tÜrkİye cumhurİyetİ Çukurova Ünİversİtesİ sosyal … · • bir binada sadece mantolama...

TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İÇ MİMARLIK ANA SANAT DALI

ADANA’DA ÇOK KATLI KONUT BİNALARINDAKİ MEKÂNSAL YALITIM

PROBLEMLERİ VE İYİLEŞTİRME ÖNERİLERİ

Zeliha ŞAHİN ÇAĞLI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2011

TÜRKİYE CUMHURİYETİ

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İÇ MİMARLIK ANASANAT DALI




Danışman: Yrd. Doç. Dr. Tunç Aslan TÜLÜCÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ADANA / 2011

3

Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne,

Bu çalışma, jürimiz tarafından İç Mimarlık Ana Sanat Dalı’nda YÜKSEK

LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Başkan: Yrd. Doç. Dr. Tunç Aslan TÜLÜCÜ

(Danışman)

Üye: Prof. Birnur ERALDEMİR

Üye: Yrd. Doç. Dr. Çiğdem GÖKHAN

ONAY

Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.

……/……/2011

Prof. Dr. Azmi YALÇIN

Enstitü Müdürü

Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil

ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri

Kanunu’ndaki hükümlere tabidir.

iii

ÖZET




Yüksek Lisans Tezi, İç Mimarlık Ana Sanat Dalı

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Tunç Aslan TÜLÜCÜ

Aralık 2011, 97 Sayfa

Bu araştırmada, oldukça geniş alanı olan “yalıtım” konusu; soğutmanın

ısıtmadan daha çok performans ve maliyet getirdiği sıcak ve nemli ilkim bölgeleri çok

katlı konutlarında, iç mekân fiziksel konfor ve enerji verimliliği, bütünsel yalıtım

kapsamında analiz edilmiştir. Ülke gelişmişliğini ve ekonomisini önemli boyutta

etkileyen tasarım, uygulama ve kullanım hataları incelenmiş, uluslararası sistemler,

ulusal ve yerel stratejilerde konunun yeri, uygulanışı ve kullanıcıların farkındalığı

tanımlanmaya çalışılmıştır. İç mekânda kullanıcı odaklı fiziksel konfor parametreleri ve

çevresel etkileşim matrisi ile tespit edilen kritikler, Akdeniz ikliminin en etkin olduğu

kentlerden Adana’da, aynı yerde, farklı dönemlerde yapılmış iki konut örneğinde

incelenmiştir.

Araştırmada aşağıdaki konuların gerekliliği tespit edilmiştir:

• Olumsuz etkileri ve uzun süresi ile sıcak ve nemden korunmak için de yalıtımın,

yapı bileşenlerinden kapı, pencere, merdiven evi, asansör… vb. gibi yapı imalat

gereği olarak uygulanması,

• Bir binada sadece mantolama ile yalıtımın yetersizliği,

• Kısmi yalıtımın, yalıtım olmadığı ve farklı yüzeylerde ısı kaçışları nedeniyle

enerjide etkin verimlilik sağlamadığı,

• Birim mekânların ısı ve nem ile temas ettiği her yüzeyde, ‘birim mekân kabuğu’

nda (kullanılmayan bitişik bina, daireler arası yatayda ve düşeyde, aydınlatma

iv

bacası, tesisat geçiş nokta ve bacaları, merdiven evi… vb.) uygulanmasının

‘bütünsel yalıtım’ olduğu,

• Konut tasarım, üretim, uygulama, uygulatma ve bunların eğitim sürecindeki

kişilerin, bilimsel çalışmaları değerlendirip, enerji verimliliği stratejilerinin

gerçekleştirilmeye çalışıldığı şu dönemlerde, kullanıcının etkin katılımıyla, ne

denli önemli geri beslemeler sağlandığının farkına varması.

Anahtar Kelimeler: Mekânsal yalıtım, İç mekânda fiziksel konfor, Enerji verimliliği,

Adana.

v

ABSTRACT

SPATIAL INSULATION PROBLEMS AND RESTORATION PROPOSALS

FOR MULTI-STOREY RESIDENTIAL BUILDINGS IN ADANA


Master Thesis, Interıor Desing Devisions

Supervisor: Yrd. Doç. Dr. Tunç Aslan TÜLÜCÜ

December 2011, 97 Pages

In this survey, “insulation” subject which has wide concept has been analysed in

the multi-storeyed buildings where cooling requires more performance and cost in hot

and humid climate regions, within the context of indoor physical comfort, and energy

utilization. Design, implementation, usage mistakes have been examined which affect

state development and economy, in considerable extent,the perception of the concept,

implementation and users’ awareness have been studied in international systems,

national, and local strategies. The critics, which have been diagnosed through

indoor_user_focused physical comfort parameters and environmental interaction matrix,

have been examined in two residences built in the same district, but in different years, in

Adana where Meditteranean climate is prevailing.

In the survey, necessity of below topics have been identified:

• To avoid negative effects due to long term exposure to heat and humidity.

insulation is a must during production of the building like the structure

components such as door, window, stair enclosure, etc…,

• Insufficiency of only exterior thermal sheathing,

• Partial insulation means no insulation and efficient energy utilization cannot

be achieved because of thermal bridges in different surfaces,

• In each surface of unit residence that receives direct heat or humidity,

insulation works in “unit residence shell” ( unused adjacent building, upper

or lower residences, etc. ) is considered as “complete insulation”,

vi

• All fellows in the process of residence design, building, implementation,

and training of the related persons, should realize the feedback contribution

from the users by assessing scientific works nowadays, so that energy

utilization strategies can be achieved.

Keywords: Spatial insulation, Indoor physical comfort, Energy efficiency, Adana

vii

ÖNSÖZ

Uluslararası yaşamın ve teknolojik çağın sağladığı bir avantaj olarak, yapılarda

tasarım öğrencisinden- konutu kullananlara kadar organize olmuş yaklaşımın ve kalite

anlayışının, bireylerde de olması gerektiği önem kazanmıştır. Bilinçli tercih edilmiş,

belirli aralıklarla bakımı yapılmış yaşayan mekânlarda, sağlık ve fayda yaratan yaşamlar

sürdürülebilir.

Toplum ve toplumun parçası olan teknik, idari insiyatiflerin işbirliğiyle

somutlaştıracağı insan-doğa-gelecek merkezli çalışmalara katkı sağlayabilmeyi ve başka

tez konularının araştırılmasında, kuramsal bilgilerin yapılandırılmasında araştırmamın

veri tabanı olabilmesini diliyorum.

Tez çalışmamda büyük katkıları bulunan, danışman hocam, Yrd. Doç. Dr. Tunç

Aslan TÜLÜCÜ’ ye, süreç boyunca değerli görüşlerini aldığım Prof. Dr. Faruk Yalçın

UĞURLU’ ya ve tez jürisinde bulunan saygıdeğer hocalarıma, Ç.Ü. Araştırma Fonu’na

(GSF2010YL3) teşekkür ederim.

Bu yüksek lisans tezini, Ayşe-Gökhan-Meliha-Halil Soner ŞAHİN ve Yüksel-

Nimet ÇAĞLI ailelerimize, sevgili eşim Erkut ÇAĞLI’ ya ve kusursuz fiziki konfor

sağlanmış mekânda, bana eşlik eden henüz doğmamış bebeğimize ithaf ediyorum.

viii

İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖZET ........................................................................................................................ iii

ABSTRACT.............................................................................................................. .v

ÖNSÖZ ..................................................................................................................... vii

KISALTMALAR LİSTESİ ..................................................................................... .x

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. xi

ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................... xii

EKLER LİSTESİ ................................................................................................... xvii

BÖLÜM I

GİRİŞ

1.1. Problem ............................................................................................................... .4

1.2. Araştırmanın Amaç ve Kapsamı .......................................................................... .8

1.3. Araştırmanın Önemi ............................................................................................ .9

1.4. Araştırmanın Yöntemi ......................................................................................... 13

1.5. Tanımlar .............................................................................................................. 15

BÖLÜM II

KURAMSAL AÇIKLAMALAR

2.1. Çok Yönlü Tasarımın Önemi ............................................................................... 16

2.1.1. Doğal ve Yapay Çevre İle Uyum ............................................................... 17

2.1.2. İnsan Odaklı Tasarım Stratejileri ................................................................ 20

2.2. Alt Sonuç ............................................................................................................ 43

BÖLÜM III

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

3.1. Uluslararası Çalışmaların Değerlendirilmesi ........................................................ 44

3.2. Adana İli ve Isı Yalıtımı ile İlgili Çalışmaların Değerlendirilmesi ........................ 49

ix

BÖLÜM IV

ARAŞTIRMA ALANI-İNCELEME İLİŞKİSİ

4.1. Adana İli Özellikleri ............................................................................................ 54

4.1.1. İklimsel Özellikleri .................................................................................... 54

4.1.2. Kentsel Özellikleri ..................................................................................... 56

4.1.3. Yapılaşma Özellikleri ................................................................................ 58

BÖLÜM V

DURUM ÇALIŞMASI, TARTIŞMA VE YORUM

5.1. Konut Örnek 1 ..................................................................................................... 63

5.2. Konut Örnek 2 ..................................................................................................... 76

5.3. Alt Sonuç ............................................................................................................ 81

BÖLÜM VI

SONUÇ VE ÖNERİLER

6.1. Sonuç .................................................................................................................. 82

6.2. Öneriler ............................................................................................................... 84

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 85

EKLER ..................................................................................................................... 87

ÖZGEÇMİŞ ............................................................................................................. 97

x

KISALTMALAR LİSTESİ

ABSA (Association of Building Sustainability Assessors) Bina Sürdürülebilirlik

Değerlendirmecileri Kuruluşu.

BASİX Bina sürdürülebilirlik indeksi.

TSE Türk Standartları Enstitüsü.

XPS Ekstrüde Polistren Köpük.

EPS Expande Polistren.

OSD Oxford English Dictionary.

İZODER Isı Su Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği.

WGBC (World Green Buıldıng Councıl) Dünya Yeşil Bina Konseyi.

LEED, BREEAM, CASBEE, GREEN STAR WGBC’ye göre dört ana sertifika

sistemi.

NSW (New South Wales) Avustralya’nın güney doğusunda eyalet

xi

TABLOLAR LİSTESİ

Sayfa

Tablo 1. Diğer Ülkeler ve Türkiye’de Yalıtım Politikaları ............................................ 2

Tablo 2. Araştırma Yöntemi Yapısı ........................................................................... 14

Tablo 3. İç Mekânda Fiziksel Konfor Parametreleri (FKP)-Çevresel Etkileşim Matrisi

(ÇE) ............................................................................................................. 22

Tablo 4. Bir Mekânda Sağlanması Gereken Koşullar ................................................. 41

Tablo 5. Bilimsel Çalışmalar ..................................................................................... 50

Tablo 6. Adana Büyükşehir ve merkez ilçe belediyeleri 2010-2014 stratejik planları . 51

Tablo 7. Konut Örnek 2 ile Örnek 1’in Tasarımsal Isı Yalıtım Değerlendirmesi......... 76

xii

ŞEKİLLER LİSTESİ

Sayfa

Şekil 1: 2002 Yılı Toplam Yalıtım Pazarı Büyüklükleri ............................................. 1

Şekil 2. Doğal Yaşamda Çevrenin Etkilerinden Koruyan, İlkel Barınma Alanları ....... 4

Şekil 3. Isı Muhafazalı, Tek Katlı Yığma Bina ve Giderek Yükselen, Çevreyle

Etkileşimi Farklılaşan, Az Katlı Konut Binası............................................... 5

Şekil 4. Yakın Çevresinin Plansız Yapılaşmasıyla Doğal Koşullardan Olumsuz

Etkilenen Çok Katlı Binalar .......................................................................... 5

Şekil 5. Yaşamsal Çevre Bilinci ................................................................................. 6

Şekil 6. Ana Kabukta Kendi İçinde Muhafaza Edilmiş Her Bir Sarımsak Tanesi ve Her

Bir Nar Öbeği Örneği ................................................................................... 7

Şekil 7. Çok Aşamalı Tasarım Hatalarının Mekânlarda, Dolayısıyla Binalarda Yarattığı

Yalıtım Problemleri ve Sağlıksız Bina Yığını Oluşum Döngüsü ................... 7

Şekil 8. Yeşil ile İfade Edilen Konfor Kuşağının Üstünde Seyreden İklim Verileri ..... 9

Şekil 9. Yıllık Isıtma Enerjisi İhtiyacı ve Bina Enerji Verimliliği İndeksi .................. 11

Şekil 10. Bir Dairenin Isıtma ve Soğutma Olarak Toplam Enerji İhtiyacı ve Hedeflenen

Tasarrufa Yakın Değerleri ile Üç Yıldızlı Sertifikası. .................................... 12

Şekil 11. Mimaride Geçişler, Arayış Ve Buluşlarla Mimar-Kullanıcı-Fiziki Çevre

İletişim Ortamı ........................................................................................... 16

Şekil 12. Uluslararası Tasarım Stratejilerinde Tüketimlerin Azaltılması, Doğal Kaynak

Kullanım Sistemleri .................................................................................... 18

Şekil 13. Singapur Sanat Merkezi .............................................................................. 19

Şekil 14. Birim Mekânda Sağlanması Gereken Tasarım Stratejileri ............................ 20

Şekil 15. İç Mekanda Yakından Uzağa Doğru Çevre Algısı. ...................................... 21

Şekil 16. Yüzeyde Isı Geçişi ile Yapı Bileşeninin Etkileşimi ...................................... 23

Şekil 17. Soğutma Yapılan Mekân ile Yapılmayanda Döşeme-Duvar Kesişimi Termal

Kamera Görüntüsü ..................................................................................... 24

Şekil 18. Pencere Üzeri Isı Kaçışı Termal Kamera Görüntüsü .................................... 24

Şekil 19. Elektrik Priz Yuvası Gibi Açıklıklardan Isı Kaçışı Termal Kamera Görüntüsü

................................................................................................................... 25

Şekil 20. Duvar ve Döşemedeki Açıklıkların Yalıtılması. ........................................... 25

Şekil 21. Kuzeydeki Balkonların Ayrı Oda Olarak Kapalı Alana Çevrilmesi .............. 26

Şekil 22. Singapur’da Çok Katlı Binada Pencere-Balkonlar ....................................... 26

xiii

Şekil 23. Ailenin Biraraya Geldiği Yüksek Tavanlı, Aydınlık, Mutfak Mekânı .......... 27

Şekil 24. Konutta Yaz Aylarında Kaldırılan Halılar İçin Depolama Alanı İhtiyacı ..... 29

Şekil 25. Kuzey Balkonu ile Bitişik Odada, Isı Yalıtımsız Duvara Yaslanmış Kısmen Isı

Tutucu Gardrop. ........................................................................................ 30

Şekil 26. Gardrobun Yaslandığı Kuzeydeki Balkon Duvarı. ....................................... 30

Şekil 27. Islak Hacim - Oda Arası Isı Tutucu Kabuk Olarak Gardrop ........................ 31

Şekil 28. Batıda, Yazın En Çok Isı Alan Dış Cephe Duvarı ile Ebeveyn Yatak Odası

Arasındaki Tampon Alan: Giyinme Odası. ................................................... 31

Şekil 29. Ana Cadde Üzerindeki Binanın Tasarım Kararında, Her Dairenin

Pencerelerinin Tamamında Panjur Kullanılması ile Çok Yönlü Yalıtım ........ 32

Şekil 30. Hava Geçirimlilik Testi ............................................................................... 33

Şekil 31. Test Sonucuna Göre Gerekli Görülen Mineral Yünü ile İçten Tavan Yalıtımı

..................................................................................................................... 34

Şekil 32. Nem Almış Duvarda Duvar Kâğıdı Kaplaması ............................................ 34

Şekil 33. Aynı Duvarın Termal Kamera Görüntüsü .................................................... 34

Şekil 34. Hijyen Gerektiren Mekanlarda Ahşap Kullanımı. ........................................ 35

Şekil 35. Sıcak İklimlerde Soğuk Malzeme: Mermerin, Yer Döşemesi Olarak Tercih

Edilmesi ..................................................................................................... 35

Şekil 36. Konutlarda Kullanım Kolaylığı Sağladığı İçin Sıklıkla Kullanılan Seramik Yer

Döşemesi ................................................................................................... 36

Şekil 37. İçeri Alınan Balkonda Kolonun Mekânları Ayırıcı Olarak İşlevlendirilmesi. 37

Şekil 38. Koltukların İki Oturumu Sınırlayıcı Olarak Tefrişi ...................................... 37

Şekil 39. Konutun Merdiven Evine Bakan Duvarında Yalıtım Gerekliliği .................. 38

Şekil 40. Bina Boyunca Devam Eden, Düşey Hava Bacaları Gibi Çalışan Merdiven

Kovasında Kabarma ..................................................................................... 39

Şekil 41. Isı Geçişlerine, Nemlenmelere, Zararlı Organizmaların Üremesine Neden

Olabilecek Ortak Alanların Yalıtılması. ........................................................ 39

Şekil 42.Yalıtımsız Aydınlatma ve Havalandırma Şaftı Problemleri ........................... 39

Şekil 43. Havalandırma Şaftına Bakan Yatak Odası ................................................... 41

Şekil 44, 45,46. Aynı Karanlık Odanın Depolama Alanı Olarak Kullanımı ................ 42

Şekil 47. Basix Tarafından Teşvik Edilmiş Sürdürülebili Çok Katlı Nitelikleri ........... 47

Şekil 48. Basıx Sertifikası’ Nda Kullanıcı Verileri ile Tasarruf Hedefleri ................... 48

Şekil 49. Enerji Kimlik Belgesi Uzmanlarınca Hazırlanan Kimlik Belgesi ................. 49

Şekil 50. İklimsel Bölgelerine Göre Anadolu‘da Geleneksel Yapı Tipleri .................. 53

xiv

Şekil 51. Yörenin Konut Mimarisi; Az Katlılarda Kolonlar Üzerinde Yükselmesi ..... 54

Şekil 52. Alçak Basınç Bölgesi Çukurova'ya Denizden ve Toros Dağları’ndan Gelen

Hava Akımı .................................................................................................. 55

Şekil 53. Adana’da Yaz Aylarında Ortalama Sıcaklık Değerleri Yeşil ile İfade Edilen

Konfor Kuşağının Üstünde Seyretmektedir ................................................... 56

Şekil 54. Güneyde Tarihi Merkez, Kuzeyde Yeni Kent Merkezleri ........................... 56

Şekil 55. Beş Merkez İlçesi ........................................................................................ 57

Şekil 56. Kuzey Adana............................................................................................... 57

Şekil 57. Adana’da, Hızlı Kentleşme, Teknik Donanımı Gözden Geçirilmesi Gerekli,

Çok Katlı Konut Stoku ................................................................................. 58

Şekil 58. Eski Binalarda Tercih Edilmeyen Yalıtımsız Son Kat Konutlar .................. 59

Şekil 59. Bulvar Üzerinde Yalıtıma İmkân Vermeyen Güneş Enerjili Eski Bina Terası

ile Yeni Bina Son Kat Konutları ................................................................ 59

Şekil 60. Adana Kentsel Gelişim Bölgeleri ................................................................ 60

Şekil 61, 62. Bitişik Nizam Bloklardan Ceyhan Apt. ve Yolun Batısında Dr. Salim

Serçe Apt ................................................................................................... 61

Şekil 63. Örnek Konutlar Bilgi Şeması ...................................................................... 62

Şekil 64. Ceyhan Apt. Planı. ...................................................................................... 62

Şekil 65. Dr. Salim Serçe Apt. Planı. .......................................................................... 62

Şekil 66. Antre İle Bitişik Merdiven Evi Duvarındaki Isı Farklarının Neden Olduğu

Yoğuşma ve Kabarmalar ............................................................................ 64

Şekil 67. Batıda Caddeye Bakan Mutfak ve Yalıtım Gerektiren Asansör Boşluğu İle

Arakesiti. ................................................................................................... 64

Şekil 68. Hava Dolaşımının Yeterli Sağlanmadığı Mutfakta Yer ve Tavan

Döşemesindeki Küf ve Nem ....................................................................... 65

Şekil 69. Mutfakta İçeri Alınan Balkonla Cadde Arasında Çift Pencereli İçten Yalıtım.

................................................................................................................... 65

Şekil 70. Isı, Nem, Gürültü, Zehirli Gaz Yalıtımı Sağlanmış Çift Pencere Uygulaması

................................................................................................................... 66

Şekil 71. Cadde Üzeri Pencerede Ses Yutucu Yalıtım Detayı .................................... 66

Şekil 72. Cephede Balkon Kenarlarındaki Açıklıklar ................................................. 67

Şekil 73. Batıda Caddeye Bakan Salon ve Öncelikli Yalıtım Gerektiren Arakesiti. ..... 67

xv

Şekil 74. Balkonun PVC Lambri Kapama Yan Açıklıkları, Isıtma/Soğutma Yapılmayan

Bitişik Mahaller, Isı Geçirmezliği Sağlayan Yalıtım Uygulaması Gerektiren

Problemlerdir ............................................................................................... 68

Şekil 75. İçeri Alınan Balkon Alt ve Üst Döşemeleri Dış Hava Koşullarıyla Direk

İrtibatlı Olması, Yalıtım Yapılmadığında TV’Lİ Bölümün Salonun Diğer

Bölümlerine Göre Isınmaması ya da Soğumamasına, Oda Performansını

Düşürmesine Neden Olur.............................................................................. 68

Şekil 76. Küçük Hareketlerle Dönülen PVC Kapamaların Döşemeyle Birleşim

Yerindeki Isı Kaçış Noktaları ....................................................................... 68

Şekil 77. Doğu Batı Yönlü Alt Kat Ara Dairelerde Çevre Bina Gölgesinde ve Yatayda

Konut İç Kısmında Kalan Mekânlar.............................................................. 69

Şekil 78. Ara Odanın Ardiye İhtiyacına Cevap Veren Kullanımı ................................ 70

Şekil 79. Ara Odanın Ardiye İhtiyacına Cevap Veren Kullanımı ................................ 71

Şekil 80. Ara Oda Penceresinin Açıldığı Havalandırma Şaftı ..................................... 71

Şekil 81. Dış Cepheye Kullanımı Olmayan Dört Duvar Yatak Odaları Plan .............. 72

Şekil 82. Dış Cepheye Kullanımı Olmayan Dört Duvar Yatak Odaları. ...................... 72

Şekil 83. Dış Cepheye Kullanımı Olmayan Dört Duvar Yatak Odaları. ...................... 73

Şekil 84. Oda ve Merdiven Evine Bitişik Islak Hacim Duvarı .................................... 73

Şekil 85. Kullanılmayan Üst Kat ve Islak Hacim Arasındaki Isı Farkı Nedeni Oluşmuş

Nem ve Kabarma ...................................................................................... 74

Şekil 86. Islak Hacimlerde PVC Kapı ........................................................................ 74

Şekil 87. Kalorifer Borusunun Döşemede Yalıtımsız Geçişi İle Yarattığı Isı Transfer

Noktası ...................................................................................................... 74

Şekil 88. Duvarlarda Yer Alan Kablo Kanalları, Priz Açıklıklarından Isı Kaçışı ......... 75

Şekil 89. Baca ve Boruların Çevre Açıklıkları Hava Geçirimsiz Olmalıdır ................. 75

Şekil 90. Aydınlık ve Havalandırılabilen Merdiven Kovası- Suni Aydınlatılan, Rutubetli

Merdiven Kovası ........................................................................................ 77

Şekil 91. Asansör Boşluğuna Bitişik Mutfak Dolapları ve Tezgah Arası Seramik

Kaplama ile Kısmi Isısal Yalıtım. ............................................................... 77

Şekil 92. Cephedeki Pencerelerde Hareketli Gölgelendirme Elemanı ile Kısmi Yalıtım.

................................................................................................................... 78

Şekil 93. Yüksek ve Az Katlı Binaların Birbirlerine Yakın Konumları ile Olumsuz

Etkileşimi. .................................................................................................. 78

xvi

Şekil 94. Yüksek ve Az Katlı Binaların Birbirlerine Yakın Konumları ile Olumsuz

Etkileşimi. ................................................................................................ 79

Şekil 95. Batıdaki Mekânların Yazın Yalıtımsız Duvarlardan Uzun Süre Isı Kazanımı,

Homojen Olmayan Isı Dağılımı. ............................................................... 79

Şekil 96. Kabuk Yalıtımsız, Panjur, PVC Çift Cam Pencere ve Petekle İç Termal

Performans. Sağlanması ............................................................................ 80

Şekil 97. Islak Hacimlerde Isıtma .............................................................................. 80

Şekil 98. Konut İç Mekân Tasarımında Çeşitlenen İhtiyaçlar ..................................... 81

Şekil 99. Yüksek Katlı Yaşam, İç ve Dış Çevresiyle de İnsan Doğasına Uygun, Yüksek

Kalite ile Doğru Orantılı Olmalıdır ............................................................. 82

Şekil 100. Nitelikli Teknik Eleman ve Doğru İstemde Bulunan Bir Toplum, Problemi

Yok Edilmiş Kurgu ve Çevre Düzeni ......................................................... 84

xvii

EKLER LİSTESİ

Sayfa

Ek 1: Isısal Konfor Tasarımı İçin bilgisayar Programı Paketleri ................................. 87

Ek 2: Dört Ana Sertifika Sistemleri .......................................................................... 89

Ek 3. NSW Sertifika Sistemi ...................................................................................... 93

BÖLÜM I

GİRİŞ

Doğanın enerji potansiyelleriyle, günümüzde insanın vaktinin neredeyse

tamamını geçirdiği iç mekânların etkileşimi farklılaşmıştır. Yapının üretiminden,

kullanım ömrünü tamamlayıncaya kadar olan yaşam sürecinde iç mekânların nitelikli

tasarlanması, yaşanırlılığını sağlıklı devam ettirmesi, kullanıcısına fayda ve değer

yaratması büyük önem kazanmıştır. Konutlarda sıcaklık, soğukluk, gün ışığı, rüzgâr,

nem gibi, fiziki çevredeki ısısal etkenlerin, farklı eylem mekânlarının ihtiyacına göre,

kontrollü ve bilinçli dâhil edilmesi, yalıtım ile sağlanabilmektedir.

Isı yalıtımı şu açılardan gerekli ve önemlidir:

• Kullanıcısına verimli, sıhhi, konforlu ortam oluşturması,

• Enerji kaynaklarının ekonomik tasarruflu kullanılması, ülke ekonomisi ve

çevreye rasyonel katkı sağlaması,

• Binaların işlevine uygun olarak, taşıyıcı sistemi ve yapı bileşenleri ile

değerini uzun yıllar koruması, bakım ve işletim masraflarının azaltılması,

• Yenilenebilir enerji potansiyellerinin değerlendirilmesi.

Ülkemizde enerji tüketiminin sektörler içinde sanayiden sonra en çok binalarda,

binalarda da ısıtma ve soğutma yüklerinden kaynaklandığı bilinmektedir. En çok

enerjiyi tüketirken, uluslararası bilinç düzeyi ve tasarrufta çok geri kalmış olmamız

kaygı vericidir (Bkz. Şekil 1).

268

116

312,55

0

50

100

150

200

250

300

2002 Yılı Yalıtım Pazarı (milyonm3)

Amerika Batı AvrupaDoğu AvrupaTürkiye

Şekil 1. 2002 yılı toplam yalıtım pazarı büyüklükleri. (Şen, 2006)

2

20.y.y. başarında dünyada yalıtım çalışmaları başlamışken, Türkiye’de ilk olarak

1970' de TS825 ile ‘ Binalarda Isı Yalıtım Kuralları’ yer almıştır. (Tablo1. Bkz.) Bu

kuralların uygulanması da isteğe bağlı bırakılmış, zorunlu kılınmamıştır.

Tablo 1

Diğer Ülkeler ve Türkiye’de Yalıtım Politikaları

TARİH YETKİLİ UYGULAMA AÇIKLAMA 20.y.y. başları

Dünyada yalıtımla ilgili çalışmalar başlamıştır.

İlk olarak 1970

TSE “TS 825 Binalarda Isı Yalıtım

Kuralları”

Zorunluluk getirilmemiştir.

1973 Petrol krizi önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur.

1977 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

“Isıtma ve Buhar Tesislerinin Yakıt

Tüketiminde Ekonomi Sağlanması ve Hava

Kirliliğinin Azaltılması Yönetmeliği”

Bu konuda önemli bir adım atılmıştır.

30.10.1981 “Isı Yalıtım Yönetmeliği” Yürürlüğe konmuştur.

16.01.1985 Üzerinde çeşitli değişiklikler yapılmıştır.

1994 “Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sözleşmesi”

Yürürlüğe girmiştir.

1995 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

“TS 825 Binalarda Isı Yalıtım

Kuralları”

Revize çalışmalarına başlanmış

1997 Kyoto Protokolü Üye ülkelerle hedefler konarak imzalanmıştır.

29.04.1998 TS Teknik Kurulu TS 825

Onaylanarak yürürlüğe girmiştir

14.06.1999 TS 825

23725 sayılı resmi gazetede yayınlanması

14.06.2000

TS 825

Zorunlu standart olarak, yeni yapılacak binalarda uygulanmaya başlamıştır.

04.01.2003

AB Ülkeleri Binaların Enerji Performansı yönetmeliği

Yürürlüğe girmiştir.

04.01.2006

Üye ülkelerde zorunlu olarak uygulanmaya

başlandı.

02.05.2007 ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU

26510 sayılı resmi gazetede yayınlanması

09.10.2008 Bayındırlık ve İskân Bakanlığı

BİNALARDA ISI YALITIMI

YÖNETMELİĞİ

27019 sayılı resmi gazetede yayınlaması

01.01. 2011 Binaların ısıtma, soğutma ve aydınlatma maliyetleri ile ısı yalıtımı durumlarını gösteren enerji kimlik belgesi yeni binalar için zorunlu, eski binalar için de 2017

yılına kadar geçiş süreci tanındı.

3

Türkiye’de ‘ısı yalıtımı’ denilince, binanın çevre ve iklim koşullarıyla en fazla

etkileşim yüzeyi olan dış cephelerde uygulanan ‘mantolama’ akla gelmektedir. XPS

(Extrüde Polistren ) Isı Yalıtımı Sanayicileri Derneği’nin son 10 yıl değerlendirmesine

göre; Türkiye’de ısı yalıtımı sektörü her yıl %20, mantolama (dıştan ısı yalıtımı) pazarı

ise son 5 yıldır her yıl % 35 büyüme göstermektedir.

Yalıtım malzemesi firmalarınca olumlu karşılanan bu gelişme, ülkemizde konut

binalarında %88’inin tek camlı, %90’ının çatı yalıtımsız, 2,5 milyon yapının da

ruhsatsız olduğu da göz önünde bulundurulduğunda, teknik ve bilimsel açıdan yeterli

olmadığı açıktır. Bina cepheleriyle kalan, tam ve bütünsel olmayan yalıtım çabaları,

yanlış örgütlenme; yeniden yapım masrafları, malzeme ve zaman tüketimleri ile enerji

politikalarımızda büyük ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Çok katlı binalarda

temelden çatıya/terasa, merdivenkovasından dış cephe sıvasına, yapı iç mekân

mobilyalarından pencerelerde gölgelendirme elemanına kadar bir yalıtım organizasyonu

olması gereklidir. Sadece mantolama yapıldığında ısı köprüleri, yoğuşma gibi

yalıtımdan önceki problemlerin, farklı ara yüzlerde, farklı yapı bileşenleriyle devam

edeceği açıktır.

Isı yalıtım standartlarını olduğu gibi çevirerek uygulamaya koyduğumuz Avrupa

ülkelerinde, bina yalıtımından bahsedilirken; ‘building envelope’ kavramı kullanır.

OSD (Oxford English Dictionary)’ ye göre ‘envelope’ kelimesinin orijini 18.yy

başlarında ‘bir mektup kâğıdının kaplaması’ndan gelerek, ‘saran, kaplayan, katman’,

anlamındadır. (Alexander, 1977) ‘Building envelope’ teknik terim olarak; bir binanın

dış hava koşullarıyla doğrudan ya da dolaylı olarak irtibatlı tüm duvar, döşeme, çatı,

teras, kapı, pencere, aydınlatma, havalandırma, merdiven boşluğu, tesisat bacası, kolon,

kiriş gibi yapı bileşenlerini saran katman, kabuktur.

‘Mantolama’yı ise; D.Hasol’un (1998) Mimarlık ve Yapı Terimleri Sözlük

tanımına göre; casing, jacketing (Eng.), enrobage (Fr.) ; binanın sadece dış yüzeyden

kaplanması, kısmi bir giydirme olarak tanımlayabiliriz. Yapıda antre, salon, mutfak, wc,

banyo, oturma odası, yatak odası, kiler gibi birim alanların ısıl konforunun, ihtiyacına

göre kendi içinde muhafazasının sağlanması ise; ‘mekânsal ısı yalıtımı’dır.

4

1.1.Problem

Konut binalarında yalıtım gerektiren başlıca mekânsal problemler şu şekildedir:

• Çok katlı konutlarda insan sağlık şartları ve veriminin azalmış olması,

• Başta tasarım ve planlama tutarsızlıklarının neden olduğu istenmeyen ısı

kazançları, enerji, zaman ve ekonomik kayıpların artmış olması,

• İçinde yaşadığımız yapıların kimyasının farklılaşması, fiziksel dayanımının

azalması,

• Günümüzde iç mekân kavramından beklentiler ve sunumlar değişim gösterdiği

halde yapı bütününde kalite anlayışı, bakım ve işletim bilincinin olmayışı,

• Problemlerin günübirlik çözümlerle geçiştirilmesi, sürdürülebilirliğin

sağlanamamış olmasıdır.

Dışarıdaki olumsuzluklara ve sert iklim koşullarına karşı bireyleri koruyan,

tehlikeleri ortadan kaldıran, barınma eylemini gerçekleştirdiğimiz yerler, her zaman

güvenli ve koruyucu bir çevrenin sembolü olmuştur (Bkz. Şekil 2).

Şekil 2. Doğal yaşamda çevrenin etkilerinden koruyan, ilkel barınma alanları

Doğal çevreden, insanın şekillendirdiği yapay çevreye geçiş sürecinde inşa

edilen az katlı, yığma tuğla ya da taş yapılarda duvarlar oldukça kalın olduğundan,

malzemenin gündüz ve gece oluşan ısı farklarını yaşama mekânına hızlı iletmesinin

önüne geçilebiliyordu (Bkz. Şekil 3). Teknoloji geliştikçe, hafif yapı malzemeleri ve

yapım teknikleriyle çok katlı betonarme ve çelik iskelet sistemlerdeki malzeme

kalınlıkları azalmıştır. Göçle artan nüfusa ekonomik ve hızlı çözüm olan, kentlinin de

yaşam kolaylığı bulduğu çok katlı konutlarda, istenmeyen ısı kayıp ve kazançları, ısı

5

yalıtımı problemlerini, yapı bütününde kalite ve bunun uzun yıllar devam etmesi

gerekliliği konularını gündeme getirmiştir.

Şekil 3. Isı muhafazalı, tek katlı yığma bina ve giderek yükselen, çevreyle etkileşimi farklılaşan, az katlı

konut binası (Saban, 2006).

Şekil 4. Yakın çevresinin plansız yapılaşmasıyla doğal koşullardan olumsuz etkilenen çok katlı binalar

Yasadığımız çevreye, mekâna ilişkin birçok problemin birbiri ile iç içe olduğunu

ve bir noktadaki kopukluğun tüm halkaları doğrudan ya da dolaylı olarak toplumsal

çevreyle etkileşim içinde olduğunu düşünürsek, mekânsal sorunların çoğunun temelinde

tasarım ve planlama tutarsızlıklarının yattığını görürüz (Bkz. Şekil 4). Süregelen dar

kapsamlı ve kısa ömürlü yaklaşımlar, günümüzde artık basa çıkılmaz büyüklükte

sorunlar halini almaya başlamış, sürekli gelişen dünya standartlarını yakalamak ve uzun

6

erimli dönüşümler gerçekleştirmek giderek daha da zor bir hale gelmiştir. (Uğurlu,

2004)

Şekil 5. Yaşamsal çevre bilinci ( Uğurlu, 1993).

Günümüzde iç mekân kavramı, fiziki konfor, iklimsel veriler ve çevreye

göre tasarım, malzeme, uygulama, donatılar, hava kalitesi, ısısal konfor, kullanıcı

istem ve kontrolünün sağlanması gibi bileşenleriyle değişim göstermiştir. Bir konut

binasında her dairenin ayrı kullanıcısı olduğu gibi, daire içindeki odalar da çeşitli

parametrelerle ayrı kimliktedir. Birçok tasarımcıya göre; Mimarlık bir bütündür; içte

başlar, belli bir amaçla, kişi veya kişilerin gereksinimini karşılayacak bir biçimde,

eylemlerin sürdürüldüğü mekân veya mekânlarla oluşturulur. İç mimari esas oluşumdur,

dışa yansıyan ise onun kabuğudur (Şensoy, 1984).

Doğal olandan bir örnek verecek olursak; bütünde aynı kabuk içinde yer alan

sarımsak tanelerinin her biri de kendi kabuğuyla muhafazalıdır. Dışta yer alanın, dış

ortam etkisine rağmen, ortadakiyle aynı kalitede olabilmesi, kabuk bünyesinde homojen

ısıl etki ve gerekli şartların sağlandığını göstermektedir. Narın zar ve yer yer kalın

tabakalarla bölünmüş odacıkları da meyveyi olgunlaştıran ısı kaynağından o odacığın

konumuna, ihtiyacına göre faydalandığını göstermektedir (Şekil 6, Bkz.).

7

Şekil 6. Ana kabukta kendi içinde muhafaza edilmiş her bir sarımsak tanesi ve her bir nar öbeği örneği

İnsanoğlunun yaşam sürecindeki temel aktivitelerin başında çalışma, dinlenme,

beslenme ve uyuma gelmektedir. Bir konutta bütün aile bireyleri kendi yaşam

birimlerinde sağlıklı, rahat ve mutlu mu? Yani, çalışma ortamındaki olumsuz koşulların

giderilmesi; dinlenme ve uyuma ortamının kullanıcının ihtiyaç ve doğasına en uygun

hale getirilmesi; tasarım kararları, iç hava kalitesi; yalıtılması ile ilgili fiziki

koşulların düzenlenmesi gerekliliği kullanıcıyı olumsuz yönde etkileyen mekânsal

problemlerdir.

Şekil 7. Çok aşamalı tasarım hatalarının mekânlarda, dolayısıyla binalarda yarattığı yalıtım problemleri ve

sağlıksız bina yığını oluşum döngüsü

8

İşveren, tasarımcı, üretici, uygulayıcı, denetleyici ve kullanıcılar olarak aynı

yanlışları tekrarlayarak gösterdiğimiz döngüyü, yapı hizmet süresinin sağlıklı biçimde

devam ettirilmesinde sağlayamamaktayız (Bkz. Şekil 7).

1.2. Araştırmanın Amaç ve Kapsamı

İnsan, aile, toplum, kentli oluşum dalga boyunda ilk etkileşim kişinin içinde

bulunduğu iç mekânıdır. Bruno Zevi (1957) ‘Mekân Olarak Mimari’ adlı eserinde iç

mekânları mimarlığın ana öğesi olarak ele alır ve tüm mimarlık tarihini bu açıdan

yorumlar. Yaşayan ve yaşatan iç mekânların tasarlanması/ iyileştirme yapılması/binanın

kullanım ömrünü tamamlaması kararlarını etkileyecek mekânsal yalıtım problemleri

incelenmiştir. Araştırmanın amaçları şunlardır:

• Doğal konumu ve meteorolojik verileri ile uzun süre sıcak ve nemli hava

etkisinin getirdiği problemleri, araştırma alanı Adana ilinde, konut bina kabuk

bileşenleri için yapılan önceki çalışmalara ek olarak, iç mekân kritikleriyle

irdelemek,

• İç mekân bileşenlerinin çok yönlü ilişkilendirilmesiyle iç hava konfor ve kalitesi

sağlamak, sürdürülebilir kılmak.

• Doğal ve yapay çevrenin fiziksel olumsuzluklarını bütünsel ısı yalıtımı ile en aza

indirerek, veri ve kaynakları, konutlarda verim ve faydaya dönüştürmek.

• Bu potansiyellerin kullanım sistemlerini teşvik ederek, herkes için ulaşılabilir

koşullar sağlamak.

• Mevcut konutların iyileştirilmesini, sağlamak, konut imalatının hedef kitleleri

olarak kullanıcıların, yeni edinecekleri konutlarda da tercihlerini yaparlarken,

tasarımcıdan yerel yönetimcilerine kadar tüm muhataplarına ‘yaşam alanında

bütünsel kalite’ yi şart koşacak bilinç ve farkındalıklarına katkıda bulunmak.

• Deprem ve diğer doğal afetlerle yaşamak zorunda olan ülkemizin, altyapıya

bağımlı olmadan, günümüz ve gelecekteki temel ihtiyaç ve isteklerini

uluslararası konut tasarım ve uygulamaları düzeyinde sağlamasına veri

hazırlamak.

• Bu araştırma başarılı olduğu takdirde doktora aşamasına taşıma hedeflenmiştir.

9

1.3. Araştırmanın Önemi

Sürdürülebilir yapı çevreleri oluşturulurken; her bir mekânın kullanım amacı,

gün ve mevsim gereklerine göre, tasarlanan sınırlı yapay çevrenin doğanın enerji

sistemi ile etkileşimli olmasıdır. Doğasıyla uyum içinde bir yapıda, fazla olan çevre

etkisinden yalıtılarak konfor koşullarında, havanın yapı bünyesinde dolaşması; nefes

alması, yaşamasıdır. İnsan yaşamının en önemli kaynağı hava, ciğerlere ve diğer

organlara giderken, burun kanalında kıllarla temizlenir, etten odacıklarda vücut ısısına

getirilir ve nemlendirmeyle vücuda dağılır.

Topoğrafik konumu ve iklim oluşumu sebebiyle, yaz aylarında aşırı sıcak ve

nemli olan kent içi binalar, doğal hava etkisinden uzak, birim konutlar ve kullanıcılar

hastalıklı ya da kısa ömürlü, kalitesiz yaşamaktadırlar (Bkz. Şekil 8). Bu konutlarda,

gün boyu nemli sıcak hava, trafik, elektronik makine ve insanlar nedeniyle sürekli ısınır.

Bu süreç içinde ısı, binadaki kaplama malzemeleri, beton, saydam yüzey geçişleriyle

mobilya ve diğer eşyalar tarafından da emilir. Gece ise çok az da olsa düşen atmosfer

ısısıyla birlikte bina tarafından emilen ısı açığa çıkar ve binadaki mevcut hava ile

birleşir. Dışarı atılmayan günün sıcağı, temizi ile yenilenmeyen hava, düzenli bakım

yapılmaması iç mekânda kontrollü ve dengeli olmayan ısıya neden olur.

Şekil 8. Yeşil ile ifade edilen konfor kuşağının üstünde seyreden iklim verileri (Yüceer, 2010).

10

Doğal konum ve iklim verileri esas alınarak gelişmesi gereken kentleşme

sürecinde, çok katlı bina sunum ve isteminin, yapı malzeme alternatiflerinin hızla

artması, birim yaşam kalitesini düşürmüştür. Bunun yanında sağlık ve konforun işlevsel

önceliği, iç mekânda lüks görünüm, popüler malzeme kullanımı ile yer değiştirmiştir.

Bugün, soğuk/ sıcak iklim bölgesi oluşuna bakılmaksızın her ilde aynı yapı

malzemesiyle, aynı tip çok katlı binalar bunun göstergesidir.

Ülkemiz genelinde ve Çukurova gibi konumu sebebi ile nem oranı yüksek, sıcak

bölgelerde yalıtım, yalnız soğuğa karşı bir önlem zannedilmekte ve ek maliyet olarak

görülmektedir. Soğutma ısıtmadan daha pahalı olduğu halde, ‘Isı İhtiyacı Kimlik

Belgesi bulunmakta, fakat ‘Soğutma Yükü Belirleme ve Azaltma Belgesi’ne gerek

duyulmamaktadır (Bkz. Şekil 9).

11

Şekil 9. Yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı ve bina enerji verimliliği indeksi.

Türkiye’den çok önce yalıtım ve enerji koruma çalışmaları başlatan gelişmiş

ülkelerde yalıtım, çevrenin zararlı etkilerine önlem olduğu gibi, doğru malzemelerle

faydaya dönüştürme hedeflenmiştir (Bkz. Şekil 10).

12

Şekil 10. Bir dairenin ısıtma ve soğutma olarak toplam enerji ihtiyacı ve hedeflenen tasarrufa yakın

değerleri ile üç yıldızlı sertifikası.

Yatırımcı inşa sırasında duvar, kolon, kapı, pencere, döşeme gibi yalıtımı da

yapı bileşeni olarak binadan ayrı düşünememelidir. Asıl maliyet yaratan konu ise

yalıtımcılardan kaynaklanmaktadır; Avrupa’da insan sağlığına zararlı olduğu tespit

edilip kullanımdan kaldırılan malzemelerle, yapının bir bölümündeki kısmi kaplama,

yeterli yalıtım değildir. Çatı kaplaması, yalıtımı ya da teras yalıtımı olmayan binada

sadece dış cephe yalıtımı yapılması, iklim bölgesine göre en az duvar kalınlığı kadar

olması gereken malzemesinin 3cm kullanılması, detay hatalı ‘yalıtımlı bina’ lar, baştaki

maliyetine, işletimi sırasında yalıtım öncesi masraflar eklenerek yatırımcıyı

caydırmaktadır. Bu durum, problemin, kullanılmakta olan eski ve yeni tüm yapılarda

devam etmesine neden olmaktadır.

Hassas ve bütünsel yalıtım ile çevrenin olumsuz etkilerini konfor ve

ekonomik faydaya dönüştürme konularında acilen bilinç ve çoğunluk yaratılması,

yapıların irdelenmesi ve iyileştirilmesi bu tez çalışmasının yapılmasını

gerektirmiştir.

13

F.Y. Uğurlu’nun belirttiği gibi insanoğlu yaşadığı çevre içinde sürekli bir

değiştirme ve düzenleme çabası içinde olmuştur. Ancak bu çaba çoğu kez bilinçsiz ve

sadece anlık çözüme yönelik olduğundan, meydana getirdiği değişimlerin doğurduğu

yeni problemleri öngörücü ya da önleyici yaklaşımlar gerçekleşememiştir. Bu nedenle

ortaya konan çözümler bilimsel olmaktan uzak, yaratıcı yönden çok sığ ve aynı

zamanda kendi çıkarını sınırlayan bir özellik göstermektedir.

1.4. Araştırmanın Yöntemi

Sıcak iklim bölgelerinde iç mekân ısısal konfor şartları, yalıtım-enerji tüketimi-

kullanıcı bilinci konularını kapsayan tez, yönetmelik, bilimsel makale ve simülasyon

programları incelenerek araştırma verileri oluşturulmuştur. Çok katlı konut binalarında

tasarımsal ve çevresel birçok değişkenin etkileşimi matris kurularak ilişkilendirilmiştir.

İZODER tarafından düzenlenen, yalıtım sektörünün tüm bileşenlerini kapsayan ilk çatı

konferans ‘Yalıtım 2010’ tan elde edilen görsel ve yazılı verilerle zenginleştirilmiştir.

Çalışma bulguları ve alt sonuçlar araştırma alanında iki konut örneği karşılaştırılarak,

aşağıda açıklandığı şekilde bir yöntem izlenerek test edilmiştir (Tablo 2’ye Bkz.).

14

Tablo 2

Araştırma Yöntemi Yapısı

BÖLÜ

M I

BÖLÜ

M IV

, V

BÖLÜ

M II

1.

Basa

mak

2.

Ba

sam

ak

3.

Basa

mak

Yapılı çevrelerin iklimlendirilmesinde doğal süreç ve kuvvetlerin kullanılması,

problem tanımı

İnsanın doğayla uyumu- yapay çevrenin insana adaptasyonu,

çok yönlü tasarımın önemi

İç mekânda en yakın algılanandan,

dış çevreye fiziki konfor parametreleri

Bu parametrelerin birbiriyle olumsuz etkileşimi ile oluşan mekânsal yalıtım

problemleri

İç mekânda yaşam kalitesi için bütünsel,

enerji etkin sistem yaklaşımı gerekliliği

Uluslararası yapı sürdürülebilirlik çalışmalarının ve seçilen alan bilimsel ve yerel çalışmalarının

değerlendirmesi

Adana ili, iklimsel ve mimari özelliklerinin mekânsal yalıtım problemlerine neden olan karakteristik özellikleri,

araştırma alanı-inceleme ilişkisi

Seçilen konut binalarının mevcut iklimsel, kentsel ve yapısal durum değerlendirmesi

Bulgular ve yapılan durum çalışmaları değerlendirildiğinde kullanıcıya, ülke

ekonomisine ve çevreye sağlayacağı katkı çıkarsaması ve öneriler

BÖ

LÜM

III

BÖLÜ

M V

I

15

1.5. Tanımlar

‘Building envelope’: Bir binanın dış hava koşullarıyla doğrudan ya da dolaylı

olarak irtibatlı tüm duvar, döşeme, çatı, teras, kapı,

pencere, aydınlatma, havalandırma, merdiven boşluğu,

tesisat bacası, kolon, kiriş gibi yapı bileşenlerini saran

katman, kabuktur.

‘Mekânsal Isı Yalıtımı’: Yapıda antre, salon, mutfak, wc, banyo, oturma odası,

yatak odası, kiler gibi birim alanların ısıl konforunun,

ihtiyacına göre kendi içinde muhafazasının sağlanması.

‘Biyoharmoloji’ : Latince Bio, ‘canlı-yaşam-hayat, Harmonious, ‘uyumlu-

düzenli, Loji; ‘bilim-meslek kelimelerinden türetilmiştir.

Canlıların yaşam sürecinde doğal ve yapay olarak

oluşmuş fiziki çevre ile kullanıcı arasındaki uyumu

araştıran-inceleyen, rasyonel çözüm önerileri üreten ve bu

bilgileri uygulamada yapıya-binaya aktaran yeni bir bilim

dalıdır. Biyoharmolojinin tanımında yer alan doğal veya

yapay çevrenin canlıya uygun hale getirilmesi birçok

bilim dalını kapsamaktadır. (Ekinci, 2001)

‘Biomimesis’: Yunanca ’da Bios, ‘doğa’; Mimasis, ‘taklit etmek

kelimelerinden türemiştir. Doğal organizmaların

yapılaşma / oluşum süreçlerinin ve çözümlerinin taklit

edilerek / öğrenilerek yeni nesil tasarımlara ilham kaynağı

olması, kavramı 20. yüzyılın bir ürünü olarak literatüre

girmiş ve farklı disiplinler tarafından incelenmeye

başlanmıştır.(Arslan & Gönenç, 2008) İnsanoğlunun

problemlerine getirdiği çözümlerde, doğanın tasarım,

sistem ve oluşum süreçlerinden ilham alan bilimdir

(Blacha & Bots, 2008).

16

BÖLÜM II

KURAMSAL AÇIKLAMALAR

2.1. Çok Yönlü Tasarımın Önemi

Mimari tasarım süreci yer yer sondan başa dönülüp, eklenip, çıkarılan, soyut-

somut geçişli, yaratı, sanat uygulama yönleriyle fiziki çevremizi oluşturan en önemli

çalışma alanıdır (Bkz. Şekil 11). Doğanın parçası olan tasarımcının hayal ettiği ile hedef

kitlesinin algıladığı su altındaki, flu, yarı algılanır ortama benzer. Ortaya çıkan somut

çevreler, birbirleriyle çeşitli kombinasyonlarla etkileşim içindedir (Tablo 3’e Bkz.) .

Şekil 11. Mimaride geçişler, arayış ve buluşlarla mimar-kullanıcı-fiziki çevre iletişim ortamı

Geleneksel bakış açılarının vazgeçilmez öğelerinden “yatay-düşey etki, kitlelerin

dengesi, saydam ve sağır yüzeylerin oranı” gibi görsel algı ve estetiğe yönelik plan

kararları gerçekte binanın enerji verimliliği ile doğrudan ilgilidir. Binada ”yatay etkiyi”

vurgulamak üzere konan bir kiriş çıkıntısı, kış boyunca güneş ışınımını keserek binanın

ısısal verimini düşürebilir (Yüceer, 2010). Ya da bir dairenin bir bölümünün yalıtılmış

olması o dairenin bütünü hakkında olumlu karar verilmesinin tek gerekçesi olmamalıdır.

Mimar, tasarımın biçimsel kararlarını görsel etki, algı veya kullanım gibi konulara ek

olarak enerji verimliliği açısından da sorgulamalıdır. CAD tabanlı programları sadece

çizim için değil, aynı zamanda enerji çözümlemesi yapmak için de kullanabilmelidir.

GEÇİŞ ALANI SU BALESİNDEKİ AKTİVİTE HAZIRLIK ALANI ŞEFFAF-YARI ALGILANIR-SU ORTAMI

BULUŞ

SOMUT

SOYUT

DÜŞÜNCE

VERİ

BULUŞ YAPI ESKİZ

TASARIM SÜRECİ

17

Günümüzde bilgisayar teknolojinde program paketleri tasarımcıya katkı

sağlayarak, tasarım süresi kısaltmaktadır. Mimari tasarım da bu çerçevede yapılmalıdır.

Yaz ve kış dönemlerinde iç mekân ısısal konforu için gerekli olan ısı, nem, gün ışığı ve

havalandırma gibi iklimsel değerlerin modeller üzerinde denenebilmektedir. Yapının

hangi bölümlerinde yalıtım gerekli, bileşenlerinin biçim ve boyutunu ne olmalı

konularında çözüm seçenekleri analiz edilebilmektedir (Ek 1).

En yaygın program olan EKOTECT ile enlem, boylam, iklimsel veriler ve bina

çimleri veri olarak girilerek, üç boyutlu model ile fiziksel çevre kriterleri

değerlendirilebilmektedir. Üç boyutlu gün ışığı, ses, ısısal performans modelleri, iklim

ve güneş grafikleri elde edilebilmektedir.

İlgili yasalar da bina tasarımını etkileyen diğer öğelerdir. Ülkenin toplam

ekonomik kaynaklarının önemli bir bölümü konut üretimine, işletilmesine ve bakımına

ayrılmaktadır. Kullanıcı tercih ve istemleri ile konut sunuları bilimsel ve standart bilinç

düzeyinde olmadığı için, konut tasarlanırken, edinirken ve konutu kullanırken mekânsal

problemler yaşanmaktadır. Yapı Kimlik Kartı şartı çıkmış olsa da Yapı Garanti Belgesi,

Kullanım ile Bakım Klavuzu ve İşletme Belgesi gibi belgelerin düzenlenmesi ve

denetimlerinin yapılması şarttır. Gelişmiş ülkelerde daha sonraki bölümlerde ele

alınacak olan, bu bilgilerin tamamını kapsayan kullanıcının kayıplarını bizzat görerek

önlem aldığı sistemler, mekânlardaki yalıtım problemlerinin süreç ve nedenlerinin

tanımlanması açısından büyük öneme sahiptir.

2.1.1. Doğal ve Yapay Çevre İle Uyum

Doğadaki birçok organizma doğru yerde, doğru kaynakları kullanarak ve

yaşamsal çözümleri bularak hayatta kalmaktadır (Kalaycı, 2010). İnsan için de konfor

ögeleri, insanoğlunun en gelişmiş türü olduğu doğal çevre ve ona yakın ortamlardadır.

İnsanı doğal ve yapay çevresiyle merkez alan uluslararası enerji etkin tasarım

yaklaşımı ise öncelikle mevcut sağlıksız mekânların iyileştirilmesidir. Geleceğin konutu

için tüketimlerin azaltması, malzeme ve sistemlerin desteklenmesi, optimize edilmesi,

doğal enerji potansiyelleriyle verimli donanımlar kullanılması yönündedir ( Bkz. Şekil

12).

18

Şekil 12. Uluslararası tasarım stratejilerinde tüketimlerin azaltılması, doğal kaynak kullanım sistemleri

Çok yönlü tasarımda, doğal düzenin konfor ve mantığını yapay çevrede

sağlarken, doğadaki örneklerin çözümü, verdiği ipuçları, sürdürülebilir yapı çevrelerinin

oluşturulmasında önemli rol oynayan iki bilim dalı; ‘Biomimesis’ ve ‘Biyoharmoloji’,

ile incelenmektedir.

‘Biomimesis’e örnek olarak; doğadaki organizmalar metabolik faaliyetleri ile

mükemmel havalandırma sistemleri kullanmaktadırlar. Sıcak iklimlerde yaşayan küçük

hayvanlar ise yer altında yaşayarak, serin ve gölgelikli alanlar yaratırlar. Bir diğeri:

keseli hayvanlar ve kemirgenlerde bulunan kürk, ısı yalıtımı yüksek bir mekanizmadır.

Azaltılmış Tüketimler: Isı Yalıtımı

Hava Geçirimsizliği Azaltılmış Isı Köprüleri

Isı Geri Dönüşümü Pasif Soğutma

Verimli Donanım Isı Pompaları

Toprak Isısı Dönüştürücüleri Güneş Kolektörleri (Sıcak Su)

Fotovoltaik Yakıt Pili

Rüzgâr Jeneratörü

Pasif Sistemler (Pencereler) Hibrit Sistemler (Duvar Kolektörleri) Aktif Sistemler (Hava Kolektörleri)

Gün Işığı Sistemleri Güneş Koruma

Optimize Edilmiş Kazanımlar:

19

Sıcak havada güneşten korunma için olan uzun tüyler, kışın soğuk havayla dökülür ve

kısa tüylere kalır. Tüyler vücut ısı ihtiyacına göre, kaslarla birlikte açı değiştirerek daha

iyi bir yalıtım sağlarlar (Kalaycı, 2010).

Buradan yola çıkılarak tasarlanan Singapur Sanat Merkezi iklimsel kurgusu için

kutup ayılarının kürklerinin işleyişi incelenmiş ve tasarım teması ‘iklim değiştiren bir

kabuk yaratmak’ olan fikir öne çıkmıştır.

Şekil 13. Singapur sanat merkezi (Mimar: Michael Wilford, Mühendislik: Atelier One)

Kutup ayılarında kürkü oluşturan tüylerin boşluklu ve transparan olduklarını ve

altındaki derinin siyah olduğunu incelemişlerdir. Bu tüyler güneş ışığını yansıtarak

alttaki siyah deriye kadar inmesini ve orada absorbe edilmesini sağlamaktadırlar.

Singapur Sanat Merkezi’nde ele alınan sorun kutup ayısındakinin tam tersine, sıcaklığı

içeri almak değil, mümkün olduğunca düşürmekti. Bu nedenle yapının eğimli kabuğu

çift kabuk olarak tasarlanmış, dış kabuk ise yansıtıcı alüminyum paneller ve gölgelik

sistemlerinden oluşan çerçeve sistemleriyle kaplanmıştır. Kutup ayılarında kas

sisteminin tüylerin açısını değiştirmesine benzer şekilde, kabuktaki paneller fotovaoltaik

panellerin etkisi ile yer değiştirebilmektedir. Böylece gün ışığı kontrollü şekilde içeri

alınmakta ve iç mekân aydınlatması sağlanmaktadır (Skinner, 2005).

Dış koşularda uygulanan bu sistemler, iç mekânlarda daha dayanımlı, kendi

kendini onarabilen, estetik, sağlıklı malzemelerin geliştirilmesini sağlayabilir.

20

Diğer bilim dalı Biyoharmoloji ise, tasarlanan sınırlı yapay çevrenin, gün ve

mevsim gereklerine göre, doğanın enerji sistemi ile uyumlu olmasını, kullanım amacına

göre, temel ihtiyaç ve isteklerin mekânda dengeli biçimde karşılanmasını sağlar.

Yaşamımızda temel aktivitelerin başında hiç şüphesiz beslenme, çalışma, dinlenme ve

uyuma gelmektedir. Bir konutta bütün aile bireyleri kendi yaşam birimlerinde, ana

tasarım stratejileri yeterli oranda sağlanmış, sağlıklı, rahat ve mutlu mu? (Ekinci, 2011).

Şekil 14. Birim mekânda sağlanması gereken tasarım stratejileri.

Bir çalışma mekânında Şekil 14’deki koruma gerektiren fiziksel olumsuzlukların

verim ve faydaya dönüştürülebilmesi, bu süreçte mümkün olduğunca altyapıya (kaynak

tüketimine) bağımlı olmaması, dinlenme ve uyuma ortamının kullanıcının ihtiyaç ve

doğasına en uygun hale getirilmesi, iç hava kalitesi ile ilgili fiziki koşulların

düzenlenmesi gerekliliği de biyoharmaloji konusuna giren mekânsal problemlerdir.

2.1.2. İnsan Odaklı Tasarım Stratejileri

Bir toplumun kültürel sürekliliğini tehdit eden en önemli faktör, insan

yerleşimlerinin kalabalık kentlerde artık doğal olandan kopup, bir "üretim süreci “ne

bağlanmış olması, konut ile kullanıcı arasındaki duygusal bütünleşmenin en aza

inmesidir. Üretilen her mamul gibi, seri çok katlı konut üretiminde de, toplumun en

küçük parçası çekirdek aileye ait öğeler bir kenara itilir; toplu yaşam standartları, başka

bir ifadeyle; "yalın barınma" faktörü öne çıkar (Nicholas, 1998). Konutun sadece bir

topluluğa değil, onu oluşturan bireye hizmet verdiğinin de bilinmesi ülke ekonomisi ve

verimi açısından oldukça önemlidir. Örneğin aynı tip 30 daireli bir apartmanda yaşayan

Yağmur Koruma

Gürültü Koruma

Rüzgâr Koruma

Isı Kaçışı Koruma

Güneş Koruma

Doğal havalandırma

Doğal gün ışığı

Doğal ısıtma/soğutma

Estetik

Sağlamlık

Yangın Koruma Emisyon Koruma

21

ortalama 150 kişi varken ve bina formundan oluşan iç hatalar doğrudan bu 150 kişiyi

ayrı ayrı etkilerken, gerçekte bu apartmanın doğru tasarlanmamış kitlesinden olumsuz

etkilenen 150’nin çok üstünde insan vardır. Bu bina çevresinde yaşayan her bireyin

yeşil, güneş, hakim rüzgar, manzara, vb. gereksinimi bulunmaktadır. Bunların yetersiz

veya hiç olmaması durumunda insan veriminin kalitesi düşecektir.

“İyi bir mimarlık yapıtı, hem içten hem dıştan ‘yürünür’ ve ‘dolaşılır’.” der Le

Corbusier (Jeanneret-Gris, 2009). Yaşayan mimarlık, tanımında; iç dolaşımın nitelikli

olmasını, yapıtın biyolojik erdemi, varoluş nedeni olan insana bağlı yapısal örgütlenme

olarak bahseder. Önde ve 160cm yerden yüksekte bir merkez noktasının çevresinde

örgütlenen, perspektifler açan sınırlı bakışla, gözlerimizin duyularımıza,

duyarlılığımıza, zekâmıza ve yüreğimize, algıladığımız dolaşımı anlatır (Bkz. Şekil 15).

Şekil 15. İç mekanda yakından uzağa doğru çevre algısı.

22

Tablo 3

İç Mekânda Fiziksel Konfor Parametreleri (FKP)-Çevresel Etkileşim Matrisi (ÇE)

ÇE-1 Binanın İklimsel ve Topografik Verileri

ÇE-2 Çevre Yapılaşmasıyla Etkileşimi

ÇE-3 Bina Konumu Tasarım Senaryoları

ÇE-4 Bina Formu Çözüm Kararları

ÇE-5 (Birim) Mekânların Organizasyonu

ÇE-6 (Birim) Mekânın Binadaki Oryantasyonu

ÇE-7 Üretim Şekli (Malzeme)

ÇE-8 Zaman Boyutu (Kullanış Süresi)

ÇE-9 Ekonomisi (İlk yatırım)

ÇE-10 Hukuki Kimliği

ÇE-11 Üretime Katkısı

ÇE-12 Toplam Kimliği

FKP-1 Kullanıcı Profili

FKP-2 Mekân Boyutları

FKP-3 Mekân Donatıları

FKP-4 Mekân Kaplamaları

FKP-5 Bölmeler, Sınırlayıcılar

FKP-6 Pencereler, Saydam Yüzeyler

FKP-7 Kapılar

FKP-8 Merdivenler

FKP-9 Bacalar

FKP-10 Kolonlar

FKP-11 Kirişler

FKP-12 Döşemeler

ÇE 1

ÇE 2

ÇE 3

ÇE 4

ÇE 5

ÇE 6

ÇE 7

ÇE 8

ÇE 9

ÇE 10

ÇE 11

ÇE 12

FKP-1

FKP-2

FKP-3

FKP-4

FKP-5

FKP-6

FKP-7

FKP-8

FKP-9

FKP-10

FKP-11

FKP-12

FKP

1

FKP2

FKP

3

FKP4

FKP

5

FKP6

FKP

7

FKP

8

FKP

9

FKP10

FKP11

FKP12

ÇE: Çevresel Etki FKP: Fiziksel Konfor Parametreleri

Etkileşim Yok Alt Seviyede Etkileşim

Orta Seviyede Etkileşim Üst Seviyede Etkileşim

23

Kullanıcı Profili

İnsanı merkez alan iç mekân bileşenleri tablo 3’de görülen diğer parametrelerle

irdelenecektir. Sıcak iklim bölgeleri için yapılan bu çalışmada ortaya çıkan mekânsal

yalıtım problemleri kullanıcı ile konutun ilişkilendiği ilk süreçte başlamaktadır. Satın

alma ya da kiralamada aile yapısı, yaşları, sayısı, , yaşam biçimi konut seçimini

etkileyen önemli bir etkendir. Yaşlı, küçük çocuklu, engelli ya da hasta kullanıcı tipleri

için iklimsel konfor daha fazla önem taşımaktadır.

Küçük aileler, çocuksuz veya yalnız yaşayan kullanıcılar daha az mekân sayısı

olan, küçük konutları tercih etmelidirler. Az sayıda kullanıcılara büyük mekânlar,

ısıtma-soğutma, temizlik, bakım gibi hizmetleri sağlarken konfordan çok, bunları

yapacak kişi ya da sistemlere bağımlı olma durumu yaratır.

İhtiyaçtan fazla mekânda, mevsimsel etkinin aşırı olduğu aylarda kullanılmayan

mekânla kullanılan arasında büyük ısı farklarıyla, yapı bileşenleri yıpranır (Bkz. Şekil

16).

Şekil 16. Yüzeyde ısı geçişi ile yapı bileşeninin etkileşimi

Kaynak: Zürcher, 1998

24

Isıtılan ortamın yalıtım malzemesi kullanılarak sıcak tutulabildiği bilindiği

halde, aynı malzemelerin yazın da sıcağın içeri girmesine engel olduğu, soğutulan

mekânın ısısını muhafazası sıcak iklim bölgesi yaşayanlarınca önemsenmemektedir

(Bkz. Şekil 17). Kullanılan birim mekânın, daire bütününden ayrı bir kabukla

yalıtılması bu noktada gereklidir.

Şekil 17. Soğutma yapılan mekân ile yapılmayanda döşeme-duvar kesişimi termal kamera görüntüsü

(Schild, 2010)

Şekil 18. Pencere üzeri ısı kaçışı termal kamera görüntüsü (Schild, 2010)

25

Şekil 19. Elektrik priz yuvası gibi açıklıklardan ısı kaçışı termal kamera görüntüsü (Schild, 2010)

Şekil 20. Duvar ve döşemedeki açıklıkların yalıtılması (Schild, 2010)

Bazı birimler kullanılmazken, amacından farklı olarak, yatak odası, mutfak gibi

ayrı kimlik ve işleve sahip balkonlar: bitişik oldukları mekânlar ile dış çevre arasında

tampon bölge görevi görürler. Geometrisi kullanışsız olsa dahi kullanıcının ayrı bir

birim olarak camekânla kapatma eğilimi de çok yaygın olup, tasarım kararlarının

gözden geçirilmesini gerektirmektedir. Kapalı mekânda olduğu gibi altyapısı, ısıtma

düzeni, vs. olmayan, yarı dış sayılan balkonlar, özellikle; kuzeyde, yaz aylarında cam

yoğunluğundan, sera etkisi, kış aylarında en soğuk oda olarak, sağlıksız ortamlar

26

yaratmaktadır. Sıcak ve nemli bölgelerde, hava hareketini çeken bina aralarındaki, altı

açıklık olan balkonlar, rüzgârın döşeme altından geçerek binayı soğutmasına olanak

verir. Apartmanlarda açık havada oturum alternatifi sağladığı için, ya da çamaşır

havalandırıp, kurutmak üzere tercih edilir. Şekil 21’deki daha nemli ve klimaların hiç

kapatılmadığı tropikal iklim bölgelerinde balkon açık oturum alanı fonksiyonu ile değil,

tasarımın başında mekana dahil, çamaşır kurutma amaçlı ‘pencere-balkonlar’

kullanıldığı gözlenmiştir (Bkz. Şekil 22).

Şekil 21. Kuzeydeki balkonların ayrı oda olarak kapalı alana çevrilmesi

Şekil 22. Singapur’da çok katlı binada pencere-balkonlar

27

Mekân Boyutları

Büyük kayıplara neden olan mimari tasarım hatalarından birisi de iklim bölgeleri

özellikleri paralelinde oluşmayan mekân yükseklikleri ile bu mekânlara uygun

yalıtımların tasarlanamamakta veya uygulanamamakta oluşudur. Sıcak ve nemli

bölgelerde konut tasarımında en çok ihtiyaç duyulan öğeler, düşük ısı tutuculu, karşılıklı

hava hareketini sağlayacak serin rüzgarı alacak ve ışıklandırmayı sağlayacak, diziler

halinde açılan kontrollü geniş pencere alanları ve hakim rüzgara karsı oluşturulmuş

yüksek tavanlı birimlerdir.

20. yüzyılın başlarına kadar kat yüksekliği bu bölgelerde dört metrelerdeyken,

yapılaşmanın artması ile birlikte katların yüksekliği azalmaya başladı. Türkiye’nin

ekonomik koşulları bir taraftan binalarda kaliteyi düşürürken, diğer taraftan da tavan

yüksekliklerinin azalmasına neden oldu. Özellikle 1980’den sonraki yapılaşmada

neredeyse net yüksekliği 2 metre 60 santimetrenin üzerine çıkılmamasına neden oldu.

Hacmin artması, arsa, beton, demir, boyadan başlayarak, ısıtma soğutma

maliyeti, imalat süresi, satış ve kiralama bedelini artırdığı düşünülse de, toplamda

%2’yi geçmemektedir. Ülke olarak yapı malzemelerinin pahalıya ithal edildiği

dönemlerden, kendi üretimimizi, fiyat ve çeşit alternatifleriyle yaptığımız bugüne

gelirsek, yatayda, derinlemesine olan bir konutta gün ışığı yetersizliği, suni aydınlatma,

ısıtma, yalıtım gibi tüketimler daha maliyetli olmaktadır.

Şekil 23. Ailenin biraraya geldiği yüksek tavanlı, aydınlık, mutfak mekânı

28

Farklı aktivitelerin olduğu ya da sürekli ısı kazanılan bir odanın; mutfak, hobi

odası vs. gibi birimlerin yüksek tavanlı olması, ıslak hacimlerin daha az tavan

yüksekliğinin olması havanın iç dolaşımı, mekânda doğal gün ışığını rahatlatacaktır

(Bkz. Şekil 23).

Özellikle yaz sıcaklarının normalin üstünde olduğu dönemlerde mekân en- boy

ölçülerinin büyük olması, yüksekliğin aynı kalması, yanlış mobilya tercihleri ile katları

basık ve kışın da karanlık kılmaktadır. Yapı bileşenleri ve donatılar da sıcak ve nemli

hava ile nefes alamadıklarından bünyelerindeki kimya değiştirmektedir. İstanbul başta

olmak üzere yüksek tavanlı konutlar tekrar tercih edilmeye başlamıştır.

Yüksekliğin artması şu avantajları sağlamaktadır;

• Doğal ışık ve aydınlığın daha fazla alınması,

• Kışın güneşten ısı kazanımı sağlanması,

• Yazın ısınan havanın rahat dolanımı ile nem ve yoğuşmanın daha az olması,

boğucu etkisinin azalması,

• Katlar arasında ses izolasyonu sağlanması,

• Konut boyutlarının üç boyutta daha geniş algılanmasıdır.

Mekân Donatıları

Sıcak ve nemli iklim koşullarına uygun seçilmeyen mobilya, perde, halı,

döşemelikler, aydınlatma/gölgelendirme elemanları, aksesuarlar gibi donatılar mekan

boyut, oran ve ortamına göre yalıtım problemi yaratırlar. Bunlardan bazıları şu

şekildedir;

• Mobilya sektöründe modern tarz konut mobilyaları, en küçüğü 90x90 koltuklar,

mekân boyutlarına dikkat edilmeksizin pazarlanmaktadır. Kütlesel formu ile yer

kaplayan, boşluksuz, naylon içerikli kumaşlarla kaplı bu donatılar mekânda yaya

dolaşımını olduğu kadar hava dolaşımını da kısıtlamaktadır. İklimsel donatılar

ya da iklime göre değişken olabilecek esnek mobilyalar düşünülebilir.

Kendinden ısıtmalı dış mekân sandalyesi projesi gibi…

29

• Duvardan duvara halılar, döşemenin gün içinde emdiği ısı ve nemi muhafaza

edecektir. Isıtma ya da soğutma sırasında bünyesindeki toz ve akarların

solunmasına neden olacaktır. Sıcak bölgelerde yazın kaldırılan, kışın tekrar

serilen halılar, depolama alanı gerektirmedir (Bkz. Şekil 24). Başka konutlara

taşınıldığında, mobilyalar gibi yeni mekâna ait olmadığı gibi, istenenden küçük

ve yeterli olmaması halinde işlevini de yerine getiremeyecektir.

Şekil 24. Konutta yaz aylarında kaldırılan halılar için depolama alanı ihtiyacı

• Yanlış konumlandırılmış klimalar, ortam ısısını artıran-ekonomik olmayan ve

gereğinden fazla kullanılan armatürler, enerji sınıfı düşük beyaz eşyalar,

radyasyon yayan, günümüzde her odada bulunan TV ve mikrodalga gibi

donatılar mekânda etkisi en aza indirilmesi gerekli ısısal problemlerdir.

• Perdeler de güneş ışınımına yoğun maruz kalan elemanlardır. Uygun malzeme

seçilmediğinde ve yine başka konutlara taşınılıp, boyutları yeterli olmadığında

mekânda gölgelendirme yerine ısı kazanımına neden olabilecektir.

• Taşınabilir gardroplar, yanlış tefriş edildiğinde gün ışığını ya da hava akışını

engelleyecektir. Tasarımda kuzeydeki sağır duvarlara gömme dolap ya da

depolama amaçlı ardiye, iklimlendirme odası vs. çözümler yalıtım sağlayacak,

ısı geçişleri açısından tampon alanlar yaratacaktır. Elbise dolapları günümüz

kullanımı, diğer ülkelerde de olduğu gibi, ‘walk in closet’ tarzında giyinme

odaları şeklinde ya da mekân bölücüsü olarak kullanılarak konut bünyesinde yer

30

almıştır. Buna rağmen ülkemizde taşınabilir dolaplar, yeni evdeki boyut ve

kompozisyona uygun olmasa da, taşınma sırasında elden çıkarılmamaktadır.

Evlerin her yeri depolama amaçlı kullanılabilmektedir. Bu durum estetik ve

sadelikten uzak, kullanılmasa da çok eşya bulundurmaya, kapı-pencere önlerinin

işgal edilmesine hava dolaşımının kesilmesine neden olmaktadır (Bkz. Şekil 25,

26, 27, 28)

Şekil 25. Kuzey balkonu ile bitişik odada, ısı yalıtımsız duvara yaslanmış kısmen ısı tutucu gardrop

Şekil 26. Gardrobun yaslandığı kuzeydeki balkon duvarı

31

Şekil 27. Islak hacim - oda arası ısı tutucu kabuk olarak gardrop

Şekil 28. Batıda, yazın en çok ısı alan dış cephe duvarı ile ebeveyn yatak odası arasındaki tampon alan:

giyinme odası

• Misafir odası gibi bazı birimlerin sadece misafir geldiğinde kullanıma açılması

anlayışını gözden geçirmemizde yarar vardır. Salonlar, konutun toplam alanı

içinde en çok metraja sahip, manzaralı, çoğu zaman en kullanışlı cephede yer

verilmiş, ev sahibi hakkında fikir veren prestij alanıdır. Bu alanların kapısının

kapatılıp, süreli kullanımı, diğer birimlerle karşılıklı hava sirkülasyonunun

durmasına, gerekli görüldüğü zamanlarda ısıtılması /soğutulması durumuyla da

konutun homojen ısısını sağlamamasına ve enerji kaybına neden olmaktadır.

32

• Gölgelendirme elemanları da güneydeki her pencere için, diğer yerlerde

tasarımcının uygun gördüğü pencerelerde malzeme ve eğim açıları konuma göre

analiz edilerek düşünülmelidir. Isısal konfor, gürültü kontrolü, ana cadde üzeri

yerler için emisyon koruma açısından önemli donatıdır (Bkz. Şekil 29).

Şekil 29. Ana cadde üzerindeki binanın tasarım kararında, her dairenin pencerelerinin tamamında panjur

kullanılması ile çok yönlü yalıtım

Mekân Kaplamaları

Mekânı oluşturan duvar, tavan, döşeme, kapı, pencere, aksesuar, mobilya ve

tekstil kaplamalarının malzeme seçim ya da uygulama hataları mekânda, gündelik

hayatta fark edilmeyen, uzun vadede ciddi sağlık sorunları yaratan yalıtım

problemlerine neden olur.

Doğaya zarar vermeyen ağaç, cam, porselen, seramik, mermer, granit gibi malzemelerin

iç mekânlarda tercih edilmesi sağlıklı olacaktır.

Dıştan duvar yalıtımı uygulamaları için geliştirilmiş XPS (Extrüde* Polistren) ve

EPS (Expande Polistren) ısı yalıtım levhalarının, iç mekânda yalıtım veya dekoratif

tavan-duvar süslemeleri olarak kullanımı hatalı seçim olacaktır. Bu malzemelerde,

*Yaşanılan, nefes alan, canlılık vermesi gereken iç mekânlarda, malzemenin ana içeriğinin yok edilip, dönüştürüldüğü, doğanın dengeli döngüsüne karışması yüzyıllar gerektiren, ‘Ex’ olmuş yapay malzemeler kullanıcısına suni ortamlar olarak hizmet verecektir. XPS, EPS, PVC içerikli tüm ürünler buna örnektir.

33

yoğunluğa bağlı olarak küçük kapalı gözenekli hücrelerin içinde hava doldurulmuştur.

Şişirme gazı olarak HFC veya CO2 kullanılmaktadır. Avrupa Birliğine bağlı ülkelerde

2002 yılından itibaren ürünlerinde bu gazların kullanımı yasaklanmıştır. Dış mekânda

hava ile yer değiştiren CO2, konut iç mekânında kullanıldığında içeri salınacaktır.

Performansı düşen XPS’ın, iç mekânda yalıtım yerine, sıcak havalarda ısı farkından

kaynaklanan su buharı yoğuşması ile yapı katmanlarında küf ve nem ortamı

oluşturacaktır. XPS’in su direnci EPS kadar değildir. Her ikisi de yalıtım malzemesi

olarak taş yünü kadar sağlıklı değildir.

Taş yünü bazaltın yüksek sıcaklıklarda eritilmesiyle elde edilir. Elyaflanması ile

imal edilmektedir. Yaklaşık olarak %98 olarak mineral malzeme,%2 oranında bağlayıcı

içermektedir. Isı iletkenlik değerinin çok düşük olması onu iyi bir ısı yalıtım malzemesi

yapmaktadır. Hem soğuk hem de sıcaktan koruyan mükemmel bir ısı yalıtım

malzemesidir (Kale grubu, (htlm).

Şekil 30. Hava geçirimlilik testi (Schild, 2010).

34

Şekil 31. Test sonucuna göre gerekli görülen mineral yünü ile içten tavan yalıtımı (Schild, 2010)

Şekil 32. Nem almış duvarda duvar kâğıdı kaplaması (Schild, 2010)

Şekil 33. Aynı duvarın termal kamera görüntüsü (Schild, 2010)

35

Sıcak iklim bölgelerinde yer döşeme malzemesi olarak, kış bölgeleri kadar

olmasa da ahşap kaplama kullanımı artmıştır. Özellikle çocuklu aileler, zeminde oyun

alanı olarak halı ya da seramik, mermer gibi sert malzeme yerine ahşap parke tercih

etmektedir (Bkz. Şekil 34). Parke birleşim yerlerinde yeterli genleşme boşluğu

bırakılmadığında özellikle sıcak havalarda, her yapıda kullanılan pvc pencerelerin de

kapalı olması, döşeme ile kaplama arasında boşluklara ve yüzeysel kabarmalara neden

olmaktadır. Terleme ya da su ile karşılaşan malzeme kesiti, zamanından önce yıpranma

sürecine girmektedir.

Şekil 34. Hijyen gerektiren mekanlarda ahşap kullanımı

Doğadaki çeşitleriyle tasarım zenginliği olan, estetik, sağlam ve soğuk malzeme

olan mermer, granit gibi yer döşemeleri sıcak iklimlerde yüzyıllardır tercih edilmiş,

sağlıklı, uzun ömürlü malzemelerdir. Konutlarda seramik ön plana geçse de, sirkülasyon

alanlarında kullanılmaktadır (Bkz. Şekil 35).

Şekil 35. Sıcak iklimlerde soğuk malzeme: mermerin, yer döşemesi olarak tercih edilmesi

36

Mutfak, banyo gibi nemli ve sıcak ortamlarda, mekânın oranlarına göre, seramik

kaplamanın yatayda zemine, duvarlarda tavana kadar uygulanması yüzeydeki buharın

sabit mobilyalar tarafından emilmesine neden olur. Ya da kaplanmamış duvar

yüzeylerinde etkisine göre, boyaların kalması, duvar bünyesinde çiçeklenme… vs. gibi

yalıtım problemleri oluşturur (Bkz. Şekil 36).

Şekil 36. Konutlarda kullanım kolaylığı sağladığı için sıklıkla kullanılan seramik yer döşemesi

Bölmeler, Sınırlayıcılar

Mekânları kullanımına göre çeşitli malzemelerle, yatayda ve düşeyde tamamen

-tavana kadar- ayırmayı bölme olarak, üstten-alttan ya da çevresinden geçişli ayırmayı

ise sınırlayıcı olarak tanımlayabiliriz. Duvarlar, kolonlar, kirişler, döşemeler,

pencereler, saydam yüzeyler, kapılar, merdivenler, bacalar doğru tasarım kararları ve

nitelikli uygulama ile kendi işlevleri yanında iç mekânda bölme; mobilyalar,

kaplamalar, aksesuarlar, bitkiler, renk ve doku, aydınlatmalar da sınırlayıcı roller

üstlenerek mekâna katkı sağlarlar. Isıtma/soğutmada tek mekân gibi çalışırlar (Bkz.

Şekil 37, 38).

Konutun dış konturları sadece bina kabuğu değildir. İç mekânda dış hava

koşulları ile direk ilişkili düşey ya da yatay boşluklar da bina içinde, her bir

bağımsız bir bölümü saran kabuktur. En az bina dış cephesi kadar yalıtımlı,

kontrollü olmalıdır.

37

Şekil 37. İçeri alınan balkonda kolonun mekânları ayırıcı olarak işlevlendirilmesi.

Şekil 38. Koltukların iki oturumu sınırlayıcı olarak tefrişi…

38

‘Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği’nde, dış yüzeylerde yer alan

kolonlar, kirişler, döşemeler vb. betonarme elemanlar birçok referansta olduğu gibi

detaylandırılmış, ısı geçişinin olabileceği, iç hava kalitesini sağlayan, bütünsel

yalıtımdan bahsettiğimiz, birim mekânda ısısal konfor sağlayan aşağıdaki bileşenler,

yüzeysel bırakılmıştır.

Çok katlı bir yapının herhangi katında ve yönünde olan bir konutun bina ortak

alanları olan koridor, iç merdivenkovası, yangın merdiveni, asansör / tesisat /

havalandırma / aydınlatma bacası ile balkon ile arakesit oluşturan iç duvar,

pencere ve taşıyıcılar daha fazla etkiye maruz kalmaktadır. Yangınlarda bu bacalarda

hava dolaşımı dumanlar vasıtasıyla gözlemlenebilmektedir (Bkz. Şekil 39, 40, 41, 42).

Şekil 39. Konutun merdiven evine bakan duvarında yalıtım gerekliliği

39

Şekil 40. Bina boyunca devam eden, düşey hava bacaları gibi çalışan merdiven kovasında kabarma

Şekil 41. Isı geçişlerine, nemlenmelere, zararlı organizmaların üremesine neden olabilecek ortak alanların

yalıtılması

40

Hav

alan

dırm

a Ba

cası

Şeki

l 42.

Yalıtı

msız

ayd

ınla

tma

ve h

aval

andı

rma şa

ftı p

robl

emle

ri

41

Şekil 43’ deki gibi bir apartmanda, havalandırma bacasına pencereli, iki cepheli

ara dairede, yalıtımsız ‘karanlık/ara oda’ aşağıda sağlıklı her bir mekânda olması

gereken koşuları taşır mı?

Tablo 4

Bir Mekânda Sağlanması Gereken Koşullar

Bunlara, mekânı daraltan, kütlesel mobilya, nefes almayan duvar kaplaması,

yanlış konumlandırılmış klima, ısı ve radyasyon yayan TV ya da aksesuar eklendiğinde

sağlıklı bir kullanıcı ve mekân düşünülememektedir (Bkz. Şekil 44,45).

Karanlık olan odada mobilya ve duvarlarda koyu renk ve toz tutabilecek doku,

yetersiz ya da çok miktarda aydınlatma gibi tasarım, seçim ve uygulama hataları

mekânsal problemlerdir.

Şekil 43. Havalandırma şaftına bakan yatak odası

• Rüzgâr Koruma

• Isı Kaçışı Koruma

• Sağlamlık

• Yangın Koruma

• Gaz Koruma

• Doğal havalandırma

• Doğal gün ışığı

• Doğal ısıtma

• Manzara

• Doğal soğutma

• Yağmur Koruma

• Gürültü Koruma

• Güneş Koruma

42

Şekil 44. Aynı karanlık odanın depolama alanı olarak kullanımı



43

2.2. Alt Sonuç

Bir mekân oluşumunda sıralanan değerlerin hepsi sürdürülebilir bir bütün

oluşturmakta ve birbirlerinden olumlu-olumsuz özelliklerle etkilenmekte ve/veya

birbirlerini etkilemektedirler. Parçaları ayrı ayrı ele alıp, sağlıklı irdeleyebilmek amacı

ile parça bütün ilişkileri ile aşama aşama konuya yaklaşıldığında; unutulmaması

gereken zorlukların başında tasarım kararlarının bir bütünün parçaları olması özelliği

yanında, hepsinin aynı anda ve bir arada ele alınmasının, enerji etkin sistem yaklaşımı

gereği ve sonucu olması gelmektedir. Tablo 3’deki ‘İç Mekânda Fiziksel Konfor

Parametreleri-Çevresel Etkileşim Matrisi’ nde, kırmızı renkli ‘üst seviyede etkileşim’

belirtecinin fazla olması, çok yönlü tasarımın önemini ortaya koymaktadır.

İnsanın, yaşam kalitesini kendi doğasında artırmak için uluslararası konseyler,

geniş kapsamlı değerlendirmeye alınmış yaşam çevreleri oluşturmaya çalışmışlardır.

Toplum, kent mimarisi ve yaşanılan konut iç mekânları, doğal ve yapılı çevresiyle bir

bütündür. Kullanıcıların bilinçlenmesi, Bölüm III’de belirtilen ortak amaçlarla, kolay

uygulanabilen ve sonuçları kolay anlaşılabilen sistemlerin ülkemizde de yaygınlaşması

ülke ekonomisine ve gelişmesine büyük katkı sağlayacaktır.

44

BÖLÜM III

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

3.1. Uluslararası Çalışmaların Değerlendirilmesi

Türkiye’nin de dahil olduğu, 70 ülkede temsilcilikleri bulunan WORLD GREEN

BUILDING COUNCIL (WGBC) bunlardan biridir. WGBC’ye göre; dört ana sertifika

sistemi (LEED, Breeam, Casbee, Green Star) uygulanacakları iklim bölgelerine,

malzeme yeterliliğine, coğrafi ve enerji tüketimindeki farklılıklarına, hukuki altyapı ve

kültürel özelliklerine göre tasarlanmıştır (Ek 2). Yapı Kimlik Kartı, Garanti Belgesi,

Kullanım ve Bakım Klavuzu, İşletme Belgesi gibi II. bölümde bahsedilen belgelerin

tamamını içeren ve denetimlerinin yapıldığı sistemler geliştirilmiştir.

Kurgusu, bölge halkıyla interaktif çalışma yöntemi ve denetimi ile yerel ölçekte

belediyeler büyük öneme sahiptir. Bir önceki bölümde elde edilen kuramsal

açıklamaların uygulama ortamına aktarılmasına örnek; Avustralya'nın güneydoğusunda

Akdeniz iklim tipindeki New South Wales Bölgesi’nde (NSW) uygulanan BASIX

Sertifika sistemi verilebilir (Ek 3). Seçilen bölgenin Akdeniz iklim tipinde olmasının,

ülkemiz yerel idarelerine katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

İnterneti temel alan bir araç olan BASIX† Sertifika Sistemi kısaca şu şekilde

kurgulanmıştır:

BASIX aracının üç bölümü vardır: Termal Konfor, Su ve Enerji. Termal Konfor

bölümü, taslağın, yeterli izolasyon düzeyleri, pencere gölgeliği ve (uygun yerlerde)

işlevsel cama bağlı olarak kabul veya red seçeneğidir.

• Camlama

• Duvar yalıtımı

• Tavan yalıtımı

• Çevre yapılardan gölgeleme

• Dış pencere kapama veya paravanları

• Duvar, zemin, tavan, saçak, pencere yön ve ölçüleri… vs. yapım yöntemleri

† www.basix.nsw.gov.au/

http://www.basix.nsw.gov.au/

45

Su ve Enerji bölümleri yüzde 40’a varan belirli azaltma hedefleri tayin eder.

Daha az taşınabilir su kullanmasını, daha az sera gazı emisyonu üretmesini ister. Bina

türüne olduğu gibi iklime, toprak türüne, yağmur miktarına ve buharlaşma oranına karşı

duyarlı olduğu için hedefler tüm bölgede değişir.

BASIX hakkında ana noktalar

• İnşaat başvurusu veya uygun inşaat sertifikası belediye’ye BASIX

sertifikası ile birlikte sunulmalıdır;

• Sertifikayı almak için bir BASIX değerlendirmesini doldurmak gerekir. Bu

da, evin boyutları, yeri, inşaat malzemesi, su tedariki ve teçhizatı ile ilgili

bir dizi soruyu yanıtlamayı gerektirir;

• Sistem bu bilgileri evin taslağını değerlendirmek için kullanır.

Değerlendirmeden geçmek için taslağın kimi öğelerini ayarlamak

gerekebilir; Bundan sonra sertifikanın çıktısı alınabilir – bu, evin BASIX’e

nasıl uyacağını gösteren bir yükümlülükler listesidir;

• Yükümlülükler evin planı üzerinde işaretlenmelidir ve yasal olarak evi,

tanımlandığı gibi inşa etmek gerekir – inşaatın çeşitli aşamalarında

denetimler olacaktır;

• Bu yükümlülüklerden herhangi biri konusunda düşünce değiştirilirse,

değerlendirmeyi yinelemek, yeni bir Sertifika çıktısı almak ve bunu

Belediye’ye sunmak gerekir.

Yeni evler için,

Her üç bölümde de onay almak için evin taslağında kimi ayarlamalar yapmak

gerekebilir. BASIX, geniş bir dizi dayanıklılık özelliğini teşvik eder ve evin taslağında

istenilen seçilebilir. Bu şekilde inşa edilen tüm yeni evler daha dayanıklı, yaşamak için

daha rahat ve kullanım masrafları daha az olacaktır (Bkz. Şekil 47).

Mevcut binaların iyileştirilmesi /yenilenmesi ve ekler için,

1 Ekim 2006’dan itibaren zorunludur. Evleri enerji ve su açısından daha

randımanlı kılmak üzere büyük ev yenilemelerinin ucuz ve pratik ölçüler içermesini

sağlar. BASIX Sertifikası’na ihtiyaç yoksa gönüllü olarak kullanma da seçilebilir. Bu,

yenilemelerin enerji ve su randımanlı olup servis giderlerinde para tasarruf etmeyi

46

sağlayacaktır. Ayrıca, var olan belediye enerji ve su randımanı koşullarına uymak

zorunda kalınmayacak demektir.

Yenileme projesinin türüne bağlı olarak şu gerekleri içermek istenecektir:

• İzolasyon;

• Cam ve gölgelik takmak;

• Enerji randımanlı aydınlatma;

• Bir gaz, güneş, odun ve ısı pompalı sıcak su sistemi;

• 3 yıldızlı musluklar, duş kafaları ve tuvaletler.

BASIX gerekleri sadece evin veya dairenin yenilenmekte olan bölümüne uygulanır.

Ne gibi taslak özelliklerini ve teçhizatını teşvik eder?

• Evin doğal olarak kışın daha sıcak ve yazın daha serin kılmak için pasif

güneş tasarımı;

• İzolasyon;

• Gaz veya güneş ısılı sıcak su sistemi;

• Bahçelerde, tuvalette ve/veya çamaşırlıkta kullanmak için yağmur suyu

deposu;

• Su tasarruf eden duş kafaları, musluklar ve çiftli tuvalet sifonları;

• Açık renkli çatı malzemesi;

• Doğal ışığı içeri almak için çatı pencereleri;

• Daha az su isteyen bahçe düzenlemesi;

• Bahçede kullanmak için atık su.

BASIX’in zaman çizelgesi ve hedefleri internet sitesinde güncellenmektedir.

Sertifika, üç ay için geçerlidir. Proje planlarında yapılan herhangi bir değişiklik yeni bir

değerlendirme doldurulmasını ve çıktısının alınmasını gerektirir. İnternet sitesinde,

şunları içeren geniş bir dizi kaynak vardır:

–Bir değerlendirmeyi doldurmadan önce elinizin altında mevcut olması gereken

tüm bilgilerin kontrol listesi;

– İnternet dersleri;

– Bilgilendirme belgeleri ve örnek çalışmalar;

– Yardım notları;

47

Şeki

l 47.

BA

SİX

tara

fında

n teşv

ik e

dilm

iş sü

rdür

üleb

ili ç

ok k

atlı

nite

likle

ri

48

Bu çalışma ve sertifikalar oluştururken kullanıcıların aylık kullanım ve

ödemelerini bizzat verileri girerek, karşılaştırabilmeleri, tasarruf hedefleri

koyabilmeleri, otodenetim sağlamaktadır. Bu belgeler, çok daha fazla ekonomik değeri

olan konut talebi yaratmaktadır. İşletimi sırasında ‘Konut Garanti Belgesi’ ve ‘Konut

Kullanım ve Bakım Klavuzu’ işlevini görmektedir (Bkz. Şekil 48).

Bu sertifikaların eksikliği, doğru malzeme ve işçilik kalitesi güvencesini de

somutlaştırmamaktadır. ‘Dış ortamdaki, doğal koşullara dayanabildiği kadar’ ömrü olan

yapı, kullanıcısı ve ülke ekonomisine yüktür.

Şekil 48. BASIX Sertifikası’ nda kullanıcı verileri ile tasarruf hedefleri.

Bizdeki ‘Konutlar için Enerji Kimlik Belgesi’ ilgili mühendisçe, yıllık

hesaplandığı için kullanıcı konutunda problemli mekân ve enerji sarfiyatı için ne

yapacağını bilememektedir (Bkz. Şekil 49).

Ülkemizde de mimarlar, bölgesel kalkınma ajansları, belediyeler, araştırmacılar

ve diğer teknik insiyatifler, kullanıcıları bu konular hakkında bilgilendirmeli, tasarlanma

amacına yönelik bilinçli kullanıma teşvik etmelidir. Ulaşılabilir koşullar sağlanarak,

herkesin yaşam şeklini bu yönde yeniden düzenlenmesi gerektiğini benimsetmelidir.

49

Şekil 49. Enerji kimlik belgesi uzmanlarınca hazırlanan kimlik belgesi

3.2. Adana İli ve Isı Yalıtımı ile İlgili Önceki Çalışmaların Değerlendirilmesi

Adana için yapılmış önceki çalışmalarda (Tablo 5’e Bkz.), 19.y.y. ikinci

yarısından günümüze kadar olan süreçte, konutun fiziksel konfor şartları çevresel,

iklimsel, geleneksel, dış yapı bileşenleriyle, ekonomik ve teknik boyutlarıyla

irdelenmiştir. Yapılan bu bilimsel tespit ve çözüm önerileri yapı kütlelerinde

değerlendirilememiş, çevresel etki ve zamanla, ıslah edilmesi gerekli bina yığınları ve

bunların bilinçsizce devamlılığını sağlayan, kullanıcı kitleleri artmıştır. Kullanıcının

düzeyli hale getirilmesi, yaşadığı yerde memnuniyet ve o yere aidiyet duyarak iç ve dış

mekânda kaliteyi devam ettirme çabası sağlıklı ve verimli toplumsal yapının temelidir.

İçinde yaşadığımız mekânlar, mevcut çok katlı binaların sorunları henüz

giderilmemişken, yeni kent merkezlerinin de aynı şekilde inşa edilmiş olduğunu,

göstermektedir. Üniversitelerin yakın çevrelerinde, kuramsal birikimlerinin uygulamaya

dönüştürülebileceği, hatta kentin kendisinin laboratuvar olduğu bir durumla

geliştirilmedikçe, bugün üretimleri hızla devam eden yapılar geleceğin de sorunları

olarak yerini alacaktır. Uğurlu (2011) ‘Üniversitelerde Uygulama Laboratuvarları’

makalesinde, mimari tasarım verileri paralelinde gelişecek model bir yaşam

50

yerleşiminde hızla yapılacak geri kazanımla, yeni tez konularının belirlenmesinde

doğrudan, çok yönlü, verimli katkılar sağlayacak önerilerinden bahsetmiştir.

Tablo 5

Bilimsel Çalışmalar

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ÇALIŞMA YÖNELİMİ

XIX. Yüzyıldan Günümüze Adana'da Konut Mimarisinin Gelişimi / Çiğdem Çelik

Konut üretimindeki olumsuz gelişim, dönemsel örneklerde mimari karşılaştırma

Adana Metropolünde Uygulanan Toplu Konutların Mekânsal, Alansal ve Boyutsal Analizleri / Demet Erke

Toplu konut ve çevresinin fiziksel ve görsel parametrelerinin incelenmesi

Konutların Çevre Özellikleri Yönünden Analizi. "Adana İli uygulaması" / Süreyya Üstün

Yapı-Çevre İlişkisi; Adana Kenti ve Yeni Adana'da Yapı-Çevre ilişkisi / Hüseyin Metin Felekoğlu

Adana Evlerinin İklimsel Açıdan İncelenmesi / Cennet Uyduran

Adana’da Mevcut Binalarda Pencerelerin Enerji Tasarrufu Sağlayabilecek Şekilde Onarımları İçin Ekonomik Yöntemler Geliştirilmesi Gülertan Akyüzlüer

Seçilmiş örnek binalarda, yapı bileşeni; ‘pencere’ lerde belirlenen sorunlar, ısı kayıpları hesaplama

Binalarda Güneş Kontrolü Sağlanması, Adana Örneği / Nilgün Sultan Yüceer

Doktora tezi. Güneş denetimi ve gölge elemanı tasarım kriterlerinin örnek binalarda uygulaması

İklimsel Verilerin ve Mekân Organizasyonunun Konut Termal Performansına Etkilerinin Analizi -Adana Örneği- / İbrahim Aktoz

Seçilmiş örneklerde, mekanların yönlerine göre alanlara ayrılıp, malzemeleriyle optimum ısı değerlerinin belirlenmesi, yıllık enerji tüketimlerinin karşılaştırması

Adana'nın sıcak-nemli ikliminde dış duvarlarda oluşan hasarların irdelenmesi ve yapısal çözüm önerileri / Alper Doğan

Yapı bileşeni; ‘dış duvar’ larda belirlenen sorunlar ve çözüm geliştirme

Mimari Tasarıma Ekolojik Yaklaşım; Adana'da Bir Tasarım Denemesi / Tolga Uzun

Doğal verilerle döngüye katkısı olan, biyolojik ve iç ortam koşulları denetlenmiş yaşam alanları tasarımı ve bir modelde deneme

Bir diğer araştırma ise; AB üyeliği gözettiğimiz süreçte, Adana’da büyükşehir

belediyesi ve beş merkez ilçe belediyesinin, bu tez çalışması yapılırken, 2010-2014

stratejik planlarında konuyla ilgili hedeflerin yer almadığı tespit edilmiştir. Hedefler üç

başlıkta aranmıştır: ‘ 1) Mevcut konutların iyileştirilmesi – teşvik çalışmaları ve / veya

maddi katkı sağlanması, 2) Yalıtım, 3) Binalarda enerji verimliliği’ ile ilgili yerel bir

çalışma var mı (Tablo 6’ya Bkz.).

51

Tablo 6

Adana Büyükşehir ve Merkez İlçe Belediyeleri 2010-2014 Stratejik Planları

BLD. MEVCUT

KONUTLARIN İYİLEŞTİRİLMESİ

YALITIM BİNALARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ

BÜYÜKŞEHİR

HEDEF 1.16. 2011 yılı sonuna kadar belediyenin güncel emlak envanterini elektronik ortamda oluşturmak.

_ HEDEF 3.6. Ucuz ve çevreci enerji kaynaklarını halkın kullanımına sunmak ve bu konuda özendirici çalışmalar yapmak. HEDEF 5.11. Yenilenebilir enerji kullanımı ve üretimi konusunda özendirici çalışmalar yapmak.

SEYHAN

Stratejik Amaç 18 Modern ve planlı şehircilik anlayışı doğrultusunda, savaş, (deprem, su baskını, yangın) doğal afetlere karşı çağdaş yapılanma 2011 yılı sonuna kadar belediyenin güncel emlak envanterini elektronik ortamda oluşturmak. Stratejik Amaç 33 Yerleşme alanları ile bu yerlerdeki yapılaşmaların 3194 sayılı imar kanunu, plan, fen, sağlık ve çevre şartlarına uygun teşekkülünü sağlamak. Stratejik Amaç 38 Modern ve planlı şehircilik anlayışı doğrultusunda, mülkiyet ve imar problemi olmayan alanlarda yeni park, spor tesisi ve yeşil alanlar yapmak ve mevcutların daha modern bir görünüm almasını sağlamak.

Stratejik Amaç 23 Mevzuat çerçevesinde halk sağlığını korumak için uygun ve sürekli denetim sistemi oluşturmak

_

YÜREĞİR

Mevcut Konutların

İyileştirilmesi ile ilgili hedefi yoktur.

_ _

ÇUKUROVA

_ Stratejik Amaç 7. 2011 yılına kadar ilçemizin çevresel gürültü kalitesi envanterinin çıkarılması.

Stratejik Amaç 7. Türkiye’nin bin yıllık kalkınma hedefleri ve iklim değişikliğine uyum kapasitesinin artırılması. Hedef 7. 1. Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı Hedef 7. 3. İklim değişikliğine uyum kapasitesinin artırılması.

KARAİSALI

_ _ _

SARIÇAM

Hedef 2. 2: Planlı - İmarlı Yapılaşmanın Arttırılması İlçemizin planlı ve imara uygun yapılaşmasının artırılabilmesi için bir yandan plan revizyonları ve imar uygulamaları yapılırken diğer yandan da kentsel yenileme çalışmaları yapılacaktır.

* Çevreye karşı sorumlu, sağlıklı ve sürdürülebilir kentleşmeyi sağlamak.

52

BÖLÜM IV

ARAŞTIRMA ALANI-İNCELEME İLİŞKİSİ

Akdeniz’de, Çukurova yöresinin önemli bir kenti olan Adana ili, doğal konumu

ve iklimsel verileri ile sıcak ve nemli havanın olumsuz etkisi uzun sürmektedir. Mevsim

geçişleri neredeyse yaşanmamaktadır. Bu durumun getirdiği problemlere ek olarak hızla

artan yoğun yapılaşmalar, yetersiz alt yapı ve sosyal alanları yaratmıştır.

Adana kentinin karakteristik mimari yapılanmasında, aşağıdaki kriterler dikkate

alınmadığında, birim iç mekânlarda yalıtım problemlerine neden olmaktadır.

• Yönlenme

Yazın batının uzun süren ısısı bunaltıcı etki yaratır.

• Bina kabuk malzemesinin her yönde aynı kalınlık ve yüzey alanında

kullanılması

Kışın güneyde gün içinde ısıtma gerekmezken, kuzey, kış bölgeleri kadar

soğuktur.

• Komşuya bitişik kabuk alanı

Çoğu yalıtımsız binalarda, komşu dairelerde de kendi içinde sağlanmış

homojen ısıtma/soğutma bulunmamaktadır.

• Yer döşemesi, dış duvar, iç duvar, ve tavan alanları

Yalıtım sadece dış duvarlarda yapılmaktadır.

• Pencere alanları, açılabilir kısım oranları, gölgeleme boyutları ve pencere

yönlenmesi

Yazın istenmeyen ısı kazanımlarının çoğu, cephelerdeki şeffaf ve dış

gölgeleme olmaksızın boyutlandırılmış pencerelerden kaynaklanmaktadır.

• Dış renklerin yüzey alanları

Koyu renkler yalıtımsız iç ve dış cephelerde güneş ısısını muhafaza

ettiğinden soğuma geç olmaktadır.

• Bitişik binaların veya diğer yapıların gölgelemesi, rüzgar dolaşım alanı

53

Çok katlı konutların yan yana yoğun olması ya da az katlılarla dengesiz

olarak bir arada olması nem ve sıcağı soğutacak hava akımını

engellemektedir.

Yörenin diğer konut mimarisinin özelliği hafif yapı elemanları (ısı tutucu ve

depolayıcı olmayan) kullanılması, az katlılarda kolonlar üzerinde yükselmesi, bina

kütlesinde ya da zeminde bazı açıklıklar bırakılması ile rüzgâr dolaşımının sağlanarak

binayı soğutmasına olanak vermesi, cephede öne çıkartılmış güneş ve yağış kontrolü

olmasıdır (Bkz. Şekil 50, 51).

Şekil 50. İklimsel bölgelerine göre Anadolu‘da geleneksel yapı tipleri (Hacaloğlu, 2007)

En çok ihtiyaç duyulan rüzgâr ve gölgeli alandır. Konutların cepheleri, dar,

gölgeli ve sıcak-nemli iklime uygun olarak, bölgenin hakim rüzgarını alan sokaklara

açılır. Konutlar avlulu olup, yüksek duvarlarla çevrili bu mekânlarda, sıcak iklim

şartlarına uygun bol gölgeli alanlar oluşur. Düşük ısı tutuculu, karşılıklı hava hareketini

sağlayacak, rüzgârı iç mekânda dolaştıracak yüksek tavanlı konutlar, Adana evlerinin

tasarımında en çok ihtiyaç duyulan öğelerdir. Cephede kepenkler, evlerin içini güneşten

korur ve pencere açık kaldığı zaman evin içini göstermeden odanın hava almasını

sağlar. Rüzgâr, ısı ve nem etkileri, binalarda konforun sağlanması açısından çok

önemliyken tasarım ve uygulamalarda dikkate alınmamaktadır.

54

Şekil 51. Yörenin konut mimarisi; az katlılarda kolonlar üzerinde yükselmesi. (Yılmaz, 1983)

Sıcak ve nemli iklim konutlarının tamamı içinde örnek olabilecek, güneşin

ısıtma etkisinden olumsuz yönde etkilenen, geniş ve yüksek yoğunlukta yeni konut

alanlarıyla Adana kenti araştırma alanı seçilmiştir.

4.1. Adana İli Özellikleri

17.253 km2 yüzölçümü, 2008 yılı adrese dayalı kayıt sistemine göre, toplam

2.006.650 kişi nüfusludur. Geleneksel konutların yer aldığı ‘eski merkez’ kentin ‘ana

merkez’ özelliğini korumuş; ‘alt merkez’ olarak gelişen Kurtuluş, Cemalpasa ve

Resatbey mahallelerinin olduğu bölge de, ‘ana merkez’ olarak gelişmiştir (Çerçi, 2011).

Eski ana merkez Tepebağ civarı ve yeni ‘alt merkez’ olarak gelişen Seyhan

ilçesi düzlükte ve diğer semtlere göre coğrafik konum olarak ‘çukur’ da olmasına

rağmen ‘Seyhan’ adıyla, kuzeye doğru yükselen, tepelik arazi üzerinde inşa edilmiş,

Seyhan Baraj Gölü civarındaki yeni Adana: ‘Çukurova’ adıyla konumlarına ters şekilde

anılmaktadır.

4.1.1. İklimsel Özellikleri

Adana, Türkiye’nin güneyinde, Akdeniz’in doğusunda 37° Kuzey enlemleri ile

35° Doğu boylamları arasında, Çukurova Bölgesi’nde yer almaktadır. Yazın alçak

basınç merkezi olan Çukurova'ya denizden ve Toros Dağları’ndan hava akımı olur.

Böylece dinamik nedenli bir yüksek basınç merkezi oluşur. Bir taraftan denizden gelen

nemli hava, diğer taraftan barajlar ve ovanın sulanması nedeniyle nem artar (Bkz. Şekil

52).

55

Şekil 52. Alçak basınç bölgesi Çukurova'ya denizden ve Toros Dağları’ndan gelen hava akımı (Google

Earth)

Akdeniz iklim özelliklerini taşır. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır.

İklimin ve enlemin etkisiyle ısınan hava, birikim nedeniyle ağırlaştığı için yükselemez

ve doyma noktasına ulaşamaz. Böylece yazın nem yüklü sıcak bir hava görülür. Günlük

sıcaklık farkları oldukça azdır. Nemin bunaltıcı etkisinden kurtulmak için hava

akımından yararlanmak önemlidir.

Ortalama nisbi nem % 66 olmakla beraber, yazın % 90'ın üzerine çıkar.

Adana'da yılın 195,6 günü yaz günüdür. Bu günlerin 134,4’ü tropik gün olarak

belirlenmiştir.

Adana’nın iklim ve konfor grafiği Şekil 53’ te görülmektedir.

• Eğrisel kırmızı bant 1 yıllık ortalama sıcaklığı göstermektedir.

• Düz yeşil olarak ifade edilmiş bant ise; insanın rahat bir şekilde

yaşayabildiği fiziksel ortam olarak tanımlanan “konfor ortamı” sıcaklığını

ifade etmektedir (Yüceer, 2010)

56

Şekil 53. Adana’da yaz aylarında ortalama sıcaklık değerleri yeşil ile ifade edilen konfor kuşağının

üstünde seyretmektedir(Yüceer, 2010)

4.1.2. Kentsel Özellikleri

Adana ili Çukurova’da karakteristik radyal sistemde oluşmuştur. İlk yerleşim

yerleri Seyhan Nehri’nin batısında ve kale civarındadır. Tarihi kent dokusunun ve

geleneksel konutların yer aldığı ‘eski merkez’, Tepebağ höyüğü üzerinde yer almaktadır

(Bkz. Şekil 54).

Şekil 54. Güneyde tarihi merkez, kuzeyde yeni kent merkezleri. ( Çerçi, 2011)

57

Konsantrik olan ilk yayılım, daha sonra nehrin doğusu ve batısı olarak iki ayrı

ışınsalda ilerlemiştir. Kuzeyde Karaisalı’ya doğru ‘Yeni Adana’ olarak hızla çok katlı

binaların yayılımı sağlanmıştır. Beş merkez ilçesi ayrılmıştır (Bkz. Şekil 55,56).

Şekil 55. Beş merkez ilçesi. (http://www.adana.bel.tr/adana-ilce-haritalari-sayfa.html)

Şekil 56. Kuzey Adana (kişisel arşiv)

http://www.adana.bel.tr/adana-ilce-haritalari-sayfa.html)

58

4.1.3. Yapılaşma Özellikleri

Kış aylarında ılıman olması cazibe yaratıp, Çerçi’nin konut ve çevre kalitesine

ilişkin anket çalışmasında belirttiği gibi, 2008 yılı adrese dayalı kayıt sistemine göre,

toplam 2.006.650 kişi nüfusu ile, Çukurova yöresinin önemli bir göç kenti olan

Adana’da, hızlı ve hatalı kentleşme, bugün yetersiz konut ve çevre kaliteleri oluşturarak

büyük ölçüde kullanıcı hoşnutsuzluğuna neden olmuştur. Bu süreç içinde gelişen,

değişen, sosyal statüleri ve bozulan fiziksel yapıları ile geleneksel konutlar da, birer

birer yok olmuşlardır (Bkz. Şekil 57).

Şekil 57. Adana’da, hızlı kentleşme, teknik donanımı gözden geçirilmesi gerekli, çok katlı konut stoku

90’lı yıllarda, prestijli bulvarlar üzerinde müteahhitlerce, son katlar dubleks veya

yataydaki dairelerin birleşimi ile özel konutlar olarak imal edilirdi (Bkz. Şekil 58).

Günümüzde yalıtım aternatifleri daha çeşitli olduğu halde hali hazırdaki ve yeni

yapılaşmalarda ilk ve teras katlar ısıtma/soğutma maliyeti nedeniyle tercih

edilmemektedir. Çoğu teras katlarda yapıldığı söylenen yalıtım ise yapı kimyasalları ile

yüzeysel ve denetimsizdir. Gelişigüzel, çeşitli boyut ve kalitede güneş enerjisi sistemleri

de teraslarda yalıtımı elverişsiz kılmaktadır (Bkz. Şekil 59).

59

Şekil 58. Eski binalarda tercih edilmeyen yalıtımsız son kat konutlar (Kişisel arşiv)

Şekil 59. Bulvar üzerinde yalıtıma imkân vermeyen güneş enerjili eski bina terası ile yeni bina son kat

konutları (Kişisel arşiv)

60

BÖLÜM V

DURUM ÇALIŞMASI, TARTIŞMA VE YORUM

Kentsel gelişim bölgeleri olan eski ve yeni kent merkezlerinde sık mesafelerle

ve/veya bitişik inşa edilmiş yüksek katlı yapılarda ısısal problemler geçmişte ne ise

bugün yeni binalarda da olması, durum çalışmasını karşılaştırmalı olarak analiz etmeyi

gerektirmiştir (Bkz. Şekil 60). Yapım teknikleri, ihtiyaçlar, konuttan beklentiler

değiştiği halde yapılarda, özellikle yaz aylarında değişmeyen ısı kazanım döngüsü,

insan ve yapı sağlığını ciddi boyutta etkilemektedir.

Aynı lokasyonda, farklı dönemlerde üretilmiş Örnek 1 ve 2’den, ikinci konut

kullanılmamaktadır. Örnek 1 ile eski ve yeni binada ısısal konfor tasarım olarak

karşılaştırılarak mekânsal yalıtım problemleri tespit edilecek ve öneriler yer alacaktır.

Çok katlı iki bina, tarihi merkez ile gelişmekte olan kuzey Adana arasında geçiş noktası

olarak nitelendirebileceğimiz; eski Adana’nın İstasyon Caddesi, şimdiki Atatürk

Caddesi üzerindedir. Sular Kavşağı’na yakın, yolun doğu ve batısında, karşılıklı yer

almaktadır.

Şekil 60. Adana kentsel gelişim bölgeleri (Başdoğan, 2010)

61

Atatürk Caddesi’nin kuzeyinin, örneklem alanı olarak seçilmesini şu kriterler

belirlemiştir;

• Caddenin Atatürk Parkı’ndan itibaren güneyi iş yerleri ve eski Adana olarak

günün belirli saatlerinde yoğunlaşırken, kuzeyi, halen konut olarak da tercih

edilen bölge olması,

• Aynı cadde üzerinde 60’lı yıllarda yapılan binalarla, 4-5 senelik binaların

bir arada bulunması, dönem yapı imalat teknikleri ve kullanım

farklılıklarının karşılaştırılabilmesine olanak vermesi,

• Demirspor Apartmanı’nın yıkılacak olmasıyla Eski Adana ile Kuzey Adana

arasında kent mimarisi hakkında ilk izlenimleri oluşturacak geçiş bölgesi

olması (Bkz. Şekil 61,62,63,64,65).

Şekil 61. Bitişik nizam bloklardan Ceyhan Apt. ve yolun batısında Dr. Salim Serçe Apt. (Google earth)

Şekil 62. Bitişik nizam bloklardan Ceyhan Apt. ve yolun batısında Dr. Salim Serçe Apt. (Google earth)

Kuzey

62

1985 Bina yapım yılı 1996

Z+A+10 Kat sayısı Z+A+9

3 Bulunduğu kat 9

D-B Cephe K-G-B

165m2 Konut alanı 250m2

Klima Soğutma Klima

Merkezi

ısıtma Isıtma

Kat

kaloriferi

Ceyhan Apt. K/3

2 Kişilik

bir aile Kullanıcı Kiralık

Dr. Salim Serçe Apt.

K/9 2007’de

yapılmış Bakım-Onarım -

Şekil 63. Örnek Konutlar Bilgi Şeması

Şekil 64. Ceyhan Apt. planı

Şekil 65. Dr.Salim Serçe Apt. planı.

Salon Ara Oda

Ebv. Y.O.

Y.O. Banyo WC Mutfak Antre

K

63

5.1. Konut Örnek 1

Atatürk Cad. doğusundaki bitişik nizam bloklarda, Ceyhan Apt.- Konut örnek

1, batısındaki Dr. Salim Serçe Apt. - Konut örnek 2 olarak çalışılmıştır. Konut örnek

1, 3. kat, D-B cepheli, ara dairedir. Üç oda + bir salon olan daire kullanıcıları altmış yaş

üzeri bir çifttir. Yapıldığı dönemin kentsel gelişim politikaları gereği, Atatürk Cad.

üzerinde yapılmış birçok bitişik nizam bloklardan birindedir.

Çukurova için iki cepheli dairelerde karşılıklı cephelerden ısı performansı en iyi

K-G, en kötü D-B’dır. Sıcak iklim bölgelerinde uzun süre konut içinde, ısı kazancına

neden olan batı güneşi, soğutma yükünü artırdığı için, üç cepheli de olsa batıya

yönlendirilmiş konutlarda yalıtım ayrı bir öneme sahiptir.

Konutun dışarı ile içi arasında ilk irtibat mahali olan ilk birim mekan antre,

konut örnek 1’de caddeye genişliği az olan cephelerden içeri doğru derinlikte yer

almaktadır. Diğer mekânlarla 260cm kat yüksekliği de aynı olduğu için, doğal gün

ışığını az miktarda, en yakın salon ve mutfaktan süzülen kadar almaktadır. Kışın güneş

ısısından doğal ısıtma sağlayamamaktadır. Devamında koridor kullanım olarak olduğu

gibi hava geçişleriyle de transit alandır. Isıtma/soğutma yapılmayan merdiven evi,

asansör dairesi ile aynı duvarı paylaşan antre ve koridorlar, farklı ısıların yalıtımsız dış

duvar bünyesinde toplanmasıyla, nemlenme, yıpranma ve taşıyıcılarda dayanımın

azalmasına neden olur (Bkz. Şekil 66).

Geçişlerin ısıtılıp, soğutulmaması, kullanımı esnasında odalarla büyük ısı

farkları yaratır. Yazın 19°C’de kapı kapatılarak soğutulmaya çalışılan batıdaki bir

odadan, giriş-çıkışlar ve sızdırarak gün ısısını içeri alan 38°C antreyi kullanmak

buzdolabı-hamam etkisi yaratmaktadır.

Konut çevre duvarlarının apartman ortak alanlarıyla dış duvar gibi yalıtılması

gereklidir. Buna ek olarak, mağazalarda uygulanan giriş kapısı üstü hava perdeleri bu

ortak hacimlerle odalar arası ısı farklarının giderilmesine örnek olabilir.

64

Şekil 66. Antre ile bitişik merdiven evi duvarındaki ısı farklarının neden olduğu yoğuşma ve kabarmalar

Mutfak batıda, cadde üzerindedir. Kalabalık aile kullanımı kadar ısı kazanımı

olmasa da mutfak konumu, yaz öğleden sonraları, işlevde de ısı üretilen bu mekânda

dezavantajdır. Binada mutfak balkonları, konut olarak kullanılan dairelerin çoğunda

içeri alınmıştır (Bkz. Şekil 67).

Şekil 67. Batıda caddeye bakan mutfak ve yalıtım gerektiren asansör boşluğu ile arakesiti

65

Şekil 68. Hava dolaşımının yeterli sağlanmadığı mutfakta yer ve tavan döşemesindeki küf ve nem

Katlar arası yükseklik gerekli boyutta olmadığı için özellikle batıda planlanmış

mutfaklarda yaz sıcağının ve pişirimin neden olduğu nem, PVC pencerelerle yoğuşarak

duvar, yer ve mobilya kaplamasında kabarma, küf ve yıpranmalara neden olmaktadır

(Bkz. Şekil 68).Yüksekliğin aynı, derinliğin balkon dahil edilerek yapı içine doğru

artmış olması, daire bütününden oransız olarak, ‘koridor mutfak’ yaratmıştır (Bkz. Şekil

69).

Cadde Mutfak Şekil 69. Mutfakta içeri alınan balkonla cadde arasında çift pencereli içten yalıtım

İşlek olan cadde üzerinde, dış cephesi yalıtımsız binada balkon, mutfakla cadde

arasında gürültü, emisyon, ısı artışı korumada tampon etki yaratabilirdi. Mutfakla

balkon ilişki olarak ihtiyaç da olsa insanlarımız içeri alma eğilimindedir. İçeri alındıktan

sonra, en az duvar kalınlığı kadar içten yalıtım, çift pencere ve gölge elemanı ile balkon

kadar kullanılmayan alan bırakmadan, çok yönlü yalıtım sağlanabilir. Mevsim

ihtiyaçlarına göre çift pencereden birinin açık kullanımı da mümkün olabilmektedir

(Bkz. Şekil 70, 71).

25 c

m iç

ten

yalıtım

66

Şekil 70. Isı, nem, gürültü, zehirli gaz yalıtımı sağlanmış çift pencere uygulaması (Schild, 2010)

Şekil 71. Cadde üzeri pencerede ses yutucu yalıtım detayı (Schild, 2010)

67

Asansör boşluğu ile bitişik yalıtımsız mutfak duvarı, üst katın kullanılmıyor

olması, içeri alınan balkonun üst ve altının da balkon olması; tavan, döşeme ve duvarda

ısı geçişleri ile konforlu ortam ısısı için sürekli kaynak çalıştırmayı ve daha fazla

maliyeti gerektirecektir (Bkz. Şekil 72).

Salon, mutfakla bitişik, batıda caddeye açılan pencere ve balkon ile dış kontur

oluşturmaktadır. Balkon yan kenar boşlukları PVC lambrilerle içeri alınmıştır (Bkz.

Şekil 73).

Şekil 72. Cephede balkon kenarlarındaki açıklıklar

Şekil 73. Batıda caddeye bakan salon ve öncelikli yalıtım gerektiren arakesiti

Mutfak-cadde olumsuz etkileşimi ve yalıtım gerekliliği burada da söz

konusudur. Ek olarak; küçük hareketlerle dönülen PVC kapamaların duvarla birleşim

yerindeki uygulama hatası, balkon zemin ve tavan döşemesi, üst kat dairenin de

Y.O

68

kullanılmıyor olması, salondaki ısı kaçışlarını bu mekânda da ısıtma ve soğutma süre ve

maliyetini artırmaktadır (Bkz. Şekil 74, 75, 76).

Şekil 74. Balkonun PVC lambri kapama yan açıklıkları, ısıtma/soğutma yapılmayan bitişik mahaller, ısı

geçirmezliği sağlayan yalıtım uygulaması gerektiren problemlerdir

Şekil 75. İçeri alınan balkon alt ve üst döşemeleri dış hava koşullarıyla direk irtibatlı olması, yalıtım

yapılmadığında TV’li bölümün salonun diğer bölümlerine göre ısınmaması ya da soğumamasına, oda

performansını düşürmesine neden olur

Şekil 76. Küçük hareketlerle dönülen PVC kapamaların döşemeyle birleşim yerindeki ısı kaçış noktaları

sıcak sıcak

sıcak Yazın Soğutulan Mekân

İçeri alınmış balkon

Balkon Boş

Daire

69

Salon gibi konutun kalabalık kullanımı halinde, havalandırılması, ısıtılması,

soğutulması en mühim mekânı, tasarım hatasıyla az kullanılan, kullanıldığında çok yük

getiren alan olarak kullanıcısına konfor sağlayamamaktadır.

Doğuya doğru ‘L’ şeklinde devam eden salon en iç oturumunda, kışın güneşin

yatay açısından karşı apartmanların gölgesi ve cepheye sınırlı pencere yüzeyi nedeniyle

doğal ışık ve ısı sağlanamamaktadır. Özellikle ara dairelerde cephe dar ve/veya kısıtlı

olduğundan, alışılagelmiş kat yüksekliği mekânda istenmeyen derinlik yaratmıştır (Bkz.

Şekil 77).

Şekil 77. Doğu batı yönlü alt kat ara dairelerde çevre bina gölgesinde ve yatayda konut iç kısmında kalan

mekânlar

70

‘Ara oda’, 1985 yılında inşa edilmiş bir yapıda dış ortama bakmasa da

penceresi, gömme dolabı ve kullanılan malzemeleriyle normal yatak odası gibi

işlevlendirilmiştir. Tasarım amacı fazladan bir oda oluşturmak olan ara odada şu yalıtım

problemleri ortaya çıkmaktadır:

Bugünkü kullanımı: yatak odası ve fazla eşyaların muhafaza edildiği depolama

alanıdır. Konum olarak arada kaldığı gibi, kullanım olarak da yatak odası-ardiye

işlevleri arasında kalmıştır (Bkz. Şekil 78,79). Bu sebeple de doğal havalandırma, ısıtma

ve soğutma sürekliliği sağlanamamaktadır. Mekânın işletiminde havalandırma

penceresinin olduğu bacadan mikro organizmalar, yalıtımsız duvardan ve kullanılmayan

üst daireden ısı transferleri, doğal gün ışığı ve kışın güneş ısısının eksikliği, yazın

durağan havada ısı yayan aydınlatma ve diğer teçhizatların bulunması dönemin konut

birimi örneğidir (Bkz. Şekil 80).

Şekil 78. Ara odanın ardiye ihtiyacına cevap veren kullanımı

71

Şekil 79. Ara odanın ardiye ihtiyacına cevap veren kullanımı

Şekil 80. Ara oda penceresinin açıldığı havalandırma şaftı

Doğudaki yatak odaları ise arkadaki binaların yakınlığı nedeniyle cephesi açık

kullanılamadığı gibi panjur ve perdeler de gün içinde açılamamaktadır. Karşılıklı

cephelerdeki hava akımı sağlanamamaktadır. Şehir merkezindeki binaların çoğunda

olduğu gibi özellikle alt kat konutların cephe özellikleri yakın binalar tarafından

engellenmektedir. Bu sebeple bu odalar da ara oda gibi doğal ışık, ısı alamadığı gibi

72

kullanılmayan yalıtımsız üst kat döşemesi ve merdiven evine bitişik duvardan ısı

kayıplarına maruz kalmaktadır (Bkz. Şekil 81, 82, 83, 84).

Şekil 81. Dış cepheye kullanımı olmayan dört duvar yatak odaları plan

Şekil 82. Dış cepheye kullanımı olmayan dört duvar yatak odaları

73

Şekil 83. Dış cepheye kullanımı olmayan dört duvar yatak odaları

Şekil 84. Oda ve merdiven evine bitişik ıslak hacim duvarı

Merkezi ısıtma kullanılan binada, merdiven evine bitişik duvar, ıslak hacimlerin

kullanımı esnasında içe göre soğuk olmaktadır (Bkz. Şekil 84). Bu durum duvar ve

tavan döşemesi bünyesinde ısı farkına neden olmuştur (Bkz. Şekil 85). Aynı şekilde

tavan döşemesinde yer alan kalorifer borusunun geçtiği delikten sıcak ve buhar geçişi

ile kullanılmayan üst katın ısı farkı, döşemede nemlenme ve kabarma yapmıştır. Islak

hacimlerde PVC kapı da buharlı havanın uzun süre ortamda kalmasına, beton yüzey

bünyesinde yıpranmaya neden olmaktadır (Bkz. Şekil 86)

Duvar ve döşemelerdeki en küçük açıklık, farklı malzeme birleşimleri hava

kaçışının engellenmesi için boşta bırakılmamalıdır (Bkz. Şekil 87, 88, 89). Dört tarafı

duvarla çevrili merdiven evine kesişen duvar içten ya da merdiven tarafından

yalıtılmalıdır. Döşemelerde yalıtımlı asma tavan kullanılabilir.

74

Şekil 85. Kullanılmayan üst kat ve ıslak hacim arasındaki ısı farkı nedeni oluşmuş nem ve kabarma

Şekil 86. Islak hacimlerde PVC kapı

Şekil 87. Kalorifer borusunun döşemede yalıtımsız geçişi ile yarattığı ısı transfer noktası

75

Şekil 88. Duvarlarda yer alan kablo kanalları, priz açıklıklarından ısı kaçışı

Şekil 89. Baca ve boruların çevre açıklıkları hava geçirimsiz olmalıdır

76

5.2. Konut Örnek 2

Atatürk Cad. batısında ayrık nizam bloklarda, Dr. Salim Serçe Apt.-Konut

örnek 2 olarak çalışılmıştır. 9. kat, K-G-B cephelidir. Üç oda + bir salon olan dairede ek

olarak günümüzde kullanımı birleşen mutfak ve oturma odası, iklimlendirme odası ve

giyinme odası bulunmaktadır. Daire kullanılmamaktadır (Tablo 7’ye Bkz.).

Tablo 7

Konut Örnek 2 ile Örnek 1’in Tasarımsal Isı Yalıtım Değerlendirmesi

Dr. Salim Serçe Apt.

Ayrık nizam bloklarda konut girişlerinde merdiven kovasına açılan

pencerelerle doğal aydınlatma ve havalandırma olması, konutun buraya bakan

duvarlarında ısı geçirimliliği hariç, kimyasını bozacak ortam olmaması olumlu bir

gelişmedir (Bkz. Şekil 90). Kuzeyden pencere açılan, ısıtma-soğutmasız mahal olan

merdiven kovası ile ortak konut dış duvarına yalıtım yapılmaması, ısı kaçışı dolayısıyla

tüketimin artması, eski ve yeni binalarda devam eden problemlerdendir.

Salon

Ebv. Y.O. Y.O

.

WC

Mutfak

Antre

Y.O.

Gy. İkl.

Banyo

77

Şekil 90. Aydınlık ve havalandırılabilen merdiven kovası- suni aydınlatılan, rutubetli merdiven kovası

Konut büyüklüğü ile orantılı ve cepheye geniş pencere yüzeyi ile antre ve

mutfak iç kısmına da doğal aydınlatma ve kışın güneyden ısı kazanımı sağlıyor olması,

vestiyer dolabı ve mutfak dolapları gibi konuta ait mobilyaların yerleşim yerlerinin

asansör boşluğu ve yan daire ile olan duvara bitişik olması, kısmi yalıtım sağlaması,

tüm cephedeki pencerelerde hareketli gölgelendirme elemanı olması yeni binalarda

mekânsal ısı yalıtımı sağlayan avantajlardır (Bkz. Şekil 91, 92).

Şekil 91. Asansör boşluğuna bitişik mutfak dolapları ve tezgah arası seramik kaplama ile kısmi ısısal

yalıtım

78

Şekil 92. Cephedeki pencerelerde hareketli gölgelendirme elemanı ile kısmi yalıtım

Üç cepheli diye tercih edilen kent merkezindeki konutlarda, binaların çok yakın

olmasından dolayı karşılıklı cephelerin komşu yüksek katlılarla kapalı olması, özellikle

alt katlarda düşey katların ısıtma-soğutma yükleri arasında farklılıklar, tüm binalarda

temel problemlerdir (Bkz. Şekil 93). Bu örnekte K-G-B olan cephenin sadece batısı

açıktır. Bu yönüyle cadde karşısındaki diğer örnekle benzer yalıtım problemlerine

sahiptir (Bkz. Şekil 94).

Şekil 93. Yüksek ve az katlı binaların birbirlerine yakın konumları ile olumsuz etkileşimi

79

Şekil 94. Yüksek ve az katlı binaların birbirlerine yakın konumları ile olumsuz etkileşimi

Salonda, hakim rüzgar yönü olan güneybatıdaki balkonun yazın güneş

ışınımının olumsuz etkisini salonun o oturumunda azaltırken, balkon hizasındaki

yalıtımsız dış duvarın direk güneşe maruz kalması, aynı mekanda homojen ısı için

soğutma yükünü artıracaktır (Bkz. Şekil 95).

Şekil 95. Batıdaki mekânların yazın yalıtımsız duvarlardan uzun süre ısı kazanımı, homojen olmayan ısı

dağılımı

80

Karşı bina örneğimizde havalandırma bacasına pencereli, gün ışığı girmeyen,

birden fazla amaçla kullanılan ara oda ve benzer ortamları olan diğer yatak odaları,

Örnek 2’de kuzeye ve bir odada batıya da yönlenmiştir. Yeni binalarda doğal ısı ve ışık

alt katlarda sınırlı olmakla beraber iç mekândaki termal konfor panjur, PVC çift cam

pencere, petek ya da klima gibi mekân donatılarıyla sağlanmıştır (Bkz. Şekil 96). Fakat

kabuk yalıtımı olmadığı için ısı ve gaz geçişleri devam etmektedir.

Şekil 96. Kabuk yalıtımsız, panjur, PVC çift cam pencere ve petek ve klima le iç termal performans sağlanması

Şekil 97. Islak hacimlerde ısıtma

Yapılaşmanın çok hızlı arttığı zamanda banyolarda radyatörlerin bulunması da

masraf görülerek uygulanmamaya başlanmıştı. Yaşlı, hasta ve çocuk kullanıcılar için

günümüzde ve bu iki örnekte önemsenmiş olması olumludur (Bkz. Şekil 97).

81

Birkaç işlevli tek mekânlar yerine, günümüz ihtiyaç programında her işleve ayrı

mekân tasarlanmaktadır. Giyinme odası, iklimlendirme odası, çalışma odası, hobi odası,

temizlik/ütü odası, ardiye, kiler, her odada banyo/wc gibi (Bkz. Şekil 98)…

Şekil 98. Konut iç mekân tasarımında çeşitlenen ihtiyaçlar.

İnsan odaklı tasarımda daha kimlikli ve asıl amacına yönelik mekânlar

tasarlanmış olması yeni binalarda olumlu gelişmelerdir. Gelişmiş ülkelerde bugünün,

ülkemizde geleceğin yapılarında yağmur suyu, güneş ısısı, rüzgâr, atık toplama ve

dönüştürme yapan enerji odaları da konutlarda yerini alacaktır.

5. 3. Alt Sonuç

Konut memnuniyetinin, yasam kalitesinin belirleyicisi olması arzu edilen ve

algılanan olusumu, çevre memnuniyetinin ölçümleri verir. S.ÇERÇİ’ nin, Adana

kentinde ‘geleneksel ve günümüz’ iki bölge halkının konut çevrelerine yönelik

memnuniyetlerini ölçtüğü çalışma verilerine göre, özellikle yaz aylarında, sıcak ve

nemliliğin artıs gösterdiği alanlarda (bitkilendirme, günes, rüzgar denetimleri ve doğal

havalandırma sağlayacak planlama ve düzenlemeler ile) hava kirliliğini, yoğun sıcaklığı

vb. denetleyen ve böylece enerji korunumunu da dikkate alan 4-5 katlı konut tiplerinin

tesvik edilmesinin yasam kalitesinin yükseltmesi ve kentte yasayanların mutluluğu

açısından gerekli olduğunu tespit etmiştir.

82

BÖLÜM VI

SONUÇ VE ÖNERİLER

6.1. Sonuç

Çok katlı konutların iklimlendirilmesinde doğal süreç ve kuvvetlerin

kullanılması, iç mekânlarda ısısal konfor ve ekonomiyi birarada sağlamaktadır. Asıl

amacın, nasıl olursa olsun bir “konut” inşa etmek değil, kullanıcıların memnuniyet

duyarak yasayacakları ortamlar yaratılması ve mimari tasarımın da buna göre

şekillenmesi gerektiğidir (Bkz. Şekil 99). (Akıncıtürk ve Dostoğlu, 2010)

Şekil 99. Yüksek katlı yaşam, iç ve dış çevresiyle de insan doğasına uygun, yüksek kalite ile doğru

orantılı olmalıdır

Akdeniz ülkesi olarak sıcak ve nemli iklim bölgeleri için ortaya konan

sorunların, kullanıcıyı memnun eden, günümüz koşullarına ve gelecekteki beklentilere

uygun bir şekilde, iç-dış etkileşimli çözümünün bir bütün olarak yasama geçirilmesi

hedeflenmelidir. Adana ili için yapılan durum çalışmaları ve bulgular

değerlendirildiğinde araştırmanın kullanıcıya, ülke ekonomisine ve çevreye sağlayacağı

katkı çıkarsaması şöyledir:

83

Tasarım ve uygulamacıların;

• Yere ait araştırmalarla, tecrübeleri dikkate alarak, simülasyonla çok sayıda

sayısal ve grafiksel seçeneği bilgisayar destekli olarak birarada, detaylı

tasarlayarak sunması önemli faydalar sağlayacaktır.

• Yapının bulunduğu yerde doğru malzeme, renk ve uyumlu bileşenlerin

seçimi ısı ve günışığı açısından uygunluğun her bir malzeme için

araştırılması gerekmektedir.

• Uygulama ve montaj detaylarının malzeme, boyut ve biçime göre estetikliği,

ekonomikliği ve amortisman süresinin enerji verimliliği ile elde edilen

maliyet ile karşılaştırmalı katkısı ortaya konmalıdır.

Yerel idari insiyatiflerin;

• Uluslararası yapı sürdürülebilirlik çalışmalarını etkin bir şekilde

değerlendirmesi, düzenli bakımı sağlanan, sağlıklı sistemlerden oluşmuş

yapı işletiminin (Yapı Isıtma/Soğutma, Enerji Kimlik Belgesi)sağlanmasına

öncelik vermesi gerekmektedir.

• Yalıtım ve iç mekânda ısısal konfor konusunun geldiği noktada gelişmiş

ülkelerle birlikte, seçilen alan bilimsel ve yerel çalışmaları da göz önünde

bulundurularak, kent laboratuvarında karakteristik çalışmaları teşvik

etmelidir.

• Mekânsal yalıtım problemleri olan iç mekân analizlerinde termal

performansı, soğutma yükünün hesaplarından elde edilen verileri, yeni

yapılacak binaların tasarımına temel olacak şekilde enerji stratejilerinde

hedeflemelidir.

• Araştırma alanı Adana’nın da, önemli yalıtım, ısıtma, soğutma problemleri

olan bir kent olarak algılanması ve kent sakinlerinin, yasamak istedikleri

konutların az katlı, bahçeli, sağlıklı mekân donatıları ve çağdaş yaşam

olanakların sunulduğu ortamlar olarak bulgulanması, kent yöneticileri ve

tasarımcılar tarafından önemsenmelidir (Çerçi, 2011).

84

6.2. Öneriler

Farklı yapı türlerinde, çalışan ve ziyaret edenlerin konforlarının temini ve

üretkenliklerinin artırılması için ısıtma/soğutma ve havalandırma yapılması tartışmasız

şarttır. İnsan faktörü, ait olduğu konutunda da aynı konfor gerekliliklerinde ele

alınmalıdır. Konut binalarında yükseklik ve konfor arayışı artarken, modern yaşamın

kalitesine uygun, insan-doğa-gelecek merkezli tasarım açıları da beraberinde gelişmeli,

bugünün gündelikleri yarının problemleri olmamalıdır. Gelişmiş toplumlarda, kentlinin

kendi bilinç ve insiyatifi ile her yönüyle yalıtımsız konut tercih etmemesi, konut

sunucularını kalite sunmaya mecbur bırakmıştır. Şekil 100’de nitelikli teknik kişi-

eğitimli toplum niceliksel olarak örneklendirilmiştir:

A) +

B) +

Şekil 100. Nitelikli teknik eleman ve doğru istemde bulunan bir toplum, problemi yok edilmiş kurgu ve çevre düzeni

Ülkemizde de farkındalığın ve konunun öneminin artırılması için yapılan her

çalışma, özellikle yapı tasarım ve uygulayıcılarının, onlar vasıtasıyla da toplumun

eğitilmesi, kayıpları kazanca çevirmede büyük katkı sağlayacaktır.

Üniversitelerde eğitim-öğretim 100 Öğrenci 500 Birim bütçe

Toplum eğitimi 10 Kişi 50 Birim bütçe

Üniversitelerde eğitim-öğretim 10 Öğrenci 50 Birim bütçe

Toplum eğitimi 100 Kişi 500 Birim bütçe

PROBLEMLİ MEKÂNSAL KURGU VE ÇEVRE DÜZENİ

550 BİRİM TOPLAM MALİYET

NİTELİKLİ TEKNİK ELEMAN VE DOĞRU İSTEMDE BULUNAN BİR TOPLUM, PROBLEMİ YOK EDİLMİŞ KURGU VE ÇEVRE DÜZENİ

550 BİRİM TOPLAM MALİYET

85

KAYNAKÇA

Alexander, C. (1977). A pattern language. New York: Oxford Pres.

Başdoğan, S. (2010). Sanayisizleşme sürecinde Adana ve bir gelecek stratejisi arayışı.

25. 04. 2011 tarihinde http://www.adanamimod.org.tr/guneymimarliksayi2.pdf

adresinden edinilmiştir.

Bezemer, V. S. (2005). Can we more sustainable buildings by imitating natures cooling

techniques?. 14. 03. 2011 tarihinde

http://www.chilliwebsites.us/sitefiles/132/File/sustainable_cooling_techniques.p

df adresinden edinilmiştir.

Çerçi, S. (2011). Konut ve çevre kalitesine ilişkin memnuniyetin ölçülmesi. 25. 09. 2011

tarihinde http://www.arastirmax.com/bilimsel_yayin/1/_konut-%C3%A7evre-

kalitesine-ili%C5%9Fkin-memnuniyetin-%C3%B6l%C3%A7%C3%BCl.


Ekinci, C. E. (2011). Biyoharmolojinin kuramsal esasları. 05. 08. 2011 tarihinde

http://www.belgeler.com/blg/2kv6/biyoharmolojik-yapi-bina-tasarimi-esaslari


Hacaloğlu, A. (2007, 06). Türkiyenin enerji konutu haritası: Sürdürülebilir apartman

tasarımı. Sürdürülebilirlik: Kent ve Mimarlık, s. 49.

Jeanneret-Gris, E. (2009). Entretien avec les étudiants des écoles d'architecture. S.

RİFAT içinde, Mimarlık öğrencileryle söyleşi- Le Corbusier (s. 39). İstanbul:

Yapı Kredi Yayınları.

Kalaycı, S. (2010). Mimari tasarımlarda pasif iklimlendirme açısından biomimesis

etkisi. 1.Uluslararası Lisansüstü Araştırmaları Sempozyum Yapılı Çevre (s. 39).

içinde Ankara: Yapı Bilimleri Lisansüstü Programı- Mimarlık Bölümü, Orta

Doğu Teknik Üniversitesi.

Kale Grubu (http), http://www.kale.com.tr/UserFiles/Image/products/groups /manto/

pdf/shape.pdf s.24 10. 10. 2011 tarihinde edinilmiştir.

Nicholas, W. (1998). Mekan inşası için dizayn, 2010 yılının İstanbul’una doğru kent

zirvesi. İ.B.B. Yayınları, s. 124.

Saban, D. K. (2006). Adana mimarlık rehberi 1900-2005. Adana: TMMOB Mimarlar

Odası Adana Şubesi.

Schield, R. (2010). Energy efficiency through passive houses – A chance for All. Bir

Enerji Stratejisi: YALITIM, İZODER Yalıtım Konferansı . İstanbul.

http://www.adanamimod.org.tr/guneymimarliksayi2.pdf

http://www.chilliwebsites.us/sitefiles/132/File/sustainable_cooling_techniques.p

http://www.arastirmax.com/bilimsel_yayin/1/_konut-%C3%A7evre

http://www.belgeler.com/blg/2kv6/biyoharmolojik-yapi-bina-tasarimi-esaslari

http://www.kale.com.tr/UserFiles/Image/products/groups

86

Schield, R. (2010). Isover Multi-Comfort-House. Konferans Sunumu, Wien.

Şen, A. O. (2006). Binalarda uygulanan yalıtım sistemleri dünyada ve Türkiye’de

yalıtım. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.

Şensoy, H. (1984). İç mekan düzenleme bilim dalı konferansları (1976-77 Ders Yılı).

(s.21-25). İstanbul: Mimar Sinan Üniv. Mim. Fak. Mim. Bl., Yayın No.4.

Uğurlu, F. (2004, Eylül). Mimari tasarım kararlarında hatalar. Yapı Yaşam Sanatı

Dergisi, 1(2).

Uğurlu, F. (2006, Ocak). Bütün Yapılar İçin: Kimlik Kartı, Garanti Belgesi, Kullanım

ile Bakım Klavuzu ve İşletme Belgesi Yasal Zorunluluğu Getirilmesi Gerekir. İç

Mimar, Yaşamı Sanatla Tasarlamak, (3), 78-79.

Uğurlu, F. (2011, Mayıs). Üniversitelerde uygulama laboratuvarları. 05. 11. 2011

tarihinde http://uyk2011.yok.gov.tr/bilimsel_program.pdf adresinden

edinilmiştir.

Yılmaz, Z. (1988). Yeni Toplu Konutların Kullanıcı Konforu Açısından Isısal

Performansının Değerlendirilmesi. İstanbul: TÜBİTAK proje no: 716.

Yüceer, N. (2010, Eylül-Ekim). Çevre duyarlı mimarlık. 24. 11. 2011 tarihinde

http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=369&

RecID=2483 adresinden edinilmiştir.

Zevi, B. (1948). Architecture as space: How to look architecture. M. G. (çev.). içinde

N. Y.: Horizon Press.

http://uyk2011.yok.gov.tr/bilimsel_program.pdf

http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=369&

87

EKLER

EK 1: Isısal Konfor Tasarımı İçin bilgisayar Programı Paketleri

Program

Ortamı

İŞLEV

YÜKLENEN GİRDİLER

ALINAN ÇIKTILAR

Apache

95, 98 ve Windows üzeri, NT

Enerji korunmasına yönelik tasarımlar yapan EIS isimli bir dizi programın bir parçasıdır. Enerji çözümlemesi, iklimlendirme sistemlerinin tasarımı ve örneklenmesi.

İklim verileri, enlem, boylam, CAD ve DXF biçiminde binanın çizimleri, malzeme seçenekleri ve standartları.

Binanın ısı verimliliği (Termal performansı), İklimlendirme düzeneklerinin hacmi, gölge elemanı örneklemesi ile ilgili çizim ve çizelgeler.

Awnshade

Dos-IBM, Windows

Pencere ve gölge elemanı tasarımı.

Enlem, boylam, pencere ölçüleri, gölge elemanı ölçüleri.

Yatay, düşey ve her türlü gölge elemanının yıllık gölgeleme verimi.

Clımate 1

Windows

Menüsünde 1200’den fazla yerleşim yerinin iklim verisi bulunur (Ankara, İstanbul dahil). İklim verileri başka bir programa aktırılabilir.

Menüsünde ASCII formatında yüklü 1200’ün üstünde yerleşimin iklim verileri üzerinden seçim yapılır.

Yıllık, aylık ve saatlik olmak üzere; sıcaklık, güneş ışınımı, nem, yağış, rüzgâr değerleri ve çizelgeleri. Topografik ve iklim haritaları.

Daylight

Win., MAC

İç mekândaki gün ışığı faktörünü (DF) ve aydınlama düzeyini hesaplar.

Menüde çizili duvar ve pencere üstünde istenen boyutlar girilir.

Girilen pencere ve duvar ölçüleri doğrultusunda iç mekândaki gün ışığı faktörünü (DF) ve aydınlama düzeyini hesaplar.

Doe -2

Dos-IBM, Win.

Binada enerji çözümlemesi ve enerji verimliği sağlanması.

İklim verileri, enlem ve boylam. Malzeme seçenekleri ve standartları menüde bulunmaktadır.

Binanın ısı verimliliği, duvar, pencere ve gölge elemanı örneklemesi ile ilgili çizim ve çizelgeler, uygun yönlenme seçenekleri.

Ecotect

Windows, MAC

Binada enerji verimliliği, aydınlatma, akustik gibi fiziksel çevre tasarımı ve örneklemesi. İklim çözümleme. Menüsünde ASCII formatında yüklü 20 yerleşim yerinin iklim verileri bulunur.

İklim verileri, enlem, boylam, CAD ve DXF biçiminde binanın çizimleri, malzeme seçenekleri ve standartları menüde var. Kütüphaneye yeni malzemeler yüklenebilir.

İklim çözümleme ile ilgili değerler ve çizelgeler. Binanın ısı verimliliği, akustik, aydınlatma, duvar, pencere ve gölge elemanı örneklemesi ile ilgili çizim ve çizelgeler, uygun yönlenme seçenekleri

Eco-Lumen

Win.

Binanın aydınlatma yükü, elektrik sarfiyatı ve enerji verimliğini hesaplanır.

İç mekanın en, boy ve yükseklik ölçüleri. ISI standartları kapsamında aydınlatma değerleri, elektrik fiyatları

Binanın aydınlatma yükü, elektrik sarfiyatı ve enerji verimliliği ile ilgili çıktılar.

88

ESP –R

Windows, MAC, Sun

Binada enerji verimliliği, aydınlatma ve İklimlendirme sistemlerinin tasarımı ve örneklenmesi.

İklim verileri, enlem, boylam, CAD ve DXF biçiminde binanın çizimleri, malzeme seçenekleri ve standartları menüde var. Kütüphaneye yeni malzemeler yüklenebilir.

İklim çözümleme ile ilgili değerler ve çizelgeler. Binanın ısı verimliliği, aydınlatma, örneklemesi ile ilgili çizim ve çizelgeler, uygun yönlenme seçenekleri.

Free-Runner

Windows

Bu program Binanın biçimine ve konumuna bağlı olarak iç mekân konforunun belirlenmesinde kullanılır.

Binanın ölçüleri, camlama tipleri, malzemeler ve saydam ve sağır yüzeyinin yönlere göre oranları

İstenen tarih ve sıcaklığa bağlı olarak iç mekândaki konfor düzeyini gösteren çizelge

Heat 2

Windows

Binadaki ısı geçişleri, köprüleri ve iletiminin hesaplanması ve örneklenmesi

İklim verileri, enlem, boylam, CAD biçiminde binanın çizimleri, malzeme seçenekleri ve standartları.

İklim çözümleme ile ilgili değerler ve çizelgeler. Binadaki ısı verimliliği ve ısı geçişlerinin örneklemesi ile ilgili çizim ve çizelgeler,

Heed

Win.

Binada enerji verimliliği, ve İklimlendirme sistemlerinin yakıt sarfiyatı ve enerji verimliliği hesaplanır (ASHREA standardına göre).

Menüde 3 farklı yerleşimin iklim verileri yüklü, başka iklim verileri girilebilir. Binanın 3 boyutlu çizimi. Yakıt fiyatları (elektrik, gaz, doğalgaz ve kömür.

İklim çözümleme ile ilgili değerler ve çizelgeler. Çizilen binaya göre her bir yakıt için karşılaştırılmalı yıllık maliyet.

Ipse

Win.

Enerji verimliliği ve edilgen güneş kullanımı (pasif sistemler) konusunda eğitim programı.

PP sunu şeklinde enerji etkin bina tasarımı anlatılıyor. Herhangi bir girdi gerektirmiyor.

PP sunuda bina ve yapı bileşenlerinin çizimleri üzerinden konu açıklamaları.

Opaque Çatı ve duvar malzemelerinin ısı iletkenliklerini hesaplar.

İklim verileri. Duvar ve malzeme katmanları ve malzemelerin ısı iletim katsayıları.

Duvar ve malzeme katmanlarının kesitleri, ısı kaybı ve ısı kazancı çizelgeleri. Güneş ışınımı çizelgeleri.

Parasol

Günışığı ile camlama, doğrama, iç. dış ve yüzey gölge elmanı ile tasarımı

İklim verileri, enlem, boylam, pencere ölçüleri, gölge elemanı ölçüleri ve cam cinsleri

Pencerenin ve gölge elemanlarının aydınlama düzeyini ve yıllık güneş ışınımı geçirgenliğini gösteren çizelgeler

Solar Tool

Windows, MAC

Pencere ve her çeşit gölge elemanı tasarımı.

Enlem, boylam, pencere ölçüleri, gölge elemanı ölçüleri.

Yatay, düşey ve her türlü gölge elemanının yıllık gölgeleme verimi

Trnsys

Windows

Enerji simülasyonu, çözümlemesi, iklimlendirme sistemlerinin tasarımı ve örneklenmesi.

İklim verileri, enlem, boylam, CAD ve DXF biçiminde binanın çizimleri, malzeme seçenekleri ve standartları.

Binanın ısı verimliliği (Termal performansı), İklimlendirme düzeneklerinin hacmi, gölge elemanı örneklemesi ile ilgili çizim ve çizelgeler.

Weather Data Vıewer

Windows

ASHRAE standardına uyumlu Psikometrik çizelge üzerinden iklim çözümleme ve iklimlendirme sistemlerinin tasarımı.

Menüsünde bulunan 1444 yerleşim iklim verileri üzerinden seçim yapılır.

Psikometrik çizelge üzerinden iklim çözümleme ve iklimlendirme sistemlerinin yük hesabı.

89

EK 2: Dört Ana Sertifika Sistemleri

Kurum BREEAM

İngiltere’de Yapı Araştırma Kurumu (BRE) tarafından geliştirilerek,

1990 yılında uygulanmaya başlanan Breeam, değerIendirme

sistemlerinin ilk örneğidir.

Hedef Kitle Yeni inşa edilecek yapılarda bürolar, çekirdek aileler için eko

konutlar, apartmanlar, okullar, alışveriş merkezleri, yurtlar,

bakımevleri, endüstri yapıları, adalet sarayları, hastaneler ve hapishane

binaları değerlendirmektedir.

Var Olan Yapılar

İçin Çalışma

Yeni bir sistem üzerinde de çalışılmaktadır

Çalışma Şekli Geniş kapsamlı düzenlenmiş değerlendirme tabloları yapıların çevresel

performansını çeşitli kriterlere göre değerlendirmektedir.

Çalışmayla ilgili olarak ‘Breeam-Codes for Sustainable Homes’un

değerlendirme kriterleri incelenmiştir. Bu sistemde puan almadan önce

belli önkoşulların yerine getirilmesi gereklidir. Bunlar:

• Kullanılan bütün malzemelerin çevreye olan etkisinin

araştırılmış olma zorunluluğu, yüzey sularının binadan

uzaklaştırılması için sistemlerin geliştirilmesi,

• Geri dönüşümü olan ve olmayan bütün atıkların ayrıştırılarak

saklanmasının sağlanması,

• İnşaat alanında atık yönetiminin yapılmasıdır.

Değerlendirme Bu önkoşullar gerçekleştirildikten sonra sekiz ana başlıkta bulunan

kriterlere göre puan almaktadır. Bu kriterler enerji ve CO2

emisyonları, su, malzemeler, yüzey sularının tahliyesi, atıklar, kirlilik,

sağlık ve memnuniyet ve son olarak yönetimdir. Breeam

değerlendirmeleri BRE’nin lisanslı değerlendirme uzmanları

tarafından yapılmaktadır ve puanlamaya göre yapı geçer, iyi, çok iyi,

mükemmel ve seçkin olarak derecelendirilmektedir. (10)

90

Kurum LEED

ABD’deki Çevre Dostu Binalar Konseyi (USGBC) tarafından

geliştirilen bir dizi kriterler listesidir. 1998 yılında Amerika’da

kullanılmaya başlanan LEED, daha sonraki yıllarda gerekli

düzeltmeler ve eklentiler yapılarak sistemin kusursuz çalışması

sağlanmıştır.

Hedef Kitle Var olan ve yeni inşa edilen ticari, kurumsal ve konut yapıları için

kullanılabilmektedir.

Var Olan Yapılar

İçin Çalışma

Var.

Çalışma Şekli LEED’ in ana hedefleri yapıların çevre dostu olmasının sağlanması,

bina endüstrisinde “çevre dostu” olmak konusunda liderlik yapmak, bu

konudaki rekabeti arttırmak, tüketici ve kullanıcıyı bilinçlendirmektir.

Bu sertifika var olan teknolojileri esas alarak, binanın yaşam

döngünün çevresel performansını değerlendirmektedir. Bu

değerlendirmeyi yaparken binanın tasarımından, inşasına ve kullanım

aşaması sırasında o binanın yeşil bina kriterlerine uygun olabilmesi

için gerekli olan koşulları belirten standartlar göz önünde

bulundurulmaktadır

Farklı projeler için farklı LEED sertifika sistemleri geliştirilmiştir

fakat çalışma kapsamında çok katlı konut yapıları için kullanılan

LEED-NC (New Construction) detaylı olarak incelenmiştir. LEED-

NC’ de yedi ana başlık bulunmaktadır. Bunlar sürdürülebilir araziler,

suyun korunumu, enerji ve atmosfer, malzeme ve kaynaklar, iç mekan

çevre kalitesi, tasarımda yenilik ve bölgesel önceliklerdir

Değerlendirme LEED-NC’ de, kategoriler için belirlenen puanlar, binanın çevreye

vereceği potansiyel etki ve kullanıcı baz alınarak belirlenmiştir. Bu

etkiler, binanın tasarım, yapım, işletim ve bakım aşamalarında

çevresel ve insan kaynaklı olarak tanımlanmaktadır. Bunlar sera

gazları, fosil yakıtlar, toksin ve kansorejenler, hava ve su kirleticileri

ve iç mekân çevresel koşullarıdır.

91

Kurum CASBEE

Japonya Sürdürülebilir Yapı Konsorsiyumu (JSBC) ve Yeşil Bina

Konseyi (JaGBC) işbirliği ile 2001’de geliştirilen Casbee

Değerlendirme Sistemi Japonya’nın yanı sıra Asya ülkelerinin de

sürdürülebilirlik esaslarını dikkate alarak hazırlanmıştır.

Hedef Kitle Bu sistemde binanın işlevinden çok bulundukları aşama önemlidir. Bu

aşamalar tasarım, yeni yapılar, mevcut yapılar ve yenilemedir.

Var Olan Yapılar

İçin Çalışma

Var.

Çalışma Şekli Temel olarak iki ana başlık bulunmaktadır. Bunlardan ilki yapının

çevresel kalitesi ve performansı (Q olarak ifade edilmektedir.) ve

diğeri de yapının çevresel yükleridir. (L olarak ifade edilir.) Q/L

değeri yapının çevresel etkinliğini ifade etmektedir. Q yapının iç

mekan çevresi, servis kalitesi ve arsada dış mekan kalitesi

kategorilerinden sağladığı puanlardır. L değeri de enerji, kaynaklar ve

malzemeler ve arsa dışındaki çevre kategorilerinden kazandığı

puanlarla ifade edilmektedir.(12) Aslında Casbee’ nin evler için özel

bir sistemi bulunmaktadır fakat bu evler bitişik nizam va az katlı

olarak tanımlandıkları için çalışmanın içeriğine uygun olarak ‘Casbee

for New Construction dikkate alınmaktadır. Bütün sertifika

sistemlerinde yukarıda bahsedilen iki ana başlık ve üçer alt başlık

bulunmaktadır fakat yapıya ve yapım aşamasına göre detaylarda

farklılıklar bulunmaktadır.

Değerlendirme Değerlendirme sonucunda yapıya C, B-, B+, A ve S

SERTİFİKALARI VERİLMEKTEDİR. C en düşük çevresel etkinlik

düzeyi S ise en yüksek sürdürülebilirlik düzeyini ifade etmektedir.

Öteki sistemler ile karşılaştırıldığında oldukça karmaşık bir sistem

olarak görülen Casbee, metodoloji ve belgelendirmenin çoğunun

Japonca olması nedeniyle Japonya dışındaki ülkelerde kullanım

olasılığı oldukça azdır.(8)

92

Kurum GREEN STAR

Avustralya Yeşil Bina Konseyi (GBCA) tarafından 2003 yılında

geliştirilen bu sistem Breeam ile büyük benzerlik taşımaktadır.

Hedef Kitle Çalışmada Green Star’ın Multi Unit Residential v1 adlı konutlar için

oluşturulmuş sistemi detaylı olarak ele alınmıştır.

Var Olan Yapılar

İçin Çalışma

Var.

Çalışma Şekli Yapıların yaşam döngüsü etkilerini değerlendirmeyi hedeflemektedir.

Değerlendirmeye alınan yapının her performans kategorisi için

topladığı puanlar, bölgesel ve iklimsel farklılıklar gözetilerek

belirlenmiş katsayılar ile çarpılmaktadır.

Bu sistem Temmuz 2009 ‘da yürürlüğe girmiştir. Bu sistemde de

diğerleri gibi çevreye verilen zararın en aza indirgenmesi, Avustralya’

nın sera gazı emisyonlarının azaltılması, çevreye duyarlı

sürdürülebilir yapıların bilinirliğinin arttırılması, yenilenebilir

enerjilerin kullanımın arttırılması kullanıcılara sağlıklıve mali açıdan

zorlamayan yaşam alanları sunmak amaçlanmaktadır.

Multi Unit Residential v1 ‘in ana başlıkları yönetim, iç mekan çevre

kalitesi, enerji, ulaşım, su, malzemeler, arazi kullanımı ve ekoloji,

emisyonlar ve yaratıcılıktır.(13)

Değerlendirme Bölgesel ve iklimsel farklılıklar gözetilerek belirlenmiş katsayılar ile

çarpılması, Avustralya’nın farklı bölgelerinde değerlendirme

yapılabilmesini ve gerçekçi bir değerlendirme elde edilmesini

sağlamaktadır.(8) “iyi örnek”, Avustralya’nın mükemmeli” ve

“dünyada lider” olmak üzere üç sertifika alınabilmektedir.

93

Ek 3. NSW Sertifika Sistemi

97

ÖZGEÇMİŞ

KİŞİSEL BİLGİLER

Adı Soyadı: Zeliha ŞAHİN ÇAĞLI

Doğum Yeri, Yılı: Adana, 25.01.1977

Medeni Hali: Evli

E-Posta : [email protected]

EĞİTİM DURUMU

2011 - 2008 :Yüksek Lisans Eğitimi.

Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,

İç Mimarlık Ana Sanat Dalı.

2002 - 1995 :Üniversite Eğitimi.

Balıkesir Üniversitesi Mühendislik - Mimarlık Fakültesi,

Mimarlık Bölümü.

1994 :Lise Eğitimi. Adana Anadolu Lisesi.

YABANCI DİL

İngilizce : TOEFL: 217 p. (Bilgisayarlı)

Almanca : Anadolu Lisesi eğitim seviyesi.

İŞ DURUMU

2007 - 2011 : Serbest mimar olarak, iç mimari ağırlıklı projeler uygulamaktadır.

.

mailto:[email protected]

tÜrkİye cumhurİyetİ Çukurova Ünİversİtesİ sosyal … · • bir binada sadece mantolama...

Documents