udc: 658.562.002/.004:006.35 prethodno...

TEHNIČKA DIJAGNOSTIKA (BROJ 4 • 2008) 13

UDC: 658.562.002/.004:006.35 PRETHODNO SAOPŠTENJE

TEHNIČKA HARMONIZACIJA I PROCESI ODRŽAVANJA TECHNICAL HARMONISATION AND MAINTENANCE PROCESSES Prof. dr Miodrag Bulatović, akademik JINA Mašinski fakultet, Centar za kvalitet, Podgorica

REZIME Polazeći od premise da je održavanje osnovna logi-stika cilja svakog tehničkog sistema, slijedi zaklju-čak da je održavanje osnovna logistika direktiva i standarda na kojima se zasniva tehnička harmoni-zacija, odnosno "novi pristup". Autor rada nema ambiciju da detaljno govori o “novom pristupu” i “harmonizaciji zakonodavstva” u svjetlu zahtjeva evropskih direktiva, što je obra-đeno u citiranoj literaturi [1] Autor apostrofira (izdvaja) osnovne elemente koji ukazuju na uticaj i značaj funkcije održavanja u stvaranju uslova za poštovanje standarda u pro-cesima i realizaciji proizvoda u skladu sa evropskim direktivama (održivi razvoj, zaštita životne sredine, bezbijednost na radu, CE znak, bezbijednost hrane itd.). Cilj ovog rada je da pokaže kako, sistem kvaliteta prema ISO 9001:2000, treba da bude uveden u održavanja u funkciji dobijanja proizvoda koji zadovoljava uslove standarda i evropskih direktiva. Ključne riječi: novi pristup, tehničko zakonodavstvo, process harmonizacije, održavanje, procesni model.

ABSTRACT Starting from a premise that maintenance is a basic logistic of every technical system’s aim, a conclu-sion follows that maintenance is a basic logistic of directives and standards that technical harmonisa-tion, namely the “new approach”, is based on. The author of this work does not have the ambition to write a detailed report about the “new approach” and “legislation harmonisation” in light of demands of European directives, which has been dealt with previously in the literature [1]. The author emphasises the basic elements that point out influence and importance of the purpose of mai-ntenance in creating the conditions for following the standards within processes and realisation of pro-ducts in line with European directives (sustainable development, environment protection, safety work, CE sign, food safety, etc). The aim of this work is to show the manner in which the quality system according to ISO 9001:2000 should be implemented in maintenance, so that the acquired products would satisfy the standards and European directives. Key words: new approach, technical legislation, ha-rmonisation process, maintenance, process models.

1. NOVI PRISTUP – ZAHTJEVI EVROPSKIH DIREKTIVA

Evropske direktive “novog pristupa” donesene

su u cilju obezbjeđivanja slobodnog protoka proiz-voda koji imaju odgovarajući nivo zaštite i sigur-nosti, koji one određuju. [1].Nova regulative tehnika i strategija o “novom pristupu” na tehničkoj harmo-nizaciji i standardizaciji uvela je određene principe (sl.1).

Proizvodi moraju biti usaglašeni sa direktivama

“novog pristupa” i ostalog zakonodavstva EU kada se plasiraju na tržište Unuje. Države članice su obavezne da to obezbijede u okviru nadzora tržišta.

Ditektive “novog pristupa” važe kako za nove tako i za polovne proizvode, uvezene iz trećih drža-va, kada ti proizvodi po prvi put uđu na tržište Unije, ali ne važe i za proizvode koji su već u Uniji. Naime, korišćeni proizvodi koji su već u Uniji, mogu da mijenjaju vlasnika i pri tome nije potrebno da se vodi računa o direktivama “novog pristupa”[1].


EU PRAVNI SISTEM

DIREKTIVE NOVOG PRISTUPA

NACINOALNO ZAKONODAVSTVO

OBAVEZNA PRIMJENA

ZAKONI, ODREDBE, UREDBE, PRAVILNICI I

DR.

Opis tehničkih specifikacija proizvoda koji ispunjavaju bitne

zahtjeve iz direktive

HARMONIZOVANI STANDRADI

(U vezi sa direktivama)

PRIMJENA NIJE OBAVEZNA

NACIONALNI HARMONIZOVANI

STANDRADI

Sadržajno prenijeti

Doslovno prenijeti

PROCES HARMONIZACIJE

Sl.1 Veza između direktiva “novog pristupa”, nacionalnog

zakonodavstva i harmonizovanih standarda [1]. Proizvođači moraju za proizvode pripremiti

odgovarajuću dokumentaciju koja ima veoma važnu ulogu kod ispunjavanja zahtjeva predviđenih di-rektivama “novog pristupa” i u okviru koje su:

• Sadržaj tehničke dokumentacije, • Ocjena rizika, • Sertifikat o EC-kontroli i ostali sertifikati

ovlašćenih organa, • EC-izjava o usaglašenosti, • Jezik, prevod, lokacija i vrijeme čuvanja

dokumentacije, • Pregled istovremene upotrebe više direktiva. U dijelu tehničke dokumentacije posebno mje-

sto zauzima uputstvo usklađeno prema vrsti proiz-voda, vrstama opasnosti i previđenom znanju koris-nika, a koje se sastoji od: sadržaja, uvoda, opisa pro-izvoda i informacije o procesu, bezbijednosti, trans-porta i skladištenja, instaliranja i priključivanja, pri-preme za pokretanje, rada, uklanjanja tehničkih smetnji, čišćenja i održavanja, remonta, demontaže i uklanjanja, objašnjenja skraćenica i drugo.

U skladu sa direktivama novog pristupa, proiz-vođač mora ukazati na opasnosti i ocijeniti rizike koji su prisutni tokom korišćenja proizvoda. Na osnovu ocjene nivoa rizika odabiraju se odgova-rajuće mjere za smanjenje opasnosti već od planiranja, projektovanja i izrade proizvoda, uzima-jući u obzir rok upotrebe (sl.2).

U procesima planiranja, proizvodnje, testiranja i prodaje proizvoda uključeni su svi učesnici i svako od njih snosi svoj dio odgovornosti. To su kao prvo proizvođač a zatim ovlašćeni zastupnik, uvoznik, distributre, konstruktor, monter i instalater, poslo-davac – korisnik, ovlašćeni organi-laboratorije i dr.

Direktivom o odgovornosti (85/374/EEC), za defektni proizvod, izrađen u Uniji ili uvezen u Uni-ju, koji proizvodi ili je proizveo štetu pojedincu ili privatnoj svojini uspostavlja se strog režim odgovor-nosti prije svega proizvođača i uvoznika u Uniju.

Sl.2 Prioritet mjera prilikom otklanjanja

– smanjivanja opasnosti Za uključenje u unutrašnje tržište Unije, po-

trebno je uvesti zakonodavstvo koje omogućava fun-kcionisanje i na sopstvenom tržištu, usklađeno odre-bama “novog pristupa” odnosno direktivama EU. To su prije svega: zakon o tehničkim zahtjevima za pro-izvod i o utvrđivanju usaglašenosti, zakon o opštoj bezbijednosti proizvoda, zakon o zaštiti potrošača, razna podzakonska akta – odredbe i pravilnici, ostalo zakonodavstvo (o standardizaciji, akreditaciji i dr.), zakonodavstvo o inspekcijskom nadzoru i dr.

Tabela 1: Neki od zakona uvedenih u Sloveniji u skladu sa “novim pristupom”

Direktiva EU

Slovenačko zakono davstvo

Br. Sl.l. RS Dat.

izd.

Datum primjene

87/404/EEC

Odredbe o jednostavnim sudovima pod

pritiskom

Sl.l.RS 11/02n

11.2.2002

26.2.2002

98/37/

EC

Odredba o bezbijednosti

mašina

Sl.l.RS 52/00

13.6.2000

28.6.2000

92/42/

EEC

Odredba o traženom

iskorišćenju za nove

toplovodne kotlove na

tečno i gasovito gorivo

Sl.l. RS 107/01

22.12.2001

22.6.2002

..... ...... ..... .....


2. INDUSTRIJSKI PROCESI I LOGISTIKA Stalni rast industrijske proizvodnje i proizvod-

nih sistema (sl.3) u razvijenim zemljama doveo je do pooštravanja pitanja zaštite životne sredine, korišć-enja energije i prirodnih resursa, i odlaganja otpada.

Internacionalna Organizacija za Standardizaciju (ISO) je još 1993. godine formirala tehnicki komitet TC207 za Eko Menadžment (EMS) sa zadatkom da izvrši standardizaciju alata i sistema upravljanja u oblasti životne sredine.

Sl.3. Funkcionalna struktura proizvodnog sistema Odgovornost za uklanjanje otpada po isteku

eksploatacionog veka proizvoda nije samo na koris-nicima proizvoda i kompanijama za reciklažu nego i na proizvođačima. Tako na primer, svi proizvodači automobila u EU obavezni su da od 2006 godine preuzmu stare, islužene automobile i da ih recikli-raju. Sve veća zabrinutost za životnu sredinu na pla-neti, podstakla je razvoj novog pristupa u projek-tovanju proizvoda koji ce imati pozitivan uticaj na životnu sredinu. Osnovni cilj novog pristupa je je proširenje bezbijednosti životne sredine.

Jedan od pristupa koji može imati vrlo efikasno dejstvo na očuvanje životne sredine jeste ponovno korišcenje proizvoda, sklopova i delova koji su to-kom eksploatacije zadržali svoje svoje oblike i karakteristike. Ovakav pristup podrazumeva projek-tovanje proizvoda ne samo za eksploataciju nego i projektovanje sa aspekta zbrinjavanje istog posle eksploatacionog veka. Moglo bi se reći da se ne pro-jektuje proizvod već njegov životni ciklus u saglas-nosti sa životnom sredinom.

Bitno je za konkurentnost industrije da nivo regulative bude proporcionalan postojećem riziku. Bitno je da se kroz EU pojavio određeni nivo što se tiče ekoloških standarda, zbog čega se podržava potreba za Direktivama poput one o upravljanju otpadom iz industrije sirovina.

3. IDENTIFIKACIJA ASPEKATA ŽIVOTNE SREDINE U FUNKCIJI ODRŽAVANJA

Funkcija održavanja ima uticaj na veoma širok dijapazon aspekata životne sredine internog karakter (neposredni uticaj u užem okruženju svog djelova-nja) i eksternog karaktera (neposredan i posredan uticaj u širem okruženju), zavisno od toga da li je održavanje logistika za prozvodni proces ili je glavni proizvodni proces preduzeća. Tabela 2: Identifikacija kontrolisanih aspekata u funkciji

održavanja R.br

Operacija/ aktivnost

Kontrolisani aspekti

Uticaj aspekta

1 Čišćenje uređaja

-ostaci agresivnog fluida, -ostaci ulja i maziva

- zagađenje tla (mikrolokacije) - zagađenje tla (makrolakcije) - zagađenje vodotokova (mik.)

2 Procesi zavarivanja

- gasovi - zagađenje mikrolokacije - zagađenje vazduha

3 Radni procesi - buka - poremeđaj zdrastvenih uslova

4 Zamjena i dopuna ulja

- iskorišćeno (kontaminirano) ulje

- zagađenje tla, - zagađenje vodotokova (mik.)

5 Potrošnja rezervnih dijeova

- planirana - smanjenje čvrstog otpaada

6 Ispravnost procesa montaže

- kontrola - sprečavanje potencijanih aspekata

Tabela 3: Identifikacija potencijalnih aspekata u funkciji održavanja

R.br

Operacija/ aktivnost

Potencijalni aspekti

Uticaj aspekta

1 Zaustavljanje uređaja za transport

agresivnog fluida

-isticanje agresivnog

fluida

- zagađenje tla (mikrolokacije) - zagađenje tla (makrolakcije)

- zagađenje vodotokova

2 Demontaža uređaja

- ostaci oštećenih elementa

- čvrst otpad

3 Dorada elementa dijelova urađaja

- ostaci osnovnog i dodatanog materijala

- čvrst otpad

4 Montaža uređaja

- djelovi alata i potrošnog materijala

- čvrst optada

5 Proces montaže

- zaštitni uređaji

- čvrst otpad

6 Nepravilna montaža

- potrošnja energije

(elektr., pare, vode)

- nepotrebna prekoračenja normativa,

7 Nepravilna montaža

- normativi rada

- troškovi ponovljenih radnih

aktivnosti 8 Nepravilna

montaža - isticanje

flida - neplan. Zaustavlj. procesa

proizvodnje

- zagađenje tla (mikrolokacije) - zagađenje tla (makrolakcije)

- zagađenje vodotokova


U radu se daje pregled mogućih aspekata (kontrolisanih i nekontrolisanih) životne sredine u funkciji održavanja kao logistike proizvodne djelat-nosti preduzeća.

Prilikom identifikacije aspekata definiše se ope-racija/aktivnost u kojoj aspekt egzistira, definiše se aspekt, definiše se uticaj aspekta na životnu sredinu i dopunska informacija u napomeni (tabela 2 i 3).

4. ODRŽAVANJE – OSNOVNA LOGISTIKA PREDUZEĆA U FUNKCIJI ODRŽIVOSTI

Aktuelni trend je da upravljanje procesom

bude u punoj mjeri verifikivan i procijenjeno saglasno zahtjevima standarda ISO 9000:2000. Sa ove tačke gledišta neophodno je pratiti krucijalne procese u održavanje i fokusirati se na njihove performance, kao što su: pranje i čišćenje mašine i opreme, podmazivanje i zamjena ulja, monitoring i dijagnostika, provjera sigurnosti, zamjena mašine i opreme, mogućnost monitoringa i procjene stanja, analiza efektivnosti, interno i eksterno planiranje održavanja, kontrola rezervnih dijelova, restauracija oštećenih dijelova, kontrolni pregledi i dr.

Održavanje predstavlja osnovnu logistiku indu-strijskih sistema kako sa aspekta njihove radne sposobnosti, tako i sa aspekta ispunjenja zahtjeva zaštite životne sredine i održivog razvoja u cjelini. Ono predstavlja multidisciplinarni skup indirektnih (pripremnih) i direktnih (izvršnih) aktivnosti na pre-dviđanju, sprečavanju i otklanjanju otkaza mašina i opreme u cilju ostvarivanja optimalnog stepena efektivnosti sistema.

Održavanje kao procesni model (sl.4) pojavlju se u više uloga koja svaka za sebe ima svoje mjesto kako u standradima JUS ISO 9001/2001 tako i u standradima JUS ISO 14000:

a. Održavanje kao osnovna proizvodna djelatnost preduzeća

Kada proces održavanje predstavlja osnovnu

proizvodnu djelatnost preduzeća sa aspekta pružanja usluga trećim licima, tada za rezultat ima završni proizvod preduzeća i u procesu vrednovanja i odgo-vorno je da na neposredan način zadovolji kako os-novnog kupca tako i ostale interesne grupe (zaposle-ne, akcionare, isporučioce i društvo). Tada održava-nje ima fundamentalnu odgovornost u zaštiti životne sredine.

b. Održavanje kao logistika proizvodne djelatnosti preduzeća

Kada proces održavanje predstavlja osnovnu

logistiku proizvodne djelatnosti, tada za rezultat ima obezbjeđenje procesa proizvodnje i odgovorno je da na neposredan način zadovolji internog kupca, za-poslene u održavanju i na posredan način zadovolji eksternog kupca i ostale interesne grupe. Tada održavanje učestvuje u zastiti životne sredine sa dvostrukom odgovornosću:

• sekundranu – kada svojom funkcijom

sprečava tehnološku opremu da ugrožava životnu sredinu (cjevovodi, pumpe, motori, reduktori, drobilice, mlinovi, razne peći i dr.) i

• primarnu – kada svojom funkcijom u tehnološkom sistemu održava u funkciji opremu koja sprečava zagađivanje životne sredine (filteri, taložnici, separatori, sabir-nici, prečistači i dr.).

c. Održavanje sa sopstvenom proizvodnjom i razvojnom funkcijom

Kada funkcija održavanja ima aktivnosti

projektovanja i razvoja sopstvenih kapaciteta i svojim proizvodima pored zadovoljenja internog kupca ("svog" preduzeća) izlazi na eksterno tržište odgovorno je da na neposredan način zadovolji kako internog tako i eksternog kupca kao i ostale interesne grupe.

Tada održavanje ima fundamentalnu ulogu u zaštiti životne sredine kao potencijalni proizvođač opreme za zaštitu životne sredine i kao njen serviser.

d. Odžavanje kao elementarna usluga Kada funkcija održavanja ima svoj elementarni

uslužni zadatak (pravni i imovinski savjeti, obra-zovanje ili obuka, odnosi sa javnošću, konsalting usluge, usluge zanatskog karaktera itd.) odgovorno je da na neposredan način zadovolji kako internog tako i eksternog kupca i sve interesne grupe. U ovom slučaju održavanje se pojavljuje kao serviser i preuzima sekundarnu ulogu u zaštiti životne sredine. Primarnu ulogu ima korisnik opreme za zaštitu životne sredine.

U svim slučajevima funkcija održavanja kao proces ima uticaja na sve interesne grupe ali je posebno izražena u zadovoljenju interesne grupe DRUŠTVO, (tačka 8.2.4.1 ISO 9004/2000). Ova


tačka standarda direktno upućuje na vezu procesa sa Upravljanjem zaštitom životne sreduine kao oblasti od posebnog interesa za društvo.

5. PROCESNI MODEL ODRŽAVANJA Po definiciji održavanje je osnovni podsistem

proizvodnog sistema. (Na Kongresu OCDE 1963. [4]održavanje je definisano kao "funkcija, čija je nadležnost konstantan nadzor nad postrojenjima i vršenje određenih popravki i revizija, čime se omo-gućava stalna funkcionalna sposobnost i očuvanje proizvodnih i pomoćnih postrojenja i opreme".

Ostvarenjem svoje funkcije cilja sa tehničko-tehnološkog, ekonomskog i sociološkog aspekta,

održavanja pruža neophodne preduslove da proizvod dobije planirane karakteristike, odnosno da u svjetlu “novog pristupa” ostvari zahtjeve direktiva EU u procesu dobijanja CE znaka.

Osnovni uslovi za ispunjenje zahtjeva održava-nja (mašina, opreme, različitih instrumenata) ukjlu-čuju:kontrolu i održavanje sistema u radnom stanju, preventivne aktivnosti na eliminsanju i/ili smanjenju otkaza sistema, korektivno održavanje, redukciju spoljnih uticaja na mašine i opremu i njihovo funkci-onisanje, opreativnu bezbjednost, optimalne troško-ve i dr.

Da bi ispunilo svoju misiju održavanje, kao i ostali procesi, mora biti usklađeno sa zahtjevima standrada ISO 9001/2000, a to znači uređenost QMS po procesnom modelu (sl.) [3].

Sl.4. Procesni model u upravljanju zahtjevima kvaliteta održavanja

Praksa održavanja i tehnologija razvijale su se da idu u susret potrebama promjena industrijskog okruženja. To se mijenjalo od zanatstva do visokorazvijenih sistema. Sljedeća generacija trebalo bi da bude bazirana na praksi upravljanja sistemom kvaliteta.

Razvoj održavanja najbolje bi mogao biti demonstriran kroz njegovu mogućnost da obezbijedi uvjerenje o pouzdanosti. Upravo tako nešto demonstrira ISO 9001:2000 standard kroz proces centralizacije.

Procesom se upravlja kroz upravljanje siste-mom kvaliteta koji se definiše kao model PDCA –

planiraj, uradi, provjeri, analiziraj. Mnogo modernih aktivnosti upravljanja održavanjem nije povezana sa sistemom kvaliteta, što dovodi do konkretnih posljedica. Koristeći baš taj princip, sljedeća generacija može da doživi transformaciju na bolje. Struktura upravljanja održavanjem kao procesni model je značajna, kao što međunarodni standardi pokazuju i prihvataju kao relevantan standard naj-bolje prakse za usmjeravanje upravljanja održava-njem ka pouzdanosti.

Kako bilo, u želji da razložimo elemente pro-cesa, prihvatljiva definicija mora biti usmjerena da obezbijedi bazu za generisanje pouzdanosti.


Održavanje može biti definisano i kao osposobljavanje opreme i sistema kako bi se njihove performanse zadržale na nivou dizajniranih para-metara.

Kao što naglašena korozivna sredina može izazvati promjene na metalu, tako operativno loše upravljanje opremom može voditi ka otkazu. Limitiranje tih faktora u operativnom okruženju odražava se kroz pouzdanost.

Elementi održavanja od važnosti za princip PDCA su:

• Zaštita komponenata • Monitoring uslova • Preduzimanje ranije zamjene dok je otkaz

tek na nivou naznake Komponente sistema ODRŽAVANJA su pre-

ventivno održavanje, monitoring stanja i planirane popravke.

Preventivno održavanje je svaka akcija preduzeta da obezbijedi zaštitu protiv štete uz pomoć:

• Obezbjeđivanje zaštitnog sloja, podešavanja uređaja, čišćenja ili opravke komponenti prema važećim uslovima stanja

• Fizičke ili hemijske kontrole u operativnom okruženju koje ima potencijal da dovede do problema na pojedinim komponentama

Monitoring stanja igra višestruku ulogu u

procesu održavanja: Monitoring stanja identifikuje adekvatnost

preventivnog održavanja • Monitoring stanja identifikuje nivo de-

gradacije prema kojoj se kreće nivo otkaza • Monitoring stanja je mjera degradacije Planirane popravke – remonti se rade prije

nego što se dođe u situaciju otkaza, kada je nivo degradacije sistema prekomjeran po snimku stanja, i kada komponente pokazuju da je nivo otkaza blizu. To uključuje rasklapanje opreme i mašina, njihovo premještanje i preispitivanje opreme.

U pitanju su ciklusi koji se ponavljaju u planiranom ili neplaniranom vremenu kroz životni ciklus sistema.

5.1 Upravljanje sistemom kvaliteta u funkciji

održavanja Karakteristike Upravljanja sistemom kvaliteta

se ovako odražavaju na održavanje:

• Planiraj – postigni pouzdanost koja je bazirana na prevenciji, monitoringu i remontu, definiši to kroz dokumentaciju, ljudske, ekonomske i tehničke resurse kako bi se postigao princip pouzdanosti.

• Radi – to su aktuelne radne instrukcije i opcije koje treba izvršiti

• Provjeri – znači identifikuj da li je zahtjev pouzdanosti u kontekstu ljudskih, ekonomskih i tehničkih resursa. Mjerenje efikasnosti i efektivnosti plana determinisano je time koliko se vremena i kapaciteta troši na neplanirane greške i neplanirane aktivnosti.

• Analiziraj – to je svaka akcija koja je preduzeta kao rezultat provjere da bi se obezbijedio povratni mehanizam, tj. korist od prevencije, monitoringa i remonta. To automatski zahtijeva nivo pouzdanosti u kontekstu stanja raspoloživih resursa.

Primjena procesa sastavljenog od ova četiri elementa sadrži karakteristike svih sistema kvaliteta koji obezbjeđuju performanse sigurnosti ili pouzda-nosti: povratni impuls (veza), mjerenje, čuvanje akata, procedure/radne instrukcije, identifikacija izvora.

Upravljanje sistemom održavanja sa ovim kara-kteristikama obezbjeđuje metodologiju za kontinui-rano unapređenje pouzdanosti kojoj se teži. Usva-janje metode upravljanja sistemom kvaliteta ima brojne prednosti:

• Identifikuje resurse održavanja, kao i

njihovu opremu i ulogu koju imaju u povećanju organizacije upravljanja,

• Reprezentuje mogućnost održavanja kako bi se usvojio sličan proces centralizovanosti za ostatak organizacije,

• Determiniše najniže troškove. • Utvrđuje metodologiju najbolje prakse za

pouzdanost, • Utvrđuje bazu kroz kompjuterizovani sistem

upravljanja održavanjem, • Razvija budžet za održavanje, • Najnizi trošak za pouzdanost je stalno

praćenje, • Utvrđuje proces kojim teče upravljanje

održavanjem, • Kanališe različite metodologije koje koriste

profesionalci u održavanju po standardima svjetske klase,

• Utvrđuje metodu za determinisanje ljudskih potencijala koji obezbjeđuju pouzdanost,


• Definiše specifične tehničke zahtjeve za pouzdanost,

• Utvrđuje bazu rezervnih djelova, • Determiniše metodološki pristup

monitoringu uslova i njegovu ulogu u čitavom procesu,

• Identifikuje paralelne sisteme koštanja za održavanje.

• Obezbjedjuje bazu za ustanovljavanje učešća održavanja u troškovima proizvodnje,

• Razvija analize za kontinuirani napredak Sve to ima jedinstven cilj – pouzdanost u

skladu sa međunarodnim standardima kvaliteta kao i zaštitom prava svojine.

5.2 Kvalitet upravljanja sistemom održavanja Ispunjenje zahtjeva održavanja i postizanje

definisanih karakteristika kvaliteta održavanja zahtijevaju kreiranje, upoznavanje, i unapređenje kvaliteta upravljanja sistemom kao jedan od instrumenata za postizanje efektivnosti upravljanja održavanjem u nekoj organizaciji, firmi, kompaniji ili institutu. [5]

Organizaciona struktura treba da bude konstituisana prema odgovornosti, autoritetu i odno-sima među ljudima u samoj organizaciji. Kada je u pitanju održavanje, postoji više vidova organiza-cione strukture i obično se koriste modeli centra-

lizovanog, decentralizovanog i kombinovanog organizovanja održavanja.

Aktuelni trend je da upravljanje procesom bude u punoj mjeri verifikivan i procijenjeno saglasno zahtjevima standrada ISO 9001:2000. Sa ove tačke gledišta neophodno je pratiti krucijalne procese u održavanje i fokusirati se na njihove performanse, kao što su: pranje i čišćenje mašine i opreme, podmazivanje i zamjena ulja, monitoring i dijagnostika, provjera sigurnosti, zamjena mašine i opreme, mogućnost monitoringa i procjene stanja, analiza efektivnosti, interno i eksterno planiranje održavanja, kontrola rezervnih dijelova, restauracija oštećenih dijelova, kontrolni pregledi i dr.

Ni upravljanje procesima održavanja, ni uprav-ljanje sistemom kvaliteta ne može biti u propisnom stanju ako nisu raspoloživi svi neophodni resursi koji su za za održavanje mašine i opreme, obučeni personal, tehničke informacije, dijagnistički instru-menti i oprema za testiranje, rezervni dijelovi i materijali i finansije.

Kvalitetan upravljački sistem zasnovan je na organizaciji koja podrazumijeva i niz pisanih pro-cedura, administraciju i kvalitetnu arhivu.

Dokumentacija za održavanje – podrazumi-jeva brojna dokumenta podijeljena u dvije osnovne grupe: dokumenta za pripremnu fazu (dokumentacija proizvođača) i dokumenta za operativnu fazu (dokumentacija pripreme i izvršenja aktivnosti odr-žavanja).

Takav upravljački sistem održavanja zahtijeva savremeni informacioni sistem primjenom soft-verskih aplikacija [2].

ZAKLJUČCI

Evropska Unija svojim direktivama štiti i

reguliše svoje unutrašnje tržište “bez granica” za-htjevima koji se postavili novu regulativnu tehniku i strategiju nastupa pod nazivom “novi pristup”.

Direktivama novog pristupa definisani su uslovi izlaska proizvoda na tržište Unije kako iz zemalja Unije tako i iz zemalja koje nijesu članice Unije. Ispunjenje tih uslova potvrđuje se znakom CE koju takav proizvod dobija.

U procesima planiranja, proizvodnje, testiranja i prodaje proizvoda uključeni su kao prvo proizvođač a zatim ovlašćeni zastupnik, uvoznik, distributre, konstruktor, monter i instalater, poslodavac – ko-risnik, ovlašćeni organi-laboratorije i dr.

Da bi održavanje moglo da zadovolji po-

stavljenu funkciju cilja sa aspekta standrada i evrop-skih direktiva, mora biti organizovano na način koji garantuje potreban nivo uspješnosti, a to prije svega znači na principima upravljanja kvalitetom po zahtjevima standarda ISO 9001/2000, odnosno na principima procesnog modela kvaliteta.

Željeni rezultati u održavanju su mnogo va-lidniji i egzaktniji kada se svi povezani preduslovi i aktivnosti posmatraju kao proces.

Pitanje održavanja ima respektabilnu ulogu u očima kupca jer predstavlja vlasnika ili menadžera i njegov odnos prema radu, posebno prema mašinama i opremi, kao i napore menadžera održavanja da shvati aktuelne i buduće zahtjeve tržišta.


Dokumentacija i informacioni sistem koristeći logičke i intuitivne analize uključujući kompjutersku logistiku omogućavaju efektne odluke koje se tiču politike održavanja, izvršavanja zadataka održa-vanja, uključujući optimalno korišćenje svih resursa

Veze između proizvodnje i održavanja stvaraju mogućnost za kreiranje međusobnih korisnih odnosa sa ciljem da se unaprijedi ukupno upravljanje sistemom što je posebno važno sa aspekta zado-voljavanja strogih direktiva “novog pristupa”.

LITERATURA [1] Prešern, S., Unutrašnje tržište evropske unije i CE oznaka, SIQ, Ljubljana, 2003.

[2] Bulatović, M., Expert System and TQM Concept in Function of Maintenance Reeingi-neering, 17th European Maintenance Congress – EUROMAINTENANCE 2004, Catalonia Palace of Congresses Barcelona – Spain, 11th – 13th may, 2004.

[3] Krivokapić, Z., Vukčević, Perović, M., Bula-tović, M., Sistem menadžmenta kvalitetom, Centar za kvalitet Mašinskog fakulteta, Podgorica, izdanja 2001. (skripta za Školu kvaliteta). [4] Bulatović, M., Održavanje i efektivnost tehničkih sistema, Monografija, Mašinski fakultet, Podgorica, 2008.

[5] Legat, V., Maintenance Management Using Quality Approach, Technical Faculty, Departement for Quality and Dependebility of Machines, Prag, 2004.

udc: 658.562.002/.004:006.35 prethodno...

Documents