Çakıl ve kum dibe çöker. D Zehirli maddeler parçalanır.

Soru 3: İÇME SUYU

Temizleme sürecinin dördüncü aşamasında, suya klor eklenir.

Suya niçin klor eklenmektedir?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Soru 4: İÇME SUYU

Su tesisindeki suyun test edilmesine çalışan bilim adamlarının; temizleme süreci sona erdikten sonra da, suda bazı tehlikeli bakteriler bulunduğunu keşfettiklerini farz edin.

İnsanlar böyle bir suyu içmeden önce ne yapmalıdır?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Soru 5: İÇME SUYU

Kirlenmiş suyu içmek sağlık problemine sebep olabilir mi? Her satırda "Evet " ya da "Hayır" ı daire içerisine alın.

Kirlenmiş suyu içmek için aşağıdaki sağlık problemine sebep olabilir mi?

Diyabet Evet / Hayır

İshal Evet / Hayır

HIV / AIDS Evet / Hayır

Bağırsak kurdu / tenya Evet /Hayır

DİŞ ÇÜRÜĞÜ Ağzımızda yaşayan bakteriler diş çürüğüne sebep olur.1770'lerden bu yana, şekerkamışı endüstrisinin gelişmesiyle şekerin kullanılabilir olması sonucu, çürükler gittikçe artan bir problem haline gelmiştir.

Günümüzde çürükler hakkında çok şey biliyoruz. Örneğin:

Çürüklere sebep olan bakteriler şekerle beslenir.

Şeker aside dönüşür.

Asit dişin yüzeyine zarar verir.

Dişleri fırçalamak çürükleri önlemeye yardımcı olur.

Soru 1: DİŞ ÇÜRÜĞÜ

Diş çürüklerinde bakterilerin rolü nedir?

A Bakteriler mine üretir. B Bakteriler şeker üretir. C Bakteriler mineral üretir. D Bakteriler asit üretir

1

2

3

dişler

bakteriler

1 – Şeker 2 – Asit 3 – Dişin mine kaplamasındaki mineraller


Dişçiler, dişlerin ön ya da arka taraflarından çok öğütücü yüzeylerinde daha fazla çürük olduğunu gözlemlemişlerdir.

Çürükler niçin dişlerin öğütücü yüzeylerinde daha çok bulunmaktadır?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................


Aşağıdaki grafik farklı ülkelerdeki şeker tüketimi ile diş çürüğü miktarını göstermektedir. Grafikte her ülke bir nokta ile gösterilmektedir.

Aşağıdaki ifadelerden hangisi grafikte verilen veriler ile desteklenmektedir?

A Bazı ülkelerde, insanlar dişlerini diğer ülkedekilerden daha çok fırçalamaktadır. B İnsanlar ne kadar çok şeker yerse, o kadar çok çürükleri olur. C Son yıllarda, çürük oranları birçok ülkede artmıştır. D Son yıllarda, şeker tüketimi birçok ülkede artmıştır.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

20 40 60 80 100 120 140

Fark

lı ü

lke

lerd

e k

işi başın

a d

üşen

ort

ala

ma ç

ürü

k d

iş s

ayıs

ı

Ortalama şeker üretimi (gram/kişi/gün)


Bir ülkede kişi başına düşen çürük diş sayısı yüksektir.

Bu ülkedeki diş çürüğü hakkında, aşağıdaki sorular bilimsel deneylerle cevaplanabilir mi? Her soru için "Evet" ya da "Hayır"ı daire içerisine alınız.

Diş çürüğü hakkındaki bu soru bilimsel deneylerle cevaplanabilir mi?

Ailenin çocuklarına florin tabletleri vermesini sağlamak için bir kanun olmalı mıdır?

Evet /Hayır

Su kaynağına florin eklemenin diş çürüğü üzerinde etkisi ne olacaktır?

Evet /Hayır

Bir dişçiye gitmenin maliyeti ne olmalıdır? Evet /Hayır


Diş çürüğüne neyin sebep olduğunu anlama;100 yıl öncesiyle karşılaştırıldığında günümüzde diş bakımında değişikliklere yol açtı mı?

Aşağıdaki değişiklikler teknolojideki ilerlemelerle mi mümkün oldu? Her satırda "Evet" ya da "Hayır" ı daire içerisine alınız.

Bu değişiklik teknolojideki ilerlemelerle mi mümkün oldu?

Bir çok su kaynağına florin eklenmesi. Evet/Hayır

Diş hijyeni değerinin bilincini arttırmak için eğitim kampanyaları.

Evet/Hayır

Çürük diş tedavisinde karışık dolguların kullanımı.

Evet/Hayır

Diş macunları ve diş fırçalarının kullanılabilirliği Evet/Hayır

SICAKTA ÇALIŞMA

Soru 1: SICAKTA ÇALIŞMA

Murat; eski bir evin tamir işinde çalışmaktadır. Arabasının bagajında bir şişe su, biraz metal çivi ve bir parça kereste bırakmıştır. Araba güneşte üç saat durduktan sonra içindeki sıcaklık yaklaşık 40 dereceye ulaşır.

Arabanın içindeki nesnelere ne olur? Her ifade için "Evet" ya da "Hayır" ı daire içerisine alın.

Bu; nesnelerin başına gelir mi?

Hepsi aynı sıcaklığa ulaşır. Evet/Hayır

Bir süre sonra su kaynamaya başlar. Evet/Hayır

Bir süre sonra metal çiviler kızarmaya başlar. Evet/Hayır

Metal çivilerin sıcaklığı suyun sıcaklığından fazladır.

Evet/Hayır

Soru 2: SICAKTA ÇALIŞMA

Murat, gün boyunca içecek olarak 90 ºC sıcaklığında bir fincan kahve, 5 ºC sıcaklığında soğuk bir maden suyu içmiştir Fincanlar aynı şekil ve ölçüdedir ve her içeceğin hacmi de aynıdır. Murat, fincanları sıcaklığın 20 derece olduğu bir odaya bırakır.

10 dakika sonra kahve ve maden suyunun sıcaklığı ne olabilir?

A 70 ºC ve10 ºC B 90 ºC ve 5 ºC C 70 ºC ve 25 ºC D 20 ºC ve 20 ºC

FARELERDE ÇİÇEK HASTALIĞI Hayvanlarda çiçeğe sebep olan birçok türde çiçek virüsü bulunmaktadır. Her virüs tipi sadece bir tür hayvana bulaşmaktadır. Bir dergi; bir bilim adamının faredeki çiçek DNA 'sını değiştirmek için genetik mühendisliğini kullandığını belirtmiştir. Değiştirilen virüs bulaştığı tüm fareleri öldürmektedir.

Bilim adamı; virüsleri değiştirmeye ilişkin araştırmanın insan gıdasına zarar veren hayvanlarla baş etmek için gerekli olduğunu söylemektedir. Bu araştırmayı eleştirenler virüslerin laboratuarlardan dışarı çıkabileceğini ve diğer hayvanlara bulaşabileceğini belirtmektedir. Ayrıca; bir türe ait değiştirilmiş virüsün diğer türlere ve özellikle de insanlara bulaşabileceği konusunda endişe duymaktadırlar insanları, İnsanlara çiçek hastalığını çiçek virüsü adı verilen bir virüs bulaştırmaktadır.

Çiçek hastalığı bulaştığı çoğu insanı öldürmektedir. Bu hastalığın günümüzde yok olduğu düşünülüyorsa da, çiçek virüsü örnekleri tüm dünyada halen laboratuarlarda saklanmaktadır.

Soru 1: FARELERDE ÇİÇEK HASTALIĞI

Eleştirmenler, faredeki çiçek virüsünün, fare dışındaki diğer türlere de zarar verebileceğini ifade etmişlerdir. Aşağıdaki sebeplerden hangisi bu konuya ilişkin en iyi tanımdır?

A Çiçek virüsü genleri ve faredeki değiştirilen çiçek virüsleri özdeştir. B Faredeki çiçek DNA'sındaki bir değişim virüsün diğer hayvanlara bulaşmasına da

yol açabilir. C Bir değişim, faredeki çiçek virüsü DNA’sını, diğer çiçek DNA'sı ile özdeş yapabilir. D Faredeki çiçek virüsü genlerinin sayısı, diğer çiçek virüslerinin sayısı ile aynıdır.


Araştırmaya karşıt bir eleştirmen ise; farelerdeki değiştirilmiş çiçek virüsünün laboratuardan dışarı çıkabileceği konusunda endişeliydi. Bu virüs bazı fare türlerinin neslinin tükenmesine sebep olabilir.

Aşağıdaki sonuçlar; bazı fare türlerinin neslinin tükenmesi halinde ortaya çıkabilir mi? Her kutuda için "Evet" ya da "Hayır"ı daire içerisine alınız.

Bazı fare türlerinin neslinin tükenmesi halinde bu sonuç ortaya çıkabilir mi?

Bazı gıda zincirleri etkilenebilir. Evet/Hayır

Evcil kediler,besin yokluğundan ölebilir. Evet/Hayır

Fare dışındaki bazı küçük hayvanlar, artan yırtıcı hayvan saldırılarıyla karşı karşıya kalabilirler.

Evet/Hayır

Tohumları fareler tarafından yenilen bitkilerin, sayıları geçici olarak artabilir.

Evet/Hayır


Bir şirket fareleri steril hale getirecek bir virüs geliştirmeye çalışmaktadır. Bu tip bir virüs fare sayısını kontrol altında tutmaya yardımcı olacaktır.

Şirketin başarılı olduğunu farz edin. Virüsü geliştirmeden önce aşağıdaki sorular araştırma yolu ile yanıtlanmalı mıdır? Her kutuda "Evet" ya da "Hayır"ı daire içerisine alınız.

Virüsü geliştirmeden önce aşağıdaki sorular yanıtlanmalı mıdır?

Virüsün yayılmasına ilişkin en iyi metot nedir? Evet/Hayır

Fare, virüse karşı bağışıklığı ne kadar sürede geliştirecektir? Evet/Hayır

Başka ne tür hastalıklar fareye bulaşabilir? Evet/Hayır

Virüs diğer hayvan türlerini etkileyecek mi? Evet/Hayır

DİKENLİ-BALIK DAVRANIŞI Dikenli balık akvaryumda muhafazası kolay olan bir tatlı su balığıdır.

Yumurtlama sezonu boyunca erkek dikenli balığın karnı gümüş rengindenkırmızıya döner.

Erkek dikenli balık; bölgesine giren herhangi bir rakip balığa saldıracak veuzaklara kovalamaya çalışacaktır.

Gümüş renkli bir dişi yaklaşırsa, onu kendi yuvasına yönlendirecek böylecedişinin oraya yumurtlamasını sağlayacaktır.

Bir öğrenci bir deneyde; erkek dikenli balığın saldırgan tavırlar göstermesine neyin sebep olduğunu araştırmak istemektedir.

Erkek dikenli balık öğrencinin akvaryumunda yalnızdır. Öğrenci tel parçalarına tutturulmuş üç balmumu modeli yapmıştır. Bunları akvaryuma aynı süre dilimi için ayrı olarak asar. Öğrenci daha sonra, erkek dikenli balığın balmumu şekli iterek kaç defa saldırganca tepki gösterdiğini sayar.

Bu deneyin sonuçları aşağıda gösterilmektedir.

Erkeke balığın saldırgan davranış gösterme sayısı

Model 1 Renk - Gümüş

Model 2 Renk - kırmızı

Model 3 Renk – Koyu kırmızı

30

15

0

Dişi Erkek

Soru 1: DİKENLİ BALIK DAVRANIŞI

Bu deneyin cevaplamaya çalıştığı soru nedir?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................


Erkek dikenli balık yumurtlama zamanı boyunca bir dişi görürse; dişi balığı küçük bir dansa benzeyen kur hareketleriyle etkilemeye çalışacaktır. İkinci bir deneyde, bu kur davranışı incelenir.

Bir parça teldeki üç balmumu modeli tekrar kullanılır. Biri kırmızı, diğer ikisi ise biri düz göbekli biri de yuvarlak göbekli olmak üzere gümüş renklidir. Öğrenci erkek balığın kur davranışı göstererek her modele tepki gösterme adedini(belirli bir süre içinde) sayar.

Bu deneyin sonuçları aşağıda gösterilmektedir.

Dört öğrenci de ikinci deneyin sonuçlarına dayanarak bir sonuç çıkarırlar.

Sonuçları grafikte verilen bilgiye göre doğru mudur? Her sonuç için "Evet" ya da "Hayır" ı daire içerisine alınız.

Bu sonuç grafikte verilen bilgiye göre doğru mudur?

Kırmızı renkli erkek dikenli balığın kur davranışına sebep olur.

Evet/Hayır

Düz göbekli dişi dikenli balık, erkek dikenli balığın en fazla reaksiyon göstermesine sebep olandır.

Evet/Hayır

Erkek dikenli balık, yuvarlak göbekli dişiye düz göbekli olandan daha fazla tepki gösterir.

Evet/Hayır

Erkeğin kur davranışı gösterme sayısı

= Kırmızı renkli

= Gümüş renkli

30

15

0


Deneyler erkek dikenli balıkların kırmızı göbekli modellere saldırgan, gümüş göbekli modellere ise kurlu davranışlarla tepki verdiğini göstermiştir.

Üçüncü bir deneyde, sırasıyla aşağıdaki dört model kullanılmıştır:

Aşağıdaki üç şema erkek bir dikenli balığın yukarıdaki modellerin her birine verdiği olası tepkisini göstermektedir. 4 modelin her biri için bu tepkilerden hangisinin

gösterildiğini tahmin edebilir misiniz?

Her modelin sonucu olarak A,B ya da C olarak doldurun.

Reaksiyon

Model 1

Model 2

Model 3

Model 4

Model 1 Model 2 Model 3 Model 4

=Kırmızı renkli

= Gümüş renkli

Erkek tepkilerinin sayısı

Saldırgan davranışların sayısı

= Kurlu davranışların sayısı

A C

Colour -Red

B

TÜTÜN İÇME Tütün, sigara, puro ve pipo aracılığıyla içilmektedir. Araştırmalar; tütüne bağlı hastalıkların her gün dünya çapında yaklaşık 13500 kişiyi öldürdüğünü göstermektedir. 2020 yılına doğru tütüne bağlı hastalıkların dünya çapındaki ölümlerin %12'sine sebep olacağı tahmin edilmektedir.

Tütün dumanı birçok zararlı maddeler içermektedir. En zararlı maddeler, katran, nikotin ve karbon monoksittir.

Soru 1: TÜTÜN İÇME

Tütün dumanı ciğerlere çekilmektedir. Tütündeki katran ciğerlerde depo edilir ve bu da ciğerlerin düzenli çalışmasını önler.

Aşağıdakilerin hangisi ciğerlerin bir işlevidir?

A Oksijen karışmış kanı vücudun tüm bölümlerine pompalamak B Havadan soluduğunuz oksijeni kanınıza transfer etmek C Karbon dioksit içeriğini sıfıra indirerek kanınızı temizlemek D Karbon dioksit moleküllerini oksijen moleküllerine dönüştürmek


Tütün içme akciğer kanseri ve diğer hastalıklara yakalanma riskini arttırır.

Aşağıdaki hastalıklara yakalanma riski tütün içmeyle artar mı? Her durum için "Evet" ya da "Hayır"ı daire içerisine alınız.

Bu hastalığa yakalanma riski tütün içmeyle artar mı?

Bronşit Evet/Hayır

HIV/AIDS Evet/Hayır

Kalp hastalığı Evet/Hayır

Su çiçeği Evet/Hayır


Bazı insanlar sigara içmeyi bırakmalarına yardımcı olması için nikotin plasterleri kullanırlar. Bunlar deriye yapıştırılır ve nikotini kana doğru bırakır. Bu ise, insanlar sigarayı bıraktığında aşırı isteği yatıştırılması ve memeden kesilme semptomlarına yardımcı olur.

Nikotin plasterlerinin etkinliğini çalışmak için, sigarayı bırakmak isteyen 100 kişilik bir grup tiryaki tesadüfî olarak seçilir. Grupla altı ay boyunca çalışılır. Nikotin plasterlerinin etkinliği; grupta kaç kişinin çalışma sonunda sigaraya tekrar başlamadığını tespit ederek ölçülmelidir.

Aşağıdakilerden hangisi en iyi deney planıdır?

A Gruptaki herkes plasterleri kullanır. B Plasterler olmaksızın içmeyi bırakmaya çalışan bir kişi dışında herkes plasterleri

kullanır. C İnsanlar sigarayı bırakmak için plasterleri kullanıp kullanmayacaklarını kendileri

seçerler. D Bir yarısı plaster kullanmak üzere tesadüfi olarak seçilir diğer yarısı da bunları

kullanmaz.


İnsanları sigarayı bırakmaya teşvik etmek için değişik metotlar kullanılmaktadır.

Aşağıdakiler teknolojide probleme dayalı olarak ele alış yolları mıdır? Her durumda "Evet" ya da "Hayır"ı daire içerisine alınız.

Bu sigara içmeyi azaltma metodu teknolojiye mi dayanmaktadır?

Sigaranın maliyetini arttırma Evet/Hayır

İnsanların sigaradan vazgeçmesine yardımcı olmak için nikotin plasterleri üretme

Evet/Hayır

Kamuya açık alanlarda sigara içimini yasaklama. Evet/Hayır

Bırakmaya çalışan insanlara danışmanlık önerme. Evet/Hayır

İnsanların sigarayı bırakmasına yardımcı olabilecek nikotini olmayan haplar icat etme

Evet/Hayır

YILDIZ IŞIĞI Burak yıldızlara bakmayı sever. Bununla birlikte, büyük bir şehirde yaşamakta olduğundan gece yıldızları çok iyi gözleyemez.

Burak geçen sene bir köye gitti. Yüksek bir tepeye çıkarak şehirdeyken göremediği pek çok yıldızı gözledi.

Soru 1: YILDIZ IŞIĞI

Çok sayıda insanın yaşadığı şehirler ile karşılaştırıldığında köylerde niçin daha çok yıldız gözlenebilmektedir?

A Şehirde Ay daha parlak olduğu ve pek çok yıldızdan gelen ışık ışınlarını engellediği için

B Şehirlere göre köylerde, havada ışık ışınlarını yansıtan daha çok toz bulunduğu için

C Şehir ışıklarının parlaklığı, yıldızların görünmesini zorlaştırdığı için D Şehirlerdeki hava, otomobiller, makineler ve evlerden ısı yayılması nedeniyle

daha ılık olduğu için

ULTRASON Bir çok ülkede, ultrason görüntüsü ile bir ceninin(gelişmekte olan bebek) resimleri çekilebilir (ekografi). Ultrasonların, hem anne hem de cenin için güvenli olduğu düşünülmektedir.

Doktor elinde bir sonda tutar ve annenin karnı boyunca hareket ettirir. Ultrason dalgaları karın bölgesine aktarılır. Karnın içinde ceninin yüzeyi tarafından yansıtılır. Bu yansıtılan dalgalar, sonda tarafından geri alınır ve bir görüntü oluşturabilen makineye yansıtılır.

Soru 1: ULTRASON

Ultrason makinesi bir görüntü oluşturmak için cenin ve alet arasındaki mesafeyi hesaplamalıdır.

Ultrason dalgaları karın boyunca 1540 m/s hızıyla hareket eder. Makinenin mesafeyi hesaplayabilmesi için hangi ölçüyü alması gerekmektedir?

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Soru 2: ULTRASON

Bir ceninin görüntüsü X ışınları kullanılarak da elde edilebilir. Bununla birlikte, kadınlara hamilelikleri boyunca karın bölgelerini X ışınlarından uzak tutmaları tavsiye edilmektedir.

Bir kadın hamileliği boyunca kendini niçin X ışınlarından korumalıdır?

........................................................................................................................

........................................................................................................................

........................................................................................................................

Soru 3: ULTRASON

Bebek bekleyen annelerin ultrason incelemeleri, aşağıdaki sorulara cevap sağlayabilir mi? Her soru için "Evet" ya da "Hayır" ı daire içerisine alın.

Ultrason incelemesi bu soruya cevap verebilir mi?

Birden fazla bebek mi var? Evet/Hayır

Bebeğin cinsiyeti nedir? Evet/Hayır

Bebeğin gözlerinin rengi nedir? Evet/Hayır

Bebek normal kiloda mı? Evet/Hayır

DUDAK PARLATICISI Aşağıdaki tablo kendi yapabileceğiniz kozmetiklere ait iki farklı tarif içermektedir.

Ruj; yumuşak ve kremli olan dudak parlatıcısından daha serttir.

Dudak parlatıcısı

Malzemeler: 5 g hint yağı 0.2 g arı balmumu 0.2 g palmiye balmumu 1 çay kaşığı renklendirici madde 1 damla gıda tatlandırıcısı

Talimatlar: Balmumu ve yağı bir su kabında bir karışım elde edene kadar benmari içinde ısıtınız. Daha sonra renklendirici madde ve tatlandırıcıyı ekleyin ve bunları karıştırın.

Ruj

Malzemeler: 5 g hint yağı 1 g arı balmumu 1 g palmiye balmumu 1 çay kaşığı renklendirici madde 1 damla gıda tatlandırıcısı

Talimatlar: Balmumu ve yağı bir su kabında bir karışım elde edene benmari içinde kadar ısıtınız. Daha sonra renklendirici madde ve tatlandırıcıyı ekleyin ve bunları karıştırın.

Soru 1: DUDAK PARLATICISI

Ruj ve dudak parlatıcısını yaparken, yağ ve balmumu karıştırılmaktadır. Daha sonra da renklendirici madde ile tatlandırıcı katılmaktadır.

Bu tarife göre yapılan ruj serttir ve kullanımı kolay değildir. Daha yumuşak bir ruj yapmak için malzemelerin oranını nasıl değiştirirdiniz?

..................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................................................................................


Yağ ve balmumu iyi karışacak maddelerdir. Su yağla karışamaz ve balmumu da suda çözünür değildir.

Aşağıdakilerden hangisi ruj karışımı ısıtılırken karışıma çok miktarda su katılırsa olabileceklerdendir?

A Daha kremli ve yumuşak bir karışım üretilir. B Karışım daha sert hale gelir. C Karışım çok zor değiştirilir. D Karışımın yağ pütürleri su üzerinde yüzer.


Emülsiyonlaştırıcılar adı verilen maddeler eklendiğinde, yağ ve balmumunun su ile iyi karışmasını sağlar.

Su ve sabun ruju niçin çıkarır?

A Su, sabun ve rujun karışmasını sağlayan bir emülsiyonlaştırıcı içerir. B Sabun emülsiyonlaştırıcı etkisi yapar ve su ile rujun karışmasını sağlar. C Rujdaki emülsiyonlaştırıcılar su ve sabunun karışmasını sağlar. D Sabun ve ruj, su ile karışan bir emülsiyonlaştırıcı oluşturmak için birleşirler.

EKMEK HAMURU

Bir aşçı, ekmek hamuru yapmak için su, un, tuz ve mayayı karıştırır. Karıştırdıktan sonra hamuru mayalanma sürecini gerçekleştirmesi için birkaç saatliğine bir kapta bekletir. Mayalanma boyunca, hamurda kimyasal bir değişiklik meydana gelir: maya (tek hücreli mantar) undaki şeker ve nişastayı karbon dioksit ve alkole dönüştürür.

Soru 1: EKMEK HAMURU

Mayalanma hamurun kabarmasına sebep olur. Hamur niye kabarmaktadır?

A Hamur kabarır, çünkü alkol üretilir ve bu da gaza dönüşür. B Hamur içinde tekrar üreyen tek hücreli mantar sebebiyle kabarır. C Hamur kabarır, çünkü bir gaz olan karbon dioksit ürer. D Hamur kabarır, çünkü mayalanma suyu buhara dönüştürür.

Tıpa

Un,su ve tuzdan oluşan mayalı hamur

Kap

Terazi

Deney 1

Un,su ve tuzdan oluşan mayalı hamur

Açık kap

Terazi

Deney 3

Tıpa

Un,su ve tuzdan oluşan mayasız hamur

Kap

Terazi

Deney 2

Un,su ve tuzdan oluşan mayasız hamur

Açık kap

Terazi

Deney 4


Aşçı hamuru karıştırdıktan birkaç saat sonra hamuru tartar ve kütlesinin azalmış olduğunu gözlemler.

Aşağıda gösterilen her dört deneyin başlangıcında da hamurun kütlesi aynıdır. Aşçı kütle kaybının sebebinin maya olup olmadığını test etmek için hangi iki deneyi karşılaştırmalıdır?

A Aşçı 1 ve 2. deneyleri karşılaştırmalıdır. B Aşçı 1 ve 3. deneyleri karşılaştırmalıdır. C Aşçı 2 ve 4. deneyleri karşılaştırmalıdır. D Aşçı 3 ve 4. deneyleri karşılaştırmalıdır.


Kabarmış ekmek fırına pişmesi için bırakıldığında; hamurdaki gaz ve buhar kesecikleri genişler.

Gaz ve buhar kesecikleri ısıtıldığında niçin genişler?

A Molekülleri büyür. B Molekülleri daha hızlı hareket eder. C Molekülleri sayıca artar. D Molekülleri daha az çarpışır.


Hamurdaki maya; kimyasal bir reaksiyonla karbon dioksit ve alkol oluşumu sırasında undaki şeker ve nişastanın şeklini değiştirir.

Karbon dioksit ve alkolde bulunan karbon atomları nereden gelmektedir? Aşağıdaki olası açıklamaların her biri için "Evet" ya da "Hayır" ı daire içerisine alınız.

Bu; karbon atomlarının nereden geldiğine dair doğru bir açıklama mıdır?

Bazı karbon atomları şekerden gelmektedir. Evet/Hayır

Bazı karbon atomları tuz moleküllerinin bir parçasıdır.

Evet/Hayır

Bazı karbon atomları sudan gelmektedir. Evet/Hayır

Karbon atomları kimyasal reaksiyonla başka elementlerden yapılmıştır.

Evet/Hayır

VENÜS’ÜN GEÇİŞİ 8 Haziran 2004'te Venüs gezegeni Dünya'da birçok yerden gözlendiğinde Güneş'in önünden geçerken görülebilirdi. Bu; Venüs’ün "geçişi" olarak adlandırılmaktadır ve Venüs'ün yörüngesi onu Güneş ve Dünya arasına getirdiğinde gerçekleşmektedir. Venüs'ün bir önceki geçişi 1882'de olmuştu ve bir sonrakinin de 2012'de olması beklenmektedir.

Aşağıda Venüs'ün 2004'te geçişinin bir resmi görülmektedir. Bir teleskop Güneş'e yöneltilmiş ve görüntü beyaz bir kartona yansıtılmıştır.

Soru 1: VENÜS’ÜN GEÇİŞİ

Geçim niçin teleskopla direkt olarak bakmaktan ziyade görüntünün beyaz bir kartona yansıtılmasıyla gözlemlenmiştir?

A Güneş'in ışığı, Venüs’ün görünmesi için çok parlaktı. B Güneş, büyütmeden görebilecek kadar büyüktü. C Güneş'i bir teleskop aracılığı ile izlemek gözlerinize zarar verebilir. D Görüntünün kartona yansıtılarak küçültülmesi gerekiyordu.

Venüs

Güneş'in yüzeyi


Dünya' dan izlendiğinde, aşağıdaki gezegenlerden hangisi belirli zamanlarda Güneş 'in önünden geçerken görülebilir?

A Merkür B Mars C Jüpiter D Satürn


Aşağıdaki ifadede bir çok kelimenin altı çizilmiştir.

Gökbilimciler, Neptün’den de görüldüğü gibi bu yüzyılın ilerisinde Güneş'in yüzü boyunca Satürn'ün geçişi olacağını tahmin etmektedirler.

Geçişin ne zaman olacağını bulmak için yapılacak bir internet ya da kütüphane araştırmasında altı çizili kelimelerden en faydalı üç tanesi hangileri olacaktır?

...............................................................

...............................................................

...............................................................

SAĞLIK RİSKİ Mİ? Tarımda kullanılmak üzere kimyasal gübre üreten büyük bir kimyasal fabrikanın yakınlarında yaşadığınızı farz edin. Son yıllarda o alandaki insanlarda uzun -süreli soluma problemlerinden dolayı sıkıntı çekme vak’asının görüldüğü birçok durum olmuştur. Bölgedeki birçok insan; bu semptomlara yakındaki kimyasal gübre fabrikasından gelen zehirli dumanların sebep olduğuna inanmaktadır.

Bu bölgede yaşayan insanların sağlığına kimyasal fabrikanın verdiği potansiyel tehlikeleri tartışmak üzere bir kamu toplantısı yapılmıştır.

Kimyasal şirkette çalışan bilim adamlarının ifadesi

“Bölgede topraktaki zehirlenme üzerine bir çalışma yaptık. Aldığımız örneklerde zehirli kimyasallara ait hiçbir belirti bulamadık.”

Bu bölgedeki ilgili vatandaşlar için çalışan bilim adamlarının ifadesi

“Bölgedeki uzun- süreli soluma problemlerinin sayısına baktık ve bunu kimyasal fabrikadan uzak olan alanlardaki durumlarla karşılaştırdık. Kimyasal fabrikaya yakın olan alanda daha fazla olay bulunmaktadır.”

Soru 1: SAĞLIK RİSKİ Mİ?

Fabrikanın sahibi ; "fabrikadan çıkan dumanların bölgede yaşayanlar için bir sağlık riski taşımadığı"nı kanıtlamak amacıyla şirket için çalışan bilim adamlarının ifadesini kullandı.

Şirket için çalışan bilim adamlarının ifadesinin, mal sahibinin savını desteklediğinden şüphe etmek için bir sebep belirtiniz.

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Soru 2: SAĞLIK RİSKİ Mİ?

İlgili vatandaşlar için çalışan bilim adamları, kimyasal fabrikaya yakın olan uzun-süreli soluma problemli insanların sayısını fabrikadan uzak olanlarla karşılaştırdı.

Sizi iki alandaki karşılaştırmanın geçerli olmadığını düşünmeye itebilecek olası bir farklılığı açıklayınız.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

KATALİTİK KONVERTİSÖR Modern arabaların çoğu; egzoz gazının insanlara ve çevreye daha az zararlı olmasını sağlayan katalitik konvertisörle donatılmışlardır.

Zararlı gazların yaklaşık %90’u daha az zararlı şekle dönüştürülmektedir. İşte konvertisöre giren bazı gazları ve nasıl dışarı çıktıklarını gösteren bir şema.

Soru 1: KATALİTİK KONVERTİSÖR

Yukarıdaki şekildeki bilgiyi, katalitik konvertisörün egzoz gazlarını nasıl daha az zararlı hale getirdiğine ilişkin bir örnek vermek için kullanınız.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

Giren gazlar Çıkan gazlar

Nitrojen N2

Karbon dioksit CO2

Nitrojen N2

Karbon dioksit CO2

Su (buhar) H2O Su (buhar) H2O

Karbon monoksit CO

Nitrojen oksit NO, NO2

Karbon monoksit CO (10%)

Karbon dioksit CO2 (90%)

Nitrojen oksit NO, NO2 (10%)

Nitrojen N2 (90%)

katalitik konvertisör


Katalitik konvertisör içerisindeki gazlarda değişiklikler yer almaktadır. Atomlar VE moleküller açısından ne olduğunu açıklayınız.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................


Katalitik konvertisör tarafından çıkarılan gazları inceleyiniz. Daha az zararlı egzoz gazları üretmesi için katalitik konvertisör üzerinde çalışan mühendisler ve bilim adamlarının çözmeleri gereken bir sorun nedir?

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

GENEL CERRAHİ Özel olarak donatılan ameliyathanelerde gerçekleştirilen genel cerrahi, birçok hastalığı tedavi etmek için gereklidir.

Soru 1: GENEL CERRAHİ

Hastalar temel bir cerrahi müdahaleden geçerken anestezi yapılır, böylece hiçbir acı duymazlar. Anestezi; ağzı ve burnu kapayan bir yüz maskesi aracılığıyla bir gaz verilerek yürütülür.

Aşağıda verilen insan sistemleri üzerine, anestezik gazların etkisi var mıdır? Her sistem için "Evet" ya da "Hayır"ı daire içerisine alınız.

Bu sistem üzerine anestezik gazların etkisi var mıdır?

Sindirim sistemi Evet/Hayır

Boşaltım sistemi Evet/Hayır

Sinir sistemi Evet/Hayır

Solunum sistemi Evet/Hayır

Dolaşım sistemi Evet/Hayır


Ameliyathanelerde kullanılan cerrahi araçların niçin sterilize edildiğini açıklayınız.

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................

.................................................................................................................................


Hastalar ameliyattan sonra yiyip içmeyebilirler ve bundan dolayı içinde su, şeker ve mineral tuzların bulunduğu bir serum takılır. Bazen seruma, antibiyotik ve yatıştırıcılar da eklenir.

Cerrahi sonrası seruma eklenen şekerler niçin hasta için önemlidir?

A Kurumayı önlemek için B Ameliyat sonrası acıyı kontrol etmek için C Ameliyat sonrası enfeksiyonları tedavi etmek için D Yeterli beslenme sağlamak için


Organ nakilleri, genel cerrahi kapsamına girmekte ve gittikçe daha yaygın hale gelmektedir. Aşağıdaki grafikte, belirli bir hastanede 2003 yılı boyunca yapılan organ nakillerinin sayısı verilmektedir.

Yukarıdaki grafikten aşağıdaki sonuçlar çıkarılabilir mi? Her sonuç için "Evet" ya da "Hayır" ı daire içerisine alınız.

Grafikten bu sonuç çıkarılabilir mi?

Akciğer nakli yapılırsa, kalp de nakil edilmelidir. Evet/Hayır

Böbrekler insan vücudunda en önemli organlardır. Evet/Hayır

Organ nakli yapılan birçok hasta böbrek hastalığından sıkıntı çekmiştir.

Evet/Hayır

Birçok hastanın birden fazla organ nakli olmuştur. Evet/Hayır

Böbrek Karaciğer Kalp Akciğer

9 2 2

0

10

20

30

40

50

60

Nakil yapılan organlar

Org

an

naklin

in s

ayıs

ı

49

RÜZGÂR GÜCÜYLE ÜRETİM Rüzgâr gücüyle üretim büyük ölçüde petrol ve kömür yakan elektrik üreticilerinin yerini alabilecek bir enerji kaynağı olarak görülmektedir. Resimdeki yapılar rüzgârla dönen pervaneli yel değirmenleridir. Bu dönmeler; yel değirmeni tarafından çevrilen jeneratörlerin elektrik enerjisi üretmesini sağlar.

Soru 1: RÜZGÂR GÜCÜYLE ÜRETİM

Aşağıdaki grafik bir yıl içerisinde dört farklı yerdeki ortalama rüzgâr hızını göstermektedir. Grafiklerden hangisi rüzgâr gücüyle üretim oluşturmak için en uygun yeri belirtmektedir?

A.

Rüzgâr

hız

ı O

cak

Ara

lık 0

B.

Ara

lık

Ocak

Rüzgâr

hız

ı

0

D. A

ralık

Ocak

Rüzgâr

hız

ı

0

C.

Ara

lık

Ocak

Rüzgâr

hız

ı

0


Rüzgâr ne kadar güçlüyse, yel değirmeni pervaneleri de o kadar hızlı döner ve böylece daha fazla elektrik enerjisi üretilir. Bununla birlikte, gerçek ortamda rüzgâr hızı ve elektrik gücü arasında direkt bir ilişki yoktur. Aşağıda gerçek bir ortamda rüzgâr gücüyle üretimin dört çalışma koşulu verilmektedir.

Pervaneler, rüzgâr hızı V1 olduğunda dönmeye başlayacaktır.

Güvenlik sebeplerinden dolayı, pervanelerin dönüşü; rüzgâr hızı V2.'den fazla olduğunda artmayacaktır.

Rüzgârın hızı V2 olduğunda elektrik gücü en üst düzeydedir.

Pervaneler; rüzgâr hızı V3. 'e ulaştığında dönmeyi durduracaktır.

Aşağıdaki grafiklerden hangisi rüzgâr hızı ile bu çalışma koşulları altında üretilen elektrik gücü arasındaki ilişkiyi en iyi temsil etmektedir?

C.

W

0 V1 V2 V3

0 E

lektr

ik g

ücü

Rüzgâr hızı

A.

W

0 V2 V3

0 E

lektr

ik g

ücü

Rüzgâr hızı

V1

D.

W

0 V1 V2 V3

0 E

lektr

ik g

ücü

Rüzgâr hızı

B.

W

0 V1 V2 V3

0 E

lektr

ik g

ücü

Rüzgâr hızı


Rakım yükseldikçe, yel değirmenleri aynı rüzgâr hızı için daha da yavaş dönmektedir

Aşağıdakilerden hangisi yel değirmeni pervanelerinin aynı rüzgâr hızında yüksek yerlerde niçin daha yavaş döndüğünün en iyi sebebidir?

A Rakım arttıkça hava daha da az yoğundur. B Rakım arttıkça sıcaklık düşer. C Rakım arttıkça yerçekimi azalır. D Rakım arttıkça daha sık yağmur yağar.


Kömür ve petrol gibi yakıtları kullanan güç tüketimiyle karşılaştırıldığında, RÜZGÂR gücüyle üretimin bir özel avantajı bir de özel dezavantajını açıklayınız.

Bir avantaj ................................................................................................................

.................................................................................................................................

Bir dezavantaj ..........................................................................................................

.................................................................................................................................

Arı Kolonisi Çökme Hastalığı Üniteye Genel Bakış Bu ünite arı kolonisi çökme hastalığı olarak bilinen doğa olayı ile ilgilidir. Bu ünitede kullanılacak olan materyaller, doğa olayını tanıtan kısa bir metin ve böcek ilacı imidacloprid ile arı koloni çökme hastalığı arasındaki ilişkinin incelenmesiyle ilgili sonuçları gösteren bir grafikten oluşmaktadır.

Soru 1

Soru 2

Öğrencilerden araştırmacıların deneylerinde keşfedilen soruya yönelik anlayışlarını göstermeleri için her bir açılan menüdeki üç seçenekten birini seçmeleri istenmektedir. Bu seçenekler şunlardır:

Arı kolonilerin çöküşü

Besinlerdeki imidacloprid miktarı

Arıların imidacloprid’e olan bağışıklığı

Soru 3

Bu soru, böcek ilacı miktarı ile koloni çöküş oranı arasındaki ilişkiye dair verileri gösteren bir grafiğin yorumlanmasını istemektedir.

Soru 4

Soru 5

Fosil Yakıtlar Üniteye Genel Bakış

Bu ünite, fosil yakıtların yanması ile atmosferdeki CO2 seviyesi arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Bu ünitede kullanılacak olan materyallerin içeriği şu şekildedir:

Karbonun çevrede nasıl döndüğünü gösteren bir diyagram

Atmosfere salınan CO2 miktarını düşürmeye yönelik stratejileri açıklayan kısa birmetin,

Yakıt olarak kullanıldığında etanol ve petrolün özelliklerini kıyaslayan bir tablo ve

Üç farklı okyanus derinlik noktasındaki karbon yakalama ve depolanmasınıhesaplayan bir matematik modelinin sonuçlarını gösteren bir grafikten oluşmaktadır.

Soru 1

Soru 2

Soru 3

Yanardağ Patlamaları Ünite Genel Bakış

Bu ünite, yanardağların yeryüzüne dağılma yapısı ve yanardağların iklim ile atmosfer üzerindeki etkilerine odaklanmaktadır. Bu ünitede kullanılacak olan materyaller, yanardağların ve depremlerin küresel yerlerini gösteren bir harita ve yanardağ patlamalarının Yerkürenin yüzeyine erişen güneş radyasyon ile atmosfedeki karbondioksit yoğunlukları üzerindeki etkisini gösteren grafiklerden oluşmaktadır.

Soru 1

Soru 21

Soru 3

Yeraltı Suyunun Çıkartılması ve Depremler Üniteye Genel Bakış

Bu ünite depremlere neden olabilen doğal ve insani süreçlere odaklanmıştır. Bu ünitede kullanılacak olan materyaller, faylarla depremler arasındaki ilişkiyi gösteren bir metin ve grafik, Yerkürenin bir bölgesindeki gerilim düzeylerini gösteren bir harita ve yeraltı suyunun çıkartılmasının sebep olduğu inanılan bir depremle ilgili kısa bir metinden oluşmaktadır.

Soru 1

Soru 2

Soru 3

Soru 4

Mavi Enerji Santrali Üniteye Genel Bakış

Bu ünite, elektrik üretmek için, tuzlu su ile tatlı su arasındaki tuz yoğunluğu farklarını kullanan bir enerji santrali üzerine yoğunlaşmaktadır. Bu ünitede kullanılacak olan materyaller, bu süreci tanımlayan bir metin ile santralin içinden geçen suyun ve yarı geçirgen bir zar içinden geçen su moleküllerinin hareketlerini gösteren bir simülasyondan oluşmaktadır.

Ekran üzerinde büyüteç simgesine tıklandığında yandaki pencere ekrana gelir. Bu pencere tuz ve su moleküllerinin hareketini gösterecektir.

Soru 1

Soru 2

Öğrencilerden simülasyonu kullanarak suyun zar içinden geçmesinin tatlı su ve tuzlu sudaki tuz yoğunluğu üzerindeki etkisini belirlemeleri istenmektedir. Doğru cevap şudur: Su molekülleri zardan geçtikçe, tatlı su olan depodaki tuz yoğunluğu artar ve tuzlu su olan depodaki tuz yoğunluğu azalır.

Soru 3

Bu sorudaki her bir açılan menü dört tür enerjiyi listelemektedir: yer çekimi, potansiyel, kinetik ve elektrik enerjisi.

Soru 4

Ayarlanabilir Gözlükler Üniteye Genel Bakış

Bu ünite, gözlük lenslerine şekil vermek için sıvı kullanan yenilikçi bir gözlük türünü anlatmaktadır. Bu ünitenin interaktif bölümü öncelikle öğrencilere lensteki sıvı miktarının, lensin şekline etkisini araştırmalarına imkân tanır. Ardından öğrenciler, lenslerdeki sıvı miktarının üç farklı kişinin (normal, uzağı gören ve yakını gören) görme olgusu üzerindeki etkisini araştırabilirler..

Soru 1

Soru 2

Açılan menüdeki seçenekler ilk menü için dışarıya doğru ve içeriye doğru; ikinci menü için isedaha fazladır ve daha azdır şeklindedir.

İkinci Simülasyona Giriş

Giriş bölümü simülasyonu kullanırken gözlemlenecek olan üç öğrencinin her birinin görüşüyle ilgili bilgi sunmaktadır.

Simülasyon Nasıl Çalışır

Ünitenin bu bölümüne başlamadan önce öğrencilere simülasyonun nasıl kullanılacağı ile ilgili kısa bir giriş bölümü sunulur ve öğrencilerin her bir adımı uygulamaları için fırsat verilir. Eğer öğrenciler 1 dakika boyunca hiçbir şey yapmazlarsa yardım mesajları görünür. 2 dakika boyunca hiçbir şey yapmazlarsa ise ekranda seçilen seçeneklere göre simülasyon başlayacaktır ve sonuçlar ekranda görünecektir. Sorulara cevap verirken simülasyonun nasıl çalışacağı ile ilgili açıklayıcı bilgilere “Simülasyon Nasıl Çalışır?” sekmesine tıklayarak ulaşılabilir.

Soru 3

Sorudaki açılan menülerde aynı seçenekler vardır: uzak ve yakın. Normal şartlarda ağaçgörüntülerinin olduğu tablo boş olacaktır ve öğrenciler sıvı miktarı ve ağaç uzaklığı seçeneklerini seçip simülasyonu başlattıktan sonra ağaç görüntüleri tabloda uygun yerde görünecektir. Öğrenciler soru kökünde istenilen bilgiye göre simülasyonu kullanarak ve elde ettikleri verileri kullanarak Ayşegül’ün görme özelliği ile ilgili soruyu şu şekilde cevaplayacaktır:

*Merceklere sıvı eklenmesi uzak nesnelerin bulanık görünmesine neden olmaktadır.*Merceklerden sıvı alınması yakın nesnelerin bulanık görünmesine neden olmaktadır.

Soru 4

Normal şartlarda ağaç görüntülerinin olduğu tablo boş olacaktır ve öğrenciler sıvı miktarı ve ağaç uzaklığı seçeneklerini seçip simülasyonu başlattıktan sonra ağaç görüntüleri tabloda uygun yerde görünecektir. Öğrenciler soru kökünde istenilen bilgiye göre simülasyonu

kullanarak ve elde ettikleri verileri kullanarak Deniz’in yakındaki nesneleri net görmesini sağlamak için seçeneklerdeki şu ayarlamaları seçeceklerdir:

Soru 5

Normal şartlarda ağaç görüntülerinin olduğu tablo boş olacaktır ve öğrenciler sıvı miktarı ve ağaç uzaklığı seçeneklerini seçip simülasyonu başlattıktan sonra ağaç görüntüleri tabloda uygun yerde görünecektir. Öğrenciler soru kökünde istenilen bilgiye göre simülasyonu kullanarak ve elde ettikleri verileri kullanarak Mehtap’ın üç uzaklıktan da net görmesini

sağlayacak ayarlama için şu seçeneği seçeceklerdir:

Sıcak Havada Koşmak Üniteye Genel Bakış

Bu ünitede öğrenciler, sıcak havada koşmak ile ilgili hazırlanmış olan bir simülasyonu kullanarak sorulara cevap verecektir. Giriş kısmında su kaybı ve vücut sıcaklığı ile ilgili kısa bir bilgi verdikten sonra simülasyonun nasıl kullanacağı ile ilgili ekrana geçilmektedir.

Simülasyon Nasıl Çalışır ?

Sorulara başlamadan önce öğrencilere simülasyonun nasıl çalıştığı ile ilgili bilgi verilmektedir. Soruları cevaplamaları için öğrencilerin aşağıda ekran görüntüsünde yazılı olan adımları izlemesi gerekmektedir. Bu ekranda öğrencilerden, simülasyonun nasıl çalışacağı ile ilgili alıştırma yapması beklenmektedir. Eğer öğrenciler 1 dakika boyunca hiçbir şey yapmazlarsa yardım mesajları görünür. 2 dakika boyunca hiçbir şey yapmazlarsa ise ekranda seçilen seçeneklere göre simülasyon başlayacaktır ve sonuçlar tabloda görünecektir. Sorulara cevap verirken simülasyonun nasıl çalışacağı ile ilgili açıklayıcı bilgilere “Simülasyon Nasıl Çalışır?” sekmesine tıklayarak ulaşılabilir.

Soru 1

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Hava Sıcaklığı, Havadaki Nem Oranı ve Su İçilmiş mi sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Öğrencilerden tanımlanan koşullarda koşan kişinin dehidrasyon ya da sıcak çarpması tehlikesi altında olup olmadığını belirtmek için simülasyonu kullanarak ve elde ettikleri verileri kullanarak soruyu cevaplamaları istenmektedir. İlk açılan menüdeki seçenekler dehidrasyondur ve sıcak çarpmasıdır; ikincisinde ise ter miktarından, su kaybından ve vücut sıcaklığından seçenekleri bulunmaktadır. Öğrencilersoruyu şu şekilde cevaplamalıdır:

Soru 2

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Hava Sıcaklığı, Havadaki Nem Oranı ve Su İçilmiş mi sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir.

Soru 3

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Hava Sıcaklığı, Havadaki Nem Oranı ve Su İçilmiş mi sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Soruyu cevaplandırmak için gerekli denemeler yapılarak sonuçlar ekranda görünmektedir. Öğrenciler, tablodaki verileri kullanarak soruyu cevaplandırabilirler.

Soru 4

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Hava Sıcaklığı, Havadaki Nem Oranı ve Su İçilmiş mi sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Soruyu cevaplandırmak için gerekli denemeler yapılarak sonuçlar ekranda görünmektedir. Öğrenciler, tablodaki verileri kullanarak soruyu cevaplandırabilirler.

Soru 5

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Hava Sıcaklığı, Havadaki Nem Oranı ve Su İçilmiş mi sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Soruyu cevaplandırmak için hava sıcaklığının 40°C ve su içilme durumunu “Evet” olarak seçip nem oranını ise %40 ve %60 olarak seçerek simülasyonu başlatarak sonuçların tabloda kaydedilmesi gerekecektir. Öğrenciler, tablodaki verileri kullanarak soruyu cevaplandırabilirler.

İlk olarak iki seçenekli soruyu cevaplandırılacaktır. Tablodaki verilere göre soru kökünde belirtilen şartlarda koşmanın güvenilir olmadığı sonucuna ulaşılması beklenmektedir. Ardından tablodaki verilere göre bu cevabını destekleyecek iki satır veri seçilmelidir.

Enerji Tasarruflu Evler Üniteye Genel Bakış

Bu ünite, farklı çatı renklerinin enerji tüketimini nasıl etkilediği konusuna odaklanmıştır. Simülasyonda öğrenciler, 23°C sabit sıcaklık altında bir evi ısıtmak veya serinletmek için çatı renginin ihtiyaç duyulan enerji miktarı üzerindeki etkisini sorgulamasına yönelik simülasyon kullanacaklardır.

Simülasyon Nasıl Çalışır

Sorulara başlamadan önce öğrencilere simülasyonun nasıl çalıştığı ile ilgili bilgi verilmektedir. Soruları cevaplamaları için öğrencilerin aşağıda ekran görüntüsünde yazılı olan adımları izlemesi gerekmektedir. Bu ekranda öğrencilerden, simülasyonun nasıl çalışacağı ile ilgili alıştırma yapması beklenmektedir. Eğer öğrenciler 1 dakika boyunca hiçbir şey yapmazlarsa yardım mesajları görünür. 2 dakika boyunca hiçbir şey yapmazlarsa ise ekranda seçilen seçeneklere göre simülasyon başlayacaktır ve sonuçlar tabloda görünecektir. Sorulara cevap verirken simülasyonun nasıl çalışacağı ile ilgili açıklayıcı bilgilere “Simülasyon Nasıl Çalışır?” sekmesine tıklayarak ulaşılabilir.

Soru 1

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Çatı Rengi ve Dışarıdaki Hava Sıcaklığı sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Soruyu cevaplandırmak için hava sıcaklığı 40°C ve farklı çatı renkleri seçilerek simülasyonu başlatılarak sonuçların ekrana gelmesi sağlanmalıdır. Bu şartlarda elde veriler yukarıdaki tabloda görünmektedir. Öğrenciler, tablodaki verileri kullanarak soruyu cevaplandırabilirler.

Soru 2

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Çatı Rengi ve Dışarıdaki Hava Sıcaklığı sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Soruyu cevaplandırmak için hava sıcaklığı 10°C ve farklı çatı renkleri (beyaz ve siyah) seçilerek simülasyonu başlatılarak sonuçların ekrana gelmesi sağlanmalıdır. Bu şartlarda elde veriler yukarıdaki tabloda görünmektedir. Öğrenciler, tablodaki verileri kullanarak soruyu cevaplandırabilirler.

Cümleyi tamamlamak için kullanılacak olan açılan menüdeki seçenekler şöyledir: daha fazlave daha az. Bu durumda tablodaki verilere göre doğru cevap “daha fazla” seçeneğidir.Ardından öğrencilerden soruyu cevaplandırmak için kullandığı bu iki satır veriyi seçmeleri beklenmektedir.

Soru 3

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Çatı Rengi ve Dışarıdaki Hava Sıcaklığı sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Soruyu cevaplandırmak için hava sıcaklığı 10°C ve 20°C ile farklı çatı renkleri (beyaz ve kırmızı) seçilerek simülasyonu başlatılarak sonuçların ekrana gelmesi sağlanmalıdır. Bu şartlarda elde veriler yukarıdaki tabloda görünmektedir. Öğrenciler, tablodaki verileri kullanarak soruyu cevaplandırabilirler.

Cümleyi tamamlamak için kullanılacak olan açılan menüdeki seçenekler şöyledir: daha yüksekve daha düşük. Bu durumda tablodaki verilere göre doğru cevap ilk cümlede “daha düşük” ,ikinci cümlede ise “daha yüksek” seçeneğidir.

Soru 4

Normal şartlarda tabloda boş olacaktır ve öğrenciler ekranda Çatı Rengi ve Dışarıdaki Hava Sıcaklığı sekmelerinde uygun seçenekleri seçip simülasyonu başlattıktan sonra elde edilen veriler tabloda görünecektir. Soruyu cevaplandırmak için farklı hava sıcaklığı ve farklı çatı renkleri seçilerek simülasyonu başlatılarak sonuçların ekrana gelmesi sağlanmalıdır. Bu şartlarda elde veriler yukarıdaki tabloda görünmektedir. Öğrenciler, tablodaki verileri kullanarak soruyu cevaplandırabilirler.

uluslararası Öğrenci başarılarını değerlendirme programı pisagÜn iŞiĞi aşağıdaki...

Documents