tytuł oryginału: buddhism for dummies, 2nd edition · 2020. 11. 10. · buddyzm therawady...

Tytuł oryginału: Buddhism For Dummies, 2nd edition

Tłumaczenie: Michał Lipa (wstęp, rozdz. 1 – 5), Wojciech Usarzewicz (rozdz. 6 – 17, dodatki)

ISBN: 978-83-283-5229-2

Original English language edition Copyright © 2011 by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New JerseyAll rights reserved including the right of reproduction in whole or in part in any form. This translation published by arrangement with John Wiley &Sons, Inc.

Oryginalne angielskie wydanie Copyright © 2011 by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New JerseyWszelkie prawa, włączając prawo do reprodukcji całości lub części w jakiejkolwiek formie, zarezerwowane. Tłumaczenie opublikowane na mocy porozumienia z John Wiley &Sons, Inc.

Translation copyright © 2019 by Helion S.A.

Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, Dla Bystrzaków, the Dummies Man logo, A Referencefor the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley & Sons, Inc. and/or its affiliates in the United States and/or other countries. Used by permission.

Wiley, the Wiley Publishing logo, For Dummies, Dla Bystrzaków, the Dummies Man logo, A Referencefor the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, i związana z tym szata graficzna są markami handlowymi John Wiley and Sons, Inc. i/lub firm stowarzyszonych w Stanach Zjednoczonych i/lub innych krajach. Wykorzystywane na podstawie licencji.

Autor oraz HELION SA dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletnei rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz HELION SA nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartychw książce.Materiały graficzne na okładce zostały wykorzystane za zgodą Shutterstock Images LLC.

Drogi Czytelniku!Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://dlabystrzakow.pl/user/opinie/budby2Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję.

Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, 44-100 Gliwicetel. 32 231 22 19, 32 230 98 63e-mail: [email protected]: http://dlabystrzakow.pl

Printed in Poland.

• Kup książkę• Poleć książkę • Oceń książkę

• Księgarnia internetowa• Lubię to! » Nasza społeczność

http://helion.pl/rt/budby2

http://helion.pl/rf/budby2

http://helion.pl/ro/budby2

http://dlabystrzakow.pl

http://ebookpoint.pl/r/E37AT

Spis tre ci 5

Spis tre ciO autorach .......................................................................................13Podzi kowania od autorów ...........................................................15Wprowadzenie ................................................................................17

O ksi ce ....................................................................................................................17Konwencje zastosowane w ksi ce ........................................................................18Jak podzielona jest ksi ka ......................................................................................18

Cz I. Wyruszamy w podró : podstawy buddyzmu ....................................19Cz II. Krótka historia buddyzmu ..................................................................19Cz III. Post powanie buddysty ....................................................................19Cz IV. Poznawanie buddyjskiej cie ki ........................................................19Cz V. Dekalogi ................................................................................................19Cz VI. Dodatki ................................................................................................20

Ikony wykorzystane w ksi ce ................................................................................20Co dalej ...................................................................................................................... 20

CZ I: WYRUSZAMY W PODRÓ : PODSTAWY BUDDYZMU ...23

ROZDZIA 1: Wej cie w wiat buddyzmu: podstawy ..........................25Czy buddyzm jest religi ? ........................................................................................26Rola Buddy ................................................................................................................28Funkcja filozofii w buddyzmie .................................................................................30Docenianie buddyjskich praktyk .............................................................................32

Etyczne ycie .......................................................................................................32Poznawanie w asnego ycia poprzez medytacj ............................................34Praktykowanie oddania .....................................................................................34

Po wi cenie w asnego ycia dla dobra wszystkich istot ......................................35

Poleć książkęKup książkę



6 Buddyzm dla bystrzaków

ROZDZIA 2: Zrozumienie w asnego umys u— twórcy wszelkich do wiadcze ..................................39Jak umys kszta tuje do wiadczenia .......................................................................40Kontrast mi dzy cia em a umys em .......................................................................41Umys w uj ciu trzech nurtów buddyzmu .............................................................42

Sze g ównych typów wiadomo ci ................................................................43Wp yw ró nych czynników na wiadomo umys ow ..................................44W poszukiwaniu w asnych emocji ....................................................................45

Dostrzeganie fundamentalnej czysto ci w asnego umys u .................................47Mo liwo ci rozpraszania z udze .....................................................................47Dostrzeganie s o ca za chmurami ...................................................................47

Pod anie cie k m dro ci i mi uj cego wspó czucia ........................................49M dro : zrywanie zas ony b dnych wyobra e ..........................................49Mi uj ce wspó czucie: otwieranie serca na innych .........................................50

CZ II: KRÓTKA HISTORIA BUDDYZMU .................................53

ROZDZIA 3: ycie i nauczanie historycznego Buddy ........................55Wczesny okres ycia Buddy .....................................................................................56

Cudowne narodziny ...........................................................................................57Nadopieku czy ojciec ........................................................................................59O enek ksi cia i uwi zienie w pa acu rozkoszy ..............................................59Odkrycie wiedzy zakazanej: cztery sceny .........................................................60

Pocz tek poszukiwa ...............................................................................................61Porzucenie arystokratycznego ycia ................................................................61Popadni cie w skrajno i odkrycie drogi rodka ...........................................62

W cieniu drzewa bodhi: walka z Mar ....................................................................65Dzia anie dla dobra innych: Budda nauczycielem ................................................67

Przewodnictwo duchowe: wprawienie w ruch ko a dharmy .........................67Powstanie wspólnoty .........................................................................................68Ostatnie przes anie Buddy: wszystko przemija ..............................................69

Cztery szlachetne prawdy ........................................................................................70Prawda o cierpieniu ...........................................................................................70Prawda o przyczynie cierpienia ........................................................................73Prawda o ustaniu cierpienia ..............................................................................74Prawda drogi .......................................................................................................75

Wizja przysz o ci .......................................................................................................77Nadej cie Maitrei ................................................................................................78Degeneracja i nadzieja .......................................................................................79




Spis tre ci 7

ROZDZIA 4: Rozwój buddyzmu na subkontynencie indyjskim .......81Pierwszy sobór buddyjski ........................................................................................82

Zwo anie soboru .................................................................................................82Kategoryzacja nauczania: trzy kosze ................................................................83

Pokojowe rozpowszechnianie nauczania buddyjskiego ......................................84Na rozstaju dróg: roz am w spo eczno ci buddyjskiej .........................................85

Drugi sobór .........................................................................................................85Ró ne drogi rozwoju nauczania ........................................................................86

Buddyzm religi ludu: wp yw cesarza Asioki .........................................................86Zmiana podej cia ................................................................................................87Promowanie buddyzmu poza granicami Indii ................................................87

Dwa poziomy praktyki we wczesnym buddyzmie ................................................89Zmienne sympatie, nowe idea y .............................................................................90

Wznoszenie stup .................................................................................................91Przeja d ka wielkim wozem: mahajana ..........................................................92

Motywy przewodnie mahajany ...............................................................................92Kronika rozwoju nauk mahajany ............................................................................93

Sutra lotosu prawdziwej dharmy ......................................................................93Sutra Vimalakirtiego ...........................................................................................94Sutry doskona o ci m dro ci ............................................................................94Sutra o nawiedzeniu Lanki ................................................................................94Sutra o urodzie wiata .......................................................................................95Sutry czystej krainy .............................................................................................96

Upadek i odrodzenie buddyzmu w Indiach ...........................................................97Zanikanie .............................................................................................................98Odrodzenie w Indiach ........................................................................................98

Przenoszenie gór: buddyzm w Nepalu ..................................................................99Tradycje buddyjskie w Nepalu ..........................................................................99Bli sze spojrzenie na buddyzm newarski ........................................................99

ROZDZIA 5: Rozwój buddyzmu do czasów dzisiejszych .................101Dwie drogi ekspansji buddyzmu ..........................................................................101Ekspansja „drogi starszych” przez Azj Po udniowo-Wschodni na Zachód ....103

Buddyzm therawady przyjmuje si w Tajlandii .............................................104Wzrost popularno ci medytacji wipassana na Zachodzie ............................107

Wielkim wozem do Chin i dalej .............................................................................109Rozwój mahajany w Chinach ...........................................................................110Girlanda kwiatów i tiantai: wielkie systemy unifikacyjne .............................113Kronika czystej krainy i innych szkó oddania ...............................................114Zen na Dalekim Wschodzie i Zachodzie .........................................................118Z Tybetu na Zachód: trasa diamentowego wozu ..........................................124





CZ III: POST POWANIE BUDDYSTY ...................................137

ROZDZIA 6: Przej cie na buddyzm ....................................................139Poruszanie si w asnym tempem .........................................................................139

Branie odpowiedzialno ci za w asne ycie ....................................................140Okre lenie poziomu Twojego zaanga owania ..............................................141

Zapoznanie si z naukami buddyzmu .................................................................142Czytanie ksi ek zawieraj cych nauki buddyjskie ........................................143Wybieranie tradycji ...........................................................................................143Przyj cie nauk o medytacji ..............................................................................144Rozwijanie praktyki medytacyjnej ..................................................................145Znajdowanie nauczyciela .................................................................................145

Formalne zostanie buddyst .................................................................................147Skupienie na istocie wyrzeczenia ...................................................................147Przyj cie schronienia w trzech klejnotach .....................................................148Otrzymanie wskaza ........................................................................................149Odkrywanie dalszych etapów praktyki ..........................................................151

Obranie cie ki klasztornej ....................................................................................152Wyrzeczenie si wiata ....................................................................................152Wy wi cenie na mnicha lub mniszk .............................................................153

Po wi cenie swojego ycia praktyce buddyzmu ................................................154

ROZDZIA 7: Medytacja: g ówna praktyka buddyzmu ....................157Obalenie mitów na temat medytacji ....................................................................158Definicja medytacji .................................................................................................159Odkrywanie korzy ci p yn cych z medytacji .......................................................161

Medytacja w oczach neurobiologów ..............................................................161Rozpoznanie swojej obecnej sytuacji .............................................................163Kultywowanie zrównowa enia ........................................................................164Nie ruszaj si tyle, usi d w ko cu .................................................................165Docenianie swojego ycia ................................................................................168

Zrozumienie troistej natury medytacji buddyjskiej ............................................169Rozwijanie uwa nej wiadomo ci ...................................................................170Pog bianie koncentracji .................................................................................172Rozwój wgl du ..................................................................................................173

Rozwijanie trzech m dro ci jako podstaw wgl du .............................................174Kultywowanie m dro ci uzyskanej dzi ki s uchaniu nauk ..........................175Kultywowanie m dro ci uzyskanej dzi ki kontemplowaniu tego,

co s yszysz ......................................................................................................175Kultywowanie m dro ci uzyskanej dzi ki medytacji nad tym,

co rozumiesz ..................................................................................................176




Spis tre ci 9

ROZDZIA 8: Dzie z ycia buddysty ..................................................179Rola klasztorów w buddyzmie ..............................................................................180Wyrzeczenie si wiata zewn trznego: dzie z ycia zachodniego buddysty .....181

Typowy dzie z ycia ........................................................................................182Wype nianie kalendarza specjalnymi wydarzeniami ....................................183

Kwiat lotosu kwitn cy w mule: dzie z ycia praktyka zen ................................186Typowy dzie z ycia ........................................................................................187Warsztaty ciszy ..................................................................................................190Specjalne wydarzenia .......................................................................................192

Oddanie trzem klejnotom: dzie z ycia praktyka tradycji wad rajany ...........192Ufno umys owi Amidy: dzie z ycia praktyka tradycji czystej krainy ...........195

ROZDZIA 9: W lad za Budd .............................................................197G ówne miejsca pielgrzymek .................................................................................197

Lumbini: miejsce narodzin Buddy ..................................................................199Bodh Gaja: miejsce o wiecenia .......................................................................200Sarnath: pierwsze nauki ..................................................................................203Ku inagara: mier Buddy ...............................................................................204

Inne wa ne miejsca pielgrzymek ..........................................................................205Rad gir ...............................................................................................................205

rawasti .............................................................................................................206Sankassa ............................................................................................................207Nalanda ..............................................................................................................207

Wybranie si na pielgrzymk ................................................................................208

CZ IV: POZNAWANIE BUDDYJSKIEJ CIE KI ......................211

ROZDZIA 10: Czym tak w ogóle jest o wiecenie? ..............................213Wiele twarzy duchowego urzeczywistnienia .......................................................214Pogl d tradycji therawady na nirwan ................................................................216

Definiowanie nirwany ......................................................................................216Odkrywanie czterech etapów cie ki wiod cej do nirwany ........................217

Poznanie dwóch tradycji ........................................................................................218Czysto umys u w tradycji wad rajany ...............................................................219

Bezpo rednie podej cie do urzeczywistnienia .............................................219Zrozumienie o wiecenia Buddy ......................................................................220

Twarz w twarz z nirwan w tradycji zen ............................................................221Bezpo redni przekaz z mistrza na ucznia ......................................................221Dziesi obrazów pasterskich .........................................................................222

Wspólne cechy buddyjskiego o wiecenia ............................................................234





ROZDZIA 11: Kwestia ycia i mierci ..................................................235Osobiste podej cie do mierci ..............................................................................236

ycie jako cenny i rzadki dar .................................................................................237Twarz w twarz z rzeczywisto ci : medytacja nad mierci .............................239

Zrozumienie, e mier jest gwarantowana ..................................................240Nie wiesz, kiedy nadejdzie mier ..................................................................241

wiadomo mierci jako duchowy sojusznik ...............................................242Czerpanie korzy ci z medytacji nad mierci ......................................................243

mier bliskiej osoby ..............................................................................................243Przegl d podej cia do mierci w ró nych tradycjach buddyzmu .....................244

Therawada: wyrwanie si z ko a ponownych narodzin i mierci ................244Wad rajana: mier jako cie ka ....................................................................246Zen: umrze przed mierci ............................................................................248

ROZDZIA 12: Koncepcja karmy ...........................................................249Docenianie karmicznego prawa przyczyny i skutku ...........................................249Konsekwencje karmiczne ......................................................................................250Etyczne wskazówki Buddy .....................................................................................251Odkrywanie buddyjskich wskaza .......................................................................252

Wskazania i trzy rodzaje dzia a .....................................................................253G bsze spojrzenie na dziesi negatywnych dzia a ..................................254

Radzenie sobie z wykroczeniami ..........................................................................260Pokuta ................................................................................................................261Oczyszczanie negatywnej karmy ....................................................................262

ROZDZIA 13: Przerwanie cyklu niezadowolenia ...............................265ycie jako wielki wy cig szczurów .........................................................................266

Ko o ycia: znaczenie tu aczki w sansarze ...........................................................267Identyfikowanie g ównych z udze ................................................................270Analiza sze ciu sfer istnienia ...........................................................................273Zrozumienie dwunastu ogniw ........................................................................276

Pokona cierpienie: trzy wy sze wiczenia ..........................................................281

ROZDZIA 14: Realizacja najwy szego potencja u ..............................285Szcz cie dla wszystkich i wszystkiego ................................................................286Po wi cenie swojego serca innym istotom .........................................................287

Wszystko zostaje w rodzinie ............................................................................287Odkrycie, czego pragn wszystkie istoty .......................................................289

Rozwijanie czterech boskich siedzib ....................................................................290Mi uj ca dobro ................................................................................................291Rozwijanie wspó czucia ....................................................................................291




Spis tre ci 11

Rozwijanie wspó rado ci ..................................................................................292Rozwijanie zrównowa enia .............................................................................294

Kultywowanie sze ciu doskona o ci bodhisattwy ..............................................295Praktykowanie szczodro ci ..............................................................................295Samodyscyplina etycznego post powania ....................................................297Rozwijanie cierpliwo ci ....................................................................................297Praktykowanie z entuzjastycznym wysi kiem ................................................299Wyostrzenie koncentracji ................................................................................300Kultywowanie najwy szej doskona o ci: m dro ci ......................................302

ROZDZIA 15: Historie czterech mistrzów buddyjskich .....................305Dipa Ma (1911 – 1989) ...........................................................................................306

Wczesne lata ycia jako ona i matka ............................................................306Pokonanie chorób dzi ki medytacji ...............................................................307Podzielenie si z innymi ...................................................................................308

Ajahn Chah (1918 – 1992) ......................................................................................309Odnalezienie drogi w lesie ycia .....................................................................310Przetarcie klasztornego szlaku ........................................................................310

Thich Nhat Hanh (ur. 1926) ...................................................................................311Praca na rzecz pokoju w czasie wojny ...........................................................312Nowe pocz tki na podstawie klasycznych idea ów ......................................313

Dalajlama (ur. 1935) ...............................................................................................315Dziedzictwo reinkarnacji ..................................................................................315Wczesne ycie XIV Dalajlamy ...........................................................................316Problemy z Chinami .........................................................................................318Wolno na wygnaniu ......................................................................................319Zami owanie do nauki ......................................................................................320Ambasador buddyzmu ....................................................................................320

CZ V: DEKALOGI ..................................................................323

ROZDZIA 16: Dziesi fa szywych za o e o buddyzmie ..................325Buddyzm jest dla Azjatów .....................................................................................326Dla buddysty Budda jest bogiem ..........................................................................326Oddawanie czci idolom ..........................................................................................327Dla buddystów ycie jest cierpieniem, wi c ochoczo oczekuj mierci ...........327Dla buddystów wszystko jest zaledwie iluzj ......................................................328Buddy ci w nic nie wierz ......................................................................................329Tylko buddy ci mog praktykowa buddyzm .....................................................329Buddystów interesuje tylko kontemplowanie podbrzusza ...............................330Buddy ci nigdy si nie z oszcz .............................................................................330„To tylko twoja karma; nic na to nie poradzisz” ..................................................332Buddy ci nie wiedz , jak liczy ..............................................................................332





ROZDZIA 17: Dziesi sposobów na to,jak buddyzm mo e Ci pomóc w yciu ..........................333Afirmowanie podstawowych regu .......................................................................334Wykorzystanie podstawowych regu ....................................................................334

Zmiana swoich oczekiwa ...............................................................................335Stopniowe akceptowanie zmiany ...................................................................335Prze amanie konkretno ci ...............................................................................336Udawanie Buddy ..............................................................................................337Obserwowanie rdzewiej cego samochodu ..................................................337Inne spojrzenie na posiadane rzeczy .............................................................338

a owanie z odzieja ..........................................................................................339Troskliwe poddanie si bólowi ........................................................................340Wy czenie projektora .....................................................................................341Radzenie sobie z nieproszonymi go mi .......................................................342

CZ VI: DODATKI ..................................................................345

DODATEK A: Poj cia buddyjskie .........................................................347

DODATEK B: Dodatkowe materia y ...................................................353Historia Buddy ........................................................................................................354Klasyka buddyjska, stara i nowa ...........................................................................354Warte przeczytania .................................................................................................356O wspó czesnych mistrzach i autorstwa wspó czesnych mistrzów ..................358Kobiety i buddyzm ..................................................................................................359Buddyzm spo ecznie zaanga owany ....................................................................360

Skorowidz .......................................................................361




ROZDZIA 2 Zrozumienie w asnego umys u — twórcy wszelkich do wiadcze 39

zrozumienie znaczenia umys uw buddyzmie;

poznawanie dziwactw w asnegoumys u;

dostrzeganie w asnej czysto ci;

przezwyci anie ignorancji za pomocm dro ci;

przekszta canie umys u za pomocwspó czucia.

Rozdzia

Zrozumienie w asnegoumys u — twórcywszelkich do wiadcze

rozdziale 1. przedstawili my buddyzm, zestawiaj c to, czym on nie jest— surowym, sztywnym systemem wierze religijnych — z tym, czymjest: praktyczn , opart na do wiadczeniu metod przekszta cania ycia.

U podstaw tego przekszta cania le y ludzki umys , który jednak jest poj ciemdo trudnym do zdefiniowania. Cho to s owo cz sto pojawia si w rozmowach(„Ona ma bystry umys ”, „Brak mi dzi jasno ci umys u”, „Umys ci za mi o?”itd.), trudno jednoznacznie okre li jego znaczenie.

W tym rozdziale napiszemy troch o tym, co ró ne tradycje buddyzmu maj dopowiedzenia na temat umys u, zwracaj c szczególn uwag na to, jak poszczególnefunkcje umys u kszta tuj dos ownie wszystko, zaczynaj c od Twojego ducho-wego rozwoju, ko cz c na najbardziej zwyczajnych, codziennych do wiadczeniachyciowych. To rozleg e zagadnienie i z ca pewno ci nie zdo amy tu omówi

wszystkiego. Nie martw si jednak — na tym etapie chcemy tylko, aby miaogólne wyobra enie na ten temat.

W

W TYM ROZDZIALE:




40 CZ I Wyruszamy w podró : podstawy buddyzmu

Jak umys kszta tuje do wiadczeniaUmys kszta tuje wszystkie Twoje do wiadczenia bez wyj tku i nadaje im odpo-wiedni barw . Staro ytny zbiór buddyjskich m dro ci, Dhammapada, zaczyna siod dwóch wersów, które g osz :

Umys poprzedza wszelkie my li. Umys jest ich zwierzchnikiem; umysje kszta tuje. Gdy kto mówi lub dzia a z nieczystym umys em, cierpieniepod a w lad za tak osob niczym ko a wozu za kopytami wo u (wers 1).

Umys poprzedza wszelkie my li. Umys jest ich zwierzchnikiem; umysje kszta tuje. Gdy kto mówi lub dzia a z czystym umys em, szcz ciepod a za tak osoba niczym nie opuszczaj cy jej w asny cie (wers 2).

Z buddyjskiego punktu widzenia to, co si dzieje w Tobie (w Twojej g owie), mao wiele wi ksze znaczenie przy ustalaniu, czy jeste szcz liwy, czy nieszcz liwy,ni zewn trzne okoliczno ci Twojego ycia.

Zatrzymajmy si tutaj na moment. Czy to, co w a nie przeczyta e , brzmi roz-s dnie? Czy wewn trzne dzia anie Twojego umys u naprawd ma wi kszy wp ywna Ciebie ni to, co posiadasz, lub Twoje otoczenie? Przecie wielkie firmy i agencjereklamowe wydaj co roku miliardy dolarów, aby Ci przekona , e jest odwrot-nie! Z ich punktu widzenia najlepszym sposobem na osi gni cie szcz cia jest ku-powanie tego, co sprzedaj . Odwo uj si one do czego , co Jon nazywa „men-talno ci gdyby tylko”: gdyby tylko je dzi lepszym samochodem, mieszkaw wi kszym domu, p uka usta skuteczniejszym p ynem i u ywa mi kszegopapieru toaletowego, wtedy by by naprawd szcz liwy. Nawet je li nie wie-rzysz we wszystko, co mówi w reklamach, czy nie masz przekonania, e to ze-wn trzne warunki Twojego ycia decyduj o Twoim dobrym samopoczuciu?

Wypracuj nawyk zadawania sobie tego typu pyta za ka dym razem, kiedy na-tkniesz si na nowe informacje. Badanie zagadnie poruszanych w ksi kach, któreczytasz, lub w nauczaniu, którego jeste adresatem, nie jest tylko zabaw intelek-tualn ani czcz rozrywk . O ile s prowadzone prawid owo, takie dociekania stajsi istotn cz ci duchowego rozwoju. Samo uznawanie pewnych twierdze zaprawdziwe, a odrzucanie innych jako fa szywych bez uwa nego ich zbadania niepozwala zbyt wiele osi gn .

W tym przypadku badanie jest szczególnie wa ne, poniewa pytania dotycz tego,jak najlepiej prze y ycie. Czy d enie do szcz cia powinno polega g ównie nagromadzeniu dóbr i innych zewn trznych przejawów dobrobytu? A mo e nale ysi skupi przede wszystkim na utrzymywaniu porz dku wewn trznego?

Je li chcesz uzyska jakie wyobra enie o tym, jak mo e wygl da takie badanie,rozwa nast puj c sytuacj . Dwie Twoje przyjació ki, Jennifer i Karen, jad ra-zem na wakacje na Tahiti. Zatrzymuj si w tym samym luksusowym pensjonacie,jedz te same wykwintne dania przygotowane przez wytrawnego kucharza, wyleguj





si na tej samej dziewiczej pla y i korzystaj z tych samych rozrywek. Kiedy jed-nak po powrocie do domu opowiadaj o swoim wyje dzie, mo na odnie wra enie,e by y w dwóch zupe nie ró nych miejscach! Wed ug Jennifer Tahiti jest rajem

na ziemi, za wed ug Karen najprawdziwszym piek em. Na ka de wspania e do-wiadczenie opisywane przez Jennifer przypadaj dwa koszmarne, o których

opowiada Karen. Oczywi cie jest to sytuacja hipotetyczna, ale czy ta historia niebrzmi znajomo? Czy co podobnego nie przydarzy o si kiedy Tobie albo komuz Twoich przyjació ?

Rozwa my jeszcze jeden scenariusz. W czasie wojny dwóch kolegów trafia doobozu jenieckiego. Podobnie jak w poprzednim przyk adzie obaj znajduj siw identycznym po o eniu, tyle e tym razem okoliczno ci zewn trzne s bardzoz e. Jeden z o nierzy ogromnie cierpi z powodu trudnych warunków, w efekciedopada go zgorzknienie i za amanie. Drugiemu udaje si wznie ponad okoliczno ci,potrafi nawet wspiera towarzyszy niedoli i dodawa im otuchy. Tego typu praw-dziwe historie wcale nie nale do rzadko ci, wi c jak je mo na wyt umaczy ?

Powy sze przyk ady (oraz podobne sytuacje, które znasz z w asnego do wiadcze-nia) pokazuj , e zewn trzne okoliczno ci ycia nie s jedynymi — ani nawetnajwa niejszymi — czynnikami decyduj cymi o tym, czy jeste szcz liwy. Gdybyokoliczno ci zewn trzne by y wa niejsze ni stan umys u, zarówno Jennifer, jaki Karen by yby zachwycone wakacjami na Tahiti, obaj o nierze cierpieliby jedna-kowo, a aden bogaty i s awny cz owiek nigdy nie pomy la by o samobójstwie.

Im bli ej si temu przygl damy, tym wyra niej wida , e nastawienie psychicznejest bardzo wa nym czynnikiem okre laj cym jako ycia. Nie twierdzimy, ezewn trzne warunki ycia nie maj adnego znaczenia, ani nie sugerujemy, etrzeba si pozby wszelkich dóbr, aby w pe ni odda si poszukiwaniom duchowym.Niemniej bez rozwijania w sobie wewn trznego spokoju i dbania o stabilno umys uaden sukces na wiecie — czy to mierzony bogactwem, s aw , w adz , czy rozle-

g o ci relacji — nie przyniesie Ci prawdziwego szcz cia. Jak kto kiedy po-wiedzia : „Za pieni dze nie mo na kupi szcz cia — mo na tylko wybra sobiew asn form cierpienia”.

Kontrast mi dzy cia em a umys emNawet je li rozumiesz ogólnie, czym jest umys , mo esz mie trudno ci z dok ad-nym jego zidentyfikowaniem. W ko cu nie da si wskaza jakiej konkretnej rze-czy i powiedzie : „To jest mój umys ”. Dlaczego? Poniewa w odró nieniu od mó-zgu, serca i innych organów cia a umys nie ma koloru, kszta tu, masy ani innychcech fizycznych.

Dopóki jednak yjesz, Twoje cia o i umys pozostaj ci le zwi zane ze sob i wy-wieraj du y wp yw na siebie nawzajem. Ka dy wie np., e picie zbyt du ej ilo cialkoholu mo e mie ogromny, bardzo szkodliwy wp yw na umys . Fizyczne w a ci-





wo ci alkoholu obni aj zdolno ci umys owe, os abiaj zahamowania, a nawetpowoduj halucynacje.

Umys tak e ma du y wp yw na cia o. Przyk adowo zamartwianie si mo e byprzyczyn wielu dolegliwo ci somatycznych, w tym wrzodów o dka, zapaleniajelita grubego i nadci nienia. Zwi zek ten nie uszed uwadze lekarzy. Coraz wi -cej z nich przyznaje, e stan psychiczny pacjenta mo e mie ogromny wp yw naskuteczno walki z chorob . Wiele szpitali oferuje obecnie rozmaite proceduryuzdrawiania cia a i umys u, takie jak hipnoterapia oraz psychoterapia grupowai indywidualna, dzi ki którym pacjenci szybciej i skuteczniej wracaj do zdrowia.Wypad do miejscowej ksi garni pozwoli Ci odkry jeszcze wi cej dowodów nawp yw umys u na funkcjonowanie cia a — na pó kach znajdziesz dziesi tki ty-tu ów po wi conych zbawiennemu wp ywowi wizualizacji, afirmacji i pozytyw-nego my lenia na ludzkie zdrowie. Pewien znany pisarz twierdzi nawet, e wyleczysi z raka, ogl daj c na ogowo komedie braci Marx! By mo e w jego przypadkumiech faktycznie by najlepszym lekarstwem.

Cia o i umys s ze sob powi zane, ale nie stanowi jedno ci. Gdyby stanowi y,stan psychiczny cz owieka sprowadza by si do komórek nerwowych, aktywno cielektrycznej i reakcji chemicznych w mózgu. Czy taka definicja by aby adekwatnymi satysfakcjonuj cym wyja nieniem tego, co tak naprawd dzieje si w ludzkimumy le? Czy takie zró nicowane i barwne do wiadczenia jak zakochanie si , za-wstydzenie albo przyp yw artystycznej inspiracji mo na zredukowa do reakcjicz steczkowych?

Buddyzm g osi, e ludzki umys ( wiadomy wszelkich do wiadcze ) jest pozba-wiony formy. Dlatego nie mo na go zobaczy ani dotkn . Niemniej brak formy nieprzeszkadza umys owi w robieniu tego, do czego tylko on jest zdolny — w wiado-mym postrzeganiu! W gruncie rzeczy na tym w a nie polega jego zadanie: na byciuwiadomym (lub przytomnym).

Umys w uj ciu trzech nurtów buddyzmuRó ne tradycje buddyzmu troch inaczej traktuj umys i jego rol w rozwoju du-chowym. Aby móg sobie wyobrazi , jak bogate i zró nicowane mog by te po-dej cia, przedstawiamy pogl dy trzech najwa niejszych tradycji buddyzmu obec-nych dzisiaj na Zachodzie:

Teksty abhidharmy lub „wy szego nauczania”, b d ce cz ci kanonu buddyjskiejtradycji therawady, zawieraj szczegó ow analiz umys u. W tych rozleg ychnaukach podzielono funkcje umys u na ró ne kategorie, takie jak podstawowei drugorz dne, wprawne i niewprawne itd. Zawarta w omawianych tekstachanaliza psychologiczna pomaga w dobrym zrozumieniu, które z wielu ró nychfunkcji mentalnych (jeden z systemów abhidharmy wskazuje ich niemal 50!)s aktywne w Twoim umy le w danej chwili. Im wi kszej wprawy nabierasz





w okre laniu z o onej i zmiennej natury tych funkcji w momencie ich ujawnianiasi , tym skuteczniej mo esz si przebija przez szkodliw iluzj trwa ej i niezmiennejto samo ci ego (zagadnienie to zostanie wyja nione w rozdziale 13.) i osi gnduchowe wyzwolenie.

Wielu powa nych wyznawców tradycji wad rajany równie studiuje naukiabhidharmy dotycz ce radzenia sobie z umys em, jego ró norodnych funkcjimentalnych itd. Ponadto wad rajana oferuje techniki d enia do osi gni cia tzw.umys u przejrzystego wiat a, b ogiego stanu wiadomo ci le cego u podstawludzkiej egzystencji, który ma znacznie wi ksz moc ni jakikolwiek zwyk y stanumys u. Po uzyskaniu kontroli nad tym ukrytym skarbem wprawni adepcimedytacji (albo jogini przejrzystego wiat a) potrafi szybko i ca kowicie pokonywawszelkie przeszkody mentalne. Dzi ki temu staj twarz w twarz z ostatecznrzeczywisto ci i do wiadczaj najwy szego o wiecenia, jakiego dozna Budda.

Wed ug niektórych mistrzów japo skiego buddyzmu zen wielki Umys , lub naturabuddy, przenika ca e do wiadczenie wszech wiata. Wszystko, czego do wiadczamy— zarówno wewn trz, jak i na zewn trz — nie jest niczym innym jak Umys em(przez wielkie U). Z drugiej strony ma y umys , analityczny i oparty na poj ciach,ma sk onno do identyfikowania siebie jako ograniczonego, odr bnego „ja”.Duchowe przebudzenie polega na przesuni ciu to samo ci z ma ego umys una wielki Umys , a w dalszej kolejno ci na znany w tradycji zen „nieumys ”.

W ca ej ksi ce (zw aszcza w rozdziale 5.) znajdziesz wi cej informacji na tematpodej cia tych trzech (i kilku innych) tradycji buddyjskich do umys u. Na raziejednak chcemy zaznaczy jedn rzecz: to, w jaki sposób do wiadczasz ycia, jestkwesti Twojego wyboru. Twój umys mo e by zaciemniony lub ca kiem jasny,ograniczony lub pozbawiony granic. Pierwsza mo liwo poci ga za sob fru-stracj i niezadowolenie. Druga daje wolno i spe nienie. Tak zwana cie ka du-chowa umo liwia przej cie od stanu zaciemnienia do ca kowitej jasno ci, od ogra-nicze do braku granic. Tego w a nie dotyczy nauczanie buddyjskie.

Sze g ównych typów wiadomo ciPoniewa ludzkie cia o jest wyposa one w pi zmys ów, mamy pi typów wia-domo ci zmys owej, nazywanych czasem tak e pi cioma rodzajami przytomno ci.W niektórych tekstach buddyjskich nosz one do fachowe nazwy, ale ich zna-czenie jest ca kiem proste. S to:

wiadomo s uchowa, czyli odbieranie d wi ków.

wiadomo smakowa, czyli odczuwanie smaków (takich jak gorzki, s odki,kwa ny itd.)

wiadomo w chowa, czyli odbieranie zapachów.





ZNIEKSZTA CONE POSTRZEGANIE

Nie trzeba chyba mówi , e dzia anie pi ciu rodzajów wiadomo ci zmys owej zale-y od kondycji adekwatnych narz dów zmys u. Kiedy np. masz katar, mo esz ca -

kowicie utraci zmys powonienia; wiadomo w chowa dzia a dobrze, ale opuchni taluzówka zak óca zdolno nosa do odbierania zapachów. Podobnie ka dy kucharz,

który kiedykolwiek doda zbyt du o soli do zupy, wie, e j zyk z czasem przyzwy-czaja si do niektórych smaków. Rozwa my jeszcze jeden przyk ad: je li przyci nieszpalcem ga k oczn z boku i popatrzysz na nocne niebo, mo esz zobaczy dwa ksi -yce zamiast jednego. Te przyk ady pokazuj , e nie zawsze mo na wierzy w two-

rzony przez umys obraz rzeczywisto ci. Je eli dodamy do tego ró ne zniekszta ceniapowodowane przez uprzedzenia i oczekiwania, atwo zrozumie , e wyra ne, niezdefor-mowane postrzeganie rzeczywisto ci nie jest wcale tak powszechne, jak si wydaje.

wiadomo dotykowa, czyli rozpoznawanie odczu cia a (odczucie gor cai zimna, szorstko ci i g adko ci itd.)

wiadomo wzrokowa, czyli postrzeganie kolorów i kszta tów.

Te pi rodzajów wiadomo ci zmys owej bez w tpienia zale y od stanu zdrowiaTwojego cia a i narz dów zmys ów. Szósty typ wiadomo ci nie jest jednak atak bezpo rednio zwi zany z funkcjonowaniem zmys ów. Jest nazywany wiado-mo ci umys ow . Mo e ona by oparta na wszystkich wcze niej wymienionych ro-dzajach wiadomo ci — wzrokowej, s uchowej, w chowej, smakowej i dotykowej— oraz wielu innych.

Wp yw ró nych czynników na wiadomo umys owKiedy ludzie mówi o umy le, zwykle chodzi im o szósty rodzaj wiadomo ci —wiadomo umys ow . Je li np. my lisz o swojej matce, to nawet je li mieszka

ona setki kilometrów od Ciebie albo ju nie yje, mo esz powiedzie : „Niedawnoprzysz a mi ma my l moja matka”. A kiedy my lisz o niej tak intensywnie, e jejobraz staje Ci przed oczami, zaczynasz j widzie — nie za spraw wiadomo ciwzrokowej, lecz umys owej. Albo, jak to si mówi: widzisz j oczami wyobra ni.

Szósta wiadomo dzia a na ró ne sposoby i wp ywa na wszystko, co nas doty-czy, w tym na pi rodzajów wiadomo ci zmys owej. Przyk adowo uwaga, czylizdolno do zwrócenia umys u w konkretnym kierunku, jest tylko jedn z wieluró nych cech czonych ze wiadomo ci umys ow . Kiedy czuwasz, wszystkiepi typów wiadomo ci zmys owej stale odbiera informacje z otoczenia w formienieobrobionych danych zmys owych, ale poziom uwagi po wi canej poszczególnymfragmentom tych informacji mo e by bardzo ró ny.





Czytaj c t ksi k , zwracasz uwag na kszta t liter i s ów na stronie za pomocwiadomo ci wzrokowej. Jak bardzo jeste jednak wiadomy wra e dotykowych

towarzysz cych zetkni ciu si Twoich po ladków z krzes em, na którym siedzisz(b d kanap , awk albo hu tawk ogrodow )? Zatrzymaj si na chwil i pomy lo tym. Dopóki nie ukierunkowali my Twojej uwagi na to wra enie zmys owe,prawdopodobnie w ogóle go nie dostrzega e . (Oczywi cie sytuacja by aby inna,gdyby nagle usiad na drzazdze. Wtedy nie potrzebowa by niczyjej pomocy, ebyzda sobie spraw z tego, co odczu e zmys em dotyku).

Ten przyk ad mia Ci pokaza , e poziom wiadomo ci zmys owej zale y od bardzowielu czynników. W niektórych przypadkach — takich jak wtedy, kiedy ulegasziluzji optycznej — mo esz si ca kowicie myli co do tego, czego jeste wiado-my. Wra enia zmys owe s notorycznie niewiarygodne. Niemniej w pewnychbardzo szczególnych okoliczno ciach mo esz dozna prawdziwie zadziwiaj cegozwi kszenia wiadomo ci zmys owej. Zawodowi sportowcy np. cz sto mówio byciu „w strefie”. Kiedy tego do wiadczaj , wszystkie dzia ania (a nawet samczas) wydaj si zwalnia , bez wzgl du na to, jak bardzo s dynamiczne. Sportowcytwierdz , e widz wszystko niezwykle wyra nie, jak gdyby wydarzenia rozgry-wa y si w zwolnionym tempie. Widz niezwykle ostro ca e boisko i wszystkichpozosta ych graczy. W takich sytuacjach mo e dochodzi do prawdziwych cudów.

Takie dramatyczne zmiany wynikaj ze wzrostu koncentracji stanowi cej innyaspekt lub funkcj wiadomo ci umys owej. Wed ug niektórych autorytetów bud-dyjskich koncentracja jest zdolno ci umys u do niez omnego trwania w chwiliobecnej i podtrzymywania pe nej wiadomo ci otaczaj cych nas rzeczy. Kon-centracj mo na rozwija , podobnie jak inne zdolno ci umys owe (wskazówkidotycz ce rozwijania koncentracji znajdziesz w rozdziale 7.). Nasza koncentracjajest przez wi kszo czasu raczej rozproszona — mi kka i rozmyta jak wiat ozwyk ej arówki. Natomiast niektórzy mistrzowie medytacji potrafi osi gnstan szczególnie g bokiej koncentracji, samadhi, w którym ich umys mo e uzyskag boki wgl d w rzeczywisto . (Mówi si , e kiedy Einstein zajmowa si jakimkonkretnym problemem teoretycznym, potrafi na d ugi czas wprowadzi si w stankoncentracji przypominaj cy samadhi. Trwa wtedy bez ruchu, zupe nie nie-wiadomy tego, co dzia o si wokó ).

W poszukiwaniu w asnych emocjiJak dot d w tym wprowadzeniu do zagadnie dotycz cych umys u podkre lali mypewne czynno ci umys owe — takie jak dociekanie i koncentracja — ale z pew-no ci nie s one jedynymi funkcjami umys u. wiadomo umys owa obejmujerównie Twoje postawy i stany emocjonalne, zarówno pozytywne, jak i negatywne.

Kiedy buddy ci mówi o rozwoju umys owym, nie chodzi im o stawanie si m -drzejszym. Rozwój umys owy obejmuje takie praktyki, jak rozlu nianie u cisku,w którym „negatywne” stany emocjonalne trzymaj Twój umys , oraz zwi k-szanie nat enia „pozytywnych” cech umys owych. (U ywamy cudzys owów, po-niewa okre lenia „negatywny” i „pozytywny” s wzgl dne; nie powiniene my-le , e jaka cz Twojego umys u jest z natury „dobra”, a inna z natury „z a”).





Wa n cz ci rozwoju umys owego i duchowego jest korzystanie z inteligencjiemocjonalnej — zapo yczamy tutaj termin, który sta si ostatnio bardzo po-pularny.

UMYS , G OWA I SERCE

Na Zachodzie panuje tendencja do my lenia o ró nych aspektach wiadomo ciumys owej jako umiejscowionych w g owie lub sercu. Funkcje takie jak gromadzeniewiedzy, my lenie, rozumowanie, zapami tywanie i analizowanie — innymi s owy:funkcje, które wi kszo ci ludzi na ogó kojarz si z aktywno ci umys ow — sprzypisane do g owy. Kiedy np. kto dysponuje wysoko rozwini t inteligencj aka-demick , mówi si o nim, e jest „prawdziwym mózgowcem”. Gdy kto próbujerozwi za jaki trudny problem albo przypomnie sobie co , o czym zapomnia ,cz sto drapie si po g owie, jakby ta czynno mia a si jako przyczyni do zainicjowa-nia procesu my lowego.

Z kolei o rodek emocji jest cz sto umiejscawiany w sercu. W gwa townym przyp y-wie silnych emocji cz sto k adziemy r k na klatce piersiowej albo nawet uderzamysi pi ci . Zwykle si mówi, e w sercu mieszkaj mi o , odwaga i wiele innychuczu . Serce jest symbolem romantycznych uczu (pomy l o walentynkowych kart-kach w jego kszta cie), a angielski wyraz courage, oznaczaj cy odwag , wywodzi siod francuskiego s owa coeur, czyli serce.

(Warto wiedzie , e tak e inne organy by y w przesz o ci uwa ane za siedlisko ró -nych emocji. Cho by w czasach Szekspira ludzie s dzili, e siedliskiem furii jest w -troba. To znaczenie przetrwa o do dzisiaj w angielskim epitecie lily-livered, czyli„tchórzliwy”. Istniej te inne idiomy zwi zane z organami i emocjami, np. „co komule y na w trobie” albo „wylewa na kogo swoj ó ”).

Nale y zauwa y , e w buddyzmie brak takiego wyra nego rozró nienia pomi dzyemocjonalnym charakterem serca a intelektualnymi funkcjami g owy. Sanskryckies owo czitta (termin ten zostanie szczegó owo omówiony w rozdziale 14.) jest t uma-czone w zale no ci od kontekstu jako „umys ”, „serce”, „postawa” albo „ wiadomo ”.Równie japo skie s owo shin mo na prze o y zarówno jako „umys ”, jak i „serce”.





Dostrzeganie fundamentalnej czysto ciw asnego umys u

Je li przeczyta e ten rozdzia od pocz tku, mo esz mie teraz pewne pytania.Przyk adowo: wiedz c ju o tym, e umys sk ada si z elementów pozytywnychi negatywnych, mo esz si zastanawia , czy zawsze tak b dzie. Czy to si mo ezmieni ? Czy jest jaki powód, aby przypuszcza , e godne podziwu cechy, którewszyscy cenimy (takie jak yczliwo ), mog wyprze elementy przysparzaj cenam cierpienia (takie jak niech )? Inaczej mówi c: czy mo e w ogóle doj dorozwoju duchowego?

Mo liwo ci rozpraszania z udzeAby odpowiedzie na te pytania, nale y najpierw zrozumie , e umys podlegaci g ym zmianom. Bardzo negatywny stan umys u, taki jak nienawi , mo e nasopanowa na krótko, ale z pewno ci ust pi. Sama istota stanów umys owychpolega na tym, e nie s one trwa e. (Jak g osi popularne powiedzenie: „jedynsta rzecz jest zmiana”).

Zazdro , nienawi , chciwo i podobne uczucia s ród em cierpienia i nieza-dowolenia, poniewa nie s zgodne z rzeczywisto ci . Odmalowuj myl cy obrazwiata. Je eli co wydaje Ci si atrakcyjne, z udzenie przywi zania wyolbrzymia

po dane cechy tej rzeczy do takiego poziomu, e jest ona postrzegana jako ide-alna i upragniona. Je eli jednak nied ugo potem odkryjesz cho by najmniejszwad tej samej rzeczy, Twoja z o i rozczarowanie mog sprawi , e wyda Ci siona bezwarto ciowa, a nawet odra aj ca. Có za hu tawka emocji! M czyznazauroczony kobiet nie znajduje wystarczaj co wznios ych s ów, by s awi jejliczne zalety. Niemniej nied ugo potem w czasie rozprawy rozwodowej nie po-trafi powiedzie o niej ani jednej dobrej rzeczy.

Z udzenia mo na przezwyci y m dro ci . (Inaczej mówi c: mo na je spene-trowa za pomoc wgl du). M dro to pozytywny, rozja niaj cy czynnik umy-s owy wspomagaj cy ten proces. M dro nie zagra a przy tym innym pozytyw-nym stanom umys u i serca, takim jak wspó czucie. W gruncie rzeczy nawet jewzmacnia.

Dostrzeganie s o ca za chmuramiZ punktu widzenia niektórych wspó czesnych nauczycieli buddyzmu tybeta skiegopodstawowa natura umys u jest czysta, nieska ona i nieuwarunkowana.

Mo na to zilustrowa za pomoc wspania ej analogii. Zacznij od przywo aniawspomnienia d ugotrwa ej pochmurnej pogody. (Jon przez wiele lat mieszkaw pó nocnej Anglii, wi c wykonuje to wiczenie bez trudno ci. Pami ta nawet,





jak kto mu kiedy powiedzia : „W zesz ym tygodniu by a niez a pogoda. Pada otylko dwa razy — za pierwszym razem przez trzy dni, za drugim przez cztery!”).W tak nieprzyjemnych warunkach mo e si wydawa , e s o ce ca kowicie znik-n o i ju nie istnieje. Tymczasem wiadomo, e niezale nie od pogody s o ce taknaprawd nie znika. Chmury tylko je zas aniaj i nie pozwalaj go zobaczy . Pozmianie pogody s o ce ponownie si uka e, tak samo jasne jak przedtem.

Podobnie jest w ludzkim yciu: za chmurami z udze , które mog Ci w a nieteraz otacza (w postaci zawi ych i niekomfortowych uczu chciwo ci, gniewu,zazdro ci itp.), wci mo na odnale podstawow czysto . Zaciemniaj ce Twojrzeczywisto z udzenia nie kalaj tej czysto ci i nie maj na ni wp ywu, bezwzgl du na to, jak s silne i jak cz sto naruszaj Twój wewn trzny spokój. Znajdujeto odzwierciedlenie w powiedzeniu wywodz cym si z buddyzmu zen, które g osi:„Za tym, kto jest zaj ty, kryje si kto , kto nie jest”.

cie ka duchowa wytyczona przez nauki buddyjskie polega wi c przede wszyst-kim na przebijaniu nieautentycznych, nieistotnych aspektów do wiadczenia, abywiat o Twojej natury buddy — fundamentalna czysto najg bszego poziomuwiadomo ci — mog o rozb ysn bez przeszkód. Niektórzy ludzie pos uguj si

bardziej przyziemn analogi , porównuj c pod anie cie k duchow do obie-rania kolejnych warstw cebuli!

Wa ny tekst nale cy do tradycji mahajany pt. Uttaratantra („Niezrównana ci -g o ”) i przypisywany Buddzie Maitrei (wi cej informacji na jego temat znaj-dziesz w rozdziale 3.) zawiera wiele poetyckich analogii dla tej fundamentalnejczysto ci. Poni szy fragment (zaadaptowany z angloj zycznego przek adu GlennaMullina) porównuje natur buddy wspóln dla wszystkich istot ze skarbem zakopa-nym pod pod og domu n dzarza.

Pod pod og domu biedaka le y ukryty skarb,

Ale poniewa on nie wie o jego istnieniu,

Nie my li o tym, e jest bogaty.

Podobnie w umy le cz owieka kryje si szczera prawda —

Niezmienna i niegasn ca,

Ale poniewa ludzie jej nie dostrzegaj ,

Do wiadczaj ci g ego cierpienia.

Klejnot prawdy kryje si w domostwie umys u;

Buddowie rodz si czy ci w tym wiecie,

Aby ten skarb nam ukaza .





Pod anie cie k m dro cii mi uj cego wspó czucia

Jak mo na podj d enie do odnalezienia, ujawnienia i wykorzystania podsta-wowej czysto ci opisanej w Uttaratantrze cytowanej w poprzednim podrozdziale?To bardzo rozleg e zagadnienie, eby nie powiedzie wi cej. Proces odkrywaniai urzeczywistniania natury buddy zostanie omówiony szczegó owo w cz ci IV, aleponi sze dwa zalecenia daj o nim pewne wyobra enie:

Piel gnuj m dro , która obna a ignorancj b d c ród em wszelkiegocierpienia.

Rozbudzaj w sobie mi uj ce wspó czucie, które otwiera nasze serca na innych.

W rozdziale 14. piszemy obszerniej o m dro ci i wspó czuciu, ale kolejne dwapodrozdzia y zawieraj pewn zapowied tego, czego si mo esz spodziewa .

M dro : zrywanie zas ony b dnych wyobra eW nauczaniu buddyjskim podkre la si , e ka de do wiadczenie cierpienia i nieza-dowolenia (bez wyj tku) ma swe ród o w ignorancji.

S owo „ignorancja” nie oznacza jednak w tym kontek cie zwyk ego braku zrozu-mienia lub niewiedzy na jaki temat, jak w zdaniu: „Nigdy nie uczy em si try-gonometrii, wi c jestem zupe nym ignorantem w tej dziedzinie”. Zamiast tegoignorancja w swoim najbardziej k opotliwym wydaniu, b d ca wed ug Buddyprzyczyn problemów wszystkich ludzi, to stan b dnego rozumienia lub b d-nego rozpoznania rzeczywisto ci. Mówi c najpro ciej, taka ignorancja sk ada size wszystkich b dnych wyobra e uniemo liwiaj cych Ci postrzeganie rzeczytakimi, jakie one s . Zgodnie z tradycj zen: „wszystkie istoty posiadaj m droi cnoty w a ciwe cz owiekowi w pe ni o wieconemu. Z powodu jednak zniekszta -conego obrazu rzeczywisto ci nie do ko ca zdaj sobie z tego spraw ”.

Kiedy nauczyciel Jona, a zarazem jego umi owany towarzysz duchowy, lamaThubten Yeshe, przyby do Stanów Zjednoczonych w 1974 r., cz sto pos ugiwasi przyk adem napi tych relacji mi dzy czarnymi a bia ymi (pami taj, e wtedyjeszcze nie u ywano okre lenia „Afroamerykanin”) jako ilustracj destrukcyjnychskutków b dnych wyobra e wynikaj cych z ignorancji. Podkre la , e kiedybia y i czarny spotykaj si na ulicy, w gruncie rzeczy nie widz siebie nawzajem.Widz tylko swoje projekcje — zniekszta cone obrazy tworzone przez umys i rzu-towane na napotkan osob . Te projekcje („Wszyscy czarni s tacy” i „Wszyscybiali s owacy”) tworz zas on uniemo liwiaj c ka demu z nich dostrze eniedrugiego cz owieka takim, jaki on jest, w ca ej jego ludzkiej z o ono ci. W efekciepowstaje atmosfera braku zaufania, podejrzliwo ci i strachu, która jest ród emwy cznie problemów.





Zgodnie z nauczaniem buddyjskim: je eli chcemy zobaczy rzeczy o wieconymokiem m dro ci i rozwi za swoje problemy, musimy odrzuci trzy konkretnerodzaje b dnych wyobra e (trzy typy ignorancji):

B dne przekonanie, e mo emy odnale prawdziwe szcz cie w tym, co jestród em naszego cierpienia i niezadowolenia (jak w przypadku pijaka poszukuj cego

zbawienia w alkoholu).

B dne przekonanie, e co , co bardzo szybko si zmienia, jest trwa e, wiecznei niezmienne (jak w przypadku osoby, która my li, e na zawsze zachowa m odywygl d).

B dne przekonanie, e ludzie i rzeczy maj substancjaln , niezale n , mo liwdo odnalezienia ja — w asn , indywidualn natur odr bn od ogó u.

Ta ostatnia, najbardziej fundamentalna forma ignorancji jest szczegó owo oma-wiana przez zwolenników buddyzmu indotybeta skiego, ale nie atwo j zrozu-mie . Nawet s owa, za pomoc których si j obja nia, maj konkretne znacze-nie, które nie jest oczywiste dla postronnego obserwatora. Nie martw si jednak.W rozdziale 13. omówimy szczegó owo t najbardziej subteln form ignorancji(oraz dwie poprzednie).

Mi uj ce wspó czucie: otwieranie serca na innychJe eli rozwa ania na temat ignorancji i b dnych wyobra e wydawa y Ci sitrudne, ten temat b dzie mi odmian . Mi uj ce wspó czucie jest cech , któr ka dypodziwia — w gruncie rzeczy mo e nawet by najatrakcyjniejsz cech charakteruludzi, którzy od dawna pod aj duchow cie k , czy to buddyjsk , czy inn .

Dostrzeganie przyk adów o wieconego wspó czuciaRozwa my przyk ad Jego wi tobliwo ci Dalajlamy Tybetu (wi cej informacji najego temat znajdziesz w rozdziale 15.). Wiele osób uwa a, e Dalajlama jest ucie-le nieniem pe nej ciep a i serdeczno ci postawy mi uj cego wspó czucia. Jegou miechni te oblicze i autentyczna troska o innych — nie mówi c ju o serdecz-nym miechu — mog zrobi wi cej dla szerzenia warto ci prawdziwego roz-woju duchowego ni wszystkie ksi ki na temat buddyzmu wydane w ci gu kilkuostatnich dziesi cioleci. Powód, dla którego ten tybeta ski mnich wywar ogromnywp yw na tak wiele osób z ró nych rodowisk, nie jest tajemnic . Sam o sobiemówi: „Moj religi jest yczliwo ”.

Owa yczliwo , humanitarno , mi uj ce wspó czucie — wszystko jedno, jak na-zwiemy to ciep e uczucie wobec innych ludzi — nie jest niczym skomplikowanymani tajemniczym. Mi uj ce wspó czucie mo e si narodzi spontanicznie w ka -dym ludzkim sercu, mo e z wyj tkiem najbardziej zepsutego. Odczuwamy je np.wtedy, kiedy widzimy ma e dziecko w niebezpiecze stwie albo zwierz wyj cez bólu. W takiej sytuacji, bez wzgl du na siebie i bez my lenia o tym, natychmiastodczuwamy pragnienie uchronienia tych istot przed krzywd , której do wiadczaj .





Jedyna ró nica mi dzy takim spontanicznym wspó czuciem a tym, które odczu-wa w pe ni o wiecona istota (budda), to jego zakres. Cho prawdopodobnie niemasz trudno ci z wywo aniem w sobie autentycznej troski o dobrostan zwierz tdomowych, ma ych dzieci i innych istot, które wydaj Ci si bliskie, czy mo esz tosamo powiedzie o swoim stosunku do wszystkich? B d ze sob szczery: jak siczujesz, kiedy s yszysz, e kto , kogo nie lubisz — by mo e osoba, która nie-dawno Ci obrazi a — ma jaki problem albo przytrafi si jej pech? Je eli w pierw-szej chwili czujesz przyp yw satysfakcji, zasi g Twojego mi uj cego wspó czuciajest do ograniczony.

W pe ni o wiecona istota, taka jak Budda Siakjamuni (jednym z jego przydom-ków jest Wspó czuj cy) nie ma takich ogranicze ani uprzedze (wi cej infor-macji na temat historycznego Buddy znajdziesz w rozdziale 3.). Pe na wspó czuciatroska tego cz owieka o inne istoty jest bezwarunkowa. Bez wzgl du na to, czy ludziedo wiadczaj cy trudno ci byli wobec nas nastawieni przyja nie, czy nieprzyja -nie, czy byli naszymi stronnikami, czy te zaprzysi g ymi wrogami, spontanicz-nie zrodzone mi uj ce wspó czucie obejmuje ich wszystkich jednakowo.

Pokonywanie samolubstwa i przekszta cenie swojego umys uWychwalanie pi kna bezwarunkowej mi o ci i wspó czucia jest dobre i chwalebne.W ko cu nietrudno odczuwa podziw wobec mi uj cego wspó czucia w yciu i czy-nach takich wyj tkowych postaci jak Budda, Jezus Chrystus, Dalajlama czy MatkaTeresa.

Mo esz si jednak zastanawia , jak Ty wypadasz na tym tle. By mo e my lisz:„Wiem przecie , e nie odczuwam bezwarunkowej mi o ci do wszystkich. Comam w takim razie pocz ? Mam si czu winny? Udawa zadowolenie i fa szy-wie si cieszy , kiedy mój rywal w pracy dostanie awans przede mn ?”. A mo ez rozpacz dochodzisz do takiego oto wniosku: „Kto taki jak ja nie ma szans nato, aby dorówna Dalajlamie albo Matce Teresie. Chyba po prostu nie jestem atak dobry”. Je eli jeste szczególnie cyniczny, mo esz nawet pomy le : „Wiem,jaki jestem samolubny, i nie wierz , eby inni ludzie byli naprawd lepsi ode mnie.Ca a ta gadanina o troszczeniu si o innych i odczuwaniu bezwarunkowej mi o cido wszystkich to ob uda i pozory. Moja filozofia jest prosta: dbaj tylko o siebie.Jestem realist , a ca y ten duchowy be kot jest dla g upców”.

Czy mo na sformu owa jak sensown odpowied na te wszystkie zastrze enia?

Post p duchowy nie zachodzi bez odpowiedniego przygotowania. Wielu buddy-stów wierzy, e Budda Siakjamuni potrzebowa kilku ywotów, aby pokona cadrog od wej cia na cie k duchow do osi gni cia pe nego o wiecenia. Oczekiwa-nie natychmiastowych rezultatów jest wi c ma o realistyczne. (Wiele tradycjibuddyjskich naucza, e mo na si natychmiast przebudzi i dozna o wiecenia,ale trzeba wielu lat, eby to o wiecenie objawi o si w pe ni w codziennym yciu.Wi cej informacji na temat ró nych podej do tego zagadnienia znajdzieszw rozdziale 10.).





Aby okre li , która cie ka jest dla Ciebie najlepsza, sprawd , czy rzeczywi cieprowadzi do rezultatów, które zachwala. Nie mówimy o o lepiaj cej jasno ciprzynosz cej o wiecenie ani o nag ym odkryciu, e niespodziewanie sta e siposiadaczem nadprzyrodzonych mocy. Po prostu odpowiedz sobie na pytanie,czy czujesz si bardziej wolny, zrelaksowany i otwarty wskutek stosowania naukBuddy — albo kogo innego. Czy przestajesz si zamartwia , czy stajesz si m -drzejszy, bardziej zadowolony z ycia i wspó czuj cy? Takie rezultaty nie pojawiajsi z dnia na dzie i nie powiniene przejawia obsesji na ich punkcie. Po jakimczasie sp dzonym na wprowadzaniu w ycie nauk Buddy mo esz jednak spróbowaoceni , jak Ci idzie.

Na szcz cie buddyjska cie ka zapewnia odpowiednie narz dzie umo liwiaj cet transformacj : jest nim medytacja b d ca sercem buddyjskiej praktyki. W ca ejksi ce znajdziesz opisy ró nych technik medytacyjnych i ogólne rozwa ania natemat roli medytacji w rozwoju duchowym. W rozdziale 7. np. omówimy kon-kretne techniki medytacyjne pozwalaj ce zrobi to, o czym w a nie przeczyta e— zmniejszy samolubstwo i zwi kszy swoje zainteresowanie innymi.

Niewykluczone, e stosuj c techniki medytacyjne w praktyce, odkryjesz, e w rze-czywisto ci mo esz wp ywa na to, jak reagujesz nawykowo na innych ludzi, naswoje otoczenie, a nawet na siebie. Je eli wyka esz si wystarczaj co du wy-trwa o ci , mo e si okaza , e przesta e odczuwa przymus mówienia, dzia a-nia, a nawet my lenia w ograniczony sposób, do którego by e przyzwyczajony.Powoli, lecz nieub aganie dojdziesz do tego, e mo esz uwolni si od cierpieniai niezadowolenia.

Je eli jednak po jakim czasie oka e si , e nic z tego si nie wydarzy o — je elinie do wiadczysz adnych korzystnych rezultatów — b dziesz móg po prostuzapomnie o tym, co przeczyta e . W ko cu, jak cz sto mówi Dalajlama: „Nie maszobowi zku pod a drog Buddy. Po prostu staraj si by dobrym cz owiekiem.To wystarczy”.




Skorowidz 361

SkorowidzA

Abhayagiri Buddhist Monastery, 107, 108,181, 182

abhidhamma pitaka, Patrz: kosz wy szejnauki

abhidharma, 42, 348abhidharma pitaka, Patrz: kosz wy szej

naukiabidharma, 207Achaan, Patrz: AjahnAjahn, 310Ajahn Amaro, 108Ajahn Chah, 107, 108, 181, 309, 310, 311Ajahn Mun, 310Ajahn Pasanno, 108Ajahn Succito, 311Ajahn Sumedho, 108Ajutthaja, 104Amaravati Buddhist Monastery, 311Ambedkar Bhimrao Ramji, 36, 97, 98Amida, 195Amitabha, 96, 114, 115, 348Ananda, 82, 83, 84, 155annica, 215anumodana, Patrz: zas uga radowanie siAnuradhapura, 103Arada Kalama, 62arhat, 217, 220, 348Asioka, 86, 87, 200, 203Asita, 58Ati a, 134Avatamsaka Sutra, Patrz: sutra girlanda

kwiatów

Awalokite wara, 115, 316, 348mantra, 193, 195

awatara, 201awidja, 348

Bba wochwalstwo, 327Barua Nani Bala, 306Basantpur, 207bhikkhuni, Patrz: mniszka w pe ni

wy wi conabhiksuni, Patrz: mniszka w pe ni

wy wi conaBimbisara, 205Blue Cliff Monastery, 313Bodh Gai, 201Bodh Gaja, 28, 198, 200bodhi, 287, 348Bodhicaryavatara, 239, 286bodhiczitta, 96, 287Bodhidharma, 118, 119, 122bodhisattwa, 35, 36, 77, 92, 109, 286, 348

m dro ci, 57sze doskona o ci, 295cie ka, 295lubowanie, 36, 150, 151, 188, 286

wskazania, 150, 191, 253wspó czuj cy, 92, 297, 330

Awalokite wara, Patrz:Awalokite wara

p e , 115bogini

Kannon, 348Tara, 35





Borobudur, 96, 102, 208bóg, 326

mierci, 276ból, 340bóstwo medytacyjne, Patrz: yidambrahmawihara, 286, 349Budda, 27, 28, 34, 148, 182, 197, 260

ma e stwo, 60matka, 57, 199, 207narodziny, 30, 57, 58, 198, 199natura, Patrz: tathagatagarbhanauki, 30, 34, 56, 148, 203, 333

cztery szlachetne prawdy, 31dwana cie ogniw wspó zale nego

powstawania, Patrz: dwana cie ogniwwersje spisane, 88

ojciec, 57, 59o wiecenie, 251, 348pos g w Sarnath, 28przeznaczenie, 60, 61relikwia, 103, 200syn, 60szczodro , 151mier , 198, 204

Wielki Lekarz, 31zal ek, Patrz: tathagatagarbhayciorys, 28, 56, 57, 60, 62, 65

Budda Amitabha, Patrz: AmitabhaBudda Gautama, 55, 56Budda Gotama, 56Budda Maitrei, 48Budda Nieograniczonego wiat a Amitabha,

Patrz: AmitabhaBudda Siakjamuni, 28, 30, 51, 55, 349,

Patrz te : Budda, SiddharthaBuddhadasa, 36, 105Buddhaghosa, 103, 158, 159, 246buddhanusmriti, Patrz: AmitabhaBuddyjskie Ko cio y Ameryki, 117buddyzm

autentyczno , 88czystych krain, 35droga

po udniowa, 101, 102pó nocna, 102

dziesi doskona o ci therawady, 36

fa szywe przekonania, 326, 327, 328,329, 330, 332

indotybeta ski, 50jodo, 111jodo shin, 111jodo shinshu, Patrz: Japonia buddyzm

jodo shinshujodo-shu, Patrz: Japonia buddyzm

jodo-shukanon

palijski, Patrz: buddyzm kanontherawady

therawady, 88, 89kegon, 110kobieta, 155, Patrz te : mnich, mniszka

równouprawnienie, 155mahajana, Patrz: mahajanana wiecie, 87, 97, 101

Chiny, 109, 110, 112Japonia, 113, 116, 117, 118, 121, 122Nepal, 99Sri Lanka, 88

nauki, 142, 147, 149, 239, 333, 334, 335,336, 338o nietrwa o ci, Patrz: annicamier , Patrz: mier

newarski, 99, 100, 129odrodzenie, 98praktyka, 141, 142, 150, 199, 331

klasztorna, 152, 153ksi ki, 143nauczyciel, 145, 146,

Patrz te : nauczycielokr anie, 202, 203porzucenie, 151wiecka, 150, 151, 183, 186, 192, 252

technika, 145wybór tradycji, 143, 144, 147

schizma, 85, 86shingon, 111sobór

drugi, 85, 94pierwszy, 82, 83

starsi, 85wiecki, 35

tantryczny, Patrz: wad rajanatherawada, Patrz: therawada




Skorowidz 363

tybeta ski, 47, 99, 124, 129, 194gelug, 135kadam, 134kagyu, 135nyingma, 134rime, 135sakya, 135

upadek, 97, 98, 126, 198wad rajany, Patrz: wad rajana, buddyzm

tantrycznywielka wspólnota, 85zaanga owanie, 141, 142, 150zaanga owany, 36, 311, 330zen, 111, 118, 119, 121, Patrz te : zen

Ccelibat, 83, 181Central Institute of Higher Tibetan Studies,

204ceremonia, 192

jukai, 191chan, 111, 118, 119, 125Chiny

buddyzm, Patrz te : buddyzm na wiecieChinyczysta kraina, 111, 113, 114, 115, 118, 125girlanda kwiatów, 110, 113mahajana, 110mantra, 111, 113medytacja, 111, 113tiantai, 110, 113, 118, 125

chrze cija stwo, 112dynastia Han, 110komunizm, 112tantra, 126zen, Patrz: zen Chiny

Chithurst Buddhist Monastery, 311Chogyama Trungp Rinpocze, 134chrze cija stwo, 103

Chiny, 112cia o, 42, 271

uwa no , Patrz: uwa no cia acierpienie, 266, 267, 327, 348, 349cierpliwo , 36, 295, 297, 298City Center, 190Cohen Jonathan, 162Congkhapa, 57, 207, 317

cud w rawasti, 206cykl ksi ycowy, 183, 184, 202Czenrezig, 115, 316, 348czitta, 46, 287Czterna cie wicze uwa no ci, 314cztery boskie siedziby, 290, 292cztery niezmierzono ci, Patrz: cztery boskie

siedzibyCztery Szlachetne Prawdy, 149, 215, 349Czysta Kraina, 115, 349, Patrz te : Sukhawati

DDaishi Kobo, Patrz: Kukaidalai, 315Dalajlama, 27, 36, 50, 57, 129, 140, 289, 315,

316, 318, 320, 330ucieczka, 319

Dalajlama I, 317Dalajlama V, 315, 316dana, Patrz: szczodroDavidson Richard, 162, 320Deer Park Monastery, 313Deshung Rinpocze, 135Dhammapada, 31, 40, 149, 218, 250Dharamsala, 319dharma, Patrz: Budda naukiDharma, 34, 148, 182, 260, 349dhjana, 349diagram mistyczny, Patrz: mandalaDilgo Khyentse Rinpocze, 134, 135Dipa Ma, 306, 308dobra materialne, 337, 338dobroczynno , 36dobro mi uj ca, 36, 109, 290, 291, 293, 294,

349, 350Dogen, 121doktryna, 27dokusan, 121Dondruba Lhamo, 317, 318doskona o , 36, 151droga rodkowa, Patrz: madhjamakadroga rodka, 64Dromtonpa, Patrz: Lama Dromdrzewo

bodhi, 28, 55, 65, 200zaszczepka, 88, 103

o wiecenia, Patrz: drzewo bodhi





duhkha, 349dwana cie ogniw, 31, 266, 276, 277, 278,

279, 280, 281wiczenia, 281, 282

dzia anie, 332, Patrz te : karmanegatywne, 253, 260, 273, 277

k amstwo, 253, 257kradzie , 253, 255niech , 253, 259opryskliwa mowa, 253, 258plotkowanie, 253, 258po danie, 253, 258sk ócanie, 253, 257u uda, 253, 260zabijanie, 253, 254, 255z e prowadzenie si , 253, 255

pozytywne, 253, 273wolicjonalne, 277

dzogczen, 219, 220d inizm, 28, 98d ataka, 151, 348, 349d inizm, 202

Eegoizm, 290Eisai, 121Ekman Paul, 162English Sangha Trust, 311etyczne post powanie, 32, 33European Institute of Applied Buddhism, 313

Ffazy ksi yca, Patrz: cykl ksi ycowyFeldman Christina, 108forma, 278forma materialna, 271formacja mentalna, 271Foundation for the Preservation of the

Mahayan Tradition, 135Fromm Erich, 123

GGaj D eta, 206Gandhi, 311, 312

Gere Richard, 26geshe, 146Geshe Lhundup Sopa, 135gesze, 319Ginsberg Allen, 123Gjaco Tenzin, 315, Patrz te : DalajlamaGlass Philip, 26gniew, 331, 336Goenka Satya Narayan, 108, 109, 141Gohonzon, 120Gold Mountain Monastery, 125Goldstein Joseph, 108, 309góra Minobu, 118Góra Adama, 103Góra S pów, 93, 205Green Gulch Farm, 123, 190Guanyin, 115, 348, 349, Patrz te :

Awalokite waraguru, 129, 349gwa t, 255

HHancock Herbie, 120Hanh Thich Nhat, 125Heraklit, 31hinajana, 92, 349hinduizm, 98, 200, 201, 202Honen, 116Hua Hsuan, 125

Iignorancja, 49, 270, 271, 276, 282, 348IMS, 108INEB, 105inkantacja, 182Insight Meditation Society, 309, 311,

Patrz: IMSinteligencja emocjonalna, 46International Forest Monastery, 311International Network of Engaged Buddhist,

Patrz: INEBislam, 98istota

d ca do o wiecenia, Patrz: bodhisattwaniebia ska, 35




Skorowidz 365

JJackson Phil, 26Jama, 276Jamyang Khyentse Chokyi Lodro, 135Japonia

buddyzm, Patrz te : buddyzm na wiecieJaponiagirlanda kwiatów, 113jodo shinshu, 116, 117jodo-shu, 116mantra, 113szko a Nichirena, 117tiantai, 113

zen, Patrz: zen JaponiaJasiodhara, 60ja , 50, 86, 129, 271

fa szywa, 272nieistnienie, 94

Jehowa, 214Jezus, 148, 214j zyk

newarski, 99pali, 88, 89, 347sanskryt, 347

jhana, 172Jigdal Dagchen Rinpocze, 135jodo shinshu, 195joga, 349

bóstwa, 129, 349jogaczara, 94, 218jogin przejrzystego wiat a, 43jukai, 191Jung Carl Gustav, 128

KKabat-Zinn Jon, 144Kagyu Droden Kunchab Center, 135Kajlas, 208kalaczakra, 129Kalu Rinpocze, 135, 171Kamayut, 307Kannon, Patrz te : Awalokite warakarma, 146, 198, 249, 250, 273, 350,

Patrz te : dzia anie

konsekwencje, 250, 254, 256, 261, 332,342

oczyszczanie, 250, 256, 262Karma Triyana Dharmachakra, 135karuna, Patrz: wspó czuciekazanie o podstawach uwa no ci, 83kechimyaku, 191Kemeny Margaret, 162kensho, 189, 190, 221, 350Kerouac Jack, 123Keusang Rinpocze, 317, 318King Martin Luther, 311, 313Kisa Gotami, 237klasztor, 154, 180, 252

Abhayagiri, Patrz: Abhayagiri BuddhistMonastery

Chiny, 180Radreng, 203Tybet, 180zen, 186, 187

warsztat ciszy, 190kle a, 350koan, 121, 122, 180, 188, 189, 301kodeks mniszej dyscypliny,

Patrz: pratimokszako o ycia, 267, 270, 273koncentracja, 45, 295, 300, 302,

Patrz te : samadhikonfucjanizm, 110, 112kontakt, 278kopiec mogilny, 30, 34, 87, 91, 200, 351

Dhamekh, 203Korea zen, Patrz: zen KoreaKornfield Jack, 107, 108, 311kosz

dyscypliny, 83kaza , 83wy szej nauki, 83

kronika Mahavamsa, Patrz: Mahavamsaksi yc cykl, Patrz: cykl ksi ycowyKukai, 126, 209Kumbum, 317kundalini, 214Ku inagara, 198, 204Kwan Um School of Zen, 123





Llama, 129, 146, 350

inkarnowany, Patrz: tulkuLama Congkhapa, Patrz: CongkhapaLama Drom, 203Lama Kunga Rinpocze, 135Lama Lodo, 135Lama Thubten Yeshe, 135lgni cie, 279, 299Lhassa, 316Lobsanga Gjaco, 315Lumbini, 198, 199

Mmadhjamaka, 94Maha Bodhi Society, 98mahabodhi, 200mahajana, 35, 48, 85, 88, 92, 102, 103, 109,

113, 129, 190, 286, 328, 334, 350, 351bogowie, 133doskona o , Patrz: doskona omotywy przewodnie, 92pokuta, 262pustka, 218sutra, Patrz: sutratantryczna, 99wskazania, 256

Mahaka japa, 82, 83, 84, 119, 221mahamudra, 219, 220mahasanghika, Patrz: buddyzm wielka

wspólnotaMahasatipatthana Sutta, Patrz: kazanie

o podstawach uwa no cimahasiddha, 146Mahawira, 28Mahinda, 88Maitreja, 95, 97, 350maitri, 350mala, 195mali, 193ma y wóz, Patrz: hinajanamandala, 126, 127, 128, 350

kalaczakry, 129Mand u ri, 350mantra, 126, 127, 128, 195, 350

Namu amida butsu, 195, 350Namu myoho renge kyo, 195Om mani padme hum, 193, 195

Ma d u ri, 57, 95Mara, 65, 276Marpa, 146Matka Boska, 116m dro , 36, 47, 49, 295, 302, 310, 336

dzi ki kontemplacji, 174, 175dzi ki medytacji, 174, 176dzi ki s uchaniu, 174, 175

MBSR, 144McCandless Ruth, 123medytacja, 30, 32, 34, 43, 52, 83, 90, 106,

118, 119, 126, 144, 157, 307, 310, 330, 349analityczna, 171badania kliniczne, 161, 162bie cej chwili, 171cel, 160czterech niezmierzono ci, 158definicja, 159grupowa, 187intuicyjna, 171korzy ci, 161, 163, 164, 168, 172, 173, 174,

175, 176odej cie od destruktywnych

nawyków, 165zrównowa enie, 165

le na, 107metta, 109mity, 158, 159nad Budd , Dharm i Sangh , 158nad czterema boskimi siedzibami, 292nad dobrym post powaniem, 158nad pustk , 303nad mierci , 239, 240, 241, 242, 246

korzy ci, 243nad tym, co odrzucaj ce, 158nad yciem w obliczu mierci, 241poch oni cie, 172przedmiot, 158, 159siedz ca, Patrz: zazenTajlandia, 104techniki, 159, 160, 165, 166, 167, 172, 173,

174, 175, 176wspó czesne, 160

transcendentalna, 161




Skorowidz 367

troista natura, 169wad rajana, Patrz: wad rajanawgl du, Patrz: wipassanawipassana, Patrz: wipassanazen, 161

mentalno gdyby tylko, 40Merton Thomas, 313metanoia, 148metta, 350Milarepa, 132, 146Mindfulness-Based Stress Reduction, Patrz:

MBSRmnich, 152, 180, 252

kodeks dyscypliny, Patrz: pratimokszakodeks post powania, 261przewinienie, 261lubowanie, 153wi cenie, 153

mniszka, Patrz te : mnichw pe ni wy wi cona, 155

monument w Borobudur, 96moralno , 36, 297, 310motywacja, 286Mount Baldy Zen Center, 123mudra, 127Munindra Anagarik, 308muzu manie, 98

NNagard una, 94nagroda Niwano Peace Prize, 106Nalanda, 98, 126, 205, 207Namkhai Norbu Rinpocze, 134narodziny, 280Naropa, 146nauczyciel, 147, 222

etyka, 147rola, 146

nawrócenie, Patrz: metanoianazwa, 278nembutsu, Patrz: AmitabhaNewarowie, 99, 350Nhat Hanh Thich, 36, 105nibbana, Patrz: nirwanaNichiren, 117, 118, 120, 195niech , 270

niedualno , 219, 220, 222niemedytacja, 174nienawi , 331nieumys , 43Nipponzan Myohoji, 120nirwana, 83, 216, 265, 273, 285

etapy urzeczywistnienia, 217

Oobraz pasterski, 222, 224obserwator, 166oczyszczanie, Patrz: karma oczyszczanieoddanie, 32, 34, 35oddech, 106, 171, 236

uwa no , Patrz: uwa no oddechuodrodzenie, 245, 287ogniwa wspó zale nego powstawania, 84okr anie, 202, 203osobowo , 158, 160o wiecenie, 213, 214, 215, 247, 350

PPacific Hermitage, 107Padmasambhawa, 134Pagan, 103pagoda pokoju, 120Pagoda Szwedagon, 208pa ac Potala, 316pan domu, 90paramita, 350parinirwana, 82patriarcha buddyjski, 84Pawe VI, papie , 313percepcja, 271pielgrzymka, 87, 197, 198, 199, 200, 201,

202, 203, 204, 205, 208Plum Village, 313p e , 94pok on, 184, 193pokuta, 261postanowienie, 36post powanie etyczne, 295, 297Potala, 316powstawanie wspó zale ne, 267pozycja pi cego lwa, 204





po danie, 270, 279Prad apati Gautami, 155prad aparamita, Patrz: m droprad nia, 189praktyka duchowa, 32

etyczne post powanie, Patrz: oddanie,Patrz: medytacja, Patrz: etycznepost powanie

pratimoksza, 32, 181, 182pratityasamutpada, 267prawda

absolutna, 329o cierpieniu, 327o powszechnej pustce, 94

prawdomówno , 36prawo karmiczne przyczyny i skutku, 249preta, 275prokrastynacja, 255promowanie na wiecie

Birma, 101, 103Kambod a, 101Laos, 101, 103Sri Lanka, 101, 102, 103Tajlandia, 101, 104, 105

przebudzenie, 27, Patrz te : o wiecenieprzekonanie b dne, 50przypowie o mnichu Malunkjaputta, 33pud a, 351punja, 151, Patrz: zas ugapustka, 94, 218, 303, 304, 329, 351

RRad gir, 82, 93, 120, 205rakusu, 191Rangun, 103Redwood Valley, 107, 108, 181religia, 26

pasywna, 36rinzai zen, 121, 122, 189, 301Roshi Joshu Sasaki, 123rozwój umys owy, 45równo , 37rupa, Patrz: forma materialnarytua inicjacyjny, 129rzeczywisto , 334

SSahn Seung, 123Sakya Tegchen Choling Center, 135Salzberg Sharon, 108, 309samadhi, 45, 351samjna, Patrz: percepcjasamobójstwo, 328samospalenie, 327, 328samskara, Patrz: formacja mentalnaSan Francisco Zen Center, 123, 190, 192Sanbo Kyodan, 122sangha, 83, 84, 89, 105, Patrz: wspólnota

duchowakodeks post powania, 261wydalenie, 261, 262

Sangha, 34, 148, 182, 187, 260, 351Sanghamitta, 88Sankassa, 205, 207sansara, 147, 245, 265, 266, 335, 349, 351sanzen, 121Sarnath, 198, 203satori, 190, 221, 351Sayadaw Mahasi, 103, 108, 109, 308School of Youth for Social Service, 312Senzaki Nyogen, 123sfera

bogów, 273g odnych duchów, 273, 275, 276istot piekielnych, 273, 276ludzi, 273, 274piekielna, 251pó bogów, 273, 274zwierz t, 273, 274

Shambala, 134shikantaza, 174shingon, 126Shinran, 117, 196Siariputra, 94Siddhartha, 28, 55, 351, Patrz te : Budda,

Budda SiakjamuniSivaraksa Sulak, 36, 105Snyder Gary, 123Soen Shaku, 123Sogyal Rinpocze, 134, 135Soka Gakkai, 120Sokrates, 30




Skorowidz 369

soto zen, 121, 122, 190Spirit Rock Center, 311Spirit Rock Meditation Center, 108staro i mier , 280stawanie si , 280sthavira, Patrz: buddyzm starsistupa, Patrz: kopiec mogilnystygmaty, 214Suan Mokkh, 105Sudhana, 95, 96Sudinna, 83Sud ata, 64, 202Sukhawati, 96, 115, 117Sukhothai, 104Sumedho, 310, 311sutra, 30, 93, 351

czystej krainy, 96, 111, 114, 115doskona ej m dro ci, 304doskona o ci m dro ci, 94girlanda kwiatów, 110, 113lotosu, 93, 110, 113, 118, 120o nawiedzeniu Lanki, 94o przejawach uwa no ci, 109o urodzie wiata, 95ornamentu kwiatowego, 95Szóstego Patriarchy Huinenga, 223Vimalakirtiego, 94

sutra pitaka, Patrz: kosz kazaSuzuki Daisetz Teita, 123Suzuki Shunryu, 123system

buddyjski, 28wierze , 27

szczodro , 36, 151, 295Szczyt S pa, 205sze bram percepcji, 278szko a

czysta kraina, Patrz: Chiny buddyzmczysta kraina

girlanda kwiatów, Patrz: Chiny buddyzmgirlanda kwiatów

mantra, Patrz: Chiny buddyzm mantramedytacji, Patrz: Chiny buddyzm

medytacjatiantai, Patrz: Chiny buddyzm tiantai

Szlachetna O mioaspektowa cie ka, 149,351

antidewa, 96, 239, 286cie ka

bodhisattwy, Patrz: bodhisattwa cie kaduchowa, 215oczyszczenia, Patrz: Visuddhimagga

cie ka duchowa, 43, 48iwa, 214mier , 235, 236, 240, 244, 245, 280, 336

bliskiej osoby, 243Buddy, Patrz: Budda miertherawada, 245, 246wad rajana, 246, 247zen, 248

rawakajana, 99rawasti, 82, 205, 206unjata, Patrz: pustka, Patrz: prawdao powszechnej pustce

wiadek, 166wiadomo , 95, 271, 277

dotykowa, 44s uchowa, 43smakowa, 43umys owa, 44, 45

uj cie zachodnie, 46uwa na, Patrz: uwa now chowa, 43wzrokowa, 44zmys owa, 43, 44, 45

wi tyniaMahabodhi, 200, 201Maya Devi, 199Paranirwana, 205Z ba, 208

Ttako , 222tantra, 125, 126

mistrz, 129tantry, 351taoizm, 110, 112, 121Tara, 115, 131, 133, 351Tarthang Tulku, 135Tassajara Zen Mountain Center, 123, 190,

192





tathagatagarbha, 221Thathana Yeiktha, 308The Order of Interbeing, 313thera, Patrz: buddyzm starsitherawada, 42, 85, 88, 89, 99, 101, 102, 103,

104, 107, 183, 286, 309, 330, 351doskona o , 36, 151nauczyciel, 146nirwana, 216, 220pokuta, 261, 262mier , Patrz: mier therawada

wskazania, 252, 256wskazówki, 149

Thich Nhat Hanh, 311, 313, 314, 330Thien-an Thich, 125Thrangu Rinpocze, 135Three Treasures Association, 122Thubten Zopa Rinpocze, 135Tilopa, 146tipitaka, Patrz: kosztraktat Visuddhimagga,

Patrz: Visuddhimaggatripitaka, Patrz: koszTrizon Sakya, 135tron diamentowy, 28, 200Trungpa Rinpocze, 135trzy klejnoty, 148, 149, 150, 182, 193, 260,

349, 351, 352tulku, 316Turner Tina, 26, 120Tybet, 318, 319

UU Ba Khin, 103, 108uczucia, 271, 279Udraka Ramaputra, 62umys , 39, 40, 41, 42, 47, 106, 164, 222, 271

istoty nieo wieconej, 161natura, 219rozwój, Patrz: rozwój umys owytrening, 83uwa no , Patrz: uwa no umys uwp yw na cia o, 42

Umys , 43, 95Unified Buddhist Church of Vietnam, 313Upali, 83

upasaka, 150upasika, 150upekkha, Patrz: zrównowa enieUttaratantra, 48, 49uwaga, 44uwa no , 34, 105, 144, 166, 170, 310, 313

cia a, 170czynników prowadz cych do sp tania

b d uwolnienia, 170oddechu, 172uczu , 170umys u, 170

Vvedana, Patrz: uczuciavijnana, Patrz: wiadomovijnanavada, 218Vikramasila, 126Vimalakirti, 94vinaya, 150, 181vinaya pitaka, Patrz: kosz dyscyplinyVisuddhimagga, 158, 159, 246

WWad rahara, 129wad rajana, 43, 98, 124, 125, 126, 127, 133,

173, 220, 286, 330, 349, 351, 352, Patrz te :buddyzm tantryczny

cztery rozmy lania, 141nauczyciel, 146o wiecenie, 219pokuta, 262mier , Patrz: mier wad rajana

w krajach Zachodu, 193, 194wskazania, 150, 253, 256

wad rasana, Patrz: tron diamentowyWaisiali, 85, 94Wangyal Geshe, 135Waranasi, 203warunkowanie, 163Wat Nong Pah Pong, 310, 311wcielenie, 198wgl d, 35, 47, 108, 119, 173, 313, 352

bezpo redni, Patrz: kenshoWhite Salmon, 107




Skorowidz 371

Wielka Stupa, Patrz: wi tynia MahabodhiWielka Stupa w S ñc , 91wielka cie ka, Patrz: mahajanawielki wóz, Patrz: mahajanaWielkiej Matki, Patrz: TaraWietnam zen, Patrz: zen Wietnamwihara, 97Wikramasila, 98winaja, 153, 352, Patrz: kodeks dyscyplinywipassana, 99, 108, 173, 183, 352

Mahasiego Sayadawa, 103U Ba Khina, 103

Wisznu, 98, 201wóz

ma y, Patrz: hinajanawielki, Patrz: mahajana

wspólnota duchowa, 30, 34wspólnota zakonna, Patrz: sanghawspó czucie, 290, 291, 295, 313, 349, 350

mi uj ce, 49, 50, 51wspó rado , 291, 292, 293, 349wyrocznia Neczung, 316wyrzeczenie, 36wysi ek, 36, 295, 299

YYasutani Hakuun Roshi, 122yidam, 129

Zzakon wspó bycia, 313zas uga, 89

gromadzenie, 89, 151radowanie si , 151

zazen, 121, 171, 187, 221zdrada, 255, 256, 260zemsta, 290zen, 35, 43, 109, 111, 118, 173, 180, 286, 352

Ameryka Pó nocna, 123, 124Chiny, 125, 222Japonia, 118, 121, 222klasztor, Patrz: klasztor zenKorea, 125, 222kraje Zachodu, 122, 123, 124mistrz, 147, 190o wiecenie, 221rinzai, Patrz: rinzai zensoto, Patrz: soto zenmier , Patrz: mier zen

Wietnam, 125wskazania, 150, 253, 256

zendo, 187, 188Zhiyi, 113z o , 331, 336zmys , 43, 278zrównowa enie, 291, 294, 349




Notatki




http://program-partnerski.helion.pl

tytuł oryginału: buddhism for dummies, 2nd edition · 2020. 11. 10. · buddyzm therawady...

Documents