tÜrkİye’de vergİ adaletİ

Doç. Dr. Mustafa Durmuş 1

TÜRKİYE’DE VERGİ ADALETİ

Doç. Dr. Mustafa DurmuşGazi Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü

Öğretim Üyesi


Türkiye’de vergilemede adalet tartışılırken yanıtlanması gereken asıl soru:

Türkiye’de vergiyi asıl olarak hangi sosyal sınıflar ödüyor?

Kamu harcamaları hangi sosyal sınıflara hizmet ediyor?

Yani verginin yükü kimlerin üzerinde, devlet hizmetlerinden kimler yararlanıyor?


Türkiye’de toplam vergi yükünün 2013 için % 24 yakın olması hedefleniyor.

Ancak resmi vergileri ilave olarak 10’un üzerinde kayıt dışı vergi var. Bunlar;

Döner sermaye hasılatları, ayni askerlik hizmeti, kamu personeli özel emeklilik sandıkları gelirleri ve işletmelerinin karları, fon ve benzeri adlarla tahsil edilen diğer merkezi gelirler, kamu vakıf gelirleri ve işletmelerinin karları, mahalli idareler işletmelerinin kârları, KİT kârları.

Yani devlet her yıl işçiler/emekçiler tarafından yaratılan artı değerin ortalama üçte birine el koyuyor.

Vergi yükü


1. Bu vergiler ağırlıklı olarak KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergiler biçiminde.

Bu tür vergiler geniş yığınların kullandığı her türlü mal ve hizmet üzerinden alınırlar.

Genelde bunlarda muafiyetlere yer verilmez ve artan oranlı olarak düzenlenmezler, halkın üzerinde kalırlar.

Türkiye’de vergi yükü emekçi sınıfların üstünde


Toplam Gelirler 370 Milyar TL (% 24)

Vergi Gelirleri

_ Gelir Vergisi

_ Kurumlar Vergisi

_ KDV

Dahilde

İthalde

_ ÖTV

318 Milyar TL (% 20)

63 Milyar TL ( % 19)

29 Milyar TL ( % 10 )

100 Milyar TL ( % 31,5 )

36 Milyar TL ( %

12 )

61 Milyar TL ( 19,4 )

83 Milyar TL ( % 25 )

2013 MYB Gelirlerinin dağılımı


ÖTV, KDV vergiler adaletsizdir. Çünkü; Regresifler, yani düşük gelirliler bu yükü daha ağır,

yüksek gelirliler daha hafif hissederler (benzinde ve sigarada ÖTV).

Kolayca yansıtılırlar, yani yasal mükellef vergiyi tüketicilere yansıtır.

Enflasyon arttığında bu vergiler de arttığından böyle dönemlerde halkın üzerindeki yük de artar.

Et, süt, eğitim, sağlıkta KDV : % 8, Pırlanta, elmas gibi kıymetli taşlar ve külçe altın

KDV’den istisna tutuluyor (vergi yok),

Türkiye’de vergi yükü emekçi sınıfların üstünde


2. Sistemin üçte birini oluşturan dolaysız vergilerin yükü de emekçilerin üzerinde


YıllarBasit Usule Tabi Mükellef Sayısı

BeyannameliMükellef Sayısı

Kurumlara Vergisi Mükellef Sayısı

2001 808.787 1.768.653 565.556

2002 810.167 1.729.260 585.981

2003 820.621 1.735.722 605.020

2004 814.532 1.724.568 632.093

2005 792.706 1.691.499 593.166

2006 775.141 1.712.719 608.081

2007 762.111 1.724.366 634.569

2008 744.188 1.701.865 640.679

2009 739.092 1.683.308 640.786

2010 728.850 1.693.316 652.009

2011 714.693 1.703.754 663.967

2012 705.093 1.760.785 662.190

Mükellef sayılarıGelir İdaresi Başkanlığı, www.gib.gov.tr

http://www.gib.gov.tr/


Yıllar Ücretlilerin Ödediği Vergi / Toplam Vergi

Hasılatı (%)

Basit Usulde Ödenen Vergi / Toplam Vergi

Hasılatı (%)

Beyana Dayalı Gelir Vergisi / Toplam Vergi

Hasılatı (%)

Kurumlar Vergisi / Toplam Vergi Hasılatı (%)

2001 9,6 0,07 1,2 9,3

2002 8,5 0,07 1,4 9,3

2003 7,8 0,05 1,3 10,32004 10,5 0,07 1,2 9,7

2005 11,8 0,10 1,1 9,2

2006 10,9 0,12 1,1 8,1

2007 12,43 0,13 0,98 9,00

2008 11,86 0,12 1,08 10,06

2009 12,18 0,14 1,15 10,45

2010 13,15 0,13 0,98 9,94

2011 13,04 0,12 1,09 10,63

Gelir ve kurumlar vergisinin toplam vergi hasılatındaki payı (%)

www.muhasebat.gob.tr


Yıllar

Beyana Dayanan Gelir

Vergisi (%)

Basit Usulde Gelir Vergisi

(%)

Gelir Vergisi Tevkifatı (%)

GVK Göre Alınan Geçici Vergi (%)

Ücretlilerin Ödediği Gelir

Vergisi (%)

2001 4,28 0,23 93,7 1,8 35,12002 6,58 0,30 91,1 2,4 40,4

2003 6,71 0,22 90,2 3,2 42,62004 6,07 0,35 89,7 4,0 59,22005 5,63 0,51 90,1 3,9 68,72006 5,12 0,57 90,9 3,4 56,62007 4,37 0,57 91,96 3,09 55,132008 4,76 0,55 91,60 3,10 52,442009 5,17 0,64 91,27 2,92 54,622010 5,09 0,66 91,27 2,98 68,55

2011 5,65 0,61 90,82 2,91 67,83

Gelir vergisinin bileşenleriMuhasebat Genel Müdürlüğü, www.muhasebat.gob.tr, Gelir

İdaresi Başkanlığı Faaliyet Raporları


% 19’luk bir paya sahip olan gelir vergisinin % 91’i stopaj,

% 5,6’sı beyan ve binde 6’sı basit usulle toplanacak. Stopajın % 67’8i ücret stopajları. Böylece dolaysız vergilerin üçte ikisini oluşturan gelir

vergisinin de en büyük kısmı emekçiler tarafından ödenecek.

Sermaye geliri elde eden ve sayıları 1,8 milyonu bulan beyannameli mükellefin ödedikleri gelir vergisinin toplam vergi gelirleri içindeki sadece payı % 1.

Gelir vergisinin bileşenleriMuhasebat Genel Müdürlüğü, www.muhasebat.gob.tr, Gelir

İdaresi Başkanlığı Faaliyet Raporları


1. Vergi kaçakçılığı: 2003-2009 döneminde yapılan % 3’ lük bir denetimin

sonuçlarına göre Gelir vergisinde kaçak oranı : % 234, Kurumlar vergisinde %

145, KDV’de % 13, ÖTV’de % 12 ve genelde % 21. 2. Vergi uzlaşmaları ve vergi afları: Uzlaşmalar ile vergi aslının % 92’sinden ve vergi cezalarının % 99.9’undan vaz geçildi (2010). 3. Yaygın muafiyetler, istisnalar, vergi

indirimleri ve ertelemeleri (vergi harcamaları).

Sermayenin vergi yükünün düşüklüğünün üç nedeni


Uzlaşma Birimi Vergi aslı Vergi cezası

Merkezi Uzlaşma Komisyonu

% 93 % 99.9

Koordinasyon Uzlaşma Komisyonu

% 87 % 99.7

Toplam Uzlaşma % 92 % 99.9

Uzlaşma birimlerince vaz geçilen vergi aslı ve vergi cezaları (%)

GİB Faaliyet Raporu 2011


Bu yasal matrah daraltıcı uygulamalardan yararlananların vergi yükü düşüyor.

Yalnızca ücretliler için; ► Ayda 73 lira ile 125 lira arasında değişen bir asgari geçim

indirimi uygulaması var. Ücretliler için ayrıca ; ► Sakatlık indirimi ( 2013 için aylık 190 ile 800 TL arasında), ► Beyan edilen gelirlerinin % 10’unu geçmemek kaydıyla

eğitim ve sağlık kurumlarına yapılan ödemelerin matrahtan düşebiliyorlar,

► Beyan edilen gelirlerinin yüzde 10’unu ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak koşuluyla, bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarını da vergi matrahından indirilebiliyorlar (şahıs sigorta primlerinde bu oran yüzde 5).

Muafiyetler, istisnalar ve indirimler


Ancak bu kolaylık sadece ücretliler değil beyanname veren faiz geliri dâhil tüm sermaye geliri sahipleri, tüccar ve sanayiciler için de geçerli.

Ayrıca ücret gelirlerinin tamamına yakını beyan edilmeden, stopajla vergilendirildiğinden bu indirimden faydalanan ücretli yok denecek kadar az.

Gerçekte ücretliler bu indirimden yararlanamıyor. Asgari geçim indirimi uygulaması Türkiye’de ücretlerin

fiiliyatta net olarak müzakere edilip belirlenmesi nedeniyle asıl olarak işverenlerin işine yarıyor.

İşverenlerin büyük bir kısmı bu indirimi işçinin ücretine yansıtmıyor.

Sakatlık indiriminden ise serbest meslek sahipleri ve basit usule tabi olanlar da faydalanıyorlar.


Doç. Dr. Mustafa Durmuş

Sermaye geliri sahiplerine sunulan imkanlar;

► Sermaye geliri elde edenler çok sayıda harcama kalemini masraf yazabiliyor, böylece vergi matrahını küçültebiliyorlar.

► Ayrıca son derece cazip muafiyet, istisna, indirim ve ertelemeden yararlanabiliyorlar(örneğin enflasyon indirimi).

Öyle ki geriye dönük vergi iadesi dahi alabiliyorlar. ► Sermaye şirketlerinin % 30 olan kurumlar vergisi oranı 21

Haziran 2006 tarihinde % 20’e indirildi. Bu indirim, geriye dönük olarak 1 Ocak 2006’dan başlatıldı. Bu sayede, şirketlere ödedikleri % 30 geçici verginin 10 puanı

mahsup yoluyla iade edildi. Vazgeçilen verginin altı aylık faturası da 2 milyar TL oldu. Bu uygulamadan yararlanan şirketlerin başında ise yabancı bir

gruba satılan Türk Telekom A . Ş. geliyor.

16



2013 bütçesinde 116 kalemde yer alan vergi harcaması tutarı 22,4 milyar olarak öngörülüyor.

Her yıl giderek artan miktarda verginin, sermaye geliri elde edenlerden alınmasından vazgeçiliyor.

Ancak vergi kanunları dışında yer alan mevzuatla düzenlenen ve bütçenin ekinde yer almayan onlarca kanun ile öngörülen (örneğin Petrol Kanunu ) vergi harcaması açıklananlardan çok daha fazla.

Yani sermayeye tanınan vergisel imkân bütçede sıralananlardan çok daha fazla.

Muafiyetler, istisnalar, indirimler ve vergi ertelemeleri

Vergi harcamaları


Bütçeden yoksullara ve köylülere yapılan yardımlar ve destekler bütçenin toplamda % 3 ya da 4’ünü ancak buluyor.

Örnek: Son 9 yıl boyunca (2012 ve 2013 hariç) Sosyal Yardım Dayanışma Fonu aracılığıyla yoksullara yapılan yardımlar ortalama 2 milyon lirayı bulmadı.

2013 yılı Bütçesinde toplam tarımsal desteklemeler ele alındığında bu oran % 0.83’dür.

Topraksız köylüler ve tarım işçileri de destek kapsamı dışında. Arazileri tapulu olmayan küçük çiftçiler Çiftçi kayıt Sistemi’ne

kayıtlı olmadığından bu desteklerden yararlanamıyor. Tarımsal desteklerden asıl yararlananlar büyük çiftçiler.

2013 bütçesi: Yüzü sermayeye sırtı ise halka, emeğe dönük bir bütçe


Türkiye’de vergi politikası;1980’li yılların başından bu yana uygulanan neo liberal birikim stratejisinin bir ayağı olarak;

küreselleşme ile uyumlu bir biçimde uluslararası sermayenin serbest dolaşımına yardımcı olmak,

piyasaların ve kârlılığın artmasın yardımcı olmak ve

kamu borcunun sürdürülebilirliğini sağlamaya yönelik olarak tasarlandı.

19

Vergi adaletsizliği- neo liberalizm


Vergilemenin yeniden bölüşüm, kalkınma gibi amaçlarla bağı koparıldı.

Vergileme, sadece kapsamı daraltılan devletin neo-liberal dönüşümleri sağlamaya dönük faaliyetlerinin finansmanıyla sınırlı tutuldu.

Neo-liberal vergileme politikaları altında teşvik ve sübvansiyonlarla sermayenin üzerindeki vergi yükü emekçilerin üzerine kaydırılırdı.

20

Vergi adaletsizliği- neo liberalizm


Ancak bu süreç AKP döneminde çok daha hızlı ve pervasızca ilerletildi.

Artan oranlı gelir vergisi tarifesi düzleştirildi, basamak sayısı 6’dan 4’ e indirildi.

Ücretliler lehine 5 puan indiriminden vazgeçildi. Özel indirim uygulamasından vazgeçilerek daha ziyade patronların

işine yarayan “asgari geçim indirimi” uygulamasına geçildi. «Nereden buldun» uygulamasına son verildi? Düşük ücretli, örgütsüzleştirilmiş ve güvencesiz emek

stratejisine uygun olarak verginin yükünün bütünüyle emekçilerin sırtına bindirilmesiyle Türkiye dünyanın en adaletsiz vergi sistemine sahip ülkelerinden biri oldu.

AKP İKTİDARINDA


ÜCRETLER ÜZERİNDEKİ VERGİ YÜKÜ2012/I. Dönem 2012/II. Dönem Ortalama Ücret (2012) 2013/I. Dönem

1. Brüt Ücret 886,50 TL 940,50 TL 2.000,00 TL 978,60 TL2. Sigorta Primi İşçi Payı (1 x 0,14) 124,11 TL 131,67 TL 280,00 TL 137,00 TL

3. İşsizlik Sigortası Primi İşçi Payı (1 x 0,01) 8,87 TL 9,41 TL 20,00 TL 9,79 TL

4. Gelir Vergisi Matrahı [1-(2+3)] 753,53 TL 799,43 TL 1.700,00 TL 831,81 TL

5. Ödenecek Gelir Vergisi (4 x 0,15) 113,03 TL 119,91 TL 255,00 TL 124,77 TL

6. Damga Vergisi (1 x 0,0066)(2013 yılı için 0,00759)

5,85 TL 6,21 TL 13,20 TL 7,43 TL

7. Ücretli üzerinden yapılan doğrudan kesintiler toplamı (2+3+5+6) 251,85 TL 267,20 TL 568,20 TL 278,99 TL

8. Net Ücret (1-7) 634,65 TL 673,30 TL 1.431,80 TL 699,61 TL9. SSK İşveren Payı (1 x 0,195) 172,87 TL 183,40 TL 390,00 TL 190,83 TL

10. İşsizlik Sigortası Primi İşveren Payı (1 x 0,02) 17,73 TL 18,81 TL 40,00 TL 19,57 TL

11. İşveren üzerinden yapılan dolaylı kesinti toplamı (9+10) 190,60 TL 202,21 TL 430,00 TL 210,40 TL

12. Kesinti toplamı (7+11) 442,45 TL 469,40 TL 998,20 TL 489,39 TL13. Toplam kesinti / Brüt ücret (12/1) (%) 49,91 49,91 49,91 50,01

14. Toplam kesinti / Net ücret (12/8) (%) 69,72 69,72 69,72 69,95

Emekçinin dolaysız vergi yükü : % 70


Kâr Payı Geliri Üzerindeki Vergi Yükü 2012 2013

1. Kurumlar vergisi matrahı 100.000 TL 100.000 TL

2. Kurumlar vergisi (%20) 20.000 TL 20.000 TL

3. Dağıtılacak kar (1-2) 80.000 TL 80.000 TL

4. Gelir vergisi tevkifatı (3 x 0,15) 12.000 TL 12.000 TL

5. Dağıtılacak net kar (3-4) 68.000 TL 68.000 TL

6. İstisna tutulan kısım (elde edilen kar payının yarısı) (3 x 0,50) 40.000 TL 40.000 TL

7. Beyan edilecek kısım (elde edilen kar payının yarısı - gelir vergisi matrahı) (3-6)

40.000 TL 40.000 TL

8. Hesaplanan gelir vergisi 8.550 TL 8.445 TL

9. Kurum bünyesinde tevkif edilen verginin mahsubu (9=4) 12.000 TL 12.000 TL

10. Ödenecek gelir vergisi (8-9) -3.450 TL -3.555 TL

11. Ödenecek toplam vergi (2+4+8-9+10) 25.100 TL 24.890 TL

12. Toplam vergi yükü (%) 25,10 26,10

Kâr payından alınan gelir vergisinin yükü : % 26

BANKALAR ÜZERİNDEKİ EFEKTİF VERGİ YÜKÜ (2011)

Milyon TL2010

AKBANK

GARANTİ

İŞBANK

YAPI KREDİ

HALK BANK

FİNANSBANK

VAKIF BANK

DENİZBANK

ASYA KATILIM

TSKB ŞEKER BANK

GELİR 10,179 10,484 10,898 7,156 7,279 4,648 6,501 3,536 1,278 513 1,370

MATRAH

3,205 3,908 3,298 2,355 2,637 1,182 1,575 917 0,216 318 158

VERGİ 0.670 392 296 421 367 231 374 166 0,53 49 38,8

RESMİ VERGİ ORANI

% 20 0. 20 0. 20 0. 20 0. 20 0. 20 0. 20 0.20 0.20 0. 20 0. 20

EFEKTİF VERGİ ORANI

% 6,6 0.03,7 0.02,7 0.05,9 0. 05 0.05 0. 05,7 0. 4,7 0.04 0. 09,6 0. 02.8


BÜYÜK ŞİRKETLER ÜZERİNDEKİ EFEKTİF VERGİ YÜKÜ (2011)

Milyon TL2010

TÜRKCELL

TÜRK TELEKOM

SABANCI H.

ENKA H. KOÇ H. TÜPRAŞ ANADOLU EFES

BİM ARÇELİK ASLAN ÇİM

EREĞLİ DÇ.

GELİR 9,370 11,941 19,771 8,415 69,767 41,386 4,761 8,189 8,437 134 8,921

MATRAH 1,626 2,609 4,270 1,154 4,708 1,542 605 359 646 22 1,297

VERGİ 486 734 770 178 796 258 117 77 74 3,8 200

RESMİ VERGİ ORANI

0. 20 0. 20 0. 20 0. 20 0. 20 0. 20 % 20 0.20 0.20 0. 20 0. 20

EFEKTİF VERGİ ORANI

0. 0 5.2 0.06,1 0.07 0. 02 0.01,1 0. 006 % 2.5 0.009 0.008 0.028 0.02,2



Esnaf ve Sanatkârların Vergilendirilmesi

Esnaf ve Sanatkâr

Esnaf Muaflığı

Basit Usul 711.000

Gerçek Usul 1,765.241

Basit Usul / Toplam Gelir Vergisi (Tahakkuk ve Gerçekleşme / Gelir vergisi içindeki % payı)

www.muhasebat.gov.tr

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120.00

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

0.06

0.16

0.23

0.30

0.22

0.35

0.51

0.57 0.57 0.55

0.64 0.660.61 0.59

0.33

0.5

0.7

0.78

0.840.87

0.981.02

0.910.94

Gerçekleşme TahakkukDoç. Dr. Mustafa Durmuş 27


2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 20120

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

33 51 47 78136 164

259 280330 363

421 405

274

498

628 668747

866 873

1063

1180 1214

16201676

Mük. Başına Vergi (BU) Mük. Başına Vergi (GU)

Gerçek ve basit usulde mükellef başına ödenen gelir vergisi (TL)www.muhasebat.gov.tr www.gib.gov.tr


Yılda ortalama 5000 TL civarında bir kesintiye uğrayarak gelir vergisi ve sosyal güvenlik payı katkısı ödeyen asgari ücretli var.

Bu tutarın onda birini bile ödemeyen bazı meslek grupları var.

Beyanname usulüyle vergi veren sermaye geliri elde edenlerin ödediği gelir vergisinin toplam vergiler içindeki payının sadece % 1,

Basit usule tabi yaklaşık 700.000 mükellefin ödediği gelir vergisi tutarının sadece binde 1

Kurumlar vergisinin payının sadece % 10, Ücretlilerin ödedikleri gelir vergisinin payı % 13’ün

üzerinde. Bu vergi yükünün adaletsiz dağıldığının ve Türk Vergi

Sisteminin adaletsizliğinin net bir göstergesidir.

Özetle


Net vergi yükü önemli. Çünkü vergi nedeniyle gelebilecek bir yük sadece bireylerin

ödedikleri vergilerle değil, aynı zamanda bireylere yapılan transfer, sübvansiyon/refah ödemelerinin ve doğrudan sunulan kamusal mal ve hizmetlerin faydalarının varlığı ve büyüklüğüyle de şekillenir.

Böylece örneğin, gelir vergisi oranı göreli olarak yüksek bir ülkede, bütçeden sağlanan bu tür refah ödemeleri de yüksekse, net yük nispi olarak düşük kalır.

Kamusal mal ve hizmetlerin faydalarının nasıl yansıdığının bilinememesi sorunu var.

Başta askeri harcamalar, sermaye sübvansiyonları ve teşvikler olmak üzere, bazı kamusal harcamaların toplumun değişik sınıflarına nasıl yansıdığının hesaba katılması gerekli.

Net Mali yansıma : Vergileri kim ödüyor? Kamu hizmetlerinden kim faydalanıyor?


Burjuva iktisat ve maliye anlayışı:

► Faydalanma Kuramı ► Ödeme Gücü Kuramı ► Eşit fedakarlık Kuramı Marksist vergileme anlayışı

Vergilemede adalete kuramsal yaklaşımlar


A. Smith (Ulusların Zenginliği): «Herkes devlet faaliyetlerinin finansmanına onun kendilerine sunduğu fayda ile orantılı bir şekilde katılmalıdır».

Bu kuramın kökü neo-klasik ‘gönüllü değişim’ ya da ‘piyasa-fiyat teorisi’ dir.

Kuram vergilemede adaleti, “hizmetin bedelini onu kullanana ödetmek” olarak tanımlar.

Bu nedenle de genel bir vergilemeden ziyade hizmetlerin fiyatlandırılmasını savunur (harçlar vb).

Faydalanma kuramı: Vergi adaleti

Vergiyi kamu hizmetlerinden yararlanmaya göre almaktır


Bu kuram vergilerin devletin zora dayalı gücüyle alındığı gerçekliğini inkar eder. Devletin sınıfsal kimliğini örter.

Sosyal adalete terstir: İnsanların kamusal hizmetlerden

faydalanabilmesini vergi ödemelerine bağlamak adil değildir.

Zira, kamusal mal ve hizmetlere en çok ihtiyaç duyanlar ödeme gücü en az olan yoksullar ve emekçilerdir.

Vergi adaletiVergiyi kamu hizmetlerinden yararlanmaya göre almaktır


Vergi, insanların ne kadar vergi ödeyebileceklerine göre, yani ödeme güçlerine göre alınmalı.

Bir vergi havuzu oluşturulur ve ödeme gücü eşit olanlar eşit, eşit olmayanlar farklı miktarda bu havuza katkıda bulunurlar.

Hiç ödeme gücü olmayanlar katkıda bulunmazlar, ama bu havuzun finanse ettiği hizmetlerden yararlanırlar.

Ödeme Gücü Kuramı: Vergi adaleti

Herkesin ödeme gücüne göre vergi vermesidir


Herkesin ödeme gücüne göre vergi vermesi halinde herkesin devlet üzerinde eşit hakka sahip olacağı, yani devletin herkes için var olduğu algısı da güçlendiriliyor.

Oysa devlet sınıflar üstü değil. Sınıfsal bir bakış açısı olmaksızın

farklı vergileme ilke, sistem ya da önerilerinin göreli adaletini değerlendirmek mümkün değil.

Ödeme Gücü Kuramı: Vergi adaleti

Herkesin ödeme gücüne göre vergi vermesidir


Kamu bütçesinden yoksullara, düşük gelir gruplara sosyal transferler yapılarak gelir bölüşümü iyileştirilebilir.

Bu transferler, emeklilik, sosyal güvenlik, sosyal sigorta, işsizlik, yoksulluk yardımı şeklindeki doğrudan transferler olabileceği gibi;

Ücretsiz kamusal eğitim ve sağlık, sosyal konut sunumu şeklindeki vatandaşların yaşam standartlarını yükseltecek dolaylı kamusal mal ve hizmet sunumları olabilir.

Bu hizmetlerin finansmanı üst gelir gruplarından artan oranlı bir biçimde alınan vergilerle karşılanır.

Musgrave / Sosyal Demokrasi (1960’lar) (Bütçe Yansıması)


Ana akımın her iki kanadı da vergilerin emek gücü tarafından yaratılan artı değer üzerinden alındığı ve aslında vergilemenin bir soygun olduğu gerçeğini gizler.

Artı değer, işçilerin ödenmemiş emek zamanlarının birikimli bir ürünüdür.

Kapitalist toplumda, artı değere kapitalistler tarafından el konulur.

Kapitalistin kârının kaynağı artı değerdir.

Marksizm’de vergi yorumu:

Verginin kaynağı artı değer


Kâr üzerinden alınan kurumlar vergisi ve / veya kâr dağıtımı üzerinden alınan gelir vergisi aslında,

kapitalistin işçiden gasp ettiğinin devlet ile paylaşılmış kısmıdır.

Devlet bu vergilerle sermaye birikimini kolaylaştırıcı ve bu eylemini meşrulaştırıcı işlevini yerine getirir.

Marksizm’de vergi yorumu:

Verginin kaynağı artı değer


Marx ( Fransa’da sınıf mücadeleleri ve L. Bonapart’ın 18. Brumeri): «Vergi alanındaki mücadele sınıf mücadelesinin en eski

biçimidir. Bu nedenle devletin, verginin sınıfsal içeriğini ve bu sınıfsal

ayrışmanın sömürücü doğasını örtbas edebilmek için eşitlikçi bir vergileme söylem ve biçimini yerleştirmesi gereklidir».

Tarih bize devletlerin vergi sömürüsünü gizleyemediği ya da onu ideolojik olarak haklı gösteremediği dönemlerde vergi isyanları üzerinden sınıf ayaklanması riskinin olduğunu gösterdi.

Yakın tarih ayrıca, devletin mali sorunlarının artmasıyla politik krizlerin doğabileceğini gösterdi (Yunanistan vs).

Marx:Adil vergileme söylemi sömürüyü

gizlemeye hizmet eder


Her türden adaletsizliğin ve eşitsizliğin temel nitelik olduğu kapitalist sistemde vergilemede adaletin sağlanabilmesi ütopik bir durumdur.

Örneğin kamusal hizmetlerin artan oranlı vergileme ile karşılanması yüzeysel olarak bedeli patronlara ödetmenin en iyi yolu gibi görünse de bu doğru bir çözümleme değil.

Ayrıca kriz koşullarında artan oranlı vergileme ve sosyal devlet bir ütopyadan ileri gidemez.

Son 20 yıldır emekçilerin kazanımları Avrupa’nın sosyal demokrasi ile yönetilen ülkelerinde dahi geri alınıyor.

Sonuç


Diğer yandan kapitalist sistem içinde yaşıyoruz.

Emekçilerin, emek örgütlerinin, sosyalistlerin vergileme konusundaki genel ilkesi;

halkın, emekçilerin üzerindeki yükü arttıran her türlü düzenlemeye karşı çıkarken,

bu yükü azaltanları desteklemek olmalıdır.

Sonuç


Emekçiler için, kapitalist egemenlerin kendi hükümetleri için vergi toplamayı nasıl örgütlediğinin temel bir önemi yok.

Sorulacak soru kimin, ne kadar vergilendiğinden ziyade, kimin ne amaçla vergilediğidir.

Zenginin vergilendirilmesi önerisi, popülist bir öneriden öteye gidemez.

Zira hepimiz sermayedarların yasal yollardan çok sayıda vergi kaçamağına sahip olduklarını ve bunlardan yararlanmak için nasıl bir danışmanlar ordusu istihdam ettiklerini biliyoruz.

Sonuç


Bu nedenden ötürü ilkesel olarak sosyalistlerin ‘şu vergiler yükseltilsin’ ya da ‘şu vergiler düşürülsün’ şeklinde bir vergi programları yoktur.

Sosyalistler, işçiler, emekçiler ve halklar üzerindeki tüm vergilere karşıdırlar.

Zenginlerin daha fazla vergilendirilmesini savunarak uzun erimde işçi sınıfının kapitalistleri yenme şansı yoktur.

Hiçbir vergi reformu karşı karşıya olduğumuz gücün sınıfsal karakterini değiştiremez.

Sonuç


Son olarak; Kapitalistlerin kârını ve gücünü oluşturan şey, biz

emekçilerin yarattığı, ama onların el koydukları artı değerimizdir. Yani bize sağlık hizmeti, eğitim hizmeti ve sosyal güvenlik

olarak sundukları şey bizzat bizim ürettiğimiz değerlerdir. Emekçilerin iktidarı işçileri vergilendirmeyecektir. Böyle bir iktidar, işçi sınıfının yaratacağı zengin

kaynaklarla tüm topluma yaşam boyu eğitim, sağlık, sosyal güvenlik gibi hizmetleri vergisiz sunabilecek bir imkana sahip olacaktır.

Sonuç

tÜrkİye’de vergİ adaletİ

Documents