tÜrkİye’nİn mİllİ hava ve fÜze savunma sİstemİ...

> DÜBAM

> 2013 KASIMDÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI

www.dunyabulteni.net

TÜRKİYE’NİN MİLLİ HAVA VE FÜZE

SAVUNMA SİSTEMİ ARAYIŞI

DÜBAM

TÜRKİYE’NİN MİLLİ HAVA VE FÜZE SAVUNMA SİSTEMİ ARAYIŞI

NİLSU GÖREN

Genel Yayın YönetmeniAkif EMRE

Yayın KoordinatörüAynur ERDOĞAN

ÇevirenMehmet ŞEYHOĞLU

DÜBAM YayınlarıKüresel İletişim Merkezi

Barbaros Bulvarı, Balmumcu / BeşiktaşTel: (0212) 274 80 21 – 274 80 22


> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

4

> 2

013

KA

SIM

5

TÜRKİYE’NİN MİLLİ HAVA VE FÜZE SAVUNMA SİSTEMİ ARAYIŞI <

Türkiye her ne kadar dünyanın en büyük ordularından birine sahip olsa da etkili bir füze savunma sistemi ve teknolojisine sahip değildir. Suriye’deki iç savaş ve bunun bölgedeki yansımalarından huzursuzluk duyan Türkiye, askeri tatbikatlarını arttırdı ve sınır boyun-ca yapılabilecek özel kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (CBRN) saldırılara karşı pasif savunmayı arttırmak üzere CBRN ekiplerini sınır bölgelerine gönderdi. Bununla birlikte, Türkiye halen balistik füze saldırılarına karşı NATO tarafından yerleştirilen füze savunma sistemlerine büyük ölçüde bağımlı olduğu için bu çabalar Türkiye’nin endişe-lerini tamamen ortadan kaldıramaz. Kendi kapasitesini arttırmak isteyen Türk hükümeti, uzun menzilli hava ve füze savunma sistemi satın alınması için beş yıllık ihaleyi Çin Hassas Makineler İhracat ve İthalat Şirketi’nin (CPMIEC) kazandığını duyurdu. Türkiye, özellikle maliyet ve teknoloji paylaşımıyla ilgili endişelerden dolayı Çinli şirketi seçti. Bu durum, kararın doğruluğu konusunda Türkiye içinde ve dışında yoğun tartışmalara sebep oldu. Nilsu Gören’in, EDAM raporu olarak yayınlanan, Türkiye’nin hava ve füze savunma yol-culuğu hakkında aşağıdaki yazısı, konu hakkında ender ve detaylı bir tartışma sunuyor. “Hava ve füze savunma sistemlerinin yüksek maliyetleri, teknik sınırlamalar ve siyasi tepkiler göz önüne alındığında Türkiye, NATO yapısına bağlı kalmayı tercih etmeli ve tüm Türkiye topraklarını alternatif bir hava savunma sistemiyle kaplamada teminat elde etmek üzere NATO politikalarında bir değişiklik için bastırmalıdır” önerisinde bulunu-yor. Bu öneri tartışılabilir ama yazarın analizleri, diğer görüş bildiren yazılarda görmedi-ğimiz önemli detaylar sunuyor.

DÜBAM

SUNUŞ

> 2

013

KA

SIM

7


Amerika Birleşik Devletleri’nin, Suriye rejiminin 21 Ağustos’ta Şam’ın dış kesimindeki Guta’da kimyasal silah kullandığını doğrulamasından sonra Türkiye-Suriye sınırına yerleştirilen Patriot PAC-3 bataryaları alarm durumuna geçti1. Suriye’nin Haziran 2012’de bir Türk RF-4E uçağını düşürmesi ve o sene daha sonra sınırdaki Akçakale ilçesine düşen top mermisi sonucu 5 sivilin ölmesi akabinde, NATO hava savunma sistemleri yerleştirilmesini Türkiye rica etmişti.Türk hükümeti, sınırı boyunca gelebilecek kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (CBRN) saldırılara karşı pasif savunmasını arttırmak için askeri tatbikatlarını yoğunlaştırdı ve sınır bölgelerine özel CBRN ekipleri yerleştirdi. Türk hükümeti, bu çabalara rağmen, balistik füze saldırılarından korunmak için NATO tarafından yerleştirilmiş füze savunma sistemlerine bağlı kalmaya devam ediyor. 26 Eylül’de milli savunma temin kurumu olan Türk Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) yönetim komitesi, Türkiye’nin beş yıllık uzun menzilli hava ve füze savunma sistemi satın alınması ihalesini Çin Hassas Makineler İhracat ve İthalat Şirketi’nin (CPMIEC) HQ-9’unun (ihracat versiyonu FD-2000 olarak biliniyor) kazandığını duyurdu.2 Türkiye karşılıklı görüşmelere başlamaya karar verse de sözleşme henüz kesinleşmiş değil. Devam eden füze tehdidine rağmen Ankara’nın önceliği, ortak üretim ve ortak lisans düzenlemesine imkan veren anlaşmanın tamamlanmasıdır. Tedarik stratejisi, Türkiye’nin en büyük önceliğinin, ülkenin güvenlik ihtiyaçlarına cevap vermek üzere hızla “hazır” sistemler satın almak yerine teknoloji transferi olduğunu gösteriyor. Bu yüzden, Ankara, Amerika, Avrupa ve Rus savunma firmalarından teklifler alırken sistemlerin toplu olarak daha düşük fiyatı ve Çin’in sistemi Türkiye’de üretmeye istekli oluşu, Türkiye’nin HQ-9’u seçmesine yol açtı.Ankara, muhtemel bir kitle imha silahı saldırısına karşı 1991’den bu yana üçüncü kez savunma hazırlıkları yapmak zorunda kaldı. Türkiye, güvenliği için kısa dönemde NATO’nun Patriot füze durdurucularına güvenmeye devam etmelidir. Ama Ankara’nın Çin füze savunma sistemini seçmesi, muhtemelen uzun vadede Ankara’nın NATO füze savunma yapısından faydalanmasını imkansız kılacaktır.Ankara, sistemin Aselsan’ın Herikks/Skywatcher komuta ve kontrol sistemini

Türkiye’nin hava ve füze savunması sistemi yolculuğu

> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

8

kullanacağını iddia ederken NATO yetkilileri, sistemin NATO füze savunma sistemi kapsamında yerleştirilen sensörler/radarlarla uyumlu olmayacağını belirttiler. Bu yüzden, Türk HQ-9 operatörleri NATO’nun tüm hava görüntüsünü görebilecekken, kuvvetle muhtemeldir ki bunlar NATO füze savunma sistemi için bilgi sağlayan diğer çoğu sistemden (erken uyarı uyduları, ileri mevzilenmiş X-band radarlar ve Aegis savaş gemileri) faydalanamayacak.

Türkiye’nin Milli Hava ve Füze Savunma Sistemi arayışındaki son gelişmeler

Türkiye bölgede kitle imha silahları programları ve füze fırlatma rampaları konusunda endişelidir ve bu yüzden nükleer, biyolojik ve kimyasal (NBC) tehditlerden korunmak için diğer pasif savunmalar kadar hava ve füze savunma sistemi elde etme arayışı içindedir.3 Türk Silahlı Kuvvetleri’ni modernleştirme projelerinin önemli unsurlarından biri, hava savunma sistemlerini orta menzilden uzun menzilli füzesavar kapasitesine çıkaracak şekilde geliştirmektir. Türkiye, Arrow füze savunma sistemi için İsrail’le görüşmelere ilk olarak 1997’de başladı ama görüşmeler, 2001’deki mali kriz sebebiyle bozuldu.Türkiye, Ocak 2013’te birlikte yerden havaya füze (SAM) programı geliştirmek istediğini, 2009’daki hazır uzun menzilli hava ve füze savunma sistemi ihalesini iptal ettiğini duyurdu.4 Türk Uzun Menzilli Hava ve Füze Savunma Sistemi (T-LORAMIDS) ihalesine katılanlar arasında Rusya’dan Rosoboronexport (S-300 sistemi), Çin’den Hassas Makineler İhracat ve İthalat Şirketi (CPMIEC), (HQ-9/FD-2000 sistemi), Amerika Birleşik Devletleri’nden Patriot PAC-3 ve İtalya-Fransa’dan Eurosam (SAMP/T Aster 30) da vardı.5 Türkiye Mart 2013’te füze savunma programı elde etme modelini kesinleştirdi ve birlikte geliştirme modeliyle 12 füze ateşleme ünitesi elde edeceğini duyurdu. 6

Ayrı bir belgede de Savunma Bakanı Chuck Hagel, Mart 2013’te ABD’nin uyarlanabilir balistik füze savunma sisteminin dördüncü safhasını iptal ettiğini duyurdu.7 Obama yönetimi Aktif Katmanlı Saha Balistik Füze Savunması (ALTBMD) olarak bilinen yeni füze savunma yapısını ilk olarak Aralık 2010’da Lizbon’daki NATO Zirvesi’nde tanıttı. Avrupa Aşamalı Uyarlanabilir Yaklaşım (EPAA) da başlangıçta, 2011’den 2025’e kadar

> 2

013

KA

SIM

9


dört ana aşama halinde konuşlandırılmasından ibaretti. Bunun merkezinde deniz temelli Standard Missile-3 (SM-3) füzeleri olacak, bunlar aşamalar halinde geliştirilerek kara ve uzay temelli sensörlerle entegre edilecekti. ABD Füze Savunma Kalkanı (BMD), EPAA’nın özüdür ve gemilere yerleştirilen SM-3 füzeleri, kısa ve orta menzilli balistik füzelere karşı koyma maksatlıdır. İlk sistem dört Aegis Sınıfı kruvazör, 15 Arleigh Burke Sınıfı muhrip, 2015 ve 2018’de sırasıyla Romanya ve Polonya’ya yerleştirilecek kara temelli SM-3 füzeleri ve Türkiye’de 2012’de faal hale gelen bir X-band radar sisteminden ibarettir.8 ABD geçenlerde EPAA’nın dördüncü safhasını değiştirdi. Bu değişikliğe göre, Amerika Birleşik Devletleri SM-3 füzelerinin yerleştirilmiş olan mevcut versiyonundan daha hızlı ve daha gelişmiş ölüm aracı olması beklenen Block II-B’leri yerleştirmeyecek.Türkiye, kavram olarak füze savunmasını benimserken EPAA’yla bazı problemleri de vardı. Türkiye başlangıçta balistik füze savunma sistemi üzerinde biraz kontrol elde edecek şekilde NATO füze savunmasının komutasında önemli bir rol oynamayı talep etti ve sistemin Türkiye’nin tüm topraklarını kapsaması için garanti istedi. Şu an itibariyle Türkiye’nin taleplerinin EPAA’nın füze yerleştirmeleri üzerinde bir etkisinin olup olmadığı net değildir. 2013’te Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Karargâhı sözcüsü Yarbay Jay Janzen, “Türkiye’nin güneyinin hava savunmasını arttırmak üzere NATO’nun gelecekte Patriot füzeleri konuşlandırması hakkında henüz karar alınmadı” dedi.9

Türkiye bu yüzden NATO füze savunma sistemini takviye etmek için tasarlanmış yerli bir füze savunma sistemi geliştirme planları istikametinde ilerlemeye devam etti. 2013 yazında üst düzey Türk satın alma yetkililerinin, teknoloji transferine izin verdiği ve iktisadi açıdan da daha uygun olduğu için Türkiye’nin Çin uzun menzilli hava ve füze savunma sistemini seçme eğiliminde olduğuna inandıklarına dair medyada haberler yer aldı.10 Bu arada, Türkiye’nin en büyük savunma şirketinin -ASELSAN- başlangıçta bir aydınlatma unsuru ve yerli bir “dost ya da düşmanı tespit edecek dönüşümlü olmayan bir sistem (IFF)” ihtiva edecek stratejik bir radar sistemi geliştirmekte olduğu bildiriliyor.11 Radarın geliştirilerek 2014’ten sonra uzun menzilli ve çok fonksiyonlu bir radara dönüştürülmesi ve F-4 savaş uçaklarıyla hava ve füze savunma sistemlerinde kullanılması bekleniyor. Dost ve düşman savaş uçaklarını güvenilir bir şekilde ayırt edebilmek ihtilaflı olaylar sırasında çok önemlidir. Askeri uçaklar ve füzeleri teşhis ve takip teknolojisi olmadan hiçbir hava ve füze savunma sistemi “dost ateşi” meselelerine yol açmaksızın iş göremez.Medyadaki haberler ve SSM’nin Çin’le anlaşma müzakerelerine başlama kararına göre,

> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

10

Türk Hava Kuvvetleri dört tedarikçi arasında en ileri sistemin peşinden gitmesini talep ederken Türk Savunma Bakanlığı maliyet ve teknoloji transferine öncelik verdi. SSM’nin Çin HQ-9’su ile karşılıklı görüşmelere başlama kararı, Hava Kuvvetleri’nin en ileri sistem isteğiyle çelişiyor. Örnek vermemiz gerekirse, Türkiye ABD’yle modası geçmiş PAC-3’lerin yerine PAC-4 ve PAC-5 sistemleri satın almak, Rusya Federasyonu’yla da S-300’lerin yerine S-400 almak üzere görüşüyordu.12 Aynı kaynağa göre, Rusya daha gelişmiş S-400’lerin maliyetini düşürmek üzere bataryaların sayısını yarı yarıya düşüreceğine işaret etmişti. Rusya sekiz batarya yerine, dört bataryayı kontrol etmek üzere Türkiye’nin orta bölgesine bir radar sistemi yerleştirebileceğini ve bu azaltma sebebiyle tazminat ödeyebileceğini iddia ediyor. Bu arada Raytheon ve Lockheed Martin gibi ABD firmaları, teknolojik talepleri muhtemelen karşılanmayacak olan Türkiye’ye tasarım bilgisi transfer etmek istemiyordu.13 Yine de, Ankara Amerika Birleşik Devletleri’nin teklifinin (Çin ve Avrupa’nın MBDA’sından sonra) üçüncü sırada geldiğini, Rusya’nın da elendiğini bildirdi.

Türkiye’nin politika seçenekleri ve anlamları

Türkiye Çin’le anlaşmayı kesinleştirirse, muhtemelen HQ-9, NATO füze savunma sistemiyle uyum içinde çalışmayacak.14 Ankara yine de EPAA’dan faydalanmaya devam edecektir. Mesela, Türkiye ve Çin HQ-9’u üretmeye başlayacağı zaman, NATO İttifakı NATO’nun ALTBMD sistemi için komuta ve kontrol sistemi geliştirilmesi için ödemeler yapmaya devam edecek. Ve Türkiye, T-LORAMID’leri seçmesine rağmen Avrupa’da devam eden SM-3 füze savunma yapısı geliştirilmesinden faydalanacak.NATO kayıtlarına göre, saha füze savunması için 150 milyon euro harcandı, önümüzdeki on senede sistemi genişletmek için de ilave 850 milyon euro gerekecek.15 Bu maliyetler 28 müttefik arasında bölüştürülür.16 ABD Dışişleri Bakanlığı Uzay ve Savunma Politikası Müsteşar Yardımcısı Frank Rose’a göre, Avrupalı müttefikler füze kalkanı geliştirilmesi için 1 milyar dolardan fazla bir katkı yapmayı planlıyor.17 Türkiye halen güneydoğusundaki Malatya şehrinde Türk-İran sınırına 450 mil mesafedeki Kürecik’te ABD erken uyarı sistemlerine ev sahipliği ediyor. Radar sadece

> 2

013

KA

SIM

11


ABD personeli tarafından işletiliyor ve İsrail’deki Negev çölünde ikiz bir sistemi var. ABD Katar’da da erken uyarı tesisi inşa ediyor.18

Ordu Donanma/Nakledilebilir Radar Gözetim (AN/TPY-2), “balistik füze savunma sistemine daimi olarak izleme ve ayırt etme kapasitesi vermek için katmanlı sensörlere bağlanabilecek” balistik füze savunması için tasarlanan bir X-band, yüksek çözünürlüklü radardır.19

Her bir radar sistemi Amerika Birleşik Devletleri’ne yaklaşık 200 milyon dolara mal oluyor.20 Daha gelişmiş sistemler de Uzay İzleme ve Gözetleme Sistemi’ni ihtiva ediyor. Bu, ABD Füze Savunma Ajansı tarafından, hedeflerini desteklemek üzere BMD sistemlerine bildirilen üç boyutlu izleme oluşturmak için işletilen deneysel bir katmandır.21 Eski Türk Savunma Bakanı Gönül, NATO füze kalkanı sisteminin, müttefikler maliyeti paylaştığı için Türkiye’ye önemli maliyet düşüşü sağlayacağını ifade etmişti.22 Şimdiye kadar ABD erken uyarı radarı sağladı ve NATO’nun Lizbon Zirvesi’ndeki bildirileri yerine getirildi. Ama füze savunma sistemi içinde Türkiye’nin gelecekteki rolüne henüz karar verilmemiştir ve Türkiye’nin radarın komuta ve kontrolü ve yaygın bir şekilde tüm toprakları kapsaması konusundaki talepleri yerine getirilmedi. Ayrıca NATO hava ve füze sistemleri, bölgesel müşterek güvenlik karşısında Türkiye için ihtilaf teşkil edebilir. Mesela Türkiye, nükleer tesislerinden dolayı İran’a İsrail askeri saldırısı durumunda, NATO radarına ev sahipliği yaptığı için, İran’dan misilleme kabilinden sonuçlarla karşı karşıya kalabilir. İran Devrim Muhafızları Kolorduları komutanı Ali Hacızade, “İran balistik bir füze göndermek isterse hiçbir tehdit etkili olmaz. Ve biz, füzelerimizi düşürmek istiyorlarsa onların kendi füze savunma kalkanları konusunda alarmda olmaları gerektiğini ilan ediyoruz” dedi. Buna ilaveten, diğer İranlı yetkililer de Türklerin İsrail’e yardımına tepki olarak Kürecik radarının hedef alınacağı tehdidinde bulundular.23 İran, Türkiye-Suriye sınırına PAC-3 bataryaları yerleştirildiğinde de İran benzer tehditlerde bulundu. Yetkililer, PAC-3 sisteminin İsrail’i İran’dan korumak için olduğunu, bunun Suriye’deki ihtilafı daha da tırmandıracağını iddia ettiler.24 Bu ifadelerin elbette hesaba katılması gerekirken, Türkiye’nin 1952’den beri Amerikan askeri tesislerine ev sahipliği yaptığına, bu yüzden uzun bir süredir Amerika Birleşik Devletleri ya da İsrail’i cezalandırma gayesiyle İran’ın karşı saldırıları için potansiyel hedef olduğuna dikkat edilmelidir.Türkiye radara ev sahipliği yapmayı, hiçbir belgede tehdit olarak doğrudan İran’ın isminin

> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

12

geçmemesi, Türkiye’nin tüm topraklarını kapsaması, İsrail gibi NATO üyesi olmayan ülkelere hiçbir bilgi aktarılmaması şartlarıyla kabul etti. Kürecik’teki X-band radarı, İran’da ve Orta Doğu’da balistik füze atıldığını keşfetme, bilgileri Aegis muhriplerine konuşlandırılan ABD SM-3 füzelerine iletme amaçlıdır. Daha sonra bu füzeler, atılan füzeyi havada vurmaya çalışacak.Sağlam bir müdafaa için, füzenin fırlatıldığı yerin yakınında ileri üslenmiş büyük radarlar gereklidir. Deniz ve kara temelli sensörler tarafından balistik füzenin keşfedilmesinden sadece 100 saniye sonra füze fırlatılır.25 Malatya şehrinin İran sınırına yakın olması, NATO sistemine bir avantaj sağlar. Radar, füzelere bilgi aktarılması için sistemde zincirin ilk halkasıdır. Bununla birlikte, balistik füzelerin kat edeceği yol ve Türkiye’nin coğrafi olarak bölgeye yakınlığı sebebiyle, mevcut yapı Türkiye’nin doğu topraklarını ihata etmez.26 Bu yüzden, Türkiye’nin, NATO füze savunma yapısına dahil edilebilecek yerli bir sistem peşinde koşması için kuvvetli bir güdüsü vardır.Milli Bilimler Akademisi’nin balistik füze savunması hakkındaki araştırmasındaki bilgilere göre, Türkiye’nin Terminal Safhası Yüksek İrtifa Hava Savunması (THAAD) ya da kısa menzilli tehditlere karşı buna denk diğer sistemlere ihtiyacı var.27 SM-3 füzeleri hedefi yarı yolda yakalıyor -füzenin uzayda balistik uçuşu sırasında ve atmosfere yeniden girdiği son safhada. Bu yüzden bunlar füzenin yükseliş safhasında, Türkiye’nin doğusunda hedefi vuramaz.28 ALTBMD, Suriye ya da İran’dan gelen kısa menzilli füzelere hitap edemez. Bu da doğudaki şehirlerle Türkiye ve ittifakın Orta Doğu’dan atılabilecek füzelerin yakınındaki hava üslerini koruma ihtiyacını yeniden gündeme getirir.Diğer taraftan, füze savunmasının tüm toprakları kapsaması savunmanın daima başarılı olacağı manasına gelmiyor. Yükselmekte olan ve yolun orta safhasında bulunan füzeleri durdurmada baş sorumluluk, denizde bulunan ABD Aegis muhriplerine bağlıdır. Bunlar, füzenin kökenine yakın yerdeki erken uyarı radarlarından gelen bilgilere dayalıdır. Entegre transatlantik yapı, Orta Doğu’dan gelecek uzun menzilli balistik füze tehdidine karşı ABD ve Avrupa üzerinde azami koruma sağlamak için aynı zamanda sınırlı sayıda kara bazlı füzeleri de ihtiva eder. SM-3’ler füzeleri atmosfer üzerinde durdurmak üzere tasarlanmıştır. Bu da bunların tuzağa düşmeye, karşı tedbirlere ve çoklu saldırılara karşı açık oldukları anlamına geliyor. Bunlar kruz füzeleri tehdidine de hitap etmez. Obama yönetimi Şubat 2010’da, SM-3 denemelerinin büyük çoğunluğunun savaş başlıklarını imha etmede başarısız olduğunu gösteren işaret eden “Balistik Füze Savunması Gözden Geçirme Raporu”nu yayımladı.29

> 2

013

KA

SIM

13


Suriye’nin, Türkiye’nin sınır bölgelerinde sivil kayıplarına yol açan son bombardımanlarından sonra Almanya ve Hollanda, Türkiye-Suriye sınırının korunması için Patriot füzeleri sağladı. Ama bunlar, bataryaların gelişi geciktiği için eleştirildiler. Bununla birlikte PAC-3, top ateşi ya da kısa menzilli roketlere karşı hiç savunma sağlamaz. Türkiye bu tehditlere hitap edecek planlarını açıklamadı.Altı PAC-3 füze bataryasının Türkiye için maliyeti yıllık 8,5 milyon dolar olarak açıklandı. Altı bataryanın müttefikler için toplam maliyeti ise yaklaşık 18 milyon dolar olacak.30 Suriye konusunda tehlikelere açık olma ve NATO’ya bağımlılık algısı, Türkiye’nin Saddam Hüseyin’in Irak’ından gelen Scud füzeleri tehdidiyle karşı karşıya kaldığı 1991 Körfez Savaşı’nı andırıyor. Irak tehdidinin aciliyeti hususunda NATO içindeki anlaşmazlıklar sebebiyle, Türkiye’nin kullanımı için Patriot sistemleri gönderilmesinde ciddi gecikmeler yaşanmış, bu da Türkiye’nin NATO’nun güvenlik garantilerine güvenemeyeceği ve milli savunma kapasiteleri geliştirmesi gerektiği tartışmalarına yol açmıştı.31 Fransa, Almanya ve Belçika, Amerika’nın Irak’ı istilasından önce 2003’te Türkiye’ye benzer şekilde Patriot füze bataryaları ve Havadan Uyarı ve Kontrol Sistemi (AWACS) keşif uçakları da dahil NATO teçhizatı konuşlandırılmasını engellemişti. Bu üç ülke, savunma tedbirlerinin, NATO’nun Irak’taki krize “erken” müdahil olma kararına yol açmasından endişe ediyordu.32

Türk hükümeti, Çin sistemini kabul eder ve CPMIEC’le karşılıklı sözleşme görüşmelerini tamamlarsa, tüm hava bilgisini NATO’nun erken uyarı sistemlerine entegre edemeyecek, bu da radar sistemleri için etkinlik problemi oluşturacaktır. Mesela, eğer Türkiye’nin sistemi birlikte işletilebilir olsa, Malatya’da Amerikan erken uyarı sistemleriyle birlikte çalışan X-band radarı füze fırlatılmasını yakalayabilecek, daha sonra çerçeveyi daraltacak ve füze bataryası radarının gelen balistik füzeyi “araması” gerekecek. Ve gelen bilgilere dayalı olarak, saha füze savunmasının radarı muhtemel vuruş noktasını hesaplayacak ve füzeyi ateşleyecektir. Füze havadayken füze bataryasının radarı füzede düzenlemeler yapar. Bununla birlikte, Türkiye muhtemelen bu önemli bilgiye erişemeyecek ve bunun yerine sadece HQ-9’un radarı ve diğer Türk varlıklarına bel bağlayacak. Bu da kuvvetle, Türkiye’nin bağımlılığı azaltmak için yurt içinde üretim kapasitesini kuvvetlendirmek üzere, birlikte üretim düzenlemesi için NATO entegrasyonundan vazgeçtiğini gösteriyor. Türkiye’nin Çin sistemi elde etme ihtimali, NATO ülkelerinden diplomatlarca kararlılıkla sorgulandı. Bunlardan birinin ifade ettiği üzere: “Türkiye, kendi hava savunma sistemini seçmek için her hakka sahiptir ama biz, mevcut [NATO] varlıklarla hiçbir şekilde birlikte

> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

14

çalışma kabiliyeti olmayan bir Çin sisteminin seçilmesindeki mantığı hiç anlayamıyoruz.33 Erken uyarı bilgilerine erişememesine ilaveten, Türkiye NATO’daki ortaklarıyla füze savunma operasyonlarında taktikler ve yöntemler konularında eğitim için birlikte çalışma imkanlarından da faydalanamayacak.34 ABD Patriot’u ya da Avrupa’nın SAMP/T Aster 30’unun benimsenmesiyle ihtilaf çözülür.Hava ve füze savunmasının ötesinde: Türkiye’nin uzaydaki ihtirasıTürkiye, sanki hava ve balistik füze savunmasının siyasi yansımaları yeterince karmaşık değilmiş gibi gelecek 10 yılda uzayda kendi taarruz, savunma, keşif, gözetleme ve erken uyarı kaynak ve imkanlarını gerçekleştirmeyi planlıyor.35

Türk Hava Kuvvetleri, Uzay Grup Komutanlığı kuruyor. Bu, uydu fırlatma, keşif ve uzay bazlı görüntüler, 12 erken uyarı, uydular ve uydu haberleşmede ihtisaslaşacak bir hava-uzay gücüdür.36 Teklif edilen uydu fırlatma aracının (SLV) ilk konsept tasarımı milli füze imalatçısı ROKETSAN’a ısmarlanacak. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI), komuta ve kontrol ağı için radar görüntüsü sağla-mak üzere savunma elektroniği imalatçısı ASELSAN ve milli bilim ve teknoloji araştır-ma konseyi TÜBİTAK’tan alacağı destekle Göktürk-3 için sentetik açıklıklı radar (SAR) geliştirecek. Uzay programının gayesi, hava ve uzay varlıkları arasında birlikte çalışabilirliği başar-maktır. Türkiye, insanlı ve insansız sistemlerle gelecekte uzay temelli varlıklardan bir ağ kurmayı amaçlıyor. Türkiye insansız, uzaktan kumanda edilen uçakların (RPA’lar ya da daha yaygın olarak drone diye bilinen uçaklar) yanı sıra yakın zamanda elde ettiği AWACS erken uyarı uçaklarını, Türkiye’nin görüntüleme ve muhaberesini takviye etmek için kullanmayı planlıyor. Türkiye halen insansız ANKA drone’larını geliştiriyor. Bunlar aynı zamanda görüntü için bir SAR da taşıyacak. İhtiraslı milli hava ve uzay projesi, ülke-nin ANKA +A olarak adlandırılan, gelişmiş insansız taarruz hava araçları olarak ilk milli savaş uçağıyla 2.500 kilometre menzilli bir füze inşa etmeyi de ihtiva ediyor.37

Türkiye, Türk Uydu Fırlatma Sistemi (UFS) olarak adlandırılan bir SLV geliştirmek için 100 milyon dolar yatırmayı planlıyor. SLV’nin, tasarlanan 2.500 kilometre menzilli balistik füze geliştirmek üzere Ankara tarafından platform olarak kullanılabileceğine dair spekülasyonlar var.38 Şimdilik hükümet, tasarlanan 2.500 kilometre menzilli füzenin balistik mi kruz mu olacağını belirtmedi. Bu yüzden, projenin gerçekleştirilebileceği ve onun SLV’ye bağlanması hususunda belirsizlik var. Türkiye kafa karışıklıklarına açıklık getirmeli ve uzun vadeli füze planlarını net bir şekilde açıklamalıdır.

> 2

013

KA

SIM

15


Türkiye 2014’te, İtalya ve Fransa’yla iş birliği içinde geliştirilen dünya gözlem uzay aracı Göktürk 1’i fırlatmayı planlıyor. Ankara daha sonra önümüzdeki 10 yılda üç askeri muhabere uydusu fırlatmayı ve sonunda, balistik füzeleri tespit etmek üzere sensörlerle mücehhez bir erken uyarı uydusu inşa etmeyi planlıyor.39 Türkiye, 2020’ye kadar toplam 16 uydu fırlatmayı planlıyor. Türkiye’nin uydu programı, sözleşmelere göre yaklaşık 2 milyar dolar değerindedir. Türk hükümetinin, uydu altyapısı ve elektroniği için yaklaşık 100 milyon dolar yatırması bekleniyor.40

Yüksek maliyetler, kısa zaman aralığı ve teknolojik riskler göz önüne alındığında program oldukça iddialıdır. Bu yüzden, Türkiye muhtemelen yükü paylaşmak üzere savunma ortakları arayacaktır. Mesela, Ağustos 2013’te,Brezilya Savunma Bakanlığı, Brezilya ve Türkiye’nin donanma, havacılık, uzay, komuta ve kontrol, ve siber savunma alanlarında beş çalışma grubunda iş birliği yapacağını duyurdu.41 Türkiye bu gruplarda Brezilya’yla fırlatma sistemleri ve uydu, “Yazılım Tabanlı Radyo” (SDR) üzerinden askeri haberleşme teknolojileri geliştirecek. Teknik açıdan daha mümkün, siyasi açıdan daha kabul edilebilir ve maliyet açısından daha etkili bir alternatif olarak Türkiye NATO içindeki nüfuzunu arttırabilir. NATO, Temmuz 2013’te güney Avrupa için Madrid’in kuzeydoğusunda, Torrejon de Ardoz hava üssünde yeni bir birleşik hava ve uzay operasyonları merkezi (CAOC) başlatıldığını duyurdu.42 Yeni merkezin, daha az alt bölge çözümü vasıtasıyla İzmir’deki (Türkiye) hava karargahı ve Larisa-Yunanistan’daki CAOC-7’yi iptal ederek Ege üzerinde daha iyi bir kontrol ve hava görüntüsü oluşturması bekleniyor.43 EDAM Başkanı Sinan Ülgen, bu gelişmenin, Suriye’den gelecek potansiyel balistik füzelere karşılık Türkiye’nin hava savunmasını kuvvetlendireceğini savunuyor.44

Sonuç

Yüksek maliyetler, teknik sınırlamalar, hava ve füze savunma sistemlerine siyasi tepkiler göz önüne alındığında, Türkiye NATO yapısına entegre olarak kalmayı tercih etmeli ve THAAD gibi alternatif hava savunma sistemleriyle Türkiye topraklarının tamamını kaplamak üzere teminat elde etmek için NATO politikasında değişiklik için bastırmalıdır. Bu sistemlerin muazzam mali külfetleri göz önüne alındığında, Türkiye’ye füze tehdidinin ne kadar yakın olduğu mülahazaları da temin kararında önemli bir mülahazadır. Orta

> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

16

Doğu’da karmaşık bir güvenlik ve ticaret ilişkileri ağında faaliyet gösterirken, büyük ve tartışmalı bir savunma programına yatırım yapmak, Türkiye’nin bölgedeki iş birliği taahhütleri hususunda da zararlı olacaktır.

Dipnotlar:1 “More than 1400 killed in Syrian chemical weapons attack, US says,” The Washington Post, August 30, 2013, at: http://www.washingtonpost.com/world/national-security/nearly-1500-killed-in-syrian-chemical-weapons-attack-us-says/2013/08/30/b2864662-1196-11e3-85b6-d27422650fd5_story.html?hpid=z1 and “Fuze kalkanina acil kodu,” Sabah, August 24, 2013, in Turkish, at: http://www.sabah.com.tr/Gundem/2013/08/24/fuze-kalkanina-acil-kodu 2 Lale Sariibrahimoglu, “Turkey selects Chinese HQ-9 SAM for T-Loramids,” IHS Jane’s Defense Weekly, September 26, 2013, at: http://www.janes.com/article/27579/turkey-selects-chinese-hq-9-sam-for-t-loramids3 “Turkey: Defense White Paper 2000,” at: http://www.isn.ethz.ch/Digital-Library/Articles/Special-Feature/Detail/?lng=en&id=154907 4 Lale Sariibrahimoglu and Nicholas de Larrinaga, “Turkey abandons USD4 billion t-Loramids SAM system buy,” January 24, 2013, IHS Jane’s, available at: http://www.janes.com/products/janes/defence-security-report.aspx?id=10659754945 Umit Enginsoy, “NATO warns Turkey against buying Chinese, Russian air defense systems,” Hurriyet Daily News, July 25, 2011, at: http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=nato-warns-turkey-against-buying-chinese-russian-air-defense-systems-2011-07-256 Lale Sariibrahimoglu, “Turkey to buy and co-develop T-Loramids SAM,” IHS Jane’s Defense Weekly, March 21, 2013, at: http://www.janes.com/article/11554/turkey-to-buy-and-co-develop-t-loramids-sam7 “U.S. Cancels Part of Missile Defense that Russia Opposed,” The New York Times, March 16, 2013, available at: http://www.nytimes.com/2013/03/17/world/europe/with-eye-on-north-korea-us-cancels-missile-defense-russia-opposed.html?_r=08 “Aegis Ballistic Missile Defense,” Missile Defense Agency at the U.S. Department of Defense, at: http://www.mda.mil/system/aegis_bmd.html9 John Vandiver, “Eyes on Syrian border, US troops stand ready to defend Turkey’s

> 2

013

KA

SIM

17


skies,” Stars and Stripes, August 24, 2013, at: http://www.stripes.com/news/eyes-on-syrian-border-us-troops-stand-ready-to-defend-turkey-s-skies-1.23670410 Burak Ege Bekdil, “Turkey may adopt Chinese Air Defense System,” Defense News, Jun. 23, 2013, at: http://www.defensenews.com/article/20130623/DEFREG04/306230007/Turkey-May-Adopt-Chinese-Air-Defense-System11 “Turkish defense company ASELSAN to develop strategic naval radar,” The Journal of Turkish Weekly, August 20, 2013, at: http://www.turkishweekly.net/news/154492/turkish-defense-company-aselsan-to-develop-strategic-naval-radar.html12 “Kimyasal tehdide karsi yeni savunma sistemi,” Star, August 26, 2013, in Turkish, at: http://haber.stargazete.com/guncel/kimyasal-tehdide-karsi-yeni-savunma-sistemi/haber-78384413 Aaron Stein, “Turkey Wants Missile Defenses and the Accompanying Design Information,” Nukes of Hazard, November 16, 2012, at: http://nukesofhazardblog.com/story/2012/11/16/75538/91914 For the technical specifications of the HQ-9, see Aaron Stein, Can Kasapoglu, Sinan Ulgen, “Turkey Goes Chinese for Missile Defense,” EDAM Discussion Paper Series 2013/12, October 7, 2013, at: http://edam.org.tr/eng/document/TR_China_MD.pdf15 “Ballistic Missile Defense,” North Atlantic Treaty Organization, May 20, 2012, Media Backgrounder, at: http://www.nato.int/nato_static/assets/pdf/pdf_topics/20120520_media-backgrounder_NATO_ballistic_missile_defence_en.pdf16 Ibid. 17 Rachel Oswald, “Next Phases of European Missile Shield on Track: DOD,” Global Security Newswire, March 13, 2013, at: http://www.nti.org/gsn/article/next-phases-european-missile-shield-track-pentagon/18 Barbara Opall-Rome, “US Maintains full control of the Turkish-based radar,” Defense News, January 30, 2012, at: http://www.defensenews.com/article/20120130/DEFREG04/301300013/U-S-Maintains-Full-Control-Turkish-Based-Radar and “Qatar Requests AN/FPS-132 Block 5 Early Warning Radar,” Defense Talk, July 31, 2013, at: http://www.defencetalk.com/qatar-requests-anfps-132-block-5-early-warning-radar-48622/ 19 Missile Defense Agency, Fact Sheet, July 2011, at: http://www.mda.mil/global/docu-ments/pdf/an_tpy2.pdf20 Sydney J. Freedberg Jr, “Raytheon’s Tippy Two Radar Gets Back in the Budget,”

> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

18

Breaking Defense, March 15, 2013, at: http://breakingdefense.com/2013/03/15/raytheons-tippy-two-radar-gets-back-in-the-budget-knock-on/21 Missile Defense Agency Fact Sheet, “Space Tracking and Surveillance System,” at: http://www.mda.mil/global/documents/pdf/stss.pdf22 “Turkey conditionally approves NATO missile shield,” Hurriyet Daily News, October 15, 2010, at: http://www.hurriyetdailynews.com/default.aspx?pageid=438&n=turkey-conditionally-approve-for-missile-shield-2010-10-1523 “Iran says deployment of NATO shield in Turkey ‘inefficient’,” ISNA, September 22, 2011, at: http://www.isna.ir/en/news/9006-21384/Iran-says-deployment-of-NATO-shield-in-Turkey24 Joshua Davidovich, “Iran says Patriot batteries in Turkey meant to protect Israel,” The Times of Israel, December 30, 2012, at: http://www.timesofisrael.com/iran-says-patriot-batteries-in-turkey-meant-to-protect-israel/ “Iran Warns Turkey not to deploy Patriot missiles,” Hurriyet Daily News, November 24, 2012, at: http://www.hurriyetdailynews.com/iran-condemns-turkeys-patriot-missile-demand.aspx?pageID=238&nid=3538425 Defense Science Board Task Force Report on Science and Technology Issues of Intercept Ballistic Missile Defense Feasibility, September 2011, at: http://www.acq.osd.mil/dsb/reports/ADA552472.pdf26 M.K. Kaya, “How much security will NATO’s missile defense shield provide for Turkey?” Turkey Analyst, vol. 5, no.2, January 23, 2012, at: http://www.silkroadstudies.org/new/inside/turkey/2012/120123A.html27 “Making Sense of Ballistic Missile Defense: An Assessment of Concepts and Systems for U.S. Boost-Phase Missile Defense in Comparison to Other Alternatives (2012)” The National Academies Press, at: http://www.nap.edu/catalog.php?record_id=1318928 “A System of Elements,” Missile Defense Agency, U.S. Department of Defense, at: http://www.mda.mil/system/elements.html29 George N. Lewis and Theodore A. Postol, “A Flawed and Dangerous U.S. Missile Defense Plan,” May 2010, at: http://www.armscontrol.org/act/2010_05/Lewis-Postol30 “NATO Patriots to Cost Turkey $8.5 mln annually,” Ria Novosti, February 24, 2013, at: http://en.rian.ru/world/20130224/179658740.html and “Patriot TMD Deployment,” Global Security, at: http://www.globalsecurity.org/space/systems/patriot-unit.htm31 Saban Kardas, “Patriot Missile Procurement Option Sparks Controversy in Turkey,” European Dialogue, available at: http://eurodialogue.org/Patriot-Missile-Procurement-

> 2

013

KA

SIM

19


Option-Sparks-Controversy-In-Turkey32 “Three countries delay NATO’s decision over Iraq measures,” The New York Times, February 7, 2003, at: http://www.nytimes.com/2003/02/07/news/07iht-nato_ed3_.html33 Burak Bekdil, “Ankara’s move to Chinese air systems appals NATO allies,” Hurriyet Daily News, July 3, 2013, at: http://www.hurriyetdailynews.com/ankaras-move-to-chinese-air-systems-appals-nato-allies.aspx?pageID=238&nID=49835&NewsCatID=48334 Aaron Stein, “Turkey in quandary over missile threat,” Southeastern European Times, 05/07/2011, at: http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2011/07/05/feature-0335 “Turkey: Defense White Paper 2000,” at: http://www.isn.ethz.ch/Digital-Library/Articles/Special-Feature/Detail/?lng=en&id=15490736 Burak Ege Bekdil, “Turkey plots path toward space command,” Defense News, April 9, 2013, at: http://www.defensenews.com/article/20130409/DEFREG01/304090011/Turkey-Plots-Path-Toward-Space-Command37 Burak Ege Bekdil, “Ambitious Turkey seeking to sync national air and space firepower,” Space News, July 1, 2013, at: http://www.spacenews.com/article/military-space/36075ambitious-turkey-seeking-to-sync-national-air-and-space-firepower38 Burak Ege Bekdil, “Turkey’s Sat-Launcher Plans Raise Concerns,” Defense News, July 28, 2013, at: http://www.defensenews.com/article/20130728/DEFREG04/307280004/Turkey-s-Sat-Launcher-Plans-Raise-Concerns39 Amy Svitak, “Ankara Plans To Loft 25 Satellites By 2033,” Aviation Week & Space Technology, June 10, 2013, at: http://www.aviationweek.com/Article.aspx?id=/article-xml/AW_06_10_2013_p54-583373.xml40 Burak Ege Bekdil, “Turkey’s Sat-Launcher Plans Raise Concerns,” Defense News, July 28, 2013, at: http://www.defensenews.com/article/20130728/DEFREG04/307280004/Turkey-s-Sat-Launcher-Plans-Raise-Concerns41 “Brazil and Turkey Create Groups to Study Defense Development Projects,” Source: Brazil Ministry of Defense; issued Aug. 22, 2013 in Portuguese only, edited unofficial translation by defense-aerospace.com at: http://www.defense-aerospace.com/article-view/release/147372/brazil%2C-turkey-to-cooperate-on-ships%2C-aircraft.html#42 Alakbar Raufoglu, “NATO facility boosts Turkey’s defense,” Southeast European Times, August 26, 2013, at: http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/

> D

ÜN

YA B

ÜLT

EN

İ AR

AŞ

TIR

MA

MA

SA

SI

20

features/setimes/features/2013/08/26/feature-0343 Ibid. 44 Ibid.

> 2

013

KA

SIM

21


> DÜBAM RAPOR

> 2013 KASIMDÜNYA BÜLTENİ ARAŞTIRMA MASASI

TÜRKİYE’NİN MİLLİ HAVA VE FÜZE

SAVUNMA SİSTEMİ ARAYIŞI

DÜBAM YayınlarıKüresel İletişim Merkezi

Barbaros Bulvarı, Balmumcu / BeşiktaşTel: (0212) 274 80 21 – 274 80 22


tÜrkİye’nİn mİllİ hava ve fÜze savunma sİstemİ...

Documents