turkish studies - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/melih.tinal/uluslararasi/torbali.pdf · doç. dr....

Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of

Turkish or Turkic

ACADEMIC JOURNAL

Prof. Dr. AHMET BURAN ARMAĞANI

Turkish Studies Dergisi, üç ayda bir yayınlanan uluslararası hakemli bir dergidir. Turkish Studies Dergisi‟nde yayınlanan tüm yazıların, dil, bilim ve hukukî açıdan bütün sorumluluğu yazarlarına, yayın hakları www.turkishstudies.net‟e aittir.

Yayıncının yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen herhangi bir Ģekilde basılamaz, çoğaltılamaz. Yayın Kurulu dergiye gönderilen yazıları

yayınlayıp yayınlamamakta serbesttir. Gönderilen yazılar iade edilmez.

Turkish Studies EBSCO, DOAJ, ICAAP, Scienctific Commons ve MLA indeksleri tarafından taranmaktadır.

ISSN: 1308-2140

V o l u m e 4 / 8 F a l l 2 0 0 9

Turkish Studies

International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic

Volume 4 /8 Fall 2009

GUEST EDITORS

Ercan ALKAYA Mehmet Dursun ERDEM

Editor

Mehmet Dursun ERDEM

Associate Editor

Sibel ÜST

General Coordinator

Yavuz ÜNAL

Associate Coordinators Yavuz BAYRAM Fikret USLUCAN

Correspondence Coordinator

Fatih USLUER

Owner Mehmet Dursun ERDEM

Manager Tuncay BÜLBÜL

Associate Managers

Kadri H. YILMAZ Erçin ÖZZADE

Board of Managers

Ebru SĠLAHġÖR - Bülent ġIĞVA - Süleyman Kaan YALÇIN – Murat ġENGÜL - ġahin KÖKTÜRK - ġeyma B. KURAN - Münteha GÜL - Ahmet DEMĠRTAġ- Özgür AY-

Önder SEZER- Esra KĠRĠK

Consulting Board

Marcel ERDAL - Gürer GÜLSEVĠN - Leylâ KARAHAN - Ahmet BURAN Atabey KILIÇ - Mehmet AYDIN - Musa DUMAN –

Hayati DEVELĠ - Nurettin DEMĠR - Emine YILMAZ - A. Fuat BĠLKAN Orhan KILIÇ - Ali AKAR - ġaban SAĞLIK - D. Ali TÖKEL – Mehmet KARA

Turkish Studies



General Coordinator of Foreign Editors

Prof. Dr. Gürer GÜLSEVĠN

Representative of Foreign Country

USA Robert DANKOFF Germany Marcel ERDAL-Zeki KARAKAYA Greece Fatih KEMĠK Japan Yuu KURIBAYASHI Norway-Swedish Bernt BRENDEMOEN England Fikret TURAN Albania Xhemile ABDĠU Central Asia Seadet SHĠKHĠYEVA Kazakhstan Gülnar KOKUBASOVA Kyrgyzstan Ulanbek ALĠMOV-Osman KÖSE Azerbaijan Vusale MUSALĠ Uzbekstan Cabbar ĠġANKUL Halab-Aleppo (Syria) Ahmet DEMĠRTAġ Hungary Bülent BAYRAM Poland Öztürk EMĠROĞLU

Referees and Advisory Board

Prof. Dr. Gürer GÜLSEVĠN Ege Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa S. KAÇALĠN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Marcel ERDAL Frankfurt University Prof. Dr. Han-woo CHOĠ Eurasia University Prof. Dr. Bernt BRENDEMOEN Oslo University Prof. Dr. Robert DANKOFF Univercity Of Chicago Ass. Prof. Yuu KURIBAYASHI Okayama University Prof. Dr. Walter ANDREVS Washington University Prof. Dr. Emine YILMAZ Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Fikret TURAN Mancester Üniversity Prof. Dr. Ahmet BURAN Fırat Üniversitesi Prof. Dr. Erdoğan BOZ EskiĢehir Osmangazi Ü. Prof. Dr. Ahmet MERMER Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Atabey KILIÇ Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Hayati DEVELĠ Ġstanbul Kültür Üniversitesi Prof. Dr. Fikret TÜRKMEN Ege Üniversitesi Prof. Dr. Leyla KARAHAN Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Bahaeddin YEDĠYILDIZ TOOB Ekonomi Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Ali ÜNAL Pamukkale Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet ALPARGU Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Metin EKĠCĠ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Mukim SAĞIR Erzincan Üniversitesi Prof. Dr. Nurettin DEMĠR BaĢkent Üniversitesi Prof. Dr. Orhan KILIÇ Fırat Üniversitesi Prof. Dr. Saadettin GÖMEÇ Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Sadettin ÖZÇELĠK Dicle Üniversitesi

Turkish Studies



Prof. Dr. Zeki KAYMAZ Ege Üniversitesi Prof. Dr. Ali Ġhsan KOLCU Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Ġ. Hakkı AKSOYAK Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Fazıl GÖKÇEK Ege Üniversitesi Prof. Dr. Musa DUMAN Ġstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Âbide DOĞAN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Alev SINAR UĞURLU Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Avni GÖZÜTOK Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Bilge ERCĠLASUN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Emel KEFELĠ Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Hasan AKAY Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Hülya ARGUNġAH Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa ARGUNġAH Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Halûk Harun DUMAN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Hatice AYDIN Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Hatice ġAHĠN Uludağ Üniversitesi Prof. Dr. Ġsmail ÇETĠġLĠ Pamukkale Üniversitesi Prof. Dr. Kazım KÖKTEKĠN Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet TÖRENEK Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet ĠNBAġI Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet ġAHĠNGÖZ Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Mehdi ERGÜZEL Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa APAYDIN Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa ÖZBALCI Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Muhammet YELTEN Ġstanbul Arel Üniversitesi Prof. Dr. Nevzat ÖZKAN Erciyes Üniversitesi Prof. Dr. Nâzım Hikmet POLAT Niğde Üniversitesi Prof. Dr. Nurullah ÇETĠN Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Nüket ESEN Boğaziçi Üniversitesi Prof. Dr. Recep DUYMAZ Trakya Üniversitesi Prof. Dr. Selma YEL Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Songül TAġ Ġnönü Üniversitesi Prof. Dr. ġerif Ali BOZKAPLAN Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Ġlhan GENÇ Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Ġ. Güven KAYA Kocaeli Üniversitesi Prof. Dr. Yavuz ASLAN Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Zeki KARAKAYA Goethe University-Ondokuz Mayıs Ü. Prof. Dr. Ahmet GÜNġEN Trakya Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet AYDIN Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. ġaban SAĞLIK Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet KARA Fatih Üniversitesi Prof. Dr. Menderes COġKUN Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Yakup ÇELĠK BaĢkent Üniversitesi Prof. Dr. YaĢar AYDEMĠR Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Abide DOĞAN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Alaeddin MEHMEDOĞLU Sakarya Üniversitesi Prof. Dr. Osman YILDIZ Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. H. Ġbrahim DELĠCE Cumhuriyet Üniversitesi

Turkish Studies



Doç. Dr. Adem BAġIBÜYÜK Erzincan Üniversitesi Doç. Dr. Ahmet AKÇATAġ Afyon Kocatepe Üniversitesi Doç. Dr. Alâattin KARACA Yüzüncü Yıl Üniversitesi Doç. Dr. Ali AKAR Muğla Üniversitesi Doç. Dr. Ali Sinan BĠLGĠLĠ Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Ali ÇAVUġOĞLU Erciyes Üniversitesi Doç. Dr. Alimcan ĠNAYET Ege Üniversitesi Doç. Dr. Alparslan CEYLAN Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Arif BĠLGĠN Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. AyĢe ĠLKER Celal Bayar Üniversitesi Doç. Dr. Asiye Mevhibe COġAR Karadeniz Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Aziz GÖKÇE Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Doç. Dr. Bayram Ali KAYA Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Cabbar ĠġANKUL Özbekistan Bilimler Akademisi Doç. Dr. Can ÖZGÜR EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Doç. Dr. Cafer ÇĠFTÇĠ Uludağ Üniversitesi Doç. Dr. Enis ġAHĠN Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Enver TÖRE Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Erdoğan ERBAY Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Fatma Sabiha KUTLAR Hacette Üniversitesi Doç. Dr. Funda TOPRAK Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. G. Gonca GÖKALP-ALPASLAN Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Hakan SAZYEK Kocaeli Üniversitesi Doç. Dr. H. Dilek BATĠSLAM Çukurova Üniversitesi Doç. Dr. Hanifi VURAL GaziosmanpaĢa Üniversitesi Doç. Dr. Hüseyin GÜFTAH Mustafa Kemal Üniversitesi Doç. Dr. Ġbrahim TELLĠOĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Ġsmet EMRE Ġnönü Üniversitesi Doç. Dr. Kemal TĠMUR Dicle Üniversitesi Doç. Dr. Kerime ÜSTÜNOVA Uludağ Üniversitesi Doç. Dr. Kezban ACAR Celal Bayar Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet BEġĠRLĠ GaziosmanpaĢa Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet GÜMÜġKILIÇ Fatih Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet NARLI Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet KIRBIYIK Selçuk Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet ZAMAN Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa GENCER Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi Doç. Dr. M. Muhsin KALKIġIM Rize Üniversitesi Doç. Dr. Müzeyyen BUTTANRI EskiĢehir Osmangazi Üniversitesi Doç. Dr. Muhsine BÖREKÇĠ Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Muhittin ELĠAÇIK Kırıkkale Üniversitesi Doç. Dr. Nesrin T. KARACA BaĢkent Üniversitesi Doç. Dr. Nurcan TOKSOY Erzincan Üniversitesi Doç. Dr. Nurettin ÖZTÜRK Pamukkale Üniversitesi Doç. Dr. O. Kemal TAVUKÇU Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Oğuz KARAKARTAL Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Doç. Dr. Osman GÜNDÜZ Atatürk Üniversitesi Doç. Dr. Osman KÖSE Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Rahim TARIM Mimar Sinan GS Üniversitesi Doç. Dr. Ramazan GÜLENDAM Süleyman Demirel Üniversitesi Doç. Dr. S. Dilek YALÇIN-ÇELĠK Hacettepe Üniversitesi

Turkish Studies



Doç. Dr. ġener DEMĠREL Fırat Üniversitesi Doç. Dr. YaĢar ġENLER Yüzüncü Yıl Üniversitesi Doç. Dr. Yunus BALCI Pamukkale Üniversitesi Doç. Dr. Ziya AVġAR Bozok Üniversitesi Doç. Dr. Ahmet Cüneyt ISSI Muğla Üniversitesi Doç. Dr. Bünyamin KOCAOĞLU Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. ġahin KÖKTÜRK Ondokuz Mayıs Üniversitesi Doç. Dr. Yavuz BAYRAM Hitit Üniversitesi Doç. Dr. Yusuf ÇETĠNDAĞ Fatih Üniversitesi Doç. Dr. Zühal KÜLTÜRAL Marmara Üniversitesi Doç. Dr. Abdullah ĠLGAZĠ Dumlupınar Üniversitesi Doç. Dr. Mevlüt GÜLTEKĠN Niğde Üniversitesi Doç. Dr. Mustafa TANÇ KahramanmaraĢ Sütçü Ġmam Ü. Doç. Dr. Tarık ÖZCAN Fırat Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet DEMĠRTAġ Gaziantep Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet TOKSOY Erzincan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ali YILDIZ Ġstanbul Arel Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Alpay Doğan YILDIZ GaziosmanpaĢa Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Aydın KIRMAN Ordu Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. AyĢe BÜYÜKYILDIRIM Balıkesir Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Bekir ÇINAR Niğde Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Cafer ġEN UĢak Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Cem ġems TÜMER Erzincan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Dursun Ali TÖKEL Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ercan ALKAYA Fırat Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Erol KÖROĞLU Boğaziçi Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ertuğrul AYDIN Doğu Akdeniz Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. F. Mehmet DERVĠġOĞLU Cumhuriyet Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Fikret USLUCAN Erzincan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Gıyasettin AYTAġ Gazi Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Hikmet KORAġ Niğde Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Hilmi DEMĠRKAYA Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mahmut SARIKAYA Ahi Evran Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet TEMĠZKAN Ege Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mesut TEKġAN Çanakkale Onsekiz Mart Ü. Yrd. Doç. Dr. Metin ARIKAN Ege Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Muharrem DAYANÇ EskiĢehir Osmangazi Ü. Yrd. Doç. Dr. Murat KACIROĞLU Bozok Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mustafa ALTUN Sakarya Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mustafa ARSLAN Hitit Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Muvaffak DURANLI Ege Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Musa ÇĠFÇĠ UĢak Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Mümtaz SARIÇĠÇEK Erciyes Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Münteha GÜL GaziosmanpaĢa Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Nesime CEYHAN GaziosmanpaĢa Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Nesrin SĠS Ġnönü Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Nuri SAĞLAM Ġstanbul Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ömer ÇAKIR Çanakkale Onsekiz Mart Ü. Yrd. Doç. Dr. Öztürk EMĠROĞLU VarĢova Üniversitesi

Turkish Studies



Yrd. Doç. Dr. Rıza OĞRAġ Mehmet Akif Ersoy Ü. Yrd. Doç. Dr. Selçuk ÇIKLA Erzincan Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Seval ġAHĠN GÜMÜġ Mimar Sinan GS Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Seyit Battal UĞURLU Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Sezai COġKUN Fatih Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. ġeyma B. KURAN GaziosmanpaĢa Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. ġevkiye KAZAN Mehmet Akif Ersoy Ü. Yrd. Doç. Dr. Tacettin ġĠMġEK Atatürk Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yasemin MUMCU AY Adnan Menderes Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yunus AYATA Cumhuriyet Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Zehra GÖRE Selçuk Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Zeki ÇEVĠK Balıkesir Üniversitesi

Turkish Studies



Editörden …

Turkish Studies dergisinin 21. sayısını Prof. Dr. Ahmet Buran Armağanı olarak

yayımlamanın heyecanı ve mutluluğu içerisindeyiz. 20. 06. 1962 tarihinde Elazığ’da doğan ve

1985 yılında Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde

Araştırma Görevlisi olarak akademik hayatına adımını atan Prof. Dr. Ahmet Buran bugün de

aynı bölümde öğretim üyesi olarak çalışmaya devam etmektedir.

Ahmet Buran düşünen, yazan, öğreten, öğrenci yetiştiren ve en önemlisi düşündüklerini

mutlaka yazılı veya sözlü olarak başkalarıyla paylaşan, onlara ulaştıran bir bilim adamıdır.

Akademik hayat içinde daha genç sayılabilecek bir yaşta olmasına rağmen 19 kitapta imzası

bulunan, 100 dolayında makalesi/bildirisi olan, defalarca konferans ve seminer vermiş, 6

doktora ve 16 yüksek lisans öğrencisi yetiştirmiş başarılı bir hocadır.

Ülkemizin yetiştirdiği pek çok değerli Türkolog için armağan hazırlanmıştır. Fakat

adına armağan hazırlanmış bilim adamları genellikle artık meslek hayatının sonuna gelmiş,

emekliliği yaklaşmış, emekli olmuş kişilerdir. Maalesef bir kısmı ise aramızdan ayrıldıktan

sonra bir armağan sahibi olabilmiştir. En üzücü olanı da kimilerinin ise yaşarken ve aramızdan

ayrıldıktan sonra da bir armağana sahip olmamalarıdır. Türklük bilimine emek vermiş, eser

vermiş, öğrenci kazandırmış her bilim adamı değerlidir ve bir armağanı hak ediyor

düşüncesindeyiz. Mümkünse de bu armağan, ilgili kişi hayattayken hazırlanmalı ve bu

mutluluğu, onuru yaşamalıdır. Biz de bu armağan sayıyı oluştururken bu düşüncelerden hareket

ettik ve Hocamızın yaşından ziyade, çalışmalarını, Türklük bilimine katkısını, yetiştirdiği

öğrencilerini, Türklük bilimi camiası içindeki yerini dikkate aldık.

Elimizdeki armağan sayıda toplam 132 yazı yer almaktadır. Öncelikle Prof. Dr. Ahmet

Buran armağan sayısına beklediğimizden daha büyük bir ilgi gösterildiğini belirtmek isteriz.

Gelen yazılar Ahmet BURAN’ın Hocası Prof. Dr. Tuncer Gülensoy’dan öğrencisinin

öğrencilerine kadar uzanan bir yelpazeyi kapsamaktadır. Hocamızın armağanına yazı gönderen

kendi hocalarına, arkadaşlarına, öğrencilerine ve diğer yazı sahiplerine minnettarlığımızı

belirtmek isteriz. Bu sayıdaki 132 yazının çoğunluğu dil yazılarından oluşmaktadır. Diğerleri ise

Yeni Türk Edebiyatı, Türk Halk Edebiyatı, Eski Türk Edebiyatı, Türkçe Eğitimi, Tarih,

Coğrafya, Sosyoloji alanlarına aittir. Ayrıca 5 adet de eser tanıtımı yer almaktadır. Hocamızın

armağanına gönderilen makale sayısı, yayımlanan makalelerin en az iki katıdır. Ancak Turkish

Studies dergisinin hakemli, indeksli ve uluslar arası bir niteliğe sahip oluşu dolayısıyla her yazı

editör incelemesinden ve hakem sürecinden geçmektedir. Bu süreci tamamlayamayan birçok

yazı sayıda yer almamıştır. Teveccühlerinden dolayı bu yazarlara da müteşekkiriz.

Kurulduğu günden bu güne giderek büyüyen, kendisini yenileyen, yayın anlayışı ve

yayınlarının niteliğiyle Türklük bilimi alanında oldukça önemli yere gelen Turkish Studies

dergisinin bu noktaya ulaşmasında elbette ki en büyük pay derginin editörü Doç. Dr. Mehmet

Dursun ERDEM ve editör yardımcısı Arş. Gör. Sibel ÜST’e aittir. Bu armağan sayı vesilesiyle

Hocam Prof. Dr. Ahmet BURAN’a sağlıklı, başarılı ve verimli uzun bir ömür dilerken, bu

sayının yayımlanmasında büyük emeği geçen Sayın ERDEM’e, Sayın ÜST’e, derginin diğer

emektarlarına, ayrıca ilgilerini ve makalelerini esirgemeyen çok değerli yazarlarımıza teşekkür

ediyorum.

Konuk Editör

Dr. Ercan ALKAYA

Aralık 2009, ELAZIĞ

Turkish Studies



Prof. Dr. AHMET BURAN ARMAĞANI

CONTENTS / İÇİNDEKİLER

KAPAK

ERCAN ALKAYA PROF. DR. AHMET BURAN HAYATI VE ESERLERĠ

TUNCER GÜLENSOY TÜRKĠYE TÜRKÇESĠNDE YAġAYAN “KÜÇÜK”,

“KĠÇĠK”, “KĠÇĠ” VE “KEÇĠ” SÖZCÜKLERĠ THE WORDS “KÜÇÜK”, “KİÇİK”, “KİÇİ” AND “KEÇİ” WHICH ARE STILL

USED IN TURKEY TURKISH

1-4

AHMET BİCAN ERCİLASUN DÎVÂNÜ LÜGATĠ‟T-TÜRK VE UYGURLAR

DÎVÂNÜ LÜGATİ‟T-TÜRK AND UIGHURS

5-12

DURSUN YILDIRIM TÜRKLER, COĞRAFYA VE ANAYURTLAR

TURKS, GEOGRAPHY AND HOMELANDS

13-22

LEYLÂ KARAHAN DĠL BĠLGĠSĠ ÖĞRETĠMĠNDE BÜTÜN-PARÇA ĠLĠġKĠSĠNĠN ÖNEMĠ

IN GRAMMAR TEACHING OF PART-WHOLE RELATIONSHIP

23-30

MUSTAFA ARGUNŞAH TÜRK EDEBĠYATINDA SELĠMNAMELER

SELINMAMES IN TURKISH LITERATURE

31-47

Turkish Studies



GÜRER GÜLSEVİN RUMELĠ TÜRKÇESĠ ÇERÇEVESĠNDE TÜRK VE BALKAN DĠLLERĠNĠN ETKĠLEġĠMĠ ON THE MUTUAL INTERACTION OF TURKISH AND BALKAN LANGUAGES IN THE RUMELIA

REGION

48-64

RAMAZAN KORKMAZ SINIRLARI ĠHLAL EDĠLEN DOĞANIN ĠNTĠKAMI: TEPEGÖZ THE REVENGE OF RAPED NATURE: ONE-EYED GIANT/TEPEGOZ

65-78

ZEKİ KAYMAZ BABUR‟DAN GÜNÜMÜZE AġIK OYUNUNDAN BĠR AD: ÇĠK

FROM BABUR TO PRESENT A NAME OF AŞIK GAME: ÇİK

79-82

VAHİT TÜRK TÜRKÜLERDE ESKĠ (ARKAĠK) SÖZLER

ARCHAIC WORDS IN FOLK SONGS

83-88

NEVZAT ÖZKAN IRAK TÜRK EDEBÎ DĠLĠNĠN TARĠHÎ GELĠġĠMĠ

THE HISTORICAL DEVELOPMENT PROCESS OF TURKISH LITERARY LANGUAGE IN IRAQ

89-107

HATİCE ŞAHİN TERCÜME-Ġ HÜLÂSÂ‟NIN BĠR NÜSHASI ÜZERĠNE

UPON A COPY OF TERCÜME-İ HÜLASA

108-132

SAADETTİN GÖMEÇ OĞUZ KAĞAN‟IN KĠMLĠĞĠ, TARĠHTE OĞUZ KAĞAN VE OĞUZ KAĞAN

DESTANLARI THE IDENTITY OF OGUZ KAGAN, THE OGUZ IN THE HISTORY AND THE EPICS

OF OGUZ KAGAN

133-145

Turkish Studies



ERDOĞAN BOZ ÇAĞDAġ TÜRKÇE SÖZLÜKLERDE ÇOKANLAMLI MADDE BAġLARINDAKĠ

ANLAMLARIN SIRALANMA SORUNU: 'KLASĠK' ÖRNEĞĠ THE MEANING PROBLEM PER ARTICLE LINE UP MEANINGFUL OF MODERN TURKISH: WORDS

AS AN EXAMPLE WORD “CLASSIC”

146-158

H. İBRAHİM DELİCE [-T- + -TIR-] YAPISINDAKĠ FĠĠLLERDE -T- ĠLE –TIR- EKLERĠNĠN BULUNUġU VE -T-

NĠN ĠLAVE SES OLARAK KULLANIMI FINDING -T- AND –TIR- AFFIXES IN VERBS OF

[ -T- + -TIR-] STRUCTURE AND USING -T- AS ADDITION VOICE

159-165

AHAT ÜSTÜNER ÖRTMECE SÖZLERLE ĠLGĠLĠ TERĠMLER

TERMS ABOUT EUPHEMISTIC WORDS

166-176

EKREM ARIKOĞLU NOSTRATĠK DĠL TEORĠSĠ ĠÇERĠSĠNDE ALTAY DĠLLERĠ

ALTAY LANGUAGES IN NOSTRATİK LANGUAGES THEORY

177-184

CENGİZ ALYILMAZ KIRGIZĠSTANDAKĠ ARAP HARFLĠ YAZITLAR ÜZERĠNE ON INSCRIPTIONS WITH ARABIC LETTERS IN KYRGYZSTAN

185-209

BİLGEHAN ATSIZ GÖKDAĞ AZERBAYCAN VE ĠRAN TÜRK AĞIZLARINDA FĠĠLĠN

ÖĞRENĠLEN GEÇMĠġ ZAMAN FORMASININ DEĞĠġĠK BĠR ġEKLĠ A DIFFERENT SHAPE OF SIMPLE PAST TENSE FORM OF VERB

IN TURKISH DIALECTS IN AZARBAIJAN AND IRAN

210-215

ALİ AKAR AĞIZ SÖZLÜKLERĠ: YÖNTEM VE SORUNLAR -II- DIALECT DICTIONARIES:METHOD AND PROBLEMS -II-

216-224

Turkish Studies



AHMET GÜNŞEN

DĠL ETKĠLEġĠMĠ AÇISINDAN MAKEDONYA VE KOSOVA TÜRK AĞIZLARI MACEDONIAN AND KOSOVIAN TURKISH DIALECTS IN TERMS OF LANGUAGE INTERACTION

225-254

PAUL LUNDE

ÇEV. ABDULLAH MESUT AĞIR

MUSONLAR GEMĠ VE ALTIN MONSOONS MUDE AND GOLD

255-272

ERCAN ALKAYA SĠBĠRYA TATAR TÜRKÇESĠYLE GÜNEY SĠBĠRYA (ALTAY, HAKAS, TUVA) TÜRK

LEHÇELERĠ ARASINDAKĠ ORTAK UNSURLAR THE COMMON CHARACTERISTICS BETWEEN THE SIBERIAN TATAR TURKIC AND SOUTHERN

SIBERIAN TURKIC DIALECTS (ALTAIC, KHAKAS, TUVA)

273-321

HASAN AKAY MUSTAFA KUTLU‟NUN “EġĠK” ADLI HĠKÂYESĠNĠ

YENĠDEN OKUMAK THE RENEWED READING OF THE STORY NAMED

“EŞİK” THRESHOLD OF MUSTAFA KUTLU

322-339

AZİZ GÖKÇE BÜNYESĠNDE ART VEYA ÖN DAMAK /G/ ÜNSÜZÜ BULUNDURAN

YAPIM EKLERĠNĠN ESKĠ TÜRKÇEDEN ESKĠ ANADOLU TÜRKÇESĠNE KADAR TARĠHÎ SEYĠRLERĠ

HISTORICAL DEVELOPMENT OF CONSTRUCTION AFFIXES WHICH INCLUDE PREPALATAL AND POSTPALATAL “G” FROM OLD TURKISH TO

OLD ANATOLIAN TURKISH

340-382

ZUHAL KÜLTÜRAL DĠL BĠLGĠSĠ TERĠMLERV SÖZLÜKLERĠ VE

TERĠMLERĠN KULLANIMINDA GÖRÜLEN AKSAKLIKLAR VOCABULARY OF LINGUISTICAL TERMS AND PROBLEMS

FACED IN THE USAGE OF THE TERMS

383-394

Turkish Studies



MUSTAFA ÜSTÜNOVA - KERİME ÜSTÜNOVA - HASENE AYDIN -

MERAL AKKÖK - GÜLNAZ ÇETİNOĞLU BERBEROĞLU - NİLÜFER AKGÜN Ġġ YERĠ ADLARINDA KISALTMALARIN KULLANIMI

USAGE OF ABBREVIATIONS IN THE NAMES OF WORKPLACES

395-411

ABDULLAH MESUT AĞIR KÜÇÜK SULTANIN FĠRARI: MEMLÛK SULTANI AZÎZ YUSUF‟UN KAHĠRE

KALESĠNDEN KAÇMASI (1439) ESCAPE OF A YOUNG SULTAN: THE RUNNING AWAY OF THE MAMLÛK SULTAN AZÎZ YUSUF

FROM THE CITADEL OF CAIRO (1439)

412-426

HÜSREV AKIN MĠLLĠ EDEBĠYAT DÖNEMĠ ROMANLARINDA ÇOCUK EĞĠTĠMĠ

EDUCATION OF CHILDREN IN NATIONAL LITERATURE NOVELS

427-441

HASAN AKTAŞ MĠSTĠK KANALDAN SUFĠZM DOKTRĠNĠNĠ VE KLASĠK ġĠĠR POETĠKASINI

TÜKET/EMEY/EN MODERN ġĠĠR MODERN POETRY THAT COULD/COULDN‟T EXHAUST THR CLASSICAL POETICA AND SUFISM

DOCTRINE FROM A MYSTIC CHANNEL

442-462

M. FATİH ALKAYIŞ “CENAP” VE “HAZRET” KELĠMELERĠNĠN TÜRKÇEDEKĠ KULLANIMINA BĠR BAKIġ

A LOOKING AT THE USING OF THE WORDS “CENAP” AND “HAZRET” IN TURKISH LANGUAGE

463-468

NURCAN ANKAY TEZER ÖZLÜ'NÜN ESERLERĠNDE OTOBĠYOGRAFĠK ANLATIM

AUTOBIOGRAPHIC NARRATION IN THE WORKS OF TEZER ÖZLÜ

469-492

AHMET ATASOY - M. DURSUN ÇİTÇİ KOLAN (ELAZIĞ) KAPLICALARI

ELAZIĞ KOLAN SPAS HOT SPRING WATERS

493-510

Turkish Studies



EKREM AYAN ÇAĞDAġ KAZAK EDEBĠYATININ KURUCUSU IBIRAY ALTINSARĠN- HAYATI VE

ESERLERĠ THE FOUNDER OF CONTEMPORARY KAZAKH LITERATURE IBIRAY ALTINSARİN - HIS LIFE AND

WORKS

511-534

ABDULHALİM AYDIN NERVAL‟DEN HĠLMĠ YAVUZ‟A “KARA GÜNEġ” ĠMGESĠ

“DARK SUN” IMAGE FROM NERVAL TO HİLMİ YAVUZ

535-551

ERHAN AYDIN TÜRK RUNĠK KAYNAKÇASI‟NA EK I

APPENDIX I TO TURKIC RUNIC BIBLIOGRAPHY

552-575

ÖZKAN AYDOĞDU TÜRKĠYE TÜRKÇESĠ AĞIZLARINDA SON SES ÜNSÜZLERĠ

FINAL PHONEM CONSONANTS IN DIALECTS OF TURKEY TURKISH

576-597

BİROL AZAR YĠTĠK BĠR TOPLUM: NOGAYLAR VE HALK EDEBĠYATI ÜRÜNLERĠNDEN (MASAL)

SEÇMELER A LOST CIVILIZATION:NOGAYS AND SELECTIONS FROM THE WORKS OF FOLK LITERATURE

598-622

CAHİT BAŞDAŞ ORHUN ABĠDELERĠNDE

ĠYELĠK, BELĠRTME VE YÜKLEME HÂLĠ THE POSSESSIVE, DETERMINATIVE AND ACCUSATIVE IN THE ORKHUN INSCRIPTIONS

623-643

SELMA BAŞ FÜRUZAN‟IN ÖYKÜLERĠNDE EĞĠTĠM SORUNLARINA BAKIġ

LOOKING TO THE PROBLEMS OF EDUCATION IN THE FÜRUZAN‟S STORIES

644-661

HÜSEYİN BAYDEMİR ÖZBEKĠSTAN‟DA ÖLÜM ÂDETLERĠ THE FUNERAL RİTES IN UZBEKİSTAN

662-683

Turkish Studies



ÖZCAN BAYRAK HALDUN TANER‟ĠN HĠKÂYELERĠNDE

RUHSAL DEĞĠġĠM SÜRECĠ THE SPIRITUAL CHANGE PROCESS IN HALDUN TANER‟S STORIES

684-697

FATMA SİBEL BAYRAKTAR “-MIġ BULUNMAK” YAPISI ÜZERĠNE

REFLECTIONS OF “-MIŞ BULUNMAK” STRUCTURES

698-709

BÜLENT BAYRAM HALK EDEBĠYATI METĠNLERĠNE SOVYETLER BĠRLĠĞĠ DÖNEMĠNDE ĠDEOLOJĠK

YAKLAġIM: ALANKAY BATIR ÖRNEĞĠ IDEOLOGICAL APPROACH TO THE TEXTS OF FOLK LITERATURE AT THE PERIOD OF USSR: IN

THE CONTEXT OF ALANKAY BATIR

710-724

AHMET BENZER DĠL BĠLĠMĠ KAYNAKLARINDA EDEBÎ SANATLARIN KULLANIMI

USING OF LITERARY ARTS IN LINGUISTICS RESOURCES

725-746

NERGİS BİRAY

DENĠZLĠ AĞZINDAN DERLEME SÖZLÜĞÜ‟NE KATKILAR CONTRIBUTION TO THE DICTIONARY OF WORD COLLECTION FROM DENİZLİ DIALECTS

747-776

DİDEM ARDALI BÜYÜKARMAN EDEBĠYAT TARĠHĠMĠZDE DERGĠLER

VE REVNAK MECMUASI

PERIODICALS IN OUR LITERARY HISTORY AND

REVNAK MAGAZINE

777-790

REYHAN ÇELİK 20.YÜZYILIN ĠKĠNCĠ YARISINDA RUS EDEBĠYATINDA VE TÜRK EDEBĠYATINDA

KÖYE YAKLAġIM APPROACH TO THE VILLAGE IN RUSSIAN AND TURKISH LITERATURE IN THE SECOND HALF OF

THE 20TH CENTURY

791-803

Turkish Studies



HALİL ÇELTİK

RUMELĠ ġAĠRLERĠNĠN KLÂSĠK TÜRK ġĠĠRĠNE KATKILARI CONTRIBUTIONS OF RUMELIAN POETS TO CLASSICAL TURKISH LITERATURE

804-824

ENGİN ÇETİN ORHON YAZITLARINDA „ĠTAAT‟ KAVRAMI

THE SEMANTIC FIELD OF „OBEDIENCE‟ IN ORCHON INSCRIPTIONS

825-837

ZEKİ ÇEVİK II. ABDÜLHAMĠD DÖNEMĠ BĠR BÜROKRAT PORTRESĠ:

SADRAZAM (KÜÇÜK) MEHMED SAĠD PAġA VE REFORMLARI PORTRAIT OF A PERIOD BUREAUCRATS ABDÜLHAMİT:

SADRAZAM (SMALL) MEHMET PAŞA AND REFORMS

838-865

MURAT ÇİFTÇİ ERMENĠ VE RUM GÖÇÜNÜN TÜRKĠYE‟DE ULUS DEVLETĠN OLUġUMUNA

ETKĠSĠ:1897 YILINDA OSMANLI VĠLAYET VE SANCAKLARINDAKĠ ETNO-KÜLTÜREL YAPIDAN ÇIKARIMLAR

THE EFFECT OF GREEK AND ARMENIAN IMMIGRATION MOVEMENT TO BASE ON NATION-STATE IN TURKEY: EVIDENCE FROM ETHNO – CULTURAL STRUCTURE OF OTTOMAN

PROVINCES IN 1897

866-890

BEKİR ÇINAR - LEMAN KARAHAN REKLAM DĠLĠNDE KULLANILAN EDEBÎ SANATLAR

LANGUAGE USED IN ADVERTISING LITERARY ARTS

891-916

SEZAİ COŞKUN MODERN KENT VE YABANCILAġMA BAĞLAMINDA ERDEM BAYAZIT‟IN ġĠĠRĠ

MODERN CITY AND ALIENATION IN THE CONTEXT OF ERDEM BAYAZIT‟S POETRY

917-948

TUNA BEŞEN DELİCE TÜRKMEN TÜRKÇESĠNDE ĠSĠMDEN FĠĠL YAPAN -LA EKĠ VE ĠġLEVLERĠ

SUFFIX –LA WHICH MAKES VERB FROM NOUN IN TURKOMAN TURKISH

949-994

Turkish Studies



ŞENER DEMİREL

DĠVAN ġĠĠRĠNDE ERGUVÂN JUDAS TREE (ERGUVAN) IN DIWAN POETRY

995-1014

MEHMET DEMİRYÜREK KIBRIS ġER‟ĠYE SĠCĠLLERĠNE GÖRE XIX. YÜZYILIN ĠLK YARISINDA

KIBRIS‟TA KURULAN PARA VAKIFLARI (VAKF-I NÜKÛD) ACCORDING TO THE RECORD OF KADI‟S NICOSIA COURT, THE MONEY

FOUNDATIONS WHICH FOUNDED IN CYPRUS IN THE FIRST PERIOD OF XIX. CENTURY

1015-1043

MERAL DEMİRYÜREK HAFIZ CEMAL VE CHRISTODOULOS TSIAPOURAS‟A GÖRE HASAN BULLILER

(1894-1896) THE TURKISH CYPRIOT BANDITS ACCORDING TO A GREEK CYPRIOT POET AND A TURKISH

CYPRIOT POET (1894-1896)

1044-1054

EMİNE DİNGEÇ OSMANLI SARAYINDA ESKĠ BĠR TÜRK GELENEĞĠ:

YENĠ YILDA HEDĠYELEġME AN OLD TURKISH TRADITION IN OTTOMAN PALACE:

GIFT EXCHANGE IN THE NEW YEAR

1055-1073

HÜSEYİN DOĞRAMACIOĞLU AHMET VEFĠK PAġA ADAPTASYONLARINDA

KÜLTÜREL SENTEZ VE EDEBÎ ESER ÇEVĠRĠSĠ CULTUREL SYNTHESIS IN ADAPTATIONS OF AHMET VEFİK PASHA

AND TRANSLATION OF LITERARY WORKS

1074-1089

MİTAT DURMUŞ ANDAY ġĠĠRĠNDE NESNENĠN YADSINMASI VE ANLAMIN ĠTĠLMESĠ ĠZLEĞĠNĠN

POETĠK SÖYLEME DÖNÜġÜMÜ THE POETIC DISCOURSE CONVERSION OF OBJECT‟S DENIAL AND THEME OF

THE MEANİNG‟S REPRESSION IN THE ANDAY‟S POEM

1090-1107

Turkish Studies



OĞUZHAN DURMUŞ YENĠ BULGAR TÜRKÇESĠ DÖNEMĠNĠN KAYNAKLARI

II. EDEBÎ KAYNAKLAR: I 1769 TARĠHLĠ ALTI DĠZE YA DA ĠLK ÇUVAġ ġĠĠRĠ

SOURCES OF NEW BULGAR TURKISH PERIOD II. LITERARY SOURCES 1: SIX-VERSE POEM PUBLISHED IN 1769 OR FIRST CHUVASH POEM

1108-1122

MERYEM EKER TÜRKĠYE TÜRKÇESĠNDE SIKLIĞI EN YÜKSEK

DOĞU KÖKENLĠ YEDĠ KELĠMENĠN ATASÖZÜ OLUġTURMA DURUMU

PROVERB CREATING STATUS OF COMMON HIGHEST-FREQUENCY SEVEN WORDS OF EASTERN DESCENT IN THE TURKISH

1123-1133

ÜLKÜ ELİUZ ORHAN KEMAL‟ĠN ROMANLARINDA BAKIġ AÇISI VE ANLATICI

THE POINT OF VIEW AND NARRATOR IN ORHAN KEMAL‟S NOVELS

1134-1165

ERDOĞAN KELEŞ KIRIM SAVAġI‟NDAN SONRA GELEN MUHACĠRLERĠN

MENTEġE SANCAĞI‟NDA ĠSKÂNI SETTLEMENT OF THE IMMIGRANTS CAME AFTER

THE CRIMEAN WAR IN MENTEŞE SANJACK

1166-1188

MEHTAP ERDOĞAN ALĠ FERRUH‟UN ġÂYÂN ADLI ESERĠ VE BU ESER ĠÇERĠSĠNDE YER ALAN TERCĠ-Ġ BEND-MÜSTEZAD NAZIM ġEKLĠYLE YAZDIĞI BĠR MANZUMESĠ

ALİ FERRUH‟S ACHIEVEMENT CALLED ŞÂYÂN AND A POEM WHICH HE WRITES WITH KIND OF VERSE TERCI-I BEND-MÜSTEZAD IN THIS ACHIEVEMENT

1189-1211

ALİ EROL KARABAĞ ġĠĠRLERĠ

KARABAG POEMS

1212-1228

Turkish Studies



ÖZLEM FEDAİ ZĠYA OSMAN SABA VE SABRĠ ESAT SĠYAVUġGĠL‟ĠN ġĠĠRLERĠNDE

AĠDĠYET DUYGUSU VE MEKÂN DÜġÜNCESĠ IN THE POEMS OF ZİYA OSMAN SABA AND SABRİ ESAT SİYAVUŞGİL

SENSE OF BELONGING AND PLASES THOUGHT

1229-1252

NURETTİN GEMİCİ BĠR GERMANOFĠL OLARAK MOĠZ KOHEN‟ĠN VEYA KENDĠ ĠSĠMLENDĠRMESĠYLE TEKĠN ALP‟ĠN ALMAN HAYRANLIĞI GERMANOPHILE MOIZ KOHEN‟S, OR AS HE NAMED HIMSELF, TEKIN ALP‟S ADMIRATION OF GERMAN CULTURE / GERMANY

1253-1285

ERKAN GÖKSU ERZURUM‟UN SONBAHARI

THE FALL OF ERZURUM

1286-1297

ALİ GÖÇER TÜRKĠYE‟DE TÜRKÇEYĠ YABANCI DĠL OLARAK ÖĞRENEN

LĠSE ÖĞRENCĠLERĠNĠN HEDEF DĠLE KARġI TUTUMLARININ BAZI DEĞĠġKENLER AÇISINDAN ĠNCELENMESĠ

THE ASSESSMENT OF THE ATTITUDE TOWARD TARGET LANGUAGE OF HIGH SCHOOL STUDENTS LEARNING TURKISH AS A FOREIGN FANGUAGE

IN TURKEY IN TERM OF CERTAIN VARIABLES

1298-1313

HÜSEYİN GÜFTA BÂKÎ DĠVANI'NDA SĠYAH RENKLĠ UNSURLAR

SHADES OF BLACK IN BAKI‟S DIVAN

1314-1373

GÜRKAN GÜMÜŞATAM 15. YÜZYIL TIP KĠTAPLARINDAN TERTÍB-Ġ MUÈÂLECE‟NĠN SÖZ VARLIĞI,

DĠL VE ANLATIM ÖZELLĠKLERĠ THE EXPRESSION FEATURES AND PRESENCE OF WORDS, ON FIFTEENTH CENTRUY MEDICAL

BOOKS TERTÍB-İ MUÈÂLECE

1374-1406

BAYRAM GÜNDOĞDU BAHTĠYAR VAHABZADE‟NĠN M. AKĠF KAKKINDAKĠ DEĞERLENDĠRMELERĠ

THE THOUGHTS OF BAHTIYAR VAHAPZADE ABOUT MEHMET AKIF

1407-1413

Turkish Studies



RİFAT GÜRGENDERELİ EDĠRNE‟YE HAS BĠR EL SANATI OLARAK SÜPÜRGECĠLĠK

VE SÜPÜRGECĠLĠKTE KULLANILAN TERĠMLER THE MAKING OF BROOMS AS A HANDICRAFT UNIQUE TO EDİRNE

AND THE TERMS USED IN THE MAKING OF BROOMS

1414-1424

ABDULLAH HARMANCI ADAM ÖYKÜ DERGĠSĠ BĠBLĠYOGRAFYASI BIBLIOGRAPHY OF ADAM ÖYKÜ JOURNAL

1425-1524

DİLEK HERKMEN ESKĠ TÜKÇEDEKĠ YAÑġA- FĠĠLĠNĠN YAġADIĞI BĠR ÖRNEK:

YENÇELEġMEK A LIVING EXAMPLE OF THE VERB YAÑŞA- IN OLD TURKISH:

YENÇELEŞMEK

1525-1534

NADİR İLHAN TÜRKÇEDE EK+KÖK / KÖK+EK KAYNAġMASIYLA

ORTAYA ÇIKAN EKLER THE SUFFIX WHICH ARE FORMED WITH THE COMBINATION

OF PREFIX+ROOT AND ROOT+SUFFIX

1535-1557

BİROL İPEK ALINTI SÖZCÜKLERDE SES DEĞĠġMELERĠ VE ELAZIĞ ĠLĠ

AĞIZLARI ÖRNEĞĠ SOUND CHANGES IN FOREING BORROWINGS AND DIALECTS

OF ELAZIĞ CITY

1558-1573

O. B. CELİLBEYLİ JAPON DĠLĠNDE GRAMATĠKAL KĠP KATEGORĠSĠ

(AZERĠCEYLE MÜKAYESEDE) GRAMMATICAL AFFIX CATEGORY IN JAPANESE LANGUAGE

(IN COMPARISON WITH AZERBAIJANIAN LANGUAGE)

1574-1587

Turkish Studies



M. FATİH KANTER YAPRAK DÖKÜMÜ ROMANINDA YAPI VE ĠZLEK

STRUCTURE AND THEME IN THE NOVEL “YAPRAK DÖKÜMÜ”

1588-1620

VEDAT KARADENİZ - ŞABAN ÇELİKOĞLU - ERDAL AKPINAR GÖKGÖL MAĞARASI VE TURĠZM POTANSĠYELĠ GÖKGÖL CAVE AND ITS TOURISM POTENTIAL

1621-1641

BURCU İLKAY KARAMAN TÜRKÇE‟DE ANLAM KARġITLIĞI

CONTRONYMY IN TURKISH

1642-1651

EVREN KARATAŞ TÜRKĠYE‟DE KADIN HAREKETLERĠ VE EDEBĠYATIMIZDA KADIN SESLERĠ

THE WOMAN‟S MOVEMENTS IN TURKEY AND THE WOMAN‟S VOICES IN OUR LITERARY

1652-1673

HÜSEYİN KAYHAN AYDIN OĞLU HIZIR BEY AYDIN‟ S SON HIZIR BEY

1674-1690

GÖKAY YILDIZ- ŞEVKİYE KAZAN TEKE YÖRESĠNĠN MERKEZĠ BURDUR

HALK KÜLTÜRÜ ĠLE MÜZĠĞĠNDEN ESĠNTĠLER THE CENTER OF TEKE REGION SAMPLES FROM BURDUR‟S FOLK

CULTURE AND ITS MUSIC

1691-1733

CANER KERİMOĞLU TÜRKĠYE TÜRKÇESĠNDE ETTĠRGENLĠK

THE CAUSATIVENESS IN TURKEY TURKISH

1734-1745

MİYASE KOYUNCU OSMANLI DEVLETĠNDE DEBBAĞLAR

TANNERS IN OTTOMAN STATE

1746-1762

Turkish Studies



BAKTYGUL KULAMSHAEVA KURMACA YAZAR VEYA ANLATICI KAVRAMLARINA

ANLATI BĠLĠMSEL YAKLAġIM A NARRATOLOGICAL APPROACH TO THE CONCEPTS

OF NARRATOR AND FICTIONAL AUTHOR

1763-1783

ABDULLAH KÖK TÜRK DĠNĠ TARĠHĠNE KATKI “KIRIMÇAKÇA BĠR DUA” ÜZERĠNE

CONTRIBUTION TOTURKISH RELIGION HISTORY “A PRAY BASED ON KRYMCHAK”

1784-1809

ERCAN KÖKSAL ROMANLARININ GÖLGESĠNDE KALAN BĠR ġAĠR:

ABBAS SAYAR A POET IN HIS NOVELS SHADOW; ABBAS SAYAR

1810-1829

SALİM KÜÇÜK TÜRK KÜLTÜRÜNDE DONLARINA GÖRE ATLARA

VERĠLEN ADLAR VE NĠġANLARI THE NAMES AND MARKINGS GIVEN TO THE HORSES ACCORDING

THEIR COAT COLORS IN TURKISH CULTURE

1830-1855

İLKNUR TATAR KIRILMIŞ ĠLK SOSYALĠST KADIN ġAĠR, YAġAR NEZĠHE

BÜKÜLMEZ MĠ? THE FIRST SOCIALIST WOMAN POETESS: IS YAŞAR NEZİHE BÜKÜLMEZ ?

1856-1865

RECAİ KIZILTUNÇ KLASĠK DOĞU EDEBĠYATLARĠNDA BĠR DERLEME OLARAK

BEYAZ VE BEYAZ GELENEĞĠ WHITE AND WHITISM AS A COLLECTION IN CLASSIC LITERATURE OF EAST

1866-1891

Turkish Studies



SAADAT DAVUD Q. MAMEDOVA TARĠHSEL GELĠġĠM SÜRECĠ ĠLE ĠLGĠLĠ DĠNĠ KAVRAMLAR

RELIGIOUS CONCEPTS ABOUT HISTORICAL DEVELOPMENT PROCESS

1892-1898

MEHMET VEFA NALBANT KIRIM HANLIĞI ZAMANINDA YAZILMIġ KARIġIK DĠLLĠ BĠR KURAN TEFSĠRĠ

VE BU TEFSĠRDE GEÇEN SIRA DIġI BAZI ÜNLÜ TÜREMELERĠ EXEGESIS OF THE QURAN WHICH WRITTEN THE TIME

OF THE CRIMEAN KHANATE WITH MIXED DIALECT AND UNUSUAL VOCAL DERIVATIONS IN THIS TRANSLATION OF THE QURAN

1899-1912

ELİF ÖKSÜZ TÜRK ġĠĠRĠNDE ZAMAN ALGISINA DÖNÜK BĠR OKUMA DENEMESĠ

A STUDY UPON TIME CONCEPT IN TURKHISH POETRY

1913-1926

KÜRŞAT ÖNCÜL OLUMSUZ SÖYLEMĠN BÜYÜSEL VE KUTSAL NĠTELĠĞĠ

MAGICAL AND HOLY ATTRIBUTE OF NEGATIVE DISCOURSE

1927-1932

İLKNUR ÖNOL KIBRIS TÜRK EDEBĠYATINDA ĠTALYAN ġÂĠRĠ DANTE CYPRUS TURKISH LITERATURE ITALIAN POET DANTE

1933-1945

ÇİMEN ÖZÇAM “OCAĞINA ĠNCĠR DĠKMEK” DEYĠMĠ ÜZERĠNE

ABOUT THE IDIOM OF “DO AWAY WITH (SOMEONE'S) FAMILY”

1946-1953

FATİH ÖZEK ARAPKĠR/MALATYA AĞZINDA BĠRĠNCĠL UZUN ÜNLÜLER

THE FIRST LONG WOVELS IN THE DIALECT OF ARAPKİR/MALATYA

1954-1963

MEHMET ÖZEREN ALTAY/OYROT TÜRKÇESĠNĠN RUSÇADAN YAPTIĞI KAVRAM ÇEVĠRĠLERĠ

CONCEPT TRANSLATIONS FROM RUSSIAN TAKEN BY ALTAIC/OYROT TURKISH

1964-1985

Turkish Studies



ELZA SEMEDLİ XX. YÜZYILDA ORTAK TÜRK DĠLĠ ÇALIġMALARINDA

ALĠ BEY HÜSEYNZADE`NĠN ROLÜ ALI BEY HÜSEYNZADE‟S ROLE IN WORK OF COMMON

TURKIC LANGUAGE IN XX CENTURY

1986-1995

AHMET TURAN SİNAN

DEYĠMLERĠN YAPISI DEĞĠġĠR MĠ?

DO STRUCTURES OF IDIOMS CHANGE?

1996-2009

YUSUF ZİYA SÜMBÜLLÜ BOY BOYLAYAN SOY SOYLAYAN BĠR NESLĠN EVLADI:

ÂġIK MEMDUH KILIÇ SON OF THE ANCESTORS TELLING THE LEGEND OF THE NATION:

ÂŞIK MEMDUH KILIÇ

2010-2045

SÜLEYMAN EROĞLU - ŞÜKRÜ BAŞTÜRK - MUSTAFA ULUOCAK - HATİCE ŞAHİN BURSA YERLĠ AĞIZLARININ GENEL ÖZELLĠKLERĠ

GENERAL FEATURES OF THE BURSA INDIGENOUS DIALECTS

2046-2055

İLKAY ŞAHİN EġĠKTE YAġAMAK

-BĠR KADIN TECRÜBESĠ OLARAK GÖÇ VE RĠTÜEL- LIFE AT THE THRESHOLD

-MIGRATION AND RITUAL AS A WOMAN EXPERIENCE-

2056-2081

SEVAL ŞAHİN GECE GĠBĠ BĠR ROMAN: GECE

A NOVEL LIKE NIGHT: GECE

2082-2098

VEYSEL ŞAHİN BOĞAÇ HAN HĠKÂYESĠNĠN ANLATI DÜZLEMĠNDEKĠ GÖRÜNÜMÜ

THE APPEARANCE OF BOĞAÇ HAN STORY ON THE NARRATIVE PLANE

2099-2128

Turkish Studies



NURCAN ŞEN - CAFER ŞEN FÜRUZAN‟IN ESERLERĠNDE KARNAVALIMSI

BĠR MEKÂN OLARAK ĠSTANBUL İSTANBUL AS A CELEBRATED PLACE IN FÜRUZAN'S WORKS

2129-2140

MUSTAFA ŞENEL KÜFÜR ETMENĠN, LANET VE BEDDUA OKUMANIN

ÇAĞDAġ YOLU: ġARKI VE TÜRKÜLER THE MODERN WAY OF THREATS, CURSE AND IMPRECATION:

SONGS AND FOLKSONGS

2141-2165

MURAT ŞENGÜL SOSYAL FARKLILIKLARDAN KAYNAKLANAN DĠL KULLANIMI

VE TÜRKÇE EĞĠTĠMĠNE YÖNELĠK BĠR DEĞERLENDĠRME THE LANGUAGE USE OF ARISING FROM SOCIAL DIVERSITY AND AN ASSESSMENT INTENDED FOR TURKISH EDUCATION

2166-2180

SOYALP TAMÇELİK KIBRIS TÜRK EĞĠTĠM SĠSTEMĠNDE TARĠH BĠLĠNCĠ VE AHLÂKÎ

DEĞERLERĠN KAZANDIRILMASI GAINING THE CONSCIOUSNESS OF HISTORY AND MORAL VALUES

IN CYPRUS TURKISH EDUCATION SYSTEM

2181-2207

M. METE TAŞLIOVA KADIN TEMSĠLCĠLERĠYLE BĠRLĠKTE

ÇORUM‟DA HALK ġĠĠRĠ VE ÂġIK TARZI ÜZERĠNDE TESPĠT VE ÖNERĠLER WITH WOMAN REPRESENTATIVE ÇORUM FOLK POETRY AND MINSTREL STYLE:

IDENTIFICATION AND RECOMMENDATIONS

2208-2228

MELİH TINAL 1928 TORBALI (ĠZMĠR) DEPREMĠ

1928 TORBALI (İZMİR) EARTHQUAKE

2229-2243

Turkish Studies



KADİR ULUSOY HASSAS KONULARLA ĠLGĠLĠ METĠNLERĠN HERMENEUTĠK (YORUMBĠLGĠSĠ) YÖNTEM

ARACILIĞI ĠLE TARĠH ÖĞRETĠMĠNDE KULLANILMASI : (ERMENĠ MESELESĠ ÖRNEĞĠ)

USING THE TEXT RELATING TO THE EXQUISITE SUBJECTS IN HISTORY TEACHING BY MEANS OF THE HERMENEUTIC METHOD

(ARMENIAN MATTER AS AN EXAMPLE)

2244-2282

HİLMİ UÇAN MODERNĠZM/POSTMODERNĠZM VE J.DERRIDANIN YAPISÖKÜMCÜ

OKUMA VE ANLAMLANDIRMA ÖNERĠSĠ MODERNİZM/POSTMODERNİZM AND DECONSTRUCTIVISM READING

AND SUGGESTION OF EXPLAIN OF J.DERRIDA

2283-2306

SEYİT BATTAL UĞURLU - MACİT BALIK SESSĠZ EV‟ĠN HAYALETĠ: GÜDÜK BĠR AYDINLANMA PROJESĠ

THE GHOST OF THE HOUSE OF SILENCE: A DEFICIENT ENLIGHTENMENT PROJECT

2307-2339

SÜLEYMAN KAAN YALÇIN TÜRKÇEDE ARTDAMAKSILLAġMA OLAYININ BĠRĠNCĠL UZUN ÜNLÜLERLE ĠLGĠSĠ

ÜZERĠNE BĠR DEĞERLENDĠRME AN EVALUATION ON THE RELATION OF VELARISATION IN TURKISH WITH THE

PRIMARY LONG VOWELS

2340-2357

SERDAR YAVUZ ġANLIURFA KARAKEÇĠLĠLERĠNDE DĠL DEĞĠġTĠRME SÜRECĠ

THE PROSESS OF LANGUAGE CHANGING IN KARAKEÇILIS OF ŞANLIURFA

2358-2368

İLYAS YAZAR NECÂTÎ BEY‟ĠN GAZELLERĠNDE AÇAN ÇĠÇEKLERĠN SULTANI “GÜL” THE SULTAN OF FLOWERS BLOOMING IN NECATI‟S POEMS “ROSE”

2369-2382

NİLÜFER YILDIRIM SEMBOLĠK BĠR DĠL HAZĠNESĠ: HALK ANLATILARI

AS A SYMBOLICAL LANGUAGE TREASURE: FOLK NARRATIVES

2383-2403

Turkish Studies



AYFER YILMAZ SUZAN SÖZEN ROMANLARINDA SADECE AġK ÖYKÜLERĠ MĠ ANLATTI? DOES SUZAN SÖZEN NARRATE ONLY LOVE STORIES IN HER NOVELS?

2404-2443

MEHMET YILMAZ HAMDĠ‟NĠN YÛSUF U ZÜLEYHÂ MESNEVĠSĠ‟NĠN EPĠK KARAKTERĠNĠN

DEĞERLENDĠRĠLMESĠ ÜZERĠNE BAZI TESPĠTLER DETERMINATIONS ON EVALUATIONS OF EPIC CHARACTER OF HAMDI‟S YUSUF AND

ZULEYHA MASNAVİ

2444-2461

YÜCEL YİĞİT MĠLLĠYETÇĠLĠK ÇAĞINDA PRĠZREN ĠTTĠHAT CEMĠYETĠ PRIZREN UNION SOCIETY IN THE AGE OF NATIONALISM

2462-2491

ZEHRA YİĞİT ANADOLU TOPLUMU ZĠHĠNSEL YAPISI BAĞLAMINDA KABADAYI FĠLMĠ

THE MOVIE, KABADAYI, IN THE CONTEXT OF THE HABIT OF MIND IN ANATOLIAN SOCIETY

2492-2507

CAVANŞİR YUSİFLİ

AZƏRBAYCAN KOMEDĠYASINDA BƏDĠĠ MƏTNĠN STRUKTURU THE STRUCTURE OF BEDİİ TEXTS IN AZARBAIJAN COMEDY

2508-2521

MEHMET DURSUN ERDEM -ESRA KİRİK- SIBEL ÜST- GÜNER DAĞDELEN TÜRKOĞLU AĞZI

(KAHRAMANMARAġ AĞIZLARI-I) TURKOGLU DIALECT

(KAHRAMANMARAS DIALECTS-I)

2522-2565

Turkish Studies



KİTAP TANITIMI/BOOK REVIEW

İBRAHİM ETEM BUYRUK ESKĠMEYEN TÜRK EDEBĠYATI ÜZERĠNE MÜLAKATLAR, VEDAT ALĠ TOK, LAÇĠN

YAYINLARI, 2007 KAYSERĠ, 209S.

2566-2571

MEHMET HAZAR ÖZBEK ġAĠRĠ RAUF PARFĠ

2572-2576

VEYSEL İBRAHİM KARACA TÜRKÇENĠN SÖZ DĠZĠMĠNE DĠLBĠLĠMSEL BĠR BAKIġ, PROF. DR. GÜNAY KARAAĞAÇ,

TÜRKÇENĠN SÖZ DĠZĠMĠ, KESĠT YAYINLARI / 12, ĠSTANBUL-2009, 209 S.

2577-2585

YAVUZ TANYERİ TÜRKÇENĠN DEYĠM VARLIĞI, DR. AHMET TURAN SĠNAN, KUBBEALTI YAYINCILIK,

MALATYA 2001, 516 S.

2586-2590

SÜLEYMAN KAAN YALÇIN ÖLÜMSÜZ BĠR AġK SEDÂSI: NĠMRĠ DEDE

AHMET BURAN, NĠMRĠ DEDE (HAYATI VE ġĠĠRLERĠ), MANAS YAYINCILIK / 4, ELAZIĞ-2006, 258 S.

2591-2596

Turkish Studies


Volume 4/8 Fall 2009

1928 TORBALI (İZMİR) DEPREMİ

Melih TINAL*

ÖZET

Türkiye’nin birinci derece deprem kuşağı içindeki kentlerinden olan İzmir ve yakın çevresi tarihsel dönemde

birçok yıkıcı depreme sahne olmuştur. Bu depremlerden biri de, 31 Mart 1928 Cumartesi günü saat 02.27’de meydana gelen ve 6.5 büyüklüğünde olan depremdir. 50 kişinin yaşamını yitirdiği depremin merkezi Torbalı’dır. Binlerce vatandaşın evsiz kalmasına neden olan deprem,

tarih boyunca bölgenin ticaret merkezi olmuş İzmir kentinde de ağır hasar yaratmıştır. Büyük sarsıntı sonrasındaki tedirgin ve çileli süreç, insanoğlunun deprem gibi bir doğal afet karşısındaki çaresizliğini bir kez daha gözler önüne sermesinin yanında,

depremzedelere yapılan yardımlarda yaşanan sıkıntıları

da içermektedir. Bu makale ile dünyanın önemli bir deprem kuşağı üzerinde yer alan Türkiye’nin deprem tarihine katkıda bulunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Deprem, İzmir, Doğal afet,

Torbalı.

1928 TORBALI (İZMİR) EARTHQUAKE

ABSTRACT

The first degree earthquake zones of Turkey, İzmir and its vicinity have experienced many devastating earthquakes in a historical period. One of these earthquakes is the one of which happened on the 31st March, 1928 on Saturday, at 02.27, scale 6.5. The center

of the earthquake causing fifty people to die is Torbalı. The earthquake making many people homeless gave rise

*Yrd.Doç.Dr., Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih

Bölümü. [email protected]

2230 Melih TINAL

Turkish Studies



to a great damage in İzmir, the trade center of the region in history. In the following of the earthquake, tense and

painful process showed once again how helpless the human beings were against the natural disasters such as earthquake. Additionally, it also showed the difficulties encountered in helping the victims of the earthquake. With this article, it is aimed to make contribution to the

earthquake history of Turkey, on the world’s important earthquake zone.

Key Words: Earthquake, İzmir, Natural disaster, Torbalı.

GİRİŞ

Yerkabuğu içindeki kırılmalar nedeniyle ani olarak ortaya

çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve

yer yüzeyini sarsma olayına deprem denir1. Yerkabuğu ve yer

hareketleri açısından dünyanın en hareketli bölgelerinden birinde

bulunan Türkiye, sahip olduğu diri faylar ile günümüze kadar birçok

yıkıcı depremin yaşandığı bir coğrafyada bulunmaktadır2. Yıkıcı

depremlerin yaşandığı bölgelerden biri de İzmir ve çevresi olmuştur.

6.5 ve üzeri büyüklükte 14 deprem yaşayan bölge, krateri açılamayan

bir volkanın üzerinde olarak nitelendirilir3. Yol açtıkları hasar göz

önüne alınarak büyüklükleri tahmin edilen tarihsel dönem İzmir

depremlerinin ilk önemli örneği M.S. 17 yılında yaşanmıştı. 7

büyüklüğündeki depremde Efes dahil 13 İon kenti hasar gördü. M.S.

178 yılındaki 6.5 büyüklüğündeki deprem sonrasında şehrin yeniden

imarı için 10 yıllık vergi muafiyeti getirildi; 688 yılında, 20.000

kişinin ölümüne neden olduğu kaynaklara geçen deprem, 6.5

büyüklüğündeydi; 1039 ve 1389 depremleri ise 6.7 büyüklüğünde

olup şehrin yeniden yıkımına neden olmuştu; 10 Temmuz 1688’de

yaşanan deprem ise kıyıda kaymaların oluştuğu, 20.000’in üzerinde

insanın yaşamını yitirdiği ve tsunamilerin yaşandığı bir deprem olarak

tarihi kaynaklardaki yerini aldı. 6.8 büyüklüğünde olan 1739 Foça

1 Yeryüzü ve Deprem, Yayın Danışmanları: Aykut Barka, Erhan Altunel,

Serdar Akyüz, Gürsel Sunal, Ross Hartleb, Ozan B. Uslu, Erkan Toroman, Boyut

Bilim Kitapları, 2. Baskı, İstanbul 2002, s. 31. 2 İbrahim Atalay, Türkiye Jeomorfolojisine Giriş, Ege Üniversitesi Edebiyat

Fakültesi Yayınları No:9, İzmir 1987, s.58; İzmir ve Yakın Çevresinin Diri Fayları

ve Deprem Potansiyelleri, MTA Rapor: 1074, Maden Tetkik ve Arama Genel

Müdürlüğü, Jeoloji Etüd Dairesi Yayını, Ankara 2005, s.1. 3 Kevork Pamukciyan, “İzmir’in Büyük Yer Sarsıntıları”, Tarih ve Toplum,

Cilt:12, Sayı:70, İstanbul (1989), s.243-244.

1928 Torbalı (İzmir) Depremi 2231

Turkish Studies



depremi İzmir kent merkezinde özellikle deniz kıyısında olan yerleşim

birimlerinde önemli yıkıma neden oldu4.

Kentte ağırlıklı olarak ahşap yapılanmanın tercih edilmiş

olması, İzmir depremlerinden hemen sonra yangınların da çıkmasına

neden olmaktaydı. Bu yangınlar deprem kaynaklı hasarı daha da

arttırıyor ve kentin sosyal ve ekonomik yaşantısını neredeyse yüzyıllar

öncesine taşıyordu5. Geçtiğimiz yüzyılın büyüklük ve hasar

bakımından öne çıkan depremlerinden biri de 31 Mart 1928’de

yaşanan İzmir-Torbalı depremiydi.

Deprem riski altındaki bir bölgede depremin ne zaman

yaşanacağı sorusuna kesin bir yanıt verilemez. Ancak, o bölgedeki

olası bir depremin şiddeti bölgenin deprem tarihi göz önüne alınarak

tahmin edilebilir. Tarihsel kayıtlar geçmişte yaşanan depremlerin

gelecekte de yaşanacağını kanıtlar niteliktedir. Muhtemel bir depremi

en az kayıpla atlatmak amacıyla geliştirilecek plânların oluşmasında –

yerleşim alanlarının tespiti gibi- geçmişte yaşanan depremlerin yol

gösterici olacağı muhakkaktır. 1928 Torbalı-İzmir depreminin ele

alındığı bu çalışmanın kaynakları arasında sarsıntıyı takip eden aylar

boyunca konuyla ilgili bir çok haberi okuyucularıyla buluşturan İzmir

basını önemli bir yer tutar. Depremzedelerin yaralarını sarabilmek

amacıyla alınan önlemler ve yardım kampanyalarıyla ilgili bilgiler,

basınının yanı sıra, Türk Kızılayı Arşivi ve Başbakanlık Cumhuriyet

Arşivi’ndeki belgelerden edinilmiştir. Ayrıca, depremi yaşayan

kişilerin anıları da araştırmada yararlanılan bir diğer kaynaktır.

4 İzmir ve Yakın Çevresinin……, s.54-56; N.N. Ambraseys-C.F. Finkel,

The Seismicity of Turkey and Adjacent Areas, A Historical Review, 1500-1800, İstanbul 1995, s.171-177; Nuriye Pınar-Ervin Lahn, Türkiye Depremleri İzahlı

Kataloğu, T.C. Bayındırlık Bakanlığı Yapı ve İmar İşleri Reisliği Yayınları, Ankara

1952, s.30-60;Aybige Akıncı, Haluk Eyidoğan, Gökhan Göktürkler, Nihal Akyol, Oya

Ankaya, İzmir İli Çevresinin Depremselliği ve Deprem Tehlikesinin İncelenmesi,

Batı Anadolu’nun Depremselliği Sempozyumu, İzmir 2000, s.232; Mehmet Utku, “

İzmir’de 70 Yılda Bir 7 Büyüklüğünde Deprem Beklentisi”, Cumhuriyet Bilim

Teknik, İstanbul, 10 Mayıs 2003, Sayı:842. İzmir deprem tarihinde önemli bir yer

tutan 1688 depremi hakkında Hakkı Nezihi, İzmir’de Büyük Hareket-i Arzlar isimli

yazısında şu açıklamaları yapar: “10 Temmuz 1688 tarihinde öğleye doğru yaşanan

deprem binaların dörtte üçünü yıkmıştır. Zelzelenin ilk sarsıntılarında yer yarılmış ve

bu yarıklardan kaynar bir halde siyah pis kokan su çıkmıştı. Yarıklar üzerinde ölü

balıkların bulunması bu suyun deniz suyu olduğu hakkında bir kanaat uyandırmıştı”

Hizmet, 12 Nisan 1928, Sayı no: 1000. 5 Tuncer Baykara, İzmir Şehri ve Tarihi, Ege Üniversitesi Matbaası, İzmir

1974, s.86.

2232 Melih TINAL

Turkish Studies



I-Deprem ve Sonrasında Yaşananlar

31 Mart 1928 günü sabaha karşı 02.27 de6 6.5 büyüklüğünde

yaşanan İzmir-Torbalı depremi7, sarsıntı sırasında uyanık bulunanların

ifadelerine göre 13-15 saniye sürmüştür. Deprem öncesinde, Torbalı

yakınlarındaki Mahmut Dağı’ndan 1 aya yakın bir süre uğultular

duyulmuş ve yalnızca bu dağın yakınlarındaki Cumali köyünde

hissedilebilen küçük sarsıntılar yaşanmıştır8. Büyük depremi takip

eden günlerde ise irili ufaklı sayısız artçı deprem yaşanacaktır.

Bunların arasında 31 Mart saat 06.25 ve 09.00’da, 1 Nisan saat

14.30’da, 2 Nisan saat 14.55’de ve 25 Nisan saat 16.05’de yaşanan

sarsıntılar felâketin neden olduğu hasarı daha da arttırmıştır9. Deprem

öncesinde sakin bir görünümde olan deniz, deprem sırasında fırtınalı

havalardaki gibi dalgalı bir hal almış10, depremin hemen öncesinde

birçok depremde de yaşandığı gibi, önce Tuzla, birkaç dakika sonra da

Çatalkaya semalarında kızıl ışık kümeleri görülmüştür11. Deprem

anında ise uğultu ve top sesini andıran sesler duyulmuştur. 23 Nisan

1928 tarihinde deprem bölgesinde incelemeler yapmak üzere bölgeye

gelen12 Darülfünun hocalarından İbrahim Hakkı ve Hamit Nafiz

Beylerin hazırlamış oldukları raporda, depremi yaşayan kişilerin

anlatımlarına dayanarak, deprem sürecinde duyulan seslerle ilgili şu

açıklamalar yer almaktadır:”İzmir-Tepeköy-Torbalıda 30-31 martta

başlayan zelzelenin hemen her recfesi, bilhassa şiddetli olanları,

daima bir gürültü ile müterâfık olmuştur. Gürültüler zelzeleden evvel,

zelzeleyle beraber veya zelzelenin hemen akabinde vuku bulduğu gibi

çok defa hiçbir sarsıntı husule gelmeden gürültü işitilmiştir. Rasıtların

bütün ifadatında ve anketlere gelen bütün cevaplarda zelzele

mıntıkasında bu gürültülerin bazen pek mahuf bir şekilde olduğu

mevzuu bahs olduğu gibi bizzat tetkikatımız esnasında vukua gelen

sarsıntılarda da gürültüyü hissettik… Gürültüler ekseriya alçak

perdeden bir hırıltı veya uğultu şeklinde olmuştur. Muhtelif rasıtlar bu

6 Ev ve dükkanların güney duvarında asılı bulunan saatler depremin başlangıcı

olan 02.27’de durmuş, diğer yönlerde bulunan saatler ise çalışmaya devam etmiştir.

İbrahim Hakkı-Hamit Nafiz, Tepeköy-Torbalı İzmir Zelzelesi, Darülfünun Jeoloji

Enstitüsü Neşriyatı, No:1, İstanbul 1929, s. 4 ve 19. 7 Yeryüzü ve…, s.128;Pınar-Lahn, Türkiye Depremleri…, s.53. 8 Hizmet, 4 Nisan 1928, Sayı no: 993. 9 İbrahim Hakkı-Hamit Nafiz, Tepeköy-Torbalı…, s.5 10 İbrahim Hakkı-Hamit Nafiz, Tepeköy-Torbalı…, s.20 11 Ahenk, 1 Nisan 1928, Sayı no:10405; Anadolu, 1 Nisan 1928, Sayı

no:4029; İbrahim Hakkı-Hamit Nafiz, a.g.e. s.21. Deprem öncesi ve sırasında

gökyüzünde görülen ve bazen ışık bazen de ateş olarak algılanan görüntülere,

faylanma sırasındaki sürtünmenin etkisiyle çıkan gazların neden olduğu

düşünülmektedir. Yeryüzü ve…, s.35 12 Anadolu, 23 Nisan 1928, Sayı no:4068.


Turkish Studies



gürültüleri muhtelif sadalarla mukayese etmişlerdir. Fazla yüklü bir

arabanın veya bir top arabasının taşlık bir yoldan geçmiş

bulunmasına, uzakta bir mahallin bombardıman edilmiş olmasına

yahut yakından bir trenin geçmesine, bazıları uzak mesafede gök

gürlemesine ve nihayet bazıları da kızgın bir demirin suya batırıldığı

zaman çıkardığı sadaya teşbih etmişlerdir.”13

50 kişinin ölümüne, yüzlerce kişinin yaralanmasına ve

birçok binanın yıkılmasına neden olan depremi14, Ahenk Gazetesi

“pek şiddetli ve şimdiye kadar emsali görülmemiş derecede”15,

Hizmet Gazetesi ise “100 yaşındaki nine ve dedelerimiz bile –biz

böyle şey görmedik- dedikleri bir sarsıntı” ifadeleriyle niteliyordu16.

Ege Bölgesi’nin tamamında ve hatta İstanbul’da dahi hissedilen17

deprem, İzmir halkını evlerinde, uykuda yakalamıştı. Kente gece

yarısına kadar elektrik verilmesi18 nedeniyle aydınlatmanın

bulunmaması kargaşa ve paniğe neden oldu. Halk sarsıntının ardından

evlerinden fırlayarak boş alanlarda sabahladı19.

Kısa bir süre sonra kentin bütün cadde ve sokakları yeni ve

daha şiddetli bir depremden korkan İzmirliler tarafından dolduruldu.

Çaresizlik ve merak içindeki halk depremin neden olduğu hasar

hakkında söylentiler üretmekte gecikmedi. Erkek ve kız liselerinin

tamamen çöktüğü ve yatılı öğrencilerin enkaz altında kaldığı,

Kordon’daki Tayyare Sineması’nın zeminiyle beraber denize doğru

kaydığı, yeni inşa edilen Osmanlı Bankası binasının tamamen

yıkıldığı, Karşıyaka’da ise ayakta kalabilen bina olmadığı kulaktan

kulağa yayıldı20. Yeni ve daha şiddetli bir depremin yaşanacağı da

halk arasında kabul gören söylentilerden biriydi. 1 Nisan Pazar günü

saat 09.00’da, 11.00’de ve 14.30’da yeni ve şiddetli depremlerin

olacağı söylentisi halkın yaşadığı tedirginliği daha da arttırmıştı.

Anadolu Gazetesi, depremin önceden tahmin edilemeyeceğini, bu

asılsız sözlere itibar edilmemesi gereğini sütunlarına taşıyarak halkı

sakinleştirmeye çalışmıştı: “Sırası gelmiş iken şunu tekrar etmek

isteriz ki, zelzeleyi vukuundan evvel haber verecek aleti beşeriyet

henüz ve maalesef keşfedememiştir. Fennin şimdiki vesaiti ile bu

hususta, hatta tahmin vadisini geçmeyecek derecede olsun bir şey

13 İbrahim Hakkı-Hamit Nafiz, Tepeköy-Torbalı…, s.33-34. 14 Yeryüzü ve…, s.128. 15 Ahenk, 1 Nisan 1928, Sayı no:10405. 16 Hizmet, 1 Nisan 1928, Sayı no:990. 17 İbrahim Hakkı-Hamit Nafiz, Tepeköy-Torbalı…, s.24. 18 Cumhuriyet, 3 Nisan 1928, Sayı no:1402. 19 Hüseyin Pekmezcioğlu ile 27.06.2006 tarihinde yapılan görüşme. Doğum

Yeri ve Tarih: Yunanistan-Kavala-Kasım-1920;Ahenk, 1 Nisan 1928, Sayı no:10405. 20 Hizmet, 1 Nisan 1928, Sayı no:990.

2234 Melih TINAL

Turkish Studies



söyleyebilmeye imkân yoktur. Binaenaleyh halkımıza böyle

münasebetsiz şayialara katiyen kulak vermemelerini bir daha tekrar

ederiz. Hiç kimse ortaya çıkıp da bu saatte bir zelzele vukuu

bulacaktır diyemez. Çünkü bunu bilmek imkanı yoktur”21. Benzer

söylentilere İstanbul basınında da rastlamak mümkündür. Zarar gören

telgraf hatlarının tamiri ve böylelikle İzmir ile haberleşmenin sorunsuz

sağlanışına kadar geçen sürede, kentin tamamen yıkıldığı, taş taş

üstünde kalmadığı ve on binlerce insanın yaşamlarını yitirdiği

doğrultusundaki haberler gazete sütunlarında yer aldı22. Cumhuriyet

Gazetesi de, İzmir’in son 10 yılda işgal, yangın ve deprem gibi, en

büyük siyasî, beşerî ve doğal afetleri yaşadığına dikkat çekmekteydi23.

Güneşin doğuşuyla birlikte polis ve zabıta memurları

tarafından enkaz altında kalanlar kurtarılmaya ve yaralılar

ambulanslarla Memleket Hastanesi’ne götürülmeye başlandı. Hizmet

Gazetesi yaşananları “felakete kurban olan zavallıları memleket

hastanesine nakleden imdad-ı sıhhî otomobillerinin acı acı öten

kornaları sokaklara dökülen afetzedelere ölüm korkusu veriyordu.

Memleket hastanesinin önü binlerce halk ile dolmuştu” şeklinde

duyurdu24. Yıkılan ve önemli oranda hasara uğrayan evlerin çoğu

Karşıyaka, Bornova, Alsancak ve Buca semtlerindeydi. Kordon

yolunun bazı bölümleri 20 metre kadar denize doğru kaymış,

Torbalı’da ise zeminde 80 metreye varan çöküntüler oluşmuştu25.

II- Depremzedelere Yardım Çalışmaları

Sabah saatlerinde İzmir Valisi Kâzım Paşa’nın

başkanlığında; Cumhuriyet Halk Fırkası, Hilâl-i Ahmer, Ticaret

Odası, polis ve jandarma temsilcilerinin yer aldığı bir toplantı yapıldı.

Toplantı esnasında sağlanan ilk bilgiler doğrultusunda yapılan

açıklamaya göre kent merkezinde 16 ölü ve 50 yaralı tesbit edilmişti26.

Dönemin İzmir basınına yalnızca kent merkezinde yaşamını

kaybedenlerin isimleri yansıdı. Anadolu Gazetesi’nin konuyla ilgili

haberine göre vefat eden 16 kişinin isimleri ve yaşadıkları semtler

şöyleydi: Santa Maria Kilisesi yakınlarında Bursalı Murat ve eşi

Münire Hanım, Birinci Kordon’da Kastamonulu Abdullah, Aziziyeli

Osman ve İbrahim Hilmi, Kemeraltı yakınlarında Aziziyeli Halil,

Keçeciler mevkiinde Üsküplü Kazım ile oğulları Faik ve Refet,

21 Anadolu, 2 Nisan 1928, Sayı no:4050 22 İkdam, 1 Nisan 1928, Sayı no:11114; Cumhuriyet, 1 Nisan 1928, Sayı

no:1400. 23 Cumhuriyet, 2 Nisan 1928, Sayı no:1401. 24 Hizmet, 1 Nisan 1928, Sayı no:990; Anadolu, 1 Nisan 1928, Sayı no:4049. 25 Hizmet, 1 Nisan 1928, Sayı no:990. 26 Ahenk, 31 Mart 1928, Sayı no:10404.


Turkish Studies



Alsancak’da Mehmet Çavuş, Şerife Hanım, Ahmet Efendi, Fethiye

Hanım ve Hayrettin Bey, Karşıyaka’da Hanife Hanım ve

Çorakkapı’da Edibe Hanım27. Ayrıca, 264 ev ile 13 dükkan tamamen

yıkılmış, 4 okul, 1 polis karakolu ve Konak Meydanı’ndaki Saat

Kulesi hasar görmüştü28.

Deprem, özellikle merkezi olduğu Torbalı’da 221 ve

Torbalı’ya bağlı yerleşim birimleri olan Tepeköy’de 280, Ertuğrul’da

154, Hortuna’da 171, Arslanlar’da 110, Çapak’ta 230, Karakuyu’da

180, Kayas’ta 60, Sakallar’da 10, Dirmil’de 50, Çaybaşı’nda 100,

Arabacı’da 50, Yeniköy’de 30, Eğrice’de 43, Üçpınar’da 15, Şehit’te

30 ve Hamidiye’de 20 evin yıkılmasına neden oldu29. Torbalı ve

Tepeköy’de barınacak bir tek ev bile kalmamıştı30. Torbalı ve

çevresindeki hasarın belirlenmesi amacıyla hazırlanacak rapor

konusunda İzmir Sağlık Müdürü Lütfi Bey görevlendirilmiştir. Lütfi

Bey’in bölgedeki incelemelerine dayanan ve Hizmet Gazetesi’ne

yansıyan rapora göre Torbalı ve köylerinde 10 kişi yaşamını yitirmiş,

2186 bina yıkılmış ve 1238 kişi yardıma muhtaç bir duruma

düşmüştür. Yıkılan ev sayısının bu kadar çok olmasına rağmen ölü

sayısının az olması bölgede yaygın olarak çit evlerin kullanılmasından

kaynaklanmaktadır. Çit evin duvarları sepet yapımında kullanılan

Hayıt ağacından ibaretti. Bu duvarlar çamurla sıvanıyor, evin çatı

bölümü ise sazlardan oluşuyordu31

Depremin bölge halkı üzerindeki en önemli etkisi barınma

sorunuydu. Havanın yağışlı olması, evleri yıkılan depremzedelerin

öncelikle barınma sorununu halletmeyi ön plana çıkardı. Hilâl-i

Ahmer İzmir Şubesi Torbalı’ya

27 Anadolu, 1 Nisan 1928, Sayı no:4049. 28 Ahenk, 1 Nisan 1928, Sayı no:10405. 29 Anadolu, 2 Nisan 1928, Sayı no:4050. Gazete yıkımın derecesini

okuyucularına duyururken, deprem öncesindeki ev sayılarını da vermişti. Buna göre;

Tepeköy’de 280, Ertuğrul’da 154, Torbalı’da 221, Hortuna’da 180, Arslanlar’da 133,

Çapak’ta 230, Karakuyu’da 180, Kayas’da 60, Sakallar’da 35, Dirmil’de 120,

Arabacı’da 50, Çaybaşı’nda 200, Eğrice’de 60, Şehit’de 50, Yeniköy’de 40,

Hamidiye’de 40, Üçpınar’da 50 hane bulunmaktaydı. 30 Depremin neden olduğu hasar ile ilgili olarak Torbalı’dan Cumhuriyet Halk

Fırkası Genel Merkezi’ne çekilen telgraf: “Derhal Sevki. Kazada barınacak tek bir ev

kalmamıştır. Bin çadırla mikdar-ı kâfi iâşemizin temînini istirham eylerim. Torbalı

mutemedi Nevzad. 31 Mart 1928” Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 490/01; 1-1-26;

1927 nüfus sayımına göre Torbalı’nın nüfusu köyleriyle birlikte 21.105 idi. İstatistik

Yıllığı, T.C. Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü, 2. Cilt-1929, Ankara 1929, s.13 31 Abdül Söğütlü ile yapılan görüşme. Görüşmenin yapıldığı tarih:

28.03.2009; Doğum Yeri ve Tarihi: Sağlık Köyü-Torbalı-1920. Abdül Söğütlü

görüşmemizde bölgede kerpiç evlerin çok nadir tercih edildiğini ifade etmiştir.

2236 Melih TINAL

Turkish Studies



özel bir trenle 300 çadır gönderdi. Hilâl-i Ahmer Genel

Merkezi de İzmir’e 900 çadır göndermişti. İlerleyen günlerde

Torbalı’ya 848 çadır, 1493 kg. ekmek, 389 kg. pirinç, 390 kg. şeker,

71 kg. sade yağ, 1024 kg. sabun, 100 kg. tuz, 1918 kg. patates, 11 kasa

limon, 16 kasa çay, 250 çuval un, 1867 kasa fasulye, 219 adet

battaniye, 340 adet giyim eşyası ve bunların yanında sağlık malzemesi

gönderildi32. Barınma ihtiyacının karşılanmasında barakalar da çözüm

olarak düşünülmüş, bu amaçla Torbalı’ya 34 inşaat ustası ve baraka

inşaatında kullanılacak yapı malzemeleri gönderilmişti33.

Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa depremzedelerin

ihtiyaçlarında kullanılmak üzere 10.000 liralık bağışta bulunurken34,

Bakanlar Kurulu, 1 Nisan 1928 tarihinde gerçekleştirdiği toplantıda,

bölgeye ilk etapta 10.000 lira gönderilmesine karar verdi35.

Depremzedeler için yapılacak yardımların Hilâl-i Ahmer

Cemiyeti’nde toplanarak tek elden gerçekleştirilmesi de Bakanlar

Kurulu’nca kabul edilen diğer bir karar olmuştur36.

Şu da belirtilmelidir ki, deprem gibi doğal afetlerde, afet

bölgesindeki hasar ve yapılması gereken yardımlarla ilgili tespitler,

hükümet görevlilerinin yanı sıra, gazetecilerin de meslekleri gereği

üstlendikleri bir işlev olmuştur. Bu durum Torbalı depremi sonrasında

da yaşanmış ve tespitler yapmak üzere deprem bölgesine giden

Hizmet Gazetesi başyazarı Zeynel Besim Bey ve Genel Müdür

Mehmet Talât Bey izlenimlerini gazetelerinin sütunlarına

taşımışlardır. Zeynel Besim Bey’in kaleme aldığı deprem raporunda,

bölgeye yalnızca 366 çadırın ulaştırılabildiği halde en az 2000 çadıra

ihtiyaç duyulduğu, evlerini kaybeden halkın açıkta kaldığı, tamamen

yıkılan köylerin bazılarına tek bir çadırın bile ulaşmadığı, Hilâl-i

Ahmer’in gönderdiği gıda maddelerinin dağıtımında düzensizlikler

olduğu ve depremzedelerin salgın hastalık tehlikesiyle karşı karşıya

oldukları ifade edilmektedir37. 8 Nisan 1928 tarihli Hizmet

Gazetesi’nde ise İzmir Sağlık Müdürü Lütfi Bey tarafından hazırlanan

rapor şu satırlarla eleştirilmektedir:”…Bu rapor çok yanlıştır. Torbalı

ve havalisindeki hasarat raporda zikredilen rakamlardan çok fazladır.

Muhtac-ı muavenet nüfus adedinin bu kadar az gösterilmesinden

32 Seçil Akgün-Murat Uluğtekin, Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a II, Kızılay

Yayınları, Ankara 2001, s.179-180. 33 Ahenk, 4 Nisan 1928, Sayı no:10408. 34 Anadolu, 4 Nisan 1928,Sayı no:4052. 35 Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030/18.01.01; 028-12-12. 36 Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030/18. 01.01; 028-19-4;Akgün-

Uluğtekin, Hilâl-i Ahmer’den…, s.180. 37 Hizmet, 4 Nisan 1928, Sayı no:993. Emine Çetiner ile yapılan görüşme.

Görüşmenin yapıldığı tarih: 22 Ağustos 2009. Doğum Yeri ve Tarihi: Torbalı-1920.


Turkish Studies



afetzedelerin çok müteessir olacağı muhakkaktır. Sıhhiye Müdürü

beyin bu raporuna bakılırsa Torbalı ve havalisinde hiçbir şey olmamış

demektir. Halbuki vaziyet bambaşkadır.”38 Evsiz kalan ve devam eden

artçı sarsıntılar nedeniyle evlerine giremeyen vatandaşların çadır

ihtiyaçlarını dile getiren bir başka yazı da şu satırlar dikkat

çekmektedir:”…Depremden bir hafta geçtiği halde evsiz kalanlara

çadır veremedik. Paramız yok da mı çadır tedarik edemiyoruz? İşte

anlayamadığımız nokta budur. Türk vatanının zengin fakir her ferdi

felâketzedeler için mütemadiyen teberrüatda bulunuyor. Memleket

hastanesinde yatan enkaz altından çıkarılmış ağır yaralı bir vatandaş

bile hastaneden “hizmet” vasıtasıyla Hilâl-i Ahmere teberruatta

bulunmuştur. Elde para oldukça çok kolay ve pek çabuk çadır tedarik

edilebilir. Fakat eğer bu işte de kırtasiyeciliğe saplanarak etrafdan

çadır gelecek diye intizara başlarsak bittabi hiçbir şey olmaz.

İdaresizlik yalnızca çadır meselesinde değildir. Zavallı afetzedeleri

iaşe etmek için lâzım geldiği derecede faaliyet gösterilmediği de

muhakkaktır”39

Depremin yurt çapında duyulmasıyla birlikte genellikle

gazetelerin öncülük ettiği birçok yardım kampanyası düzenlendi. Bu

kampanyalardan elde edilen yardımlardan bazıları şöyle sıralanabilir:

Türkport adlı Alman şirketi 170 lira40, Türkiye Şeker Fabrikaları 241

lira41, Dersaadet Telefon Türk Anonim Şirketi 700 lira42, Türk

Anonim Elektrik Şirketi ile Dersaadet Tramvay Şirketi 500’er lira43,

Deutsche Orient Bank 500 lira44, Türkiye Sanayî ve Maden Bankası

500 lira45, Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı İstiklâl Şubesi 500

lira46, Havagazı-Elektrik ve Teşebbüsat-ı Sanayî Türk Anonim Şirketi

190 lira47, İstanbul halkı 50.000 lira, Emlâk Bankası 1000 lira, Ödemiş

İlçesi 1000 lira48, Evkâf Umum Müdüriyeti 1000 lira49Mardin Vilâyeti

2000 lira50 ve Galatasaray Lisesi 1700 lira51. Ayrıca, İstanbul’daki

Musevî, Rum ve Ermeni vatandaşlarımız da yardım için harekete

38 Hizmet, 8 Nisan 1928, Sayı no:996. 39 Hizmet, 5 Nisan 1928, Sayı no:994. 40 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no:17, Belge no:67. 41 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no:17, Belge no:68. 42 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no: 17, Belge no:69. 43 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no: 17, Belge no:70. 44 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no: 91, Belge no:21. 45 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no: 91, Belge no:21. 46 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no: 89, Belge no:2. 47 Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no: 89, Belge no: 3-1. 48 Cumhuriyet, 3 Nisan 1928, Sayı no:1402. 49 Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030/18. 01.01; 028-19-5. 50 Cumhuriyet, 12 Nisan 1928, Sayı no:1411. 51 Cumhuriyet, 5 Nisan 1928, Sayı no:1404.

2238 Melih TINAL

Turkish Studies



geçmişler, Turkuaz Lokantası ile Opera ve Serya sinemaları birer

gecelik hasılatlarını depremzedelere bağışlamışlardır52. Bu arada İzmir

basınında depremin maliyeti ile ilgili haberlere de yer verilmiştir.

Buna göre; Torbalı’da üç yüz bin, İzmir’de ise bir milyon liraya

ulaşan maddî kayıp söz konusudur53. Bu maliyete karşın 27 Nisan

1928 tarihi itibariyle toplanan yardım yalnızca 150.000 liradır54.

Depremden birkaç gün sonra İzmir Valisi Kâzım Paşa,

İkdam Gazetesi muhabirine, bütün bu kargaşaya rağmen herhangi bir

yağma olayının yaşanmadığını, Torbalı’ya yeterli çadır, gıda ve sağlık

malzemesinin gönderildiğini, kendisinin depremden zarar görenlerin

yaralarını sarabilmek amacıyla bir proje hazırladığını ve bunu

Bakanlar Kurulu’nun onayına sunacağını belirtti. Projeye göre;

depremzedelerin vergileri iki yıl ertelenecek, halka otuz bin lira

yardımda bulunulacak, Torbalı halkının henüz satılmamış 120.000

okka tütünü en kısa zamanda tekel idaresi tarafından satın alınacak,

evsiz kalanlara süratle ev inşa edilecek ve bu evlerin maliyetinin yarısı

devlet tarafından karşılanacaktı55. Evlerini kaybeden depremzedelerin

yeniden ev sahibi olabilmelerine ilişkin İzmir Valisi Kazım Paşa

tarafından hazırlanan projeye göre Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nden

gelecek yardım paralarına ek olarak devlet bütçesinden 200.000 lira

sağlanacak ve Emlâk Bankası’ndan çekilecek uzun vadeli kredi ile

500.000 liralık bir kaynak yaratılmış olacaktı. Projede yeniden inşa

edilecek köylerin sağlam ve kullanışlı evlerden oluşacağı özellikle

belirtilmişti56.

Bu arada Resimli Gazete’de, İbrahim Alâaddin imzasıyla

yayınlanan yazı Türkiye’nin deprem gerçeğiyle ilgili günümüzde dahi

geçerli olan saptamaları içermektedir. İbrahim Alâaddin Bey

yazısında, Japonya’da İzmir-Torbalı depremi gibi, yılda yüzlerce

deprem yaşanıyor olmasına karşın, böylesine büyük bir yıkımın ve

sıkıntıların yaşanmamasını inşaat kalitesine ve deprem sonrasında

yapılacak yardım ve kurtarma çalışmaları için hazırlıklı

bulunulmasına bağlamaktadır57.

Önemli bir ticaret merkezi olan İzmir’in yaşadığı bu felâket

karşısında yardımın tüm yetki ve sorumluluğu üzerine verilen Hilâl-i

Ahmer Cemiyeti bütün iyi niyetiyle sorunları gidermek için çaba

52 Cumhuriyet, 6 Nisan 1928, Sayı no:1405. 53 Ahenk, 25 Nisan 1928, Sayı no:10426. 54 Hizmet, 27 Nisan 1928, Sayı no:1013. 55 Hizmet, 3 Nisan 1928, Sayı no:992; İkdam, 5 Nisan 1928, Sayı no:11118. 56 Ahenk, 4 Nisan 1928, Sayı no:10408. 57 İbrahim Alâaddin, “İzmir Sarsılırken”, Resimli Gazete, 14 Nisan 1928,

Sayı no:241.


Turkish Studies



sarfetmesine rağmen özellikle İzmir Valiliği’nin ve basının

eleştirileriyle karşılaşmıştır58. Depremden aylar sonra, 1928 yılı Kasım

ayında, İzmir basınına yansıyan haberler bölge halkının acil

ihtiyaçlarının henüz giderilememiş olduğunu göstermektedir59.

Deprem bölgesindeki sorunların bir türlü çözülemeyişi karşısında,

konuyu sütunlarına taşıyan gazeteler arasında Hizmet Gazetesi ön

plâna çıkmaktadır. Gazetenin 6 Birincikanun 1928 tarihli sayısında,

Torbalı’da evsiz vatandaşlara henüz ev yapılamamışken, hava

koşullarının etkisiyle başta salgın hastalıklar olmak üzere sağlık

sorunlarının görülmeye başladığı, halkın sefalet içerisinde olduğu ve

Hilâl-i Ahmer’in bütün olanaklarını kullanarak açıkta kalan

vatandaşlara mesken sağlaması gerektiği konusunda uyarılarda

bulunulmuştur60. Zeynel Besim Bey ise, gazeteleri öncülüğünde

toplanan ve Hilâl-i Ahmer Cemiyeti İzmir Şubesi’ne teslim edilen

yardım paralarının depremzedeler için kullanılmayışını şu satırlarla

eleştirmiştir: “Hilâl-i Ahmerde bu milletin bize şefakat hediyesi olarak

verdiği 190.000 lira paramız vardır. Bu paranın 120.000 lirası hiçbir

hakka istinat etmeden umumî merkez İzmirin elinden çekip almıştır.

Aldığımız haberler doğru ise Torbalı ve İzmir felâketzedeleri için

verdiğimiz para muhtelif kuraklık manatıkına dağıtılıp gitmiştir”61.

Eleştirilerin artması sonucu Hilâl-i Ahmer Genel Merkezi’nin de

isteğiyle, Hüsnü Bey’in başkanı olduğu Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin

İzmir yönetimi istifa etmiştir62. Hilâl-i Ahmer Genel Başkanı aynı

zamanda Sağlık Bakanı olan Dr. Refik Bey’dir. Refik Bey Anadolu

Ajansına verdiği açıklama ile deprem sonrasında yapılan yardımları

sıralayarak bir anlamda eleştirilere yanıt verme gereğini duymuştur.

Buna göre; Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin depremzedelere yaptığı

toplam yardım 134.000 liradır63.

58 Akgün-Uluğtekin, Hilâl-i Ahmer’den…, s.183. 59 Hizmet, 26 İkinciteşrin 1928, Sayı no:1182. Depremzedeler adına A.

Hikmet, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına, Başvekil İsmet Paşa’ya ve

Sıhhîye Vekâletine çektiği şu telgrafla sıkıntılarını dile getirmiştir: “Biz Torbalı

felâketzedeleri kışın şiddetinde evlât ve ailemizle sefalet içinde olduğumuz gibi sârî

hastalıklara da giriftar olacağımız aşikâr bulunmakla müterakim teberruatın bir an

evvel tevziatına delâlet ve desti şefkatınızın uzatılmasını mükerreren istirham eyleriz

efendim” 60 Kemal Talât, “Bunu mu Görecektik?”, Hizmet, 6 Birincikanun 1928, Sayı

no:1191. 61 Zeynel Besim, “Nihayet”, Hizmet, 6 Birincikanun 1928, Sayı no:1191. 62 Ahenk, 24 Birincikanun 1928, Sayı no:10628. İstifa haberi gazetede şu

satırlarla duyurulmuştur: “İzmir muhitinde teessürle karşılanan bir istifa… İzmir

Hilâl-i Ahmer Heyeti, Merkez-î Umumî ile aralarında hasıl olan bir ihtilâf neticesinde

istifa etti. İhtilâf büyük zelzelede İzmir ve Torbalı felâketzedeleri için toplanmış olan

paranın tevzî edilip edilmemesi meselesinden doğmuştur.” 63 Hizmet, 7 İkincikanun 1929, Sayı no:1218. Dr. Refik Bey’in Anadolu

Ajansına yaptığı açıklama şöyledir:“31 Mart 1928’de vuku bulan hareket-i arz

2240 Melih TINAL

Turkish Studies



SONUÇ

İnsanoğlu tarih boyunca yaşadığı şiddetli depremlerin

getirdiği acı tecrübeler ile deprem gibi bir doğal afetle yaşama

gerçeğini kabul etmek zorunda kalmıştır. Jeolojik yapısı ve konumu

itibarıyla dünyanın önemli deprem kuşaklarından biri üzerinde

bulunan ülkemiz birçok kez yıkıcı depremler ile karşılaşmıştır. Şurası

bir gerçektir ki, maalesef, geçmişte yaşanan şiddetli depremler

gelecekte de yaşanacaktır. Sarsıntının ne zaman gerçekleşeceği

sorusuna bilim henüz tam olarak yanıt veremese de, yaşanan

depremler üzerindeki çalışmalar, olası bir depremin şiddeti konusunda

fikir verebilir. Burada üzerinde durulması gereken depremin verdiği

yıkımı en aza indirebilmek olmalıdır. Depremin beraberinde getireceği

zarar, programlı bir çalışma ile en aza indirilebilir. Deprem

sonrasında, bir kez daha aynı yıkımı yaşamamak için bazı girişimlerde

bulunuluyor olmasına rağmen- belki de yıkıcı depremlerin uzun

aralıklarla yaşanıyor olmasından- konuyla ilgili tartışmalar kısa sürede

gündemden düşmektedir.

Ülkemizin geçtiğimiz yüzyılda yaşadığı en büyük deprem

26 Aralık 1939 tarihli Erzincan depremidir. 40.000’e yakın kişinin

yaşamını kaybettiği deprem 8 büyüklüğündedir64

. 17 Ağustos 1999

tarihinde yaşadığımız ve 7.4 büyüklüğündeki Marmara depreminde ise

resmî rakamlara göre 17.439 kişi hayatını kaybetmiş, 500.000’in

üzerinde insan evsiz kalmıştır65. İzmir ve çevresi de, Türkiye’nin

birçok bölgesi gibi, önemli deprem fayları üzerinde bulunmaktadır.

Yüzyıllardır bir ticaret merkezi kimliği ile dikkat çeken kent, tarihi

boyunca onlarca yıkıcı deprem yaşamış ve yeniden inşa edilmek

zorunda kalmıştır. 31 Mart 1928 saat 02.27’de Batı Anadolu’yu

sarsan Torbalı depremi İzmir ve yakın çevresinin yaşadığı büyük

depremlerden biridir. Deprem sonrasında basına yansıyan haberlerin

içeriği, Torbalı depreminden sonra yaşananlarla, her büyük depremin

ardından yaşananlar arasındaki benzerliği gözler önüne sermektedir.

Artçı depremlerin neden olduğu heyecan ve korku, depremlerin

Torbalıyı harab etmiştir. Evleri yıkılarak veya hareket-i arzın temadisi yüzünden

meskenlerine giremeyerek açıkta kalan, binlerce vatandaşı yağmur, soğuk ve

hastalıktan korumak üzere zelzele akabinde Eskişehir ambarlarımızdan, İstanbul ve

İzmir’den 1319 çadır verdik. Bu çadırların Hilâl-i Ahmere mal olduğu fiyat 70.000

lirayı geçer. 45.000 lira muhtaç olan felâketzedelerin evlerinin tamiri için harcandı.

İzmir hareket-i arzının akabinde açıkta kalanlara iaşe ve ilbas ve sıhhat hususlarına

yardım için sarf edilen paranın yekûnu 16.000 lirayı aşkındır. Demek oluyor ki zelzele

sahasında gerek çadır göndermek, gerek iaşe, ilbas ve sıhhat yardımları için cem’an

134.000 lira sarf etmiş bulunuyoruz.” 64 Yeryüzü ve…, s.223. 65 Bruce A. Bolt, Depremler, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara 2008,

s.88-90.


Turkish Studies



önceden tahmin edilip edilemeyeceği konusu, yeni ve daha yıkıcı

depremlerin olacağı söylentileri, düzenlenen yardım kampanyaları ve

tabii ki depremzedelerin barınma ve beslenme sorunları ile bu

sorunların çözüm sürecinde yaşanan sıkıntılar, İzmir-Torbalı

depreminden sonra da kamuoyunu meşgul eden başlıklar olarak dikkat

çekmektedir. Neden olduğu hasar ve can kaybı ile büyüklüğü

açısından ele alındığında İzmir ve çevresinde etkili olmuş bir diğer yer

sarsıntısı 21 Eylül 1939 saat 02.35’de yaşanan Dikili depremidir66.

Batı Anadolu’nun tamamında hissedilen depremde 41 kişi yaşamını

yitirmiş ve yaklaşık 1000 ev yıkılmıştır67.

KAYNAKÇA

Arşivler

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 490/01; 1-1-26.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030/18.01.01; 028-12-12.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030/18.01.01; 028-19-4.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 030/18.01.01;028-19-5.

Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no:17, Belge no:67.






Türk Kızılayı Arşivi, Kutu no:89, Belge no:3-1.

Resmi Yayınlar

İstatistik Yıllığı, T.C. Başvekâlet Umum Müdürlüğü, 2. Cilt-1929,

Ankara 1929.

İzmir ve Yakın Çevresinin Diri Fayları ve Deprem Potansiyelleri,

MTA Rapor:1074, Maden Teknik ve Arama Genel

Müdürlüğü, Jeoloji Etüd Dairesi Yayını, Ankara 2005.

Görüşme Yapılan Kişiler

66 Şevket Ahmet Bir’and, Dikili Zelzelesi, Yüksek Ziraat Enstitüsü Ankara

1940, s.6. 67 Yeryüzü ve…, s.224.

2242 Melih TINAL

Turkish Studies



Abdül Söğütlü Doğum Yeri ve Tarihi: Torbalı, Sağlık Köyü-1920.

Emine Çetiner Doğum Yeri ve Tarihi: Torbalı-1920

Hüseyin Pekmezcioğlu. Doğum Yeri ve Tarihi: Yunanistan, Kavala-

1920.

Kitap ve Makaleler

AKGÜN, Seçil-Uluğtekin, Murat, Hilâl-i Ahmer’den Kızılay’a II,

Kızılay Yayınları, Ankara 2001.

AKINCI, Aybige-Eyidoğan, Haluk-Göktürkler, Gökhan-Akyol, Nihal-

Ankaya, Oya,”İzmir İli ve Çevresinin Depremselliği ve

Deprem Tehlikesinin İncelenmesi”, Batı Anadolu’nun

Depremselliği Sempozyumu, İzmir 2000.

AMBRASEYS, N.N-Finkel, C.Y., The Seismicity Of Turkey and

Adjacent Areas, A Historical Review, 1500-1800, İstanbul

1995.

ATALAY, İbrahim, Türkiye Jeomorfolojisine Giriş, Ege

Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, No:9, İzmir 1987.

BARKA, Aykut-Altunel, Erhan-Akyüz, Serdar-Sunal, Gürsel-

Harttleb, Ross-Uslu, Ozan B.-Toroman, Erkan, Yeryüzü ve

Deprem, Boyut Bilim Kitapları, 2. Baskı, İstanbul 2002.

BAYKARA, Tuncer, İzmir Şehri ve Tarihi, Ege Üniversitesi

Matbaası, İzmir 1974.

BİR’AND, Şevket Ahmet, Dikili Zelzelesi, Yüksek Ziraat Enstitüsü,

Ankara 1940.

BOLT, Bruce A.,Depremler, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara

2008, s.88-90.

HAKKI Nezihi, “İzmir’de Büyük Hareket-i Arzlar”, Hizmet, 12

Nisan 1928, Sayı no:1000.

İBRAHİM Alâaddin, “İzmir Sarsılırken”, Resimli Gazete, 14 Nisan

1928, Sayı no:241.

KEMAL Talât, “Bunu mu Görecektik”, Hizmet, 6 Birincikanun 1928,

Sayı no:1191.

İBRAHİM Hakkı-Hamit Nafiz, Tepeköy-Torbalı İzmir Zelzelesi,

Darülfünun Jeoloji Enstitüsü Neşriyatı, No:1, İstanbul 1929.

KEVORK Pamukciyan, “İzmir’in Büyük Yer Sarsıntıları”, Tarih ve

Toplum, Cilt:12, Sayı:70, İstanbul (1989).


Turkish Studies



PINAR, Nuriye-Lahn, Ervin, Türkiye Depremleri İzahlı Kataloğu,

T.C. Bayındırlık Bakanlığı Yapı ve İmar İşleri Reisliği

Yayınları, Ankara 1952.

UTKU, Mehmet, “İzmir’de 70 Yılda Bir 7 Büyüklüğünde Deprem

Beklentisi”, Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı:842, İstanbul

(10 Mayıs 2003).

ZEYNEL Besim, “Nihayet”, Hizmet, 6 Birincikanun 1928, Sayı

no:1191.

Süreli Yayınlar

Ahenk; 31 Mart 1928, Sayı no:10404; 1 Nisan 1928, Sayı no:10405; 4

Nisan 1928, Sayı no:10408; 25 Nisan 1928, Sayı no:10426;

24 Birincikanun 1928, Sayı no:10628.

Anadolu; 1 Nisan 1928, Sayı no:4049; 2 Nisan 1928, Sayı no:4050; 4

Nisan 1928, Sayı no:4052; 23 Nisan 1928, Sayı no:4068.

Cumhuriyet; 1 Nisan 1928, Sayı no:1400; 2 Nisan 1928, Sayı

no:1401; 3 Nisan 1928, Sayı no:1402; 5 Nisan 1928, Sayı

no:1404; 6 Nisan 1928, Sayı no:1405; 12 Nisan 1928, Sayı

no:1411.

Cumhuriyet Bilim Teknik; 10 Mayıs 2003, Sayı no:842.

Hizmet; 1 Nisan 1928, Sayı no:990; 3 Nisan 1928, Sayı no:992; 4

Nisan 1928, Sayı no:993; 5 Nisan 1928, Sayı no:994; 8

Nisan 1928, Sayı no:996; 12 Nisan 1928, Sayı no:1000; 27

Nisan 1928, Sayı no:1013; 26 İkinciteşrin 1928, Sayı no:

1182; 6 Birincikanun 1928, Sayı no:1191; 7 İkincikanun

1928, Sayı no:1218

İkdam; 1 Nisan 1928, Sayı no:11114; 5 Nisan 1928, 11118.

Resimli Gazete; 14 Nisan 1928, Sayı no:241.

Tarih ve Toplum; Cilt:12, Sayı:70, Ekim 1989.

turkish studies - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/melih.tinal/uluslararasi/torbali.pdf · doç. dr....

Documents