tÜrk standardi - jmo.org.tr · tÜrk standardi turkish standard ts 7043 en 13450 nisan 2004 ics...

TÜRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS 7043 EN 13450Nisan 2004

ICS 91.100.15

DEMİRYOLU BALASTLARI İÇİN AGREGALAR Aggregates for railway ballast

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDANÇEVRE VE SEHiRCiLiK BAKANLIGI MESLEKi HiZMETLER GENELMÜDÜRLÜGÜ YAPI MALZEMELERi DAiRESi BASKANLIGI'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 02.11.2013TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iLTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.

− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak

gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini

bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.


ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 7043 EN 13450/Nisan 2004

Ön söz - Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 13450 (2002) standardı esas alınarak, TSE Maden

Hazırlık Grubu'nca TS 7043 (1989)’ün revizyonu olarak hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 19 Nisan 2004 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

- Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.



İçindekiler 1 Kapsam...................................................................................................................................................... 1 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ............................................................................................ 1 3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................... 2

3.1 Agrega................................................................................................................................................. 2 3.2 Demiryolu balastı ................................................................................................................................ 2 3.3 Doğal demiryolu balastı....................................................................................................................... 2 3.4 Yapay demiryolu balastı...................................................................................................................... 2 3.5 Geri kazanılmış demiryolu balastı ....................................................................................................... 2 3.6 Demiryolu balastı tane sınıfı (büyüklüğü)............................................................................................ 2 3.7 İnce taneler.......................................................................................................................................... 2 3.8 Çok ince malzeme............................................................................................................................... 2 3.9 Kategori ............................................................................................................................................... 2

4 Numune alma............................................................................................................................................ 3 5 Üretim ........................................................................................................................................................ 3 6 Geometrik özellikler ................................................................................................................................. 3

6.1 Genel................................................................................................................................................... 3 6.2 Demiryolu balastı tane büyüklüğü....................................................................................................... 3 6.3 Tane sınıfları ....................................................................................................................................... 3 6.4 İnce taneler.......................................................................................................................................... 4 6.5 Çok ince taneler .................................................................................................................................. 4 6.6 Tane şekli ............................................................................................................................................ 4 6.7 Tane uzunluğu .................................................................................................................................... 5

7 Fiziksel özellikler ...................................................................................................................................... 5 7.1 Genel................................................................................................................................................... 5 7.2 Parçalanma direnci ............................................................................................................................. 5 7.3 Aşınma direnci..................................................................................................................................... 6 7.4 Dayanıklılık.......................................................................................................................................... 6 7.5 Sonnenbrand....................................................................................................................................... 6

8 Zararlı bileşenler....................................................................................................................................... 7 9 Uygunluk değerlendirmesi ...................................................................................................................... 7

9.1 Genel................................................................................................................................................... 7 9.2 Başlangıç tip deneyleri ........................................................................................................................ 7 9.3 Fabrika üretim kontrolü ....................................................................................................................... 7

10 Kısa gösteriliş ve tanımlama ................................................................................................................... 7 10.1 Kısa gösteriliş ..................................................................................................................................... 7 10.2 Demiryolu balastının tanımlanması için gerekli bilgiler ...................................................................... 7

11 İşaretleme ve etiketleme .......................................................................................................................... 7 Ek A (Bilgi için) Demiryolu hattı inşaat sahasındaki vagondan veya demiryolu hattından balast numunesi alınması.................................................................................................................... 8 Ek B (Bilgi için) Balast numunelerinin demiryolu vagonundan veya hattından alınması durumunda elde edilen sonuçların yorumlanmasına yönelik kılavuz............................................ 11 Ek C Demiryolu balastına ait Los Angeles katsayısının denenmesi için EN 1097-2’de belirtilen deney işlemlerine uygulanacak şartlar (Madde 7.2)......................................................................... 12 Ek D Demiryolu balastına ait darbe değerinin denenmesi için EN 1097-2’de belirtilen deney işlemlerine uygulanacak şartlar (Madde 7.2) ...................................................................... 13 Ek E Demiryolu balastının aşınma direncinin (Mikro-Deval) tayini için EN 1097-1’de belirtilen deney işlemlerine uygulanacak şartlar (Madde 7.3)......................................................................... 14 Ek F Demiryolu balastının donma ve çözülmeye karşı direncinin tayini için EN 1367-1’de belirtilen deney işlemlerine uygulanacak şartlar (Madde 7.4) ........................................................ 15



Ek G Demiryolu balastının magnezyum sülfat deneyine karşı direncinin tayini için EN 1367-2’de belirtilen deney işlemlerine uygulanacak şartlar (Madde 7.4) .................................................................. 16 Ek H (Bilgi için) Demiryolu balastlarının donma ve çözülmeye karşı direnci ile ilgili yol gösterici bilgiler .................................................................................................................................. 17 Ek I Fabrika üretim kontrolü ....................................................................................................................... 19 Ek ZA (Bilgi için) Bu standardın AB Direktiflerinin temel hususları veya diğer hükümleriyle ilgili maddeleri.................................................................................................................................... 23



1

Demiryolu balastları için agregalar 1 Kapsam Bu standard, demiryolu hatlarının inşasında kullanılan ve doğal, yapay veya geri kazanma yoluyla elde edilen kırılmış, ayrık agregaların işlenmesiyle üretilen balastların özelliklerini kapsar. Bu standardın amaçları bakımından agrega, “demiryolu balastı” olarak adlandırılır. Bu standard, demiryolu balastlarının bu standarda uygunluğunun değerlendirilmesi ile ilgili işlemleri de kapsar. Not - Bu standardda belirtilen özellikler, yerleşik bir kullanım şekli bulunan agrega tiplerinden elde edilen

tecrübelere dayanmaktadır. Geri kazanılmış agregalar ve belirli endüstriyel yan ürünlerden elde edilen agregalar gibi yerleşik bir kullanım şekli bulunmayan kaynaklardan elde edilen agregaların kullanımına karar verilirken dikkat edilmelidir. Bu standardda belirtilen bütün özelliklere uyması gereken bu tür agregalar, Talimat (Mandate) M125 (tadil edildiği haliyle) kapsamında olmayan ve yerleşik kullanım şekli bulunan agrega tiplerinin çoğuna uygulanmayan diğer özelliklere uygun olabilir ve gerektiğinde bu agregaların uygunluğunun değerlendirilmesi amacıyla kullanım yerinde geçerli olan hükümler uygulanabilir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standard ve/veya dokümanın tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskısı kullanılır.

EN, ISO, IEC vb. No

Adı (İngilizce)

TS No1) Adı (Türkçe)

EN 932-1 Tests for general properties of aggregates - Part 1: Methods for sampling

TS EN 932-1 Agregaların Genel Özellikleri İçin Deneyler - Kısım 1: Numune Alma Metotları

EN 932-2 Tests for general properties of aggregates - Part 2: Methods for reducing laboratory samples

TS EN 932-2 Agregaların Genel Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 2: Lâboratuvar Numunelerinin Azaltılması Metodu

EN 932-3 Tests for general properties of aggregates - Part 3: Procedure and terminology for simplified petrographic description

TS 10088 EN 932-3

Agregaların Genel Özellikleri İçin Deneyler - Kısım 3: Basitleştirilmiş Petrografik Tanımlama İçin İşlem ve Terminoloji

EN 932-5 Tests for general properties of aggregates - Part 5: Common equipment and calibration

TS EN 932-5

Agregaların Genel Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 5: Genel Cihazlar ve Kalibrasyon

EN 933-1 Tests for geometrical properties of aggregates - Part 1: Determination of particle size distribution - Sieving method

TS 3530 EN 933-1

Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 1: Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini - Eleme Metodu

EN 933-3 Tests for geometrical properties of aggregates - Part 3: Determination of particle shape - Flakiness index

TS 9582 EN 933-3

Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 3: Tane Şekli Tayini - Yassılık Endeksi

EN 933-4 Tests for geometrical properties of aggregates - Part 4: Determination of particle shape - Shape index

TS 3814 EN 933-4

Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 4: Tane Şeklinin Tayini - Şekil İndisi

EN 1097-1 Test for mechanical and physical properties of aggregates - Part 1: Determination of the resistance to wear (Micro-Deval)

TS EN 1097-1 Agregaların Mekanik ve Fiziksel Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 1: Aşınmaya Karşı Direncin Tayini (Mikro-Deval)

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı, 3. ve 4. kolonda verilmiştir.



2

EN, ISO, IEC

vb. No Adı

(İngilizce) TS No1) Adı

(Türkçe) EN 1097-2 Tests for mechanical and physical

properties of aggregates - Part 2: Methods for the determination of the resistance to fragmentation

TS EN 1097-2 Agregaların Mekanik ve Fiziksel Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 2: Parçalanma Direncinin Tayini İçin Metotlar

EN 1097-6 Tests for mechanical and physical properties of aggregates - Part 6: Determination of particle density and water absorption

TS EN 1097-6 Agregaların Mekanik ve Fiziksel Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 6: Tane Yoğunluğu ve Su Emme Oranının Tayini

EN 1367-1 Tests for thermal and weathering properties of aggregates - Part 1: Determination of resistance to freezing and thawing

TS EN 1367-1 Agregaların Termal ve Atmosferik Etkilere Karşı Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 1: Donmaya ve Çözülmeye Karşı Direncin Tayini

EN 1367-2 Tests for thermal and weathering properties of aggregates - Part 2: Magnesium sulfate test

TS EN 1367-2 Agregaların Termal ve Bozunma Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 2: Magnezyum Sülfat Deneyi

EN 1367-3 Tests for thermal and weathering properties of aggregates - Part 3: Boiling test for “Sonnenbrand basalt”

TS EN 1367-3 Agregaların Termal ve Bozunma Özellikleri İçin Deneyler - Bölüm 3: “Sonnenbrand Bazaltı” İçin Kaynatma Deneyi

3 Terimler ve tarifler Bu standardın amaçları bakımından, aşağıdaki terimler ve tarifler uygulanır: 3.1 Agrega Yapılarda kullanılan taneli malzeme. Agrega, doğal, yapay veya geri kazanılmış tipte olabilir. 3.2 Demiryolu balastı Tanelerin yüzeyinin % 100’ünün tamamen kırılmış olduğu, demiryolu hatlarının inşasında kullanılan agrega. 3.3 Doğal demiryolu balastı Mekanik işlemler dışında herhangi bir işleme tâbi tutulmayan mineral kaynaklarından elde edilen demiryolu balastı. 3.4 Yapay demiryolu balastı Isıl veya diğer değişiklik işlemlerini ihtiva eden bir endüstriyel işlem sonucunda elde edilen mineral kökenli demiryolu balastı. 3.5 Geri kazanılmış demiryolu balastı Önceden kullanılmış olan demiryolu balastlarının işlemden geçirilmesi sonucunda elde edilen demiryolu balastı. 3.6 Demiryolu balastı tane sınıfı (büyüklüğü) Demiryolu balastının, alt elek göz açıklığı (d) ve üst elek göz açıklığı (D) cinsinden ifade edilen gösteriliş. Bu gösteriliş, üst göz açıklıklı elekte kalan (elek üstü) ve alt göz açıklıklı elekten geçen bazı tanelerin (elek altı) varlığını kabul eder. 3.7 İnce taneler 0,5 mm göz açıklıklı elekten geçen demiryolu balastı tane büyüklüğü fraksiyonu (sınıfı). 3.8 Çok ince malzeme 0,063 mm göz açıklıklı elekten geçen demiryolu balastı tane büyüklüğü fraksiyonu (sınıfı). 3.9 Kategori Agregaya ait bir özelliğin, bir değer aralığı veya bir sınır değer olarak ifade edilen seviyesi. Not - Farklı özelliklerden oluşan kategoriler arasında herhangi bir ilişki mevcut değildir.



3

4 Numune alma Numune alma işlemi, EN 932-1’e uygun olarak gerçekleştirilmelidir. Not 1 - Bir vagondan veya yığma sahasındaki hattan numune alımına ilişkin bir tavsiye, Ek A’da verilmiştir. Not 2 - Demiryolu balast numunelerinin, demiryolu vagonundan veya hattından alınması durumunda elde

edilen sonuçların yorumlanmasına yönelik yol gösterici bilgiler, Ek B’de verilmiştir. 5 Üretim Doğal demiryolu balastı, farklı jeolojik kaynaklardan elde edilen malzemeler harmanlanmadan üretilmelidir. 6 Geometrik özellikler 6.1 Genel Bu maddede belirtilen özelliklerden deneyle tayin edilmesi ve beyan edilmesi gerekli olanlara, nihaî kullanımdaki özel bir uygulamaya veya agrega kökenine göre karar verilmelidir. Gerektiğinde, bu maddede belirtilen deneyler, uygun özelliklerin tayin edilmesi için yapılmalıdır. Not 1 - Bir özelliğe ait değer isteniyorsa, ancak bununla ilgili sınır değerler verilmemişse, bu değer üretici

tarafından XXbeyan kategorisi olarak beyan edilmelidir. Meselâ, 40 olarak verilen yassılık indeksi, Çizelge 4'teki Fl40 (beyan değer)'a karşılık gelir.

Not 2 - Gerekli görülmeyen herhangi bir özellik için, "Serbest" kategori kullanılabilir. Not 3 - Belirli uygulamalar için uygun kategorilerin seçimine yönelik yol gösterici bilgiler, agreganın

kullanıldığı yerdeki millî şartnamelerden temin edilebilir. 6.2 Demiryolu balastı tane büyüklüğü Demiryolu balastı tane büyüklüğü, arasında tane büyüklüğü dağılımının büyük kısmının yer aldığı, alt sınır gösteriliş eleği olarak “d” ve üst sınır gösteriliş eleği olarak “D” ile belirtilen elek göz açıklığı çifti ile gösterilmelidir. Demiryolu balastı için D’ nin değeri 50 mm veya 63 mm, d’ nin değeri ise 31,5 mm’dir. 6.3 Tane sınıfları EN 933-1’e uygun olarak tayin edilen demiryolu balastı tane sınıfları, Çizelge 1’de belirtilen ilgili kategoriye göre beyan edilmelidir. Çizelge 1 - Tane sınıfı kategorileri

Demiryolu balastı tane büyüklüğü (31,5 mm - 50 mm)

Demiryolu balastı tane büyüklüğü (31,5 mm - 63 mm)

Elekten geçen kütlece yüzde Tane sınıfı kategorisi

Elek göz açıklığı (mm)

A B C D E F 80 63 50 40

31,5 22,4

31,5 - 50 31,5 - 63

100 100

70 - 99 30 - 65 1 - 25 0 - 3 ≥ 50

-

100 97 - 100 70 - 99 30 - 70 1 - 25 0 - 3 ≥ 50

-

100 95 - 100 70 - 99 25 - 75 1 - 25 0 - 3 ≥ 50

-

100 97 - 99 65 - 99 30 - 65 1 - 25 0 - 3

- ≥ 50

100 95 - 99 55 - 99 25 - 75 1 - 25 0 - 3

- ≥ 50

100 93 - 99 45 - 70 15 - 40

0 - 7 0 - 7

- ≥ 85

Not 1 - 22,4 mm göz açıklıklı elekten geçme özelliği, üretim yerinde numunesi alınan demiryolu balastına uygulanır.

Not 2 - Belirli durumlarda, 0 - 5’lik bir tolerans (kategori F için 0 - 7) uygulandığında, 25 mm göz açıklıklı elek, 22,4 mm göz açıklıklı eleğe alternatif olarak kullanılabilir.



4

6.4 İnce taneler EN 933-1’e uygun olarak tayin edilen ince tane muhtevası, Çizelge 2’de belirtilen ilgili kategoriye göre beyan edilmelidir. Çizelge 2 - İnce tane muhtevası kategorileri

Elekten geçen kütlece yüzde, en çok İnce tane kategorisi Elek göz açıklığı

(mm) A B Beyan değer C 0,5 0,6 1,0 > 1,0 Serbest

Not - Bu özellik, üretim yerinde numunesi alınan demiryolu balastına uygulanır. 6.5 Çok ince taneler EN 933-1’e uygun olarak tayin edilen çok ince tane muhtevası, Çizelge 3’te belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir. Gerektiğinde, demiryolu balastının temizliği, çok ince tane muhtevasına göre değerlendirilir. Toplam çok ince tane muhtevası, agreganın kullanıldığı yerde geçerli olan mevzuata uygun olarak, Çizelge 3’te belirtilen ilgili kategoriden daha az ise, çok ince tanelerin zararsız olduğu kabul edilmelidir. Çizelge 3 - Çok ince tane muhtevası kategorileri

Elekten geçen kütlece yüzde, en çok Çok ince tane kategorisi Elek göz açıklığı

(mm) A B C Beyan değer D

0,063 0,5 1,0 1,5 > 1,5 Serbest

Not - Bu özellik, üretim yerinde numunesi alınan demiryolu balastına uygulanır. 6.6 Tane şekli 6.6.1 Yassılık indeksi Gerektiğinde, iri demiryolu balastlarının şekli, EN 933-3'te belirtilen yassılık indeksi cinsinden tayin edilmelidir. Yassılık indeksi, iri demiryolu balastlarının şeklinin tayininde referans deney olarak kullanılmalıdır. Yassılık indeksi, Çizelge 4'te belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir. Çizelge 4 - En büyük yassılık indeks değerlerine göre kategoriler

Yassılık indeksi Kategori Fl

≤ 15 ≤ 20 ≤ 35 > 35

FI15 FI20

FI35 FIbeyan

Serbest FINR 6.6.2 Şekil indeksi İstendiğinde, EN 933-4'e uygun olarak tayin edilen demiryolu balastı şekil indeksi, Çizelge 5'te belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir.



5

Çizelge 5 - En büyük şekil indeksi değerlerine göre kategoriler

Şekil indeksi Kategori Sl

≤ 10 ≤ 20 ≤ 30

5 - 30 > 30

SI10 SI20 SI30 SI5/30 SIbeyan

Serbest SINR 6.7 Tane uzunluğu Tane uzunluğu, uygun bir ölçme aleti veya kumpas ile ölçme yapılarak değerlendirilmelidir. Not - Sınır değerleri, performans ile ilgili agrega özelliklerine yönelik olarak, elde daha fazla veri bulunana

kadar belirtilen aralıktan seçilmelidir. Gerektiğinde, tane uzunluğu, Çizelge 6'da belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir. Çizelge 6 - Tane uzunluğu kategorileri

40 kg’dan daha fazla olan bir numunede uzunluğu 100 mm’ye eşit veya daha büyük olan tanelerin kütlece yüzde değerleri

Tane uzunluğu kategorisi A B C D Beyan değer E 4 6 8 12 > 12 Serbest

7 Fiziksel özellikler 7.1 Genel Bu maddede belirtilen özelliklerden deneyle tayin edilmesi ve beyan edilmesi gerekli olanlara, nihaî kullanımdaki özel bir uygulamaya veya agrega kökenine göre karar verilmelidir. Gerektiğinde, belirtilen deneyler, uygun özelliklerin tayin edilmesi amacıyla yapılmalıdır. Not 1 - Bir özelliğe ait değer isteniyorsa, ancak bununla ilgili sınır değerler verilmemişse, bu değer üretici

tarafından XXbeyan kategorisi olarak beyan edilmelidir. Meselâ, 30 olarak verilen Los Angeles katsayısı, Çizelge 7'deki LA30 (beyan değer)'a karşılık gelir.

Not 2 - Gerekli görülmeyen herhangi bir özellik için, "Serbest" kategori kullanılabilir. Not 3 - Belirli uygulamalar için uygun kategorilerin seçimine yönelik yol gösterici bilgiler, demiryolu balastının

kullanıldığı yerdeki millî şartnamelerden temin edilebilir. 7.2 Parçalanma direnci Gerektiğinde, demiryolu balastının EN 1097-2:1998 Madde 5'te belirtildiği gibi tayin edilen parçalanma direnci (Los Angeles katsayısı (LARB), Ek C’de belirtilen şartlar kullanılarak elde edilen), Çizelge 7'de belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir. Los Angeles deney metodu, demiryolu balastının parçalanma direncinin tayininde referans deney metodu olarak kullanılmalıdır. Çizelge 7 - En büyük Los Angeles katsayısı değerlerine göre kategoriler

Los Angeles katsayısı Kategori, LARB ≤ 12 ≤ 14 ≤ 16 ≤ 20 ≤ 24 > 24

LARB12 LARB14 LARB16 LARB20 LARB24

LARBbeyan Serbest LARBNR



6

Gerektiğinde, EN 1097-2:1998 Madde 6'ya uygun olarak tayin edilen demiryolu balastı darbe değeri (SZRB, Ek D’de belirtilen şartlar kullanılarak elde edilen), Çizelge 8'de belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir. Çizelge 8 - En yüksek darbe direnç değerlerine göre kategoriler

Darbe değeri, % Kategori, SZRB ≤ 14 ≤ 18 ≤ 22 > 22

SZRB14 SZRB18 SZRB22

SZRBbeyan Serbest SZRBNR

7.3 Aşınma direnci Gerektiğinde, demiryolu balastının EN 1097-1'e uygun olarak tayin edilen aşınma direnci (Mikro-Deval katsayısı (MDERB), Ek E’de belirtilen şartlar kullanılarak elde edilen), Çizelge 9'da belirtilen ilgili kategoriye uygun olarak beyan edilmelidir. Çizelge 9 - En yüksek aşınma direnç değerlerine göre kategoriler

Mikro-Deval katsayısı Kategori, MDERB ≤ 5 ≤ 7 ≤ 11 ≤ 15 > 15

MDERB 5 MDERB 7

MDERB 11 MDERB 15

MDERB beyan Serbest MDERB NR

7.4 Dayanıklılık 7.4.1 Donma ve çözülme direnci Gerektiğinde, demiryolu balastının donma/çözülme direnci bakımından dayanıklılığı, Ek F’de belirtilen şartlar uygulanarak EN 1367-1’e uygun donma/çözülme deneyi ile veya Ek G’de belirtilen şartlar kullanılarak EN 1367-2’ye uygun magnezyum sülfat etkisine dayanıklılık deneyi ile değerlendirilmeli ve sonuçlar beyan edilmelidir. Not - Demiryolu balastlarının dayanıklılığının değerlendirilmesi için bu deney metotlarından herhangi

birinin kullanımı ile ilgili tecrübeler sınırlıdır. Bu deney metotlarının ve bir gösterge deneyi olarak su emme oranının uygulanabilirliği ile ilgili yol gösterici bilgiler, Ek H’de verilmiştir.

7.4.2 Tane yoğunluğu Gerektiğinde, tane yoğunluğu, EN 1097-6:2000 Ek B’ye uygun olarak tayin edilmeli ve sonuçlar beyan edilmelidir. 7.4.3 Su emme oranı Gerektiğinde, su emme oranı, EN 1097-6:2000 Ek B’ye uygun olarak tayin edilmeli ve sonuçlar beyan edilmelidir. 7.5 Sonnenbrand “Sonnenbrand” işaretlerinin varlığı, bazalt veya bazalt ile yakından alakalı kayaçların üretildiği ocak vasıtasıyla biliniyorsa, kalite deneyleri, EN 1367-3’e uygun olarak yapılmalı ve sonuçlar beyan edilmelidir. Not - Sonnenbrand, bazı bazaltlarda görülebilen ve atmosferik şartların etkisiyle büyüyen bir kayaç

parçalanması tipidir. Gri/beyaz renkli beneklerin görülmesiyle başlar. Genellikle kılcal çatlaklar, bu beneklerden dışarıya doğru ışınsal olarak yayılır ve benekleri birbirine bağlar. Bu olay, mineral dokusunun dayanımını azaltır ve sonuçta kayaç küçük taneler halinde parçalanır. Bu olay, kaynağına bağlı olarak kayacın ocaktan çıkarılmasını takip eden aylarda meydana gelebileceği gibi, yıllarca da sürebilir. Bazı istisnaî durumlarda hızlı bozunma, büyük çatlakların oluşmasına ve agrega tanelerinin parçalanmasına sebebiyet verir.



7

8 Zararlı bileşenler Demiryolu balastı, bu standardda belirtilenlerin dışında başka bileşenler veya maddeler ihtiva etmemelidir.

9 Uygunluk değerlendirmesi 9.1 Genel Üretici, ürünün bu standarda ve ilgili beyan değerlerine uygunluğu sağlanmak amacıyla, başlangıç tip deneylerini (Madde 9.2) yapmalı ve fabrika üretim kontrol sistemini (Ek I) kurmalıdır. 9.2 Başlangıç tip deneyleri Tasarlanan nihaî kullanımla ilgili başlangıç tip deneyleri, belirtilen özelliklerin aşağıda verilen şartlardaki uygunluğunun kontrol edilmesi amacıyla yapılmalıdır: a) Yeni bir agrega kaynağının kullanılacak olması. b) Ham maddelerin yapısında veya işleme tâbi tutma şartlarında, agregaların özelliklerini etkileyebilen temel

bir değişikliğin söz konusu olması. Başlangıç deneylerinin sonuçları, ilgili malzeme için fabrika üretim kontrolünün başlangıç noktası olarak belgelendirilmelidir. Bu belge özellikle, normal alt sınır değerleri üzerinde radyasyon yayma ihtimali olan bileşenlerin, poliaromatik karbonları serbest bırakma ihtimali olan bileşenlerin veya diğer tehlikeli maddelerin tanımı ile ilgili bilgileri ihtiva etmelidir. Bu bileşenlerden herhangi birinin muhtevası, demiryolu balastının kullanıldığı yerde yürürlükte olan mevzuatta belirtilen sınır değerlerini aşarsa, başlangıç tip deneylerinin sonuçları beyan edilmelidir. 9.3 Fabrika üretim kontrolü Üretici, Ek I’ da belirtilen özelliklere uyan bir fabrika üretim kontrol sistemini kurmalıdır. Üretici tarafından tutulan kayıtlarda, agrega üretimi esnasında hangi kalite kontrol işlemlerinin kullanıldığı belirtilmelidir. Not 1 - Herhangi bir agregaya uygulanan kontrol şekli, agreganın tasarlanan kullanımına ve bu kullanımla

ilgili mevzuata bağlıdır. Not 2 - Demiryolu balast numunesi, sadece muayene amaçları bakımından, Ek A’ya uygun olarak,

demiryolu hattından alınabilir.

10 Kısa gösteriliş ve tanımlama 10.1 Kısa gösteriliş Demiryolu balastı, aşağıda belirtilen unsurlarla tanımlanmalıdır: a) Kaynak; malzeme, bir depoda tekrar elden geçirilmişse, hem kaynak, hem de depo belirtilmelidir, b) Petrografik tipin basitçe gösterilmesi (EN 932-3), c) Demiryolu balastı tane büyüklüğü sınıfı, d) Gerektiğinde, kısa gösterilişi tanımlama ile ilişkilendiren üretici kodu, e) Belirli bir demiryolu balastının tanımlanması için gerekli ilâve bilgiler. 10.2 Demiryolu balastının tanımlanması için gerekli bilgiler Bir demiryolu balastının tanımlanması için sadece Madde 10.1’deki a), b) ve c) bilgileri gereklidir. Gerekli olabilecek diğer bilgiler, duruma ve nihaî kullanıma bağlıdır. Not - Müşteri, sipariş sırasında, belirli bir nihaî kullanım ile ilişkili belirli özellikler hakkında üreticiyi bilgilendirmelidir.

11 İşaretleme ve etiketleme Sevk ve teslim belgesi, en az aşağıdaki bilgileri ihtiva etmelidir: a) Kısa gösteriliş, b) Sevk tarihi, c) Belgenin seri numarası, d) Bu standardın numarası (TS 7043 EN 13450 şeklinde). Not - Sevk ve teslim belgesinde, ilâve bilgilerin bulunması, tedarik sözleşmesinde yer alacak bir hükümle

sağlanabilir.



8

Ek A (Bilgi için)

Demiryolu hattı inşaat sahasındaki vagondan veya demiryolu hattından

balast numunesi alınması A.1 Giriş Uygunluk amaçları bakımından, demiryolu balastından sadece üretim yerinde numune alınması amaçlanır. Bu standardda belirtilen özelliklerin sınır değerleri, üretim yerinden alınan numunelerin deneye tâbi tutulmasına dayanır. Numune alma metodu, EN 932-1’de belirtildiği gibi olmalıdır. Bununla birlikte, teslimat sırasında veya demiryolu hattından balast numunesinin alınmasının gerekebileceği durumlar söz konusu olacaktır. Bu tür numunelerin alınma sebepleri, taşıma sırasında balastta bozunma olup olmadığının kontrol edilmesi veya demiryolu hattında belirli bir problemin araştırılması vb. olabilir. Bu gibi durumlarda, aşağıda belirtilen numune alma işlemlerinden biri uygulanmalıdır. A.2 Demiryolu vagonundan balast numunesi alınması A.2.1 Demiryolu hattı inşaat sahasından balast numunesi alınması işlemi, EN 932-1’de belirtilen prensiplere ve tariflere uygun olarak gerçekleştirilmelidir. A.2.2 Numune alma işlemi, iç boyutlar olarak uzunluğu 700 mm, genişliği 450 mm ve yüksekliği 250 mm olan bir numune alma kutusu (EN 932-1 Şekil 5) kullanılarak tam yüklü bir vagonda gerçekleştirilmelidir. A.2.3 Bir yığın numunesi oluşturmak amacıyla kullanılacak parça numunelerinin tamamı, tek bir vagondan ve bu vagonun boşaltma deliğinden (sürgü veya konveyör bantı kullanılarak) alınmalıdır. A.2.4 En az dört adet parça numune alınmalıdır. A.2.5 Birinci parça numune, boşaltma başladıktan yaklaşık 10 saniye sonra; en son parça numune, boşaltma işleminin bitmesinden yaklaşık 10 saniye önce ve aradaki parça numuneler ise, birinci ve sonuncu parça numunelerin alımı arasında düzenli aralıklarla alınmalıdır. A.2.6 Boşaltma deliği, numune alma sırasında tamamen açık olmalıdır. A.2.7 Vagon, numune alma kutusu üzerinde yürüme hızında (yaklaşık 3 km/saat) hareket etmelidir. A.2.8 Bir numune alma kutusunda, sadece bir adet parça numune bulunmalıdır. A.2.9 Parça numuneler, temiz düz bir yüzey veya yırtılmaya dayanıklı kalın bir plâstik plâka üzerinde, bir yığın numune elde etmek amacıyla karıştırılır. A.2.10 Yığın numune, EN 932-1’e uygun olarak gerekli sayıda alt numuneye bölünmelidir. A.3 Demiryolu hattından çelik çerçeve kullanılmadan balast numunesi alınması A.3.1 Yığın numune, traversler arasında bir veya daha fazla boşluktan alınmış olmalıdır. A.3.2 Demiryolu balast numunesinin, traversler arasındaki birden fazla boşluktan alınması gerekirse, bu durumda, birinci, dördüncü ve daha sonra gelen üçüncü boşluğun her birinden numune alınmalıdır. A.3.3 Demiryolu balastı, önce bir balast çatalı, daha sonra da kürek veya benzer bir alet kullanılarak tamamen alınmalıdır.



9

A.3.4 Demiryolu balastı, balast tabakasının tabanına doğru alınmalıdır. Yapılaşmaya veya koruyucu tabakaya hiçbir hasar gelmemesinin ve bu tür hasarlar sonucunda oluşan hiçbir tanenin numunede yer almamasının sağlanmasına dikkat edilmelidir. A.3.5 Parça numuneler, temiz düz bir yüzey üzerinde veya yırtılmaya dayanıklı kalın bir plâstik levha üzerinde, bir yığın numune elde etmek amacıyla karıştırılmalıdır. A.3.6 Yığın numunesi, EN 932-1’e uygun olarak gerekli sayıda alt numuneye bölünmelidir. A.4 Demiryolu hattından çelik çerçeve kullanılarak balast numunesi alınması A.4.1 Demiryolu hattından balast numunesi alınmasında, Şekil A.1’de gösterildiği gibi alt kenarı tırtıklı hale getirilmiş çelik bir çerçeve kullanılabilir.

Ölçüler mm’dir.

Açıklama 1 - Kaynaklı dikiş 2 - Çelik plâka

Şekil A.1 - Demiryolu hattından balast numunesi alınmasında kullanılan çerçeve



10

A.4.2 Numune alma işlemi, Madde A.3’te açıklandığı gibi olmalıdır. Ancak, çelik çerçeve, numunenin alınacağı traverslerin arasındaki balast içerisine bir balyoz kullanılarak itilmelidir. Çelik çerçeve, beton traverslere zarar vermeden traversler arasında hareket ettirilmelidir. A.4.3 Demiryolu balastı, önce balast çatalı, daha sonra da balast içerisine daldırılan çerçeve ile alınmalıdır. Demiryolu balastının alt tabakası, küçük bir kürek veya benzer bir aletle alınmalıdır. Yapılaşmaya veya koruyucu tabakaya hiçbir hasar gelmemesinin ve bu tür hasarlar sonucunda oluşan hiçbir tanenin numunede yer almamasının sağlanmasına dikkat edilmelidir. A.4.4 Parça numuneler, temiz düz bir yüzey üzerinde veya yırtılmaya dayanıklı kalın plâstik bir levha üzerinde, bir yığın numune elde etmek amacıyla karıştırılmalıdır. A.4.5 Yığın numune, EN 932-1’e uygun olarak gerekli sayıda alt numuneye bölünmelidir.



11

Ek B (Bilgi için)

Balast numunelerinin demiryolu vagonundan veya hattından alınması

durumunda elde edilen sonuçların yorumlanmasına yönelik yol gösterici bilgiler

B.1 Şartnameye uygunluğun değerlendirilmesi için, numuneler üretim yerinde EN 932-1’e uygun olarak alınmalı, bu standardda ayrıntıları verilen metotlara uygun olarak deneye tâbi tutulmalı ve verilen uygun değerlerle karşılaştırılmalıdır. B.2 Bununla birlikte, numunelerin demiryolu hattından veya vagondan alındığı durumlar da söz konusudur. Bu gibi durumlarda, aynı deney metotları ve verilen uygun değerler uygulanmalıdır. Ancak, nakliye sırasında demiryolu balastında bozulma olup olmadığının değerlendirilmesinde kullanılabilen belirli metotlar uygulanmaz. B.3 Bu deneylerde, demiryolu vagonu veya hattından alınan numunelerden elde edilen sonuçlar, Çizelge B.1’de verilen sınır değerleriyle karşılaştırılmalıdır. Bu değerlerin aşılmaması şartıyla, nakliye sırasında veya sürtünme sonucunda demiryolu balastının maruz kaldığı bozunma seviyesi kabul edilebilir. Çizelge B.1 - Nakliye sırasında demiryolu balastında oluşan kalite bozulması için sınır değerler

Kategori Deney madde numarası Açıklama

A B C

6.2 22,4 mm göz açıklıklı elekten geçen yüzde, en çok 5 7 Serbest



12

Ek C

Demiryolu balastına ait Los Angeles katsayısının denenmesi için EN 1097-2’de belirtilen deney işlemlerine

uygulanacak şartlar (Madde 7.2) C.1 Genel Deney, Los Angeles deney metoduyla parçalanma direncinin tayini için, EN 1097-2 Madde 4 ve Madde 5’te belirtildiği gibi ve işlemlerde, aşağıda belirtilen şartlar uygulanmak suretiyle yapılmalıdır. C.2 Elekler EN 1097-2 Madde 4.1.1 ve Çizelge 1’e göre, Los Angeles deneyi için 10 mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14 mm göz açıklıklı elekler yerine 31,5 mm, 40 mm ve 50 mm göz açıklıklı elekler kullanılmalıdır. C.3 Bilye yükü EN 1097-2 Madde 4.2.2.2’ye göre, toplam ağırlığı 4690 g ile 4860 g arasında olan 11 çelik bilyeden oluşan bilye yükü, toplam ağırlığı (5210 ± 90) g olan ve 12 adet bilyeden oluşan bir bilye yüküyle değiştirilmelidir. C.4 Deney numunesinin hazırlanması EN 1097-2 Madde 5.2’de verilen işlemler yerine aşağıda belirtilen işlemler gerçekleştirilir: Lâboratuvara gönderilen numunenin kütlesi, en az 15 kg olmalı ve bu numune 31,5 mm - 50 mm büyüklüğü aralığındaki tanelerden oluşmalıdır. Lâboratuvar numunesi, 31,5 mm - 40 mm ve 40 mm - 50 mm aralıklarında ayrı fraksiyonlar elde etmek amacıyla, 31,5 mm, 40 mm ve 50 mm göz açıklıklı deney elekleri kullanılarak elenir. Elde edilen her bir tane büyüklüğü fraksiyonu, EN 933-1 Madde 7.1’e uygun olarak ayrı ayrı yıkanır ve sıcaklığı (110 ± 5) °C olan bir etüvde sabit kütleye erişinceye kadar kurutulur. Fraksiyonların oda sıcaklığına kadar soğuması sağlanır. Her bir tane büyüklüğü fraksiyonu, kütleleri (5000 ± 50) g olacak şekilde EN 932-2’de belirtildiği gibi azaltılır. Azaltılan iki fraksiyon, toplam kuru kütlesi (10000 ± 100) g olan bir deney numunesi kısmı elde etmek için birleştirilir. C.5 İşlem Makina, EN 1097-2 Madde 5.3’te belirtildiği gibi, 31 min-1 - 33 min-1 hızda 500 devir yerine 1000 devir yapacak şekilde ayarlanmalıdır. C.6 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi EN 1097-2 Madde 5.4’te belirtilen;

50

m5000LA

−=

eşitliği yerine, aşağıda verilen eşitlik kullanılır:

100

m10000LARB

−=

C.7 Deney raporu Deney raporunda, işlemlerin bu ekte belirtilen şartlar uygulanarak, EN 1097-2 Madde 4 ve Madde 5’e uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilir.



13

Ek D

Demiryolu balastına ait darbe değerinin denenmesi için EN 1097-2’de belirtilen deney işlemlerine

uygulanacak şartlar (Madde 7.2) D.1 Genel Deney, darbe deney metoduyla parçalanma direncinin tayini için, EN 1097-2 Madde 4 ve Madde 6’da belirtildiği gibi ve işlemlerde, aşağıda belirtilen kullanım şartları uygulanmak suretiyle yapılmalıdır. D.2 Elekler EN 1097-2 Madde 4.1.1 ve Çizelge 1’e göre, darbe deneyi için elek göz açıklıkları 8 mm, 31,5 mm ve 40 mm olmalıdır. D.3 Deney numunesinin hazırlanması EN 1097-2 Madde 6.2’ye göre;

a) Lâboratuvara gönderilen numunenin kütlesi, en az 10 kg olmalı ve 31,5 mm - 40 mm aralığındaki tane büyüklüğü fraksiyonundan oluşmalıdır.

b) 31,5 mm - 40 mm tane büyüklüğü fraksiyonu, deneye tâbi tutulmalıdır. Üç adet deney numunesinin

her birinin kütlesi (kg), EN 1097-6 Ek B’ye uygun olarak tayin edilen tane yoğunluğunun 1,05 ile çarpımından elde edilen değer kadar olmalıdır.

D.4 İşlem EN 1097-2 Madde 6.3.1’e göre; a) Balyoz, 370 mm yerine 420 mm’lik yüksekliğe kadar kaldırılmalıdır. b) Deney numunesine, balyoz ile 10 darbe yerine 20 darbe uygulanmalıdır. EN 1097-2 Madde 6.3.3’e göre, kırılmış deney numunesi, sadece 8 mm göz açıklıklı deney eleği ile elenmeli, elekten geçen fraksiyonun kütlesi tayin edilmeli ve deney numunesinin başlangıçtaki kütlesinin bir yüzdesi olarak bir ondalığa kadar ifade edilmelidir. D.5 Deney raporu Deney raporunda, işlemlerin bu ekte belirtilen şartlar uygulanarak, EN 1097-2 Madde 4 ve Madde 6’ya uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilir.



14

Ek E

Demiryolu balastının aşınma direncinin (Mikro-Deval) tayini için EN 1097-1’de belirtilen deney işlemlerine

uygulanacak şartlar (Madde 7.3) E.1 Genel Deney, aşınma direncinin (Mikro-Deval) tayini için, EN 1097-1’de belirtildiği gibi ve işlemlerde, aşağıda belirtilen kullanım şartları uygulanmak suretiyle yapılmalıdır. E.2 Elekler EN 1097-1 Madde 5.1.2’ye göre, 10 mm, 11,2 mm (veya 12,5 mm) ve 14 mm göz açıklıklı elekler yerine 31,5 mm, 40 mm ve 50 mm göz açıklıklı elekler kullanılmalıdır. E.3 İçi boş tamburlar EN 1097-1 Madde 5.2.1’e göre, her bir tamburun iç uzunluğu (400 ± 2) mm olmalıdır. E.4 Aşındırıcı şarjı EN 1097-1 Madde 5.2.3’e göre, aşındırıcı şarjı gerekmez. E.5 Deney numunesinin hazırlanması EN 1097-1 Madde 6’da verilen işlemler yerine aşağıda belirtilen işlemler gerçekleştirilir: Lâboratuvara gönderilen numunenin kütlesi, en az 25 kg olmalı ve 31,5 mm - 50 mm tane büyüklüğü aralığındaki tanelerden oluşmalıdır. Deney numunesi kısmı, iki deney numunesinden oluşmalıdır. Lâboratuvar numunesi, 31,5 mm - 40 mm ve 40 mm - 50 mm aralıklarında ayrı büyüklük fraksiyonları elde etmek amacıyla, 31,5 mm, 40 mm ve 50 mm göz açıklıklı deney elekleri kullanılarak elenir. Elde edilen her bir tane büyüklüğü fraksiyonu, EN 933-1 Madde 7.1’e uygun olarak ayrı ayrı yıkanır ve sıcaklığı (110 ± 5) °C olan bir etüvde sabit kütleye kadar kurutulur. Fraksiyonların oda sıcaklığına kadar soğuması sağlanır. 31,5 mm - 40 mm tane büyüklüğü fraksiyonu, her birinin kütlesi (5000 ± 50) g olan iki adet tane büyülüğü fraksiyonu elde edilecek şekilde EN 932-2’de belirtildiği gibi bölünür ve azaltılır. Aynı işlemler, 40 mm - 50 mm tane büyüklüğü fraksiyonu için tekrarlanır. 31,5 mm - 40 mm tane büyüklüğü fraksiyonu, toplam kuru kütlesi (10000 ± 100) g olan bir deney numunesi elde etmek için 40 mm - 50 mm tane büyüklüğü fraksiyonu ile birleştirilir. Aynı işlem, ikinci defa elde edilen iki tane büyüklüğü fraksiyonu için tekrarlanır. E.6 İşlem EN 1097-1 Madde 7’de belirtilen çelik bilye şarjı kullanılmaz. Her bir tambura, (2,5 ± 0,05) L yerine (2,0 ± 0,05) L su ilâve edilir ve tamburlar, (12000 ± 10) devir yerine (14000 ± 10) devir döndürülür. E.7 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi EN 1097-1 Madde 8’de belirtilen;

5

m500MDE

−=

eşitliği yerine, aşağıda verilen eşitlik kullanılır:

100

m10000RBMDE

−=

E.8 Deney raporu Deney raporunda, işlemlerin bu ekte belirtilen şartlar uygulanarak, EN 1097-1’e uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilir.



15

Ek F

Demiryolu balastının donma ve çözülmeye karşı direncinin tayini için EN 1367-1’de belirtilen deney işlemlerine

uygulanacak şartlar (Madde 7.4) F.1 Genel Deney, donma ve çözülmeye karşı direncin tayini için, EN 1367-1’de belirtildiği gibi ve işlemlerde, aşağıda belirtilen kullanım şartları uygulanmak suretiyle yapılmalıdır. F.2 Elekler EN 1367-1 Madde 8.2’e göre, kabindeki numuneler, 10 donma-çözülme döngüsü yerine 20 donma-çözülme döngüsüne maruz bırakılır. F.3 Deney raporu Deney raporunda, işlemlerin bu ekte belirtilen şartlar uygulanarak, EN 1367-1’e uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilir.



16

Ek G Demiryolu balastının magnezyum sülfat deneyine karşı direncinin tayini

için EN 1367-2’de belirtilen deney işlemlerine uygulanacak şartlar (Madde 7.4)

G.1 Genel Deney, magnezyum sülfat deneyine maruz bırakılan demiryolu balastının davranışını değerlendirmek için, EN 1367-2’de belirtildiği gibi ve işlemlerde, aşağıda belirtilen kullanım şartları uygulanmak suretiyle yapılmalıdır. G.2 Cihazlar EN 1367-2 Madde 6 dikkate alınarak: a) EN 1367-2 Madde 6.1’e göre, 10 mm ve 14 mm göz açıklıklı elekler yerine 22,4 mm, 31,5 mm, 40

mm ve 50 mm göz açıklıklı elekler kullanılmalıdır. b) EN 1367-2 Madde 6.2’ye göre, doğruluğu 0,1 g ve kapasitesi 2 kg olan terazi yerine, doğruluğu 1 g ve

kapasitesi 20 kg olan terazi kullanılmalıdır. c) EN 1367-2 Madde 6.3 ve Şekil 1’e göre, sepetin göz açıklığı 4 mm, derinliği 260 mm ve çapı 230

mm olmalıdır. G.3 Reaktifler EN 1367-2 Madde 7’ye göre, her bir deney için 12 L’lik doygun magnezyum sülfat çözeltisi gereklidir. G.4 Deney numunelerinin hazırlanması EN 1367-1 Madde 8’e göre, gerekli iki deney numunesinin her biri, 31,5 mm - 40 mm tane büyüklüğü aralığındaki agregalardan (5000 ± 50) g, 40 mm - 50 mm tane büyüklüğü aralığındaki agregalardan da (5000 ± 50) g olmak üzere toplam (10000 ± 100) g’lık bir kütleye sahip olmalıdır. EN 1367-2 Madde 8.3’e göre, her bir deney numunesi, 22,4 mm göz açıklıklı elekte elenmelidir. G.5 İşlem EN 1367-2 Madde 9 dikkate alınarak: a) EN 1367-2 Madde 9.4’te belirtilen işlemler, 10 döngülük süreyle tekrarlanır. b) EN 1367-2 Madde 9.6’a göre 22,4 mm göz açıklıklı elek kullanılarak elle eleme yapılır. G.6 Hesaplama ve sonuçların gösterilmesi EN 1367-2 Madde 10’a göre M2, 22,4 mm göz açıklıklı elek üzerinde kalan ve 1 g yaklaşımla tartılan kütledir. G.7 Deney raporu Deney raporunda, işlemlerin bu ekte belirtilen şartlar uygulanarak, EN 1367-2’ye uygun olarak gerçekleştirildiği belirtilir.



17

Ek H (Bilgi için)

Demiryolu balastlarının donma ve çözülmeye karşı direnci ile ilgili yol

gösterici bilgiler H.1 Genel Demiryolu balastının, donma ve çözülme işleminden kaynaklanan hasar görme hassasiyeti, öncelikle iklime, nihaî kullanıma, petrografik tip ve taneler içindeki gözeneklerin boyut ve dağılımına bağlıdır. Demiryolu balast taneleri, bitüm veya çimento ile bağlı olmadıklarından, donma/çözülmeden kaynaklanan hasara karşı çok daha hassastırlar. H.1.1 İklim Herhangi bir hasarın şiddeti; donma-çözülme döngülerinin sıklığı, donma ve çözülmenin derecesi ve demiryolu balast tanelerinin doygunluk derecesi ile ilişkilidir. H.1.2 Nihaî kullanım Demiryolu balastlarının, kısmen veya tamamen doygun çevre şartları altında veya yüksek nem şartlarında, donma ve çözülme olaylarından hasar görmesi muhtemeldir. Hasar riski, demiryolu balastının deniz suyuna veya buz çözücü tuzlaa maruz kalması halinde önemli oranda artar. H.1.3 Petrografik yapı Donma ve çözülmeye karşı direnç, demiryolu balast tanelerinin dayanımı ve taneler içindeki gözeneklerin boyut ve dağılımı ile ilişkilidir. H.2 Deney Donma-çözülme hassasiyeti için bir gösterge oluşturabilen deneyler, petrografik analizi veya aşağıda belirtilen fiziksel deneylerden birini ihtiva eder. Bu deneylerden herhangi biriyle ilgili şartları sağlayan demiryolu balastları, donma-çözülmeye karşı dirençli olarak kabul edilebilir. H.2.1 Petrografik analiz Demiryolu balastının, EN 932-3'te belirtilen işleme göre petrografik analize tâbi tutulması, donma-çözülme olayından hasar görme ihtimali olan zayıf ve/veya yüksek oranda su emen tanelerin varlığıyla ilgili bir gösterge ortaya koyabilir. Bu tür tanelerin varlığının gözlenmesi veya varlığından şüphelenilmesi halinde, aşağıda belirtilen fiziksel deneylerden biri, demiryolu balastının donma-çözülmeye karşı direncinin değerlendirilmesinde kullanılabilir. Aşırı ayrışmış kayaçlar, bazı çakıl taşları ve breşlerden elde edilen hassas agregalar, aşağıda verilenlerden bazılarını veya tümünü ihtiva edebilir: Şist, mika şist, fillit, tebeşir, marn, şeyl, gözenekli bazalt veya kille bağlanmış çimentolu gevşek taneler. H.2.2 Su emme oranı EN 1097-6 Ek B’ye uygun olarak tayin edilmiş olan demiryolu balastı su emme oranı, Çizelge H.1’de belirtilen A ve B kategorileri için % 0,5'ten, C ve D kategorileri için ise % 1’den daha büyük değilse, bu durumda demiryolu balastının donma-çözülme etkisine karşı dirençli olduğu kabul edilebilir. Ancak, Permiyen kireçtaşları, dolomitler ve Karbonifer kumtaşları çoğunlukla % 2'den daha yüksek su emme oranı değerlerine sahip iken, yeterli özelliğe sahip bir çok agrega % 4'ten daha yüksek su emme oranı değerlerine sahiptir. Ancak bu malzemeler, yeterli donma-çözülme direncine sahip olabilir. A ve B kategorileri için % 0,5'ten, C ve D kategorileri için ise % 1’den daha büyük su emme oranı değerlerine sahip demiryolu balastları, donma-çözülme direnci ile ilgili şüphenin söz konusu olduğu demiryolu balastlarında olduğu gibi, Madde H.2.3’te belirtilen deney metotlarından biri ile değerlendirilmelidir. Belirli bir oranda gözenekli çakmaktaşı kökenli agrega tanelerini ihtiva eden bazı agregalar söz konusu olduğunda, yeterli veya yetersiz donma-çözülme direnci arasındaki farklılık, su emme oranından ziyade, yoğunluk ölçmeleri ile daha iyi değerlendirilebilir.



18

H.2.3 Diğer gösterge deneyleri Ek F’de belirtildiği gibi değiştirilen ve EN 1367-1'e uygun olarak tayin edilen donma-çözülme direnç değeri veya Ek G’de belirtildiği gibi değiştirilen ve EN 1367-2'ye uygun olarak tayin edilen magnezyum sülfat etkisine dayanıklılık değeri, agreganın donma-çözülmeye karşı direncinin değerlendirilmesinde kullanılabilir. Magnezyum sülfat deneyi, agreganın deniz suyuna veya buz çözücü tuzlara maruz kalması durumları için en uygun deney olarak kabul edilir. Çizelge H.1’den elde edilen kategoriye bağlı olarak, uygun bir donma-çözülme direnç değeri veya magnezyum sülfat değeri belirlenebilir. Not - Donma-çözülme direnç değerlerinin tayinine yönelik deney metotlarıyla daha fazla kanıt elde

edilinceye kadar, kesin sınır değerlere ulaşmak mümkün değildir. Sınır değerler ve/veya kategoriler, EN 1367-2'ye uygun olarak yapılan magnezyum sülfat deneyi (Ek G’de belirtildiği gibi değiştirilen) veya EN 1367-1'e uygun olarak yapılan donma-çözülme deneyi (Ek F’de belirtildiği gibi değiştirilen) kullanılarak, yerel kullanımdaki mevcut demiryolu balast özellikleriyle ilgili tecrübeden faydalanılarak oluşturulmalıdır. Sınır değerlerin ne şekilde sunulabileceği ile ilgili bir örnek, Çizelge H.2’de verilmiştir.

Çizelge H.1 - İklim ve nihaî kullanımla ilişkili donma-çözülme şiddet kategorisi

İklim Çevre şartları Akdeniz Atlantik Kıta Avrupası a) Kategori - Buzlanma yok veya kuru durum - Kısmî doygunluk, tuz yok - Doygun, tuz yok - Tuz (deniz suyu)

D D D C

D C B B

D B A A

a) Kıta Avrupa kategorisine ayrıca İzlanda, İskandinavya'nın bazı bölgeleri ve şiddetli kış şartlarının görüldüğü dağlık bölgeler ilâve edilebilir.

Çizelge H.2 - Donma-çözülme veya magnezyum sülfat sınır değerlerinin sunulmasına bir örnek

Kategori En büyük donma-çözülme değeri (kütlece yüzde olarak)

En büyük magnezyum sülfat değeri (kütlece yüzde olarak)

A B C D



19

Ek I

Fabrika üretim kontrolü I.1 Giriş Bu ek, agregaların bu standardda belirtilen ilgili özelliklere uygun olmasını sağlamak amacıyla kullanılacak bir fabrika üretim kontrol sistemini açıklar. Fabrika üretim kontrol sisteminin etkinliği, bu ekte verilen prensiplere göre değerlendirilmelidir. I.2 Organizasyon I.2.1 Sorumluluk ve yetki Kaliteyi etkileyen işleri idare eden, yapan ve kontrol eden tüm personel arasındaki sorumluluk, yetki ve ilişkiler; a) Uygun olmayan özellikte ürün oluşmasının önlenmesi ile ilgili işlemin başlatılması, b) Varsa, kalite sapmalarının belirlenmesi, kaydedilmesi ve giderilmesi amacıyla, organizasyon açıdan serbestlik ve yetkiye ihtiyaç duyan personel ile ilgili bilgiler de dahil olmak üzere, tarif edilmelidir. I.2.2 Fabrika üretim kontrolü için yönetim temsilcisi Üretici, her bir agrega üretim tesisi için, bu ekte belirtilen hususların uygulanmasını ve devam etmesini sağlamak amacıyla, uygun yetkilere sahip bir kişiyi atamalıdır. I.2.3 Yönetimin gözden geçirmesi Bu ekte belirtilen hususların yerine getirilmesi amacıyla kabul edilmiş olan fabrika üretim kontrol sistemi, sistemin uygunluğunun ve etkinliğinin sürekli olarak sağlanması amacıyla, yönetim tarafından uygun aralıklarla denetlenmeli ve gözden geçirilmelidir. Bu gözden geçirmelerle ilgili kayıtlar tutulmalıdır. I.3 Kontrol işlemleri Üretici, fabrika üretim kontrolü ile ilgili hususların yerine getirildiği işlemleri ihtiva eden bir fabrika üretim kontrol kullanım kılavuzunu oluşturmalı ve muhafaza etmelidir. I.3.1 Belge ve veri kontrolü Belge ve veri kontrolü, bu standardın satın alma, işleme, malzemelerin muayene edilmesi ile ilgili belgeleri ve fabrika üretim kontrol sistemiyle ilgili belgeleri kapsayan hükümleriyle ilgili belgeleri ve verileri kapsamalıdır. Belge ve verilerin yönetimiyle ilgili herhangi bir işlem, imalât kontrol kılavuzunda belgelendirilmelidir. Bu kılavuz, dahilî ve haricî belgelendirme ve verilerin onaylanması, yayınlanması, dağıtılması ve yönetimi ile belgelendirmede yapılan değişikliklerin hazırlanması, yayınlanması ve kaydedilmesi ile ilgili işlemleri ve sorumlulukları kapsar. I.3.2 Alt ihale hizmetleri İşlemin herhangi bir bölümü, üretici tarafından ihaleye verilirse, bununla ilgili kontrol yöntemleri oluşturulmalıdır. Üretici, ihale edilen işlemin herhangi bir bölümü ile ilgili bütün sorumluluğu taşımalıdır. I.3.3 Hammadde bilgisi Hammadde tipi, kaynağı ve uygun olması halinde hammaddenin bulunduğu yeri ve hammadde üretim (çıkarma) plânını gösteren bir veya daha fazla haritayı ihtiva eden belgeler mevcut olmalıdır. Herhangi bir tehlikeli maddenin tanımlanması halinde, bu maddenin muhtevasının, agreganın kullanıldığı yerde geçerli olan hükümlere göre yürürlükte olan sınır değerleri aşmamasının sağlanması, üreticinin sorumluluğundadır. Not - 76/769/EEC numaraları Konsey Direktifi'nde tarif edilen tehlikeli maddelerin bir çoğu, genellikle

mineral kökenli agrega kaynaklarının çoğunda mevcut değildir. Ancak, agrega üreticisi, Ek ZA Madde ZA.1'de verilen nota dikkat etmelidir.



20

I.4 Üretim yönetimi Fabrika üretim kontrol sistemi, aşağıdaki hususları sağlamalıdır: a) Malzemelerin tanımlanması ve kontrolüne yönelik işlemler mevcut olmalıdır. Not - Bu işlemler arasında, işleme donanımının bakım ve ayarı, işleme esnasında numunesi alınan

malzemenin muayene edilmesi veya deneye tâbi tutulması; kötü hava şartlarında işlemin değiştirilmesi vb. ile ilgili işlemler kullanılabilir.

b) Agreganın kullanıldığı yerde geçerli olan mevzuata göre yürürlükte bulunan sınır değerlerin

aşılmamasını sağlamak amacıyla, Madde I.3.3'te belirtilen bir tehlikeli malzemenin tanımlanması ve kontrol edilmesine yönelik işlemler mevcut olmalıdır.

c) Malzemenin kontrollü bir şekilde stoka konulmasının sağlanmasına ve stok yerlerinin ve muhtevalarının

tanımlanmasına yönelik işlemler mevcut olmalıdır. d) Stoktan alınan malzemenin, bu malzemenin uygunluğunu tehlikeye düşürecek şekilde bozulmamasının

sağlanmasına yönelik işlemler mevcut olmalıdır. e) Ürün; kaynak ve tip açılarından satış noktasına kadar tanımlanabilir olmalıdır. I.5 Muayene ve deney I.5.1 Genel Üretici, gerekli muayene ve deneylerin yapılması amacıyla, gerekli bütün tesis, donanım ve eğitimli personeli sağlamalıdır. I.5.2 Donanım Üretici; muayene, ölçme ve deney donanımının kontrolü, kalibrasyonu ve bakımından sorumlu olmalıdır. Kalibrasyon doğruluğu ve sıklığı, EN 932-5'e uygun olmalıdır. Donanım, belgelendirilmiş işlemlere uygun olarak kullanılmalıdır. Donanım, ayrı ayrı tanımlanmalıdır. Kalibrasyon kayıtları tutulmalıdır. I.5.3 Muayene, numune alma ve deneylerin sıklığı ve yeri Üretim kontrol belgesi, muayenelerin sıklığını ve şeklini tarif etmelidir. İlgili özelliklerin tayin edilmesi amacıyla yapılması gereken numune alma ve deneylerin sıklığı, Çizelge I.1’de belirtildiği gibi olmalıdır. Not 1 - Deney sıklığı değerleri, genellikle üretim periyotlarıyla ilişkilidir. Bir üretim periyodu, üretim yapılan

günlerden oluşan bir tam hafta, ay veya yıl olarak tarif edilir. Not 2 - Fabrika üretim kontrolü ile ilgili hususlar, gözle muayeneyi gerektirebilir. Varsa, bu muayeneler

sonucunda belirlenen sapmalar, deney sıklıklarının artırılmasına yol açabilir. Not 3 - Ölçülen değer, belirtilen bir sınır değere yakın ise, sıklığın artırılması gerekebilir. Not 4 - Deney sıklıkları, özel şartlar altında; Çizelge I.1'de verilenlerin altına indirilebilir. Bu şartlar,

aşağıdakiler olabilir:

a) Üretim donanımının yüksek otomasyonlu olması, b) Belirli özelliklerin tutarlılığı ile ilgili uzun vadeli tecrübenin mevcut olması, c) Uygunluğu yüksek agrega kaynaklarının bulunması, d) Üretim işleminin gözetimi ve izlenmesi için istisnaî tedbirleri ihtiva eden bir kalite yönetim

sisteminin işletilmesi.



21

Üretici, Çizelge I.1'de verilen en az sıklık değerlerini dikkate alarak bir deney sıklığı programı hazırlamalıdır. Deney sıklıklarının azaltılma sebepleri, fabrika üretim kontrol belgesinde belirtilmelidir. Çizelge I.1 - Genel özelliklerle ilgili en az deney sıklıkları

Özellikler Madde no Deney metodu Deney sıklığı, en az 1 Tane sınıfları 6.3 EN 933-1 Haftada 1 2 İnce taneler 6.4 EN 933-1 Haftada 1 3 Çok ince taneler 6.5 EN 933-1 Haftada 1

4 Tane şekli 6.6 EN 933-3 EN 933-4

Ayda 1

5 Tane uzunluğu 6.7 - Ayda 1

6 Parçalanma direnci

- Los Angeles - Darbe değeri

7.2 EN 1097-2 Yılda 2

7 Aşınma direnci (Mikro-Deval) 7.3 EN 1097-1 Yılda 2

8 Donma ve çözülme direnci 7.4.1 EN 1367-1 EN 1367-2

Yılda 2

9 Tane yoğunluğu 7.4.2 EN 1097-6/Ek B Yılda 2 10 Su emme oranı 7.4.3 EN 1097-6/Ek B Yılda 2 11 Sonnenbrand 7.5 EN 1367-3 Yılda 2

12 Tehlikeli maddelerin açığa çıkması a) I.3.3 I.4

a) Gerektiğinde veya şüphe olması durumunda

a) Aksi belirtilmedikçe, sadece CE işaretleme amaçları için gerekli olduğunda (Ek ZA). I.6 Kayıtlar Fabrika üretim kontrol sonuçları; numune alma yerleri, tarihleri ve zamanları ve diğer ilgili bilgilerle (hava şartları gibi) birlikte deneye tâbi tutulan ürün de dahil olmak üzere kaydedilmelidir. Not 1 - Bazı karakteristikler, birkaç üründe ortak olabilir ve bu durumda, üretici, edindiği tecrübeye bağlı

olarak bir deneye ait sonuçların, birden fazla ürün için geçerli olabileceğine hükmedebilir. Bu durum özellikle, farklı iki veya daha fazla farklı tane büyüklüğü sınıfının biraraya gelerek ürünü oluşturması durumunda söz konusudur. Temel özelliklerin değişmiş olabileceği durumlarda, tane büyüklük dağılımı ve temizlik, kontrol edilmelidir.

Muayene edilen veya deneye tâbi tutulan ürünün, şartnamede belirtilen özellikte olmaması durumunda veya bu özelliği sağlayamayacağı konusunda bir gösterge söz konusu olduğunda, durumla ilgili olarak atılan adımları belirten bir not, kayıtlara geçirilmelidir (meselâ, üretim işleminin düzeltilmesi amacıyla, yeni bir deneyin yapılması ve/veya önlemler alınması gibi). Bu ekin bütün maddelerinde gerekli görülen kayıtlar da dahil edilmelidir. Kayıtlar, en az yasal dönem boyunca muhafaza edilmelidir. Not 2 - "Yasal dönem"; kayıtların, üretim yerinde uygulanan mevzuata uygun olarak muhafaza edilmesinin

gerektiği zaman dilimidir. I.7 Uygun olmayan ürünün kontrolü Ürünün uygun olmadığını gösteren bir deney veya muayeneyi takiben, uygun olmayan malzeme; a) Tekrar işlenmeli veya b) Uygun olan başka bir uygulamaya yönlendirilmeli veya c) Reddedilmeli ve uygun değildir şeklinde işaretlenmelidir.



22

Uygun olmama durumlarının tamamı, üretici tarafından kaydedilmeli, incelenmeli ve gerekirse düzeltme işlemi yapılmalıdır. Not - Düzeltme işlemleri, aşağıdakileri ihtiva edebilir: a) Deney işleminin incelenmesi de dahil olmak üzere, uygun olmama sebebinin araştırılması ve gerekli

düzeltmelerin yapılması, b) Muhtemel uygun olmama sebeplerinin belirlenmesi ve bertaraf edilmesi amacıyla, işlemlerin, faaliyetlerin,

kalite kayıtlarının, hizmat raporlarının ve müşteri şikayetlerinin analiz edilmesi, c) Karşılaşılan risklere tekabül eden bir seviyeye kadar problemlerin çözülmesi için önleyici faaliyetlerin

başlatılması, d) Etkin düzeltme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla kontrollerin uygulanması, e) Düzeltme faaliyeti sebebiyle işlemlerde yapılan değişikliklerin uygulanması ve kaydedilmesi. I.8 Üretim alanlarında taşıma, depolama ve şartlandırma Üretici, taşıma ve depolama esnasında ürünün kalitesinin korunması amacıyla gerekli düzenlemeleri yapmalıdır. Not - Bu düzenlemelerde, aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: a) Ürünün kirlenmesi, b) Ayrışma (segregasyon), c) Taşıma donanımının ve stoklama alanının temizliği. I.9 Nakliye ve ambalâjlama I.9.1 Nakliye Üreticiye ait fabrika üretim kontrol sistemi, üreticinin depolama ve piyasaya arz ile ilgili sorumluluk derecesini belirtmelidir. Not - Agregalar, yığın olarak nakledildiğinde, kirlenmenin azaltılması için agreganın üzerinin örtülmesi

veya bir mahfaza içine alınması gerekebilir. I.9.2 Ambalâjlama Agregalar ambalâjlanıyorsa, kullanılan ambalâjlama metotları ve malzemeleri, ambalâj dışına alınmadan önce agrega özelliklerini önemli oranda değiştirecek derecede agregayı kirletmemeli veya bozmamalıdır. Bunun sağlanması için, ambalâjlanmış agreganın taşınması ve depolanması esnasında alınması gereken önlemler, ambalâj üzerinde veya beraberinde verilecek belgelerde belirtilmelidir. I.10 Personelin eğitimi Üretici, fabrika üretim sisteminde görevli olan bütün personelin eğitilmesi ile ilgili işlemleri oluşturmalı ve sürdürmelidir. Uygun eğitim kayıtları tutulmalıdır.



23

Ek ZA (Bilgi için)

Bu standardın AB Direktiflerinin temel gerekleri veya diğer hükümleriyle

ilişkili olan maddeleri ZA.1 Kapsam ve ilgili özellikler Bu standard ve bu Ek ZA, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA)’nin talimatına2) göre CEN tarafından hazırlanmıştır. Bu standardın bu ekte verilen maddeleri, AB Yapı Malzemeleri Direktifi (89/106/EEC)’inde verilen talimat şartlarını sağlamaktadır. Bu maddelere olan uygunluk; bu standard kapsamına giren agregaların, burada gösterilen, tasarlanan kullanımlarına uygun olmasını gerekli kılar. CE işaretiyle birlikte verilen bilgilere başvurulmalıdır.

UYARI: Tasarlanan kullanımlara uygunluğu etkilemeyen diğer şartnameler ve diğer AB Direktifleri, bu ek kapsamına giren agregalara uygulanabilir.

Not - Bu standard kapsamındaki tehlikeli maddelerle ilgili özel madde hükümlerine ek olarak, standard

kapsamında olan ürünlere uygulanabilecek diğer şartlar da olabilir (meselâ, uyarlanmış Avrupa yasaları ve millî yasalar, kararnameler gibi). AB Yapı Malzemeleri Direktifi'nin hükümlerini yerine getirmek için, uygulandığı yerde ve zamanda, bu şartların da sağlanması gerekli olabilir. Not: Tehlikeli maddelerle ilgili Avrupa hükümleri ve millî hükümlere ilişkin bir veri tabanı, EUROPA internet sitesinin Yapı (Construction) sayfasından elde edilebilir (bu sayfaya, http://europa.eu.int adresi ile ulaşılabilir).

Çizelge ZA.1 - Kapsam ve ilgili özellik maddeleri Ürün: Bu standardın kapsamına giren ve doğal, yapay veya geri kazanılmış malzemelerin işlenmesiyle

elde edilen agregalar Tasarlanan kullanımlar: Demiryolu hatlarının inşasında kullanılan balastlar

Temel özellikler Bu standard ve/veya diğer

standardlardaki özellik madde numaraları

Seviyeler ve/veya sınıflar Notlar

Tane şekli, büyüklüğü ve yoğunluğu

6.2 Agrega tane büyüklüğü 6.3 Tane büyüklüğü dağılımı 6.6 İri agreganın şekli 7.4.2 Tane yoğunluğu ve su emme

oranı

Yok Yok Yok Yok

Gösteriliş (d/D) Kategori Kategori Beyan değeri

Parçalanma direnci 7.2 Parçalanma direnci Yok Kategori Aşınma direnci 7.3 Aşınma direnci Yok Kategori Temizlik 6.5 Çok ince malzeme muhtevası Yok Kategori

Tehlikeli maddelerin açığa çıkması

Madde ZA.1’deki not I.3.3 Hammadde bilgisi I.4 Üretim yönetimi

Madde ZA.3’ün son kısmı

Donma ve çözülmeye karşı dayanıklılık 7.4.1 Donma ve çözülme direnci Yok Beyan değeri

Bozunmaya karşı dayanıklılık 7.5 Sonnenbrand Yok Beyan değeri Belirli bir özellik ile ilgili şart, mamulün tasarlanan kullanımı için o özellikle ilgili hiçbir yasal şartın bulunmadığı üye ülkelerde uygulanamaz. Bu durumda, ürünlerini bu üye ülkelede pazarlamakisteyen üreticilerin, ürünlerinin bu özellikle ilgili performansını belirleme veya beyan etme yükümlülüğü yoktur. Bu üründe CE işaretiyle (Madde ZA.3) birlikte verilen bilgilerde yer alan "Performans belirlenmedi" seçeneği kullanılabilir. Ancak bu seçenek, özellikle ilgili en düşük seviye varsa, kullanılamayabilir. 2) M125 "Agregalar" talimatı, tadil edildiği şekliyle



24

ZA.2 Agregaların uygunluk onay işlemleri ZA.2.1 Uygunluk onay sistemleri Çizelge ZA.1'de gösterilen agregaların, 98/598/EC Komisyonunun 9 Ekim 1998 tarihinde almış olduğu karara uygun ve tadil edildiği şekliyle M125 nolu "Agregalar" Talimatı Ek 3'te verildiği gibi olan uygunluk onay sistemleri, tasarlanan kullanımlar için Çizelge ZA.2a ve Çizelge ZA.2b'de gösterilmiştir. Çizelge ZA.2a - Yüksek güvenlik özellikleri3) gerektiren uygulamalarda kullanılan agregalar için uygunluk

onay sistemleri (burada üçüncü tarafın müdahalesi gerekir)

Ürünler Amaçlanan kullanımlar Seviyeler veya sınıflar

Uygunluk sistemlerinin teyidi

Agregalar (demiryolu balastları) Demiryolu hatlarının inşaatında - 2+

Sistem 2+ : Fabrikanın ve fabrika üretim kontrolünün başlangıçta denetlenmesi ve fabrika üretim kontrolünün sürekli olarak gözetimi, değerlendirilmesi ve onaylanması esas alınarak, fabrika üretim kontrolünün onaylı bir kuruluş tarafından belgelendirilmesinin ihtiva eden 89/106/EEC (CPD) Direktifi Ek III.2.(ii) birinci ihtimaline bakılmalıdır.

Çizelge ZA.2b - Yüksek güvenlik özellikleri3) gerektirmeyen uygulamalarda kullanılan agregalar için

uygunluk onay sistemleri (burada üçüncü tarafın müdahalesi gerekir)

Ürünler Tasarlanan kullanımlar Seviyeler veya sınıflar

Uygunluk onay sistemleri

Agregalar (demiryolu balastları) Demiryolu hatlarının inşaatında - 4

Sistem 4 : 89/106/EEC (CPD) Direktif'i Ek III.2.(ii) üçüncü ihtimaline bakılmalıdır. Çizelge ZA.1'deki agregaların uygunluk onayı, bu standardın burada belirtilen maddelerinin uygulanması sonucunda ortaya çıkan ve Çizelge ZA.3a ve Çizelge ZA.3b'de gösterilen uygunluk değerlendirme işlemleri esas alınarak yapılmalıdır. Çizelge ZA.3a - Uygunluk değerlendirilmesinde görev bölümü (Sistem 2+ kapsamındaki agregalar için)

Görevler Görevin kapsamı Uygulanacak

madde numaraları

Fabrika üretim kontrolü (FÜK) Çizelge ZA.1'deki ilgili bütün özelliklerle ilişkili parametreler 9.3

Üreticinin görevleri

Başlangıç tip deneyleri Çizelge ZA.1'deki ilgili bütün özellikler 9.2

Fabrikanın ve FÜK'nün başlangıçta denetlenmesi

Çizelge ZA.1'deki ilgili bütün özelliklerle ilişkili parametreler 9.3

Onaylanmış kuruluşun görevleri

FÜK'nün belgelendirilme dayanağı

FÜK'nün sürekli olarak gözetimi, değerlendirilmesi ve onaylanması

Çizelge ZA.1'deki ilgili bütün özelliklerle ilişkili parametreler 9.3

3) Güvenlik özellikleri, üye ülkeler tarafından ulusal yasalar, yönetmelikler ve idarî mevzuatta tarif edilmiştir.



25

Çizelge ZA.3b - Uygunluk değerlendirilmesinde görev bölümü (Sistem 4 kapsamındaki agrega ve dolgu agregaları için)

Görevler Görevin kapsamı Uygulanacak

madde numaraları

Fabrika üretim kontrolü (FÜK) Çizelge ZA.1'deki ilgili bütün özelliklerle ilişkili parametreler 9.3

Üreticinin görevleri

Başlangıç tip deneyleri Çizelge ZA.1'deki ilgili bütün özellikler 9.2

Z.A.2.2 AB uygunluk beyanı Sistem 2+ kapsamındaki agregalar için: Bu ekte verilen şartlara uygunluk sağlandığında ve onaylanmış kuruluş, aşağıda belirtilen belgeyi hazırladığında, üretici veya Avrupa Ekonomik Alanı (AEA)'nda yerleşik bulunan temsilcisi, üreticiye CE işaretini iliştirme yetkisini veren bir uygunluk beyanını hazırlamalı ve bu beyanı muhafaza etmelidir. Bu beyan, aşağıdakileri ihtiva etmelidir: - Üreticinin veya AEA'da yerleşik bulunan yetkili temsilcisinin adı ve adresi ile üretimin yapıldığı yer, - Ürünün tanıtımı (tip, tarif, kullanım, ...) ve CE işaretiyle birlikte verilen bilgilerin bir nüshası, - Ürünün tâbi olacağı hükümler (Ek ZA), - Ürünün kullanımında uygulanması muhtemel şartlar (meselâ, belirli şartlar altındaki kullanımla ilgili

hükümler vb.), - Uygunluk beyanı ile birlikte verilen fabrika üretim kontrol belgesinin numararı, - Üretici veya yetkili temsilcisi adına uygunluk beyanını imzalamaya yetkili olan kişinin adı ve görevi. Uygunluk beyanı ile birlikte, onaylanmış kuruluş tarafından hazırlanan ve yukarıda verilen bilgilere ilâve olarak aşağıdaki bilgileri ihtiva etmesi gereken bir fabrika üretim kontrol belgesi bulunmalıdır: - Onaylanmış kuruluşun adı ve adresi, - Fabrika üretim kontrol belgesinin numarası, - Uygulanabilen olan yerlerde, belgenin şartları ve geçerlilik süresi, - Belgeyi imzalamaya yetkili olan kişinin adı ve görevi. Yukarıda belirtilen uygunluk beyanı, ürünün kullanılacağı üye ülkenin resmî dili veya dillerinde yazılmış olmalıdır. Sistem 4 kapsamındaki agregalar için: Bu ekte verilenlere uygunluk sağlandığında, üretici veya AEA'da yerleşik bulunan temsilcisi, üreticiye CE işaretini iliştirme yetkisini veren bir uygunluk beyanını (AB uygunluk beyanı) hazırlamalı ve bu beyanı muhafaza etmelidir. Bu beyan, aşağıdakileri ihtiva etmelidir: - Üreticinin veya AEA'da yerleşik bulunan yetkili temsilcisinin adı ve adresi ile üretimin yapıldığı yer, - Ürünün tanıtımı (tip, tarif, kullanım, ...) ve CE işaretiyle birlikte verilen bilgilerin bir nüshası, - Ürünün tâbi olacağı hükümler (Ek ZA), - Ürünün kullanımında uygulanması muhtemel özel şartlar (meselâ, belirli şartlar altındaki kullanımla ilgili

hükümler vb.), - Üretici veya yetkili temsilcisi adına uygunluk beyanını imzalamaya yetkili olan kişinin adı ve görevi. Yukarıda belirtilen uygunluk beyanı, ürünün kullanılacağı üye ülkenin resmî dili veya dillerinde yazılmış olmalıdır. Z.A.3 CE işareti ve etiketi Üretici veya AEA dahilinde yerleşik bulunan yetkili temsilcisi, CE işaretinin iliştirilmesinden sorumludur. İliştirilecek CE sembolü, 93/68/EC Direktifi’ne uygun olmalı ve birlikte verilen etiket, ambalâj üzerinde veya birlikte verilen ticarî belgeler (meselâ sevk ve teslim belgesi) üzerinde bulunmalıdır. Aşağıda verilen bilgiler, CE sembolüne eşlik etmelidir: - Belgelendirme kuruluşunun tanıtım numarası (sadece Sistem 2+ kapsamındaki ürünler için), - Üreticinin adı veya tanıtıcı işareti ve kayıtlı adresi, - İşaretin iliştirildiği yılın son iki rakamı, - Fabrika üretim kontrol belgesinin numarası (sadece Sistem 2+ kapsamındaki ürünler için),



26

- Bu standardın işaret ve numarası (TS 7043 EN 13450 şeklinde), - Ürünün tanıtımı: tip adı, malzeme, boyutlar, ... ve tasarlanan kullanım, - Çizelge ZA.1'de yer alan aşağıda verilen ilgili temel karakteristikler ile ilişkili bilgiler:

- Çizelge ZA.1'deki "Not"larda gösterildiği gibi her bir temel özellik için beyan edilecek ve ilgili olduğunda seviye veya sınıf/kategori (gerekli olduğunda, “kabul/ret” şartı için "kabul" ibaresi de dahil) ve ilgili olduğunda özellikler için "performans belirlenmedi" ibaresi.

"Performans belirlenmedi" seçeneği, özellikle ilgili en düşük değer varsa kullanılmayabilir. Bir başka ifadeyle, bu seçenek, verilmiş tasarlanan kullanım için özelliğin yasal şartlara tâbi olmadığı zamanda ve yerde kullanılabilir. Not - Ulusal şerhlerin olmadığı Avrupa mevzuatının belirtilmesi gerekmez. Etiket, ambalâj ve/veya ticarî belgelerde verilmesi gereken bilgilerle ilgili örnekler, Şekil ZA.1 ve Şekil ZA.2’de gösterilmiştir.



27

01234

93/68/EEC Direktifi'nde verilen "CE" sembolünü ihtiva eden CE uygunluk işareti

Denetlemeyi yapan organın tanıtım numarası

Any Co Ltd, PO Box 21, B-1050

02

0123-CPD-0456

Üreticinin adı veya tanıtıcı işareti ve tescilli adresi İşaretin eklendiği yılın son iki rakamı EC belge numarası

TS 7043 EN 13450

Demiryolu balstları için agregalar

Standard numarası Ürünün tarifi

Tane şekli Kategori (Meselâ, FI15) Tane büyüklüğü Gösteriliş

Kategori (d/D) (Meselâ, B)

Tane yoğunluğu Beyan değeri (Mg/m3) Parçalanma direnci Kategori (Meselâ, LARB18)

Aşınma direnci Kategori (Meselâ, MDERB 5) Temizlik Kategori (Meselâ, B) Tehlikeli maddelerin açığa çıkması Meselâ, Madde X: 0,2 µm3

Donma-çözülme direnci Beyan değeri (F veya MS)

Bozunma direnci Beyan değeri (SB)

Ürün ve kontrol edilen karakteristiklerle ilgili bilgiler

Şekil ZA.1 - Sistem 2+ kapsamındaki demiryolu balastları için CE işaretleme bilgilerine örnek Tehlikeli maddelerle ilgili yukarıda belirtilen özel bilgilere ilâve olarak, gerektiğinde ürünle birlikte, söz konusu bu maddelerle ilgili yasal mevzuatı listeleyen bir belge, bu mevzuatlarda belirtilen bilgilerle beraber verilmelidir.



28

01234

93/68/EEC Direktifi'nde verilen "CE" sembolünü ihtiva eden CE uygunluk işareti

Denetlemeyi yapan organın tanıtım numarası

Any Co Ltd, PO Box 21, B-1050

02

Üreticinin adı veya tanıtıcı işareti ve tescilli adresi İşaretin eklendiği yılın son iki rakamı

TS 7043 EN 13450

Demiryolu balstları için agregalar

Standard numarası Ürünün tarifi

Tane şekli Kategori (Meselâ, FI15) Tane büyüklüğü Gösteriliş

Kategori (d/D) (Meselâ, B)

Tane yoğunluğu Beyan değeri (Mg/m3) Parçalanma direnci Kategori (Meselâ, LARB18)

Aşınma direnci Kategori (Meselâ, MDERB 5) Temizlik Kategori (Meselâ, B) Tehlikeli maddelerin açığa çıkması Meselâ, Madde X: 0,2 µm3

Donma-çözülme direnci Beyan değeri (F veya MS)

Bozunma direnci Beyan değeri (SB)

Ürün ve kontrol edilen karakteristiklerle ilgili bilgiler

Şekil ZA.2 - Sistem 4 kapsamındaki demiryolu balastları için CE işaretleme bilgilerine örnek Tehlikeli maddelerle ilgili yukarıda belirtilen özel bilgilere ilâve olarak, gerektiğinde ürünle birlikte, söz konusu bu maddelerle ilgili yasal mevzuatı listeleyen bir belge, bu mevzuatlarda belirtilen bilgilerle beraber verilmelidir.


tÜrk standardi - jmo.org.tr · tÜrk standardi turkish standard ts 7043 en 13450 nisan 2004 ics...

Documents