type de code 926331 in vul de woorden in waar u aan denkt ... · hypotonie, afwijkende anatomie...
TRANSCRIPT
Ga naar www.menti.com
Type de code 926331 in
Vul de woorden in waar u aan denkt bij het woord “slaap”
Dichterbij 29-11-2018
Slaap bewust = Goed uitgerust
Annelies Smits
Arts voor verstandelijk gehandicaptenEuropean Somnologist
CCE consulent slaapgeneeskunde
Dichterbij 29-11-2018
programma
Over slapenachtergrond, mechanisme, kenmerken
Pauze
Over slaap en verstandelijke beperkingbijzonderheden en ondersteuningsmogelijkheden
Dichterbij 29-11-2018
Dichterbij 29-11-2018
Iedereen ervaringsdeskundige voor goed én slecht slapen
Goede slaap:
• In slaap rust en herstel
• Cognitieve functies, mentale veerkracht
Slechte slaap:
• Grotere impact van andere (welvaarts) ziekten, zoals overgewicht, diabetes en hart-en vaatziekten
• Samenhang met psychiatrische stoornissen, mn stemmingsstoornissen
Dichterbij 29-11-2018
Risico`s van slecht slapen
• Huidige 24/7 maatschappij delft het belang van goede slaap het onderspit
• 1 nacht zonder slaap functioneren als met een alcoholpromillage van 0.08
• Te weinig slaap vermindert het empathisch vermogen, het schakelvermogen, leervermogen en geheugen.
• Een mens kan langer zonder voedsel dan zonder slaap
• Grote impact op de gezondheid, dus de gezondheidszorg
Dichterbij 29-11-2018
Dichterbij 29-11-2018
SLECHT SLAPEN
SLECHT FUNCTIONEREN
Niet restauratieve slaap
Fysiek – conditie
Mentaal – geheugen, schakelen, impulscontrole
Metabool – homeostatische/ dynamische processen
zorgparadox
Maar goed dat mensen met een verstandelijke beperking alle kans krijgen te slapen, toch??
Dichterbij 29-11-2018
Waarom dan:• Ongeveer 30% van de nederlandse bevolking
heeft slaapproblemen
• Bij mensen met een verstandelijke beperking is dit ongeveer 60%
• Bij kinderen met een verstandelijke beperking wordt wel gesproken over 80%
• Bij mensen met EMB 100%?!
Dichterbij 29-11-2018
Neurologische vaardigheid: rijpen en trainen
Dichterbij 29-11-2018
Moet elektrofysiologisch rijpen en ontwikkelen
Het toepassen (timing en persisteren) moet geleerd worden
Slaapbehoefte per leeftijd
Dichterbij 29-11-2018
slaapfases
• Non REM : lichte slaap: overgang
• Non REM : diepe slaap: lichamelijk herstel
• REM: waarschijnlijk prikkelverwerking
• Verhouding van fases verandert met lft
Dichterbij 29-11-2018
Non REM slaap
• Merendeel in de eerste helft van de nacht
• Lichamelijk herstel
• Afname pols, bloeddruk en ademhaling
• Piekproductie groeihormoon en celdeling
• Stimulatie immuunsysteem
Dichterbij 29-11-2018
REM slaap
• Merendeel in tweede helft van de nacht
• Verwerken van ervaringen van de dag ervoor
• Angst, prikkelbaarheid en concentratieproblemen kunnen ontstaan bij tekort aan REM slaap
Dichterbij 29-11-2018
Duur en opbouw van de slaap wordt per dag bepaald door:
• Biologisch systeemCircadiaan ritme, intern, robuust.
Adaptief systeem.
• EvenwichtssysteemResponsief systeem
Dichterbij 29-11-2018
Terug naar zorgparadox:
• Lang in bed ≠ niet lang slapen!
• Lang slapen ≠ niet goed slapen!
• Weinig slaapdruk + lang in bed = slechte kwaliteit slaap
• Conclusie: zorgafhankelijke mensen hebben een chronische slaapdeprivatie!
Dichterbij 29-11-2018
Het orkest moet goed geleid worden SlaapregulatieHet orkest moet mee willen doen SlaapdrukHet moet op hetzelfde moment klaar zitten Slaapbereidheid
Slaapregulatie
• Niveau van orkest en dirigent (PFC)
• Gaat over ritme in lichaam en omgeving
• Wordt lastiger met leeftijd en bijkomende aandoeningen
• Alle signalen moeten passen (zeitgebers)
Dichterbij 29-11-2018
Regulatie = dirigeren van een orkest
Een goede dirigent : zeitgebersGoed orkest: aanleg
Zeitgebers: • Licht : slechte visus, hogere leeftijd, dementie.• Eten en drinken• Activiteiten• Temperatuur : omgeving, lichaamstemperatuur• Cognitie, inzicht in de tijd • Houding• Verwijzers (muziek!)
Dichterbij 29-11-2018
Slaapdruk = noodzaak tot slapen
• Alleen slaap als er behoefte is
• Geen enkele kunstmatige manier tot echte slaap
• Slaapdruk voor hele orkest
• Alle ervaringen vullen de emmer: door dutjes druppelt hij leeg
Dichterbij 29-11-2018
• De tijd in bed moet zo dicht mogelijk de slaapbehoefte benaderen. (lft!)
• Dutjes langer dan 30 min of na 15u `s middags gaan van de slaapbehoefte in de nacht afNB. moeilijk wakker na dutje: te LANG geslapen!
Dichterbij 29-11-2018
• Vooral de hoeveelheid diepe slaap bepaalt welbevinden
• Diepe slaap volgt vooral op lichamelijke activiteit
• Chronisch tekort aan diepe slaap relatie met stemmingsstoornissen
• Tekort aan REM slaap mogelijk relatie met prikkelverwerkingsmoeilijkheden
Dichterbij 29-11-2018
• Er zijn meer neurologische systemen die de alertheid bevorderen, dan de slaap
• Deze systemen moeten ‘uitgezet’ worden, voordat het slaapsysteem ‘aangezet’ kan
Dichterbij 29-11-2018
slaapbereidheid
Bevorderend:• “moe, maar voldaan”• Veilige, comfortabele omgeving, prettige
associaties• Correcte, evt expliciete zeitgebers, incl ritueel• Comfort, warme voeten
Belemmerend:• Onvoldoende behoefte aan slaap• Stress, frustratie, verveling, onduidelijkheid • Verminderde impact zeitgebers
Dichterbij 29-11-2018
• Ingewikkelde overgang van waak naar slaap
• Lichaam en geest moeten klaar zijn op hetzelfde moment:rustig hoofd, moe lichaam, comfort en veiligheid, warme voeten ten tijde van melatoninestijging.
• In de loop van de nacht steeds lastiger
Dichterbij 29-11-2018
PAUZE
• Ga naar www.menti.com
• Type de code 909806 in
• Vul de woorden in waar u aan denkt bij:
“slapen bij Dichterbij”
Dichterbij 29-11-2018
Slaapgeneeskunde VG
Fysiologie van de slaap:kenmerkend onderdeel van de VG zorg:
- beperking van mogelijkheden en vaardigheden- verwevenheid met omgeving- multifactorieel: fysiologie, psychologie, somatiek, pedagogieken psychiatrie
Dichterbij 29-11-2018
Slaap in de directe zorg:
• ?….
• Weinig ondersteunings- of zorgplannen beschrijven de ondersteuningsvraag 24/7. Het nachtzorgplan gaat over interventies.
• Akoestische bewaking, enkeling visueel
Dichterbij 29-11-2018
Slaap bij VB
• Externe omstandigheden zijn minder gunstig
• Meer comorbiditeit
• Opgeteld bij het feit dat de slaap kwetsbaarder is in aanleg
Dichterbij 29-11-2018
Externe omstandigheden
• Afhankelijkheid voor ADL en activiteiten
• Lawaaiige omgeving
• Intimiderende huisgenoten
• enz
Klachten in de nacht
Dichterbij 29-11-2018
Meer comorbiditeit
• Klachten aspecifiek
• Vaker voorkomende aandoeningen
• Lastiger te behandelen
Klachten in de nacht
Dichterbij 29-11-2018
Kwetsbare slaap
• Fysiologie is een complex systeem
• Dagelijkse regulatie is een hogere hersenfunctie
Bij mensen met VB per definitie bedreigd
Dichterbij 29-11-2018
Minder robuuste fysiologie
• Slaapbehoefte neemt AF met lft
• Meer verstoringen in fysiologie:*regulatie: minder effect zeitgebers*moeilijker slaapdruk opbouwen*slaapbereidheid: biol. minder, psych. minder
• Verzamelterm; slapeloosheid
Dichterbij 29-11-2018
Dichterbij 29-11-2018
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
slaapkwaliteit tov slaapduur
ouderen volwassenen kinderen
Slaa
pkw
alit
eit
Slaapduur in uren
Dichterbij 29-11-2018
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
slaapkwaliteit tov slaapduur
ouderen volwassenen kinderen
Slaa
pkw
alit
eit
Slaapduur in uren
Minder robuuste fysiologie
• Slaapbehoefte neemt AF met lft
• Meer verstoringen in fysiologie:*regulatie: minder effect zeitgebers*moeilijker slaapdruk opbouwen*slaapbereidheid: biol. minder, psych. minder
• Verzamelterm; slapeloosheid
Dichterbij 29-11-2018
Dichterbij 29-11-2018
SLAAPFYSIOLOGIE
EXTERNE
FACTOREN
SOMATISCHE
FACTOREN
PSYCHISCHE
FACTOREN
GELUIDTEMPERATUUR
COMFORT
BEDTIJDEN!ZEITGEBERS
STRESSANGST
ONVEILIG GEVOEL
COGNITIESOC. EMO FUNCT.
PIJNBENAUWDHEID
MEDICATIE!SCOLIOSE
HARTFALENCOPD
EPILEPSIE
VEROUDERING
Minder robuuste fysiologie
• Slaapbehoefte neemt AF met lftMeer verstoringen in fysiologie:*regulatie: minder effect zeitgebers*moeilijker slaapdruk opbouwen*slaapbereidheid: biol. minder, psych. minder
• Verzamelterm; slapeloosheid= te weinig GOEDE slaap
Dichterbij 29-11-2018
slaapverstoorders
• omgevingsfactoren
• Neurofysiologisch
• Psychologisch/ psychiatrisch
• Ademhalingsstoornissen
• Motorische problemen
• Somatische aandoeningen
• Medicatie
• Syndromen: Down, Rett, SM, PW, Angelman, Fra(X), WB, Tub. Scl.
Dichterbij 29-11-2018
Neurofysiologisch
• regulatie (stress!, visus, dementie)
• Epilepsieverstoring slaapregulatie
• Parasomniedissociatie slaapfenomen
• Narcolepsiedissociatie slaap-waakfenomenen
Dichterbij 29-11-2018
Psychologisch/ psychiatrisch
• Sensorische integratie
• Prikkelverwerking
• Trauma`s
• Stress
Dichterbij 29-11-2018
Slaap en overprikkeling
8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8
Slaperigheid
Prikkelopbouw
Dia: Sigrid PillenDichterbij 29-11-2018
Slaap en overprikkeling
8 10 12 14 16 18 20 22 24 2 4 6 8
Slaperigheid
Prikkelgevoelige mensen
Dichterbij 29-11-2018
Ademhalingsstoornissen
• OSAS: Obstructiefhypotonie, afwijkende anatomie KNO, obesitas, hartfalen, medicatie
• CSAS: Centraalhersenstamproblemen ( EMB, Rett), metabole problemen, longziekten, hartfalen, medicatie
Dichterbij 29-11-2018
Motorische problemen
• RLS: Restless legs: genetische predispositie, ijzergebrek, medicatie (SSRI`s!)subjectieve diagnose
• PLMD: Periodic limb movement disorder: reeksen van schoppende bewegingen, die de slaap verstoren. Mogelijke bijwerking medicatie
• Onderscheid nachtelijke epilepsie en parasomnie soms lastig
Dichterbij 29-11-2018
Somatische aandoeningen:
• Tractus digestivusmaagzuur, obstipatie, honger, dumping
• Hartfalenademhaling, metabolisme
• COPD metabolisme
• Scolioseverminderde ventilatie in slaap
• Pijncontracturen, huid, comorbiditeit
Dichterbij 29-11-2018
Medicatie
• Veel medicatie kan slaapproblemen veroorzaken of verergeren
• Veel medicatie kan symptomen veroorzaken die lijken op symptomen van slaapproblemen
Dichterbij 29-11-2018
Syndromen
Bij genetische afwijkingen: theoretisch meer problemen, groepen nog te klein voor prevalenties.
• S v Down: nauw KNO gebied, hypotonie• S v Smith Magenis: omgekeerd melatonineritme• S v Prader Willi: CSAS, OSAS• S v Angelman: afwijkend melatoninemetabolisme• S v Rett: CSAS d afwijkende ademhaling, epilepsie• O.a.: S v Williams Beuren, tubereuze sclerose
Dichterbij 29-11-2018
Wat kun je er aan doen?
Slaap is de optelsom van de dag!
Voor de individuele client:
Zorgen voor goede voorwaarden voor een goede slaap; de 3 pijlers
• Bevorderende factoren toevoegen
• Belemmerende factoren weghalen
Dichterbij 29-11-2018
structuur, regelmaat, voorspelbaarheid
24 uurs begeleiding:- passende zeitgebers- herkenbare handelingsscenario`s- voldoende, gevarieerde activiteit overdag - directe hulp en nabijheid van sensitieve en responsieve begeleiders- de bedtijden vs slaapbehoefte: max 2x 30min
Dichterbij 29-11-2018
gegeneraliseerde stress
• Psychische stressmiscommunicatie, desorientatie
• Psychiatrische stressdwangen, ASS, angststoornis
• Biologische stresspijn, infecties, honger, spierspanning, wonden
Dichterbij 29-11-2018
Voor de organisatie:
• Slaapzorg een plaats geven binnen de basiszorg
• Infrastructuur binnen de organisatie vormgeven:- inhoudelijk- organisatorisch
• Innovatie en inspiratie; verwerk de ervaringen
• Bij aanhoudende problemen; onderzoek en advies slaapcentrum overwegenop clientniveau of structureel
Dichterbij 29-11-2018
Slaapcentrum SEIN/ Kempenhaeghe
• Verwijzing: kwaliteit van slaap, slaapziekten?
• Vragenlijsten, actigrafie
• Polysomnografie( klinisch of ambulant)
• Behandeling slaapaandoening of terugverwijzing
Dichterbij 29-11-2018
Samengevat:
Goed slapen is nodig voor goed functioneren
Daarmee is slapen dus een basisbehoefte, net als voeding
Ondersteuningsbehoefte is 24/7
Expliciet vormgeven, maatwerk
Complex geheel; maar elk onderdeel draagt bij aan het resultaat
Dichterbij 29-11-2018
Gezonde slaap is:
• Slaapregulatie; voelbaar ritme
• Slaapdruk; de noodzaak om te slapen
• Slaapbereidheid; de vaardigheid om te gaan slapen
Gezonde slaapzorg is:
• Bewust vormgeven van deze voorwaarden
• Basiszorg!
Dichterbij 29-11-2018