Tiêu thụ Lúa gạo: Thay đổi sở thích và Tác động đối với Ngành

C. Peter Timmer Thomas D. Cabot Giáo sư Danh dự Nghiên cứu Phát triển Đại học Harvard ptimmer63@gmail.com Trình bày tại Hội thảo Ngân hàng Thế giới về “Lúa gạo và Rủi ro ở châu Á” Khách sạn Sheraton, TPHCM, Việt Nam

17-18 tháng 10 năm 2012 Image:  Sura  Nualpradid  

Vai trò đang thay đổi của gạo trong tiêu thụ lương thực ở châu Á

Năm Tổng lượng Calo Calo từ gạo Gạo theo tỷ lệ % so với tổng số

1961 1805 656 36,3 1970 2069 790 38,2 1980 2200 797 36,2 1990 2443 848 34,7 2000 2606 803 30,8 2007 2668 783 29,3

Mức % Tăng/(Giảm) Bình quân Năm 1961-70 1,53 2,09 0,57 1961-90 1,05 0,89 (0,25) 1970-07 0,69 (0,03) (0,71) 1990-07 0,52 (0,47) (1,00) Nguồn: Dữ liệu từ Bảng cân đối Lương thực, Thực phẩm của FAO “Calo” là năng lượng sẵn có theo đầu người/ngày.

Tiêu thụ lúa mì theo đầu người ở các quốc gia ASEAN (Dawe)

Kilô

gram

/người

/năm

Tiêu thụ gạo giảm đi khi thu nhập theo đầu người tăng lên

19611962

1963

1964

1965

1966

19671968

1969

19701971

1972

1975197419731976

19771978

1982

1983

1979

19801981

19841985

19861987

1988

1989199119901992199319941995

199619971998

1999

2000

2001

20022003

20042005200620072008

3.9

44.

14.

2

log

Con

sum

ptio

n pe

r cap

ita

7.8 8 8.2 8.4 8.6 8.8log GDP per capita

bandwidth = .8

Global Engel Curve for RiceĐường cong Engel toàn cầu cho lúa gạo lo

g T

iêu

thụ

theo

đầu

người

log GDP theo dầu người

Tiêu thụ lúa gạo/người chia theo ngũ phân vị theo thời gian, ở Inđônêxia, khu vực nông thôn

kg/n

gười

/tuần

Tiêu thụ lúa gạo/đầu người chia theo ngũ phân vị theo thời gian, Inđônêxia, khu vực đô thị  

 kg

/người

/tuần

Đường cong Engel theo thời gian cho khu vực đô thị Inđônêxia

kg/n

gười

/tuần

Ngũ phân vị

Tỷ lệ tiêu thụ lúa gạo trong ngũ phân vị cao nhất so với tiêu thụ lúa gạo trong ngũ phân vị thấp nhất theo thời gian, Ấn-độ và Inđônêxia, khu vực nông thôn và đô thị

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Indonesia rural

India rural

Indonesia urban

India urban

Nông thôn Inđônêxia

Nông thôn Ấn-độ

Đô thị Ấn-độ

Đô thị Inđônêxia

Hình 2. Thay đổi phần trăm hàng năm trong tiêu thụ lúa gạo phân theo ngũ phân vị và địa điểm ở Inđônêxia, Ấn-độ, và Bangladesh

R thể hiện ngũ phân vị nông thôn, U: ngũ phân vị đô thị. Giai đoạn tính toán thay đổi: 1967-2006 cho Inđônêxia, 1983-2005 cho Ấn-độ và 1983-2005 cho Bangladesh

-­‐2.0%  

-­‐1.5%  

-­‐1.0%  

-­‐0.5%  

0.0%  

0.5%  

1.0%  

1.5%  

2.0%  

2.5%  

3.0%  

R1   R2   R3   R4   R5   U1   U2   U3   U4   U5  

Indonesia   India   Bangladesh  

Hình 3. Các kịch bản ước tính về tiêu thụ lúa gạo ở các mức tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ di dân từ nông thôn tới đô thị

khác nhau, với giá lúa gạo thực không đổi ở mức năm 2007

Kịch bản Khác nhau cho Tổng Tiêu thụ lúa gạo Cơ sở: tăng trưởng chậm với xu hướng di dân nông thôn-đô thị

Nhận định tốt nhất

Cấu trúc: tăng trưởng nhanh với di dân nông thôn-đô thị tăng nhanh

Năm

Tác động đối với vai trò của lúa gạo trong an ninh lương thực châu Á:

Lúa gạo ngày càng trở thành thực phẩm cho người nghèo. Điều này có tác động đáng kể đối với đói nghèo nếu các quốc gia sử dụng giá lúa gạo “cao” làm cơ chế bảo đảm an ninh lương thực “vĩ mô” và tự cung tự cấp lúa gạo ở mức cao

Tác động (2) Tỷ trọng lúa gạo trong lượng calo (năng lượng) tiếp nhận đang giảm đi

nhanh chóng. a. Châu Á hiện có độ co giãn của cầu lúa gạo theo thu nhập âm b. Di dân nhanh chóng từ nông thôn tới đô thị làm giảm mạnh tiêu thụ lúa gạo theo đầu người. c. Hệ thống lương thực thực phẩm có kết nối tốt hơn đồng nghĩa với việc các hộ gia đình nông thôn có thể giảm mức độ tự cung tự cấp trong sản xuất và tiêu thụ lương thực, đặc biệt là lúa gạo. d. Bình quân, châu Á có được khoảng 40% lượng calo từ lúa gạo hồi đầu những năm 70, ở tác động đỉnh điểm của Cách mạng Xanh, và tỷ trọng đó hiện thấp hơn 30% và tiếp tục giảm đi. e. Tỷ trọng ngân sách dành cho lúa gạo còn giảm đi nhanh hơn. Hiện chỉ có 10% ngân sách lương thực được dành cho lúa gạo (bình quân, con số này cao hơn đối với người nghèo), vì thế 90% ngân sách lương thực được dành cho những hàng hóa khác và giá trị tăng thêm do chế biến và độ tiện dụng.

Tác động đối với vai trò của lúa gạo ở những khu vực khác

•  Tác động đối với giá gạo, khi nhu cầu của châu Á giảm đi

•  Chênh lệch về chất lượng, khi khoảng cách giữa gạo chất lượng cao và thấp sẽ rộng ra

•  Các kênh marketing sẽ thay đổi khi cuộc cách mạng chuỗi cung ứng lan rộng

•  Triển vọng tăng trưởng tiêu thụ lúa gạo ở châu Phi và châu Mỹ

Vậy thì sao? •  Nhu cầu gạo giảm đi nhanh chóng không phải là

tương lai xa… •  Tiếp tục thúc đẩy mở rộng sản xuất lúa gạo… •  Lo ngại của thị trường lúa gạo ở phần các quốc

gia nhập khẩu chính, với các chiến dịch tự cung tự cấp được đẩy mạnh

•  Thị trường lúa gạo mỏng và không ổn định, với mức giá thấp cho gạo “thương phẩm”