türkçe - tudemtürkçe, eski dillerden biridir. kaynaklar m.s. iv. yüzyılda türk yazısının...

KAZANIM

ODAKLI

TÜRKÇ

E

6

KAZANIM

ODAKLI

KAZANIMODAKLI

6Konu Anlatımı • Bol Alıştırma

Çözümlü Sorular

Türkçe

YeniNesil

Sorularla

KAZANIMODAKLI

6Konu Anlatımı • Bol Alıştırma

Çözümlü Sorular

Türkçe

6.SINIF TÜRKÇEKAZANIM ODAKLI HBA

©Tudem Eğitim Hiz. San. ve Tic. AŞ

1476/1 Sokak No: 10/51 Alsancak / Konak / İZMİR

YAZARL AR: Tudem Yazı Kurulu

DİZGİ VE GRAFİK: Tudem Grafik Ekibi

BASKI VE CİLT: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.

Eskişehir Yolu 40. km Başkent OSB 22. Cadde No: 6 Malıköy / ANKARA

0 312 284 18 14

ISBN: 978-605-285-264-4

YAYINEVİ SERTİFİKA NO: 45041

MATBAA SERTİFİKA NO: 16031

Tüm hakları saklıdır.

Bu yayının hiçbir bölümü, telif hakkı sahibinin önceden yazılı izni olmaksızın

tekrar üretilemez, bir erişim sisteminde tutulamaz, herhangi bir biçimde

elektronik, mekanik, fotokopi, kayıt ya da diğer yollarla iletilemez.

www.tudem.com

Sevgili Öğrenci,

Kültürel ögelerden biri olan dilimiz, aynı zamanda kültürün kuşaklar arasın-

da aktarılmasını sağlayan en önemli araçtır. İnsanların birbirleriyle anlaşmaları

ve bu şekilde bir toplum oluşturmaları, ortak dile sahip olmalarına bağlıdır. Her

ulusun bir dili vardır. Bu dil sayesinde birbirimizle iletişim kurup yaşantılarımızı

paylaşarak gelenek ve göreneklerimizi gelecek nesillere aktarıyoruz.

Toplumumuzun günümüze kadar birlik ve beraberlik içinde gelmesi de kullan-

dığımız dilimiz sayesinde olmuştur.

Bu kadar önemli olan dilimiz, uzunca bir süre başka dillerin etkisi altında

kalmıştır. Böyle zamanlarda toplumumuzun çeşitli kesimleri arasında kopukluk

olmuştur. Bunu gören Atatürk birçok konuda olduğu gibi dilimizin de gelişme-

sine öncülük etmiş ve onu bugünkü çağdaş yapısına kavuşturmuştur.

İşte bu önemli bilgiler ışığında hazırlanan bu kitapta Millî Eğitim Bakanlığınca

hazırlanan öğretim programını temel aldık. “Çocuk Dünyası, Millî Mücadele ve

Atatürk, Bilim ve Teknoloji” gibi temalarla sözcükte anlam, cümlede anlam,

paragraf, yazım kuralları, noktalama işaretleri... gibi birçok konuyu seveceğiniz

ve anlayacağız şekilde bol örneklerle anlattık.

Bu kitap yeni şekillenmekte olan dil birikiminize temel oluşturup dersleri-

nizde en büyük yardımcınız olacaktır.

Başarı dileklerimizle...

Yazı Kurulu

Testler ve Alıştırmalar

Testler ve alıştırmalar konularına göre düzenlendi. Bol

AlıştırmaBireysel ve pekiştirici alıştırmalar kazanımların yerleşmesine daha fazla katkı sağlıyor.

Örnek Sorular ve Çözümler

Anahtar soru tiplerinde örnek sayısı artırıldı ve çözümler aşama aşama verildi.

Çözümlü Sorular

Kısa BilgiAlanları

Değişen tasarımı daha kolay akılda kalan özet bilgi alanlarından oluştu.

işareti ile belirtilen sorular farklı düzeylerde seçildi ve kitabın son bölümünde çözüldü.

Kazanım Odaklı

Kısa bilgi, alıştırma ve soru alanları

kazanımlara göre düzenlendi.

Kazanım Odaklı

: Hepsi 1 Arada

1. Tema: Çocuk Dünyası

SÖZCÜKTE ANLAM ........................................... 8Alıştırma: Anlam Bulmaca ..................................... 11Alıştırma: Türkçe Karşılıkları Ne? ..........................12Alıştırma: Hangi Anlam? ........................................13Alıştırma: Cümledeki Anlamı Ne? ..........................14Alıştırma: Terimler Bulalım ....................................15Kazanım Pekiştirme Testi-1 ...................................16Kazanım Pekiştirme Testi-2 ..................................18

SÖZCÜK GRUPLARINDA ANLAM ......................... 20Etkinlik: Atasözleri, Özdeyişler,Deyimler ...............................................................23Alıştırma: Deyimler ...............................................24Alıştırma: Atasözlerini Bulalım .............................25

SÖZ SANATLARI .................................................26Etkinlik: Söz Sanatları (Konuşturma - Karşıtlık) ....................................... 27Okuduğunu Anlama: Eskici ..................................28Kazanım Pekiştirme Testi .....................................30Kavrama Testi ......................................................32

3. Tema: Erdemler

NEDEN-SONUÇ, AMAÇ-SONUÇ,KOŞUL-SONUÇ CÜMLELERİ ............................. 68Alıştırma: Anlam İlişkilerini Bulalım ...................... 70Alıştırma: Anlamlarına GöreTamamlayalım .......................................................71Alıştırma: İşaretle Bakalım ................................... 72Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 73

ÖZNEL VE NESNEL CÜMLELER ........................ 74Alıştırma: Öznel mi, Nesnel mi? ............................ 77Alıştırma: Cümlenin İçerdiği AnlamıBulalım .................................................................. 78Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 79

ÇEŞİTLİ DUYGU VE DÜŞÜNCELERİBİLDİREN CÜMLELER ...................................... 80Alıştırma: Özelliklerini Bulalım ..............................84Kazanım Pekiştirme Testi .....................................85

CÜMLELER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ .............. 86Alıştırma: Cümleler Eş mi, Yakın mı,Zıt mı? ................................................................... 87Okuduğunu Anlama: Önsezi ve Yardımsever-lik - Zamana ve Paraya Verdiğimiz Değer,Mutluluğumuz İle İlişkili ........................................88Kazanım Pekiştirme Testi .....................................90Kavrama Testi .......................................................91

SÖZCÜKTE YAPI ............................................. 38Alıştırma: Kökü Ne? ..............................................39Alıştırma: Kökleri Bulalım .....................................40Kazanım Pekiştirme Testi ......................................41

ÇEKİM VE YAPIM EKLERİ ................................. 43Alıştırma: Eklere Göre Kutular ..............................48Alıştırma: Kökler ve Ekler .....................................49Alıştırma: Binbirinci Gece .....................................50Alıştırma: Eklerini Bulalım .....................................51Kazanım Pekiştirme Testi .....................................52

YAPISINA GÖRE SÖZCÜKLER ........................... 54Alıştırma: Sözcükler Oluşturalım .......................... 57Okuduğunu Anlama:Böyle Başladı Kurtuluş Savaşı’mız ........................58Alıştırma: Yapısı Ne? .............................................60Kazanım Pekiştirme Testi ......................................61Kavrama Testi .......................................................63

4. Tema: Bilim ve Teknoloji

İSİMLER ..........................................................96Alıştırma: İsimler ve Özellikleri .............................99Kazanım Pekiştirme Testi ................................... 100

İSİM TAMLAMALARI ....................................... 102Etkinlik: Tamlama Kurmaca ................................103Alıştırma: Tamlamanın Çeşidini Bulalım ..............104Kazanım Pekiştirme Testi ....................................105

SIFATLAR ...................................................... 107Alıştırma: Sıfat Var mı, Yok mu? ..........................109Alıştırma: Hangi Sıfat? ......................................... 110Kazanım Pekiştirme Testi ..................................... 111

SIFAT TAMLAMASI .......................................... 113Etkinlik: Sıfat Tamlaması KurupCümlede Kullanalım ............................................. 114Etkinlik: Tamlamadaki Hangi Sıfat? .................... 115Okuduğunu Anlama: Küçük Buluş ....................... 116Etkinlik: Tamlamaları Bulalım ...............................117Kazanım Pekiştirme Testi .................................... 119Kavrama Testi - 1 ..................................................121Kavrama Testi - 2 ................................................124

İÇİNDEKİLER

2. Tema: Millî Mücadele ve Atatürk

7. Tema: Sağlık ve Spor

8. Tema: Doğa ve Evren

PARAGRAFTA ANLATIM ................................. 174Alıştırma: Paragraf Bilgisi .................................... 175Alıştırma: Anlatım Biçimlerini Bulalım ................. 176Alıştırma: Hangi Biçim, Hangi Yol? ...................... 177Okuduğunu Anlama: Olimpiyatların Öyküsü ..........................................178Kazanım Pekiştirme Testi ....................................180Kavrama Testi - 1 .................................................182Kavrama Testi - 2 ................................................187

YAZIM KURALLARI ......................................... 192Alıştırma: Doğru Yazalım .....................................195Alıştırma: Yanlışları Bulalım .................................196Alıştırma: Yazım Yanlışlarını Bulalım ................... 197Alıştırma: Şapkadan Güvercin Çıkartmak ............................................................198Alıştırma: Doğrusunu Yazalım .............................199Kazanım Pekiştirme Testi ...................................200

NOKTALAMA İŞARETLERİ ............................. 202Alıştırma: Yazım Kuralları veNoktalama İşaretleri ...........................................206Alıştırma: Doğru mu, Yanlış mı? ......................... 207Alıştırma: Noktalamalar .....................................208Kazanım Pekiştirme Testi ...................................209

METİN TÜRLERİ ............................................. 210Alıştırma: Öyküyü Tamamlayalım ........................ 217Kazanım Pekiştirme Testi ....................................218

GÖRSEL OKUMA............................................. 219Etkinlik: Görselleri Okuyalım ............................... 223Okuduğunu Anlama: Tiyatronun Değeri .............224Kavrama Testi .................................................... 226

5. Tema: Millî Kültürümüz

SÖZCÜK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER ................ 128Alıştırma: Zamirleri Bulalım .................................130Alıştırma: Yerini Ne Tutar? ...................................131Alıştırma: Şiirdeki Zamirler ve Çeşitleri ...............132Kazanım Pekiştirme Testi ....................................133

EK DURUMUNDAKİ ZAMİRLER ......................... 135Alıştırma: Hangi ki?..............................................136Alıştırma: Ek Hâlindeki ZamirleriBulalım ................................................................. 137Okuduğunu Anlama: Hangi Dağda Kurt Öldü? ......................................138Kazanım Pekiştirme Testi ....................................140Kavrama Testi ......................................................141

6. Tema: Okuma Kültürü

EDAT, BAĞLAÇ, ÜNLEM .................................. 146Alıştırma: Edat mı, Bağlaç mı? ............................149Alıştırma: Edatlar ve Bağlaçlar ............................150Alıştırma: Bulalım, Tamamlayalım ........................151Alıştırma: Edatlar ve Ünlemler ............................152Alıştırma: Boşlukları Dolduralım ..........................153Alıştırma: Anlamlarını Bulalım .............................154Alıştırma: Cümle Kuralım.....................................155Okuduğunu Anlama: Bir Ada Arıyorum .................................................156Kazanım Pekiştirme Testi ....................................158Kavrama Testi .....................................................159

Yanıt Anahtarı

Yanıt Anahtarı .....................................................229Kaynakça ............................................................ 256

7. Tema: Sağlık ve Spor

PARAGRAFTA ANLAM .................................... 162Alıştırma: Ana Fikirlerini Yazalım .........................164Alıştırma: Konularını Bulalım ...............................165Alıştırma: Başlıkları Bulalım .................................166Etkinlik: Paragraflar ............................................ 167Etkinlik: Paragraf Yazalım ...................................168 Kazanım Pekiştirme Testi ....................................169

PARAGRAFTA YAPI VE ANLATICI ..................... 171Alıştırma: Düzenleyelim ....................................... 172Kazanım Pekiştirme Testi .................................... 173

TEMA 1

TUDEM / / KAZANIM ODAKLI HBA / SINIF 6 / Türkçe 7

ÇOCUK DÜNYASI

SÖZCÜKTE VE SÖZCÜK GRUPLARINDA ANLAM, SÖZ SANATLARIKazanımlar:Bölüm 1: Sözcükte AnlamT.6.1. Dinleme / İzleme T.6.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerindegeçen,bilmediğikelimelerinanlamınıtahmineder.T.6.2. Konuşma T.6.2.5. Kelimelerianlamlarınauygunkullanır.T.6.2.7. Konuşmalarındayabancıdillerdenalınmış,dilimizehenüzyerleşmemişkelimelerinTürkçele- rinikullanır.T.6.3. Okuma / Söz Varlığı T.6.3.5. Bağlamdanyararlanarakbilmediğikelimevekelimegruplarınınanlamınıtahmineder.T.6.4. YazmaT.6.4.12. Yazdıklarındayabancıdillerdenalınmış,dilimizehenüzyerleşmemişkelimelerinTürkçelerini kullanır.

Bölüm 2: Sözcük Gruplarında AnlamT.6.3. Okuma / Söz Varlığı T.6.3.6. Deyimveatasözlerininmetnekatkısınıbelirler.T.6.4. YazmaT.6.4.7. Yazılarınızenginleştirmekiçinatasözleri,deyimlerveözdeyişlerkullanır.

Bölüm 3: Söz SanatlarıT.6.3. Okuma / AnlamaT.6.3.14. Metindekisözsanatlarınıtespiteder.T.6.3.17. Metinleilgilisorularıcevaplar.T.6.3.19. Metninkonusunubelirler.T.6.3.20. Metninanafikrini/anaduygusunubelirler.T.6.4. YazmaT.6.4.4. Yazmastratejileriniuygular.

8

TEMA 1 // Çocuk Dünyası

TUDEM // KAZANIM ODAKLI HBA / SINIF 6 / Türkçe

SÖZCÜKTE ANLAM

SÖZCÜKTE ANLAMSesyadasesbirliğininoluşturduğuanlamlıdilbirimlerinesözcük(kelime)denir.Kimisözcüklertek

başlarınadaanlamlıolabilir:o,ben,bir…Kimileridetekbaşlarınaanlamtaşımaz,cümleiçindekullanıl-dıklarızamanbiranlamkazanır:kadar,gibi,ile…

Terim AnlamMecaz AnlamGerçek Anlam

Sözcüğün Anlamı

Gerçek AnlamBirsözcüğünsözlükte“1.”ilegösterilenilkanlamıvebuanlamdankopmadankazandığıdiğeran-

lamlargerçekanlamıoluşturur.

Birsözüğünsözlüktebirdenfazlaanlamıolabilir.Örneğin“baş”sözcüğününTDKsözlüğündekian-lamlarınıbulalım:1. İsim, anatomi İnsan ve hayvanlarda beyin, göz, kulak, burun, ağız vb. organları kapsayan, vücudun üst veya önünde bulunan bölüm, kafa, ser 2. Bir topluluğu yöne-ten kimse 3. Başlangıç 4. Temel, esas 5. Arazide en yüksek nokta 6. Bir şeyin genel-likle toparlakça ucu 7. Bir şeyin uçlarından biri 8. Kasaplık hayvanlarda ve bazı yiyeceklerde adet 9. Sarraflık hakkı 10. Bir şeyin yakını veya çevresi 11. “Önem veya yönetim bakımından ileride olan, en önemli, en üstün” anlamlarında birleşik keli-meler yapan bir söz 12. Güreşte pehlivanların ayrıldıkları beş derecenin en yük-seği 13. denizcilik Deniz teknelerinde ön taraf

Yani“baş”sözcüğü,cümleiçindekikullanımlarınagörebuanlamlarıifadeedebilir.Ohâldesözcü-ğünanlamınıbelirlerkenmutlakakullanıldığıcümleyebakmakgereklidir.Örnekolarak“çıkmak”sözcü-ğününbazıanlamlarınıvekullanımlarınıinceleyelim:

Anlam Kullanım

I. Ýçeridendýþarýyavarmak,gitmekOrayaerkengidelimdiyehavaaydýnlanýrkenev-dençýktýk.

II. Eldeedilmek,saðlanmak Görüþmelerimizdenherhangibirsonuççýkmadý.

III.Birmeslekveyabilimkurumundaokuyupye-tiþmek,mezunolmak

Büyükaðabeyimgeçenyýldoktorçýktý.

IV. Bulunduðuyeribýrakýpbaþkayeregeçmek Eskievimizdençýkýpyenievimizetaþýndýk.

V. Süresidolduðundaayrýlmak Hastanedendünakþamçýkmýþ.

“Pencereden bakınca bahçenin karla kaplandığını gördüm.”Bucümledekialtıçizilisözcükhangianlamdakullanılmıştır?

Çözüm: Cümlede“bakmak”sözcüğü,“Bakışınıbirşeyüzerineçevirmek”anlamındakullanılmıştır.Bu,sözcüğünsözlükteki“1”numaralıanlamıdır.

Örnek

9



SÖZCÜKTE ANLAM

Mecaz AnlamSözcüğüngerçekanlamındantamamenuzaklaşarakkazandığıyenianlamınamecazanlam denir.

Sözcüklertekbaşlarınakullanıldıklarındamecazanlamtaşımaz;cümle,deyimyadasözgrubuiçindekullanıldıklarındabuanlamıkarşılar.Mecazkullanımdaamaç,anlatımırenklendirmekvegüçlendirmek-tir.Sözcüğün mecaz anlamıyla kullanılıp kullanılmadığını anlamak için sözcüğün karşıladığı yeni

durumungerçekleşmesininnekadarmümkünolduğunabakmalıyız.

“Doktor, günde otuz hastaya baktığını söyledi.”Bucümledekialtıçizilisözcükhangianlamdakullanılmıştır?

Çözüm: Cümlede“bakmak”sözcüğü, “hastayımuayeneetmek”anla-mıylayaniyananlamıylakullanılmıştır.Bu,sözcüğüngerçekanlamıdır.

Örnek

Vakit ne kadar hızlı akmıştı, oysa çok konu vardı konuşacakları.Bucümledealtıçizilisözcükhangianlamdakullanılmıştır?Çözüm: Cümledeki“akmak”sözcüğü,“çabukgeçmek”anlamındadır.Vaktinbirsıvıgibiakması

mümkünolmadığınagörecümledemecazanlamıylakullanılmıştır.

Örnek

Gerçekanlam,“temelanlam”ve“yananlam”olarakikiyeayrılır.Sözcüğüntekbaşınakul-lanıldığındaaklagelenilkanlamıtemelanlamdır.Sözcüğüntemelanlamındankopmadan,buanlamabağlantılıolarakkazandığıdiğeranlamlarıiseyananlamdır.

Gerçek Anlam = Temel Anlam + Yan Anlam

DİKKAT!

Yukarıdaki balonlarda mecaz anlamda kullanılan sözcüklerin karşıladıkları durumun gerçekleşipgerçekleşemeyeceğiniinceleyin.Sonuçlarısınıftatartışın.

Alıştırma

Güneş çıkıncasoğuk biraz

kırıldı. Kedicikne kadarda tatlı!

Olaylaradaha esnek

bakmalısınız.

Albümdekio şarkısıyla

parladı.

Çenesi düştü mü susturamazsınız.

10



SÖZCÜKTE ANLAM

Terim AnlamBilim,uzmanlıkdalınaveyaözelbilgi,becerialanınaözgüolarakkullanılansözcüklerterimanlamlı

sözcüklerdir.• üçgen, açı, dik açı → geometri terimleri • basınç, akım, çekirdek → fizik terimleriTerimleridiğersözcüklerdenayıranenbüyüközellik,terimlerinçoğunluklatekanlamlıolmalarıdır.

Yani terimlerin yananlamları yadamecazanlamları yoktur.Bazı sözcükler tekbir alandakullanılanterimolmaözelliğitaşırkenbazılarıdabirdençokalandakullanılırlar.Elbettekibunlarınanlamlarıfark-lıdır.“Derece”sözcüğü,birdençokalandakullanılanbirterimdir:1. fizik Sıcaklıkölçer(Duvardaki derece doğru ölçmüyor galiba!)2. matematik Birçemberinüçyüzaltmıştabirineeşitolanaçıbirimi(90 derecelik bir açı çizdi.)3. spor Başarıgösterme(Nil, yüzmede dört dalda dereceye girdi.)

Birsözcüğünterimanlamlıolupolmadığını,cümledekikullanımınabakarakbelirleyebiliriz.

I. Üniversiteyi dereceyle bitirip işe başladı.II. Dik açı 90 derecedir.

Numaralandırılmışcümlelerinhangisinde“derece”sözcüğüterimanlamlıdır?Çözüm: “Derece” sözcüğü I. cümlede temel anlamdakullanılmıştır. II. cümlede isematematik

terimiolarakyaniterimanlamdakullanılmıştır.

Örnek

Yabancı Dillerden Dilimize Giren SözcüklerDil,insantopluluklarını“millet”yapanbirdeğerdir.Budeğerkaybolursa,milletolmaözelliğidekay-

bedilir.Türkçe,eskidillerdenbiridir.KaynaklarM.S. IV.yüzyıldaTürkyazısınınvarlığınadair işaretlerolduğunuyazmaktadır.Herdilde,başkadillerdengeçmişsözcüklerbulunmaktadır.Budurumbizimdilimiziçindegeçerlidir.

Bazısözcükler,başkaülkelerdenalınanbilimselveteknolojikgelişmelerledilimizegirmiştir.Birkısmıiseodilinkültürunsurlarındanetkilenmektenyadaalfabesinikullanmaktandolayıdilimize

girmiştir.Aslındabusözcüklerindilimizdekikarşılıklarıbelirlenipondansonrakullanılmayabaşlanması,dilimi-

zinkorunmasıbakımındanyararlıdır.

Öğretmenimiz, bu cümlenin ögelerini bulmamızı istediğinde hep bir ağızdan yanıtladık: özne, nes-ne, yüklem.Bucümledekiterimanlamlısözcüklernelerdir?

Çözüm: Verilencümlede“cümle,öge,özne,nesne,yüklem”sözcükleridilbilgisi terimiolarakkullanılmıştır.

Örnek

Agresif insanlar, hayatın realitisiyle baş etmekte zorlandıkları için prestij kaybına uğrarlar. BucümledekialtıçizilisözcüklerinTürkçekarşılıklarınelerdir?

Çözüm: Agresif:Saldırgan Realite:Gerçek/gerçeklikPrestij:Saygınlık

Örnek

11



Alıştırma: Anlam Bulmaca

Aşağıdaki sözcüklerin gerçek anlamını ve mecaz anlamını bularak yazın. Daha sonra bu söz-cükleri anlamlarına uygun olarak birer cümlede kullanın.

Gerçek anlam: ..........................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Mecaz anlam: ............................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Çökmek1

Gerçek anlam: ..........................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Mecaz anlam: ............................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Ateş2

Gerçek anlam: ..........................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Mecaz anlam: ............................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Koku3

Gerçek anlam: ..........................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Mecaz anlam: ............................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Batmak4

Gerçek anlam: ..........................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Mecaz anlam: ............................................................

................................................................................................

Cümle: ............................................................................

................................................................................................

Bulaşmak5

12



Alıştırma: Türkçe Karşılıkları Ne?

A Aşağıda Mustafa Kemal Atatürk’ün cümleleri yer almaktadır. Bu cümlelerde yabancı dilden

alınmış sözcükler bulunmaktadır. Bunların Türkçe karşılıklarını boşluklara yazın.

1 “EyTürkgençliği!BirincivazifenTürkistiklalini,Türkcumhuriyetini,ilelebetmuhafazavemüdafaaetmektir.”

2 “BenimnaçizvücudumelbetbirgüntoprakolacaktırfakatTürkiyeCumhuriyeti ilelebetpayidarkalacaktır.”

İstiklal

Naçiz

Muhafaza

İlelebet

Müdafaa

Payidar

Vazife

Türkçe Karşılığı: .............................................................................................................................







B Aşağıdaki yabancı kökenli sözcüklerin Türkçe karşılıklarını yazın.

YABANCI SÖZCÜK

TÜRKÇEKARŞILIĞI

YABANCISÖZCÜK

TÜRKÇEKARŞILIĞI

Karambol Dizayn

Limit Jeoloji

Antipatik Penaltı

Bonkör Full

Ekstra Harddisc

Hit Exit

13



Alıştırma: Hangi Anlam?

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin gerçek anlamda mı, mecaz anlamda mı kullanıldı-ğını karşılarına yazın.

1 Odanıniçindebiruçtanbirucayürüyüpduruyordu. ...........................................

2 Batıdünyası,keşfedilenyenigezegenleyakındanilgilendi. ...........................................

3 Verdiğimişibitirmesiiçinonayeterikadarsüretanıdım. ...........................................

4 İyikiburayageldindeortamırenklendirdin. ...........................................

5 Eşyalarınıortalıktankaldır,adımatacakyerkalmamış. ...........................................

6 Busorununyanıtınınasılolurdabilmezsin? ...........................................

7 Evinarkasındandolaşırsakbahçeyidegörebilirsiniz. ...........................................

8 Odayışöylebirtaradı,sonraçıktı. ...........................................

9 Onukimindoldurduğunubiliyormusunuz? ...........................................

10 İncebirhareketlekarşısındakineönceliktanıdı. ...........................................

11 Negüzelbarışmışlardı,ortalığıkimkarıştırdı? ...........................................

12 Saçlarıdolaşmış,onlarııslataraktaradı. ...........................................

13 Derstesözhakkıistemekiçinelinikaldırdı. ...........................................

14 Ceketininceplerinikarıştırıyor,bozukparaarıyor. ...........................................

15 Busoğuktavırları,bütünarkadaşlarındankopardıonu. ...........................................

16 Sinemteyze,karşılaştığıkadına“Benibildinmi?”diyesordu. ...........................................

17 Küçükkız,varlığıyladedesininhayatınıdolduruyordu. ...........................................

18 Canısıkıldığıiçinbirazdolaşmakistiyormuş. ...........................................

19 Kafasındayeniyenidüşüncelerbelirdi. ...........................................

20 Busıralarbaşımızdabiruğursuzlukdolaşıyor. ...........................................

14



Alıştırma: Cümledeki Anlamı Ne?

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin kullanıldığı anlamların önündeki kutuları işaretle-yin.

1. Takım,uzunsürençalışmalarınınsonucun-daşampiyonoldu.

Meslek,davranış,durumvb.yönlerdenbir-birineuyankimselerinoluşturduğutopluluk

Birlikteoynayan,kazanmakiçinbirlikteçalı-şansporcutopluluğu

2. Ödevini yapmayınca ceza almış, bahçeyeçıkamıyorbuyüzden.

Zararlı,tehlikelibirşeyeuğramak

Bir şeyi veya kimseyi bulunduğu yerdenayırmak

3. Küçükkenoturduğumuz evdeki karşı kom-şumuzunadınısonundabuldum.

Hatırlamak

Seçmek

4. Yağankartutsundaakşamakartopuoyna-rız.

Beklenensonucuvermek

Kırağı,çiğvb.biryüzeydekalmak

5. Kadın, çocuğu öz evladı gibi bakıp büyüt-müş.

Kanbağıilebağlıolan,üveyolmayan

İçine saflığını bozacak hiçbir şey karışma-mışolan,arı,saf

6. Buişiönümüzdekihaftayakadaryetiştirece-ğiz.

Aceleyleulaştırmak

Vaktindehazırolmasınısağlamak,bitirmek

7. Kışiçintarhana,turşuvekonservelerhazır-lamış,bizedevercekmiş.

Önlemalmak,sağlamak

Öncedendüzenlemek

8. Yolun kenarındaki eski bina hâlâ duruyor mu?

Hareketsizdurumdaolmak

Varlığınısürdürmek

9. Sontercihlerdeoğlu,birüniversiteyeyerleş-miş.

Çalışmaküzerebirişyerinebaşlamak

Sınav sonucuna göre herhangi bir eğitimkurumundaokumayahakkazanmak

10. Seninlebirtürlüoturupkonuşamadıkkiherşeyeparlıyorsun!

Birdenbireöfkelenmek

Ün,şankazanmak,herkesçetanınmak

33



Kavrama Testi

7. Aşağıdakişekildealtıçizilisözcüğünmecazanlamlıolduğubölümleterimanlamlıolduğubölümünrenklerideğiştirilecektir.

Annemlerbanyodatadilatyaptırıyor.

Onubanakarşıdoldurdukları içinküstük.

Kütüphanedesessiz

olmalısınız.

Korttafırtınagibiesenbirsporcuydu.

Buna göre şeklin son hâli aşağıdakilerden hangisi olur?

A) B) C) D)

8. Aşağıdakikartınarkayüzündebirsözcüğünaçıklamasıverilmiştir.Açıklamasıverilenbusöz,kartınönyüzüneyazılacaktır.

Kuşkuiçindebulunmak,kuşkuduymak,şüphelenmek

................................................

Buna göre aşağıdakilerin hangisinde kartın ön yüzüne yazılması gereken sözcük kullanılmış-tır?

A) Buket’eensonhakkımdaortayaattığıasılsıziddialarıduyduğumdanberigüvenemiyorum.B)Onunezamansessizceotururkengörsemyinearkamdanbirişmiçeviriyordiyeişkilleniyorum.C)Saatlercekorkuiçindeannemlebabamındönmesinibeklediksaklandığımızokovukta.D)Nekadar iyibiriolduğunubilsemdeşüphesizkimeslekiyeterliliğibu iş için istenendüzeyinaltındakalıyor.

35



Kavrama Testi

Karikatürkitaplarında,işindoğasıgereğiçizimlerleanlatmakesastır.Metinkısmı,çiziminyetmediğiyadadesteklenmesigerekennoktadadevreyegirer.Metin,çoğuzamanbiçimselanlamdaçizgilerka-

Idarözgünbiryaratıcılığınürünüdeğildir.Düşünce,özgünolabilir fakatdüşüncenindilleifadeedilme IItarzı,genelliklegülünçolmakiçinkabulgörmüşbirkiptegerçekleşir. IIIBizim edebiyat dünyamızda pek kabul görmemiş “küçük öykü” tanımlaması bağlamında düşü-

nülebilecekminimal öyküler vardır karikatürlerde.Böyle bir eseredikkat vermenin engüzel yanıysa IV

hemsözlerihemderesimleriyorumlayıpdüşünceleri,öyküleri,anlamveçağrışımlarıçoğaltmaktır.Za-tenmodernedebiyatın,hattatümmodernsanatlarınalıcısınaverdiğirol,öncelikleanlamıyapılandırmak-tır.Başkabirdeyişlekarikatür,okuyucudanbirtaşlaikikuşvurmasınıbekler.

Çalakalemyapılmışgibigörülençizimler,izlenimcibirressamınyaşamıngelipgeçicikesitlerinihız-lıcakaydetmeçabasıgibidir.Ancakbuimgenindahaçarpıcıolanniteliğişudurkiçizimlerdekihıza,ha-rekete,ritmeulaşmakiçinyazıylaresimarasıbirüslupyakalayabilenleryanibirkoltuğaikikarpuzusığ-dırabilenlergerçektenkarikatürsanatınıneski kulağı kesiklerindendir.

Budurumbendeinsanlığınmağararesimlerindençiviyazısıvehiyeroglifgibigörselyazısistemleri-neveoradansesçilalfabelerinharflerinekadargelen;resmederekyadaizbırakarakdeneyimaktarmavepaylaşmaarzusununtarihidiyebileceğimbirdüşünceşeklindekristalizeoluyor.

15.

AnlamI. İlgilenmek,karışmak,arayagirmek

II. Anlatılmak

III. Kabuledilmek,onaylanmak

IV. Gözebatmak,farkedilmek

Numaralanmış sözcük gruplarından hangi-sinin anlamı yanlış belirtilmiştir?

A)IB)IIC)IIID)IV

16. Koyu yazılmış sözcük grubunun anlamca özdeşi aşağıdakilerin hangisinde kullanıl-mıştır?

A) Ünlüyazar,iyiceyaşlandığıiçinailesitara-fındanbirbakımevinebırakılmış.

B)Görmüşgeçirmiş,çokdeneyimlibirmü-dürümüzvardı.

C)Onunseçilmesindeenbüyüketkeniyini-telikleriydi.

D)Benzerlerindenfarklıolanyönlerinikeşfet-tikçeonahayranolduk.

17. Parçadaki altı çizili ifadenin anlamı aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Bir davranışla birden çok yararlı sonucaulaşmak

B)AynıandaikifarklıişiyürütebilmekC)BirdençoksorunlabaşedebilmekD)Sanateserlerinin farklıyönlerini irdeleye-bilmek

18. Metinde “Bir koltuğa iki karpuzu sığdırabil-mek” sözü aşağıdakilerden hangisini ifade etmek için kullanılmıştır?

A) İkiayrısanatalanındaeservermekB)Yazıyı,resminiçineyerleştirmekC)AynıandaikiişiveyagöreviyapmakD)Okuyucunungözünüboyamak

türkçe - tudemtürkçe, eski dillerden biridir. kaynaklar m.s. iv. yüzyılda türk yazısının...

Documents