ts 10012 Ölçme prosesleri ve teçhizatları için gerekli şartlar

5/11/2018 TS 10012 lme Prosesleri ve Tehizatlar iin gerekli artlar

1/23

TURK STANDARDITURKISH STANDARD

TS EN ISO 10012Nisan 2007

ICS 03.120.10

OLCME VONETiM SiSTEMLERi OLCME PROSESLERi VETECHizATI iCiN GEREKLi $ARTLAR

Measurement management systems - Requirements formeasurement processes and measuring equipment

TURK STANDARDLARI ENSTiTOSONecatibey Caddesi No.112 Bakanllklar/ANKARA

,' . '


2/23

Buqunku teknik ve uygulamaya dayarularak hazrrlanmrs olan bu standardm, zamanla ortaya cikacakqelisrne ve degi~lkliklere uydurulrnasr rnurnkun oldupundan ilgililerin yaymlan izlemelerini ve standardrnuyqulanmasrnda karsrlastrklan aksakliklan Enstiturnuze iletmelerini rica ederiz.Bu standard: olusturan Hazirhk Grubu uyesi degerli uzmanlann emeklerini; tasanlar uzerinde g6rO~lerinibildirrnek suretiyle yardrrnci olan bilirn, kamu ve ozel sektor kuruluslan ile kisilerin degerli katkrlartrusukranla ananz

Kalite Sistem 8elgesilrnalat ve hizmet sektorlerinde faaliyet gosteren kuruluslarm sistemlerini TS EN ISO 9000 KaliteStandardlanna uygun olarak kurmalan durumunda TSE tarafmdan verilen belgedir.

Turk Standardlanna Uygunluk Markasl (TSE Markasl)TSE Markasi, uzerine veya arnbalajma konulduqu mallann veya hizmetin ilgili Turk Standardma uygunolduqunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya 91kll91nda Turk Standardlan Enstitusu'nunoarantisi altinda olduqunu ifade eder.

ITSEK IKalite Uygunluk Markasl (TSEK Markasl)TSEK Markasi, uzerine veya arnbalajma konuldugu mallann veya hizmetin henuz Turk Standard 1otrnadiqmdan ilgili milletlerarasi veya diger Olkelerin standardlanna veya EnstitO tarafmdan kabul edilenteknik ozeluklere uygun olduqunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya ylktlgmda TurkStandardlan Enstitusu'nun garantisi altrnda olduqunu ifade eder.

DIKKAT!TS rsareti ve yarunda yer alan sayi tek basma iken (TS 4600 gibi), rnarnulun Turk Standardma uygunuretildiqine darr ureticinin beyaruru ifade eder. Turk Standardlan Enstitusu tarafmdan herhangi birgaranti soz konusu degildir.

Standard/ar ve standardizasyon konusunda daha geni bUgi Enstitamlizden saglanabilir.TORK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.


3/23

TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007CS 03120.10

O n SOZt3u standard, CEN tarafrndan kabul edilen EN ISO 10012 (2003) standaro: esas ahnarak, TSEMuhendisl ik Hizmetleri lhtisas Grubu'nca hazrrlanrms ve TSE Teknik Kurulu'nun 03 Nisan 2007 tarihlitoplantrsmda Turk Standard: olarak kabul edilerek yayimma karar verilrnistir.Bu standard In daha once yayrrnlanrrus bulunan baskrlan gegersizdir.1 3 u standardda kullarulan baz i kelime ve/veya ifadeler patent haklanna konu olabilir. Boyle bir patenthakkirun belirlenrnesi durumunda TSE sorumlu tutularnaz.


4/23

_ : _ I C . : : .. . S - = - - -= - O . : : :_ 3 . : _ : _ 1 = 2 0 : : _ c . ~ 1 ~ O ~ ~ ~ _ ~ ~ ~ - - -= - T . = : . O . : . . . : R . : . . . : K : . . . . : S : .. . . : T . :: :_ A . . : : .. N . : . . : : D : . : _ A _ : . : _ R _ : _ :D : . . . : 1 ~ _ _ T . :. . . : S = - - = E N S O 1 0 0 1 2 /N i s a n 2 0 0 /ic;indekiler

1 Kapsam 12 Atlt yaprlan standard ve/veya doktlrnanlar 13 Terimler ve taritler 13 .1 CHymeyonetirn sistemi .. .3 .2 Olcrne prosesi .3 . 3 O lc r n e techizati .3.4 Metrolojik ozellik .3.5 Metrolojik teyit................................................................................................................. 23.6 Metrolojik birim ~)4 Genel sartlar 25 Yonetlrn Sorumlulugu 25.1 Metrolojik birim .............75.2 MO~teri odakllllk.................................................................................... . )5.3 Kalite hedefleri................................................................................................................ . 35.4 Yonetirn qozden gec;:irmesi .. 36 Kaynak Yonetimi 36.1 insan kaynaklan .36.2 Bilgi kaynaklan .. 46.3 Malzeme kaynaklan .. . 46.4 DI~ tedarikc;:iler........................................................................................................ 57 Metrolojik teyit ve olcrne proseslerinin gerc;ekle~tirilmesi 57.1 Metrolojik teyit.......... 57.2 Olcrne prosesi .. . 87.3 OIc;:Ombelirsizligi ve izlenebilirligi .. 98 Olc;:meyonetim sistemi analizi ve lyllestlrtlmeai 108.1 Genel................................................................................................................. 108.2 Tetkik ve izleme........................................................ 1 J8.3 Uygunsuzluklann kontrolO.. 118.4 lyilestirme . 1;;Ek A (Bilgi ic;:in) Metrolojik teyit prosesine genel bakrs 15Kaynaklar 17


5/23

ICS 03120.10 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007

Giri~ETKIN BIR OL


6/23

-=-1= - S = - - = - 0 -= - 3 . :. .. :, 1 . 2 0 = - :. _ : _ 1 O=-- . . . : . . . T = .O '- - 'R ;_ cK c_ ; : S :_ : T .. . : . . . A :c _ N c_ : : D :_ :_ A _ : _ : _ R_ :_ : D :, _ : I T :_ : S =- - - = E . : _ :N _: , I = .S _ =_ _0 1 0 0 12 /N isa n 2007

Bu standard, olcrne yonetirn sistemlerinin uyqulanmas: icin gerekli sartlan ve kilavuz bilgileri icerir ve diem"faaliyetlerinin ve urunlenn kalitesinin iyilestirilmesinde faydali olabilir. Sartlar normal puntoda vazrlrrustuKilavuz bilgiler, ilgili sart paraqrafrndan sonra bir kutu icerisinde italik olarak yazrlrrustrr Krlavuz hilqilersadece bilgi icindir ve herhangi bir sart icin ek, srmrlarna veya degi~me olarak yorurnlanmarnahdrrKuruluslann, gerekli kontrollerin derecesini belirleme ve genel ybnetim sisteminin bir parcasi olarakbasvurulan olcrne ybnetim sistemi sartlanru belirtme sorurnluiuqu vardrr. Anlasrnarun dismda bu standarddiger standardlann herhangi bir sartina ekleme, cikarrna veya degi~tirmeyi arnaclarnaz.Bu standardda belirtilen sartlar, orneqin ISO 9001 Madde 7.6 ve ISO 14001 Madde 4.5.1 gibi diqerstandardlarda belirtilen olcmeler ve olcrne islerni kontrolO icin gerekli sartlara uygunlugu kolaylastmr


7/23

Ie S 03120 10 TURK STANDARDI TS EN ISO 1OQ12/Nisan2007......... _ ....._-----------------------------Olcrne yonetim sistemleri - Olc;me prosesleri ve techizati icin gerekli

sartlar

1 KapsamBu standard ve metrolojik sartlarauyurnu desteklemek ve gostermek icin kullarulan olcrne techizatrrunmetrolojik teyidi ve olcme proseslerinin ybnetimi icin genel sartlan belirtir ve bunlarla ilgili kilavuz bilgilerivenr Bu standard, genel yonetirn sisteminin parcasi olarak bir kurulus tarafmdan yaprlan olcmelerinkullarulabildiqi bir olcme yonetim sisteminin kalite yonetirn sartlanm belirtir ve metrolojik sartlannkarsilanmastru saqlar.Ru standardrn, ISO 9001, ISO 14001 veya herhangi bir diger standarda uyum gbstermek icin sart olarakkullarulmas: amaclanrnarn rstrr. Ilgili taraflar, bu standard: belgelendirme faaliyetlerinde olcme ybnetimsisterni sartlanru saqlarnak arnaciyla girdi olarak kullanma hususunda anlasabilirler.Bu standarda, ISO/lEe 17025'in sartlanna bir ekleme veya bir degi:;;tirme amaclanrnarnrstrr.

Not - Olcrne rnetotlanrun aynntilan, personelin yeterliligi ve laboratuvarlar arasi karsdastirmalar gibi olcrnesonuclarm I etkileyen ozel unsurlar i


8/23

ICS 03.120.10 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/NIsan 200/

3.5 Metrolojik teyitOlcrne techizatrrun kullanma amacrrun sartlanna uyumunu saqlarnak icin gerekli islern serisi.Not 1 - Metrolojik teyit genellikle, gerekli herhangi bir mOhOrleme ve etiketlemeye ek olarak. kalibrasvon ve

doqrulamayi, gerekli herhangi bir ayarlama veya onanrru ve moteakip yeniden kalibrasvonutechizatm kullamldlQI arnac icin metrolojik sartlarla mukayeseyi icerrnelidirNot 2 - Olcrne techizatrrun kullarnrn arnacrna uygunlugu gbsterilinceye ve belgelendirilinceye kadar

metrolojik teyit elde edilemez.Not 3 - Kullarurn arnact icin sartlar: aralrk, cozunurluk ve azami izin verilen hatalar gibi hususlan icerirNot 4 - Metrolojik sartlar genellikle urun sartlanndan ayn olup, urun sartlariyla belirlenmez.Not 5 - Metrolojik teyidi iceren islernlerin bir semasi Sekil 2'de verilrnistir.3.6 Metrolojik birimOlcrne yonetim sistemi tarurrn ve uyqulamasi icin idari ve teknik sorumluluk fonksiyonu.4 Genel sartlarOlcrne ybnetim sistemi, belirlenmis metrolojik sartlarin verine getirilmesini saqlarnaktadrrKIJavuz bilgiBelitienmis metr%jik settler GrGnicin settienien Wretilir. Bu att/ar olcme te9hizatl ve olcme i/em/erinill IWIikisi i9in gerek/idir. [$attJarazami izin veri/en hata, izin veri/en befirsiz/ik, erehk; kererhltk; qozOnOrhik. covtcsemen veya operator beceriferi o/arak ifade edilebilir.Kurulus, bu standardm hukurnlerine tabi olan olcrne proseslerini ve olcrne techizatrru belirtrnelidir Olcmcyonetirn sisteminin kapsarmna ve bOyOklOgOne karar verilirken, metrolojik sartlara uyrnarnarun riskier! vcsonuclan goz onune ahnmalidrr.Olcrne yonetim sistemi, tasarlanmis olcrne proseslerinin kontrolu ve olcrne techizatimn (Sekil 2) rnetrcloukteyidinden ve gerekli destek proseslerinden olusur. Olcrne ybnetim sistemi icindeki olcrne proseslen kontroledilmelidir (Madde 7.2). Olcrne yonetirn sisterni icindeki olcrne techizati teyit edilmelidir (Madde 71)Olcrne yonetim sistemine y6nelik degiiklikler kurulusun prosedOrlerine uygun olmalrdrr.5 Yonetlm sorurnluluqu5.1 Metrolojik birimMetrolojik birim Kurulus tarafmdan tarif edilmelidir. Kurulusun Ost yonetirni, metrolojik birimin tesis edilrnesive surdurulrneslne ybnelik gerekli kaynaklann mevcut olrnasrru saqlamahdrr.

Kilavuz bilgiMetrolojik birim tek bir bolurn veya kurulus genelinde dagltllml olabilir.Metrolojik birimin y6netimi, 61r;0 y6netim sistemini kurmalr, dokurnante etmeli ve surdurrneli ve sUrekli olarakonun etkinligini iyilestirrnelidir.5.2 Mu~teriodakhhkMetrolojik birimin ybnetimi aagldakileri saqlarnahdrr:a) Mu!?teri olcrne sartlan belirlenmesi ve metrolojik sartlara donusturulmesi,b) Olcrne y6netim sistemi rnusterilerin metrolojik sartlanrun karsrlarnasr,c) MO~teri tarafmdan belirlenrnis sartlara uygunlugu gosterilmesi.

2


9/23

ICS 03120.10 TORK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007

5.3 Kalite hedefleriMetrolojik birimin yonetirni, olcu ybnetim sistemi icin olculebilir kalite hedeflerini tarif etmeli ve tesis etmelidir.Olcrne prosesleri ve bunlarm kontrolu icin objektif performans kriter ve prosedurleri tarif edilmelidir.

Kllavuz bilgilarkh orqaruzasyon seviyelerinde bu gibi kalite hedeflerinin ornekleri ai?aglda verilmistir:

Yanhs olcrnelerden dolayt uygun olmayan hicbir OrOn kabul edilmemeli, uygun olan hicbir urunde retedilernernelidir.Hicbir olcrne prosesi, tespiti yaprlmaksrzm bir gOnden fazla kontrol dl~1 kalrnarnahdrr.BLJtLJnmetrolojik teyitler mutabik kalmrrus zamanda tarnarnlanrnahdrr.Okunmayan metrolojik teyit kayrtlan olmarnalrdrr.Teknik egitim programlannm tarnarru belirlenen programa gore tarnamlanrnahdrr.Olcme techizatirun servis drs: kaldlgl zaman suresi beyan edilen bir yuzde orarunda dO~Orulmelidir.

5.4 Ybnetim gbzden gec;irmesiKurulusun ust ybnetimi, olema y6netim sisteminin sOrekli yeterliliqini, etkinliqini ve uygunlugunu saglamakuzere planh arahklarla olcrne yonetirn sisteminin sistemli gbzden ge


10/23

_ I C _ S _ O ,, - 3 , - . _ 1 2 - - , O ,- . 1 - - 'O = - - T : _ : U :: _ : . _ _ : _ : K .. . : : . . . . = S _ : _ T : _ : A .: _ : N -= - D :_ : A c. _ _ ; R = D .. : _ 1~ _ _ _ : T - = 8 : _ : E = N _ : _ . . : _ 1 8 . 0 1 0012fN isan 200 I6.2 Bilgi kaynaklan6.2.1 ProsedurlerOlema yonetirn sistemi prosedOrleri, uygun gerr;:ekle~tirmeyi, uygulama tutarhhqiru ve olcme sonuclarirunger;:erliligini saqlarnak uzere gerekli derecede dokOmante edilmeli ve ger;:erlikrhnrnahdrrYeni prosedOrler veya dokOmante edilmis prosedOrlerde yapilacak degi~iklikler yetkiye tabi olrnah ve kontroledilrnelidir. ProsedOrler quncel ve mevcut olmali, gerektiginde temin edilebilir olrnahdrr.Krlavuz bilgiTeknik prosedOrler yayrrnlanrms standard olcrne uygulamalanna veya rnusterilerin veya techrz atirnalatcrlanrun yazrh talimatlanna dayandrnlabilir.

6.2.2 YazrhrnSOrekli kullarurna uyqunluqu saqlarnak arnacry la, olcrne proseslerinde ve sonuc hesaplannda kullarulanyazrlim dokOmante edilmeli, tarurnlanmah ve kontrol edilmelidir. Yazuirn ve revizyonlan ilk kullarurn oncedenenmeli ve/veya ger;:erli krhnrnah, kullarurn icin onaylanrnah ve arsivlenrnelidir. Deney, qecerl i olcrnesonu Ianni sa" la acak derecede a rlrnahd rr .Kilavuz bilgiY a z ur m : gbmOlu, programlanabilir veya ham ticari paketler gibi cesitli bicimlerde olabilir.Hazir ticari paket yazrhmlanrun denenmesi gerekmeyebilir.Deney, virus kontrolu, kullaruci program II algoritmalann kontrolu veya istenilen olcrne sonucuna ulasrnak icmgerekli olan bunlann bir birlesirni olabilir.Yazmrn konfigOrasyon kontrolu, yazihrn kullanan olcrne proseslerinin gec;::erliliginive butunluqunu saglamayayardim edebilir. Arslvleme, yedekleme olusturarak, saha dl~1saklama veya ulasrlabilirlil iqi temin ederek vs :gerekli izlenebilirlik dOzeyini saglayarak proqramlarnayr korumaya ybnelik diger yollarla yapilabilir.

6.2.3 KayrtlarOlcrne yonetirn sisteminin cahsrnasi icin gerekli bilgiyi kapsayan kayitlar muhafaza edilmelidir. DokOmantcedilrnis prosedurler tarurnlama, saklama, koruma, tekrar elde etme, tutma zarnaru ve kayrtiarin attlrnasrrusaglamalldlr.r------------------------------ --___Krlavuz bilgiKayrtlann ornekleri teyit sonuclan, olcrne sonuclan, satin alma, calisrna verileri, uygunsuzluk verileri. muster:sikayetleri, egitim, yeterlilik veya olema proseslerini destekleyen diger gec;;mi~verileridir.

6.2.4 TammlamaOlcrne ybnetim sisteminde kullarulan teknik prosedOrler ve olcrne techizan tek tek veya toplu halce acikcatarumlanrnahdrr. Techizatin metrolojik teyidinin statusu tarumlanmahdrr. Sadece belli bir olcrne proses veyaproseslerinde kullarurm teyit edilen techizat acikca tarurnlanrnah veya yetki dl~1 kullarurru engellemek iylnkontrol edilrnelidir. Olcrne yonetirn sisteminde kullarulan techizat diger techizatlardan ayrrt edilebilir olmahdrr6.3 Malzeme kaynaklan6.3.1 Olc;metechizatiBelirlenen metrolojik sartlan karsrlayan gerekli butun olcrne cihazlan mevcut ve olcrne ybnetim sisternmdetarurnlanrrus olrnahdrr. Olcrne techizati teyit 6ncesinde geyerli bir kalibrasyon statusunu haiz olrnahdrr Olcmetechizati kontrol edilen veya gec;;erli olcrne sonuclanru saglayacak derecede bilinen bir cevredokullamlmahdrr. Etkileyen miktarlan izleme ve kayIt lcin kullarulan olcme techizati olcrne ybnetim sistermnedahil edilmelidir.

4


11/23

ICS 03.120.10 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007

_ ..-.-- .--.-~---------------------------------,Kilavuz bilqiFarkllilk gbsteren metrolojik sartlardan dolayi olcrne techizati diger olcrne prosesleri icin degil. belirli olcrneprosesleri icin kullarum teyit edilebilir. Olcme techizati icin metrolojik sartlar, urun icin belirlenrnis sartlardanveya kalibre edilecek, doqrulanacak ve teyit edilecek techizattan toretilir.Izin verilen azami hata, olcrne techizati Oreticisinin vayimlanrrus sartnarneler referans allnarak veyametrolojik birimle tayin edilebil ir.Olcrne techizatr, metrolojik teyidi yapan metrolojik birim haricinde bir kurulusca kalibre edilebilir.Reterans malzem!O!~rin tarurnlanrnasr, kalibrasyon :;;artlannl kar:;;llayabilir.MetroloJlk karaktenstiklerindeki degi:;;iklikleri, hasan, istismar ve yanhs kullarurm bnlemek arnacryla, olcmetectuzatrrun teslim almrnasr, muamelesi, nakli, saklanmasi ve dagltllmasl ile ilgili dokOmante edilrnisprcsedurlerin olusturulrnast, devarnhhqrrun saqlanrnasr ve kullarulmast metrolojik birimin yonetirninceqerceklestirilmelidir. Olcrne yonetirn sistemine dahil edilmesi veya buradan cikanlan olcrne cihazlanrn islernetie Ilglll prosedurler bulunrnahdrr.6_3.2 GevreOlcme yonetirn sisteminin i


12/23

_ I C : . . . . . S ~ 0 3 . = - . _ 1 2 = - 0 : : . . . : c . _ 1 O . : . .. . _ _ T c : . . _ U = - . - -' - '- -' K . . . . . : : S :. . . . : c T c: . . _ A :: : . . c N :. . : : O c :. . _ A .: . : _ R =O : _ :_ I ~ T :. . . . : : S = -= E :. . . . : N : _ :_ IS = -. O 1 0 0 1 2 / N I s a n 2 0 0 j

Kilavuz bilgiZaten geverli kalibrasyon statusundeyse, olcrne tecnizatrnm yeniden kalibrasyonu gerekmez. Metrolojik teyllprcsedurleri, olcrnedekl belirsizliklerin ve olcrne techizati hatalanrun metrolojik sartlarda belirtilen rzrn verdenSlrurlar dahilinde oldujiunu dogrulayan metotlan icermelidir.Operator, 019me techizati statusunun metrolojik teyidine ili~kin bilgilere, krsrtlarnalar ve ozel sartlarda damlolmak Giere arunda ulasabilmelidir.Olcrne techizatmm metroloj ik ozellikleri arnaclanan kullarurna uygun olmahdir.r-~--------~--~--~--------~--~--~~------~~------~--- --

Kilavuzt bilgiOlcme techizati lcin karakteristik brnekler a~agldaki gibidir: Aralrk, Sistematik hata,Tekrarlanabilirlik, Kararlrhk, Histerez, Kayma, Tesir eden rniktann etkileri,Cozunurluk, Aymm (e~ik),Hata, 010 bant.Olcrne techizatrrun metrolojik ozellikleri, metrolojik teyidin tesis edilmesine yonelik metrolojik sartlarindogrudan karsrlastrrurnasma izin veren 019um belirsizliqine k a t k i d a bulunan faktbrlerdir (Mad de 7 . 3 . 1 )"Olcrne techizatrrun gerekli dogrulugu" gibi metrolojik ozelliklerin nitelik ifade eden deyimlerdcnsakrrulrnahdrr.

7.1.2 Metrolojik teyit arasmdaki arahklarMetrolojik teyitler arasmdaki arahklan belirlemek veya degi~tirmek icin kullanrlan metotlar, dokurnante edilrrusprosedurlerde acrklanrnahdrr. Bu araliklar, gerektigi zaman belirlenrnis metrolojik sartlara surekf uyqunluqusaqlarnak icin gbzden gec;:iri lmeli ve ayarlanmaildrr.

Krlavuz bilgiKalibrasyon ve metrolojik teyit tarihcesinden eide edilen veriler ile geli~en bilgi ve teknoloji, metrolojik teYllarasmdaki arah klann belirlenmesi ic;:in kullarulabilir. Olcrneler icin istatiksel proses kontrol tekniklerikullarularak elde edilen kayrtlar, metrolojik teyit araliklan degi~imine baglr olmaksrzm belirlemede yararholabilir.Kalibrasyon aralrgr metrolojik teyit arahqina esit olabilir (OIML 0 1 0 ) .

Uygun olmayan olcme techizatmm onanldlgl, ayarlandrq: ve degi~tirildigi her dururnda, rnetrolojk tevrtaraliklan gozden qecirilrnelidir.7.1.3 Te~hizat ayar kontrolOTeyit edilrnis olcme techlzat.run, ayarr performansrnr etkileyen, Ozerindeki ayarlama vasrta ve cihaziannayonelik erisirn rnuhurlenmeli veya baska yolla yetkisiz degi~iklikleri bnleyecek ~ekilde emruyete ahnrnahdrrMuhurter ve korumalar bu gibi yetkisiz mOdahaleleri tespit edecek sekilde tasanrnlanrnah ve uyqulanmaltdrrMetrolojik teyit proses prosedOrleri, rnuhurler ve korumalarrn hasarlr, kmk, atiatrlrnasr veya eksik olrnasidurumunda almacak tedbirleri ic;:ermelidir.

6


13/23

ICS 03.120.10 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007----------------~~--~--~~~--------------~~~~~~~~~~~-

Kilavuz bilqiMuhurleme icin sart, dl referanslara ihtiyac duymaksizm, orneqin, siftr ayarlayrci gibi kullaruci tarafindanayarlanmasi dusunulen ayar arac ve cihazlarrna uygulanmaz.Yazrhrn ve sabit yazrhrna yetki drs: degiiklikleri engellemek icin yazma korurnah tekniklere bzellikle dikkatedilmelidir.Muhurlenecek cihazlar ve kontrol veya ayarlar ve etiket, lehim, tel, boya gibi muhurterne malzemelerinin neglbl olcme techizati olacaqma iliskin kararlar normalde metrolojik birime brrakrlrr. Bir rnuhurlerne proqrarrurunmetrolojik birimce uyqulamasi dokOmante edilmelidir. Her olema techizati rnuhurlenrneye elverisl i degildir,

7.1.4 Metrolojik teyit prosesinin kayrtlanMetrolojik teyit prosesinin kayrtlanna, sonuclann dogruluguna taruklrk edecek bir yetkili tarafmdan uygunbicirnde tarih venlmeli ve bu kayitlar ayru ki~i tarafmdan onaylanmalrdir. Bu kayrtlar muhafaza edilmeli veulastlabilir olmahdrr.

Krlavuz bilgiKayrtlarm asgari muhafaza suresi, rnusteri talepleri, yasal veya mevzuata dair hukurnlere ve Oreticininsorurnluluqu da dahi] bircck faktbre baglldlr. Olcrne standardlan ile ilgili kayrtlann suresiz saklanrnasmarhtiyac olabilir.

Metrolojik teyit prosesinin kayrtlari, olcrne techizatmrn her bir kaleminin belirlenen metrolojik sartlan saglaYlpsaqtamadrqrru gbstermelidir.Kavrtlar durumunun geregine bagll olarak aagldakileri icerrnelicir:al Iechizat lJreticisinin. tip,seri no vb.nin tarurrn ve ayrrt edici kimligi,b) Metrolojik teyidin tarnarnlandrqi tarih,c) MetroloJik teyidin sonucu,d) MetroloJik teyit icin tayin edilen zaman arallgl,e) Metrolojik teyit prosedurunun belirlenmesi (Madde 6.2.1),f) Belirlenen azarni izin veri len hatalar,g) Ilglll cevre sartlan ve gerekli duzeltrne hakkmda beyan,h) Techizat kalibrasyonundaki belirsizlikler,I) Yapilan ayar, tamir ve degitirme gibi bakrrn aynntilan,Ji Kullarurn krsrtlamalan,k ) Metrolojik teyidi yapan kisilerin kimligi,Ii Kavrt bilgilerinin dogrulugundan sorumlu kisilerin kimligi,Ill) Kalibrasyon sertifikalan ve raporlan ile diger ilgili dokOmanlann ayirt edici kimligi (seri nurnaralan gibi),n) Kalibrasyon sonuclanrun izlenebilirliqinin karutlan,0) Amac;:lanan kullarurn icin metrolojik sartlar,p) Herhanqi bir ayar, tadilat veya tamirden sonra, gerektiginde sonra ve qerektiqinde bu islernlerden onceelde edilen kalibrasyon sonuclan.Kilavuz bilgil3utun olcrne sonuclarin In izlenebilirliqinin deney ve uygulama yoluyla ispatlanabilmesi ve kalibrasyonsonuclannm orijina! sartlara yakrn sartlar altinda yeniden clusturulabilmesi icin kalibrasyon sonuclan kayrtcdil melidirBazi durumlarda, kalibrasyon sertifikasinda veya raporunun icine dogrulama sonucu dahil edilir ve buradatechizatrn belirlenen sartlara uygun olup olmadlgl beyan edilir.Kavrtlar el yazrsr, daktilo yazrsi, mikrofilm, elektronik veya manyetik hafrza veya diger veri ortamlanndaolabihrAz arni izrn venlen hataya metrolojik birirn ile veya olcrne techizatrnm Oreticisinin yayrrnlanrrus sartnamesireierans almarak belirlenebilir.----------------------------------------------------------------~

7


14/23

_ : _ c I C = - S = - - = - 0 = - 3 ' c . . . : . .1- 2 0 : : " : ' c . . . : . .1= - .. .. ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ T . .: .. ._ U = - : _ :R . : . .: K - -= S : .. .. :T . .: .. ._ A : : : .. .. N : . .: :D : . . :. .. A .: :. .. R .: .: D : . .. :. I~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ T . _ _ .S - :: .. .. -: = E .: .. :N - - ". .: IS O0 0 1 2 / N I s a n 2 0 0 7

Metrolojik birim, kayrtlann Oretilmesinin, dOzeltmesinin, yaymlarnasrrun veya silinmesinin sadece yetklllkisilerce yaprlrnasrru saqlamahdrr.7.2 61~me prosesi7.2.1 GenelOlcrne yonetirn sisteminin bir parcasi olan olema prosesleri planlanmall, geyerli krlmmau, uyqulanrnahdokOmante edilrneli ve kontrol edilmelidir. Olcrne proseslerini etkileyen miktarlar belirlenmeli ve qoz onunea lm r na hd r r.Her bir olcrne prosesinde butun sartlar butun ilgili techizatm olcrne prosedurunun, olcme yazrlururunkutlarurn sartlanrun, operator kabiJiyetlerinin, olcme sonuclanrun guvenilirligini etkileyen dlger butunfaktorlerin belirlenmesini icerrnelidir. Olcrne proseslerinin kontrolu dokOmante edilmis prosedOrlere uyqunolarak ger


15/23

ICS 03.120.10 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007Kilavuz bilgiKarakteristiklerin ornekleri asaqrdakileri icerir:Oleum belirsizliqi,

- K a ra r lr h k,- I\zami izrn veri len hata,- Tekrar edilebilirlik.Uyarllk,Operatorun becerisi seviyesi.Baz: olcrne prosesleri ic;:indiger karakteristikler onemli olabil ir.7.2.3 Olema prosesinin ger~ekle~tirilmesiOlcme prosesr, metrolojik ihtiyac;:lan karsilarnak icin tasanmlanan kontrollu sartlar altmda gerc;:ekle$tirilmelidir.Kontrol edilrnesi gereken sartlar a$agldakileri icermelidir:a) 1eyil edilrnis techizatrn kullarurnr,b) Cecerli krhnrrus olcrne prosedurlerinin uygulanmasl,C) Gerekli bilgi kaynaklanrun mevcut olrnasr,d) Gerekli cevre sartlanrun surdurulrnesi,0) Ehliyetli personelin kullarurru,fi Son uclarrn doqru raporlanmasi,q) Izlemenin belirtildiqi gibi yapilmasr.7.2.4 Olcrne proseslerinin kayrtlanMe!rolojik birim, asaqidakiler de dahil olmak uzere: olcrne prosesleri icin gereken sartlan sagladlgmlgbstermeye ybnelik kayrtlan muhafaza etmelidir:a) Kullaruian butun unsurlartorneqin, operatbrler, herhangi bir olcrne techizati veya kontrol standardlan) ve

Ilglli istetrne sartlan da dahi] olmak Ozere, uygulanan butun olcrne lslernlerinin tam bir aciklarnasr,b) Olema belirsizliklenyle ilgili her turlu bilgi de dahil olrnak uzere, olcme prosesi kontrollerinden elde edilen

ilglli veriler,c) Olcrne prosesi kontrollerinden elde edilen verilerin sonucunda yaprlan islernler,d) Olcrne kontrol faaliyetinin gerc;:ekle$tirildigi tarihler,e) Ilgili dogrulama dokumanlanrun kimligi,f) Kayrtlar rein bilgi saqlarnakla sorumlu ki$inin kimligi,g) Personelin (gerekli olan ve gerc;:ekle$en) kabiliyetleri.Kliavuz bilgiKayl! amaC_I),!a,oli ;:me proseslerinde kullanllan sarf malzemeleri ic;:ingrup belirlemesi yeterl idir.Metrolojik birirn, kayrtlarm Oretilmesinin, dOzeltmesinin, yaymlarnasmm veya silinmesinin sadece yetkilikl srlerce yaptlmasi ru saqlarnalidrr.7.3 Ol


16/23

ICS 03.120.10 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan ;007--------~------------------~~-----------------------------------Kilavuz bilgiKullarulan kavramlar ve belirsizlik bilesenlerinin bir araya getirilmesinde kullarulan metotlar ve sunulansonuclar, "olcurnde belirsizliqin ifadesine yonelik kilavuz bilgi"de (OBK) verilir. Dokumante edilmis ve kabuledilrnis rnetotlar kullan rlabilir.Belirsizlik bazi bilesenlerinin diger bilesenlere kryasla daha kucuk olrnasi rnurnkundur ve bundan dolav:bunlann aynnnh belirlenmesi teknik ve ekonomik olarak uygun degildir. Bu durumda karar ve qerekcekaydedilmelidir. Her durumda, oleum belirsizliklerinin tespiti ve kaye: ir;:in sarf edilecek caba, kurulusunurununun kalitesi, olcrne sonuclanrun onerniyle orantih olmahdir. Belirsizlik tespitlerinin kayrtlan, benzertipteki olcrne techizatrrun icin "genel beyanlar" seklinde olabilir mOnferit olcrne prosesleri icin ilaveleryapllabilir.Olcrne sonucunun belirsizliqinde, diger etkilerin yarunda, olcrne techizatrmn kalibrasyonlanndaki belirsizliklerde hesaba katilmahdrr.Onceki kalibrasyonlarm sonuclanrnn analizi icin uygun olan istatistiksel tekniklerinin kullarurru ve benzerolcrne techizatrrnn benzer birkac kaleminin kalibrasyonlarmm sonuclan deqerlendirilmesi icin, belirsizliklcrintahmininde destek saqtayabilir.7.3.2 izlenebilirlikMetrolojik birim yonetirnl, butun olcme sonuclanrun SI birim standardlarma gore izlenebilir olmasrn Isaqlamahdu.Olcmenin SI birimlerine gore izlenebilirliqi uygun birincil bir standarda atifla veya ilgili SI birimlerince bihnenve Aglrllklar ve Olculer Genel Kongresince ve Aglrllklar ve Olculer icin Uluslararasi Komitece bnerilen birdeger olarak dogal bir sabite atifla elde edilrnelicir.Mutabik kahnmast halinde, sozlesrne durumlarmda kullarulan uzlasrna standardlari, ancak SI birimstandardlan veya tarunmis dogal sabiteler olmadlglnda kullarulabilir.Kilavuz bilgiizlenebilirlik genellikle kendilerine ait ulusal olcrne standardlanna gore izlenebilirliqi alan gOvenilir kalibrasyanlaboratuvarlan ile elde edilir. Ornegin ISO/IEC 17025'in sartlarina uyan bir laboratuvar quvenuir olarakdusunulebilir.Ulusal metroloji enstituleri, ulusal metroloj i enstitulerinden cok diger kurumlarca olusturulan ulusal olcrnestandardlanrun olduqu yerdeki 6rnekleri de kapsamak Ozere ulusal olcrne standardrnm ve bunlannlzlenebilirliqtnden sorumludur. Olcme sonuclan, olcmenin yaplldlgl yer alan Olkenin drsinda bir ulusalmetroloji enstitusu vasrtasryla izlenebilir olabilir.Belqelendrrilrnis referans malzemeler, referans standardlar olarak kabul edilebilir.Olcrne sonuclanrun izlenebilirliqinin kayrtlan: olcrne y6netim sistemince, muster: veya yasal ve rnevzuat!ailgili hukurnler tarafmdan istenildiqi surece muhafaza edilmelidir.

8 Oh;me yonetim sistemi analizi ve iyile!jtirilmesi8.1 GenelMetrolojik birim izleme, asaqrdakileri yapmak ir;in gerekli analiz ve iyile-tirmeleri planlarnah ve uygulamalldlra) O l cr ne y o ne tirn sisteminin bu standarda uyumunun saglanmasl,b) Olcrne y6netim sisteminin sOrekli iyilestirilrnesi.8.2 Tetkik ve izleme8.2.1 GenelMetrolojik birim olcrne y6netim sisteminin uygunlugunu ve etkinl igini belirlemek icin tetkik, izleme ve digcruygun teknikleri uygun olarak kullanrnahdrr.

10


17/23

ics 03.12010 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007----------------~~~------------------------------------------------8.2.2 Mi.i~terimemnuniyetiMetrolojik birim, musterinin metrolojik ihtiyaclanrunmemnunryetiyle baglantrlr alarak bilgileri izlemelidir. Bubclrrlenmelrdir.

karsrlarup karstlanmarnasrna gore rnusteribilgileri saglamak ve kullanmak icin metotlar

8.2.3 Olcme ybnetim sistemi tetkikiMetrolojik oirim, olcrne yonetirn sisteminin surekli etkin uyqulamasrru ve belirlenrnis sartlara uygunlugunusaqtarnak rein olema yonetim sisteminin tetkikini planlamalr ve yurutrnelidir. Tetkik sonuclan kurulus yonetirniicmdeki etkilenen taraflara rapor edilmelidir.Oicme ybnetim sisteminin tum tetkiklerinin sonuclan ve sistemde yaprlan butun degi1}iklikler kaydedilmelidir.Kurulus, tespit edilen uygunsuzluklar ve nedenlerini gidermek icin gecikmeden alrnmasr gereken tedbirlerisaqlarnahdrrKllavuz bilgiOlcrne ybnetrm sistemi tetkikleri, Kurulusun yonetirn sisteminin tetkikinin bir parcasi alarak yurutulebilir.ISO 19011 tetkik sistemleri hakkmda krlavuz bilgiler saqlar.Olcrne ybnetim sisteminin hesap denetimleri, kurulusun metrolojik birimince veya sozlesrneli veya ucuncutaraf personeli tarafrndan yaprlabilir. Tetkikc;:ilerkendi sorumluluk alanlarrnda tetkik yapmamalrdlr.8.2.4Olcrne yonetirn sisteminin izlenmesiOlcrne ydnetim sistemini olusturan prosesler icinde, metrolojik teyit ve olcrne prasesleri izlenmelidir. izlemedokurnante edilrnis prosedurlere uygun olarak ve belirlenen arairklarda olmalrdrr.Bu sistern, istatiksel teknikler ve kuilanrm derecelerini de kapsayan uygulanabilir metotlarrn belirlenmesini.cermelioir.Olcrne ybnetim sisterninin izlenmesi, eksiklerin anmda tespiti ve zamanrnda duzeltilmesini ve sartlardansapmanrn onlenrnesini saglamalrdrr. Bu izleme, belirlenen sartlara uymakta basansiz alma riski ile orantrlrclmalidrr.Olcme ve teyrt praseslerinin izleme sonuclan ve sonucunda crkan her dCrzeltici faaliyet, olcrne ve teyitpraseslerinin dokurnante edilrnis sartlara surekli uyduqunu gbsterecek sekilds ookurnants edilmelidir.8.3 Uygunsuzluklarm kontrolli8.3.1 Uygun olmayan olema ybnetim sistemleriMctrolojik brrim uygunsuzluklann tespitini saqlarnah ve hemen harekete gec;:melidir.

_ .. ... _. _ _ ....-----------------------------------------------------------------,Kllavuz brlgrL~llmedenkullanrmr onlemek icin uygunsuz elmanlar belirlenmelidir.Duzeltrcr faalryetler uygulanana kadar ara tedbirler (gec;:i1}tirmeplanlarr gibi) kultanllabilir.8.3.2 Uygun olmayan olcrne prosesleriYanl.s olcrne sonur;:larr verdiqi bilinen veya suphelenilen olcrne prosesleri uygun bicimde belirlenmeli veuygun tedbirler alrnmadrkc;:akullarulmamalrdrr.Uygun olmayan bir olcme prosesi belirlenirse, proses kullarucist potansiyel sonuclan belirlemeli, gerekliduzeltmeyi ve gerekli duzeltici faaliyetleri yapmalrdrr.c 3 1 r uygunsuzluk sonucu deqistirilen bir olcrne prosesi kullanrlmadan once gec;:erlikrhnrnahdrr.

11


18/23

ICS03.120.10 TORK STANDARDI TS EN ISO 10012fNisan 200 I'

Kilavuz bilgiKontrol standardmdaki bozulma veya operator yetertiliqindeki degi~im gibi sebeplerle olusan olcme proses:hatasi a!?agldaki gibi proses sonrasi gostergeler sayesinde meydana cikanlabilir:

Kontrol cizelqelerinin analizi,Egilim cizelqelerinin analizi,MOteakip incelemeler,Laboratuvarlar arasi mukayeseler,lc tetkik,MO~teri geri bildirimi.

8.3.3 Uygun olmayan olc;me techizatiA!?agldaki durumda olduqundan suphelenilen herhangi ley it edilrnis olcrne techizati ayrnrn yolu !Ie servistenaynlmah veya g6ze carpan bir sekilde eliketlenme veya isaretlerne yolu ile belirlenmelidir:a) Hasar g6rmesi,b) A~1r1 yOklenmesi,c) Kullarurn amacrru geeersiz kilacak sekilde anzalanmasi,d) Yanhs olcrne sonuclan Oretmesi,e) Tasarrmlandrqt metrolojik leyit araliqrrun otesinde olmasi,f) Kotu kullarulmasr,g) Hasarh veya klnlml~ rnuhur veya koruma olrnasr,h) Kullarurn arnacma ters etki yapan (ornegin, elektromanyetik alan,toz) etkileyen miktarlara rnaruzbrrakrlmasi.Uygunsuzluk dogrulanmall ve uygunsuzluk raporu dOzenlenmelidir. Boyle techizatlar, uygunsuzluk sebeplenortadan kaldmlmadan ve yeniden teyit edilmeden hizmete ahnrnamahdrr.Kullarnrn arnacma uygun metrolojik karakteristiklere dondurulemeyen uygunsuz olcrne tecruzan acikcaisaretlenrneli veya baska bir sekilde belirlenmelidir. Diger kullarurnlar icin bu gibi techizatm rnetrolojik teYld:degi~me durumunu a c ik ca a n la su rn a sr ru ve kullanma srrurlarnalarmm tamrnlarnasuu saqlarnahdrrKilavuz bilgiKullarurn arnacma uymadlgl belirlenen techizatrn ayarlanrnasr, tamiri ve revizyondan qeciritmesi prankdegilse ise bunlarm kullarnm amacrrun a~agl seviyeye indirilmesi ve/veya degi~imi bir secenektir. Yenidensrruflandrrrna, techizatrn acikca belirlenrnis parcalanmn kabul edilebilir kunarumlan arasrnda karl~lkllganeden olabileceqi dusunulerek bOyOk bir itinayla kullarulrnahdrr. Bu, birden fazla arallgl alan techizatm ancakba z i alanlanrun ve fonksiyonlanrun srrurh metrolojik uyqunluqunu kapsar.Herhangi bir ayarlamadan ve tamirden onceki metrolojik dogrulamanm sonucu, olcrne sonuclanrundoqruluklanrun taviz verilebilmesi gibi olcme techizatrrun metrolojik ihtiyaclan karsrlarnadrqrru qosterirsotechizat kullarucrst potansiyel sonuclan belirlemeli ve gerekli faaliyeti yapmahdrr. Bu, uygun olmayan olcrnotechizati ile bir likte alman olcrnelerde kullanrlan OrOn Oretiminin yeniden incelenmesini gerektirebilir8.4 iyiletirme8.4.1 GenelMetrolojik birim, tetkiklerin, y6netim gozden geeirmelerinin ve rnusterilerden gelen geri bildirimler glbi digerilgili fakttirlerin sonuclanna dayanarak olcrne y6netim sisteminin sOrekli iyilestirilrnesini planlamah veyonetmelidir. Metrolojik birim, olcrne yonetim sistemini iyilestirrnek Ozere potansiyel frrsatlan qozden qecmpbelir lemeli ve qerektiqinde tadil etmelidir.8.4.2 DOzeltici faaliyetilgili olcrne y6netim sistemi elemarn belirlenen sartlan karsrlarnadrq: zaman veya ilgill ven kabul edilernez br rdOzen gosterdigi zaman, sebebi belirlemeye ve uyguf)suzlugu gidermeye yonelik faallyet yapilmalrdtrDOzeltme ve dOzeltici faaliyet cozurnleri, kullarurn icin olcrne prosesine donulmeden once doqrulanrnalrorr

12


19/23

TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007CS 03120.10

LJuzeltici faaliyet yapllma kriterleri dokurnante edilmelidir.8.4.3 Onleyici faaliyetMetrolojik birirn, otcme veya teyit uyqunsuzluklanrun ortaya cikrnalanru engellemek icin bunlann potansiyelsebeplerinin giderilmesine ybnelik faaliyetleri belirlemelidir. Onleyici faaliyetler, potansiyel problemleririetxi leri icin uygun olmahdrr.A$agldaki sarttan tarif etmek icin dokumante edilmis bir prosedur olusturulrnahdrr:a) Potansiyel uygunsuzluklann ve bunlarrn sebeplerinin belirlenmesi,b) Uygunsuzluklann ortaya crkrnalanru engellemeye ybnelik faaliyete ihtiyacm degerlendirilmesi,c) Gerekli faaiiyetin belirlenmesi ve uyqulanrnasr,d) Yapllan faaliyetin sonuclarrrun kaydedilmesi,e) Yaprlan onleyici faal iyetlerin qozden ge


20/23

_ I C . : . . . . S . : . . . . . . . . : ; _ 0 _ : _ 3 . ; _ 1 = 2 0 . : . _ ; . - ' . _ 1- = - - . . . : . . . T = O c :_ :R c :_ :K c .. . : : S : . . . . : T . . . : . . . A . c :. _ N c : _ : : O :. . : . . . A . . c : . . R . . : .; :: O :: . _ c I T ' - -' S = -= E " - -' N - - ' I c= _ :S O 1 0 0 1 2 / N is an 2 0 0 7

r------------------------lIIhtiya~ammlandr I Kallbrasyon (bir oleme standard.ile oll.me clhaztrun teknikBa,la I mukayesesi)

J: I0 I.'". Kalibrasyona I beigesilraporu e-tV!Ii: , E ~m . . .(I) " 2 c:- 0 .>C) >.. ! I I : 0 ' "C t! !.-

I ~'0'. . . : e Dogrulama' s - O J Dogrulamal"0 . . . cihaz murnkun dogil0 Evet teyit. . . . l : o c: sartlara- Q> uygun mu? dokumam"C(I) : : I E '2 l____-j!: >-

HaYlr

Deney raporuAyarlama vaya Hayrr doijrulama I Teyit durum I. onanm mLimkiin basansiz tammlamastIl> ii? . . _ _ _ . . . . . . . . - - - - . . . . ..~tVJ !! EvelIl>>I I. . .. . Ayarla veya r li: tamir at Durumt! !m tammlamast: : . : : ~I Tayit arahglnl Igozden gecir

ty MLiliteriye don'i:1 11t;.," Son: : I E ~a Kalibrasyon tanrmlamasr r etiketlenmesi metrolojik teyil tarnmtamasr ile degi!jtirilebilirb Bir iirunu alan kurulu veya kii (tUketici,miiteri ,son kullanici perakendeci faydalananlar ve satin alanlar gibi).Bir rnustor!kurulu!j icinden veya d'!imdan olabilir(ISO 9000:2000,Madde 3.3.5).

~ e k i l 2 - Olcrne t e c h i z a t i c i n m e t r o l o j i k t e y i t p r o s e s i

14


21/23

ICS 03.120.10 TURK STANDARDI TS EN ISO 10012fNisan 2007

EkA(Bilgi lcln)

Metrolojik teyit prosesine genel bakrsA.1 Giri~MetroloJlk teyit prosesinin, rnusteri metrolojik sartlan ile olcme techizatrmn metrolojik karakteristikleri olmakuzere iki glrdisJ ve olcrne techizatmm metrolojik teyidi olmak uzers bir crktrs: vardrr.A.2 Mu~teri metrolojik sartlan (MMT)Musteri metrolojik sartlan, musterinin ilgili uretirn prosesine gore, rnusteri tarafmdan tarumlanan taleplerdir.Dotayisryla olculen degerlerin ozetliklerine baglldlr. MMT, uretirn proseslerinin kontrolunden ve girdilerindenkaynaklanan uygulamalar kadar, rnusterilerden gelen isteklerin urune uyqulanrnasmdan kaynaklanantalepleri de icerrnektedir. Bu sartlann belirlenmesi ve tarumlanrnasr, musterinin sorumluluqundadir, takat buproses rnusteri tarafrndan uygun nitelikte bir ki~i tarafmdan yaprlabilir. Bu asarna metroloji kadar, irnatatasarnalanrun da aynntrh bir bicirnde bilinmesini gerekli krlrnaktadrr. MMT kotu olcrnelerden kaynaklananriskier ile bunlann i~ ve organizasyona olan etkisini dikkate alrnahdrr. MMT azami izin veri len hata, isletrnesuurlan, vb. cinsinden ifade edilebilir. Metrolojik teyit operatOrlerine; belirli bir 619me techizatmm, belirli birdeqiskeni ve rniktan kontrol etmek, olcrnek veya izlemek icin istenilen kullarurn sartlanna gbredeqerlendirrneteri icin yeterli ayrmti saqlanmahdir.Ornek: Kritik bir faaliyette kullarulacak bir proses reaktorunde gereken basmcm, 200 kPa ile 250 kPaarasmda olrnasi gerekmektedir. Basinc olcrne techizati icin, bu sart bir MMT olarak yarumlanmakta ve ifadeedilrnektedir. Bunun sonucu olan MMT'ye gore, techizat 150 kPa ile 300 kPa arasmda basin 619mekabiliyetine, 2 kPa azami izin verilen hataya, 0,3 kPa oleum belirsizliqine (zamana bagll etkiler haric) ,herhangi bir an icin 0,1 kPa'dan daha buyuk olmayacak bir kaymaya sahip olrnahdrr. MOl?teri, techizatureticisinin belirledigi karakteristik ozellikleriyle (actk veya kapalr) birlikte MMT'yi mukayese eder ve MMT'yeen uygun olcme techizatr ile prosedOrleri secer. MOi?teri, belirli bir tedarikcinin %0,5 dogruluk simftna sahipve a kPa ile 400 kPa srrnr degerleri arasrnda faaliyet gosteren manometresini acrkca belirtebilir.A.3 Olcrne techizatmrn metrolojik karakteristikleri (OTMK)OTMK genellikle, kalibrasyon ve/veya deneyler sonucu belirlendiqinden, metrolojik teyit sisteminin metrolojikornrm. bu tur faaliyetleri aynntrlandirrnah ve kontrol etmelidir. Kalibrasyon islerninin girdileri olcrne techizatr,brr olcrne standard I ve c;evresel sartlanrn belirten bir prosedurdur. Kalibrasyon sonuclan oleum belirsizliqibeyaruru ic;ermelidir. Bu husus, olcrne techizatrrun kullarulacaqt, olcrne islerninin belirsizliqini tespit ederken,brr qirdi olarak bnemli bir karakteristiktir. Kalibrasyon sonuclan: kalibrasyon sertifikast veya raporlan(katibrasyontar drs kaynakh olduqu zarnan) ya da kalibrasyon kayrtlan (kurulusun metrolojik birimine g6regerc;:ekle!?tirildiginde) gibi, uygun bir bicirnde, metrolojik teyit sistemi ile dokOmante edilebil ir.Olcumler icin onern!i alan karakteristik ozellikler, mesela oleum belirsiziijji, sadece techizata bagll olrnayrp,cevreye. belirgin techizat prosedurlerine ve bazen de operatorun yetenek ve teerObelerine de baqltdtr. Busebeple. ihtiyac;:lara cevap vereeek olcme techizatrru sec;erken, olema prosesinin tarnarrurun dikkate almrnasionernf brr husustur. Her ne kadar, bu husus kurulusun metrolojik biriminin sorurnluluqunda olsa da, belirlifaalryetler kurulusca veya baqrrnsiz bir rnetrolojik gibi uygun bir nitelikli kisi tarafmdan gere;ekle!?tir ilebilir.A.4 Doqrulama ve metrolojik teyitKalibrasyondan soma, techizatrn arnaclanan ku'lamrm icin doqrulama asarnasi bncesi; OTMK, MMT ilekars.lastmlrnahdrr. Orneqin; olcrne techizatrrun raporlanan g6sterge hatalan, bir MMT olarak tarurnlananazarm izin veriJen hata ile mukayese edilmelidir. Hata, azami izin veri len hatadan daha kuc;uk ise, techizat asarta uygun olup, kullarurn icin teyit edilebilir. Bu hata daha buyuk ise, uyqunsuzluqu gidermek i


22/23

ICS 03.120.10 TORK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007Ornek: AZdeki ornegi takiben, 200 kPa'da, 3 kPa'llk, 0,3 kPa kalibrasyon oleum behrsizliqine sahip bir hatatespit edildigi varsayrlrmstrr. Dolayrsi ile techizat, azami izin verilen hata sartrru karsuarnamaktaorrAyarlamalar sonucunda kalibrasyondaki hata 0,6 kPa, kalibrasyon prosesindeki belirsizl ik 0,3 kPa olaraktespit edilrnistir. Bu durumda techizat azami izin verilen hata sartrrn karstlamakta, kayma sartrna uyumluolrnast kaye: ile, kullarnrna uygun kabul edilmektedir. Ancak, techizat yeniden teyit asarnasrna sunulursa.techizati kullananlar, gereken duzeltme faaliyetleri, techizatrn yeniden kalibrasyonuna kadar qecen sureicerisinde, urunu etkileyebilecek duzeltrne faaliyetleri gerektirebileceginden, ilk kalibrasyondaki verilerle ilglllolarak bilqilencirilmelidir.lster kutlaruc, tarafmdan, isterse metrolojik birimce gerc;ekle~tirilsin, dogrulama proseslerirun sonuclanmetrolojik teyit sistemi icerisinde, bir tetkik duzenlnin bir parcasi olarak, herhangi bir kalibrasyon veya deneysertifikalan veya raportan da eklenerek, bir dogrulama dokumaru haline getirilmelidir Metrolojik teyrtsistemindeki son asama: etiketleme, isaretlerne vb. gibi olcme techizatrrun durumunun, uygun bir ~eklldp.belirlenmesidir. Bundan sonra, olcme techlzan, teyit edildigi arnac icin kullarulabilir.

16


23/23

TURK STANDARDI TS EN ISO 10012/Nisan 2007CS 03.120.10

Kaynaklar[1] ISO 3534-1: 1993, statistics- Vocabulary and symbols-Part 1: Probability and general statistical terms[2 ] ISO 3534-2: 1993, statistics- Vocabulary and symbols -Part 1: Statistical quality control[3 ] ISO 5725-1, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results- Part 1: Generalprinciples and definitions[4 j ISO 5725-2, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results- Part 2: Basicmethods for the determination of repeatability and reproducibility of a standard measurement methodI~] ISO 5725-3, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results- Part 3:Immediate measures of the precision of a measurement method[6 ] ISO 5725-4, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results- Part 4:methods for the determination of the trueness of a measurement method[7] ISO 5725-5, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results- Part 5:Alternative methods for the determination of the precision of a measurement method[S I ISO 5725-6, Accuracy (trueness and precision) of measurement methods and results- Part 6: Use inpractice of accuracy values[9] ISO 9001 :2000 Quality management systems-Requirements[10] ISO 9004:2000 Quality management systems-Guidelines for performance improvements[11] ISO 19011 :2002 Guidelines for quality and/or environmental management systems auditing[12 ] ISO 14011:1996 Evironmental management systems-Specification with guidance for use[13] ISO TR 10017- Guidance on statistical techniques for ISO 9001:2000[14] ISO TR 13425: 1995, Guide for selection of statistical methods in standardization and specification[15] ISOfiEG 17025:1999, General requirements for the competence of deneyingand calibrationlaboratories[161 GUM 1995, Guide to the expression of uncertainty in measurement. Published jointly by BIPM, lEG,IFCC, ISO, IUPAC, IUPAP, OIML[H] 01ML D10:1984, Guidelines for the determination of recalibration intervals of measuring equipmentused in deneying laboratories.

17

ts 10012 Ölçme prosesleri ve teçhizatları için gerekli şartlar

Documents