türkiye petrolleri anonim ortaklığı (tpao) genel müdürlüğünün

ARAŞTIRMA-DENETLEMEYE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:

T.C. CUMHURBAŞKANLIĞI

Devlet Denetleme Kurulu

SAYI: 2005 /5 TARİH: 10.11.2005

TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI (TPAO) GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN 2002, 2003, 2004 YILLARI EYLEM VE İŞLEMLERİNİN ARAŞTIRILIP DENETLENMESİNE İLİŞKİN

RAPOR İÇİNDEKİLER

I. ARAŞTIRMA VE DENETLEMEYE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR A. ARAŞTIRMA VE DENETLEMENİN KONUSU

II. KONUYA İLİŞKİN BİLGİLER A. GENEL AÇIKLAMA B. TÜRKİYE'DE PETROL

III. KURUMA İLİŞKİN BİLGİLER A. KURULUŞ VE GELİŞİM B. ÖRGÜTLENME

1. Yönetim Kurulu 2. Genel Müdürlük 3. İştirak ve Ortaklıklar

a. TPIC-Turkısh Petroleum Internatıonal Company Lımıted. b. TPOC-Turkısh Petroleum Overseas Company Lımıted. c. TPBTC LTD.- Turkısh Petroleum BTC. Ltd. d. TPSCP LTD- Turkısh Petroleum SCP Ltd. e. TKTM LTD- Kazak Türkmunay Ltd. Ortak Şirketi

C. PERSONEL DURUMU 1. İstihdam Şekilleri

a. Kapsam Dışı Personel b. Kapsam İçi Personel c. Geçici İşçi d. Yüklenici Elemanı

2. Personele İlişkin Sayısal Veriler D. KURUM ÇALIŞMALARI

1. Arama 2. Sondaj 3. Kuyu Tamamlama

http://cumhurnet/cankaya5/tr_html/DDK/tpao.htm (1 of 36) [28.11.2008 16:01:58]


4. Üretim 5. Pazarlama 6. Yurt Dışı Çalışmalar

a. Kazakistan b. Azerbaycan c. Türkmenistan d. Irak e. Libya f. Diğer Ülkeler

7. Diğer Çalışmalar a. a) Araştırma Merkezi b. Makine-İkmal ve İnşaat c. İş Güvenliği-Çevre Koruma

E. MALİ DURUM IV. SAPTAMA VE DEĞERLENDİRMELER

A. YÖNETİM KURULU 1. Yönetim Kurulu Toplantıları 2. Yönetim Kurulu Kararları

B. PERSONELE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER 1. Açıktan Atama İşlemleri 2. Yurt Dışı Sürekli Görevlendirmeler 3. Kapsam Dışı Personel Yönetmeliği

C. TPAO'NUN YURT DIŞINDA KURULU İŞTİRAKLERİ 1. Mevcut İştirakler 2. İştiraklerin Yurt Dışında Kuruluş Amacı 3. Yurt Dışında Kurulu Şirketlerin Mali Yapısı

D. YURT DIŞI PROJELERİN FİNANSMANI AMACIYLA ALINAN KREDİLER E. MALÎ SORUNLAR

1. Sermaye Durumu 2. KDV ve ÖTV Bağışıklığından Tam Olarak Yararlanılmaması 3. Devlet Hissesi Karşılığı Teslim Alınan Ham Petrol 4. Ödenen Tazminat ve Cezalar 5. Aramalarda Kullanılan Dozerler 6. Petrol Taşıma İhaleleri

F. TAŞINMAZ MALLAR V. SONUÇ



I. ARAŞTIRMA VE DENETLEMEYE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR

A. KURULUŞ VE GELİŞİM Araştırma ve denetlemenin konusunu; Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Genel Müdürlüğünün 2002, 2003, 2004 yılları eylem ve işlemlerinin araştırılıp denetlenmesi oluşturmaktadır. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı ile ilgili araştırma ve denetleme sırasında; Kurumla ilgili kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük ve yönetmelikler gözden geçirilmiştir. Kurum Yönetim Kurulunun 2002-2004 yıllarındaki kararları incelenmiştir. Başbakanlık Teftiş Kurulu, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulunun Kurumla ilgili raporları değerlendirilip irdelenmiştir. Kurum Teftiş Kurulunca düzenlenen inceleme ve soruşturma raporları, diğer birimlerce düzenlenen çalışma raporları gözden geçirilip değerlendirilmiştir. Kurumun yıllık çalışma raporları, bültenler ve diğer yayınlarda yer alan bilgilerden yararlanılmış, Kurum çalışmalarıyla ilgili dosya ve belgeler örnekleme yöntemiyle incelenmiştir.

II. KONUYA İLİŞKİN BİLGİLER

A. GENEL AÇIKLAMAR Çeşitli hidrokarbonların karışımından meydana gelen petrolün yoğunluğu, kimyasal bileşimine ve viskozitesine göre değişmektedir. Petrol endüstrisinde petrolün özgül ağırlığı yerine "API gravite derecesi" kullanılmakta; gravite büyüdükçe yoğunluk küçülmekte ve petrolün kalitesi yükselmektedir. Petrolün hacmi de yine 60 F'de ve 1 atmosfer basınçta ölçülmekte ve varil cinsinden ifade edilmektedir. Bir 1 varil; 159 litre ve 42 ABD galonuna, 1 ton ise 7,33 varile denk gelmektedir. Rezervuardaki petrol hacmi, petrolün tankta dinlendirilmesi ile % 6-8 oranında azalmaktadır. Ham petrolün rafinerilerde arıtılması ve işlenmesi sonucunda, ortalama olarak %43 benzin, % 18 fuel oil ve motorin, % 11 LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı, propan veya propan-bütan karışımı), % 9 jet yakıtı, % 5 asfalt ve % 14 diğer ürünler elde edilmektedir. Doğal gaz; metan (CH4), etan (C2H6), propan (C3H8) gibi hafif moleküler ağırlıklı hidrokarbonlardan oluşan bir karışımdır. Yer altında yalnız başına veya petrol ile birlikte bulunabilir. Doğal gaz, yüzeyde ayrıştırılarak içerisinde bulunan ağır hidrokarbonlar (bütan, pentan v.b.) uzaklaştırılır. 20. yüzyılın başlamasıyla birlikte; otomotiv, petrokimya ve donanmada petrolün kullanımı önem kazanmıştır. İngiliz donanması 1905 yılından itibaren bütün gemilerde fuel-oil'i yakıt olarak kullanmaya başlamıştır. Ortaya çıkan petrol gereksinimini karşılamak için büyük ülkeler Ortadoğu petrollerine yönelmişlerdir. İkinci Dünya Savaşında sonra boru teknolojisinde ortaya çıkan gelişmeler doğal gazın ülkeler arasında taşınmasını sağlamış; artan enerji gereksinimine bağlı olarak boru hatlarıyla taşıma yanında Cezayir, Nijerya



gibi ülkelerin ürettiği doğal gaz, sıvılaştırılarak tankerlerle taşınmaya başlamıştır. 1960 yılında OPEC'in (Organization Of Petroleum Exporting Countries) kurulmasıyla yeni bir döneme girilmiştir. Başlangıçta beş üye ile (İran, Irak, Kuveyt, S.Arabistan ve Venezuella) kurulan OPEC'e 1961'de Katar, 1962'de Endonezya ve Libya, 1967'de Birleşik Arap Emirlikleri, 1969'da Cezayir ve 1971'de Nijerya üye olmuş, üye sayısı 11'i bulmuştur. 1950 ve 1960'lı yıllar büyük petrol şirketlerinin etkinliği altındaki yıllar olarak bilinirken 70'li yıllarda OPEC etkin olmuştur. Genişleyen Kuzey Amerika ekonomisinin etkisi ve özellikle Asya ekonomilerindeki iyileşmeye koşut olarak küresel istem 1997 yılından itibaren yılda ortalama 2,0 mvg (milyon varil/gün) artmıştır. Dolayısıyla petrol sunum-istem dengesi açık vermiştir. Bunun sonucunda stoklar hızla erimeye başlamış, bu durum kaçınılmaz olarak fiyat hareketleri üzerinde olumsuz etki yaratmış ve fiyatlar yükselmeye başlamıştır. 1975'de 54.947 bin varil/gün olan dünya ham petrol tüketimi 2004'te 80.757 bin varil/güne ulaşmıştır. Günümüz dünyasında çok önemli bir rolü olan petrol, birincil enerji tüketiminde %37 ile ilk sırayı almakta, bunu % 26 ile kömür, % 24 ile doğal gaz, % 13 ile diğer enerji kaynakları izlemektedir. (Türkiye'de birincil enerji tüketimi oranları ise ham petrol % 43, doğal gaz % 25, kömür % 21, diğer kaynaklar % 11'dir.) Mevcut verilere göre dünya enerji kaynaklarının rezerv ömrü; ham petrol için 41, doğalgaz için 67, kömür için 192 yıl olarak hesaplanmaktadır. Rezervin 82,9 milyar varili (%7,0) OECD ülkelerinde, 890,3 milyar varili (%74,9) OPEC ülkelerinde, 120,8 milyar varili (%10,2) ise eski Sovyetler Birliği ülkelerinde bulunmaktadır. Rezerv açısından ilk 10 sırada yer alan ülkelerin durumu aşağıda gösterilmiştir.

Ülke Rezerv (milyar varil) Oran (%)

Suudi Arabistan 262,7 22,1

İran 132,5 11,1

Irak 115 9,7

Kuveyt 99 8,3

Birleşik Arap Emirlikleri 97,8 8,2

Venezuella 77,2 6,5

Rusya Federasyonu 72,3 6,1

Libya 39,1 3,3

Nijerya 35,3 3

ABD 29,4 2,5

Doğal gaz da ise 2004 sonunda kanıtlanmış rezerv 179,53 trilyon m3'tür. Doğal gaz rezervleri açısından ilk on sırada yer alan ülkelerin durumu aşağıdadır.



Ülke Rezerv (Trilyon m3) Oran (%)

Rusya Federasyonu 48 26,7

İran 27,5 15,3

Katar 25,78 14,4

Suudi Arabistan 6,75 3,8

B.Arap Emirlikleri 6,06 3,4

ABD 5,29 2,9

Nijerya 5 2,8

Cezayir 4,55 2,5

Venezuella 4,22 2,4

Irak 3,17 1,8

B. TÜRKİYE'DE PETROL Türkiye'de sondajla petrol aranmasına ilk olarak 1887'de verilen imtiyazla İskenderun civarında başlamış, bunu 1892'de Mürefte'de, 1898'de Ganos'ta (Gaziköy), 1899'da Horadere'de, 1906'ta Hora, Mürefte ve Şarköy'de, 1922'de Güneydoğu Anadolu Bölgesinde arama ve sondaj çalışmaları yapılmıştır. 1926 yılında 792 sayılı Petrol Yasası çıkarılmış ve Türkiye sınırları içindeki petrollerin çıkarılması ve işletilme hakkı Maadin Yasasına tâbi olmak koşuluyla Hükümete verilmiştir. 1927-1929'da Kürzot, Çımagil, Mürefte, Boyabat ve Cizre civarlarında araştırmalar yapılmıştır. 20 Mayıs 1933'de çıkarılan 2189 sayılı Yasayla Petrol Arama ve İşletme İdaresi kurulmuştur. 13.10.1934'de Mardin'de ilk derin sondaja başlanmış, petrole rastlanmamıştır. 22 Haziran 1935 tarihli, 2804 sayılı Yasayla Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kurulmuş, Altın ve Kömür İdareleri yanında Petrol Arama ve İşletme İdaresi de MTA'nın bünyesine alınmıştır. MTA Enstitüsü Petrol Grubu Direktörlüğü, Mardin ve Gercüş'te sondajlar yapmış, ancak olumlu bir sonuçlar alamamıştır. 1940'da, Ramandağı Maymune Boğazında bir numaralı Raman Kuyusunda petrole rastlanmıştır. Başlangıçta günde 11 tonluk bir verim sağlanan kuyuda daha sonra su miktarı artmış ve günlük üretim 3 tona kadar düşmüş, 1944'de kuyu terkedilmiştir. Bu kuyunun dört tarafından sondaj yerleri belirlenmiş, ticari anlamda petrol keşfi 1945'de Raman 8 kuyusunda yapılmıştır.1947'de Raman 9'un sondajına başlanmış daha sonra diğer kuyularla devam edilmiştir. Raman sahasından sonra 1951 yılında Garzan sahası keşfedilmiştir.



07.03.1954'de kabul edilen 6326 sayılı Petrol Yasası ile petrol faaliyetleri yasal çerçeveye kavuşturularak yerli ve yabancı özel sermayeye açılmış; aynı tarihli ve 6327 sayılı Yasayla da Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı kurularak MTA'nın ilgili birimleri TPAO'ya bağlanmıştır. Petrol Yasasının uygulanmasının denetimi de "Petrol İşleri Genel Müdürlüğü" ne verilmiştir. Üretim 1955 yılında 178 bin ton iken 1960 yılında 375 bin tona, 1965 yılında 1,53 milyon tona, 1969 yılında 3,6 milyon tona ulaşmıştır. Bu yılda tüketilen 6,63 milyon ton petrolün % 55'i yerli üretimle karşılanmış ve bu orana bir daha erişilememiştir. 1960-1975 yılları arasında düşük düzeyde gerçekleşen jeolojik ve jeofizik faaliyetler, 1975 yılından sonra devamlı artış göstermiş, buna koşut olarak sondaj faaliyetleri de artarak 1986 yılında delinen 125 kuyuda 263.246 metreye ulaşmıştır. Üretim, 1991 yılında 4,45 milyon ton ile rekor düzeye erişmiştir. 90'lı yıllarda tüketim artarken üretim düşmüş, toplam üretim 2001 sonunda 2,55 milyon tona düşmüş ve 28,63 milyon tonluk sivil tüketimin ancak % 9'unu karşılayabilmiştir. Türkiye'nin doğal gazla tanışması 1970'li yılları bulmuş, TPAO tarafından 1970 yılında Hamitabat ve Kumrular sahaları keşfedilmiştir. Türkiye'de doğal gazın yaygın kullanımı 01 Ekim 1986 tarihinde yapımına başlanan 850 km.lik SSCB-Türkiye doğal gaz boru hattının Nisan 1988'de bitirilmesi ile başlamaktadır. 2004 sonu itibarıyla ülkemizde ham petrol tüketimi 26 milyon ton, doğal gaz tüketimi 23 milyar m3 (LNG dahil) civarındadır. Ham petrol tüketiminin %91'i, doğal gaz tüketiminin % 97'si ithalatla karşılanmaktadır. TPAO, 2004 sonu itibarıyla Türkiye'deki yaklaşık 1,1 milyar varil üretilebilir petrol rezervlerinin %58'ine, kümülatif üretimden geriye kalan 278 milyon varil "kalan üretilebilir petrol" rezervinin %70'ine, 14 milyar m3 üretilebilir doğalgaz rezervinin %49'una sahiptir. Son 10 yıllık dönemde sondaj öncesi arama (jeoloji-jeofizik) faaliyetlerinin %5'ini, sondajların %75'ini, ham petrol üretiminin %74'ünü ve doğalgaz üretiminin % 91'ini yine TPAO gerçekleştirmiştir.

Türkiye'de petrol arayan şirketlerin 2004 yılında yaptıkları sondajlar (Kaynak: TPAO)

Arama Tespit Üretim Toplam

Şirket Adet Metre Adet Metre Adet Metre Adet Metre

TPAO 13 22.897 6 12.229 7 12.661 26 47.787

TPAO Diğer şirket Ortaklığı 2 3.133 5 5.718 1 2.782 8 11.633

Diğer Şirketler 15 16.824 3 4.947 14 13.202 32 34.973

Toplam 30 42.854 14 22.894 22 28.645 66 94.393

(- Kuyu adetlerinde sondajı yıl içinde açılan kuyular esas alınmıştır. - Ortak arama sondajlarının 4.445 m.si TPAO hissesine düşen miktardır. - Ortak üretim sondajlarının 2.237 m.si TPAO hissesine düşen miktardır.)



Şirketler itibarıyla 2002-2004 yıllarında Türkiye'nin ham petrol üretimi (Kaynak: TPAO)

(m.ton)

Şirket 2002 2003 2004

TPAO 1.712.038 1.623.616 1.542.754

N.V.Turkse Perenco 586.971 593.827 597.475

Petroleum Exp. Med.Inc. 93.484 117.579 103.090

Ersan+Aladdin Trns Med. 1.254 1.426 2.015

Ersan+Aladdin 1.946 2.057 1.898

Ersan+Aladdin+Avenue - - 1.967

Pınnacle Turkey Inc. - 2.582 -

Amity Oil 682 2.181 1.723

Madison Oil Turkey 15.458 13.361 10.706

Madison (Turkey) Inc. 29.700 17.992 13.903

Toplam 2.441.534 2.374.621 2.275.531

Şirketler itibarıyla 2002-2004 yıllarında Türkiye'nin doğal gaz üretimi (Kaynak: TPAO)

Şirketler 2002 2003 2004

TPAO 268.019.668 353.261.824 432.837.975

TGT+PIN 821.226 660.893 1.140.253

NTV+PERENCO 20.374.486 20.364.443 21.442.715

AMITY OİL 27.707.718 76.681.948 89.500.869

TGT+ETE 66.479.641 110.250.550 162.168.721

TGT - - 76.342

Toplam 383.402.739 561.219.658 707.166.875

1954 yılından 2003 yılı sonuna kadar ülkemizde 201 yabancı şirket arama faaliyetinde bulunmuş olup, 2003 sonu itibarıyla yerli yabancı arama faaliyetlerini sürdüren toplam 29 şirketin elinde 28.234.168 hektar alana ilişkin 282 adet arama ruhsatnamesi vardır. Arama ruhsatının % 36,8'i, arama alanının %62,22'si TPAO'ya ait bulunmaktadır. Yabancı petrol şirketlerinin; başlangıçtan 2003 yılı sonuna kadar ithal ettikleri sermaye tutarı 107.572.517.093.049 TL, sermaye transferleri toplamı 290.830.190.037.489 TL. olmuştur.

III. KURUMA İLİŞKİN BİLGİLER



A. KURULUŞ VE GELİŞİM Petrol arama ve işletme işleri, 1954 yılına kadar MTA Enstitüsü Petrol Grubu Direktörlüğünce yürütülmüştür. 07.03.1954 tarihinde kabul edilen 6327 sayılı Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Yasasının Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye dayanılarak 10.12.1954 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Esas Mukavele ile Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı kurulmuş ve MTA'nın ilgili birimleri TPAO'ya bağlanmıştır. Yasaya göre Ortaklığın faaliyet konusu; "a) Petrol Kanunu hükümleri dahilinde Türkiye'de petrol ameliyelerini ve icabında petrol ve petrol mahsullerinin alım, satım ve tevziini yapmak ve faaliyet mevzuuna dahil işler için her türlü ticari muamelelere girişmek, b) Faaliyetiyle ilgili olmak üzere ticaret şirketleri kurabilmek, Türkiye'de ve yabancı memleketlerde kurulmuş bu nevi şirketlere iştirak edebilmek" olarak belirlenmiştir. 11.04.1983 günlü, 60 sayılı ve 10.10.1983 günlü, 98 sayılı Türkiye Petrol Kurumu Kuruluşu Hakkında KHK'ler ile Şirket, Türkiye Petrol Kurumunun bağlı ortaklığı haline getirilmiştir. 08.06.1984 günlü, 233 sayılı KHK ile Türkiye Petrol Kurumu kaldırılarak TPAO'ya iktisadi devlet teşekkülü statüsü verilmiş; TÜPRAŞ, POAŞ, BOTAŞ ve DİTAŞ, TPAO'ya bağlı ortaklık haline getirilmiştir. İPRAGAZ, TÜMAŞ ve LİBYA-TÜRK Mühendislik, Müşavirlik A.Ş. ise TPAO'nun iştirakleri olarak kalmışlardır. Sonraki yıllarda uygulanan özelleştirme politikaları ve diğer düzenlemeler sonucu sırasıyla TÜPRAŞ, POAŞ, DİTAŞ, BOTAŞ ve İGSAŞ, TPAO bünyesinden ayrılmış, ayrıca yeni bazı şirketler kurulmuştur. Kurum 233 sayılı KHK'ya tâbi KİT statüsünde bir kuruluş olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

B. ÖRGÜTLENME 233 sayılı KHK ve TPAO Genel Müdürlüğü Ana Statüsüne göre, Kurumun organları Yönetim Kurulu ve Genel Müdürlüktür.

1. Yönetim Kurulu Kurumun en yüksek düzeyde yetkili ve sorumlu karar organı olan Yönetim Kurulu, bir başkan ve beş üyeden oluşmaktadır. Yönetim Kurulu, Genel Müdürün çağrısı üzerine ayda iki defadan az olmamak üzere üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanmakta ve kararlarını üye tam sayısının salt çoğunluğu ile almaktadır.

2. Genel Müdürlük TPAO Genel Müdürlüğü; Genel Müdür, Genel Müdür yardımcıları ve bağlı birimlerden oluşmaktadır. Merkez örgütü; Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, İnceleme ve Geliştirme Kurulu ile daire başkanlıklarından oluşmaktadır. Merkez örgütünde bulunan birimler şunlardır.



. Teftiş Kurulu Başkanlığı . Hukuk Müşavirliği . Personel ve İdari İşler Daire Başkanlığı . Mali İşler Daire Başkanlığı . İnceleme ve Geliştirme Kurulu . Arama Daire Başkanlığı . Sondaj Daire Başkanlığı . Üretim Daire Başkanlığı . Kuyu Tamamlama Hizmetleri Daire Başkanlığı . Yurt Dışı Projeler Daire Başkanlığı . Araştırma Daire Başkanlığı . Bilgi Teknolojileri Daire Başkanlığı . Strateji Daire Başkanlığı . Makina İkmal ve İnşaat Daire Başkanlığı . Planlama ve Koordinasyon Daire Başkanlığı . İş Güvenliği ve Çevre Koruma Daire Başkanlığı . Savunma Sekreterliği . Kalite Müdürlüğü . Yönetim Kurulu Büro Müdürlüğü . Özel Kalem Müdürlüğü. Batman, Adıyaman ve Trakya bölge müdürlükleri ile İstanbul Satınalma ve Gümrük Müdürlüğü, Kurumun taşra örgütünü oluşturmaktadır. Kurumun Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan ve Libya'da birer ofisi bulunmaktadır.

3. İştirak ve Ortaklıklar TPAO'nun, tamamı yurt dışında kurulmuş olan ortaklık ve iştirakleriyle ilgili bilgilere aşağıda yer verilmiştir.

a) TPIC-Turkısh Petroleum Internatıonal Company Lımıted.



TPAO tarafından 28.07.1988 günlü, 88/13180 sayılı Bakanlar Kurulu kararına dayanılarak 07.12.1988 tarihinde merkezi Jersey Channel Island olmak üzere kurulan TPIC'ın amacı; yurt içi ve yurt dışında petrol ameliyeleri (arama, sondaj, üretim, taşıma, pazarlama, servis hizmetleri, rafinaj) konularında faaliyet göstermek suretiyle Türkiye'nin petrol gereksiniminin karşılanmasına katkıda bulunmaktır.

b) TPOC-Turkısh Petroleum Overseas Company Lımıted. Şirket, "Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının Yurt Dışında Şirket Kurması ve Kurulmuş Şirketlere İştirak Etmesi Hakkındaki" 95/7590 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile kurulmuştur. Öncelikli olarak TPAO'nun Şah Deniz Projesine ortak olabilmesi için kurulan ve merkezi Channel Island (Jersey) da olan şirketin sermayesi 10.000 dolar olup tamamı TPAO'ya aittir.

c) TPBTC LTD.- Turkısh Petroleum BTC. Ltd. TPAO'nun, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı (Bakü-Tbilisi- Ceyhan Main Export Crude Oil Pipeline/BTC) Projesi ve proje şirketlerine iştiraki amacıyla 2000/1398 sayılı Bakanlar Kurulu kararına dayanılarak 20.02.2002 tarihinde Cayman adalarında kurulmuştur.

d) TPSCP LTD- Turkısh Petroleum SCP Ltd TPAO'nun, Şah Deniz Projesinin boru hattı bölümündeki (South caucasus pipeline/SCP projesi) proje şirketlerine iştiraki amacıyla 2000/1398 sayılı Bakanlar Kurulu kararına dayanılarak 24 Mayıs 2002 tarihinde Cayman adalarında kurulmuştur.

e) KTM LTD- Kazak Türkmunay Ltd. Ortak Şirketi Kazakistanda petrol ameliyeleri ve ticareti yapmak üzere TPAO ile Kazakistan Jeoloji ve Yeraltı Kaynaklarını Koruma Bakanlığı arasında imzalanan 09.01.1993 tarihli anlaşma uyarınca kurulmuştur. Şirkette TPAO'nun payı % 49, Kazakistan tarafının (Kazmunay Gaz) payı %51'dir. 2004 yılı sonu itibarıyla KTM Ltd.nin üretimi 13.139.637 varile ulaşmıştır.

C. PERSONEL DURUMU

1. İstihdam Şekilleri

a) Kapsam Dışı Personel İşveren vekili konumunda ya da işveren açısından özellik gösteren bazı görev unvanlarında çalıştırılan personeldir. Kapsam dışı personelin özlük hakları ile disiplin yönünden tâbi olacakları kurallar "Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Kapsam Dışı Personel Yönetmeliği" ile düzenlenmiştir.

b) Kapsam İçi Personel İş Yasası ve Sosyal Sigortalar Yasası ile bunlarla ilgili düzenlemelere göre çalıştırılan ve toplu iş sözleşmesine



tâbi olan personeldir.

c) Geçici İşçi Bütçe Yasaları ve KİT Genel Yatırım ve Finansman Kararnameleri gereği, Hazine Müsteşarlığının uygun görüşü ve Devlet Personel Başkanlığının izni ile yıl içerisinde 30 iş gününden fazla süre ile en fazla 11 ay çalıştırılabilen personeldir.

d) Yüklenici Elemanı Kurumda, yukarıda sayılanlar dışında, hizmet alım ödenekleri kapsamında yüklenici elemanları da çalıştırılmaktadır.

2. Personele İlişkin Sayısal Veriler Kurumda çalıştırılan personelin 2002-2005 yıllarındaki dağılımı şöyledir.

Personelin türü 31.12.2002 31.12.2003 31.12.2004 31.03.2005

Kapsam Dışı 962 960 972 997

Kapsam İçi 2.965 3.238 3.013 2.867

Geçici Personel (*) 617 380 1.125 768

Toplam 4.544 4.578 5.110 4.632

Yüklenici elemanı 1.528 1.533 379 356

Genel Toplam 6.072 6.111 5.489 4.988

(*) Geçici personel sayısı Kasım sonu itibarıyladır.)

Personelin merkez ve taşra itibarıyla dağılımı aşağıdadır.

Merkez Bölgeler

2002 2003 2004 2002 2003 2004

Kapsam Dışı 700 708 706 262 252 266

Kapsam İçi 322 490 465 2643 2748 2548

Geçici 346 364 354 271 16 771

Toplam 1368 1562 1525 3176 3016 3585

31.03.2005 itibarıyla personelin (kapsam dışı, kapsam içi ve geçici personel) eğitim durumu aşağıda gösterilmiştir.

Eğitim Durumu Sayı Oran (%)

Yüksek Okul 1245 27

Orta Öğretim 2085 45



İlköğretim 1302 28

Toplam 4632 100

31.03.2005 itibarıyla Kurum personelinden 25 kişi yurt dışında (Kazakistan 16, Libya 5, Türkmenistan 1, Azerbaycan 3), 13 kişi Kurum dışında (TBMM 2, Başbakanlık 5, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 6) görev yapmaktadır.

D. KURUM ÇALIŞMALARI

1. Arama TPAO'nun arama faaliyetleri Arama Daire Başkanlığınca yürütülmekte ve hidrokarbon varlığı kanıtlanmış bölgelerin yanı sıra, henüz yeterince aranmamış yörelerde de arama yapılmaktadır. Arama faaliyetleri yurt içi ve yurt dışında sürdürülmekte, Kurumun kendi aramaları yanında çeşitli şirketlerle ortak olarak gerçekleştirilen arama çalışmaları da bulunmaktadır. Arama ruhsatları, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye genelindeki 18 bölge esas alınarak verilmektedir. 2002-2004 yıllarında arama ve tespit sondajı yapılan kuyular ve metrajları aşağıda gösterilmiştir.

2002 2003 2004

Kuyu adı Metresi Kuyu adı Metresi Kuyu adı Metresi

Lüleburgaz-1 2.101 Karaçalı-10 1.750 İğdeler-1 149

Karaçalı-9 962 Vakıflar-04 1.503 G.Karaçalı-9 1.976

Vakıflar-03 1.555 Vakıflar-05 1.505 Kumrular-5 1.550

Yulaflı-5 1.800 G.Karaçalı-4 1.806 Mesutlu-1 2.020

Sevindik-3 2.170 G.Karaçalı-5 1.801 Misinli-1 2.182

Sarılar-1 2.057 G.Karaçalı-6 1.760 Müsellim-1 2.200

Kayabeyli-1 2.285 G.Karaçalı-7 1.860 Yulaflı-7 1.323

Muş-1 2.800 G.Karaçalı-8 1.900 Yulaflı-8 1.901

Güzeldere-2 2.800 Muş-2 2.054 Üç basamak-1 1.669

Özlüce-1 1.276 Kars-1 3.414 Beydağı-1 3.201

Gökiçi-1 2.294 Ortaca-1 2.526 Beyçayır-6 2.303

Mülk-1 2.719 Üç basamak-1 1.882 D.Silivanka-6 2.479

Tokaris-17 2.014 G.Raman-1 1.272 G.Raman-2 1.234

Beyazköy-1 970 B.Yalankoz-1 2.204 G.Raman-2A 325

Göçerler-3 703 Tokaris-17 255 Mehmetçik-1 1.207

Toplam 28.506 Meyiltepe-1 871 Aydoğdu-1 2.780http://cumhurnet/cankaya5/tr_html/DDK/tpao.htm (12 of 36) [28.11.2008 16:01:58]


İncirlik-1 848 Işıklı-1 2.170

Nazilli-1 965 İkizce-13 2.247

Çayırdere-1 452,5 Kavaklı-1 1.350

Adatepe-1 855,5 İncirlik-2 860

Göçerler-4 714,5 Adatepe-4 (%50 Amity) 1.700

Göçerler-5 715 Çayırdere-2 (%50 Amity) 720

Adatepe-2 643 Çayırdere-3 (% 50 Amity) 710

Adatepe-3 656 D.Adatepe-2 (% 50 Amity) 1.330

Toplam 34.212,50 Göçerler-6 (% 50 Amity) 1.257

D.Adatepe-2 (% 50 Amity) 1.331

Ayazlı-1 ( %49 Madison) 1.800

Toplam 43.974

Arama-tespit çalışmalarının bir kısmı Kurum tarafından yapılırken bazı arama çalışmaları çeşitli şirketlerle ortak olarak yürütülmektedir. TPAO ile AMITY OIL INTERNATIONAL şirketleri arasında 31.08.2000 tarihinde %50 ortaklık hissesi ile "Trakya Baseni Ortak İşletme Anlaşması" imzalanmış, bu anlaşmayla her iki şirketin elinde bulunan ruhsatların ortak girişim alanlarındaki hidrokarbonun birlikte araştırılması, değerlendirilmesi, geliştirilmesi ve üretilmesi amaçlanmıştır. TPAO ile MADISON OIL arasındaki ilke anlaşması 1995 yılında imzalanmış, 2002 yılında metinde değişiklik yapılmıştır. Anlaşma ile Güney Akçakoca civarında arama ve üretim amaçlanmıştır. Doğu Karadeniz'de Türk karasularında arama yapılması amacıyla TPAO ile BP arasında 02 Mayıs 1991'de imzalanan anlaşma ile keşif yapılıncaya kadar tüm giderlerin BP tarafından karşılanacağı, keşiften sonraki giderleri ise tarafların hisseleri oranında karşılayacakları karara bağlanmıştır. TPAO ile EL PASO firması arasında imzalanan Mersin İskenderun Körfezi Anlaşması ve XIII-XIV Bölge Kara Alanları Temlik ve Ortak İşletme Anlaşması kapsamında Mersin-İskenderun körfezinde bazı çalışmalar yapılmış, kara alanlarında ise 2004 yılı sonu itibarıyla 190,875 km2 boyutlu sismik veri toplama çalışması ile birlikte proses ve yorum çalışmaları tamamlanmıştır. TPAO ile CHEVRON TEXACO arasında 8 Aralık 1988 tarihinde imzalanan Ortak Arama ve Geliştirme Anlaşması ile birinci arama döneminde Güneydoğu Anadolu Bölgesinde sismik çalışma yapılmış ve 4759 metre derinlikte bir kuyu kazılması öngörülmüş ancak çalışmalar henüz istenen düzeye gelmemiştir. NTV PERENCO firması ile Kastel, Karaali ve Yalankoz sahalarında üretime devam edilmiş, 2002-2004 yıllarında yeni bir arama yapılmamıştır.

2. Sondaj Arama çalışmalarının belirli bir sonuca ulaşması durumunda sondaj aşamasına geçilmekte ve



"yeryüzünden yeraltının derinliklerine farklı çaplarda yuvarlak bir delik açma işlemi" olarak tanımlanan sondaj işlemine başlanmaktadır. Sondaj işlemine, sondaj yapma veya kuyu kazma; sondaj yapılarak açılan kuyuya sondaj veya kuyu; sondaj yapmak için kullanılan donanıma sondaj donanımı, sondaj kulesi, sondaj makinası; sondajın yapılacağı yere de lokasyon denilmektedir. Arama, tespit, ortak arama, üretim, ortak üretim ve doğal gaz depolama amacıyla TPAO tarafından 1954-2004 yılları arasında açılan kuyulara ilişkin bilgiler aşağıdadır.

Metraj Adet

Arama kuyusu 2.586.246 1.093

Üretim kuyusu 1.682.309 1.042

Ortak arama kuyusu 124.814 62

Ortak üretim kuyusu 49.218 24

Müteahhide açtırılan kuyular 72.486 39

Jeotermal 4.362 5

Müteahhitlik hizmeti verilen kuyu 21.850 14

Doğalgaz depolama 27.337 11

Toplam 4.568.622 2.290

1954 yılında 755 metre ile başlayan sondaj faaliyetleri 1960'da 27.625 m., 1970'de 61.714 m., 1980'de 125.634 metre olmuş, 1986 yılında 224.969 m. ile en yüksek noktaya ulaşılmıştır. 1987'den itibaren düşüş başlamış, 1990 yılında 172.118 metre olan rakam 1994'de 83.340 m., 1997'de 90.288 m. olmuş, diğer yıllarda ise daha düşük rakamlarda seyretmiştir. 1986 yılı, 106 kuyu ile kuyu sayısı bakımından da en fazla sondajın yapıldığı yıl olmuş, 1994 ve sonraki yıllarda kuyu sayısı 50'nin altında kalmıştır. Bugüne kadar kazılan kuyuların en derini 6111 metre olup, en derin on kuyu ile ilgili bilgilere aşağıda yer verilmiştir.

Kuyu AdıSondaj Ruhsat

Bölgesi Son Derinlik (m)Başlama Bitiş

Demre-1 1985 1987 XVIII 6111

Boyluca-1 1979 1982 X 5745

Kaş-1 1988 1989 XVIII 5289

Çelikli-101 1985 1986 X 5195

Büyükalan-1 1988 1989 XVIII 5190

Çorlu-3/A 1985 1986 I 5043



Akkuyu-1 1989 1990 XIV 4871

Cumalar-1 1988 1989 XII 4829

Kaynarca-1 1982 1983 I 4828

Filyos-1 1987 1988 II 4800

151 Kuyunun derinliği 4000 metreden, 115 kuyunun derinliği 3500 metreden fazladır. Derin kuyuların büyük çoğunluğu arama-tespit amaçlı olup, üretim amaçlı en derin kuyu 3510 metre ile Hamitabat-16 kuyusudur. Deniz sondajlarında, derin deniz sondajı (su derinliği 100 metreden fazla) sayılan kuyularla ilgili bilgiler de aşağıdadır.

Kuyu Başlama tarihi Bitiş tarihi Su derinliği Derinlik Kazıldığı yer

Limanköy-2 22.08.1999 16.10.1999 685 3326 Batı Karadeniz

Ceylan-1 14.08.2001 09.10.2001 231 2800 Akdeniz

Limanköy-1 09.07.1999 16.08.1999 854 2755 Batı Karadeniz

Mercan-1 12.07.2001 05.08.2001 153 2021 Akdeniz

Ayşe-1 26.10.1981 22.11.1981 206 1675 Akdeniz

Sondaj faaliyetlerinin 2002-2004 yıllarındaki durumu aşağıda verilmiştir.

2002 2003 2004

Adet Metre Adet Metre Adet Metre

Arama kuyusu 8 18.332 9 16.036 14 22.897

Tespit kuyusu 5 8.501 9 14.140 6 12.229

Üretim kuyusu 2 4.380 - - 7 12.661

Doğal gaz depolama kuyusu 5 5.577 4 12.386 4 9.374

Müt.hiz.verilen kuyu 4 4.224 7 12.710 - -

TPAO sondaj makinası ile ortak arama kuyusu 2 3.345 6 8.073 4 4.091

Müteahhit sondaj makinası ile ortak üretim kuyusu - - - - 3 4.760

TPAO sondaj makinası ile ortak üretim kuyusu 1 2.798 - - 1 2.782

Toplam 27 47.157 35 63.345 39 68.794

3. Kuyu Tamamlama Açılan kuyuların çimentolama, test, log, kuyu uyarma ve kuyu tamamlama hizmetleri, Kuyu Tamamlama Hizmetleri Daire Başkanlığınca yürütülmektedir.



Son on yıllık dönemde yapılan workover, teknik operasyon ve log operasyonlarına ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir. - Workover çalışmaları ve log operasyonları:

Yıllar Tamamlama, yeniden tamamlama sayısı

Giderilen arıza sayısı

Log operasyonları

1995 61 1.975 154

1996 67 1.926 212

1997 93 2.388 243

1998 86 2.681 221

1999 105 2.546 229

2000 85 2.462 126

2001 71 2.359 124

2002 64 2.519 89

2003 52 2.516 145

2004 102 2.543 175

- Teknik operasyon çalışmaları:

Yıllar Çimentolama Asitleme DST operasyonları

1995 118 34 31

1996 126 124 16

1997 156 106 68

1998 173 121 60

1999 176 148 29

2000 155 100 52

2001 166 98 13

2002 117 70 23

2003 99 62 22

2004 120 77 28

4. Üretim Ham petrol ve doğal gaz üretimiyle ilgili işlemler Üretim Daire Başkanlığınca yürütülmektedir. 1954 yılında 400.558 varil olan ham petrol üretimi, yıllar içinde artış göstererek 1991 yılında en yüksek düzey olan 24.160.706 varile yükselmiş, sonraki yıllarda devamlı olarak düşmüştür. Doğal gazda ise 1976 yılında 7.569.665 m3 olan üretim, inişli çıkışlı bir seyir izleyerek 1999 yılında 759.253.151 m3lük rekor seviyeye ulaşmış, 2004



yılı üretimi ise 432.837.975 m3 olmuştur. 2004 yılında üretilen doğal gazın ham petrol eş değeri 2.546.105 varil olup, bu miktar da 2004 yılında üretilen ham petrole eklendiğinde 2004 yılında üretilen toplam hidrokarbon miktarı 13.081.947 varili bulmaktadır. Seçilmiş yıllar itibarıyla ham petrol ve doğal gaz üretim rakamları aşağıda verilmiştir.

Ham Petrol Doğalgaz

Yıllar (varil) (ton) (m3)

1954 400.558 59,254

1960 2.491.381 362.485

1965 4.731.514 701.116

1970 7.077.480 1.064.024

1975 7.558.937 1.101.598

1976 7.041.311 1.030.124 7.569.665

1980 6.366.695 940.281 27.131.761

1985 7.196.627 1.030.228 71.651.508

1990 18.916.958 2.716.118 224.609.336

1991 24.160.706 3.463.827 214.279.641

1995 18.431.894 2.671.034 191.872.279

1999 15.034.721 2.187.262 759.253.151

2000 13.552.701 1.973.704 646.731.893

2001 12.279.001 1.789.958 280.938.850

2002 11.728.892 1.712.038 268.019.668

2003 11.108.270 1.623.616 353.261.824

2004 10.535.842 1.542.754 432.837.975

En fazla ham petrol çıkarılan sahalar ve üretimleri aşağıdaki çizelgededir.

Üretilen Ham Petrol (varil)

Sahalar 2002 2003 2004

B.Raman 2.359.550 2.279.080 2.192.750

Raman 1.943.850 1.944.984 2.005.004

Karakuş 1.218.787 1.125.106 1.013.542

K.Karakuş 1.018.129 890.095 807.096

G.Karakuş 735.709 696.381 576.637

Cendere 588.118 488.870 389.553



Kastel 348.319 310.693 274.993

Beşikli 284.018 288.182 282.908

Yeniköy 277.955 241.373 243.012

Tokaris 231.687 250.164 194.496

Doğal gaz açısından en verimli sahalar ile üretilen doğal gaz miktarlarına aşağıda yer verilmiştir.

Üretilen doğalgaz (m3)

Sahalar 2002 2003 2004

Değirmenköy 79.100.095 62.937.969 50.719.983

Hamitabat 45.832.064 52.585.452 42.819.371

G.Karaçalı 41.498.444 73.800.867 26.435.726

Yulaflı 27.494.841 34.138.039 16.901.501

Göçerler 22.707.718 76.143.568 50.336.655

Sevindik 14.336.782 11.173.611 7.312.260

Karaçalı 13.662.782 14.602.973 5.415.457

Çamurlu 11.114.792 11.454.117 9.511.136

K.Marmara 10.694.665 1.150.887 167.963.367

Adatepe - - 21.777.110

2002 yılında 12.755 m (TPAO hissesi 12.206 m), 2003 yılında 12.237 m, 2004 yılında ise 24.817 m. (TPAO payı 24.272 m) üretim kuyusu sondajı yapılmıştır. Üretim yatırımları kapsamında; mevcut petrol ve gaz sahalarını geliştirme, Batı Raman sahası petrol üretimini yükseltme, Garzan su enjeksiyonu, Kuzey Marmara ve Değirmenköy sahaları yer altı gaz depolama proje ve çalışmaları yürütülmüştür.

5. Pazarlama Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, ürettiği ve Türkiye'de üretim yapan diğer petrol şirketlerinden satın aldığı ham petrolü Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.ye (TÜPRAŞ) satmaktadır. Doğal gazda ise üretilen gaz boru hatlarıyla doğrudan sanayi kuruluşlarına satılmaktadır. Ancak Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, 09.03.2004 gün ve 303/30 sayı ile; dağıtım lisansına sahip ve bir dağıtım bölgesinde yapılan ihaleyi kazanan şirketin bulunması durumunda; üretici kuruluşların ürettiği doğal gazı doğrudan tüketicilere satamayacağını kararlaştırmıştır. TPAO 2002 yılında 1.846.748 ton, 2003 yılında 1.796.464 ton, 2004 yılında 1.736.104 ton ham petrol satmış olup, geçmiş on yıllık dönemdeki satışlara ilişkin bilgilere aşağıda yer verilmiştir.



Toplam Satışlar (Ton)

Yıllar TPAO Ticari

1995 2.336.547 573.468

1996 2.310.937 568.435

1997 2.253.160 568.131

1998 2.294.009 512.575

1999 1.844.775 465.909

2000 1.831.599 460.543

2001 1.658.908 461.184

2002 1.420.183 426.565

2003 1.357.334 439.130

2004 1.313.652 422.452

Aynı dönemdeki doğal gaz satışları da aşağıda gösterilmiştir.

Toplam Satış*

Yıllar Bin (scf) Bin (nm3) Bin (sm3)

1995 6.295.652 168.673,90 178.273,20

1996 7.345.965 196.814,00 208.014,80

1997 9.072.267 243.065,30 256.898,30

1998 20.692.961 554.408,40 585.960,10

1999 26.561.077 711.627,70 752.126,80

2000 22.577.892 604.909,70 639.335,50

2001 9.602.198 257.263,30 271.904,30

2002 9.222.200 247.082,30 261.143,90

2003 12.611.138 337.879,20 357.108,10

2004 15.000.870 401.905,20 424.777,90

(*) 1nm3=37,3244 scf (standart cubic feet) olarak alınmıştır.nm3=1,056910569 sm3

Ham petrol satış fiyatları, 20.12.2003 tarihinde 5015 sayılı Petrol Piyasası Yasasının yürürlüğe girmesinden sonra bu Yasaya göre belirlenmeye başlamıştır. Yasanın 10. maddesinde "Petrol alım satımında fiyatlar en yakın erişilebilir dünya serbest piyasa koşullarına göre oluşur. Yerli ham petrol için, teslim yeri olan en yakın liman veya rafineride teşekkül eden 'piyasa fiyatı' fiyat olarak kabul edilir" denilmekte ve piyasa fiyatının oluşumu ayrıntılı olarak düzenlenmektedir. Doğal gazda satış fiyatı ise BOTAŞ'ın belirlediği fiyat esas alınarak, üretilen doğal gazın kalori değerine



göre hesaplanmaktadır.

6. Yurt Dışı Çalışmalar

a) Kazakistan Kurumun Kazakistan'daki projeleri Kazak Türk Munay Ortak Şirketi (KTM Ltd.-TPAO hissesi % 49, Kazak hissesi % 51) tarafından yürütülmektedir. KTM Ltd., 1993 yılından itibaren 109 adet kuyuda 216.537 m sondaj gerçekleştirmiş olup, 2004 sonu itibarıyla çalışmalar 3 adet ruhsattaki 456,45 km2lik alanda sürdürülmektedir. KTM Ltd. Ortak Şirketinin 2004 yılı sonunda toplam üretimi 13.139.637 varil olmuştur

b) Azerbaycan TPAO 2004 sonu itibarıyla Azerbaycan'da 4 adet arama, geliştirme ve üretim projesine ortaktır. Bunlar; ACG (Azeri-Çıralı-Güneşli) Projesi (TPAO % 6,75), Şah Deniz Projesi (TPAO % 9), Kürdaşı Projesi (TPAO % 5) ve Alov Projesidir (TPAO %10). Ayrıca Kurum, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı Projesini hayata geçirmek amacıyla kurulan BTC Co.da % 6,53, Şah Deniz gazını Gürcistan-Türkiye sınırına kadar taşıyacak olan Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı Projesinde % 9 hisseye sahiptir.

c) Türkmenistan Türkmenistan ile ilişkiler Kasım 1990'da iki ülke arasında imzalanan "Ekonomik ve Ticari İşbirliğine Dair Anlaşma" ile başlamış ve TPAO'nun faaliyetleri 1993 yılından bu yana bu anlaşma çerçevesinde sürdürülmüştür. 2004 yılında Batı Türkmenistan'da yeniden belirlenen petrol sahalarının geliştirilmesi projelerine katılmak ve Hazar geçişli doğal gaz boru hattının gündeme gelmesi durumunda bu projede belirli bir hisse ile yer alabilmek üzere hedefler yeniden güncelleştirilmiştir.

d) Irak TPAO, Irak'ta hidrokarbon arama ve üretim yatırımlarına girmek için 1994 yılından itibaren Irak Petrol Bakanlığı ile temaslarda bulunmuş ve bu amaçla dört grup proje geliştirilmiş ise de projelerde önemli bir ilerleme sağlanamamış, 20 Mart 2003'deki ABD askeri müdahalesi ile de belirsizlik en üst düzeye çıkmıştır.

e) Libya 05 Ekim 1999 tarihinde TPAO adına TPOC, Libya Ulusal Petrol Şirketi NOC ile Arama, Geliştirme ve Üretim Paylaşımı Anlaşması imzalamıştır. Anlaşmaya göre, 5 yıllık arama döneminde 5 adet kuyunun kazılması ve sismik veri toplama yükümlülüğü bulunmaktadır. Arama dönemi yükümlülüğü olarak belirlenen 5 arama kuyusundan 2'si tamamlanmış, 3'ünün daha kazılabilmesi için arama döneminin 3 yıl uzatılmasına karar verilmiştir.

f) Diğer Ülkeler Cezayir'de ARCO Ghadames Inc. ve Santa Catalina-Lundin Oil and Gas Company ile Hassi Bir Rekaiz Arama Blokunda arama yapılmasına ilişkin projede TPAO % 25 hisseye sahip iken ortaklık sona erdirilmiştir.



Suriye Petrol ve Madenler Bakanı ile Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı arasında 15 Ocak 2001 tarihinde imzalanan "Ortak Deklarasyon" çerçevesinde Suriye'de petrol arama, üretim ve geliştirme projelerine yönelik bazı girişimlerde bulunulmuştur.

7. Diğer Çalışmalar

a) Araştırma Merkezi Kurumun uygulamaya yönelik her türlü laboratuvar analizleri, rutin teknik servis, danışmanlık hizmetleri ve projeler Araştırma Daire Başkanlığınca yürütülmektedir. AR-GE ve teknoloji izleme çalışmaları yanında; sondaj, kuyu tamamlama ve üretim operasyonları ile ilgili olarak satın alınacak çamur, çimentolama, asitleme işlemlerinde kullanılan kimyasallar ve çeşitli katkı maddelerinin kalite kontrol testleri yapılmaktadır. Kurumda kuyuları günlük olarak izleme, lokasyon/proje/prospekt değerlendirme/perfore tespit çalışmalarına veri ve yorum bazında katkı sağlama, petrol ürünlerinin TSE ve TÜPRAŞ garanti spesifikasyonlarına uygunluklarını belirleme gibi işler de yürütülmektedir.

b) Makine-İkmal ve İnşaat Kurumun çeşitli faaliyetlerini gerçekleştirmek için gereksinim duyulan malzeme, makine ve donanımların yurt içinden ve yurt dışından satın alınmaları, bu malzemelerin taşınması ve sigortalanması, yurt dışından satın alınanların gümrük işlemleri, makine ve cihazların bakım ve onarımı, inşaat işleri gibi çalışmalar Makine İkmal ve İnşaat Daire Başkanlığınca yürütülmektedir. Proje ve İmalat Müdürlüğü tarafından üretilen makine, yedek parça ve benzeri malzemeler için 2002 yılında 791, 2003 yılında 631, 2004 yılında 1.488 milyar TL ödeme yapılmıştır. İnşaat işleri de Makine-İkmal ve İnşaat Daire Başkanlığınca yürütülmektedir. 2004 yılında yapılan inşaat çalışmalarının toplam maliyeti 4.774.741.486.778 TL.dir.

c) İş Güvenliği-Çevre Koruma Kurumdaki iş güvenliği, işçi sağlığı, yangın emniyeti, çevre korumayla ilgili görevler İş Güvenliği ve Çevre Koruma Daire Başkanlığınca yürütülmektedir. Genel iş güvenliği kuralları, çevre koruma, ilk yardım, hidrojen sülfürden korunma ve yangından korunma konularında personele eğitim verilmekte ve iş kazalarının azaltılmasına çalışılmaktadır.

E. MALİ DURUM TPAO; plan, program ve bütçeler, yatırım projelerinin hazırlanması, yatırım ve finansman programları, küçük tamamlama, idame ve yenileme yatırımları, fiyat ve tarifeler, muhasebe sistemleri, bilançolar, netice hesapları ve faaliyet raporları, kâr dağıtımı, tasfiye ve denetim konularında 233 sayılı KHK'ye tâbi olup, Kararnamenin 29-40. maddelerinde konuya ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. İlgili düzenlemelere uygun olarak hazırlanmış olan Kurumun 2002-2004 yılları bilanço ve gelir-gider tablolarının özetine aşağıda yer verilmiştir.



-BİLANÇO-

AKTİF (VARLIKLAR) (Milyon TL)

2002 2003 (*) 2004

I. DÖNEN VARLIKLAR 546.029.635 122.101.790 865.677.978

A. Hazır Değerler 457.152.641 17.959.232 19.107.104

B. Ticari Alacaklar 56.134.518 55.435.810 60.630.550

C. Diğer Alacaklar 1.074.309 1.380.776 642.743.804

D. Stoklar 29.970.292 32.424.166 73.199.582

E. Diğer 1.697.875 14.901.806 69.996.938

II. DURAN VARLIKLAR 905.877.039 1.241.744.155 1.211.768.926

A.Ticari Alacaklar 56.677 27.797 51.686

B. Diğer Alacaklar 758.488.474 1.013.944.166 837.715.197

C. Mali Duran Varlıklar 498.227 378.908 6.672.043

D. Maddi Duran Varlıklar 123.963.492 202.301.376 360.102.859

E. Maddi Olmayan Duran Varlıklar - 515.600 547.052

F. Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 4.436.440 4.222.354 6.338.767

G. Diğer 18.433.729 20.353.954 341.322

AKTİF (VARLIKLAR) TOPLAMI 1.451.906.674 1.363.845.945 2.077.446.904

PASİF (KAYNAKLAR)

KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 140.439.086 83.165.713 142.825.752

A. Mali Borçlar 4.791.948 311.384 146.075

B. Ticari Borçlar 11.033.345 27.408.675 29.866.373

C. Diğer Borçlar 4.116.671 6.101.001 4.642.851

D. Alınan Avanslar 31.969 259.878 43.117

E. Ödenecek Vergi ve Diğer Yükl. 61.940.006 35.703.635 43.380.265

D. Borç ve Gider Karşılıkları 54.001.536 12.225.454 62.688.346

G. Diğer 4.523.611 1.155.686 2.058.725

II. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR 35.821.462 91.350.710 326.628.540

A.Mali Borçlar 25.983.009 81.852.881 247.135.367

B. Borç ve Gider Karşılıkları 9.750.056 9.435.951 79.439.229

C. Diğer 88.397 61.878 53.944

III. ÖZKAYNAKLAR 1.275.646.126 1.189.329.522 1.607.992.612



A. Ödenmiş Sermaye 68.907.249 342.669.517 670.662.550

B. Sermaye Yedekleri 466.471.346 370.790.009 274.210.928

C. Kâr Yedekleri 192.089.762 344.697.724 401.349.719

D. Geçmiş Yıl Kârları 185.672.968 - -

E. Geçmiş Yıl Zararları (-) - - -

F. Dönem Net Kârı 362.504.801 131.172.272 261.769.415

PASİF (KAYNAKLAR) TOPLAMI 1.451.906.674 1.363.845.945 2.077.446.904

(*) 2003 yılı rakamlarında; 2004 faaliyet raporunda yer alan düzeltilmiş rakamlar değil, 2003 yılı faaliyet raporunda yer alan ve gelir tablosuyla da uyumlu olan rakamlar esas alınmıştır.

-GELİR TABLOSU- (Milyon TL)

2002 2003 2004

A.Brüt Satışlar 512.454.769 575.974.608 638.888.089

B. Satış İndirimleri (-) - 57.597.461 61.276.790

C. Net Satışlar 512.454.769 518.377.147 577.611.299

D. Satışların Maliyeti (-) 180.931.967 215.949.467 234.342.979

BRÜT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI 331.522.802 302.427.680 343.268.320

E.Faaliyet Giderleri (-) 112.761.764 147.466.794 217.018.348

FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI 218.761.038 154.960.886 126.249.972

F. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar 307.772.742 136.715.358 424.573.634

G. Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) 49.716.842 50.010.422 143.293.723

H. Finansman Giderleri (-) 6.962.068 - -

OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR 469.854.870 241.665.822 407.529.883

I. Olağandışı Gelir ve Kârlar 98.990.251 11.752.016 30.454.164

İ. Olağandışı Gider ve Zararlar 43.321.758 61.910.371 136.353.050

DÖNEM KARI VEYA ZARARI 525.523.363 191.507.467 301.630.997

K.Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yük. Karşl (-) 163.018.562 60.335.195 39.861.582

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 362.504.801 131.172.272 261.769.415

- Son on yıllık dönemdeki gelir ve giderler ile kâr/zarar durumu aşağıda gösterilmiştir.

(Milyon TL)

Yıllar Gelirler Giderler Kâr / Zarar

1995 20.650.354 13.131.819 7.518.535



1996 44.307.630 21.179.390 23.128.240

1997 65.768.383 44.666.672 21.101.711

1998 82.097.338 80.711.007 1.386.331

1999 205.077.181 185.583.934 19.493.247

2000 443.802.383 266.970.293 176.832.090

2001 1.084.892.813 471.469.880 613.422.933

2002 919.217.762 393.694.399 525.523.363

2003 666.844.521 475.337.054 191.507.467

2004 1.093.915.887 792.284.890 301.630.997

Kurumun 2002-2004 yıllarında elde ettiği kârın dağıtımını gösteren çizelgeye aşağıda yer verilmiştir.

(Milyon TL)

2002 2003 2004

Dönem kârı 525.523.363 191.507.467 301.630.997

Ödenecek vergi ve yasal yükümlülükler 163.018.563 60.335.195 39.861.582

- K.V. 127.829.216 52.667.035 21.906.564

- G.V. kesintisi 3.034.351 321.824 7.296.197

- Diğer vergi ve yasal yükümlülükler 32.154.996 7.346.336 10.658.821

Net dönem kârı 362.504.800 131.172.272 261.769.415

1.Tertip yasal yedek akçe 100.000.000 38.301.493 60.326.200

2.Tertip yasal yedek akçe 52.500.960 18.574.156 40.288.643

Özel Fonlar (Geçmiş yıl kârına ilave edilmek suretiyle 233 KHK hükümleri gereği daha sonra ödenmemiş sermayeye mahsup edilmek üzere tevzii öngörülen tutar) dağıtımı

210.003.840 74.296.623 161.154.572

IV. SAPTAMA VE DEĞERLENDİRMELER

A. YÖNETİM KURULU

1. Yönetim Kurulu Toplantıları 233 sayılı KHK'nın 10. maddesine göre; Yönetim kurulunun ayda en az iki defa toplanması gerekir. 2004 yılının Şubat ve Ağustos aylarında yeterli sayıda üye bulunmasına karşın birer toplantı yapılmıştır. TPAO Yönetim Kurulu üyelerinin özürlerini sözlü olarak Yönetim Kurulu Başkanlığına bildirmeleri üzerine toplantıda izinli sayılmalarına karar verilmektedir. Her ne kadar özürlerin yazılı olarak bildirilmesine ilişkin bir düzenleme yok ise de özürsüz toplantılara katılmamanın sonuçlarının uygulanabilmesi açısından Yönetim



Kurulu üyelerinin özürlerini yazılı olarak bildirmeleri yararlı olacaktır.

2. Yönetim Kurulu Kararları Yönetim Kurulu kararları üzerinde yapılan incelemede, bir çok kararın toplantı sırasında Başkanın sözlü önerisi üzerine gündeme alındığı ve karara bağlandığı, dolayısıyla üyelere konu hakkında yeterince bilgi edinme ve araştırma olanağı verilmediği görülmektedir. Kararların sağlıklı alınabilmesi açısından bu uygulamadan vazgeçilerek gündemin tamamı hakkında Yönetim Kurulu üyelerinin önceden bilgilendirilmesinin usul edinilmesi gerekmektedir. 233 sayılı KHK'nın 10. maddesi uyarınca Yönetim Kurulunun üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanması ve kararlarını üye tamsayısının salt çoğunluğu ile alması gerekmektedir. 2002/4809 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki 2003 yılı Yatırım ve Finansman Kararnamesinin 4. maddesinin (e) bendinde; İstihdama ilişkin tüm konularda, karar almaya yalnızca kuruluş yönetim kurullarının yetkili olacağı ve bu konuda yetki devri yapılmayacağı belirtilmiştir. Türkiye Petrolleri A.O. Kapsam Dışı Personel Yönetmeliğinin 6. maddesinin (a) bendinde de; görev kadro derecesi 1 olan personelin suçlu olarak işten çıkarılması dışında atama, nakil, terfi ve her türlü işten çıkarma veya çıkarılma işlemlerinin Genel Müdürün önerisi üzerine Yönetim Kurulu Kararı ile yapılacağı kurula bağlanmıştır. 04.07.2003 günlü, 1433 sayılı TPAO Yönetim Kurulu Kararıyla Yönetim Kurulunda üye eksikliğinin giderilmesine kadar geçecek sürede Yönetim Kuruluna ait bulunan 1 görev dereceli personelin atama, nakil ve terfi işlemleri ile bu personele 1. derece imza yetkisi; 17.07.2003 günlü, 1435/8 sayılı Yönetim Kurulu Kararıyla TPIC, KTM şirketleri ile yurt dışı ofis ve bürolara ve Vakıfa atama yetkisi Genel Müdüre devredilmiştir. 28.10.2003 günlü, 1441/5 sayılı Kararda, Yönetim Kurulu üye sayısının salt çoğunluğu sağlamış olmasına rağmen Yönetim Kurulunun TPIC, KTM şirketleri ile yurt dışı ofis ve bürolara ve Vakıfa yapılacak atama yetkisi ile görev kadro derecesi 1 olan personelin suçlu olarak işten çıkarılması dışında atama, nakil, terfi ve her türlü işten çıkarma yetkisinin 31.12.2003 tarihine kadar Genel Müdür tarafından kullanılmasının uygun görüldüğü belirtilmiştir. Yönetim Kuruluna ait bulunan yetkilerin yürürlükteki düzenlemelere aykırı bir biçimde Genel Müdüre devredilmesi uygulamasına son verilmelidir. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı Mal ve Hizmet Alımı İhale Yönetmeliğinin 28. maddesinde; ihale kararı almaya, onaylamaya ve harcama yapmaya yetkili birimlerin yetki sınırlarının her yıl ve/veya günün ekonomik koşulları dikkate alınarak gerekli görülecek zamanlarda Yönetim Kurulunca saptanacağı belirtilmiş ve bu kural uyarınca Ortaklık Genel Müdürüne tanınan yetki limiti 1.125.000.000.000 TL olarak belirlenmiştir. Yönetim Kurulunun 17.07.2003 günlü, 1435/13 sayılı; 14.10.2003 günlü, 1440/18 sayılı kararlarında ve diğer bazı kararlarında, Yönetim Kuruluna ait bulunan önemli yatırım ve ihale işlemlerinde yetki Genel Müdüre veya Genel Müdürlüğe bırakılmıştır.

B. PERSONELE İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER



1. Açıktan Atama İşlemleri -17.06.2000 günlü, 24082 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Daimi Kadrolarına İlk Defa İşçi Olarak Alınacaklar İçin Yapılacak Merkezi Sınava Girecekler ile Eğitim Düzeyleri İtibarıyla Merkezi Sınav Dışında Kalanlar ve Bunların İşe Yerleştirilmelerine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğin 15. maddesinde, atama izni alınan daimi işçi kadroları ile atanacaklarda aranan nitelikleri içeren ve İş Kurumuna gönderilecek olan istem yazılarında; a) Daimi kadroya alınacak işçilerde aranılan niteliklerin (8. maddede belirtilen genel niteliklerin ve işin gerektirdiği özel niteliklerin dışında adayların başvuru koşullarını kısıtlayıcı nitelikler ileri sürülemez ), b) Açık kadro sayısı ve işçilerin çalıştırılacağı işyerinin ad ve adresinin gösterileceği belirtilmiştir. Ortaklığın 24.08.2004 günlü, 7530-13384 sayılı yazısı ile; dördü uzman olmak üzere toplam 62 kadro için açıktan atama izni istenmiş, Devlet Personel Başkanlığının 02.09.2004 günlü, 18094 sayılı yazısı ile bu izin verilmiştir. 17.12.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan sınav ilanında ortaklık yatırım uzmanı, finansman uzmanı ve ekonomi uzmanı unvanları yer almış; yatırım uzmanı kadrosuna erkek, finansman uzmanı ve ekonomi uzmanı kadrolarına ise bayan atanacağı belirtilmiş; ayrıca adaylarda 5 yıl deneyim ve 30 yaşında olmak koşulu aranmıştır. Oysa ortaklık kadrolarında ve Başbakanlıktan alınan açıktan atama izninde yukarıda sayılan görev unvanları yer almamaktadır. Ayrıca belirli kadrolar için cinsiyet ayrımı yapılması ve en az yaş sınırı konulması konuya ilişkin Tebliğin 15. maddesinin a bendine aykırıdır. Nitekim Türkiye İş Kurumunun 25.01.2005 günlü, 2594 sayılı yazısı ekinde; yatırım uzmanı kadrosu, finansman uzmanı kadrosu ve ekonomi uzmanı kadroları için birer aday bildirilmiştir. 08.02.2005 tarihinde düzenlenen sözlü sınavda; sınavdan önce TPAO'nun iştiraki olan Turkish Petroleum International Company Limited Şirketi (TPIC) personeli olarak TPAO'da görev yaptıkları anlaşılan üç aday da başarılı sayılmıştır. -17.06.2000 günlü, 24082 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğin 4. maddesinde; Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Daimi Kadrolarına İlk Defa İşçi Olarak Alınacaklar Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliğinin 12. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde a) Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerden bu görevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek için başvuranların, b) Kamu kurum ve kuruluşlarınca 1475 sayılı İş Yasasının 24. maddesine göre çıkarma tarihinden itibaren 6 ay içinde işe alınanların, c) Zorunlu hizmetle yükümlü olanların, kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılacak daimi işçi giriş sınavlarına merkezi sınavda başarılı olma koşulu aranmaksızın kabul edilebilecekleri öngörülmüştür. Yapılan incelemede merkezi sınav bağışıklığından yararlandırılmaması gereken bazı kişilerin, Türkiye İş Kurumu tarafından sınav bağışıklığından yararlandırılacak öncelikliler listesiyle TPAO Genel Müdürlüğüne



bildirildiği ve Ortaklık tarafından yapılan sözlü giriş sınavlarında bu tür bazı kişilerin başarılı ilan edilerek işe alındıkları saptanmıştır. -TPAO, açıktan elaman alımı için, KİT Genel Yatırım ve Finansman Programlarıyla yapılan düzenlemelere göre açıktan atama izni almak ve sınav açmakla yükümlüdür. TPAO'nun Turkish Petroleum International Company Limited Şirketini (TPIC) aracı olarak kullanarak, yukarıda belirtilen kurallara aykırı biçimde eleman aldığı anlaşılmıştır. TPAO ile TPIC arasında düzenlenen 19.01.1990 tarihli hizmet sözleşmesine dayalı olarak 01.05.2005 tarihi itibarıyla TPAO'da çalıştırılan TPIC elemanı sayısı 52'dir. Söz konusu kişilere TPIC tarafından ödenen ücretler TPAO'ya fatura edilmektedir.

2. Yurt Dışı Sürekli Görevlendirmeler Yurt Dışı Sürekli Görevlendirme Yönetmeliği kapsamında yapılan uygulamalara ilişkin bazı saptamalara aşağıda yer verilmiştir: -Yönetim Kurulu kararı ile yurt dışında personel görevlendirilmektedir. Yönetmeliğe göre; yurt dışı görevlendirme süresi, her bir görevlendirme için en fazla 3 yıl olarak belirlenmiştir. Ancak uygulamada bu düzenlemelere uyulmamış; birçok personel, yönetmeliklerde belirtilenden daha uzun sürelerde yurt dışında kalmış; sürenin uzatılması için herhangi bir işlem yapılmamış ya da süre çok aşıldıktan sonra uzatıma ilişkin Yönetim Kurulu kararları alınmıştır. -Yurt Dışında Sürekli Olarak Görevlendirilecek Personel Hakkında Yönetmeliğin 8. maddesinde; Azerbaycan, Libya ve Türkmenistan'da görevlendirilecek personel için yapılacak ödemeler belirlenmesine rağmen, Kazakistan'da görevlendirilecek personel için herhangi bir miktar belirlenmemiştir. Uygulama birliğinin sağlanması açısından, Yönetmeliğin ek ücretlere ilişkin maddesinde Kazakistan'da görevlendirilecek personel için de ücret belirlenmesi yararlı olacaktır. -Yurt dışında sürekli görevlendirilen personele, konaklama ve ulaşım olanakları da sağlanmakta, ayrıca yurt içindeki ücretlerinin tamamı da ödenmektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarında yurt dışına sürekli görevle gönderilen personele ayrıca yurt içinde aylık veya ücret ödemesi yapılmamaktadır. TPAO'nun da bu genel uygulama doğrultusunda yeni bir düzenleme yapması uygun olacaktır.

3. Kapsam Dışı Personel Yönetmeliği Kapsam Dışı Personel Yönetmeliğinde görev unvanlarına atanma koşullarına ilişkin bir düzenleme yapılmamış, Yönetmeliğe eklenen "Tablo-2" de tüm "Kapsam Dışı Görev Unvanları İçin Asgari Tahsil Şartı ve Hizmet Süreleri" belirlenmiştir. Söz konusu tabloda, Ortaklık bünyesinde bulunan tüm görev unvanları için (kadro dereceleri dikkate alınarak) en az öğrenim ve hizmet süresi koşulu getirilmiştir. Kapsam dışı personelin, atanabilecekleri her görev unvanı için Tablo-2'de belirtilen koşulları taşıması gerekmektedir. Ancak Tablo-2'nin devamında, 7 maddeden oluşan "Not" eki bulunmaktadır. Bu notun 1'nci maddesinde; "Yukarıda belirtilen asgari tahsil şartı ve hizmet sürelerinin dışında uygulama yapılması, Yönetim Kurulu Kararı ile mümkündür" ifadesi yer almaktadır.



Böylece, TPAO'da bulunan her görev unvanı için belirlenen en az öğrenim ve hizmet süresi koşulunun Yönetim Kurulu kararı ile sınırsız biçimde değiştirilmesine yol açılmıştır. 2002-2005 (Ocak-Haziran) arası döneme ilişkin Yönetim Kurulu kararları incelendiğinde; en az öğrenim ve süre koşullarını taşımayan personelin, ilgili görev unvanlarına atanmasına ilişkin bir çok karar bulunduğu görülmüştür.

C. TPAO'NUN YURT DIŞINDA KURULU İŞTİRAKLERİ

1. Mevcut İştirakler TPAO, yasal merkezi yurt dışında bulunan bazı şirketler kurmuş ve özellikle yurt dışındaki faaliyetlerini bu iştirakleri aracılığıyla yürütmüştür. Bu kapsamda faaliyet gösteren yurt dışı iştirakler şunlardır: - TPIC (Turkish Petroleum International Company Ltd.) - Kazaktürkmunay Ltd. - TPOC Ltd. (Turkish Petrolem Overseas Company Ltd.) - TPEOFC (Turkish Petroleum Early Oil Finance Company) (Hisselerinin tamamı TPOC'ye aittir) - TPBTC Ltd. (Turkish Petroleum BTC Ltd.) - TPSCP Ltd. ( Turkish Petrolem South Caucasus Pipeline). 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 58. maddesinin 3 numaralı fıkrasının tanıdığı yetki uyarınca Bakanlar Kurulu 28 Temmuz 1988 günlü, 13180 sayılı Kararıyla Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının yurt dışında şirket kurmasına ve kurulmuş şirketlere iştirak etmesine izin vermiştir. Bu karar kapsamında, 7 Kasım 1988 tarihinde TPIC kurulmuştur. Şirketin kuruluş amacı; yurt içi ve yurt dışında petrol ameliyeleri (arama, sondaj, üretim, taşıma, pazarlama, servis hizmetleri, rafinaj) konularında faaliyet göstererek Türkiye'nin petrol gereksiniminin karşılanmasına katkıda bulunmaktır. Şirket, Channel Adaları (Jersey), İNGİLTERE adresinde kurulu olup merkezi aynı yerdedir. Kazaktürkmunay Ltd., Bakanlar Kurulunun 1993/3981 sayılı Kararı doğrultusunda 09 Ocak 1993 tarihinde Kazakistan'da kurulmuştur. TPOC Ltd. (Turkish Petrolem Overseas Company Ltd.) Bakanlar Kurulunun 1995/7590 sayılı Kararı doğrultusunda, TPAO'nun Azerbaycan'daki Şah Deniz Projesine katılmasını sağlamak amacıyla 06 Şubat 1996 tarihinde Jersey Channel Adalarında kurulmuştur. TPEOFC (Turkish Petroleum Early Oil Finance Company), TPAO'nun Azerbaycan'daki ACG Projesinin finansmanı için gereksinim duyduğu krediyi uluslararası finans kuruluşlarından sağlamak amacıyla TPOC aracılığıyla kurduğu bir şirkettir. TPBTC Ltd. (Turkish Petroleum BTC Ltd.) ve TPSCP Ltd. (Turkish Petroleum South Caveasus Pipeline)



şirketleri, Bakanlar Kurulunun 2000/1398 sayılı Kararı doğrultusunda; vergi bağışıklığı sağlanması, ortağı bulunan proje şirketi BTC Co.nun aynı yerde kurulu olması nedeniyle Cayman adalarında kurulmuştur. TPBTC Ltd., Bakü-Tiflis Ceyhan Boru Hattı Projesine TPAO'nun katılımını sağlamak amacıyla 20 Şubat 2002 tarihinde, TPSCP Ltd. ise Şah Deniz Projesinin boru hattı bölümüne katılmak amacıyla 24 Mayıs 2002 tarihinde kurulmuştur.

2. İştiraklerin Yurt Dışında Kuruluş Amacı 233 sayılı KHK'nın 58/3. maddesi uyarınca teşekküllerin Bakanlar Kurulu kararıyla yurt dışında kurduğu veya iştirak ettiği şirketler 233 sayılı KHK kurallarına bağlı olmaksızın kurulan işletmelerdir. Yurt dışında kurulan veya iştirak edilen şirketler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları personelinin hizmete alınmalarını, görev ve yetkilerini ve diğer özlük haklarını düzenleyen 399 sayılı KHK kapsamına da girmemektedir. Bu düzenlemeler, TPAO'nun yurt dışında şirket kurmasının temel gerekçesini oluşturmakta ve Ortaklığa bu tür şirketler üzerinden yapılacak idari ve mali işlemler konusunda geniş bir serbestlik tanımaktadır. Sermayesinin tamamı Devlete ait bir KİT olan TPAO'nun yurt dışı iştirakleri aracılığıyla elde edeceği kazançtan dolayı herhangi bir vergisel avantajı olmamakta, hatta ek bir vergi veya en azından işlem maliyetiyle karşı karşıya kalmaktadır. Bu açıdan ele alındığında, yurt dışında şirket kurmanın TPAO'ya mali açıdan daha çok zararı olmakta, ancak kamu kaynağı kullanmakta olan Kuruma, bu şirketleri aracılığıyla yaptığı idari ve mali tasarruflarını ilgili kamu otoritelerinin gözetim ve denetiminden uzak bir şekilde gerçekleştirme olanağı sağlamaktadır.

3. Yurt Dışında Kurulu Şirketlerin Mali Yapısı TPAO tarafından yurt dışında kurulan TPIC dışındaki şirketler, herhangi bir mal veya hizmet alım satımı ile uğraşmamaktadır. Buna karşılık TPIC, kurumsal yapısı ve gerçekleştirdiği işlemler itibarıyla diğerlerinden ayrılmaktadır. TPIC'in kurulmasına izin veren Bakanlar Kurulu Kararında faaliyet alanının yurt dışındaki petrol ameliyeleri olduğu belirtilmiştir. Oysa TPIC'in faaliyetleri irdelendiğinde, bu şirketin önemli ölçüde Türkiye'de faaliyet gösteren bir şirket olduğu, gelirlerinin önemli bir bölümünün ülkemizde elde edildiği görülmektedir. Sermayesinin %100'ü TPAO'ya ait olan TPIC yasal merkezinin yurt dışında olmasının bir sonucu olarak KİT'lere ilişkin düzenlemelere, kamu kaynağı kullanan bir kuruluş olmasına rağmen, kamunun gözetim, denetim kısıtlamalarına tabi değildir. TPAO yürürlükteki düzenlemelerin izin vermediği işlemleri TPIC kanalıyla kısa yoldan gerçekleştirmektedir. Tüm bu işlemler, TPAO ile TPIC arasında imzalanan 19 Ocak 1990 tarihli bir sözleşme ve eklerine dayalı olarak yapılmaktadır. TPIC'in toplam 185 çalışanı bulunmaktadır. Bu çalışanlardan 52'si TPAO hizmetlerinde görev yaparken kalanlar TPIC hizmetinde çalışmaktadır. TPIC personeli olduğu halde TPAO'da çalışan 52 personelin maaşları TPIC tarafından ödenmekte, ancak bu ödemeler daha sonra TPAO'dan tahsil edilmektedir. Kamu kaynağı kullanmasına rağmen yurt dışında kurulması nedeniyle 233 ve 399 sayılı KHK'lerin getirdiği düzenlemelere tabi olmayan TPIC'in yasal merkezinin Türkiye'ye getirilerek her türlü gözetim ve



denetimle birlikte genel düzenlemelere tâbi olması sağlanmalıdır.

D. YURT DIŞI PROJELERİN FİNANSMANI AMACIYLA ALINAN KREDİLER Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı yurt dışı projelerinin finansmanı amacıyla yurt dışı kredi kullanmıştır. Bu kredilerden Azerbaycan'daki ACG Projesinde erken petrol üretimi için kullanılan kredi ile ACG Projesinin birinci yatırım aşaması için kullanılması düşünülen kredi (Faz 1 Kredisi); sağlanması, yöntemi, maliyeti ve kullanımı açısından özellik göstermektedir. ACG projesinin finansmanında kullanılmak üzere çok uluslu kredi kuruluşlarından sendikasyon kredisi alınması amacıyla proje ortaklarından oluşan bir konsorsiyum kurulmuştur. Konsorsiyumun 1995-1998 yılları arasında yaptığı çalışmaların olumlu sonuçlanması üzerine, kredi anlaşması 10.12.1998 tarihinde imzalanmış ve TPAO toplam 37.135.500 dolar kredi kullanmıştır. Söz konusu kredi, 09.12.2003 tarihinde yapılan ana para ve faiz ödemesi ile kapatılmıştır. TPAO'nun kredi sağlamak amacıyla oluşturulan konsorsiyum harcamalarına katılım payı ile kreditör kuruluşlara ayrıca ödediği diğer giderler (2.878.638,35 + 1.052.353,37=) 3.930.991,72 dolara ulaşmıştır. 37.135.500 dolar tutarında bir kredi için faiz dışında bu miktarda bir gider yapılmasının ekonomik ve ticari gereklere uygun olmadığı tartışmasızdır. Üstelik TPAO çalışanları, 1996 yılından başlamak üzere söz konusu kredilerin sağlanması amacıyla oluşturulan konsorsiyumun çalışmalarına katılmak üzere bir çok kez yurt dışına gönderilmişlerdir. Örneğin, bir Kurum personeli, kredi görüşmelerine katılmak üzere; 1996 yılında 11, 1997 yılında 19, 1998 yılında 17 defa yurt dışına gitmiştir. Kuşkusuz bu tür giderler de kredi sağlanması maliyetlerinin bir parçasını oluşturmaktadır. TPAO'nun hissedar sıfatı ile yer aldığı Azerbaycan'daki Mega Projenin erken petrol üretim safhasından sonra gerçekleştirilen Faz 1 dönemindeki yatırımları karşılamak üzere, ikinci bir kredinin alınması gündeme gelmiş ve Yönetim Kurulu 13 Eylül 2000 gün ve 1337 sayı ile çalışmalara başlanmasını kararlaştırmıştır. Faz 1 Projesi için oluşturulan konsorsiyuma 13 Ekim 2001 tarihinden 30.09.2004 tarihine kadar toplam 2.917.526,28 dolar tutarında "kredi temin masraflarına katılım payı" ödenmiştir. Ancak, daha sonra TPAO tarafından alınan bir kararla, konsorsiyum aracılığıyla kredi alımından vazgeçilmiştir. Bu suretle TPAO, almadığı bir kredi için 2.917.526,28 dolar tutarında bir maliyeti gereksiz yere üstlenmiştir. Konunun adli, idari ve mali açıdan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulunca incelenmesinde yarar görülmektedir.

E. MALÎ SORUNLAR

1. Sermaye Durumu TPAO'nun kuruluşundan 2004 yılı sonuna kadarki sermaye artışları aşağıda gösterilmiştir.

SERMAYE MİKTARI SERMAYE ARTIŞ TARİHİ VE TESCİL NUMARASI

150 Milyon Kuruluş sermayesi-16.03.1954/8659 Resmi Gazete

500 Milyon 19.10.1964/2292 Ticaret Sicil Gazetesi

1 Milyar 10.06.1969/3675 Ticaret Sicil Gazetesi

1,5 Milyar 24.02.1973/4780 Ticaret Sicil Gazetesihttp://cumhurnet/cankaya5/tr_html/DDK/tpao.htm (30 of 36) [28.11.2008 16:01:58]




500 Milyar 09.11.1984/18570 Resmi Gazete

1 Trilyon 29.12.1989/2433 Ticaret Sicil Gazetesi






31.12.2004 itibarıyla sermayenin ortaklara göre dağılımına da aşağıda yer verilmiştir.

OrtaklarSermaye

Taahhüt Edilen (Bin TL)

Hisse Oranı (%)

Ödenen (Bin TL)

Ödenmeyen (Bin TL)

Hazine 449.999.409.250 99,9 342.668.926.482 107.330.482.768

T.C. Emekli Sandığı 547.336 547.336

T. İş Bankası 10.000 10.000

TPAO Personeli Yardım Sandığı 19.251 19.251

Sümerbank 5.000 5.000

Halk Sigorta 100 100

Anadolu Sigorta 1.000 1.000

İstanbul Sigorta 3.320 3.320

Ahmet Neyzi 75 75

Kimon Kozmeto 50 50

Yapı Kredi Bankası 4.000 4.000

Ankara Türk Sigorta 356 356

Tam Sigorta A.Ş. 125 125

Sofia Nahum 27 27

Andrea Nahum 40 40

Filepha Nahum 40 40

Mehmet Fahri Diriker 15 15

Mehmet Fevzi Göksaltık 15 15

TOPLAM 450.000.000.000 100.0 342.669.517.232 107.330.482.768



233 sayılı KHK'nın 2. maddesinde; sermayesinin tamamı devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan kamu iktisadi teşebbüsünün iktisadi devlet teşekkülü olduğu belirtilmiştir. Kararnameye ekli listede de TPAO teşekküller arasında sayılmıştır. Bu düzenleme uyarınca teşekküllerde sermayenin tamamının Devlete ait olması gerekmektedir. Oysa TPAO sermayesinin 590.750 bin liralık kısmı özel ve tüzel kişilere aittir.

2. KDV ve ÖTV Bağışıklığından Tam Olarak Yararlanılmaması Katma Değer Vergisi Yasasının 13. maddesinin "c" bendinde "…6326 sayılı Petrol Kanunu hükümlerine göre yapılan petrol arama faaliyetlerine ilişkin olmak üzere, bu faaliyetleri yürütenlere yapılan teslim ve hizmetler" vergiden bağışık tutulmuşlardır. 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Yasasının 7. maddesinin 1/b numaralı bendi uyarınca Yasaya ekli (I) sayılı listede yer alan malların 6326 sayılı Petrol Yasasına göre petrol arama ve üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere bu faaliyetleri yapanlara teslimi vergiden bağışıktır. Sismik ekiplerince yapılan harcamaların genellikle KDV ve ÖTV'yi içeren tutarlar üzerinden gerçekleştiği ve Ortaklığın yukarıda değinilen bağışıklıklardan yararlanmadığı görülmüştür. TPAO tarafından 2004 yılında sismik ekipler aracılığıyla gerçekleştirilen akaryakıt harcamalarının toplam tutarı 1.474 milyar liradır. Söz konusu alımlar, KDV ve ÖTV'den bağışık tutularak yapılsaydı anılan harcamalar için 553 milyar lira ödenecek ve böylece kurum 921 milyar lira daha az ödemede bulunacaktı. Kurumun çeşitli kuruluşlarından faizle kredi kullandığı dikkate alındığında bu uygulamanın önemi daha da artmaktadır.

3. Devlet Hissesi Karşılığı Teslim Alınan Ham Petrol 6326 sayılı Yasanın 78. maddesi, arayıcı veya işletmecileri, arama veya işletme sahasından üretip depoladıkları petrolün sekizde birini Devlet hissesi olarak ödemekle yükümlü kılmıştır. Devlet hissesi para veya petrol olarak ödenebilmektedir. Devlet hissesi ile ilgili diğer temel düzenlemelere Petrol Tüzüğünün 81 ilâ 94. maddelerinde yer verilmiştir. Tüzük uyarınca, Devlet hissesi her arama ve işletme sahası için ayrı ayrı ve aylık dönemlerde tahakkuk ettirilir. Arayıcı ve işletmeciler, bir dönem içinde üretip depoladıkları petrolün cins ve türüne göre miktarını, kuyu başı fiyatını, bunlar üzerinden ödenmesi gereken Devlet hissesini ve diğer bilgileri içeren Devlet hissesi bildirimini, tahakkuk dönemini izleyen ayın ilk on beş günü içinde, Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne vermek zorundadırlar. TPAO'nun kendi üretimiyle ilgili Devlet hissesi yanında diğer bazı özel petrol şirketlerine ait Devlet hissesini de ödediği görülmüştür. Başka şirketlere ait Devlet hissesinin TPAO tarafından ödenmesinin gerekçesi olarak Batı Raman sahasında Ortaklığın ürettiği petrolün gravitesinin çok düşük olması nedeniyle yaşanan pazarlama ve dağıtım güçlükleri gösterilmiştir. Diğer petrol şirketlerinin ilgili üretim sahalarında ürettiği petrole ilişkin Devlet hissesinin ödenmesi karşılığı olarak sağlanan yüksek kaliteli petrol, TPAO'nun ürettiği düşük kaliteli petrolle karıştırılmakta, böylece ortaya çıkan yeni karışım, boru hattında nakledilebilmekte, pazarlaması ve işlenmesi kolaylaşmaktadır.



Paylarına düşen Devlet hissesinin ödenmesi karşılığı, bildirimlerde yer alan miktardaki petrolü TPAO'ya teslim eden şirketlerin bu işlemler için fatura düzenlemedikleri, dolayısıyla KDV hesaplamadıkları görülmüştür. Belge düzenlenmeyen bu teslimler dolayısıyla ilgili şirketlerin kurumlar vergisi matrahlarını nasıl hesapladıkları ise bilinmemektedir. Açıklanan nedenlerle, paylarına düşen Devlet hissesi TPAO tarafından ödenen şirketlerin Maliye Bakanlığınca vergi incelemesine tâbi tutulması ve TPAO'nun da bu tür alımları için Vergi Usul Yasası uyarınca belge istemesi gerekmektedir.

4. Ödenen Tazminat ve Cezalar Denetlenen dönemde, TPAO önemli miktarda tazminat ve para cezası ödemiş, ayrıca ruhsatlar gereği üstlendiği yükümlülükleri yerine getirmemesi nedeniyle Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce teminat mektupları paraya çevrilmiştir. 2004 yılında ödenen 577.704.850.000 TL tutarındaki para cezasının 576.207.250.000 TL'si TPAO'nun Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne olan yükümlülüklerinin yerine getirilmemesinden kaynaklanmaktadır. Aynı şekilde, Hesap Uzmanları Kurulunca yapılan 1996-2000 yıllarına ilişkin vergi incelemesi, merkezi uzlaşma ile sonuçlanmış ve TPAO yaklaşık 170 trilyon liralık vergi, gecikme faizi ve ceza ödemek durumunda kalmıştır. Yasal yükümlülüklerin tam ve zamanında yerine getirilmesini sağlamak amacıyla Ortaklık tarafından etkin bir yönetsel sistem oluşturulmasında ve teminat mektuplarının paraya çevrilmesi ve para cezasına çarptırılma nedenlerinin araştırılarak, sorumluların saptanması amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulu tarafından inceleme ve araştırma yapılmasında yarar görülmektedir.

5. Aramalarda Kullanılan Dozerler TPAO tarafından sondaj öncesi petrol arama faaliyetleri kapsamında sismik tarama ekiplerinin tarama yapılacak bölgelere ulaşabilmesi için yol açma işlerinde kullanılacak dozerler kiralanmaktadır. 2004 yılında 6 dozer için ödenen kira bedeli 1.395.497.082.834 TL'dir. 19 Temmuz 2005 itibarıyla TPAO'nun elinde, 5 tanesi Adıyaman, 4 tanesi Batman Bölge Müdürlüğünde olmak üzere 9 dozer bulunmaktadır. Dozerlerin en eskisi 1973, en yenisi 1998 modeldir. TPAO'nun çeşitli bölge müdürlüklerinde bu dozerleri kullanabilecek toplam 28 iş makinesi operatörü çalışmaktadır. Elde yeterli dozer ve operatör bulunmasına karşın, dozer kiralanması konusunu TPAO yetkilileri, önceki yıllarda sismik aramalar için bu dozerlerin kullanılmaya çalışıldığı, ancak dozerlerin bakım ve tamir giderlerinin yüksek tutarlara ulaştığı, arızası durumunda sıkıntılar yaşanması nedeniyle verim alınamadığı ve işlerin aksadığı gibi gerekçelerle açıklamışlardır. TPAO'nun mülkiyetinde bulunan gereksinim fazlası dozerlerden model olarak eski durumda bulunanların satış yoluyla elden çıkarılarak sayısının azaltılması, kalanların da bölgelerin iş yükü gözetilerek yeniden dengeli biçimde dağıtılması, makine parkında bulunan diğer iş makineleri için de gerekli değerlendirmelerin yapılarak benzeri işlemlere tâbi tutulması uygun olacaktır.



6. Petrol Taşıma İhaleleri TPAO, Batman ve Adıyaman bölgesinde genellikle küçük ölçekli ancak boru hatlarından uzakta kalan sahalarda ürettiği petrolü, tankerlerle ana depolarına taşımaktadır. Söz konusu taşıma işlemleri her iki bölge için yapılan ihalelerle farklı firmalara ihale edilmiştir. İhale, hangi firmanın bir ton petrolü kilometre başına en ucuza taşıyabileceğinin saptanması amacıyla düzenlenmektedir. Adıyaman ve Batman petrollerinin taşınması için 2004 yılında yapılan ihalelerde, yapılan iş tamamen benzer nitelikte olmasına rağmen; Adıyaman'da ham petrolün taşınması, kilometre/ton başına 85.000 TL'ye, Batman'da ise 59.000 TL'ye ihale edilmiştir. Arada oldukça büyük bir fark vardır. İhalelerin neredeyse eş zamanlı olarak sonuçlandığı dikkate alındığında, basiretli bir yaklaşımla pazarlık aşamasında fiyatlar birbirine yaklaştırılabilirdi.

F. TAŞINMAZ MALLAR Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının taşınmazları konusunda Ortaklık Teftiş Kurulunca hazırlanan 01.04.2002 günlü, 2 sayılı Genel Durum Raporunda "Ortaklığımızın geçmiş yıllarda çeşitli nedenlerle edindiği gayri menkullerden bugün Ortaklığımız mülkiyetinde bulunanların tamamının bilinmediği ve sabit kıymet kayıtlarında gösterilmediği, arsa arazi gibi taşınmazların işgale uğrama ihtimalinin de mevcut olduğu" belirtilerek Yapı Proje ve Mühendislik Grup Başkanlığı ile Mali Grup Başkanlığının birlikte görevlendirilerek gerekli çalışmaları yapmaları önerilmiş, Genel Müdürlükçe bu istem uygun görülmüştür. Teftiş Kurulunun raporu üzerine, taşınmaz kayıtlarının çıkarılmasına başlanıp, gereksinim dışı taşınmazların elden çıkarılmasına çalışılmıştır. Yapılan bu çalışmalara rağmen her taşınmaza ilişkin bilgileri içeren düzenli bir dosya sistemi oluşturulamamıştır. Genel Müdürlükte, Adıyaman ve Trakya Bölge müdürlükleri taşınmazları ile ilgili bilgiler bulunmasına rağmen, Batman Bölgesindeki taşınmazlarla ilgili yeterli bilgiler bulunmamaktadır. Bölge müdürlüklerindeki taşınmaz malların idaresi Bölge Müdürlükleri Hukuk Müşavirlikleri bünyesinde kurulu Arazi Büroları aracılığıyla yürütülmektedir. Ancak Bölge Müdürlükleri ile Genel Müdürlük arasında bu konudaki bilgi ve belge akışında kopukluk vardır. TPAO'nun elinde bulunan taşınmaz malların idaresinin ne şekilde yapılacağına ilişkin bir düzenleme de bulunmamaktadır.

V. SONUÇ Ülkemizde ilk petrol aramaları 1800'lü yılların sonunda İskenderun civarında başlamış, daha sonra Trakya Bölgesi devreye girmiştir. 1900'lü yılların başlarında Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da jeolojik incelemeler yapılmış ve çeşitli bölgelerde arama ruhsatları verilmiştir. 07.03.1954'de kabul edilen Petrol Yasası ile petrol faaliyetleri yerli ve yabancı özel sermayeye açılmış; aynı tarihli ve 6327 sayılı Yasayla da Türkiye Petrolleri Anonim ortaklığı kurulmuştur. 1983 yılında Türkiye Petrol Kurumunun bağlı ortaklığı haline getirilen TPAO, 1984 yılından bugüne KİT statüsünde bir kuruluş olarak çalışmalarını sürdürmektedir. 31.12.2004 itibarıyla Kurumda 5.489 kişi görev yapmakta olup, bunların 972'si kapsam dışı; 3.013'ü kapsam



içi, 1.125'i geçici eleman, 379'u ise yüklenici elemanıdır. Kurumun ana faaliyet konularını arama, sondaj, kuyu tamamlama ve üretim oluşturmakta; üretilen petrol, Türkiye Petrol Rafinerileri A.Ş.ye (TÜPRAŞ) satılmaktadır. TPAO tarafından 1954-2004 yıllarında arama, tespit, ortak arama, üretim, ortak üretim ve doğal gaz depolama amacıyla toplam 2.290 kuyu açılmış, bunların toplam derinliği 4.568.622 m. olmuştur. Kuyuların en derini 6111 metre ile Demre-1 kuyusu olup, 51 kuyunun derinliği 4000 metreden fazladır. Derin kuyuların büyük çoğunluğu arama-tespit amaçlı olup, üretim amaçlı en derin kuyu 3510 metre ile Hamitabat-16 kuyusudur. 2004 sonu itibarıyla 718 kuyudan ham petrol, 90 kuyudan doğal gaz çıkarılmaktadır. 2004 yılında en fazla ham petrol üretilen sahalar Batı Raman (2.192.750 varil) ve Raman ( 2.005.004 varil) sahaları iken, doğal gaz açısından en verimli sahalar Değirmenköy (50.719.983 m3) ve Hamitabat (42.819.371m3) sahalarıdır. Kurumun yurt içi çalışmaları yanında yurt dışında çeşitli ülkelerde yürüttüğü faaliyetleri de bulunmaktadır. Kazakistan'da Kazak Türk Munay Ortak Şirketi aracılığıyla çeşitli bölgelerde sondaj ve üretime devam edilmektedir. Azerbaycan'daki faaliyetler; Azeri-Çıralı-Güneşli (ACG) Projesi (TPAO %6,75), Şah Deniz Projesi (TPAO %9); Kürdaşı Projesi (TPAO %5) ve Alov Projesi (TPAO %10) çerçevesinde yürütülmektedir. Ayrıca Kurum, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ana İhraç Ham Petrol Boru Hattı Projesini hayata geçirmek amacıyla kurulan BTC Co.'da %6,53, Şah Deniz gazını Gürcistan-Türkiye sınırına kadar taşıyacak olan Güney Kafkasya Doğalgaz Boru Hattı Projesinde %9 hisseyle yer almaktadır. Azerbaycan ve Kazakistan dışında Libya'da arama çalışmalarına devam edilmekte, Türkmenistan, Irak, Cezayir ve Suriye'de ise çeşitli girişimler sürdürülmektedir. Kurum yurt dışında çeşitli şirketler kurmuş ve bir çok faaliyetini bu şirketler aracılığıyla yürütmüştür. Kazak Türk Munay Ltd. dışında tamamı vergi cenneti adalarda kurulan bu şirketler hiçbir gözetim ve denetime tâbi değildir. Bu şirketlerin en büyüğü olan TPIC (Turkish Petroleum International Company Ltd.) şirketinin tüm çalışmaları Ankara Gölbaşında yürütülmekte, yürürlükteki düzenlemelerden kaynaklanan bir çok sınırlamanın aşılması amacıyla kullanılmakta, personel alımından bazı harcamaların yapılmasına kadar bir çok konuda TPIC'ın olanaklarından yararlanılmaktadır. Tamamen kamu kaynağı kullanan TPIC ve benzeri kuruluşların vergi cenneti adalarda kurulması, kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgili bir çok düzenlemeyi devre dışı bırakmaktadır. TPAO; yurt içi üretimi her geçen gün düşen, çalışmalarının büyük bir kısmını yurt dışına kaydıran, yurt dışında kurulmuş olan şirketleri büyük ölçüde gözetim ve denetim dışında kalan, personel sayısı ve maliyetleri açısından önemli yüklerle karşı karşıya olan, her yönüyle yeniden yapılandırılması gereken bir kurum niteliğini taşımaktadır. Ülke açısından çok önemli bir alanda faaliyet gösteren Kurumun başarılı olması ve hidrokarbon üretiminin en üst düzeye çıkarılması, ülkenin ekonomik geleceği açısından öncelikli hedefler arasında bulunmalıdır. Bunun için de Kurumun, uluslararası rekabete açık, hedeflerini iyi belirlemiş, çağdaş yönetim anlayışıyla yeniden yapılandırılmış, dinamik bir yapıda olması gerekmektedir. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığının 2002-2004 yılları eylem ve işlemlerinin araştırılıp denetlenmesiyle ilgili olarak; 1 Yönetim Kurulu toplantısına katılamayan üyelerin özürlerini yazılı olarak bildirmesinin usul haline getirilmesi,



2. Yönetim Kurulunda görüşülecek konuların Başkanın sözlü önerisi üzerine gündeme alınması uygulamasından vazgeçilmesi, 3. Kurumun önemli yatırım ve ihale kararlarının Yönetim Kurulunca değerlendirilmesi, bu konularda yetki devri yapılmaması, 4. Personel alımıyla ilgili sınav duyurularında, adayların başvuru koşullarını kısıtlayıcı, rekabeti engelleyici koşullar konulmasından kaçınılması, 5. TPIC (Turkish Petroleum International Company Limited Şirketi) ile yapılan hizmet sözleşmesine dayanılarak gerçekleştirilen personel alımı uygulamasına son verilmesi ve personel alımında kamu personeli giriş sınavlarıyla ilgili düzenlemelere titizlikle uyulması, 6. Yurt içi ve yurt dışı yolluk, gündelik ve konaklama giderleriyle ilgili olarak Kurum yönetmeliklerinin 4969 sayılı Yasa ve ilgili düzenlemelere uygun hale getirilmesi, 7. Sermayesinin tamamı TPAO'ya ait olarak yurt dışında kurulmuş olan TPIC ve benzeri şirketlerin gözetim ve denetimlerini sağlayacak düzenlemeler yapılması, 8. TPAO'nun, Azerbaycan'daki projeleriyle ilgili krediler nedeniyle yüklendiği maliyetler konusunun Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulunca incelenmesi, 9. Petrol arama ve üretimiyle ilgili vergi bağışıklıklarından Kurumun yararlanmasını sağlayacak çözümler üretilmesi, 10. Yurt dışı şirketlerin, yurt dışı kazanç bağışıklığı ve iştirak kazançları bağışıklığı açısından yeniden değerlendirilmesi, 11. Petrol üzerinden Devlete verilecek hisseleri TPAO tarafından ödenen şirketlerin, Devlet hisseleri yönünden Maliye Bakanlığınca vergi incelemesine tâbi tutulması, 12. 2004 yılında TPAO'ya ait teminat mektuplarının paraya çevrilmesi ile diğer cezalar sonucu Kurumun uğradığı zararın nedenleri ve varsa sorumlularının belirlenmesi amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Teftiş Kurulu tarafından gerekli inceleme ve araştırmanın yapılması, 13. Sismik taramalar için her yıl yapılan dozer kiralama ihalelerinde halen uygulanan yöntem yerine daha az maliyetli ve daha etkili bir yöntemin belirlenmesi konusunda finansal analiz ve fizibilite çalışması yapılması, Kurum mülkiyetinde bulunan dozer ve diğer iş makinelerinin değerlendirilmesi, 14. Sahip olunan taşınmazların idare edilmesi ve izlenmesi konusunda etkili bir sistem kurulması, gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.


türkiye petrolleri anonim ortaklığı (tpao) genel müdürlüğünün

Documents