İ.R. 1608

TÜLÜ AÇIK OCAĞI

AÇIK İŞLETME YÖNERGESİ

Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş

Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzüğün, 363. maddesine göre hazırlanmıştır.

A- KADEMELERE VERİLECEK EN ÇOK YÜKSEKLİK

1. Dekapajda : 10 mt

2. Üretimde : 5-10 mt (Cevher damar kalınlığına bağlı olarak.)

B- KADEME DÜZLÜĞÜ GENİŞLİĞİ

Dekapajda ve üretimde yükleme yapılan kısımlarda, ortalama 20-30 mt.

C- KADEMELERİN ŞEV DERECESİ

Üretimde ve Dekapajda: 75 derece.

D- LAĞIM DERİNLİĞİ, LAĞIM ARALIKLARI VE LAĞIM DELİĞİ İLE

KADEME YÜZEYİ ARASINDAKİ UZAKLIK VE KONULMASI GEREKEN

PATLAYICI MADDE MİKTARLARI.

1. Dekapajda :Delme işlemi 4” - 6” ‘lik Delici ile yapılacaktır.

Delik Boyu : 11 mt

Delik Faydalı Boyu : 10 mt

Delme Açısı : 90 derece

Dilim Kalınlığı : 6 mt

Delikler Arası Mesafe : 7,5 mt

Bir Delikten elde edilecek malzeme : 450 m3 (Yerinde)

Kullanılacak Patlayıcı Madde Miktarları :

ANFO : 100 gr/m3 ( 45 kg/delik)

DİNAMİT : 7 gr/m3 ( 3,2 kg/delik)

ELEKTRİKLİ KAPSÜL : 1 – 2 ad/delik

Dekapajda 4” ‘lik Delici kullanılması durumunda :

Delme Açısı : 70 derece

Delik Boyu : 11,2 mt

Delik Faydalı Boyu : 10,6 mt

Dilim Kalınlığı : 4 mt

Delikler Arası Mesafe : 5 mt

1

Bir Delikten elde edilecek malzeme : 200 m3 (Yerinde)

Kullanılacak Patlayıcı madde Miktarları :

ANFO : 100 gr/m3 ( 20 kg/delik)

DİNAMİT : 7 gr/m3 ( 1,4 kg/delik)

ELEKTRİKLİ KAPSÜL : 1 ad/delik

2. Üretimde :

Delme İşlemi 4” ‘lik delici ile yapılacaktır.

Delme Açısı : 70 derece

Delil Boyu : 3,7 – 11,2 mt

Faydalı Delik Boyu : 10,6 mt

Dilim Kalınlığı : 3 mt

Delikler Arası Mesafe : 4 mt

Kullanılacak Patlayıcı Madde Miktarları:

ANFO : 42 gr/ton

DİNAMİT : 2,94 gr/ton

ELEKTRİKLİ KAPSÜL : 1 ad/delik

Dekapaj ve üretimde kullanılacak olan tüm patlayıcı maddeler (ANFO, Dinamit,

Elektrikli kapsül, gerekirse Adi Kapsül ve Fitil makine Kimya Endüstrisi kurumu

standartlarına uygun olacaktır. Teknolojik gelişmelere göre, ileride kullanılması

muhtemel, yeni tip patlayıcı maddeler için de aynı Kurumun Standartları esas

olacaktır.

Kullanılacak Ateşleme kabloları 0,60 – 0,75 mm T.S.E. Standartlarında olacaktır.

E- ATEŞLME ESNASINDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER

1. Lağım atılan veya herhangi bir tehlikeli durum arz eden yerlere konulmuş olan

nöbetçilere, ikaz işaret ve levhalarına dikkatle uyulacaktır.

2. Lağım atılan sahalarda, şev kenarında, dekapaj ve cevher aynaları dibinde, çatlama,

kayma ihtimali olan yerlerde, durmak, dolaşmak, bir taraftan diğer tarafa geçmek,

gerekli emniyet tedbirlerini, almadan çalışmak yasaktır.

3. Lağım atılmadan önce tüm giriş ve çıkış yolları kesilir, siren atım süresince çalınır.

Gerekli olan yerlere gözcüler çıkarılır.

4. Açık İşletme ile ilgili her türlü işlerde görevli bulunan nezaretçiler görevlendirildikleri

yerleri ve iş makinalarını kontrol etmek, tehlikeli bir durum varsa, çalışmayı durdurup

gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler.

5. Barutçular sahada baretsiz dolaşamazlar, sahada baretsiz dolaşmaları yasaktır.

6. Barutçular kendilerine verilen tahaffuz malzemelerini işin devamı boyunca kullanmak

zorundadırlar. Ayrıca ateşleme cihazlarını en az ayda bir kez kontrol ettireceklerdir.

7. Aydınlatma malzemesi olarak el fenerinden başka bir alet kullanmayacaklardır.

2

8. Barutçular şimşekli havalarda kesinlikle ateşleme yapmayacaklardır.

9. Lağım delikleri ancak ateşlenecekleri zaman doldurulacaktır.

10. Sirenin arızalı veya enerjisinin olmadığı durumlarda yine tüm yollara ve ocak

çevresine gözcüler çıkarılır, barutçu son bir defa sahayı kontrol eder, aralıklı üç defa

düdük çaldıktan sonra bağlamayı yapar ve ateşler.

11. Elektrikle ateşlemede 5 dakika geçmeden ateşleme sahasına hiç kimse giremez. Daha

sonra barutçu atış sahasını kontrol eder, herhangi bir tehlike mevcut değil ise işaretini

vererek çalışmanın serbest olduğunu bildirir.

12. Ateşleme esnasında sahadaki mevcut makinalar güvenlikli bir mesafeye çekilir.

13. Ateşleme işleminde, güvenliğin sağlanmasından barutçu ve nezaretçiler sorumlu olup

tehlikeli bir durum söz konusu olduğunda tehlike giderilinceye kadar ateşleme

yapılmaz.

F- MAKİNALARIN ÇALIŞMA KOŞULLARI, MANEVRA YERLERİ,

YÜKLEME, TAŞIMA VE BOŞALTMA İŞLERİNDE UYGULANACAK

GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN ESASLAR AŞAĞIDADIR

1. Görevli ve ehliyetli olmayan kişiler herhangi bir işe veya iş makinasına müdahalede

bulunamazlar.

2. Bütün iş makinaları belirlenen yol ve çalışma alanları dışında hareket ettirilemez ve

bulundurulamaz.

3. Hiçbir iş makinası personel aracı olarak kullanılamaz. Kamyonların şoför mahalline

ancak görev gereği binilebilir.

4. Arızası görülen, normal bakım ve onarımının yapılması gereken veya çalışma vardiyası

biten iş makinaları tamir- bakım veya park yerine çekilecektir. Bu mümkün olmuyorsa

iş sahasından uzakta emin bir yere çekilerek gerekli işlemlere başlanır.

5. Makinalarla mekanik aletlerin hareket halinde bulunan kısımlarına yağlama, temizlik

veya diğer amaçlarla el, ayak veya vücudun herhangi bir kısmı sokulmaz. Kravat, kol

yakası, paça v.s. gibi sarkan giyimle yaklaşılamaz.

6. Arıza veya makinanın çalışmasından hissedilen bir anormallik nedeniyle durdurulmuş

olan iş makinası yetkili bir şahsın izni olmadan tekrar çalıştırılmayacaktır.

7. Vardiya arasında ve her türlü duraklamalarda iş makinalarının içersinde, altında ve

yakınında istirahat edilmesi yasaktır.

8. Tel halat vasıtasıyla yapılan çekme veya kaldırma işlerinde halat yakınında

durulmayacak ve halatlar kontrol edilmeden tutulmayacaktır.

9. Yakıt ikmal ve yağlama otoları işlerinin bitiminde bina ve vasıtalardan uzak uygun

yerlere park edilecektir.

10. iş makinaları üzerindeki sahanlık ve benzeri gezinti sahalarına ve iş yerlerinde etrafa

dökülen veya sızan yağlar veya basıp kayma gibi tehlikelere karşı sık sık

temizlenecektir.

11. Lağım atılan veya herhangi bir tehlikeli durum arz eden yerlere konulmuş olan

nöbetçileri, ikaz işaretleri ve levhalarına dikkatle uyulacaktır.

12. Operatör ve şoförler vardiya başlarında ve her türlü duraklamalardan sonra, muhtemel

tehlikelere karşı makinaların etrafını, çalışacakları iş yerinde kayma, yuvarlanma,

çökme gibi tehlikeli olabilecek bir durum olmadığını, makinaların arızasız olduğunu

kontrol etmekle yükümlüdürler.

3

13. Operatör ve şoförler görevleri gereği gereken kontrolü yapmadan, hava basınçlı iş

makinalarında hava istenilen basınca yükselmeden, frenlerini kontrol etmeden ve

kornayı basıp 10–15. saniye beklemeden makinaları harekete geçirmeyeceklerdir.

14. Yükleme, boşaltma ve manevra yapılan iş yerlerinde; manevracı, harmancı veya o iş

yerinde kumanda vermeye yetkili bir şahıs olmadan yükleme, boşaltma ve manevra

işleri yapılmayacaktır.

15. İş makinalarına tehlike arz edebilecek taraftan binilip inilmeyecektir. Operatör ve

şoförler çalışma sırasında makinalarında usulüne uygun olarak oturacak ve

duracaklardır.

16. Operatör ve şoförler manevracı ve harmancıdan anlaşılır şekilde işaret ve kumanda

almadan hareket etmeyeceklerdir.

17. Taşıma aracı, yükleme makinasının ve operatörünün görüş alanına girip durmadan

yüklemeye başlanılmayacaktır. Taşıyıcı aracın şoförü kepçeli makinalar ile yükleme

yapılırken aracından inmeyecektir.

18. Kepçeli makinalarla yapılan yüklemelerde kepçenin taşıyıcı araçların şoför, mahalli ve

kaportası üzerinden geçirilmesi yasaktır. Kepçe manevraları; daima kasa gerisinden

veya yanlardan yapılacaktır.

19. Yükleme, manevra sahalarına düşen parçaların kaldırılması işine, o sahada çalışan

operatör ve şoförlerin görevliler tarafından haberdar edilmesinden sonra başlanacaktır.

20. Yol uygun olsa da, araçların karşılaştığı ve şahısların bulunduğu yerlerde hız

azaltılacaktır. Bir yol üzerinde aynı yönde seyreden ağır taşıt araçları birbirini

geçmeyeceklerdir. Toprak ve cevher kamyonları, traktör, greyder, buldozer ve her türlü

hareketli iş makinalarının inişlerinde vites boşa alınması yasaktır. Dolu hız 15 km/saat

boş hız 30 km/saat ‘i geçilemez. İki dolu kamyon arasındaki mesafe 50 mt ‘den az

olamaz.

21. Direksiyon simidi bağlantılarından tutulamaz. Direksiyon simidi baş parmaklar

dışarıda kalacak şekilde tutulacaktır.

22. Vardiya aralarında ve her türlü duraklamalarda iş makinalarının bütün kontrol

levyeleri stop durumunda ve frenler sıkılmış vaziyette bulunacaktır.

23. Ağır İş Kamyonları geri vitese takıldığında otomatik olarak çalışan, ses ve ışıkla ikaz

işaretleri veren sistemleri sürekli çalışır halde tutulacaktır.

24. Elektrik enerjisi ile çalıştırılan iş makinalarını besleyen elektrik nakilleri, mümkün

olduğu kadar çalışma sahası, yol kayması, yuvarlanma ve göçme ihtimali olan yerlerden

uzak, emin yerlerden çekilecektir.

25. Elektrik enerjisi ile çalıştırılan iş makinalarının operatörleri; makinasını manevra ve

yürüyüş yaptırmadan önce yağcı, manevracı, lüzumu halinde nezaretçi ve diğer

ilgililere haber vermekle yükümlüdürler. İş makinasının elektrik kablolarının yerde

sürünmesine veya makinanın çekmesine meydan vermeyecek şekilde tedbir alındıktan

sonra manevracının vereceği kumandaya göre hareket ettirilecektir.

26. İş makinalarının elektrik kabloları; kaçak, kısa devre ve çürümeye karşı yere

değmeyecek şekilde sehpalar üzerine konulacaktır.

27. Elektrik kabloları çekilirken veya tutulmak istendiğinde herhangi bir kaçak ihtimaline

karşı çıplak elle tutulmayıp koruyucu eldiven veya yalıtkan cisimlerle tutulacaktır.

28. Yolları keserek geçen veya manevra sahalarında bulunan elektrik kabloları; altlarından

iş makinalarının serbestçe geçebilecekleri genişlik ve yükseklikte, sağlam sehpalar

(kablo köprüleri) üzerine kaldırılacaktır.

4

29. Ekskavatörlerin ve ekskavatör gibi çalıştırılan yükleyicilerin yürüme, yanaşma ve

çalışmasından operatör sorumludur. Operatör bir tehlike anında uzun korna çalarak

etrafındakileri uyaracaktır.

30. Makinaların uzak yerlere yürütülmesi, ilgili nezaretçilerin gözetiminde yapılmalıdır.

Bunların elektrik tellerine dokunmasına izin verilmez.

31. Ekskavatörlerin veya onlar gibi çalıştırılan yükleyicilerin bulunduğu yerde ayna

yüksekliği, ekskavatörlerin bom yüksekliğinden, yükleyicilerde kepçenin azami kalkış

yüksekliğinden fazla olamaz. Ayna şevi tehlikesiz duruma getirilmek suretiyle bu

yükseklik arttırılabilir.

32. Ekskavatör gibi bomlu iş makinalarında askıda yük bekletilmesi yasaktır.

33. Damperli kamyonlar kasaları kalkık vaziyette hareket ettirilemeyecektir.

34. İş makinalarının kapasitesinden fazla yükle çalıştırılması yasaktır.

35. Her şoför trafik kurallarına ve verilen talimatlara göre hareket edecektir.

36. Gece çalışan iş yerlerinin, çalışan kısımları yeterince ışıklandırılacaktır. Farları

yanmayan veya tek farı yanan iş makinaları çalıştırılmayacaktır.

37. Operatör ve şoförlerin çalışma anında, yemek yemek başkaları ile konuşmak,

şakalaşmak, kitap okumak, direksiyon ve kumanda levyelerini bırakmak gibi

hareketlerde bulunmaları kesinlikle yasaktır.

38. Dekapaj harman sahalarının meyili, mecbur kalmadıkça düz veya toprak döküm sahası

istikametine doğru yapılmayacaktır. Ayrıca harman sahası kenarında pasadan şerit

şeklinde bir set bırakılacaktır.

39. Manevracı ve harmancıların iş sahalarından izinsiz ayrılmaları yasaktır. Tumba

sahasındaki patlaklar önemle manevracılar tarafından kontrol edilir. Çatlak varsa

döküm için çatlağı geçemez. O zaman en az 4 metre geriye dökülüp dozerle sıyrılır.

40. Şoför, ekskavatör operatörü kamyonun dolduğunu düdük çalarak bildirmeden aracını

hareket ettiremez.

41. Manevracı ve harmancılar işaretleşmeyi aşağıdaki gibi yaparlar.

a) Tek veya her iki kolun (avuç içi operatör veya şoföre doğru ve kollar dik olarak)

omuzdan yukarı kaldırılması DUR.

b) Tek kolun (avuç içi operatör veya şoföre doğru kol dik olarak) omuzdan yukarıya

kaldırıp öne doğru kısa hareket ettirilmesi GERİ GEL.

c) Tek kolun (el üzeri operatör veya şoföre doğru ve kol dik olarak) omuzdan yukarıya

doğru kaldırılıp önden geriye doğru kısa hareket ettirilmesi İLERİ GİT.

d) Sol kolun omuz hizasında sola açılması (avuç içi yere doğru) SOLA YAVAŞ.

e) Sağ kolun omuz hizasında sağa açılması (Avuç içi yere doğru) SAĞA YAVAŞ.

f) Bir kolun öne veya yana açılıp (avuç içi yukarıya doğru)kısa hareket ettirilmesi

KASANI KALDIR.

g) Bir kolun öne veya yana açılıp (Avuç içi yere bakar durumda) aşağıya doğru kısa

hareket ettirilmesi KASANI İNDİR.

5

G- PATLAYICI MADDE DOLDURMA, SIKILAMA, ATEŞLEME ESNASINDA

ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLEİNE İLİŞKİN ESASLAR:

1. Donmuş ve bozulmuş herhangi bir patlayıcı madde ocağa sokulamaz ve kullanılamaz.

2. Lağım delikleri ancak ateşlenecekleri sırada doldurulurlar.

3. Sıkılama malzeme ve vasıtalarından lüzumlu miktarın ateşleme yerinde ve yakınında

bulundurulmasından nezaretçiler sorumludur.

4. Ateşleme yapılmadan önce nezaretçiler ocağa giren çıkan tüm yollara ve ocak çevresine

nöbetçi yerleştirirler. Gerekli talimatları verirler. Barutçu kapsül tellerini birbiriyle

irtibatlandırır. Nezaretçi son kontrolleri yaptıktan sonra barutçunun yanına giderek

sahanın ateşlemeye uygun olduğunu bildirir. Daha sonra siren çalınır ve ateşleme

yapılır.

5. Elektrikle ateşlemede 5 dakika. Geçmeden ateşleme sahasına kimse giremez.

6. Barutçu atım sonrasında sahayı dikkatle kontrol eder ve tehlike mevcut değilse sahayı

tekrar çalışmaya açar.

7. Bunu öğrenen nezaretçi sireni kesik kesik çalarak çalışmanın serbest olduğunu duyurur.

Nöbetçiler kesik siren seslerini duyuncaya kadar yerlerini terk etmezler.

8. Patlamamış lağım ve deliği barutçu zararsız hale getiremez ise o yerin etrafını ip ile

çevirir, kırmızı flama dikerek ocak amirine haber verir.

9. Geri tepmiş veya patlamamış lağım deliğini kazımak oyarak temizlemek veya bu

delikleri delecek şekilde delik delmek yasaktır.

10. Tellerin birbirleriyle ve bunların ateşleme kablosuyla irtibatları yapılırken

nezaretçilerden başka asgari miktarda işçi bulunur.

11. Patlatılacak yeri en son barutçu ve mevcutsa nezaretçi birlikte terk ederler.

12. Ateşleme kablosu olarak yalnız izoleli nakil telleri kullanılır.

13. Bütün lağımlar birbirlerine seri halde bağlanır. Bağlantıların iyi olmasına dikkat edilir.

14. Kapsül ölçme işleri sadece tahsis edilen kulübeden yapılacak, ölçme esnasında demir,

çivi, sivri uçlu metalik parçaların bulunmamasına dikkat edilir.

15. Ölçme esnasında ölçme odasında ölçme yapan şahıstan başkası bulunamaz.

16. Ateşleme esnasında aynı omajdaki kapsüllerin kullanılmasına dikkat edilir.

H- ÇALIŞMA YERLERİNDE GÖREVLİLERDEN BAŞKALARININ

GİRMESİNE KARŞI ALINACAK GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN

ESASLAR:

1. Ocak çalışma sahasına görevli olmayanların girmesi ve dolaşmaları yasaktır.

2. Görevli olmayanların başkalarına ait araç ve gereçleri kullanmaları, kurcalamaları

yasaktır.

3. Ocak sahasına giriş ve çıkışlara uyarı ikaz levhaları konup görevli olmayanların giriş ve

çıkışları engellenmelidir.

4. Giriş çıkışlara uygun bariyerler ve bekçi kulübeleri yapılmalıdır.

5. Sahada görevli olmayan şahıslar görüldüğünde nezaretçi ve ocak idaresine haber

verilmelidir.

6

İ- PATLAYICI MADDELERİN DEPOLANMASI, KULLANILACAKLARI

YERE GÜVENLİ BİÇİMDE TAŞINMASI VE KULLANIMLARINA İLŞKİN

ÖNLEMLER:

1. Patlayıcı madde nakleden vasıtalar sarsıntılar meydana getirecek şekilde sürat

yapamayacaklardır. Bu hız ocak içinde 25km’den fazla olmayacaktır.

2. Yükleme boşaltma ve nakil esnasında vasıtaların etraf veya civarında ateş yakmak,

sigara içmek ateş ve kıvılcım çıkaracak malzemeler bulundurmak yasaktır.

3. Patlayıcı maddeler nakledilirken vasıtalar arasında 80 mt. Mesafe bulunacaktır.

4. Yükleme boşaltma ve taşıma işlerinde ambalajların bozulmamasına patlayıcı madde

kutularının veya sandıklarının bir darbe ile sarsılmamasına, sürüklenmemesine azami

derecede dikkat edilecektir.

5. Tehlikeli madde taşıyan araca başka bir yük alınamaz ve yolcu bindirilemez.

6. Patlayıcı maddelerin yükleme taşınma ve boşaltılmasındaki emniyet tedbirlerinin

uygulamasına ateşleme amirleri nezaret edeceklerdir.

7. Yükleme ve boşaltma torbaların hasar görmemesi için çengel ve buna benzer aletlerin

kullanılması yasaktır.

8. Depo içinde veya depoya 16 mt. dahilinde patlayıcı maddelerin ambalajlarını

açmayınız, ambalajlardan çıkarmayınız, ambalajlarını kapatmayınız.

9. Patlayıcı madde ambalajlarını açmak veya kapamak için kıvılcım çıkaran alet ve edevat

kullanılmamalı, yalnız fiber, kauçuk , ahşap veya pirinç alet kullanılmalıdır.

10. Suni ışık icap ettiğinde yalnız cep feneri veya akülü emniyetli madenci elektrik feneri

kullanılmalıdır.

11. Depo içinde veya civarında sigara içmek, kibrit, çakmak veya alev ve kıvılcım

meydana getiren diğer edevat taşımak, başkalarına da bunları yapmalarına müsaade

etmek yasaktır.

12. İçinde kapsül bulunan ambalajlar ihtimamla muamele görmelidir. Sıkıştırılmamalı,

düşürülmemeli, çarpmamalı yerde veya birbiri üzerine sürtmemeli onları her ne şekilde

olursa olsun hoyrat bir muameleye maruz bırakmamalıdır.

13. Aynı kafile ve cinsten olan kapsül ambalajları imal tarihi ile sandık numaraları kolayca

görülecek ve eskilerin önce sarfına imkan verecek şekilde bir arada istif edilmelidir.