TRK SUCUL YAAM DERGS TURKISH JOURNAL OF AQUATIC LIFE Mays,2007 ISSN 13044168 YIL 3-5, SAYI 5-8 YEAR 3-5, ISSUE 5-8 TRK DENZ ARATIRMALARI VAKFI TURKISH MARINE RESEARCH FOUNDATION ADINA SAHB Bayram ZTRK Editr/ Editor Bayram ZTRK Editor Yardmcs / Co-Editor Sedat V.YERL Bilim Kurulu (alfabetik Srayla / Editorial Board (in alphabetic order) Prof. Dr. Adnan TOKA E Prof. Dr. Hseyin Avni BENL DE Do. Dr. Ahmet YALINER ODT Prof. Dr. Hseyin ZTRK Prof. Dr. Attila ULU DE Prof. Dr. brahim OKUMU KT Prof. Dr. Aye Bayar MUHAMMETOLU Akd Prof. Dr. M.Ruen USTAOLU E Prof. Dr. Aye BOGELMEZ H Prof. Dr. Meral SOYLU M Prof. Dr. Bayram ZTRK Prof. Dr. Mikdat KADIOLU Prof. Dr. Belgin HOSU E Do. Dr. Nesrin ALGAN A Prof. Dr. Blent CHANGR DE Do. Dr. Nuri BAUSTA MK Prof. Dr. Blent TOPKAYA Akd Prof. Dr. Osman ETNKAYA YY Prof. Dr. Cem SARA H Dr. mer Murat TFEK DS Prof. Dr. Cemal TURAN MK Y. Do. Dr. zcan ZEN OM Y. Do. Dr. Ekrem BUHAN GOP Prof. Dr. znur DLER SD Prof. Dr. Ertu DZGNE KT Prof. Dr. Ramazan KZ Akd Prof. Dr. Ertun GNDZ H Prof. Dr. Sedat V.YERL H Prof. Dr. F. Naci ALTUNEL U Prof. Dr. Seluk SOYUPAK Atlm Prof. Dr. Ferit BNGEL ODT Prof. Dr. Sleyman BALIK E Prof. Dr. Filiz KKSEZGN DE Y. Do. Dr. Sleyman AKAR YT Y. Do. Dr. Gnl T. EMER Akd Do. Dr. enol AKIN GOP Do. Dr. Gler EKMEK H Prof. Dr. Tufan KORAY E Prof. Dr. Habib MUHAMMETOLU Akd Prof. Dr. Tuncer KATAAN E Y. Do. Dr. Hamdi T KT Prof. Dr. Zahit UYSAL ODT Prof. Dr. Hikmet HOSUCU E Prof. Dr. Zeki YILDIRIM SD

Bilim Kurulu yeleri her yl yeniden belirlenir. (Each year Editorial Board is up dated)

i

Trk Sucul Yaam Dergisinin btn haklar Trk Deniz Aratrmalar Vakfna aittir. zinsiz hibir ekil ve yntemle baslamaz, oaltlamaz. Trk Sucul Yaam Dergisi hakemli bir dergidir. Dergimize gnderilen yazlar ihtiya duyulduunda, uzmanlk alanna gre Bilim Kurulu yelerine ve/veya konusunda uzmanlam kiilere incelettirdikten sonra yaynlanr. Dergide yaynlanan yazlardaki grler, yazarlarna ait olup, TDAVn grlerini yanstmaz. Yazlarn btn teknik ve hukuki sorumluluu yazarlarna aittir. Dergiye gnderilen yazlar iin telif creti denmez. Yazar, yazar bal, dergi ad ve sayfa numaralar belirtilerek alnt yaplabilir. Adres Trk Deniz Aratrmalar Vakf Fstkl Yal Sokak No: 22/5 Beykoz stanbul Tel: 0 216 424 07 72 Faks: 0 216 424 07 71 E-posta: info@tudav.org Web: www.tudav.org Makale nerilerini posta ve eposta ile gnderebilirsiniz. Yazm Kurallar web adresinde mevcuttur. Arka Kapak: Beymelek Lagn Kapak Dzenleme: Uysal YILMAZ

ii

NSZ

Trk Deniz Aratrmalar Vakf ile Tarm ve Kyileri Bakanl, Akdeniz Su rnleri Aratrma, retim ve Eitim Enstits Mdrlnn ortaklaa dzenledii Ulusal Su Gnleri 2007 (16-18 Mays 2007, Antalya) Sempozyumunun bildiri zetleri ile isteyen katlmclarn bildiri metinlerinin oluturduu bildiri kitap Trk Sucul Yaam Dergisinin zel saysn oluturmaktadr. Trk Sucul Yaam Dergisi Ulusal Su Gnleri 2007 Sempozyum zel Says zel Say Editrleri Ylmaz EMRE Uysal YILMAZ zel Say Editr Yardmclar Mehmet AYDIN F. Banu YALIM Filiz KTN H. zgr YELMEN Ramazan UYSAL

iii

Destekleyen kurum ve kurululara teekkr ederiz.

ALBA SU RNLER Gda Ith. Mad. Tur. Tic. San. Ltd. ti.

ANTALYA

Grand HOTEL ADONIS

iv

ULUSAL SU GNLER 2007 YRTME KURULU Ylmaz EMRE (Bakan) Dr. AKSAM Bayram ZTRK (E Bakan) Prof. Dr. I Uysal YILMAZ (Sekreter) Biyolog (YL) AKSAM ULUSAL DZENLEME KURULU(Alfabetik) Ahsen YKSEK Y. Do. Dr. Bayram ZTRK Prof. Dr. Blent CHANGR Prof. Dr. DE Ertu DZGNE Prof. Dr. KT brahim OKUMU Prof. Dr. KT Sedat V.YERL Prof. Dr. H Ylmaz EMRE Dr. AKSAM YEREL DZENLEME KURULU(Alfabetik) etin SMER Y. S..Mh AKSAM F.Banu YALIM Biyolog AKSAM Filiz KTN S..Mh. AKSAM H. zgr YELMEN S..Mh. AKSAM Hseyin SEVGL Y.Zir.Mh AKSAM smet BALIK Do. Dr. AKSAM M.Ali Turan KOER S..Mh. AKSAM Mahir KANYILMAZ Zir.Mh AKSAM Mehmet AYDIN Dr. AKSAM Muharrem GNC Zir.Mh. AKSAM Nesrin EMRE Biyolog AKSAM Ramazan UYSAL Kimyager AKSAM Uur Ycel KESC Dr. AKSAM

v

ULUSAL SU GNLER 2007 BLM KURULU (Alfabetik) Adnan TOKA Prof. Dr E Ahmet YALINER Do. Dr. ODT Attila ULU Prof. Dr. DE Aye Bayar MUHAMMETOLU Prof. Dr. Akd Aye BOGELMEZ Prof. Dr. H Bayram ZTRK Prof. Dr. Belgin HOSU Prof.Dr. E Blent CHANGR Prof. Dr. DE Blent TOPKAYA Prof. Dr. Akd Cem SARA Prof. Dr. H Cemal TURAN Prof.Dr. MK Ekrem BUHAN Y.Do. Dr. GOP Ertu DZGNE Prof. Dr. KT Ertun GNDZ Prof. Dr. H F. Naci ALTUNEL Prof.Dr. U Ferit BNGEL Prof. Dr. ODT Filiz KKSEZGN Prof. Dr. DE Gnl T. EMER Y.Do.Dr. Akd Gler EKMEK Do. Dr. H Habib MUHAMMETOLU Prof. Dr. Akd Hamdi T Y. Do.Dr KT Hikmet HOSUCU Prof. Dr. E Hseyin Avni BENL Prof. Dr. DE Hseyin ZTRK Prof. Dr. brahim OKUMU Prof. Dr. KT M.Ruen USTAOLU Prof. Dr. E Meral SOYLU Prof.Dr. M Mikdat KADIOLU Prof. Dr. Nesrin ALGAN Do. Dr. A Nuri BAUSTA Do. Dr. MK Osman ETNKAYA Prof.Dr. YY mer Murat TFEK Dr. DS zcan ZEN Y.Do.Dr. OM znur DLER Prof.Dr. SD Ramazan KZ Prof. Dr. Akd Sedat V.YERL Prof. Dr. H Seluk SOYUPAK Prof. Dr. Atlm Sleyman BALIK Prof. Dr. E Sleyman AKAR Y. Do.Dr. YT enol AKIN Do. Dr. GOP Tufan KORAY Prof. Dr E Tuncer KATAAN Prof. Dr. E Zahit UYSAL Prof. Dr. ODT Zeki YILDIRIM Prof. Dr. SD

vi

NDEKLER

I. CANLI KAYNAKLAR Mogan Gl Civarnda Sivrisinek (Diptera: Culcdae) reme Alanlar ve Fiziko-Kimyasal zellikleri Adnan Aldemir, Aye Bogelmez 1-8 Akdeniz Blgesindeki Baz Gkkua Alabal (Oncorhynchus mykiss) letmelerinde Bakteriyel Balk Patojenlerinin Tespiti ve Kontrol Ahmet Mefut, Ylmaz Emre, znr Diler, Soner Altun, brahim nce 9-18 Glba Baraj Gl( Bursa)'Ndeki Erez Balklar (Vimba vimba L. 1758)'Nda Grlen Helminth Parazitler. Ali Aydodu, Hseyin Emence, F. Naci Altunel, Deniz nnal 19 Trabzon Sahillerinde Pleurobranchia pileusun 1999-2000 Ylarndaki Bolluk Miktarlar ve Populasyon Yaps A.Muzaffer Feyziolu 20-26 Ildr Krfezi (zmir-eme ) Bvalvia (Mollusca) Faunas Alper Doan, Mesut nen, Bilal ztrk 27-35 Trkiye Denizlerinde Dalm Gsteren Ekonomik neme Sahip Omurgaszlar Alper Doan, Ertan Dal, Tahir zcan, Kerem Bakr, Zeki Ergen, Mesut nen, Tuncer Kataan 36-44 Mersin Krfezinde Yzey Zooplankton Biyoktle ve Bolluunun Aylk Deiimi Arife Zenginer, engl Beiktepe 45 skenderun Krfezinde Uzatma Alar le Yazl Orkinos (Euthynnus alletteratus) Avclna n Bir Bak Aydn Demirci, Sevil Demirci 46-49 Kuzey Dou Akdenizde Derin Deniz Pembe Karidesinin (Parapaneaus longirostris) Populasyon Yaps ve Younluu Aydn Demirci, Hikmet Hosucu 50-55 Mogan (Ankara) Glndeki Kadife Bal (Tinca tinca L.,1758)Nn Beslenme zellikleri Aydn zlk 56 Trkiyenin Su Alanlarnda Kerevitin nemi ve Gelecekte Kerevit Stoklarn Bekleyen Tehditler Baybars Salamtimur 57-63 Kuzeydou Akdeniz, Kilikya Baseninde Heterotrofik Bakteri Bolluk ve Biyoktlelerindeki Aylk Deiimler Cansu Bayndrl, Zahit Uysal 64 Capoeta capoeta angorae Hanko, 1924nn Ceyhan Nehir Sisteminde Dalm ve Baz Morfometrik zellikleri Cemil Kara, Ahmet Alp 65-76 Salmo trutta macrostigma Dumeril, 1858nn Ceyhan Nehir Sisteminde Dalm ve Baz Morfometrik zellikleri Cemil Kara, Ahmet Alp, Ylmaz Emre 77-86

vii

Trkiyenin Dou ve Bat Akdeniz Kysnda Bulunan ki Lagnn Av Verimi ve Tr Kompozisyonu Ynnden Karlatrlmas etin Smer, smet Balk 87-92 Seyhan Baraj Gl Balklk Sorunlar ve zm Yollar Deniz Ergden, Sibel Alagz Ergden, Gkhan Gke 93-97 Trkiyede Asya Balk eridinin, Bothriocephalus acheilognathi, Dalm ve Enfeksiyon Younluu Deniz nnal, Ali Aydodu Fsun Erkakan 98 Glhisar Gl (Burdur)Ndeki Kzlkanat (Scardinius erythrophthalmus Linnaeus, 1758) Populasyonunda Ya Belirleme, Boy-Arlk likisi ve Kondsyon Faktr zerine Bir Aratrma Derya Bostanc, Sava Ylmaz, Nazmi Polat 99-107 Tuzluluk Deiimlerinin Lepistes (Poecilia reticulata Peters, 1860) Yavrular zerinde Byme ve Yaama Oranna Etkisinin Aratrlmas Dilek ahin, Orhan Aral 108-115 skenderun ve Mersin Krfezlerindeki Centracentidae Familyasna Ait (Kemikli Balk) Baz Trlerin Otolit Morfolojileri Dursun Avar, Erdoan iek, Hacer Yeldan, Meltem Manarl, Sinan Mavruk 116-123 Fethiye Krfezinden Trkiye Denizleri in Nadir Bir Balk Tr: Cubiceps gracilis ( Lowe,1843) Erhan Irmak, Halit Filiz, Bahar Bayhan, S. Can Aknar, Efe Ulutrk 124-127 nebolu-Abana (Bat Karadeniz) Ky eridinde rneklenen Hippocampus guttulatusda Dalgalanan Asimetri (Fa) Deerleri Elif Manav 128 Fethiye Blgesindeki Banklarda Makrobentik Omurgasz Faunasnn Zoocorafik Karakterizasyonu Elif zgr, Bayram ztrk 129-137 andarl Krfezi (Ege Denizi, Trkiye) Deniz Algleri Ergn Takn, Ouz Kurt, Mehmet ztrk, Cokun Frat 138-144 Yarl Gl (Yeilova-Burdur) Makrohidrofitleri Erol Kesici.Cevdan Kesici 145-151 Trkiye Kylarnda Bentik Ortamda Yaayan Spionidae (Annelida, Polychaeta) Trlerinin nemi Ertan Dal, Zeki Ergen, Melih Ertan nar 152-158 Antalya li Tatlsu Copepoda (Crustacea) Trler zerne Faunistik Br alma F.Banu Yalm, Battal plak 159 Bat Akdenizden Ephemeroporus barroisi (Cladocera, Chydordae)Nn Redeskripsiyonu F.Banu Yalm, Battal plak 160 Kuzey Ege Denizinde Kemikli Balk Topluluklarnn Derinliklere Gre Dalm ve Balklk Potansiyelleri zerine Bir n Aratrma F. Saadet Karakulak, etin Keskin 161-169

viii

Kemer Baraj Gl'ndeki Cyprinus carpio L., 1758'nun Baz Biyolojik zellikleri Glnaz zcan, Sleyman Balk 170-175 Kemer Baraj Glndeki Sazann (Cyprinus carpio L., 1758) Gonadosomatik ndeks Deeri ve Et Verimi Glnaz zcan, Sleyman Balk 176-180 Antalya Krfezinde Trol Balkl le Yakalanan Ekonomik Balk Trlerinin Aylara Gre Dalm H.zgr Yeilimen, Mete Kuat 181 Eirdir Gl Balklnda Son Durum Hdr ubuk, smet Balk, akir nar, Remziye zkk, Levent Tmgelir, Ramazan Kkkara, K.Gonca Erol, Rahmi Uysal, Meral Yac 182-188 Da Alabal (Salmo trutta macrostigma Dumeril, 1858)nn Trkiyenin Bat Akdeniz Havzasndaki Yayl Alan, Populasyon ve Habitat zellikleri skender Glle, Fahrettin Kk, Salim Serkan Gl, Erkan Gm, Orhan Demir 189-198 Seyhan Ceyhan ve Asi Havzalarnda Tatlsu Balk Faunas in Yeni Kaytlar Kadir Seyhan, Zeynel Bostanc, Davut Turan, Semih Engin 199 Beyehir Glndeki Tatlsu Kefali (Leuciscus lepidus Heckel, 1843) Populasyonunun Byme zellikleri Levent Tmgelir, Hdr ubuk, akir nar, Remziye zkk, Ramazan Kkkara, Mustafa Ceylan, K.Gonca Erol, Soner etinkaya 200-208 Yeme Eklenen Betain ve L-Glutamik Asitin Gen Levreklerin (Dicentrarchus labrax) Bymesine Etkisi M.Aye Gen, Nazmi Tekeliolu 209-215 Akehir Glndeki Baz Balklarn (Cyprinus carpio Linnaeus,1758; Alburnus nasreddini Battalgil, 1944) Endoparazit Faunas zerinde Aratrmalar ve Trkiye Parazit Faunas in Yeni Bir Tr Kayd:Paradilepis scoleciana (Rud., 1819) M. Ouz ztrk, H.brahim Buhurcu 216 Trkiyedeki Baz Lagnlerin Olgochaeta (Annelida) Faunas in Bir n Aratrma Seray Yldz, M. Ruen Ustaolu, Sleyman Balk 217-223 Akgl ve Gebekirse Glnn (Seluk-zmir) Chironomidae (Diptera-Arthropoda) Faunas Aye Tademir, M.Ruen Ustaolu, Sleyman Balk 224-228 skenderun Krfezinde Yakalanan D Mrmr (Lithognathus mormyrus L., 1758) Bireylerinde Baz reme zelliklerinin Belirlenmesi Hsne Ylmaz, Ouz Tabozan,Mahmut Ali Goke, efik Surhan Tabakolu 229 Eirdir Gl (Isparta)nde Yaayan Havuz Bal (Carassius gibelio Bloch, 1782)nn Beslenme Rejimi Mahmut Ylmaz, Derya Bostanc, Sava Ylmaz, Nazmi Polat 230-239 Ege Denizindeki Ticari Deniz Sngerleri Stoklarnn Verimliliinin Aratrlmas Mehmet Aydn 240 Ahtapotun (Octopus vulgaris) Baz Biyolojik zellikleri ve Yetitiricilik Potansiyeli Mehmet Aydn, Ferit Yusuf Tamer, Ramazan Uysal, Filiz Kitin 241 Sinop Yarmadas (Orta Karadeniz) Sert Substratumlarnda Yer Alan Baz Mollusk Trleri Mehmet ulha, Levent Bat, Saniye Trk ulha Aysun Gargac 242-250

ix

zmit Krfezinin Sonbahar 2002de Zooplankton Yaps Melek inibilir, Ahmet N. Tarkan 251-256 Saros Krfezi (Kuzeydou Ege Denizi) Sublittoral Bentik Amphipod (Crustacea) Faunas Murat Sezgin, Tuncer Kataan, Ahmet Kocata 257-266 Almus-Ataky Baraj Gllerinde (Yeilrmak Havzas, Tokat) Balklandrma Sonras Balk Faunasnda Grlen Deiimin Deerlendirilmesi Mustafa Zengin, Ekrem Buhan 267-277 Manyas Gl Oligochaeta (Annelida) Faunasnn Taksonomik Adan Belirlenmesine Ynelik Bir n Aratrma Naime Arslan, Seyhan Ahska 278-285 Karadenizde Yaayan aa Bal (Sprattus sprattus L., 1758)nda Kemiksi Yaplar ve Uzunluk-Frekans Metodu le Ya Tayini Nazmi Polat, Yaln Psl, Sava Ylmaz 286 Alaat - Mersin Krfezi Balk retim iftlii Blgesindeki Posidonia oceanica (L.) Delile, 1813 ayrlarnn Durumu Odt Sualt Topluluu Ekoloji Grubu, Sualt Aratrmalar Dernei Ekoloji Grubu 287 Uluabat Glnde (Bursa) Yaayan Scardinius erythrophthalmus L.,1758 (Kzlkanat Bal) Populasyonunun Byme Parametrelerinin Aratrlmas Volkan Koyuncu Yaln ahin zgr Emirolu 288-296 Kapulukaya Baraj Glnde Litoral ve Pelajik Blgelere ve Mevsime Bal Zooplankton Dallarnn Karlatrlmas zlem nce, Yaar Alu, Gkben Baaran, lhami Tzn 297-305 Antalya Krfezinde Dalm Gsteren Lokum Balklarnn, Saurida undosquamis (Lnnaeus, 1758) ve Synodus saurus (Rchardson, 1848) Boy-Arlk likisi ve Nispi Kondisyon Faktr Deerleri Raziye Ylmaz, Belgin Houcu 306-312 Eirdir Glndeki Gmi Havuz Bal (Carassius gibelio Bloch, 1782) Populasyonunun Byme zellikleri Remziye zkk, Hdr ubuk, Levent Tmgelir, Rahmi Uysal, akir nar, Ramazan Kkkara, K.Gonca Erol, Mustafa Ceylan 313-322 (Mugil cephalus L., 1758) Be Kemiksi Yapsndan Ya Tayini Sava Ylmaz, Mahmut Ylmaz, Derya Bostanc, Nazmi Polat 323-330 Mahmuzlu Camgzn (Squalus acanthias L., 1758) retkenliinin ncelenmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular Sefa Ayhan Demirhan, Kadir Seyhan 331-336 skenderun Krfezinde Kullanlan Molozma Alarnn zellikleri ve Avclk Durumlar zerine Bir n alma Sefa Ayhan Demirhan, Mustafa Grlek, Seluk Yaan 337-341 Terme ay (Terme-Samsun) Balk Faunasnn Tespiti Selma Uurlu, Nazmi Polat 342-355 skenderun Blgesinde Kullanlan Uzatma Alarnn Teknik zellikleri Sevil Demirci, Aydn Demirci 356-363

x

Asi Nehrinde Capoeta barroisi (Lortet, 1894) Tr Bireylerinin Byme zellikleri zerine n alma Sevil Demirci, kran Yaln-zdilek 364-370 Dikili lesi (zmir) Kaplcalarnda Yayl Gsteren Thermal Cyanophyceae (Mavi-Yeil Alg) Trleri Sevilay ztrk Ulcay, Mehmet ztrk, Ouz Kurt, Ergun Takn, Meral ztrk 371-378 Yeni Bir Hypotrichida (Protista, Ciliophora) Tr zerine Morfolojik ve Morfometrik Gzlemler Srma apar 379 Lesepsiyen Balklarn Akdeniz Ekosistemine Etkileri Sinan Mavruk, Dursun Avar 380-386 Farkl Balk Trlerinin Fanyal Alar zerindeki Yakalanma Konumlarnn Karlatrlmas Sleyman zdemir ve Yakup Erdem 387-394 Dip Trol le ki Farkl Derinlikte Avlanan Mezgit (Gadus merlangus euxinus N. 1840) Balnn Av Verimi ve Boy Kompozisyonunun Deiimi Yakup Erdem, Sleyman zdemir, Ercan Erdem, Zekiye Birinci zdemir 395-400 Beyehir Glndeki Gmi Havuz Bal (Carassius gibelio Bloch, 1782) Populasyonunun Byme zellikleri akir nar, Hdr ubuk, Remziye zkk, Levent Tmgelir, Soner etinkaya, K.Gonca Erol, Mustafa Ceylan 401-409 zmir Krfezindeki Gm Bal Atherina boyeri Risso, 1810nn Baz Morfometrik zellikleri ule Grkan, Bahar Bayhan, Ertan Takavak, Sencer Akaln, Halit Filiz, T.Murat Sever, Okan zaydn 410 zmir Krfezi Tuzla skele Mevki Kmrc Kaya Balnn (Gobius niger, Linnaeus, 1758) Byme ve remesi Okan zaydn, Ertan Takavak, Sencer Akaln, ule Grkan 411 Gobiidae Familyas Trlerinin (1994-2002) zmir Krfezindeki Bolluk ve Dalm Tlin oker, Blent Cihangr & Sava Mater 412 Apolyont (Uluabat) Gl (Bursa-Trkiye) Turna (Esox lucius Linnaeus, 1758) Balnn Baz Biyolojik zellikleri nal Erdem, Efsun Atasoy, Ylmaz Emre, Salim elikta 413-418 Afyon li Akarsularnda Yayl Gsteren Balk Trleri ve Dalmlar Vedat Yeen, Sleyman Balk, Erdal Bilen, Hasan M. Sar, Rahmi Uysal, Ali lhan, Hasan Bostan 419-428 Mersin Krfezi (Kuzey Dou Akdeniz) htiyoplanktonu Yeim Ak rek, Zahit Uysal 429 Aynal Sazan (Cyprinus carpio) Balklarnda Spermatolojik zelliklerin reme Mevsimi Boyunca Bireysel Olarak Deiimi Yusuf Bozkurt, Seluk Seer 430-436 Orta Karadenizde Ktenofor Mnemiopsis leidyi Trnn Boy Dalm ve Yumurta Verimi Zekiye Birinci-zdemir, Levent Bat, Funda stn, Fatih ahin, Hasan Hseyin Satlm, Ahmet Kidey 437-444

xi

II. TEKNOLOJ, STRATEJ, CANSIZ KAYNAKLAR Trkiye De Balklk Aratrmalarnn 19231950 Aras Durumu zerine Notlar Bayram ztrk, Erdoan Gven 445 Kuzey Kbrs Kysal Alanndaki Omurgal Trlerinin Ulusal ve Uluslar Aras Koruma Statleri Asndan Deerlendirilmesi Burak Ali iek, Sedat V. Yerli 446 Seyhan Baraj Gl (Adana) Balk Profili Durumu Deniz Ergden, Sibel Alagz Ergden, Rana ztekin 447-454 Btc ve Bota Denz Terminallerinin Simulasyonu Ercan Kse, zkan Uurlu, Ersan Baar 455 Bodrum Yarmadasnda Kullanlan Galsama Alarnn Seicilii Mehmet Aydn, Ertu Dzgne 456-466 Kapulukaya Baraj Glnde Klorofil A Konsantrasyonunun Hesaplanmasnda Yapay Sinir A Modelinin Uygulanmas Seluk Soyupak, Gkben Baaran, zlem nce Ylmaz, lhami Tzn 467-475 Akdeniz Blgesindeki Alabalk letmelerinin Yapsal zelliklerinin ncelenmesi (2000-2003) Ylmaz Emre , brahim Diler, Hseyin Sevgili, D.Aytu Oskay, Cengiz Sayn 476-489

III. SU KRLL VE EVRESEL KALTE Spirulina platensis (Cyanophyta) n Geliimine Selenyumun Etkisi. Aye Bahar Ylmaz, Tahsin Toker, Selin Sayn, ule Doanay 490-495 Sucul Ekosistemde Mikroorganizmalarn Kimyasal Maddelerle Olan likisi Aye Gndodu, Oylum Gkkurt, Melek Ersoy Karauha 496-505 zmir Krfezindeki Balk iftliklerinin Yer Seiminde Deniz Suyu Fiziksel zelliklerinin nemi Canan (ztrk) Eronat, Erdem Sayn, Esin Yaln 506-515 Kresel Isnmann Karadeniz ve Balkla Muhtemel Etkisi Cokun Erz, Koray zeker, Kadir Seyhan, Muzaffer Feyziolu, Ercan Kse 516 Avrupa Birlii lkelerinde ve Trkiyede Su Kalitesinin Diyatome ndekslerine Bal Olarak Belirlenmesi Cneyt Nadir Solak, va cs() 517 Descy ndeksine Gre Yukar Porsuk Nehri (Ktahya) Su Kalitesinin Durumu Cneyt Nadir Solak, Hayri Dayolu , M. Sabri zyurt , Kasm ayc , Yakup enyz 518 amkoru Gletine (amldere-Ankara) Gkkua Alabal [Oncorynchus mykiss (Walbaum)] Balklandrmalarnn Deerlendirilmesi Deniz nnal, Fsun Erkakan () 519 Avrupa Birlii ve Trkiyede Su Kalitesi Ynetim Yaklamlar Deniz Kocamaz Alka 520-527 Toksik Kirleticilere Maruz Braklan Tilapiada (Oreochromis aureus) Genetik Deiim ve Tolerans likisi Sibel Sevenler, Deniz Yalolu, Mevlt Grlek, Cemal Turan 528-537

xii

Trabzon Deniz Tanker Terminalinde Petrol Dalm Simlasyonu

Ersan Baar, Ercan Kse 538-544 Akuatik Toksikolojide Stres Proteinleri Gonca Alak, Nilgn zdemir, Muhammed Atamanalp 545-552 Antalya Plajlarnda Mikrobiyolojik Deniz Suyu Kalitesi Gnl Turul-emer, C. Kele, H. Karaca 553-560 Farkl Materyallerde Oluan Bakteriyel Biyofilm Tabakasndan zole Edilen Aerobik Heterotrofik Bakteri Dzeyleri Glen Altu, Mine ardak, Pelin S. ifti, Sevan Grn 561-566 Kilikya Baseni Klorofil A Dalm, Uzaktan Alglama Yntemi le zlenmesi ve Saha almalar le Dorulanmas Hasan rek, kr T.Beiktepe, Doruk Ylmaz 567 ukurova Blgesindeki Akyatan Lagnnde (Adana/Trkiye) Sediment, Seston ve Bentozda Mevsimsel Ar Metal Deiimi Meltem Dural, M.Z.Lugal Gksu 568-576 Gkpnar aynn Byk Omurgasz Faunas ve Su Kalitesinin Deerlendirilmesi Mustafa Duran, Gray Kvan Akyldz, Adile zdemir 577-583 Mezitli Deresinin Yal-Yasz Dnemlerde Su Kalitesindeki Deiiminin Aratrlmas Mutlu Yalva, Ece mm Deveci 584-595 Akdeniz Ky Alanlar Kirlilik Kaynaklarnda Uzun Sreli Eilim zleme: Nehirler ve Atksular (2003-2006) Sleyman Turul, Semal Yemeniciolu, Neslihan Doan-Salamtimur 596-606 Orthrias angorae (Steindachner, 1897)De Kars ay Dip Sedimentinin Mutajenik Aktivitesinin ncelenmesi Oktay zkan, Sleyman Gl, Oya Kele, Pnar Aksu,Taylan zgr Kaya, Gkhan Nur 607 Edta (Ethylenediaminetetraacetate)Nn, 100nm Fe Konsantrasyonunda Thalassiosira weissflogii (Bacillariophyta)Nin Bymesine Etkileri Selin Sayn, Oya Ik, Leyla Hzarc 608-617 Kilikya Akarsularnn yonik Bileimi ve Su Kalitesi zerine Bir alma Eyp Trkolu, Ayegl Doan, Duygu Selen Serin, Trkan zsoy 618-627 akalburnu Dalyannn (zmir Krfezi) Baz Fiziksel ve Kimyasal zelliklerinin ncelenmesi Uysal Ylmaz Elif Can 628-633

IV. AKUAKLTR Balk Yemlerinde Beslenmeyi Snrlandrc Maddeler ve Etkler Arzu zler Hunt Ferbal zkan Tlay Altun 634-642 Krmzba Oranda Japon (Carassius auratus L., 1758) Balnn remesi, Embriyo ve Larva Geliimi zerine Bir Aratrma Zafer Karsl, Orhan Aral, Dilek ahin, Gaye Doan 643-650 Balk Yetitiriciliinde mmunostimulant Olarak Bitki Ekstrakt Kullanm ve nemi Glen Uluky, Esin zdemir , Ayegl Kubilay 651

xiii

Balklarda Besin Almnn Nropeptitler Tarafndan Dzenlenmesi

Ferbal zkan, Arzu zler Hunt 652-660 Severum (Heros severus) Balklarnda Baz Pigment Maddeli Yemlerle Beslenmesinin Byme ve Deri Rengine Etkileri brahim Diler, Sleyman Sargz , Ylmaz Emre, smail Dal, Soner Sezen 661 Kaplca Sular le Beslenen Enne Baraj Glnde Yaayan Baz Balklarn Metal Akmlasyon Oranlarnn Aratrlmas Kazm Uysal, Esengl Kse, Metin Blbl, Muhammet Dnmez, Yunus Erdoan , Mustafa Koyun , idem merolu , Ferda zmal 662 Dp Gletinde Ekstansif Yetitiricilii Yaplan Aynal Sazanlarn (Cyprinus carpio) Geliimi ve Ar Metal Akmlasyon Oranlarnn Deerlendirilmesi Kazm Uysal, M. Altu Atalay 663-670 Karanfil Yann Balk Anestezii Olarak Kullanm Mahir Kanylmaz, Hseyin Sevgili, Zeynep Eren, Adil Ylayaz 671-680 Altrma Periyodu ve Tuzluluun Yeil Kaplan Karidesinde (Penaeus semisulcatus) Soua Tolerans zerine Etkisi Mehmet Kr, Metin Kumlu 681 Trkiyede Su rnleri retimi Sektrnn Durumu ve Sorunlar Nazmi Tekeliolu, Metin Kumlu, Mahmut Yanar, Zeynep Eren 682-693 L-Karnitin ve Akuakltrde Kullanm Ouz Tabozan, Mahmut Ali Gke 694-703 Rezervuarlarda Su rnleri Yetitiricilii mer Murat Tfek, Nergiz Yaln 704-716 Deniz Balklar le Entegre Yetitirilen Deniz Sngerlerinin (Ircinia spp.) Byme Performanslarnn ncelenmesi zgr zbay, Harun Ylmaz 717-725 Stoklama Younluunun Kerevit (Astacus leptodactylus Esch. 1823) Yavrularnn Geliimlerine ve Yaama Oranlarna Etkisi Behire Il Didinen, znur Diler , Remziye zkk,Seil Ekici, Arife Dulu,Gonca Erol 726 Eirdir Gl Kerevitlerinden Yavru retimi znur Diler, Beh re Il Didinen, Soner Altun, N.zgr Aybal, Erkan Gm 727 Su rnleri Yetitriciliinde Fotoperyot Uygulamalar Tlay Altun, Durali Danaba, Filiz elik, Mustafa z 728-737 Albino ve Normal Pigmentli Gkkua Alabal (Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792) `Nn Byme Performanslarnn Karlatrlmas Zeynep Eren, Nazmi Tekeliolu, Arzu zler Hunt, Erhan nald, Ferbal zkan 738-746

V. BYOTEKNOLOJ Pcr-Rflp Uygulamalarnn Su rnlerinde Kullanm Alanlar Ercment Aksakal, Orhan Erdoan 747-753 Trkiye'deki Farkl Fme Balkta Potansiyel Karsinojenik Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlarn (Pah) HPLC Yntemi le Belirlenmesi Glgn engr, Serden Ba ak, Fatma Telli Karako 754

xiv

Gkkua Alabal (Oncorhynchus mykiss)Nn Organ, Kan Serumu ve Dllenmi Yumurtalarnda Lizozim Aktivitesi Gliz Karaarslan, Tuba Kabak, Birgl akr, Ayegl Kubilay 755-760 Petrol Hidrokarbonlarnn ldeniz Lagn ve Marmara Denizinden zole Edilen Baz Bakteriler zerinde Minimum nhibisyon Konsantrasyonlar (MIC) Glen Altu, Mine ardak, Pelin S. ifti, Sevan Grn 761-766 Tetraselmis suecicann Sarmal Tbler Fotobiyoreaktrde Byme Hz ve rn Verimlilii Hilal Kargn Ylmaz, Harun Ylmaz 767-775 Japon (Carassius auratus) Balklarndan zole ve dentifiye Edilen Aeromonas hydrophila, A. caviae ve A. sobria Trlerinin Antibiyotik Hassasiyetleri, Hemolitik Aktiviteleri ve Siderofor retimleri zerine Bir alma Jale Korun, Hatice Betl Toprak 776-782 Balk Yanda Bulunan -3 Ya Asitlerinin Farmakolojik zellikleri Kazm Uysal 783 Serum Protein Elektroforezi le Carassius Carassius, Capoeta Capoeta Capoeta ve Siluris Glanis zerine Taksonomik Bir alma1 Muhittin Ylmaz, Metehan Ayaz 784-787 Gkkua Alabal (Oncorhynchus Mykiss, Walbaum) Etinde Bulunan Karotenoidlerin (Astaksantin ve Kantaksantin) Hplc Metodu le Analiz Yapm Teknii Nihat Yeilayer, Muammer Erdem, mer Ildak 788-797 Surimi Teknolojisi le Yal ve Koyu Etli Balklardan Surimi retimi Nilgn Kaba, 798 Rotifer Kltrnde Biyoteknolojik almalar Nilgn zdemir, Gonca Alak, Abdulkadir ilta 799-806 Kura-Aras Havzasndan Orthrias tigris (Heckel, 1843)De Kromozomal almalar Oktay zkan, Berna Kl, Sleyman Gl, Taylan zgr Kaya, Gkhan Nur, Pnar Aksu 807

xv

1

MOGAN GL CVARINDA SVRSNEK (DPTERA: CULICIDAE) REME ALANLARI VE FZKO-KMYASAL ZELLKLER*1

Adnan ALDEMR1, Aye BOGELMEZ2 1KAFKAS NVERSTES FEN-EDEBYAT FAKLTES, BYOLOJ BLM, KARS

2HACETTEPE NVERSTES FEN FAKLTES, BYOLOJ BLM, EKOLOJ ABD, BEYTEPE, Ankara adnanaldemir@hotmail.com

ZET Mogan Gl evresinde, 30 larva rnekleme istasyonunda; 2001 ve 2002 yllarnda Mays-Eyll dnemlerinde alnan veriler kapsamnda sivrisinek reme alanlar aratrlmtr. Alanda, larva dalmnn homojen olmad belirlenmitir. kek Batakl, Haclar Koyu, Mogan Glnn kuzeyi ve Glba Bataklnn en nemli sivrisinek reme alanlar olduu tespit edilmitir. Ky izgisi ile gl makrofit vejetasyonu arasnda kalan ksmlarn ok nemli reme alanlar olduu anlalmtr. Gl kenar, bataklk, mera ve kanal gibi sekiz farkl reme alannda yerinde lm ve su analizleri yaplmtr. Anopheles sacharovi, An. maculipennis, Culex mimeticus ve Cx. theileri larva habitatlarnda elektriki iletkenlik deerlerinin zaman zaman 4000 mhos/cmnin zerine ulat saptanmtr. An. clavigerin larva habitatlarnda, nitrit (0- 0,002 mg/l), amonyak (0,025- 0,44 mg/l) ve fosfat (0- 0,09 mg/l) deerlerinin, dier trlerin bulunduu alanlara gre daha dk olduu ortaya kmtr. Culex pipiens ve Cx. theilerinin larva habitatlarnda maksimum nitrit deerinin 0,387 mg/l olduu anlalmtr.

Anahtar Kelimeler: Sivrisinek kontrol, sivrisinek reme alanlar, su kalitesi, Mogan Gl, Ankara MOSQUITO (DIPTERA: CULICIDAE) BREEDING SITES IN MOGAN LAKE VICINITY AND THEIR

PHYSICO-CHEMICAL CHARACTERISTICS

ABSTRACT The study was performed at 30 larval sampling stations during May-September period in 2001-2002 in terms of mosquito breeding sites. It was determined that larval distribution is not homogeneous in the area. It was found that kek Swamp, Haclar Cove, north of Mogan Lake and Glba Swamp are the most important breeding sites. It was observed that the sites situated between Coast line and Lake macrophytic vegetation are very important breeding sites. The measurements and analyses of water were done from various breeding sites like lake edge, swamp, pasture and canal. It was determined that in the breeding sites of Anopheles sacharovi, An. maculipennis, Culex mimeticus and Cx. theileri, the value of electrical conductivity is usually higher than 4000 mhos/cm. It has been found that value of nitrite (0-0.002 mg/l), ammonia (0.025- 0.44 mg/l) and phosphate (0-0.09 mg/l) in breeding sites of An. claviger are lower than that of breeding sites of other species. It was measured that maximum nitrite value in breeding sites of Culex pipiens and Cx. theileri nitrite is 0.387 mg/l.

Keywords: Mosquito control, mosquito breeding sites, water quality, Mogan Lake, Ankara, Turkey *Bu alma, 2003 ylnda Hacettepe niversitesi Fen Bilimleri Enstits tarafndan kabul edilen, Adnan Aldemirin Doktora Tezinin bir blmdr.

1 Bu bildiri USG 2005teTrabzonda sunulmutur

2

GR

Sivrisinekler hem insan hem de hayvanlar zerinde ok etkili olan vektrlerdir. Sivrisinek kontrol almalar larva ve erginlere ynelik yaplmaktadr. Larva kontrol almalarnda dikkat edilmesi gereken noktalardan biri, larvalarn sucul ortamlardaki dalmdr (WHO., 1975). Sivrisinekler, yumurtlama alan seiminde tre zg davran gsterir, bu zellikleri, larvalarn doadaki dalmlarnn saptanmasnda nemli bir rol oynar (Bentley and Day, 1989). Daha nce yaplan baz aratrmalarda (Clements, 1963; Bogelmez vd, 1994, 1995; Aldemir vd, 2002) da reme habitatlarnn fiziko-kimyasal zelliklerinin, sivrisinek larva dalmn etkiledii belirtilmitir. Bu aratrmada, Glbanda yrtlen sivrisinek kontrol almalarna katk salamak iin, larva populasyon dalm saptanarak, reme habitatlarnn fiziko-kimyasal zellikleri tespit edilip, blgedeki sivrisinek trlerinin ekolojileri hakknda daha ayrntl bilgi edinilmesi amalanmtr.

MATERYAL VE METOT alma Alan alma alan, Ankarann 20 km gneyinde yer alan Glba lesi ve Mogan Gl evresinden olumaktadr (ekil 1). Alan, Glba zel evre Koruma Blgesi snrlar ierisindedir. Glba ve civar Ankara halk tarafndan zellikle hafta sonlar youn olarak ziyaret edilmektedir. Mogan Gl evresinde 14 km lik sahil eridi boyunca; ok sayda otel, lokanta, dinlenme ve elenme mekn bulunmaktadr. Yaplan bir aratrma sonucuna gre hem Glba halknn hem de ziyaretilerin sivrisineklerden ok rahatsz olduklar belirlenmitir (Aldemir ve Bogelmez, 2005). Mogan Glnde bataklklama sreci hzlanmtr (Yerli, 2002). Gle tanan sediman ile birlikte tarm arazilerinden pestisit ve gbre kaynakl maddeler gelmesi de sz konusudur. Bu durumun oluturduu beslek ve bataklk ortamlar sivrisineklerin daha fazla remelerine zemin hazrlamaktadr (Aldemir ve Ege, 2005). Stma riski asndan Trkiye 4 blgeye ayrlmtr ve alma alan, Anadolu illerini kapsayan Stratum IIIe aittir. Alanda, hlihazrda stma geiini gsterir herhangi bir bulgu yoktur. Ancak, Akdur (1997)a gre, Stratum IIIe dardan parazit getirildiinde stma geii oluabilir, hatta yerel epidemi grlebilir.

Larva Populasyon Saym ve reme Habitatlarnn nem Derecesine Gre Snflandrlmas Sivrisineklerin youn olarak redii, Mays-Eyll aylarnda (2001- 2002 yllar sresince) larva saym iin, 30 rnekleme istasyonu seilmitir. (Glba Dz Bataklnda 6, Mogan Glnn kuzeyinde 3, Mogan Glnn dousunda 6, Mogan Glnn batsnda 9 ve kek Bataklnda 6 istasyon). Her istasyondan ayda bir kez, standart larva kepeleriyle en az be kepe rnek alnm ve ortalama deerlendirmesi yaplmtr (WHO., 1975). Mays, Haziran, Temmuz, Austos ve Eyll 20012002 dneminde habitatlardan her ay elde edilen larva saylar (larva says/ 1 kepe/ ay) toplanarak 10 (toplam ay says)a blnmtr. Bu ilem, her larva rnekleme istasyonuna uygulanmtr. Elde edilen deer (x) olarak alnm ve aada gsterilen skalaya gre gruplandrlmtr: X > 50 ise, habitat birinci derecede nemli, X= 1050 ise, habitat ikinci derecede nemli, X < 10 ise, habitat nc derecede nemlidir.

3

Larva habitatlarnn nem derecesine gre snflandrlmas, bu deerler esas alnarak yaplmtr (ekil 1). Bu snflandrmada, sivrisinekler tr dzeyinde deil, btn trlerin toplam dikkate alnarak deerlendirilmitir.

reme Habitatlarndaki Sularn Fiziko-Kimyasal zelliklerinin Belirlenmesi Glba ve evresindeki sivrisinek trleri, nisan aynn sonuna doru yumurta brakmaya balar ve ekim ayndan itibaren bu faaliyetlerini durdururlar. Larva/pupadan ergin evreye gei youn olarak mays-eyll aylar arasnda olmaktadr (Aldemir vd, 2002). Bu noktadan hareketle mays aynn ilk yars ve eyll aynn son gnlerinde sivrisinek larvalarnn bulunduu, birbirinden farkl zellikler gsteren 8 habitattaki sularn fiziko-kimyasal zellikleri belirlenmitir. Habitatlarn tipi ve mevkisi aada gsterilmitir: Habitat no: Habitat tipi

1. Mogan Gl kuzeyi Gl kenar 2. Valilik Konukevi Gl kenar 3. Babakanlk Konutu Gl kenar 4. Glba Dz Batakl Bataklk 5. kek Batakl Bataklk 6. Karaolan Meras Mera 7. Haymana Yolu kenar Mera 8. rencik Kanal Kanal

Nitrit, nitrat, amonyak, fosfat, slfat, potasyum, demir ve magnezyum derimlerinin belirlenmesi iin, 1 litre habitat su rnei, steril rnek toplama ielerine alnarak laboratuvara getirilmi ve Palintest Kolorimetrik Spektrofotometre yntemiyle analiz edilmitir (Bogelmez vd, 1995). Su scakl, pH, tuzluluk, elektriki iletkenlik ve znm oksijen gibi fiziksel zellikler ise doal ortamda yerinde llmtr. Sivrisinek trlerine gre; lm/analizlerin maksimum ve minimum deerlerinin belirlenmesinde, trn o ortamda bulunup bulunmad esas alnmtr. Eer habitatta o tr, lm srasnda bulunmuyorsa; trn, habitatta bulunduu lm dnemi esas alnmtr (Tablo 1). Yerinde lm ve rnek analizleri yaplan habitatlardaki sivrisinek larvalarnn tr dzeyinde tehisi, deiik anahtarlar (DuBose and Curtin, 1965; Kahraman ve Sava, 1978; Merdivenci, 1984; ahin, 1984; Harbach, 1985, 1988; Snow,1990) kullanlarak yaplmtr.

BULGULAR Sivrisinek reme Alanlar kek Batakl, Haclar Koyu, Mogan Glnn kuzeyi ve Glba Dz Bataklnn kuzeybats birinci derecede nemli sivrisinek reme alanlar olarak belirlenmitir. kinci derecede nemli habitatlar, gln dousunda da bulunmasna ramen batsnda daha geni alanlar kapsamaktadr. Ayrca, Glba Dz Bataklnn bat kesimi de ikinci derece nemli habitatlar iermektedir. nc derece nemli habitatlar ise alann deiik alt birimlerinde bulunmaktadr (ekil 1). Aratrmann yapld yllarda reme alanlarnda sivrisinek larva/pupa evrelerinin oranlar: Culex pipiens (%29,3), Anopheles sacharovi (%18,93), Anopheles maculipennis (%17,47), Culex theileri (%12,51), Anopheles claviger (%7,24), Ochlerotatus caspius (%4,16), Culex mimeticus (%5,42), Culiseta annulata (%4,38) ve Culiseta longiareolata (%0,59) eklinde bir dalm gstermitir (Aldemir, 2003).

4

ekil 1. Glba ve evresinde larva habitatlarnn nem derecelerine gre snflandrlmas

Figure 1. The classification of the larval habitats in Glba and its vicinity according to the degree of importance

reme Alanlarnn Fiziko-kimyasal zellikleri Btn habitat tiplerinde fiziksel parametreler birbirine yakn deerlerle temsil edilmesine ramen, Anopheles maculipennis, Anopheles sacharovi, Culex mimeticus ve Culex theilerinin bulunduu alanlarda zaman zaman salinite 4 pptnin; elektriki iletkenlik de 4000 mhos/cmnin zerinde llmtr (Tablo 1).

5

Anopheles claviger larva habitatlarnda, nitrit, amonyak ve fosfat deerleri, dier trlerin larvalarnn bulunduu habitatlara oranla daha dktr. Culex pipiens ve Culex theileri larvalarnn bulunduu habitatlardaki maksimum nitrit deeri 0,387 mg/lt gibi yksek dzeyde llmtr. Culex mimeticus ve Ochlerotatus caspiusun bulunduu alanlarda fosfat miktar (Srasyla ortalama 20,7 ve 22,4 mg/lt ) dier trlerin larvalarn bulunduu alanlardan daha yksek dzeyde llmtr. Demir ve magnezyum her habitatta 2 kez llmtr. Anopheles sacharovi, Culex pipiens ve Culex theilerinin larva habitatlarnda magnezyum miktar bazen 100 mg/lt gibi yksek dzeyde llmtr. Tablo 1. Mays ve Eyll 20012002 dnemlerinde reme habitatlarndaki sivrisinek trleri ve bu habitatlardaki fiziko-kimyasal parametrelerin ortalama/ minimum-maksimum deerleri

Table 1. Mosquito species in breeding areas in May and September 2001-2002 periods and physico-chemical characteristics of these habitats

reme habitatlar ve sivrisinek trleri Fiziko-Kimyasal Parametreler 2, 3

An. claviger

1, 3, 5, 6, 7

An. maculipennis

2, 3, 4, 6, 7

An. sacharovi

5, 7

Cx. mimeticus

1, 2, 4, 8

Cx. pipiens

4, 6, 8

Cx. theileri

7

Oc. caspius

Su Scakl (C) 19,2 2,04*

15-22**

19,3 2,87

16-26,8

18,7 2,31

15-23

19,6 4,05

16,3-26,8

18,8 2,13

15-21,6

19,3 2,12

15-21,6

19,1 3,41

16,3-23

pH 8,55 0,43

7,85-9,0

8,34 0,75

7,21-9,88

8,46 0,66

7,21-9,88

8,29 0,96

7,21-9,88

8,33 0,47

7,78-9,0

8,34 0,64

7,83-9,56

8,14 1,37

7,21-9,88

Salinite (ppt) 2,9 1,16

1,2-4,33

2,89 1,09

1,0-4,2

2,92 1,20

1,0-4,2

3,2 1,12

1,0-4,33

2,7 2,05

0,7-7,6

2,25 1,36

0,7-4,2

2,3 1,15

1,0-4,0

Elektriki iletkenlik (mhos/cm)

2005,4 430,77

1450-2600

2341,8 981,01

850-4310

1955,6 787,95

850-4260

2448,6 1101,67

1300-4310

1614,5 549,4

600-2420

1701 1227,36

600-4260

1873,3 891,1

1300-2900

. Oksijen (mg/l) 8,68 1,12

7,5-10,2

9,27 0,96

7,5-11,0

8,76 0,97

7,0-10,5

9,24 0,64

8,56-10,3

9,2 1,38

7,0-12,0

9,5 1,53

7,0-12,0

8,72 0,24

8,56-9,0

Nitrit (mg/l) 0,0009 0,004

0-0,002

0,017 0,03

0-0,09

0,010 0,02

0-0,09

0,038 0,04

0-0,09

0,04 0,11

0-0,387

0,07 0,14

0-0,387

0,047 0,05

0-0,09

Nitrat (mg/l) 0,19 0,08

0,043-0,30

0,21 0,10

0,055-0,45

0,19 0,08

0,043-0,35

0,186 0,06

0,11-0,25

0,19 0,10

0,043-0,45

0,18 0,09

0,055-0,35

0,18 0,06

0,13-0,25

Amonyak (mg/l) 0,2 0,13

0,025-0,44

0,76 1,02

0,025-2,35

0,71 0,79

0,025-2,85

1,49 1,22

0,07-2,85

0,62 0,64

0,04-2,016

0,46 0,45

0,04-2,016

1,64 1,14

0,32-2,85

Fosfat (mg/l) 0,028 0,04

0-0,09

9,2 23,73

0-77

8,3 22,44

0-77

20,7 33,68

0-77

6,7 21,15

0-77

10,8 26,80

0-77

22,4 34,37

0,07-62

Slfat (mg/l) 182 80,82

38-290

182,3 66,97

26-290

176,5 72,40

26-290

186,4 60,38

75-245

162,5 75,1

40-250

139,9 90,9

26-250

180,3 91,4

75-245

Potasyum (mg/l) 6 1,89

2,9-8,0

5,3 2,20

0,4-8,2

5,3 2,12

0,4-8,2

4,6 2,61

0,4-8,2

5,36 1,58

2,9-7,7

5,6 1,93

2,6-8,0

4,2 3,57

0,4-8,2

Demir (mg/l) 0,2-0,5 0,25-1,0 0,2-1,0 0,25-0,6 0,2-0,7 0,25-1,0 0,3-0,6

Magnezyum (mg/l)

53-78 0-78 0-100 42-67 47-100 0-100 64-67

* Ortalama standart sapma ** Minimum- maksimum deer

6

TARTIMA VE SONU

Sivrisinekler iin birinci derecede nemli olan reme alanlarndan, kek Batakl (ekil 2) ve Haclar Koyunda (ekil 3) vejetasyon geliimi sk olmakla birlikte, gne nlarnn su yzeyiyle temasn engelleyecek derecede youn deildir. Su derinlii yaklak 2025 cm olan bu alanlarda dalga hareketleri ya hi yok yada nemsizdir.

ekil 2. kek Batakl sivrisinek reme alanlar

Figure 2. Mosquito breeding area in kek Swamp

ekil 3. Haclar Koyu sivrisinek reme alanlar

Figure 3. Mosquito breeding area in Haclar Bay

Mogan Glnn kuzeyindeki alanlar, bir vejetasyon kuayla dalgalardan korunmu, yaklak 0,501 m derinliinde, youn yosun geliiminin olduu, gne nlarna maruz kalan habitatlardr. Glba Dz Bataklnn kuzeybats ise, yosunlu, yar glgeli, 1520 cm derinliinde olan habitatlardr.

Glck ve Tatlm Derelerinin sularnn dalmasyla oluan reme alanlar hari, ikinci derecede nemli habitatlarn en genel zellii, gl kys ile vejetasyon kua arasndaki habitatlardr (ekil 4). Bu alanlarn da dalgadan etkilenmedii, byk oranda gne nlarna maruz kald belirlenmitir. Grnm olarak, kek Bataklndaki alanlara benzemesine ramen, Glba Dz Bataklnn bat kesimindeki habitatlarda, su derinlii daha fazla, vejetasyon daha youndur; bu alanlar, gnee daha az maruz kalmaktadr.

ekil 4. Sivrisineklerin remeleri iin uygun alanlardan biri olan gl kenar habitatlar

Figure 4. Lake edge habitat that is one of the appropriate areas for mosquito breeding

nc derecede nemli habitatlar ve herhangi bir renk tonuyla gsterilmeyen alanlar (Larvalara rastlanlmayan yerler) youn olarak Mogan Glnn dou ve batsndadr (ekil 1). Bu blmlerde vejetasyon geliiminin az ya da hi olmamas, dalgalarn gl kysn etkileyerek, bu alanlara sivrisineklerin yumurta brakmasn engellemektedir. Mogan Glnn evresi 14 km uzunluundadr. Kyda, vejetasyon gelimesi ok hzldr. Gl evresinin yaklak %60-70lik blmnde, Phragmites australis (Cav.)in oluturduu sk bir vejetasyon

7

kua yer almaktadr (Aldemir, 2003). Kamlarla ky eridi arasnda 0,502 metre geniliinde, 1030 cm derinliinde, gne alan, dalgalardan etkilenmeyen ve balk gibi byk predatrlerin giremedii korunakl alanlar olumutur (ekil 4). Bu tip habitatlar, sivrisineklerin remesi iin ok elverilidir; bu nedenle, mcadele programlarnda ncelikle ele alnmas gerekir.

Aldemir (1997), Glbanda yapt almada, sivrisinek larva habitatlarndaki nitritin 0,12-0,30 mg/l; nitratn 2,41-2,76 mg/l; amonyan 1,31-1,80 mg/l; slfatn 195,12-247,92 mg/l ve potasyumun 5,76-7,77 mg/l deerler arasnda lldn belirtmitir. Aldemir (1997)in tespit ettii bu deerler, bu alma ile elde edilen bulgulara oranla olduka yksektir. Parametrelerdeki dn nedeni, muhtemelen 1998 ylndan itibaren Ankara Su ve Kanalizasyon leri (ASK) tarafndan, Glba lesi ve Mogan Gl evresindeki tesislerin atk sularnn kanalizasyon sistemiyle toplanmasndan kaynaklanmaktadr. Bu aratrmada tespit edilen kondktivite ve fosfat deerleri ise Aldemir (1997)in belirledii deerlerden daha yksek dzeydedir. Her ne kadar, dearjlar azaltlsa da, Mogan Gl havzasnn geni olmas, evreden eitli besin tuzlarnn tanmas ve gl kellerinden sisteme madde salnmnn srmesi bu parametrelerin yksek olmasna neden olduu dnlmektedir. Bulgularmza gre, fiziko-kimyasal parametreler, trlerin alandaki dalmnda etkilidir; fakat, birok trn ayn ortamda bulunmas ve trlerin habitatlarndaki deerlerin birbirine olduka yakn olmas bu etkinin tek bana belirleyici bir faktr olmadn gstermektedir. Aldemir vd (2002)ne gre, Glbanda, fiziko-kimyasal parametrelerin larva dalm zerine etkisi trden tre deimektedir. Bu etki Anopheles sacharovi, Anopheles maculipennis, Anopheles claviger ve Ochlerotatus caspius iin srasyla %49,8; %39,5; %52; %65,9 eklindedir (Aldemir ve ark., 2002).

Blgede, Culiseta trleri hari, her tre alann farkl alt birimlerinde rastlanmtr. Bu durum mcadele asndan nemlidir. klimsel artlar da gz nne alnarak, Glba ve civarnda larva kontrol almalar nisan aynn sonunda balatlp, ekim bana kadar devam ettirilmelidir (Aldemir, 2003). Kontrol almalar, hedef canlnn bulunduu alanlar dnda yaplmamaldr. Sivrisineklerin uma gc ve rzgrn etkisi de dikkate alnarak, Glbanda yaplacak olan larva kontrol almalarnda, Haclar Koyu ve kek Batakl gzard edilmemelidir.

KAYNAKLAR Akdur, R., 1997, Stma Eitim Notlar. T. C. Salk Bakanl, Salk Projesi Genel Koordinatrl, Stma Sava

Daire Bakanl Yayn. Cem Web Ofset Ltd. ti. Ankara, 71 s.

Aldemir, A., 1997, Mogan, Eymir Glleri evresi ve mrahor Vadisi'ndeki Anopheles ve Aedes (Diptera:Culicidae) Trlerinin Biyo-Ekolojisi zerine Aratrmalar. Bilim Uzmanl Tezi. Hacettepe niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Ankara, 127 pp.

Aldemir, A., 2003, Ankara-Glbanda Sivrisineklere Kar Entegre Mcadele. H.. Fen Bilimleri Enstits, Biyoloji (Ekoloji) Ana Bilim Dal, Doktora Tezi, 188 s.

Aldemir, A., Bogelmez, A., 2005, Ankara-Glbanda sivrisinek (Diptera: Culicidae) kontrol almalar hakknda yre halknn dnce, beklenti ve nerileri, Trkiye Parazitoloji Dergisi (Acta Parasitologica Turcica), 29 (1): 50-55.

Aldemir, A., Ege, M., 2005, Temephos aktif maddeli iki insektisitin sivrisinek (Diptera: Culicidae) larvalar zerindeki etkinlik ve kalcl, Trkiye Parazitoloji Dergisi (Acta Parasitologica Turcica), 29 (2): 126-130.

Aldemir, A., Bogelmez, A., ng, H., 2002, Glba Sivrisinekleri. Bizim Bro Basmevi, Ankara, 225.

Bentley, M.D. and Day, J.F., 1989, Chemical ecology and behavioral aspects of mosquito oviposition. Ann. Rev. Entomol., 39: 401421.

8

Bogelmez, A., akmak, L., Alten, S.B., Aya, Z., Ik, K., Smbl, H., Kuytul, A., Kocal, A.., Kayna, S., Temimhan, M., imek, F.M., 1994, Sivrisineklere Kar Entegre Mcadele. T.C. Turizm Bakanl Yatrmlar Genel Mdrl Altyap Dairesi Bakanl, Yayn No: 1994-1, 759.

Bogelmez, A., akmak, L., Alten, S.B., Kayna, S., Ik, K., Smbl, H.,imek, F.M., Aya, Z., Temimhan, M., Gktrk, R.S., Sava, S., Pasl, N., Kuytul, A., Kocal, A.., 1995, Sivrisineklere Kar Entegre Mcadele II. T.C. Turizm Bakanl Yatrmlar Genel Mdrl Altyap Dairesi Bakanl, Yayn No: 1995-1, 541.

Clements, A.N., 1963, Physiology of Mosquitoes. Pergamon Press Ltd., 393.

DuBose, W.P. and Curtin, T.J., 1965, Identification keys to the adult and larval mosquitoes of the Mediterranean Area. J. Med. Ent., 1 (4): 349355.

Harbach, R.E., 1985, Pictorial keys to the genera of mosquitoes, subgenera of Culex and the species of Culex (Culex) occuring in southwestern Asia and Egypt, with a note on the subgeneric placement of Culex deserticola (Diptera:Culicidae). Mosquito Systematics, 17 (2): 83107.

Harbach, R.E., 1988, The mosquitoes of the subgenus Culex in southwestern Asia and Egypt (Diptera:Culicidae), Contributions of the American Entomological Institute, 24 (1): 240.

Kahraman, ., Sava, V., 1978, Trkiye'de yaayan Anopheles cinsinin trlerinin ayrm anahtar, Biyoloji Dergisi, 28 (1-4): 79-88.

Merdivenci, A., 1984, Trkiye Sivrisinekleri (Yurdumuzda Varl Bilinen Sivrisineklerin Biyo-Morfolojisi, Biyo-Ekolojisi, Yayl ve Salk nemleri), stanbul niversitesi Cerrahpaa Tp Fakltesi Yaynlar, Yayn No: 3215-136. stanbul, 354.

Snow, K.R., 1990, Mosquitoes, Naturalist' Handbook 14 Richmond Publ.Co.Ltd., England, 63 p.

ahin, ., 1984. Antalya ve evresindeki sivrisinekler (Diptera:Culicidae) ve filariose vektr olarak nemleri zerinde aratrmalar II. sivrisinek faunasn belirlemek amacyla yaplan almalar, Doa Bilim Dergisi, A2, 8 (3): 385-396.

WHO., 1975, Manual on Practical Entomology in Malaria, World Health Organization. Prepared by the WHO Division of Malaria and Other Parasitic Diseases, Part I-II, WHO Offset Publication No:13.

Yerli, S.V., 2002, Mogan Gl Havzas Biyolojik Zenginlikleri ve Ekolojik Ynetim Plan (evre Bakanl zel evre Koruma Kurumu), Editr: Yerli S V, 167.

9

AKDENZ BLGESNDEK BAZI GKKUAI ALABALII (Oncorhynchus mykiss) LETMELERNDE BAKTERYEL BALIK PATOJENLERNN

TESPT VE KONTROL

Ahmet MEFUT1, Ylmaz EMRE1, znr DLER2, Soner ALTUN2, brahim NCE1

1-AKDENZ SU RNLER ARATIRMA, RETM VE ETM ENSTTS 2-S.D.. ERDR SU RNLER FAKLTES

amefut@mynet.com

ZET

Akdeniz Blgesinde toplam alt ilde yer alan 10 farkl Gkkua alabalk iftliinin bakteriyel ve paraziter balk hastalklar bakmndan incelendi. Bu aratrma 20012002 yllar arasnda yrtlmtr. Aratrma sonunda 1-150 gramlk toplam 328 adet balk rneinden TSA besi yeri kullanlarak proje konusu olan Yersinia ruckeri, Hareketli Aeromonas bakterileri yan sra Vibrio spp. Pseudomonas spp. Enterobacteriaceae ve Gr (+) coclar da izole edildi. zole edilen bakterilerin farkl antibiyotiklere kar duyarll disk diffizyon yntemi ile belirlendi. Bakteri sularnn en ok Enrofloxacin e duyarl iken Oxytetracycline kar daha direnli olduklar tespit edildi. Parazitolojik incelemelerde ise bir iletmede Beyaz Benek Hastal etkeni Ichthyophthirius multifilis grld.

Anahtar kelimeler: Gkkua alabal, Hareketli Aeromonas, Yersinia ruckeri, satm

IDENTIFICATION AND CONTROLLING OF BACTERIAL PATOGENS IN SOME RAINBOW TROUT(Oncorhynchus mykiss) FARMS IN THE MEDITERRENEAN REGION

ABSTRACT

For microbiologycal analysis, samples (body weight 1-150 g) were collected ten rainbow trout farms in mediterranean region between 2001 and 2002. Totally 328 bacterial izolats were obtained from discased trout and biochemical, physiological and morphological chracteristics were studied byconventional methods and API-20 E rapid identification system Yersinia ruckeri, Aeromonas sp., Vibrio spp. Pseudomonas spp. Enterobacteriaceae ve Gr (+)coc were isolated onto tryticase- soy agar (TSA, Merck). In antibiotic sensitive test, bacterial strains were sensitive Enrofloxacin, while resistant to Oxytetracycline. In parasitologycal examinations, I. Multifilis was seen in a trout farm.

Keywords: rainbow trout ,Motil Aeromonas, Yersinia ruckeri, Treatment

GR

lkemiz sahip olduu corafik konum itibar ile, gerek deniz, gerek ac su ve gerekse tatl su potansiyeli bakmndan nemli bir lkedir. Zira 8.333 kmlik bir ky eridine ve 25 milyon hektar retim alanna sahiptir. Bu potansiyel kaynaklardan 2002 yl istatistiklerine gre, yaklak 628 bin ton su rnleri elde edilmitir. Bunun yaklak % 79u deniz rnleri, % 7,5u i su rnleri ve % 13,5u ise yetitiricilikten elde edilen istihsalden olumutur. fade edilen istihsal deerlerinden anlalaca gibi, retimimizin en nemli ksmn denizel ortamdan avclkla elde edilen su rnleri oluturmaktadr. Ancak, dnyadaki gelimelere paralel olarak, lkemizde de avclktan elde edilen istihsalde bir snrlanma ve yetitiricilikte ise, genel retim iindeki oransal deerlerde belirgin bir art sz konusudur (Anonim, 2002). almann yapld dnemde yetitiricilikten 61.165 ton rn elde edilmitir. Mevcut 1719 adet balk iftliinin 1354 adeti i sularda, 365 adedi ise denizlerde faaliyet gstermektedir.

10

2002 yl lkemiz genel deniz balklar retiminde Blgemizin pay % 2, dier deniz rnlerinin oran % 10, i sulardaki pay % 13tr. Buna karn yetitiricilik uygulamalarnda toplam retim iindeki pay ise % 9dur (Anonim, 2002). Akdeniz blgesindeki gkkua alabal yetitirmeye ynelik sektrn geliimine bal olarak balklarda grlen hastalklarda art gzlenmektedir. Bu hastalklarn ou bakteriyel kkenlidir. Yersinia ruckerinin 1950li yllarn banda Amerikada ilk izolasyon ve tanmlanmasndan (Horne ve Barnes 1999) sonra bir ok deniz ve tatl su bal trleri ile dier hayvanlardan (Su Samuru, Misk San, Kerkenes, Mart vs.) izole edilmitir. Klinik hastalk vakalarnn ou Entansif olarak yetitirilen salmonidlerde olmaktadr. Yersiniosis Salmonidlerin en nemli hastalklar olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte dier bir ok balk familyas da enfekte olabilmekte ve herhangi bir klinik belirti grlmeksizin bakteri izolasyonunun yapld trlerde yeterli stres uygulandnda enfeksiyona maruz kalabilme ihtimali artmaktadr (Horne ve Barnes1999). Yersiniosis, yurdumuzda alabalklarda ilk kez 1990 ylnda tehis edildikten sonra yurdumuzun bir ok blgesinde grlmtr (argan ve Yreklitrk (1991), Diler ve ark., 1998). Hareketli Aeromonaslar balk patojenleri olarak ok kt bir ne sahip olmalarna karn bu bakterilerin salkl balklarn barsak mikroflorasnda meydana getirir. Dolaysyla bu bakterilerin normal olarak bulunmas hastalk gstergesi olmayabilir. Sonu olarak bu bakteriler tarafndan oluturulan hastalklarn ortaya knda stres faktrlerinin katk yapt gz nnde bulundurulmaldr. Bu stres yapc faktrler zellikle Entansif yetitiriciliin yapld artlarda ortaya kmaktadr (Cipriano,2001). Hareketli Aeromonaslar yemlik balk, lk su balklar ve ss balklarnda hastalk nedeni olabilirler, daha dk derecelerde bu bakteriler souk su balklarnda da hastalk yapabilirler. Hareketli Aeromonaslarn neden olduu hastalklar Entansif yetitiricilik artlarndaki balklarda ok ciddi problemlere neden olmakla birlikte bu bakteriler doadaki balklar da enfekte edebilmekte, grnte salkl olan balklarn barsak florasnda yaygn olarak bulunmaktadr (Trust vd., 1974). Bu bakteriler Tatl su ortamlarnda yaygn olup her yerde bulunabilirler. Suyun farkl derinliklerinde ve sedimentin en st blgelerinde bulunabilmektedir. Hareketli Aeromonaslar ok geni aralktaki kondiktivite, bulanklk, Ph, tuzluluk ve scaklk skalasna sahip evrelere adapte olup yaayabilmektedir (Hazen, 1979). Cipriano (2001) balk sindirim sisteminin normal florasnn bir paras olan Hareketli Aeromonaslarn baz sular bile stres durumlarnda patojenik olurlar. Balklarn inaktif olduklar k dnemlerinde meydana geldiine ve hastaln baharda ortaya ktna inanlmaktadr. Genellikle sabit su scaklnda kalan akvaryum balklarnda her zaman Hareketli Aeromonas septisemisi geliebilir. Alabalk Hareketli Aeromonas septisemisinin gelitii en hassas balk salmoniddir. H. Aeromonas septisemileri genellikle stres kkenlidir. Yksek su scakl, dk oksijen, yksek amonyak ve karbondioksit konsantrasyonu balkta stresi arttrmakta H. Aeromonas enfeksiyonlarn tetiklemektedir (Walters ve Plumb, 1980). Hareketli Aeromonas enfeksiyonu lkemizin eitli blgelerinde yaygn olarak grlen bakteriyel bir hastalktr ( Diler vd., 1997). Bu almada Akdeniz Blgesindeki iletmelerde 2000-2002 yllar arasnda yaplan almalar sonucunda belirlenen baz bakteriyolojik balk hastalklarnn tehis ve dalmna ynelik sonular elde edilmitir.

MATERYAL VE METOD

Akdeniz blgesindeki alabalk iletmelerinin hastalk ynnden aratrlmas corafik olarak blge snrlar iinde yer alan Adana, Antalya, Burdur, Isparta, el ve Kahramanmara illerinin snrlar iinde yer alan alabalk iletmelerinde 20012002 yllar arasnda

11

yrtlmtr. Ayn blgede bulunan Hatay ve Osmaniye illerinde yeterli sayda iletmenin olmayndan dolay alma yaplmamtr. ncelikle alma kapsamnda yer alan illerde her ilde en fazla iki iletme olmak zere hastalk rneklerinin alnaca pilot iletmeler tespit edilmitir. Bu iletmeler belirlenirken; yavruyu retip blge iinde datm yapmas veya yavruyu baka blgelerdeki iletmelerden temin etmesi gibi noktalar gz nnde bulundurulmutur. te yandan belirlenen iletmelerden ncelikle varsa hasta balklardan, hasta balk yoksa tesadfi rnekleme metodu ile havuzlardan rnekler alnmtr. Temin edilen rnekler kapal tama yntemleri ile canl olarak laboratuara intikal ettirilmitir (Emre ve Krm,1998). alma sresi iinde blgemizdeki 6 ilde (Adana, Antalya, Burdur, Isparta, el ve Kahramanmara) bulunan 10 iletmeden alnan 328 adet balktan bakteriyel ekim yaplmtr. Hastalk tehisleri yaplrken aadaki metotlar uygulanmtr.

Bakteri Tehisi % 70 lik etil alkol ile balk vcut dzeyi dezenfekte edildikten sonra aseptik koullarda otopsi yaplarak i organlar alp steril ze ile i organlardan (karacier, bbrek v.s ) TSA (Triptik Soy Agar) besi yerlerine ekim yapld. 22 24 o Cde 24 48 saat inkube edildi, reyen bakteriler saf kltr iin TSA ( Triptik Soy Agar ) besi yerine ekim yapld. Daha sonra bakterilerin morfolojik ve biyokimyasal zellikleri geleneksel mikrobiyolojik identifikasyon testleri ve AP 20 E Testi kullanlarak belirlendi (Austin and Austin, 1992).

a Yersinia ruckeri identifikasyonu TSA (Triptik Soy Agar) besi yerinde saf olarak retilen koloniler WSA (Waltman Shotts Medium)a alnarak 24-48 saat inkube edildi. Bu sre sonunda WSAda Yeil renkli koloniler etrafnda hidroliz zonu (buzlu cam grmnde) veren bakteriler Gr (-), ubuk, Sitokrom oksidaz(-) hareket (+) (hareketsiz sular da bildirilmitir), O/F fermantatif, ureaz negatif, Glukoz,Maltoz,frunktozdan asit retimi pozitif H2S (-), ndol (- ) Triple Sugar ron Agar (TS )da yzeyde alkali dipte asit reaksiyonu grlenleri Yersinia ruckeri olarak tehis edildi (Holt ve ark.1994; Burton ve ark.1997) .

b. Hareketli Aeromonas identifikasyonu TSA (Triptik Soy Agar ) besi yerine ekim yapld 24 48 saat inkbe edildi. reyen bakteriler TSA (Triptik Soy Agar ) besi yerinde saflatrld. Gram (-) ubuk, hareketli, Cytcrom oksidas (+), O/F fermentatif, vibriostat (O/129) direnli, indol (+ ), glikozdan asit retimi (+), Gaz retimi (+) pozitif olan bakterilerin Haraketli Aeromonas olduuna karar verildi ((Holt ve ark.1994; Burton ve ark.1997).

AP 20 E Testinin Kullanm Yersinia ruckeri ve Hareketli Aeromonoslar identifiye etmek iin,TSA (Triptik Soy Agar) besi yerinde saf olarak retilen bakteriler retici firmann (Biomerieux) hazrlam olduu uygulama klavuzu kullanlarak AP 20 Eye ekim yapld. Ekim sonras 22 C de 48 saat sreyle inkbe edilerek test sonular deerlendirildi (Austin and Austin, 1999; Altun 2001).

Antibiyogram Testi Antibiyotik duyarllk testi Bauer-Kirby disk difzyon yntemine gre yapld. Antibiyogram diskleri Etlik Veteriner Kontrol ve Aratrma Enstitsden alnd.TSA (triptik Soy Agar) besi yerinde saf olarak retilen bakteri kolonisi Triptik Soy Broth sv besi yerine alnd. Triptik Soy Brothta oalan bakteri steril pamuklu ubuklar yardm ile Miller Hinton Agara yayld. Oxytetracyclin, Sephalosporine, Enrofloxacine, Nitrofurantoine, Gentamycine, Nomycine ve Eriytromycine antibiyotik diskleri steril bir pens ile 2-2,5 cm aralklarla konulup 22-24 C de inkube edildi, sonular 24-48 saat sonra deerlendirildi (Coolins and Lyne 1976).

12

Parazit Tehisi Akdeniz blgesinde pilot olarak seilen iletme/iletmelerden alnan fakl byklkteki alabalk numuneleri canl olarak laboratuvara getirilip i ve d parazit muayeneleri yapld. D parazit muayenesi iin, baln deri yzeyi ve solungalarndan lam- lamel aras kaznt preparat hazrlanp k mikroskobunda incelenerek tehis edildi. parazit muayenesi iin ise; otopsi ile i organlar aldktan sonra kas, karacier, bbrek ve dalaktan dili bir pens ile rnek alnp, ezme preparat hazrland. Barsak mukozasndan lam- lamel ile kaznt, barsak ieriinden natif preparat hazrlanarak k mikroskobunda incelendi (Hoffman, 1999).

BULGULAR

Hastala likin Bulgular almann yapld Mart 2001-Mart 2002 tarihleri arasnda Akdeniz blgesindeki alabalk tesislerinin su scaklk deiimleri izelge 1de gsterilmitir. izelge 1. Aratrma Dneminde Akdeniz Blgesi Gkkua alabalk letmelerinde llen su scaklklar

L LE TESS 2001 1.DNEM Mart-Nisan-Mays2001

2.DNEM Haz.Tem.Au2001 3.DNEM

Eyl.-Ekim-Kasm 2002 4.DNEM

Ocak-ubatMartANTALYA Korkuteli A 10 12 11 9

Korkuteli B 14 16 14 13 BURDUR Bucak A 11 14 15 11 SPARTA Stler A 14 15 15 14

Aksu B 10 13 13 10 ADANA Feke A 10 10 10 10

Feke B 10 12 12 10 K.MARA Merkez A 11 12 12 11 MERSN Merkez A 17 18 18 16

Merkez B 17 8 18 16

a. Klinik ve Otopsi Bulgular

Y.ruckeri; Hasta balklarn byklklerine bal olmadan deri renginde kararma, suyun st ksmlarnda ve havuz kenarlarnda yava yzdkleri grld. lm orannn ok olduu 1-7 gr. boyundaki yavrularda belirgin bir hastalk belirtisi gzlenmedi. 30-50 gr. arlndaki yavru balklarda az ve boaz blgesinde peteiyel kanamalar, vcudun yan tarafnda kzark lezyonlar,,gzlerde tek veya ift tarafl deiik derecelerde ekzoftalmus ve karnlarnda ikinlik grld.

Karn i olan balklarn almas ile barsaklarn ilerinde sar renkli sulu dk grld. Barsak mukozasnn hiperemik olduu gzlendi. Periton duvarnda hemoraji,karacier heorajik dalak ve bbrein kanamal ve ikin olduu gzlendi. Aeromonaslar; Hareketli Aeromonas izole edilen alabalklarn havuz kenarnda toplandklar, derilerinin siyahlat ve yem almadklar gzlendi.

13

izelge 2. zole edilen bakterilerin fenotipik ve biyokimyasal zellikleri

Yersinia ruckeri Hareketli Aeromonas Gram Boya - - Morfoloji Ksa ubuk Ksa ubuk Hareket + + Oksidaz - + O/F Glikoz +/+ +/+ TS K/A ndol - + H2S - - O/129 R WS Agar Y.Z Glikozdan gaz retimi - + Glikozdan asit retimi + + Katalaz + +

WSA :Waltman ShottsAgar . Y.Z : Etrafnda hidroliz zonu olan yeil renkli koloniler. K/A :Yzeyde alkali dipte asit.

izelge 3. AP 20E Testi (20-25 0C inkubasyon)

Karakter Yersinia ruckeri Aeromonas hydrophyla Beta galactosidase + + Arginin dihydrolase - + Lysine decarboxylase + Deiken Ornitin decarboxylase + - Citrate kulanm + Deiken H2S retimi - - rease retimi - - Tryptophan deaminase - - ndol retimi - + Voges Proskauer reaksiyonu - Deiken Jelatin hydrolysis + + Glikoz dan asit retimi + + Mannitol dan asit retimi + + nositol dan asit retimi - - Sorbitol dan asit retimi - - Ramnoz dan asit retimi - - Skroz dan asit retimi - + Melibiose dan asit retimi - - Amigdalin dan asit retimi - Deiken Arabinoz dan asit retimi - Deiken Oksidaz - +

14

izelge 4. Aratrma Dneminde Akdeniz Blgesi Gkkua alabalk letmelerinde izole edilen bakteriyel balk patojenleri

L LE TESS 1.DNEM

MartNis.-May. 2001

2. DNEM Hazi.- Tem.-Aus.

2001

3. DNEM Eyl.- Ek. Kas.

2001

4. DNEM Oc.-ub.-Mart 2002

ANTALYA Korkuteli A Aeromonas sp. Enterobacteriaceae Aeromonas sp. Korkuteli B Kok Y. ruckeri BURDUR Bucak

A Y. ruckeri Y. ruckeri Vibrio sp. Y. ruckei

SPARTA Stler A Y. ruckeri Aeromonas sp. Y. ruckeri Kok Aksu B Kok Y. ruckeri Aeromonas sp. ADANA Feke A Feke B Kok K.MARA Merkez A Aeromonas sp. Aeromonas sp. Pseudomonas sp. MERSN Merkez A Vibrio sp. Merkez B Aeromonas sp.

Proje sresi iinde blgemizdeki 6 ilde(Antalya, Burdur, Isparta, Adana, K. Mara, el) 10 iletmeden alnan 328 adet balktan bakteriyel ekim yapld. Bakteriyel ekimler sonucunda; Adanadaki iletmelerden alnan numunelerin bakteriyel ekimlerinde reme olmad. Burdur-Bucak, Isparta Stler ve Aksu balk iftliklerinde Yersinia ruckeri enfeksiyonlarnn belirgin olduu gzlendi. Su scaklklarnn artt ilkbahar, yaz ve sonbahar aylarnda enfeksiyonlarn daha ok ortaya kt gze arpmaktadr. Hareketli Aeromonas bakterilerinden en ok Aeromonas hydrophila identifiye edildi. Bulgularmza gre 1-50 gr.lk balk yavrularnn su scaklnn artmasyla birlikte olumsuz yetitiricilik koullarna bal olarak Hareketli Aeromonas ve Yersinia ruckeri enfeksiyonunun art gzlenmitir. Bahar ve yaz aylarnda hasta balklardan Aeromonas sp. ve Yersinia ruckerinin yansra Vibrio spp., Pseudomonas spp. bakterilerinin izole edilmesi olumsuz yetitiricilik koular nedeniyle grlen strese bal olarak frsat balk patojenlerinin su scaklnn artmasyla sistemik hale geldiini ortaya koymutur. izelge 5. Bakterilerin Antibiyogram Sonular D: Duyarl ,R : Direnli,AD : Az Duyarl

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ANTBYOTK g .A. Y.r. .A. Kok A. Entb. Kok Y.r. Kok A. Vib. Oxytetracycline 30 R R AD R AD A.D. D D D R D Sephalosporine 30 AD AD D R R R R R R R R Enrofloxacine 5 D D AD D D A.D. D D D D D Nitrofurantoin 200 AD AD AD AD AD R A.D A.D A.D A.D A.D Gentamycine 10 AD AD D AD AD D D D D AD A.D Neomycine 30 AD AD R D AD D A.D A.D A.D D A.D Erytromycine 15 D D AD R R R R R R A.D R 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 ANTBYOTK g .A. .A. Y.r. Y.r. Vib. Y.r. Y.r. Y.r. Kok .A. Psdm Oxytetracycline 30 D R D D R AD R D AD D R Sephalosporine 30 R AD AD R R D R R AD R R Enrofloxacine 5 D D D D D AD D D D AD D Nitrofurantoin 200 A.D R R AD AD AD R A.D R AD AD Gentamycine 10 A.D AD AD AD D D AD D D AD AD Neomycine 30 A.D. AD AD AD AD R AD A.D AD R AD Erytromycine 15 A.D AD AD R AD AD AD R AD D D

A.; Aeromonas sp; Y.r., Yersinia ruckeri; Entb, Enterobacteriaceae; Vib, Vibrio sp; Psdm, Pseudomonas sp Bu projede izole ettiimiz bakterilerin antibiyogram test sonular (% olarak );

15

Oxytetracycline antibiyotiine bakterilerin % 41 i duyarl, % 23 az duyarl, % 36 s direnli, Sephalosporine antibiyotiine bakterilerin % 9 u duyarl, % 23 az duyarl, % 68 i direnli, Enrofloxacine antibiyotiine bakterilerin % 82 si duyarl, % 18 i az duyarl, % 0 direnli, Nitrofurantoine antibiyotiine bakterilerin % 0 duyarl, % 77 si az duyarl, % 23 direnli, Gentamycine antibiyotiine bakterilerin % 41 i duyarl, % 59 u az duyarl, % 0 direnli, Neomycine antibiyotiine bakterilerin % 13 duyarl, % 73 az duyarl, % 14 direnli, Eriytromycine antibiyotiine bakterilerin % 18 i duyarl, % 41 i az duyarl, % 41 i direnli bulundu. PARAZT; Proje sresi iinde 1 iletmede Ichtyophytirius multifilis tehis edildi. Sadece bir iletmede parazit grlmesi numune alnan iletmelerin kaynak suyunu kullanmalar ve suyu kaynaktan ya kapal bir sistemle almalar ya da kaynan iletmeye ok yakn olmas ve sularn souk olmas ile ilgili olduu kansndayz. SAALTIM; Youn stoklama grlen havuzlarda hastalk ve lmlerin dier havuzlara gre daha ok olduu tespit edildiinden nce youn stoklama grlen havuzlarda seyreltme yapld, hastalk grlen havuzlarda kullanlan alet ve malzemenin srekli dezenfekte edilmesi ve dier havuzlarda kullanlmamas saland.

Yaplan antibiyogarm testi sonucunda; bakterinin duyarl olduu antibiyotik belirlenip en etkili antibiyotik ile tedavi edildi.

Enrofloxacine 12mr./kg. canl arla yeme katlarak 10 gn verildiinde baarl sonu alnd. Ichtyophytirius multifilis 25ml./100 L. dozunda bir saat Formoldehit banyosu be gn devam edilerek yaplan uygulama ile tedavi edildi.

b.. letmelerde Kullanlan lalarla lgili Bulgular 1. Genel anlamda Alabalk iletmelerinde bilinsizce antibiyotik uygulanmakta ve birok

iletmede koruyucu amala srekli olarak yavru alabalklara antibiyotik kullanlmaktadr.

2. Kullanlan antibiyotikler orijinal ambalajda olmayp, herhangi bir poette bulunmaktadr.

3. Antibiyotiin iindeki saf etken madde oran bilinmediinden doz hesaplamalar doru yaplmad iin ou kez etkili antibiyotik kullanlsa da tedavide baarl olunamamaktadr.

4. Orijinal ambalaj olmad iin ilalarn son kullanma tarihleri bilinmemektedir. 5. Mantara kar etkili tedavi yaplmad iin yavru reten iletme sahiplerinin kuluka

dnemindeki yumurta kayplar yksek dzeydedir

TARTIMA VE SONU

Akdeniz Blgesindeki Alabalk iletmelerinin hastalk ynnden incelendii aratrmamzn, Antalya (Korkuteli), Burdur (Bucak), sparta (Stler, Aksu)da yer alan alabalk iftliklerinde Yersinia ruckeri izole edildi. (izelge 5). Yersiniosis epizootilerinin Nisan Eyll aylar arasnda 5200 gramlk balklarda ncelikle grlebildii bildirilmitir (Plumb, 1999). Bu aratrmada da Yersinia ruckeri izolasyonunun Eyll Ekim (3. dnem) aylarnda daha sklkla yaplabildii tespit edilmitir. Ayrca bu aratrmamzda Yesinia ruckerinin zellikle 150 gramlk balklardan izole edilebilmekle birlikte ounlukla 1-7 gram arlndaki balklardan izole edildii grlmektedir. Bu aratrmadaki bulgularmz Yersinia ruckerinin gkkua alabalklarn zellikle 7,5 cm. ve daha kk dnemde etkilediini bildiren (Austin

16

ve Austin, 1987) almalar desteklemitir. Ayrca Korkuteli (B), Stler(A), Bucak(A) ve Aksu (B) iftliklerinde Yesinia ruckerinin izole edildii dnemlerde su scaklnn 13-15 C de olduu grlmektedir (izelge 1). Yersiniosisin 15-18 C su scaklnda en yksek seviyeye kt, 10 C ve altndaki scaklklarda ise balklarda klinik belirtiler grlmedii bildirilmektedir (Austin ve Austin, 1987). Bu aratrma bulgular da benzer sonular gstermitir. argan (1995) Ege Blgesinde Grlen Yersiniosis vakalar ve tedavisi konusunda yapm olduu bir aratrmada 20 farkl Yersinia ruckeri usunun Flumekuin, Norfloxacin, Kloramfenikol, Tetracyclin, Streptomycin, Nitrofurantoin, Errytromycin, Ampicilli, SulfamethaksasoleTrimethoprium antibiyotiklerine duyarlln incelemitir. Sz konusu aratrmada izolatlarn %35i Norfloxacine, %30u Kloramfenikole, %90 Oxytetracycline %75i Streptomycine, %80i Nitrofurantoine %75i Errytromycine %70i Ampicilline direnli bulunmutur. Bu aratrmada ise izole edilen sularn %50den fazlasnn Oxytetracycline duyarl, Nitrofurantoine az duyarl, Erytromycine az duyarl ve direnli olduklar tespit edilmitir. Y. ruckeri sularnn antimikrobiyal maddelere kar direnci konusunda yaplan bir aratrmada (Rodpers, 2001) Yersinia ruckeriin Oxalinik asit, Oxytetracylin ve glendirilmi sulfonamidlere kar duyarllnn azald bildirilmitir Bu nedenle balk patojenlerine kar antimikrobiyal direncin srekli takiple minimuma indirilmesi, ilalarn dikkatli kullanlmas, tedavi rejimlerinin optimum hale getirilmesi ve kemoterapotiklerin dnml kullanlarak diren oluumunun nlenmesi tavsiye edilmektedir.Bu aratrmada da dier aratrmaclar (Diler 1997; argan 1995) ile benzer olarak Oksytetracycline kar duyarlln %50 ye yaklaan oranlarda azald grlmektedir. Diler ve Altun (1997) eitli alabalk iftliklerinden izole etmi olduklar Yersinia ruckeri sularnn antibiyotik duyarllklarn aratrmlar ve sularn Oksytetracycline orta derecede duyarl olduunu, Trimethoprium- Sulfamethaxazole antibiyotik kombinasyonuna kar sularn yksek ve orta derecede duyarl olduklarn tespit etmilerdir. Bu aratrmada ise Yersinia ruckeri sular Diler ve Altun (1997)un bulgularna benzer olarak Erytromisine direnli olduklar tespit edilmitir. Gentamysin ise Diler ve Altun (1997) dan farkl olarak Yersinia ruckeri sularnn diren gelitirmi olduklar grlmtr. Oksytetracyclin antibiyotiine duyarllk zellii bakmndan ise baz sularn duyarl baz sularn ise diren gelitirmi olduklar grld. Diler vd., (2000) yaptklar baka bir aratrmada 12 adet Yersinia ruckeri suunun Oxytetracycline, Erytromisin ve Ampicillin antibiyotiklerine direnli iken Chloramphenicol, Norfloxacine duyarl olduklar, Trimethoprium- Sulfamethaxazole, Nitrofurantoin ve Gentamycine baz sularn diren kazandklarn bildirmilerdir. Bu aratrmada incelenen bakterilerin Nitrofurantoine az duyarl veya direnli olduklar belirlenmitir. Antimikrobiyel kemoteraptik maddeler zellikle antibiyotikler, bakteriyel balk patojenlerinin kontrol edilmesinde yaygn ekilde kullanlmaktadr. Enterik bir bakteri olan Y. ruckerinin neden olduu enfeksiyonlarn satmnda eitli antimikrobiyal bileiklerin etkili olarak kullanld bildirilmektedir(Austin ve Austin 1987).Bununla birlikte %10-60 orannda mortaliteye neden olan ERM etkeni bakterinin hastalk vakalarndan izolasyonunu takiben izole edilen suun mutlaka antibiyotik duyarllk testinin yaplmas nerilmektedir (Schlotfeldt ve Alderman1995). Zira Y. ruckeride R plazmidlerinin varlnn belirlenmi olmas bakterinin baz antibiyotiklere kar hassasiyetinin zamanla azalabileceini ortaya koymaktadr. rnein A.B.D.de Y. ruckeri sularnn slfamerazin ve oxytetracycline kar diren kazandklar tespit edilmitir (Post 1987). Bununla birlikte oxytetracycline duyarl Y. ruckeri sularn bulunduu bildirilmektedir (Alveraz, 1989; Savvidis, 1990; Sousa, 1994). Bu almada da 7 iletmeden izole edilen Y. ruckerinin ikisi oxytetracycline direnli iken 4 adedi duyarl, birisi de az duyarl olduu grld. Bununla birlikte izole edilen dier bakterilerin %36s oxytetracycline direnli, % 23 az duyarl bulundu.

17

H. Aeromonas septisemileri genellikle stres kkenlidir. Yksek su scakl, dk oksijen, yksek amonyak ve karbondioksit konsantrasyonu balkta stresi arttrmakta H. Aeromonas enfeksiyonlarn tetikledii bildirilmitir (Walters ve Plumb1980). Bu aratrmada da hareketli Aeromonas enfeksiyonu 10-18C deki su scaklklarnda ilkbahar yaz ve sonbahar mevsimlerinde balklarn en ok strese maruz kald dnemlerde grld tespit edildi. Bu proje kapsamnda balk rneklerinin alnd iletmelerde hijyene dikkat edilmedii, ounlukla youn stoklama (Burdur- Bucak, sparta -Aksu, Antalya Korkuteli A ve B ietmeleri) yapld gzlendi. Genelde bakteriyel enfeksiyon balklarn fizyolojik olarak stresli olduu haller ile hijyen artlarnn kt olduu durumlarda meydana gelir. Ar stoklama, dk oksijen ve kaba iilikten kanmak enfeksiyondan korunmann en iyi yollar olarak bildirilmektedir(Aoki 1999). Oxytetracyklin balklardaki Hareketli Aeromonas satmnda tercih edilen ila olup Kanal Yayn ve Salmonidlerin satm iin onayland bildirilmektedir (Cipriano, 2001). Bu aratrmada ise izole edilen 7 Hareketli Aeromonastan 3 direnli, 2si az duyarl ve sadece 2si duyarl bulundu. Aratrma kapsamnda izole dilen bakterilere kar % 41 duyarl olduu tespit edildi.

Bu aratrmada izole edilen Yesinia ruckeri ve Hareketli Aeromonaslar ile dier bakteriler balk hastalklarnda kullanlmayan Enrofloxacine antibiyotiine % 82 duyarl bulundu. Hastalk grlen iletmelerdeki enfeksiyonlar Enrofloxacine ile ksa srede satld.

Mevcut iletmelerin retimlerinden baka dier blgelerden de yavru veya daha farkl boylarda gen balklar blgeye getirilmektedir. letmeler aras balk nakilleri youn olarak yapldndan bir iletme veya yrede kan bir hastalk ksa zamanda baka iletmelere hatta baka blgelerdeki iletmelere de bulat tespit edilmitir. Sonu olarak bu aratrmada Antalya ve Burdur illerinde yer alan balk iftliklerinde Yersinia ruckerinin izole edilmesi sz konusu patojenin balk iftliklerinde giderek yaygn hale geldiini ortaya karmtr. Bu nedenle balk hareketlerine dzenlemeler (kontrol) getirilmesinin nemi ortaya kmtr. Yersinia ruckeri, Hareketli Aeromonaslar ve lkemizde grld bildirilen dier nemli patojenlerin (Flavobacterium psychrophilum, Lactococcus goruiece, Streptecoccus sp. vb.) hzl tehis ve identifikasyon yntemleri konusunda yeni projeler yaplmal ve bakteriyel balk patojenleri iin kullanlan antibakteriyel ilalara kar diren oluumu rutin projeler ile izlenmelidir. Ayrca balk hastalklarnda kullanlan ilalarn ithalat, yurt iinde sat kontrol altna alnmal, bilgisiz ve yetkisiz kiilerin balk iletmelerini gezerek ila satmalar engellenmeli ve etken madde olarak piyasada satlan ilalarn orijinal ambalaj iinde etken madde isimleri, son kullanma tarihleri ve miktarlar yazl olarak satlmalarnn salanmas gerekmektedir.

KAYNAKLAR

Altun, S., (2001) Yersinia ruckeri sularnn baz antijenik ve fenotipik zelliklerinin belirlenmesi, S.D.. Fen Bilimleri Enstits, Doktora tezi. 104 s.

Alveraz, J.D., Austn, B., Conroy, D.A., (1989) First outbreak of enteric redmouth in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) Cultured in Venezuella. Bull. Eur. Fish Pathol. 192 12(6) 189-190.

Anonim, (2002). Su rnleri ekonomisi retim,miktar,Fiyat ve Deer Deiimleri.

Aoki,T., (1999) Motile Aeromonas (Aeromonas hydrophila) Fish Diseases and Disorders, Volume 3: Viral, Bacterial and Fungal Infections (eds P.T.K. Woo and D.W. Bruno) Cab International, pp :427 - 453

Austin, B., Austin, D.A. (1987) Bacterial Fish Pathogens: Disease in Farmed and Wild Fish. Chichester , UK: Ellis Horwood.

18

Austn, B., Austn D.A. (1992), Bakterial Fish pathogens: Disease of Farmed and Wild Fish, Praxis Publishing, 455 page.

Austin, B., Austin, D.A., (1999) Bakterial Fish pathogens: Disease of Farmed and Wild Fish. Springer, Praxis Publishing, Third Edition 457 p.

Burton, T., Follet, J. Short, S. Lpson, K., (1997) Bacteriology, (In:Fish Pathology Section Laboratory Manual. (ed by Mayers,T.R.) Special Publicaiton No:12, Alaska

Cipriano., C. Rocco, (2001) Aeromonas hydrophila and Motil Aeromonas septicemia of fsh, www.isc.usgs.gov/FHB/leaflets/FHB68. pdf.

Coolins, C.H., Lyne, P., (1976) Microbiological Methods.Butterworths, London,521 p.

argan, H.,(1995) Ege blgesinde grlen Yersiniosis vakalar ve tedavisi, A..Z.F., Dou Anadolu Blgesi II. Su rnleri Sempozyumu, Erzurum, 316-329

argan, H. And Yreklitrk, O. (1991) First isolation of Yesinia ruckeri from Rainbow trout farm in Turkey. In : The Fifth Coference of EAFP, Disease of Fish and shellfish. 24-29 August 1991, Book of Abstract, p. 131.

Diler, ., Altun, S., (1997) Enterik Kzl Az Hastalnn Kontrol in eitli Yersinia ruckeri Sularnn Antibiyotik Duyarllklarnn Tespiti zerinde Bir Aratrma. Etlik Veteriner Mikrobiyoloji Dergisi 9(1) 175-183.

Diler, ., Altun, S., Diler, A., Ikl, B.I., Grcan, ., (2000) Baz Balk iftliklerindeki Gkkua Alabalklarnn (Oncorhynchus mykiss) mikroflorasnn tespiti ve kontrol zerinde bir aratrma. Sleyman Demirel niversitesi Fen Bilimleri Enst. Derg. (4:1)58-69

DLER, ., Demirkan T., Altun, S., Tural, F.,(1998) Fethiye blgesindeki baz alabalk iletmelerinde Yersiniosisin mevsimsel dalm zerine bir aratrma, A..Z.F., III. Su rnleri Sempozyumu, Erzurum, sayfa, 207-220

Emre,Y., Krm,V. (1998). Havuz ve A kafeslerde Alabalk Yetitiricilik Teknikleri. Minpa Matbaclk Tic .Ltd.ti. 261 Sayfa. Ankara

Hazen, T. C. (1979). Ecology of Aeromonas hydrophila in a South Carolina cooling reservoir. Microbial Ecology. 5: 179 - 195.

Hoffman, G.L., (1999) Parasites of North American Freshwater Fishes. Comstoc Publishing Associates, Second Edition. 201-202

Holt, J.G., Kreg, N.R., Sneath, P.H.A., Staley, J.I., Wllams S.T., (1994) Bergeys Manual of Determinative Bacteriology 9th Ed. Williams and Wilkins, A Wawerly company, pp.787.

Horne, M.T., Bornes, A.C.,1999 Enterik Redmoust Disease. (In: Eds. Woo, P.T.K., Bruno, D,W.) Fish Disease and Disordes, Vol: 3, Viral, Bacteriel and Fungal Infections, 455-477.

Post, G., (1987) Text of Fish Health T.F.H. Publications, 288

Rodpers, C.J. (2001) Resistance of Yersinia ruckeri to antimicrobial egents in vitro Aquaculture 196, 325-345.

Savvidis, G.K., (1990) First isolation of Yesinia ruckeri from rainbow trout (Oncorhnchus mykiss) in Greece Bull Eur. Ass. Fish Pathol. 10(5)131-132.

Schlotfeldt, H.J., Alderman, D.J., (1995) A Pratical Guide for theFresh Water Fish Farmer European Associaton of Fish Pathologist. 15(4)14-15.

Sousa , A.J., Nunes. S., Eiras, J.C., Toranzo, A.E., (1994) Yersinia ruckeri in Portugal: Caracteriziation of the first isolates from fish and environment. Bull. Eur. Ass. Fish Pathol.14(4)113-116.

Trust, T. J., L. M. Bull, B. R. Currie, and J. T. Buckley. 1974. Obligate anaerobic bacteria in the gastrointestinal microflora of the grass carp (Ctenopharyngodon idella), goldfish (Carassius auratus), and rainbow trout (Salmo gairdneri). Journal of the Fisheries Research Board of Canada. 36: 1174 - 1179.

WaIters, G. R., J. A. Plumb, (1980) Environmental stress and bacterial infection in channel catfish, Ictalurus punctatus R. Journal of Fish Biology. 17:177-185.

19

GLBAI BARAJ GL( BURSA)'NDEK EREZ BALIKLARI (Vimba vimba L. 1758)'NDA GRLEN HELMNTH PARAZTLER.

AL AYDODU1, HSEYN EMENCE2, F. NAC ALTUNEL2, DENZ NNAL *3 1-ULUDA NVERSTES MUSTAFAKEMALPAA MESLEK YKSEKOKULU 2-ULUDA NVERSTES FEN EDEBYAT FAKLTES BYOLOJ BLM

3- KUYAB *innald@yahoo.com

ZET

Bu almada Glba Baraj Gl (Bursa)ndeki Erez balklarnn (Vimba vimba L. 1758) Helmint parazitleri Mays 2003 Nisan 2004 tarihleri arasnda aratrlmtr.Toplam 62 adet Erez bal incelenmitir. ncelenen balklarn 43 adetinde 4 Helmint tr (Dactylogyrus sphyrna (Monogenea), Diplostopmulum spathaceum metaserkeri (Digenea), Caryophyllaeus laticeps (Cestoda), Contracaecum sp (Nematoda) bulunmutur. Konak baln solungalarnda tespit edilen D. sphyrna dominant parazit tr olup 62 baln 43nde toplam 308 adet bulunabilmitir. kinci dominant parazit tr olarak tespit edilen D. spathaceum metaserkeri 62 baln 29 unun gz merceklerinde toplam 230 adet kaydedilmitir. almada nc dominant Helmint tr olarak tespit edilen C.laticeps 6 balkta toplam 37 adet kaydedilmitir Contracaecum sp. le ilgili olarak yalnzca 3 balkta toplam 4 adet bulunmutur.

Anahtar Kelimeler: glba baraj gl, erez bal, helmint, monogenea, digenea,cestoda, nematoda.

THE OCCURRENCE OF HELMINTH PARASITES IN VIMBA (Vimba vimba L. 1758) OF GOLBASI (BURSA) DAM LAKE, TURKEY

ABSTRACT

In this study, the occurrence of Helminth parasites in Vimba (Vimba vimba L. 1758) of Golbas Dam Lake was investigated monthly from May 2003 to April 2004. During the study, a total of 62 Vimba were examined for helminth parasites. A toatal of 4 species of helminth parasites were found on 43 of fish examined as follows. (Dactylogyrus sphyrna (Monogenea), Diplostopmulum spathaceum metacercariae (Digenea), Caryophyllaeus laticeps (Cestoda), Contracaecum sp (Nematoda). D. sphyrna observed on gills of host fish was the dominant parasite species found in Vimba. A total fof 308 parasites were recorded on 43 of the 62 fish examined. A total of 230 parasite specimens of D.spathaceum metacercariae was found in the eye lens of the host. C.laticeps was the third dominant parasite in this study and A total of 37 parasites were recorded in 6 of 62 fish. Concerning Contracaecum sp, only 4 parasites were found in 3 fish.

Keywords: glbas dam lake, Vimba, helmint, monogenea, digenea, cestoda, nematoda

20

TRABZON SAHLLERNDE Pleurobranchia pileusun 1999-2000 YILARINDAK BOLLUK MKTARLARI VE POPULASYON YAPISI

A.MUZAFFER FEYZOLU KARADENZ TEKNK NVERSTES, DENZ BLMLER FAKLTES

muzaffer@ktu.edu.tr

ZET

Ctenophora filumunun Karadenizdeki 3 trnden biri olan Pleurobranchia pileus trne ait rnekler Trabzon sahil eridinden Haziran 1999 ve Mays 2000 tarihleri arasnda aylk olarak toplanmtr. rnekleme sresi sonucunda en yksek birey saysna 341 organizma/m2 olarak Eyll 1999 tarihinde rastlanrken en dk younluk 92 organizma/m2 olarak Austos 1999 tarihinde rastlanmtr. En byk boy ortalamas 9.7 3.1 mm olarak Mart 2000 tarihinde belirlenirken, en kk ortalama boy Austos 1999 tarihinde 6.01.9 mm olarak gzlenmitir. alma esnasnda her dnemde her boy gurubundan P. pileus trne rastlanrken Mart 2000 tarihindeki rneklemelerinde 4 mmden kk, Nisan 2000 tarihli rneklemede ise 6mm den daha kk boyda organizmaya rastlanmamtr. Mays ayndan sonra tekrar 2 mm den kk bireylerin gzlenmesi reme periyodunun youn olarak ilkbahar ortalarna gelmesinden kaynakland tespit edilmitir.

Anahtar Kelimeler: Karadeniz, Zooplankton, Ctenophora, Pleurobranchia pileus ABUNDANCE AND POPULATION STRUCTURE OF Pleurobranchia pileus ALONG TRABZON

COST LINE DURING THE PERIOD 1999-2000

ABSTRACT

Pleurobranchia pileus, a representative of Ctenophora phylum in the Black Sea, were sampled from the Trabzon cost line between June 1999 and May 2000. The highest and the lowest numbers of organism were found in September 1999 (341 organisms /m2) and in August 1999 (92 organisms/m2) respectively. While mean body length of the organisms was the highest in March 2000 (9.7 3.1 mm), the lowest mean body length was 6.01.9 mm in August 1999. Each length group of P. pileus was observed in each sampling period; however, none of the P. pileus were found in March 2000 and April 2000 smaller than 4 mm and 6 mm, respectively. Observation of individuals smaller then 2 mm after May 2000 indicates that reproduction period starts in mid-spring.

Keyword: Black Sea, zooplankton, Ctenophora, Pleurobranchia pileus

GR

Son 25 yl ierisinde Karadenizde byk deiiklikleri mevcudiyeti eitli aratrclar tarafndan belirtilmektedir (Mee, 1992; Mutlu ve Bingel, 1999). Bu deiikliklerin en nemlileri zellikle trofik artlara adapte olan baz trlerin ekosistem ierisinde baskn hale gelerek biyolojik eitlilii azaltmalardr (Zaitsev 1992, Gc, 2002). Buna en gzel rnek denizanalar gibi jelatinli karnivorlarn Karadenizde artmalar gsterilebilir (Caddy ve Griffiths, 1990). Ayrca jelatin bir vcut yapsna sahip olan organizma gruplarndan Ctenophorlarn bulunduklar blgelerde blgesel bolluklar ve deiik beslenme zelliklerinden dolay zooplankton populasyonunu etkileyen en nemli gruplardan olduklar da bilinmektedir. (Phillips et al, 1969). Ctenophora filumun Platyctenida ordosu hari hemen hepsi holoplanktonik organizmalardr. Sadece denizlerde yaarlar ve basit yapl hayvanlardr. Dnya denizlerinde 100-150 kadar tr mevcuttur. Kysal ve ak denizlerde yaayan trler

21

birbirlerinden farkllk gsterir. Kysal sistemde yaayan trler genellikle Pleurobrachia, Mnemiopsis ve Beroe genuslarna dahildir ki bu gruplara ait trler Karadenizde de yaygn olarak bulunurlar. Ctenophorlar biradial simetrili hayvanlardr ve karakteristik olarak, zerleri hareketi salaya siller ile kapl 8 sral yara sahiptirler. Yarklarn zerindeki siller tarak plaklarna benzemesi nedeni ile bu canllara tarakl medzler ad da verilmektedir (Mills, 2005). Karnivor olan bu hayvanlarn besinlerini copepodlar, balk larva ve yumurtalar ve dier kk planktonik organizmalar oluturur (Volovik, 2004; Larink ve Westheide, 2006). Ctenophora filumunun Karadenizdeki temsilcilerine bakldnda blgede 3 trnn mevcut oduunu grlmektedir. Bunlar Mnemiopsis leidyi, Pleurobrachia pleus ve Beroe ovata trleridir. (Kideys et al., 2000; Kideys ve Romanoz, 2004; Svetlichny et al, 2004). Bu trler Karadenizde son derece nemli ekolojik etkilere sahiptirler. zellikle Mnemiopsis leidyi ve Pleurobrachia pleus trlerinin yln belirli dnemlerinde de 10 organizma/m3 deerlerine kadar ulatklar ve bir gnde 300 kadar copepod tkettikleri belirtilmektedir. (Eser et al, 2004). Ctenophorlarn bu ekolojik etkileri sonucu olarak, Karadenizde biyomasslarnn en yksek olduu 80li yllarn sonlarnda ve 90 larn balarnda Karadeniz balklnn bir k ierisinde olduu gsterilmitir (Kideys et al. 1999). Ctenophora filumunun temsilcilerinden olan M. leidyii tr 1982, B. ovalis tr ise 1997 ylndan beri Karadenizde mevcudiyetleri bilinmektedir (Zaitsev ve ztrk, 2001). Buna karlk Karadenizde Ctenophora filumunun nemli bir temsilcisi olan P. pleus trnn varl 1955 ylndaki almalarda bile belirtilmektedir (Einarsson ve Grtrk, 1959). Daha sonraki yllarda ait Karadeniz sahillerindeki P. pleusa ait dalm almas 1990 yllarn banda Mutlu et al. (1994) tarafndan 1991-1993 yllar arasnda gerekletirilmitir. 1994-1995 yllarnda Mutlu ve Bingel (1999) P. pleusun bolluk ve dalm zerine tekrar bir alma yrtm ve 1992-1993-1994-1995 yllarndaki populasyon yapsn karlatrmtr. Sunulan bu aratrma ile 1999 ve 2000 yllarnda P. pleusa ait aylk bolluk miktarlar, populasyon yaps allmtr. Aratrma sonularnn 1999 ve 2000 yllarna ait eksik olan verilere katkda bulunarak daha sonraki almalardaki veri eksikliini giderecei dnlmektedir.

MATERYAL VE METOD

Dou Karadeniz Blgesi Trabzon sahil eridinde Srmene aklarnda seilen bir istasyonda yrtlen bu alma Karadeniz Teknik niversitesine ait R/V DENAR I gemisinin 1999-2000 yllarndaki seferleri srasnda yrtlmtr (ekil 1).

ekil 1. rnekleme istasyonu Figure 1. Sampling station

22

almann konusunu P. pleus rnekleri 300 m gz aklna sahip hydro-bios marka plankton kepesi kullanlarak 150 m ile yzey arasnda vertikal ynde 0.5 m/sn hzla ekimler yaplarak rnekler toplanmtr. rnekler % 2 lik formaldehit ierisinde muhafaza edilmitir. rneklerin P. pleus rneklerinin arlk ve aplarnda kayplar olaca dnlerek (Mutlu 1996) laboratuara getirilen rnekler 24 saat ierisinde llm ve tartlmtr. rneklerin lmnde 0.01 hassasiyetli kumpas ve 0.001 hassasiyetli terazi kullanlmtr. Arlk lmnden sonra organizmalar 105 Cta, 2.5 saat kurutularak tekrar tartlm ve k ve ilk bahar dnemindeki kuru madde ve su oranlar hesaplanmtr. Boylar llen rnekler daha sonra 2 mm lik boy gruplarna ayrlarak btn deerlendirmeler bu boy gruplar zerinden yaplmtr.

BULGULAR

Haziran1999-Mays 2000 tarihleri arasnda dzenlenen 13 deniz almas srasnda elde edilen deniz suyuna ait yzey scaklklar ekil 2 de sunulmutur. rnekleme dneminde en yksek yzey suyu scakl 25 C olarak Haziran, Temmuz ve Austos 1999 tarihlerinde tespit edilmitir. En dk scaklklar ise ubat ve Mart 2000 tarihlerinde 8 C olarak llmtr.

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

Haz

.99

Tem

.99

Au

.99

Eyl

.99

Eki

.99

Kas.

99

Ara

.99

Oca

.00

ub

.00

Mar

.00

Nis

.00

rnekleme dnemi

Den

iz s

uyu

sca

kl

( C

)

ekil 2. rnekleme dnemi boyunca yzey suyu scaklklar Figure 2. Sea surface temperature during sampling period

0

50

100

150

200

250

300

350

400

18 H

azira

n 19

99

3 Te

mm

uz19

99

10 Au

stos

1999

2 Ey

ll 1

999

28 E

yll

199

9

26 E

kim

199

9

16 K

asm

199

9

9 Ar

alk

1999

3 O

cak

2000

28

ubat

200

0

28 M

art2

000

11 N

isan

200

0

2 M

ays

200

0

rnekleme Tarihi

Org

aniz

ma/

m2

ekil 3. rnekleme dnemi boyunca toplanan P. Pleusun dalm ( organizma/m2) Figure 3. Distribution of P. pleus (organisms/m2) during the sampling period

23

Toplanan P. pleus rneklerinin tm rnekleme dnemi boyunda m2 deki dalmlar ekil 3de sunulmutur. alma sresince en yksek birey saysna Eyll 1999 tarihinde 341 organizma /m2 olarak rastlanmtr. En dk birey says ise Austos 1999 tarihinde 92 organizma/m2 olarak tespit edilmitir.

0

10

20

30

40

50

60

0 - 1.9 2.0 - 3.9 4.0 - 5.9 6 - 7.9 8 - 9.9 10 - 11.9 12 - 13.9 14 0.05). Kondsyon faktr deerleri (minimum-maksimum) aadaki ekilde belirlenmitir.

Dii: 1.9030.01 (1.541 - 2.317) Erkek: 1.870.02 (1.500 - 2.109) Tm bireyler: 1.8940.01 (1.500 - 2.317)

TARTIMA VE SONU

Uyum, OYH ve DK verilerinden (izelge 1) Scardinius erythrophthalmusun btn yaplarnda, kemiksi yapnn zelliine bal olarak ayn yan grlemedii anlalmaktadr. Byk rneklerin operkllerindeki ar kalnlama (ekil 4) halkalarn takip edilmesini engellemekte ve hatta birka ya halkasnn varln saklamaktadr. Baz rneklerin operkllerinde ise belirgin olan sirkuluslar annuluslar ile karmakta ve okuyucuyu yanla yneltmektedir. Pullarda oluan yalanc halkalar gereinden byk ya tespitlerine yol aarken ileriki yalarda pul kenarnda halkalarn st ste akmas da gereinden daha kk ya verilerinin elde edilmesine sebep olmaktadr. Pullarda karlalan bu duruma ilave olarak, karlalan bir baka problem, rejenere pul olaydr. Balk den pulun yerine yenisini oluturabilir. Yeni pul, tamamen dolgu maddesi ile oluturulduundan bu blgede sirkulus grmek mmkn deildir (ekil 5). Dolgu maddesi ne kadar ok ise pulda o blgedeki ya halkalar karlmakta ve gereinden daha dk annulus saymlar yaplmaktadr. ekil 4te operkln kalnlamas, ekil 5te ise pulun rejenere pul olmas nedeniyle bu yaplarda doru ya saym yaplamamaktadr. Bu

106

nedenle ya verilerinin kullanlaca btn almalarda yan, herhangi bir kemiksi yapdan deil de, gvenilirlii belirlenmi bir yapdan alnmals gerektii anlalmaktadr.

ekil 4. Scardinius erythrophthalmus operkl Figure 4. The opercle of Scardinius erythrophthalmus

ekil 5. Scardinius erythrophthalmus rejenere pulu Figure 5. The regenerated scale of Scardinius erythrophthalmus Balk bymesi ile otolit bymesi arasndaki ilikiler sklkla belirlenmektedir. ekil 2de otolit zerinde yaplan tm lmler ile balk boyu arasndaki ilikiler grlmektedir. Balk boyunun otolit boyu, otolit genilii ve otolit arl ile olan ilikilerindeki regresyon katsaylarnn en bynn de (ekil 2, r=0.85) otolit arlnda olduu grlmektedir. Birok balk trnde de otolit arl kullanlmtr (Cardinale et al. 2000, Araya et al. 2001, Pilling et al. 2003, McDougal 2004, Bostanc 2005). Otolit arlnn tespiti, otolit uzunluu ve geniliinin llmesi ilemine gre ok daha kolay bir teknik olmakla birlikte sklkla tercih edilmektedir. Glhisar Gl kzlkanat populasyonunda boy-arlk ilikisi diilerde y=0.0141x3.0931, erkeklerde y=0.0195x2.9833 ve tm bireylerde y=0.0146x3.0931 olarak tespit edilmitir. Kondsyon faktr ise diilerde 1.9033, erkeklerde 1.8703 ve tm bireylerde 1.8940 olarak hesaplanm ve dii ile erkek bireylerin kondsyon faktr deerleri arasndaki farkn istatistiksel bakmdan nemsiz olduu belirlenmitir (