texekagir2 layout 1ման՝ աչքի առջև ունենալով լուծարվելու...

ÐÇÙÝ³¹Çñª

Ð²Ú²êî²ÜÆ

Ð²Üð²äºîàôÂÚ²Ü

ê²ÐØ²Ü²¸ð²Î²Ü

¸²î²ð²Ü

ÊÙμ³·ñ³Ï³Ý ËáñÑáõñ¹ª

¶³·ÇÏ Ð³ñáõÃÛáõÝÛ³Ýì³Ñ» êï»÷³ÝÛ³ÝìáÉá¹Û³ ÐáíÑ³ÝÝÇëÛ³Ýì³É»ñÇ äáÕáëÛ³Ý²éáõß³Ý Ð³ÏáμÛ³Ý

ÊÙμ³·ñáõÃÛ³Ý Ñ³ëó»Ýª

ºñ¢³Ý, ´³Õñ³ÙÛ³Ý 10

Ð»é³Ëáëª 58-81-71

îºÔºÎ²¶Æð© ÐÐ ê²ÐØ²Ü²¸ð²Î²Ü ¸²î²ð²Ü

ê²ÐØ²Ü²¸ð²Î²Ü ¸²î²ð²Ü

2(86)2017

ISSN 1829-1155

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆ

• ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ* ԿԻՍԱՆԱԽԱԳԱՀԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՁԵՎԱԽԵՂՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ 1995 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ՀՐԱՅՐ ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ, ՎԱՐԴԱՆ ՊՈՂՈՍՅԱՆ ..................................................................5

* ԻՐԱՎՈՒՆՔՈՒՄ ԲԱՑԵՐԻ ԼՐԱՑՄԱՆ ԵՎ ՀԱՂԹԱՀԱՐՄԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԸ (ԵՂԱՆԱԿՆԵՐԸ) ՆԱՐԵԿ ՀԱԿՈԲՅԱՆ.......................................................13

• ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ (1311-1325)

* 2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ՀԱՆՑԱՎՈՐ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱԿԱԶԴՄԱՆ ՀԱՐՑԵՐՈՎ ՀԱՎԱՔԱԿԱՆԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ԱՆԴԱՄ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՓՈԽԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1311 - 4 հոկտեմբերի 2016թ.) ....................................................................18

* 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 2-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`«ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄԲԺՇԿԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՏԵՍԱԿՆԵՐԻ(ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆԱՐՏԱԴՐԱՏԵՍԱԿՆԵՐԻ ԵՎ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ՏԵԽՆԻԿԱՅԻ) ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱՆՈՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» 2014ԹՎԱԿԱՆԻԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ23-ԻՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐԻՆՄԻԱՆԱԼՈՒՄԱՍԻՆ»ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1312 - 4հոկտեմբերի 2016 թվականի)......................................................22

* 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 2-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ՝ «ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ ԴԵՂԱՄԻՋՈՑՆԵՐԻ ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ ԿԱՆՈՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» 2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-ԻՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐԻՆ ՄԻԱՆԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1313 - 4 հոկտեմբերի 2016 թվականի) ........................27

* ՎԱՐՈՒԺԱՆ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 205-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1314 - 11 հոկտեմբերի 2016թ.) ..................................................................31

* ՀԱՅԿ ՄԱՇՈՒՐՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 176-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1315 - 18 հոկտեմբերի 2016թ.).....................................46

* ԿԱՐԻՆԵ ՏԻՏԱՆՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` «ԲԱԺՆԵՏԻՐԱԿԱՆԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 88-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 5-ՐԴ ՄԱՍԻ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ(ՍԴՈ 1316 - 28 հոկտեմբերի 2016թ.) ....................................................................................59

* 2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒԼԻՍԻ 22-ԻՆ ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԱՐԱԲԱԿԱՆ ՄԻԱՑՅԱԼԷՄԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԵՎ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐԻԽՐԱԽՈՒՍՄԱՆ ԵՎ ՓՈԽԱԴԱՐՁ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1317- 28 հոկտեմբերի 2016թ.) ...................................................................71

* 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 15-ԻՆ ԴՈՒՇԱՆԲԵՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ԶԻՆՎՈՐԱԿԱՆ ԵՎ ԱՅԼ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐԻ, ԴՐԱՆՑ ՇԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՒՅՔԻ,ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ՌԱԶՄԱԿԱՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՓՈԽԱԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ՀԱՎԱՔԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ԱՆԴԱՄ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1318 - 28 հոկտեմբերի 2016թ.)......................................76

* ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԼԽԱՎՈՐ ԴԱՏԱԽԱԶԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` ՀՀ ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 21-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 4-ՐԴ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ(ՍԴՈ 1319 - 1 նոյեմբերի 2016թ.)............................................................................................80

* 2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 30-ԻՆ ԵՎ 2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 25-ԻՆՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԵՎ«ԶԱՆԳՎԱԾԱՅԻՆ ՈՉՆՉԱՑՄԱՆ ԶԵՆՔԻ ՏԱՐԱԾՄԱՆԸ ՀԱԿԱԶԴԵԼՈՒԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ» ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐԻ ԺԱՄԿԵՏԸ ՅՈԹ ՏԱՐՈՎ ԵՐԿԱՐԱՁԳԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ՀԱՅՏԱԳՐԵՐԻ ՓՈԽԱՆԱԿՄԱՄԲ ԿՆՔՎԱԾ ՀԱՄԱՁԱՅՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1320 - 8 նոյեմբերի 2016թ.) ............................................91

* ԷՄՄԱ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 1226-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ԵՎ 3-ՐԴ ՄԱՍԵՐԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ(ՍԴՈ 1321 - 15 նոյեմբերի 2016թ.) .........................................................................................94

* ԺԱԿԼԻՆ ԱՅԱՆՅԱՆԻ, ԾԱՂԻԿ ԱՅԱՆՅԱՆԻ ԵՎ ԿԱՐԻՆԵ ԱՅԱՆՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 158-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ 4-ՐԴ ԿԵՏԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1322 - 22 նոյեմբերի 2016թ.) ........................................108

* 1962 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 18-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`«ԿՐԹՈՒԹՅԱՆԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ ԽՏՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ» ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ ԿՈՂՄՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻՋԵՎ ԾԱԳՈՂ ՎԵՃԵՐԻ ԼՈՒԾՄԱՆ ՀԱՄԱՐՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒ՝ ՀԱՇՏԵՑՄԱՆ ԵՎ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1323 - 29 նոյեմբերի 2016թ.) ........................................120

* 2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 7-ԻՆ ՎԻԵՆՆԱՅՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ԱՐԳԵԼՄԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏԱԿԱՆ ՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՄԻՋԵՎՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ԱՐԳԵԼՄԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ՀԱՄԱՐ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՄՇՏԱԴԻՏԱՐԿՄԱՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐԻՆԱՌՆՉՎՈՂ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ՝ ՆԵՐԱՌՅԱԼ ՀԵՏՎԿԱՅԱԳՐՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ(ՍԴՈ 1324 - 29 նոյեմբերի 2016թ.) ......................................................................................124

* ՄԱՐԻԱՄ ԼԱԼԱՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ «ՊԵՏԱԿԱՆ ԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ՄԱՍԻ 12-ՐԴ ԿԵՏԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ (ՍԴՈ 1325 - 29 նոյեմբերի 2016թ.) ........................................128

• ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

* ԴԻՏՈՐԴԱԿԱՆ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅԱՆ ՂԵԿԱՎԱՐԸ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆՈՒՄ ..............................................................................136

* ՀՅՈՒՐԵՐ ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆՈՒՄ ......................................................137* ՉԵԽԻԱՅԻ ԴԵՍՊԱՆԸ ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆՈՒՄ ................................138* ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԽՈՐՀՐԴԱԺՈՂՈՎ ...................................................................................139

Հրայր ԹՈՎՄԱՍՅԱՆՀՀ ԱԺ պետականիրավական և մարդու իրավունքների

պաշտպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ,իրավաբանական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ,

ՀՀ պետական կառավարման ակադեմիայի դոկտորանտ

Վարդան ՊՈՂՈՍՅԱՆՔաղաքագիտության մագիստրոս,

ԳՄՀԸ իրավական ծրագրի ղեկավար Հայաստանում

ԿԻՍԱՆԱԽԱԳԱՀԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻՁԵՎԱԽԵՂՈՒՄԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

1995 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ

Ցանկացած պետության նոր Սահմանադրության, առավել ևս առաջինՍահմանադրության, ընդունումը կապված է կամ անկախության ձեռքբերման, կամ հասարակական հարաբերությունների արմատական այն -պիսի փոփոխությունների հետ, որոնց պարագայում գործող սահմանա -դրական կարգավորումներն այլևս բավարար չեն հասարակության ուպետության բնականոն, կայուն զարգացումն ապահովելու համար:Հայաս տանի Հանրապետության առաջին Սահմանադրությունն ընդուն -վեց հենց նման պայմաններում:

Նոր Սահմանադրության ընդունման հարցը դրվեց Հայաստանի անկա -խության հռչակումից անմիջապես հետո: Հայաստանի ՀանրապետությանԳերագույն խորհրդի որոշմամբ՝ 1990 թվականի նոյեմբերի 5-ին նոր Սահ -մա նադրության տեքստի մշակման համար ստեղծվեց սահմանադրականհանձնաժողով1:

Նոր Սահմանադրության մշակման ժամանակ կառավարման ձևիընտրությունը սահմանադրաքաղաքական բանավեճերի կիզակետում էր:

Չունենալով կառավարման ոլորտի խորը ավանդույթներ, ունենա լովխորհրդային անցյալ՝ դժվար էր զուտ տեսական հարթությունում մշակելկառավարման մի մոդել, որը տևական ժամանակահատվածում ցույցկտար իր կենսունակությունը: Հետագայում պարզ դարձավ, որ այսխնդիրն առկա էր ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետությունում, այլ նաևԱՊՀ այլ երկրներում ևս: Հայաստանի Հանրապետության և ԱՊՀ մյուս

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ՆՅՈՒԹԵՐ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

5

1 Տե՛ս Հայաստանի Հանրապետության Գերագույն Խորհրդի տեղեկագիր, N 21 (977) 15նոյեմբերի 1990թ.:

երկրների սահմանադրությունների ու դրանց իրականացման պրակ տի -կայի վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ այս պետությունների կառավար -ման ձևերն ունեն «արատներ»: Իհարկե, կառավարման կատարյալ ձևերչկան, և յուրաքանչյուր երկրի պետական իշխանության կազմակերպումըմիշտ էլ որոշակի հակասություններ ու թերություններ է պարունակում:Սակայն կան թերություններ, որոնք արժանի են հատուկ ուշադրության:ԱՊՀ երկրներում «նախագահ-կառավարություն-խորհրդարան» հարա -բերու թյուն ների եռանկյունը զգա լի արատներ ունի, որոնք ընդգրկում ենինչպես իրավական, այնպես էլ իրական քաղաքականության ոլորտը: Այսթերություններն այստեղ կրում են համակարգային բնույթ, չեն վերանումտևական ժամանակ և դառնում են խրոնիկական2:

Հայաստանի Հանրապետության կառավարման կիսանախագահականձևի ընդունումը պայմանավորված էր մի քանի հանգամանքներով: 1991թվականին արդեն գոյություն ուներ ուղղակիորեն ընտրվող Հանրապե -տութ յան Նախագահի պաշտոն, և իշխող քաղաքական վերնախավը,Հանրապետության Նախագահի գլխավորությամբ, շահագրգռված էր այդպաշտոնի պահպանմամբ և ուժեղացմամբ: Կառավարող մեծամասնութ -յունը առավելապես զբաղված էր այնպիսի կառավարման ձևի փնտրտու -քով, որը թե՛ իրավական առումով և թե՛ փաստացի կամրապնդեր Հանրա -պետության Նախագահի ուժեղ դիրքը: Պատմական իրադարձություններիզարգացման այդ փուլում նման մոտեցումն ուներ իր տրամաբանությունը՝պառլամենտն ու քաղաքական կուսակցությունները, ինչպես նաև պետա -իրա վական շատ ինստիտուտներ, գտնվում էին վերափոխման փուլում,իսկ ժողովրդական ալիքի վրա իշխանության եկած քաղաքական ուժիառաջնորդը դիտվում էր որպես առկա բոլոր խնդիրների լուծման երաշ -խա վոր:

Ընդդիմությունը, որը հիմնականում պառլամենտական կառավարմանձևի կողմնակից էր, խորհրդարանումում կազմում էր փոքրամասնություն,և նրա ազդեցությունը չէր կարող լինել վճռորոշ: Իշխող մեծամասնությանսահմանադրական պատկերացումների անթաքույց արտահայտությունըսահմանադրական հանձնաժողովի կողմից մշակված 1994 թվականիապրիլի 20-ի նախագիծն էր, որը Հանրապետության Նախագահի համարամրագրում էր բացարձակ գերակա դիրք՝ Հանրապետության Նախագահնառանց պառլամենտի մասնակցության նշանակում և ազատում էր վար -չա պետին (հոդված 74 կետ 6), կարող էր լուծարել խորհրդարանը (հոդված74, կետ 5) և ուներ 2/3 վետոյի իրավունք (հոդված 74, կետ 3): Միակզիջումը վերաբերում էր խորհրդարանին, համաձայն որի վերջինս կարողէր կառավարությանն անվստահություն հայտնել պատգամավորների

6


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

2 Տե՛ս О.И. Зазнаев Дефекты форм правления стран СНГ՝http://www.politex.info/content/view/498/30/:

ընդհանուր թվի ձայների մեծամասնությամբ, այլ ոչ թե՝ պատգամավոր -ների ընդհանուր թվի 2/3-ով, ինչպես դա նախատեսված էր 1991 թվականիօգոստոսի 1-ի «Հայաստանի Հանրապետության նախագահի մասին»օրենքի 8 հոդվածի 6-րդ կետով3:

Այս դրույթների առկայության պարագայում, զուտ ձևական առումովանգամ, այդ կառավարման ձևը դժվար կլիներ անվանել կիսանախագա -հա կան: Միայն Ազգային ժողովի կողմից կառավարությանը անվստահու -թ յուն հայտնելու դրույթի առկայությունը դեռևս այս համակարգը կիսա -նախագահական չի դարձնում:

Կառավարող մեծամասնության ընտրությունը կանգ առավ գերլիա -զորություններով օժտված Հանրապետության Նախագահի մոդելի վրա,քանի որ այն հնարավորություն էր տալիս ճգնաժամային իրավիճակ -ներում հակամարտությունը միշտ լուծել Հանրապետության Նախագահիօգտին՝ պառլամենտի լուծարմամբ: Այս լիազորությունը 1991թ. օգոստոսի1-ի «Հայաստանի Հանրապետության նախագահի մասին» օրենքովՀանրա պետության Նախագահը չուներ, սակայն Լևոն Տեր-Պետրոսյանըդրա կարիքը խիստ էր զգում 1992 թվականից: Կիսանախագահականմոդելի ընտրությունը պայմանավորված էր նաև այն հանգամանքով, որիշխող վերնախավը գիտակցում էր տևական ժամանակ երկրում տնտե -սա կան սուր խնդիրների առկայությունը և ցանկանում էր պետությանգլխին առանձնացնել այդ խնդիրներից, իսկ դրանց համար ունենալբավականին բարձրաստիճան մի պաշտոնատար անձ, որը չեր ունենաքաղաքական ամբիցիաներ, չէր ունենա քաղաքական հենարան, սակայնպատասխանատու կլիներ գործադիր իշխանության, հետևաբար այդ ոլոր -տի ձախողումների համար, իսկ Հանրապետության Նախագահը կստանձ -ներ վերկուսակցական արբիտրի դեր: Ի տարբերություն նախագահականև պառլամենտական կառավարման ձևերի՝ կիսա նախագահական կառա -վարման ձևն այդ հնարավորությունը տալիս էր:

Գերիշխող էր նաև այն մոտեցումը, որ երկրին պետք է «ամուր ձեռք», ևդա կարող է լինել Հանրապետության Նախագահը:

Հետխորհրդային սահմանադրությունները ուժեղ նախագահականիշխա նություն են սահմանել ՌԴ-ում, Հայաստանում, Ուկրաինայում,Վրաս տա նում և առավել ևս՝ Ադրբեջանում, Ղրղզստանում, Ղազախս -տանում, Ուզբեկստանում, Տաջիկստանում: Այս երկրների նախագահներըավելի մեծ լիազորություններ ունեն, քան ԱՄՆ-ի կամ Ֆրանսիայինախագահները4:

Չնայած այն հանգամանքին, որ սահմանադրական հանրաքվեի ժամա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

7

3 Տե՛ս ՀՕ-58 ՀՀԱԺՏ 1996/10, 30.04.1996:4 Տե՛ս А. Арутюнян Место президента в системе политико-правовых институтов постсоветских

республик // Jurisprudencĳa. 2005, T. 77 (69), էջեր 5-10:

նակ սահմանադրության նախագիծը հանրությանը ներկայացվում էրորպես ֆրանսիական մոդել, և որի վրա զգալի աշխատանք էին տարելֆրան սիացի սահմանադրագետները, Հայաստանի սահմանադրականմոդելը զգալիորեն տարբերվում է ֆրանսիականից:

Այդ առումով արժե նշել, որ հետխորհրդային սահմանադրություններըմեծամասամբ իրենց հիմքում ունեն Ֆրանսիայի Սահմանադրությունը:Բայց կան լուրջ տարբերություններ5: Եթե Ֆրանսիական կառավարմանմոդելը ենթադրում է համակեցության իրավիճակներ և իշխանությանկենտրոնի մասնակի տեղափոխում դեպի վարչապետը, ապա Հայաս տա -նի մոդելի հիմքում ընկած է Հանրապետության Նախագահի իշխանութ -յունը հնարավորինս մեծացնելու և իշխանության մարմինների համա -կար գում նրան գերակա դիրք տալու գաղափարը և ըստ էության համա -կեցու թյան իրավիճակների բացառման սկզբունքը: Ֆրանսիայի Սահմա -նա դրությունից ամենաէական տարբերությունները վերաբերում ենկա ռա վարության նկատմամբ Հանրապետության Նախագահին վերա -պահ ված լիազորություններին:

Թե՛ Ֆրանսիայի և թե՛ Հայաստանի Հանրապետության սահմանա դրու -թ յունների հիմքում դրված է Շարլ դե Գոլի հանրաճանաչ սահմանա -դրական դոկտրինը. «Անհրաժեշտ է, որ պետությունը օժտված լինի գլխով,այսինքն՝ ունենա ղեկավար, ի դեմս որի՝ ժողովուրդը տեսնի մեկին, որըկանգնած է բոլոր հոսանքներից վեր և ի զորու է լուծել խնդիրներ, իր վրավերցնելով ազգի ճակատագրի պատասխանատվությունը»6:

Հայկական և ֆրանսիական սահմանադրությունների առավել խորվերլուծությունը վկայում է, որ իրենց թվացյալ նմանությամբ հանդերձ,հայկական և ֆրանսիական կառավարման ձևերը արմատական տարբե -րու թ յուններ ունեն:

1. Ամենաառանցքային տարբերությունը վարչապետին իր հայեցողութ -յամբ ազատման իրավունքն է, որն ի տարբերություն Հայաստանի նախա -գահի, Ֆրանսիայի նախագահը չունի:

2. Կառավարության կազմավորման կարգը ձևականորեն նույնն է,կառավարության ձևավորման հարցում Հայաստանի Հանրապետությանև Ֆրանսիայի նախագահները ունեն նույն լիազորությունները, սակայնվարչապետին պաշտոնանկ անելու Հանրապետության Նախագահիմիանձնյա իրավունքը կտրուկ կերպով փոխում է իրավիճակը՝ ուժերիհարաբերակցությունը հօգուտ Նախագահի: Քանի որ վարչապետի պաշ -տո նավարումը կախված է ոչ միայն պառլամենտական մեծամասնությանկամքից, այլև առաջին հերթին Հանրապետության Նախագահից, ապա


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

8

5 Տե՛ս նույն տեղում:6 Տե՛ս Кругоголов М.А. Президент Французской республики, Москва, 1980, էջ 47:Տե՛ս ՀՀ Սահմանադրություն, Եր., Մխիթար Գոշ, 1997թ.:

կառա վարության կազմավորման ժամանակ պառլամենտը գրեթեստիպված է կատարել Հանրապետության Նախագահի կամքը, հատկա -պես, երբ Հանրապետության Նախագահն ունի պառլամենտը լուծարելուիրավունք: Պառլամենտական մեծամասնությունը, անգամ իր համար ոչայնքան ընդունելի վարչապետի թեկնածուի առաջադրման պարագայում,ավելի շուտ կհամակերպվի այդ թեկնածության հետ, քան գնա առճակատ -ման՝ աչքի առջև ունենալով լուծարվելու «վտանգը»:

3. Սահմանադրության 85 հոդվածի 3-րդ մասով ՀանրապետությանՆախագահին լիազորություն է վերապահված վարչապետի ներկայաց -մամբ սահմանել կառավարության կառուցվածքը և գործունեության կար -գը: Այսինքն՝ առանց Հանրապետության Նախագահի անհնար է սահ -մանել, թե որ նախարարությունները պետք է գոյություն ունենան, ինչ պի -սին պետք է լինեն հարաբերությունները գործադիր իշխանության տար -բեր մարմինների միջև, ինչպես պետք է կառավարությունը կազմակերպիիր գործունեությունը և այլն: Այս դրույթը կառավարության դիրքի էականթուլացում է ենթադրում: Անգամ այն դեպքում, երբ Նախագահն ընդառաջգնալով պառլամենտական մեծամասնությանը վարչապետ նշանակի հենցայդ մեծամասնության ներկայացուցչին, միևնույն է, վերջինս չի ստանումինքնուրույն աշխատելու բավարար պայմաններ:

4. Սահմանադրության 86 հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ կառա վա -րու թյան բոլոր որոշումները վավերացնում է Հանրապետության Նախա -գահը: Ի տարբերություն Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի այսլիազորության՝ Ֆրանսիայի Նախագահը վավերացնում է միայն նախա -րար ների խորհրդում ընդունված օրդոնանսները և դեկրետները (հոդված13): Ավելին, Ֆրանսիայում Հանրապետության Նախագահի ուղղակիընտրությունների ինստիտուտի ներդրումից հետո, սահմանվեց կրկնա -ստորագրման ինստիտուտը՝ Նախագահի ակտերը մինչև չկրկնաստորա -գրվեն վարչապետի կամ համապատասխան նախարարի կողմից, չենկարող կիրառվել:

5. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունն ամրագրումէ Հանրապետության Նախագահի գերակա դիրքն արտաքին քաղաքակա -նու թ յան, պաշտպանության և անվտանգության բնագավառներում: Մյուսկողմից՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությունը, թեև 85հոդվածի առաջին մասում ամրագրում է գործադիր իշխանությունն իրա -կա նացնելու կառավարության հիմնական ֆունկցիան, սակայն կառավա -րու թյան լիազորություններին նվիրված 89 հոդվածում որևէ բան չի ասում,թե ով է մշակում երկրի ներքին քաղաքականությունը: Ֆրանսիայում այսհարցը կարգավորված է բավականին հստակ. Սահմանադրության 20 հոդ -վածի համաձայն՝ կառավարությունը որոշում և ղեկավարում է երկրիքաղաքականությունը, իսկ Հանրապետության Նախագահը լիազորութ -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

9

յուն ներ ունի միայն քաղաքականության որոշակի բնագավառներում:Իհարկե, կիսանախագահական կառավարման ձևին բնորոշ դուալիստա -կան գործադիր իշխանությունը բարդացնում է տարբեր բնագավառներումՀանրապետության Նախագահի և կառավարության լիազորություններիհստակ սահմանազատումը, սակայն այս խնդիրը սկզբունքային տեսա -կետից պետք է հստակ սահմանված լինի Սահմանադրությամբ:

Սահմանադրության համաձայն՝ արտաքին քաղաքականության ևպաշտ պանության բնագավառներում Ֆրանսիայի Նախագահի իրավա -սու թյունն այդքան դոմինանտ չէ, որքան Հայաստանում: ՖրանսիայիՆախագահն այստեղ պարտավոր է համագործակցել կառավարությանհետ, որի հիմնական գործիքը սահմանադրության 19 հոդվածով նախա -տես ված կրկնաստորագրման ինստիտուտն է: Ըստ այդ հոդվածի՝ Ֆրան -սիայի նախագահի բոլոր ակտերը, բացառությամբ վարչապետի նշա նակ -ման և ազատման (հոդված 8 մաս 1), հանրաքվեի նշանակման (հոդված11), Ազգային ժողովի լուծարման (հոդված 12), պառլամենտի պալատ -ներին ուղերձների (հոդված 16, 18), միջազգային պարտավորություններիսահմանադրականության հարցով սահմանադրական խորհուրդ դիմելու(հոդված 54), սահմանադրական խորհրդի նախագահ և երեք անդամնշանակելու (հոդված56) և օրենքների սահմանադրականության հարցովսահմանադրական խորհուրդ դիմելու (հոդված 61), կրկնաստորագրվումեն վարչապետի և, անհրաժեշտության դեպքում, համապատասխաննախա րարի կողմից: Կրկնաստորագրմամբ վարչապետը հավաստում է,որ խոսքը գնում է Հանրապետության Նախագահի ակտի մասին, և որ դրաիրականացման համար պահպանված են անհրաժեշտ կանոնները: Միա -ժամանակ վարչապետն իր ստորագրությամբ այդ ակտի համար քաղա -քական պատասխանատվություն է ստանձնում պառլամենտի առջև:Վարչապետն իրավաբանորեն չունի ակտը կրկնաստորագրելու պարտա -կանություն: Ակտի ընդունման համար անհրաժեշտ է ՀանրապետությանՆախագահի և վարչապետի համաձայնությունը դրա բովանդակությանվերաբերյալ: Կրկնաստորագրումը վերաբերում է գործադիր իշխանու -թյան բոլոր ոլորտներին, բացառությամբ 16 հոդվածի, որը վերաբերում էՀանրապետության Նախագահի լիազորություններին՝ ռազմական կամարտակարգ իրավիճակներում:

6. Հայաստանի Սահմանադրության 56 հոդվածում ամրագրված՝Հանրա պետության Նախագահի հրամանագրեր արձակելու իրավունքընրա առջև դնում է միայն մեկ սահմանափակում՝ հրամանագրերը չպետքէ հակասեն Սահմանադրությանը և օրենքներին: Այդ սահմանափակումըբացարձակապես բավարար չէ, քանի որ այս հոդվածը մի կողմից՝ Հանրա -պետության Նախագահին տալիս է առաջնային նորմաստեղծությանիրավասություն, իսկ մյուս կողմից՝ սահմանում է Հանրապետության


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

10

Նախա գահի բոլոր տեսակի հրամանագրերի գերակայություն՝ կառավա -րու թյան որոշումների և այլ նորմատիվ իրավական ակտերի նկատմամբ:Ի տարբերություն Ֆրանսիայի՝ Հայաստանում իսպառ բացակայում էկրկնա ստորագրման ինստիտուտը: Ուշադրություն պետք է հրավիրել այնհանգամանքի վրա, որ կա մոտեցում, համաձայն որի՝ Նախագահի կար -գա վիճակը՝ «պետության գլուխ», «օրենսդիր, գործադիր, դատական իշխա -նության բնականոն գործունեությունը ապահովող», վերջինիս տալիս էՍահմանադրությամբ նաև չսահմանված լիազորություններ և փաստացիպետական մարմինների համակարգում Նախագահի դերի էլ ավելի էբարձրացում: Թեպետ անհրաժեշտ է նշել, որ Հանրապետության Նախա -գահը (ի տարբերություն ԱՊՀ շատ երկրների նախագահների) «նմանլիազորություններից» չի օգտվել:

7. Ֆրանսիայում Նախագահի կողմից կատարվող քաղաքացիական ևռազմական պաշտոններում բոլոր նշանակումները ենթակա են կրկնա -ստորա գրման (հոդված 13, 19 հոդվածի հետ միասին), իսկ որոշակիկատեգորիաների, այդ թվում՝ դեսպանների, գեներալների, կենտրոնականկառավարչությունների ղեկավարների, պրեֆեկտների նշանակումն իրա -կա նացվում է միայն նախարարների առաջարկությամբ (հոդված 13, մաս3): Հայաստանում Նախագահն առանց որևէ առաջարկի կամ կրկնաստո -րա գրման նշանակում է զինված ուժերի բարձրագույն հրամանատարա -կան կազմը (հոդված 55 կետ 12), օրենքով նախատեսված դեպքերումնշանակումներ է կատարում քաղաքացիական պաշտոններում (հոդված55, կետ 5): Նա վարչապետի առաջարկությամբ նշանակում և ազատում էգլխավոր դատախազին և Երևանի քաղաքապետին (հոդված 55, կետ 9,հոդված 108, մաս 2)7: Քանի որ, ի տարբերություն Ֆրանսիայի, Հայաս -տանի Նախագահը ունի վարչապետին ազատելու ինքնուրույն իրավունք,ապա պարզ է, որ նրա ազդեցությունը գլխավոր դատախազին և Երևանիքաղաքապետին նշանակելու հարցում շատ մեծ է: Հայաստանի Նախա -գահը ձևականորեն որևէ առնչություն չունի մարզպետների նշանակմանհետ, սակայն, քանի որ նրանք նշանակվում և ազատվում են կառավա րու -թ յան որոշմամբ, ապա իրավական տեսակետից նրանք նույնպես ենթակաեն Հանրապետության Նախագահի վավերացմանը: Հետևաբար առանցՀանրապետության Նախագահի համաձայնության՝ մարզպետները ևս չենկարող ստանձնել իրենց լիազորությունները:

Սահմանադրական իրավունքի տեսանկյունից Հայաստանի Հանրա պե -տու թյան Նախագահի իշխանությունը շատ ավելի մեծ է, քան ՖրանսիայիՆախագահինը, և այդ տարբերությունը հատկապես ցայտուն է քաղաքա -կան պրակտիկայում: Երկու երկրների քաղաքական մշակույթների և


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

11

7 Տե՛ս Остром В. Смысл американского федерализма Москва, Арена, 1993:

կուսակցական համակարգերի հսկայական տարբերությունն ավելի էմեծացնում այդ հեռավորությունը: Այնտեղ, որտեղ օրենսդիր մարմիններըպառակտված են, կոալիցիոն կառավարությունը՝ թույլ, իսկ դատականհամա կարգը՝ չկայացած, նույնիսկ ոչ մեծ լիազորություններ ունեցողնախա գահը կարող է որոշիչ դեր ունենալ իրադարձությունների զարգաց -ման վրա8:

ՀՀ կառավարման ձևի արատները առավելապես նման են ԱՊՀ երկր -ների կառավարման ձևի արատներին: Կարելի է պնդել, որ ՀՀ Սահմա նա -դրու թյունը և քաղաքական պրակտիկան արտացոլում են կառավարմանձևերի արատների ամբողջ «հովհարը»: Միանշանակորեն կարելի է պնդել,որ այդ արատների վերացումը հնարավոր է ոչ այնքան այս երկրներիօրենսդրության բարելավման, որքան վարչակարգային և համակարգայինփոփոխությունների ճանապարհով9:

Հարկ է նկատել նաև, որ պետական իշխանության իրական ծավալը ևՀանրապետության Նախագահի՝ որպես պետության գլխի, ազդեցությանաստիճանը սոցիալական գործընթացների վրա պայմանավորված է ոչմիայն սահմանադրորեն ամրագրված լիազորությունների ծավալով, այլնաև կոնկրետ Նախագահի անհատական հատկանիշներով10:

Հայաստանի կառավարման ձևի համեմատությունը նախկին սոցիա -լիս տա կան բլոկի երկրների հետ ցույց է տալիս, որ Հայաստանի Նախա -գահի սահմանադրական դիրքն ամենաուժեղն է: Այս առումով, Հայաս -տանի Սահմանադրությունը հիշեցնում է աֆրիկյան մի շարք երկրներիսահմանադրությունները (Անգոլա, Բուրկինա Ֆասո, ԿենտրոնաֆրիկյանՀանրապետություն, Գաբոն, Մադագասկար, Մավրիտանիա, Նիգեր),որտեղ Հանրապետության Նախագահը միանձնյա նշանակում և ազա -տում է վարչապետին և իր հայեցողությամբ կարող է լուծարել պառլա -մենտը:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

12

8 Տե՛ս Остром В. Смысл американского федерализма Москва, Арена, 1993: 9 Տե՛ս О.И. Зазнаев, նշվ. աշխ.: 10 Տե՛ս Ж.Д. Джангирян Разделение властей в Республике Армения: конституционная модель

и практика. М.: Изд. МГУ, 2003, էջեր 82-83:

Նարեկ ՀԱԿՈԲՅԱՆԳԱԱ փիլիսոփայության և

իրավունքի ինստիտուտ(հայցորդ)

ԻՐԱՎՈՒՆՔՈՒՄ ԲԱՑԵՐԻ ԼՐԱՑՄԱՆ ԵՎ ՀԱՂԹԱՀԱՐՄԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԸ (ԵՂԱՆԱԿՆԵՐԸ)

Արդի ժողովրդավարական պետություններում իրավունքի կիրառումնանալոգիայի (նմանօրինակության, համանմանության) միջոցով ունիսկզբունքա յին, կարևոր սահմանափակումներ: Իրավաբանական անալո -գիան չի կարող կիրառվել քրեական իրավունքի և վարչական տույժերիոլորտներում: Դա պայմանավորված է նրանով, որ «նմանության» կամ «ոչնմանության» պատկերացումները պաշտոնատար անձանց մոտ կարողեն լինել տարբեր, իսկ եզրակացությունները, որոնց նրանք կարող են հան -գել, էականորեն տարբերվել: Ստեղծվում է կամայականության վտանգ,որը կարող է հանգեցնել ապօրինությունների: Հետևաբար, քրեական ևվարչական պատասխանատվության ոլորտներում անալոգիայի կիրա -ռումն օրինականության պահանջների տեսանկյունից անընդունելի է:Այստեղ գործում է «Առանց օրենքի չկա հանցագործություն և զանցանք,ուրեմն չկա պատիժ և տույժ» կանոնը («Nullum crimen, nullum poena rinelege»): Այս կանոնն անհատի անձեռնմխելիության, իրավական կարգա -վոր ման կայունության երաշխիք է, և հետևաբար, իրավակիրառման սու -բյեկտն այս ոլորտում օրենսդրության նորմի բացակայությունը չի կարողդիտել որպես պոզիտիվ իրավունքի բաց: Իրավակիրառման սուբյեկտնայս ոլորտներում, բացահայտելով օրենքի բացը, պարտավոր է ղեկա վա -րվել միայն գործող նորմերով և իրավաբանական անալոգիայի կիրառմանիրավունք չունի: Գործի լուծումն այս դեպքում դրա կարճումն է:

Քրեական և վարչական պատասխանատվության ոլորտներում նորմիբացակայությունը հայտարարելիս, օրենսդիրը դա կարող դիտարկել կամիրավաչափ երևույթ, կամ էլ գնահատել որպես բաց իրավունքի ոլորտումև լրացնել այն համապատասխան նորմ ընդունելու միջոցով1:

Իրավունքում բացերի և դրանց լրացնելու հիմնախնդիրների հետա -զոտ ման համար առավելապես էական է ազգային օրենսդրության տար -բեր ճյուղերում բացերի լրացման հնարավոր եղանակների մասին հարցի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

13

1 Ազգային իրավական համակարգի մասին մանրամասն տես՛ Սաֆարյան Գ.Հ. Ազգայինիրավական համակարգի պատմական զարգացման հիմնական ուղենիշները//Հայոցնորագույն պետականության քառորդ դարը: Երևան, 2016, էջ 107-110:

ուսումնասիրումը (մասնավորապես՝ քաղաքացիական, քաղաքացիա -կան-դատավարական, քրեական, քրեադատավարական, վարչական ևայլն): Անհրաժեշտ է նշել, որ իրավունքի զանազան ճյուղերում բացերիլրացման ոչ բոլոր հարցերն են այսօրվա դրությամբ միանշանակորենլուծված: Դիտարկենք, մասնավորապես, բացերի լրացման հնարա -վորութ յուններն ու սահմաններն ազգային իրավունքի որոշ ճյուղերում:

Ազգային իրավունքի մի շարք ճյուղերում իրավունքի բացերի հաղթա -հար ման հիմնական թույլատրելի միջոց է հանդիսանում առանձին օրեն -քով սահմանված դեպքերում գործն ըստ օրենքի անալոգիայի կամ իրա -վունքի անալոգիայի լուծելու հնարավորությունը2: Դրան համապատաս -խան ցուցումը պարունակում է, օրինակ, «Իրավական ակտերի մասին» ՀՀօրենքի 88-րդ հոդվածը.

«1. Եթե ծագած հարաբերություններն ուղղակիորեն կարգավորված չենօրենքով կամ իրավական այլ ակտերով, ապա այդպիսի հարաբերություն -ների նկատմամբ կարող չեն միայն օրենքով նախատեսված դեպքերումկիրառվել համանման հարաբերություններ կարգավորող իրավականակտերը (անալոգիա):

2. Անալոգիա չի կարող կիրառվել, եթե դրանով սահմանափակվում ենֆիզիկական և իրավաբանական անձանց իրավունքները, ազատություն -ները, կամ նրանց համար նախատեսվում է նոր պարտավորություն կամպատասխանատվություն, կամ խստացվում են ֆիզիկական անձանցնկատմամբ կիրառվող հարկադրանքի միջոցները և դրանց կիրառմանկարգը, ֆիզիկական և իրավաբանական անձանց կողմից հարկերի, տուր -քերի և այլ պարտադիր վճարների վճարման կարգը, ֆիզիկական և իրա -վա բանական անձանց գործունեության նկատմամբ հսկողություն ուվերա հսկողություն իրականացնելու պայմանները և կարգը»3:

Ըստ վերոշարադրյալի, անալոգիա կարող է կիրառվել միայն այնպիսիհարաբերությունների (իրավական նշանակություն ունեցող գործերի,դեպքերի, հարաբերությունների և այլն) նկատմամբ, որոնք նախատեսվածեն օրենքով:

Այդպիսի մոտեցման դասական օրինակ կարող է ծառայել ՀայաստանիՀանրապետության քաղաքացիական օրենսգրքի 9.1 հոդվածը, որում մաս -նա վորապես սահմանված է.

«1. Այն դեպքերում, եթե սույն օրենսգրքի 1 հոդվածում նախատեսվածհարաբերություններն ուղղակիորեն կարգավորված չեն օրենքով կամկողմերի համաձայնությամբ, և բացակայում է դրանց նկատմամբ կիրա -ռելի գործարար շրջանառության սովորույթը, նման հարաբերություններինկատմամբ, եթե դա չի հակասում դրանց էությանը, կիրառվում են համա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

14

2 Տես՝ Վաղարշյան Ա, Պետության և իրավունքի տեսություն: Դասախոսություններ: Էջ 305-306:3 Տես՝ ՀՀՊՏ N 15 (190), 21.05.02.

նման հարաբերություններ կարգավորող քաղաքացիական օրենսդրու թ -յան նորմերը (օրենքի անալոգիա):

2. Օրենքի անալոգիայի կիրառման անհնարինության դեպքում կող մե -րի իրավունքները և պարտականությունները որոշվում են՝ ելնելով քաղա -քացիական օրենսդրության սկզբունքներից (իրավունքի անալոգ իա)»:

Հետևաբար, ՀՀ գործող քաղաքացիական օրենսդրությունը թույլ էտալիս խոսել առաջին հերթին անալոգիայի երկու հնարավոր տարա տե -սակ ների մասին, որոնք լիովին համապատասխանում են իրավունքումբացի սահմանման վերոշարադրյալ մոտեցմանը. 1/անալոգիայի տարրա -կան տեսակ է հանդիսանում օրենքի անալոգիան. 2/ բացերի լրացման այսեղանակի կիրառման գործում ավելի բարձր և բարդ փուլ է հանդիսանումիրավունքի անալոգիան: Առաջին դեպքում իրավակիրառ մարմինը որո -շակի փաստացի հարաբերությունների վրա է տարածում նմանատիպհարաբերություններ կարգավորող հստակ նորմերը, երկրորդ դեպքում՝այն բխում է օրենսդրության ընդհանուր սզկբունքներից և իմաստից:

Իբրև իրավակիրառական պրակտիկայում բացերի լրացման հիմնա -կան եղանակը նշող ընդհանուր հասկացություն՝ իրավունքի անալոգիանբավականաչափ մանրամասնորեն է վերլուծվել իրավագետների կողմից,թեպետ այստեղ հնարավոր չէ խոսել տարբեր հեղինակների կարծիքներիլիարժեք համընկնման մասին: Առաջինը` հեղինակների մի մասը սկզ -բուն քո րեն տարբերություն չեն տեսնում օրենքի անալոգիայի և իրավունքիանալոգիայի հասկացությունների միջև, երկրորդը` տարբեր հեղինակներտարբեր կերպով են պատկերացնում դիտարկվող իրավական ինստի -տուտի բովանդակությունը: Հետևաբար, անհրաժեշտ է պարզել «օրենքիանալոգիա» և «իրավունքի անալոգիա» հասկացությունների իրավականբովանդակությունը: Այսպես, օրինակ, որոշ դեպքերում «անալոգիա» հաս -կա ցությունն ընդգրկում է օրենքի բացերի լրացման բոլոր եղանակները(կանոններն ու հնարքները)՝ այն ճյուղերում, որտեղ դա թույլատրվում է:Ընդ որում նախատեսում է, որ այդ կանոններն ու հնարքները պետք էտեղավորվեն բուն օրենսդրության մեջ սահմանված շրջանակներում:

Անալոգիայի էությունը սահմանվում և բացահայտվում է ազատ հայե -ցողու թյան բնույթի միջոցով, որն անհրաժեշտ է իրականացնել օրենքումբացը լացնելու համար:

Անալոգիայի էության սկզբունքորեն այլ մոտեցում ժամանակին առա -ջարկել են Ս.Ն. Բրատուսն ու Ա.Բ. Վենգերովը: Նրանց կարծիքով, օրենքի«անալոգիան» (առավել ևս՝ իրավունքի անալոգիան), ենթադրում է իրա -վա ստեղծ ակտ, որի սուբյեկտն է հանդիսանում իրավակիրառական մար -մինը, քանի որ օրենքում առկա բացը հաղթահարվում է ոչ թե իրավունքինորմով չկարգավորված իրավիճակը նմանատիպ նորմի տակ բերելուճանապարհով, այլ «դատարանի կողմից դրա նմանությամբ մեկ այլ նորմի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

15

ստեղծման ճանապարհով, որի հիման վրա էլ ընդունվում է որոշումը»4:Նմանատիպ եզրահանգման համար հիմքեր են պարունակվում նաև Ռ.Ե.Ղուկասյանի աշխատություններում, որոնցում նշված է, որ, կիրառելովիրավունքն ըստ նմանության, դատարանը պաշտպանում է սուբյեկտիվնյութական իրավունքով չմիջնորդավորված իր սեփական շահը5:

Անալոգիայի յուրօրինակ մեկնաբանություն է առաջարկել Մ.Ա. Գուր -վիչը6, ով համարում է, որ «օրենքի անալոգիան կայանում է ոչ թե օրենքումբացի լրացման (կամ հաղթահարման) մեջ, այլ վիճահարույց հարաբերու -թ յան միացման մեջ, որի օրակարգը զուրկ է անմիջական դիսպոզիցիայից:Մ.Ա. Գուրվիչր խոսում է փաստորեն նոր նորմի ստեղծման մասին, և դժ -վար չէ ենթադրել, որ նա այս դեպքում ենթադրում է իրավունքի նորմերստեղծելու դատական մարմինների կարողությունը:

Իրավունքի անալոգիայի դեպքում համեմատությանը ենթակա հա -մար ժեք օբյեկտներ գոյություն չունեն: Հետևաբար, ի տարբերություն օրեն -քի անալոգիայի, իրավունքի անալոգիայի ժամանակ վիճահարույցիրա վա հարաբերության իրավաբանական գնահատումը տեղի է ունենումոչ թե ըստ նմանության եզրահանգման ձևով, այլ՝ սիլոգիզմի ձևով, որիմեջ հղումի դերում հանդես է գալիս օրենսդրության ընդհանուր սկզբունք -ների հստակ դիրքը: Ս.Ս. Ալեքսեևի մեկնաբանմամբ, օրենսդրությանընդհանուր սկզբունքներն ու իմաստը ոչ այլ ինչ են, քան իրավունքիսկզբունքներ (համաիրավական և ճյուղային)7: Իրավունքի անալոգիայիժամանակ սկզբունքները կատարում են անմիջական կարգավորող գոր -ծա ռույթ և հանդես են գալիս իբրև իրավակիրառական որոշման միակնորմատիվ-իրավական հիմք:

Իրավունքի անալոգիայի կիրառումը հիմնավորված է երկու պայման -ների առկայության դեպքում՝ իրավական կարգավորման մեջ բացի բացա -հայտ ման ժամանակ և գործող օրենսդրության մեջ անգամ նմանատիպնորմի բացակայության պարագայում, ինչը հնարավորություն չի տալիսօգտագործել օրենքի անալոգիան: Ժամանակակից հեղինակների սահ -ման մամբ, իրավունքում անալոգիան ընդհանրապես արվեստ է՝ այնիմաստով, որ այն ենթադրում է նորմերի ստանդարտացված կիրառմանշրջանակներից դուրս գալը: Անալոգիայի կիրառումը՝ հատուկ իրավա -բանական դասակարգման իրագործում է, որը հնարավոր է քաղել հենցիրավունքի ողջ զինանոցից:

Նմանատիպ դատողությունների վրա հիմնվելով, բազմաթիվ իրավա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

16

4 Братусь С.Н., Венгеров А.Б. Судебная практика в судебной правовой системе. - М., 1976: с. 46:5 Гукасян Р.Е. Проблема интереса в советском гражданском процессуальном праве.-Саратов. 1970.

с. 21-23:6 Гурвич М.А. Судбное решение: теоретические проблемы.М, 1976, с.113-114:7 Алексеев С.С. Общая теория права М., 2008.

գետ ներ խոսում են «իրավունքի անալոգիայի» մասին միայն պայմանա -կան իմաստով՝ իբրև կայացած անվանման:

Ասվածի հետ կապված, անհրաժեշտ է ևս մեկ անգամ նշել այն հեղի -նակ ների կարծիքները (Ա.Ս. Պիգոլկին, Վ.Վ. Լազարև և այլոք), ովքերհամա րում են, որ անալոգիայի կիրառումը դեռևս չի նշանակումիրավունքում առկա բացի վերացում8: Անալոգիայի կիրառման արդյուն -քում բացը չի վերանում, այլ միայն մասամբ լրացվում է տվյալ հստակդեպքում, սակայն իրավունքի համակարգում ընդհանուր առմամբ այնմնում է, այսինքն՝ չի վերացվում:

Հետևաբար, հիմքեր չկան խոսելու անալոգիայի՝ իբրև բացի լրացմանհամապարփակ եղանակի մասին, քանի որ հետագայում, նմանատիպվիճահարույց հարցի լուծման ժամանակ, դատարանը չի կարողանաօգտվել նախկինում ընդունված դատական որոշումից՝ իբրև գործողիրավա կան նորմ (իրավունքի աղբյուր): Միևնույն ժամանակ հարկավորէ համաձայնվել այն հեղինակների հետ, ովքեր անալոգիան ընկալում ենիբրև, թեպետ և ոչ իդեալական, սակայն անհրաժեշտ միջոց՝ «բացերիհաղթահարման, չեզոքացման համար»: Գտնում ենք, որ իրավակիրառմարմինների կողմից անալոգիայի օգտագործումը համապատասխանդեպքերում հանդիսանում է օրինականության և արդարության սկզբունք -ների իրագործման միակ եղանակը:

Այսպիսով, առկա տեսական պատկերացումների հիման վրա, իրավա -բանական տեխնիկայի տեսակետից, անալոգիան կարելի է սահմանելիբրև տրամաբանական հնարք, որի միջոցով, առաջինը՝ ձևական եզրա -կացություն է արվում տառացիորեն արտահայտված օրենքի պահանջից,և երկրորդը՝ կատարվում է վիճահարույց, իրավունքի նորմերով չկարգա -վոր ված իրավունքի, իրավահարաբերության փաստացի հանգամանք -ների և գործող իրավական նորմերի համեմատում` դրանց իմաստայինբովանդակության մակարդակով: Իսկ որպես հատուկ իրավական ինստի -տուտ՝ անալոգիան իրենից ներկայացնում է օրենսդրության գործող իրա -վական նորմերի և հիմնական սկզբունքների (իրավունքի սկզբունք ների)՝նախկինում իրավական նորմերով չընդգրկված հարաբերություն ներիվրա տարածումը, կամ իրավական կարգավորմանը ենթակա հասա րա -կական հարաբերությունների ոլորտում բացերի լրացման եղա նակ:

Անալոգիայի իրավաբանական էության սահմանումն ու դրա երկուտարա տեսակների՝ օրենքի անալոգիայի և իրավունքի անալոգիայի էա -կան տարբերությունն ի նկատի առնելու անհրաժեշտության ընդունումը,մեծապես նպաստում են ազգային իրավունքի զանազան ճյուղերում առ -կա բացերը լրացնելու, հաղթահարելու կամ վերացնելու գործունեու թ յ անը:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

17

8 Пиголкин А.С. Обноружение и преодаление проблемов права//Советское государство и право.1970, N 3, с. 49-57.

ՀԱՆՈՒՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ

ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՈԼՈՐՏՈՒՄ ՀԱՆՑԱՎՈՐ

ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱԿԱԶԴՄԱՆ ՀԱՐՑԵՐՈՎ ՀԱՎԱՔԱԿԱՆԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ

ԱՆԴԱՄ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՓՈԽԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ

ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ

ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երևան 4 հոկտեմբերի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազ -մով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի,Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի, Հ.Նազար յանի, Ա. Պետրոսյանի (զեկուցող),

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀայաստանիՀանրապետության կառավարությանն առընթեր Հայաստանի Հանրա -պետու թյան ոստիկանության պետի տեղակալ Վ. Եղիազարյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդհոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2014 թվականի

ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԸ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

18

դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայում ստորագրված` Տեղեկատվական ոլոր -տում հանցավոր գործունեությանը հակազդման հարցերով Հավաքականանվտանգության մասին պայմանագրի կազմակերպության անդամպետությունների փոխգործակցության մասին արձանագրության մեջամրագրված պարտավորությունների՝ Հայաստանի ՀանրապետությանՍահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերա -բեր յալ» գործը։

Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հանրապետության Նախա -գահի՝ 2016 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Հայաստանի Հանրա պետու թյանսահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումը։

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով արձանագրությունը և գործում առկամյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանա դրա -կան դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. Տեղեկատվական ոլորտում հանցավոր գործունեությանը հակազդ -ման հարցերով Հավաքական անվտանգության մասին պայմա նա գրիկազմա կերպության անդամ պետությունների փոխգործակցության մասինարձանագրությունը (Արձանագրություն) ստորագրվել է 2014 թվականիդեկտեմբերի 23-ին՝ Մոսկվայում:

Արձանագրությամբ Հավաքական անվտանգության մասին պայմա -նագրի կազմակերպության անդամ պետությունները (Կողմեր) պարտա -վորվում են Արձանագրությանը, ազգային օրենսդրությանը և այլ մի ջազ գա յին պայմանագրերին համապատասխան, որոնց մասնակից են իրենք,համագործակցել՝ ի շահ ապակառուցողական ներգործությունից Կողմերիտեղեկատվական տարածքի պաշտպանության և ազգային օրենսդրու -թյամբ արգելված նպատակներով Ինտերնետ ցանցի ազգային սեգմենտ -ներն օգտագործելու հակազդման, ինչպես նաև փոխգործակցությունիրա կանացնել այնպիսի հանցագործությունների հատկանիշներով, որոնքկատարվում են տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառմամբ և ազգա -յին օրենսդրությամբ որակվում են որպես հանցագործություն՝

- սահմանադրական կարգի հիմունքների և պետության անվտանգու -թյան դեմ,

- խաղաղության և մարդկության անվտանգության դեմ,- տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում: Արձանագրության շրջանակներում համագործակցությունն անմիջա -

կա նորեն իրականացվում է Կողմերի սահմանած`լիազորված իրավասումարմինների միջև:

Արձանագրության շրջանակներում համագործակցությունն իրակա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

19

նա ց վում է աջակցություն ցուցաբերելու անհրաժեշտության մասին լիա -զոր ված իրավասու մարմնի դիմումի (Դիմում) հիման վրա:

2. Արձանագրությամբ Հայաստանի Հանրապետությունը, մասնավորա -պես, ստանձնում է հետևյալ պարտավորությունները.

ա) ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարին ծանուցել լիազորված իրավասումարմին սահմանելու/փոփոխելու մասին.

բ) Արձանագրության շրջանակներում Կողմերի հետ համագործա կ ցու -թ յունն իրականացնել հետևյալ ձևերով.

- տեղեկատվության փոխանակում,- օպերատիվ-հետախուզական միջոցառումների, ինչպես նաև դատա -

վարա կան գործողությունների անցկացման մասին դիմումների կատա -րում՝ իրավական օգնության մասին միջազգային պայմանագրերին և այլմիջազգային պայմանագրերին համապատասխան, որոնց մասնակից ենԿողմերը,

- տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում հանցագործություն -ների կանխման, հայտնաբերման, խափանման, բացահայտման և քննութ -յան ուղղությամբ համակարգված միջոցառումների և գործողություններիպլանավորում և անցկացում,

- կադրերի պատրաստման և որակավորման բարձրացման գործումաջակցության ցուցաբերում, այդ թվում`մասնագետների ստաժավորման,համաժողովների, սեմինարների, ուսումնական դասընթացների և պարա -պմունք ների կազմակերպման միջոցով,

- տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում հանցագործություն -ների կանխման, հայտնաբերման, խափանման, բացահայտման և քննութ -յան ուղղությամբ խնդիրների կատարումն ապահովող տեղեկատվականհամակարգերի ստեղծում,

- տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում հանցագործություն -ների դեմ պայքարի փոխադարձ հետաքրքրություն ներկայացնող խնդիր -ներով համատեղ գիտական հետազոտությունների անցկացում և տեղե կա տվական տեխնոլոգիաների ոլորտում հանցագործությունների դեմպայքարի հարցերով գիտատեխնիկական գրականության փոխանակում,

- փոխադարձաբար ընդունելի այլ ձևերով,գ) որպես հարցվող կողմ ձեռնարկել բոլոր անհրաժեշտ միջոցները

Դիմումի արագ և առավել ամբողջական կատարումն ապահովելուհամար,

դ) որպես հարցվող կողմ իրավունք ունի պահանջելու լրացուցիչ տեղե -կություններ, որոնք անհրաժեշտ են Դիմումը պատշաճ կատարելուհամար,

ե) Արձանագրության շրջանակներում մերժել Դիմումի կատարումն


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

20

ամբողջությամբ կամ մասամբ, եթե որպես հարցվող կողմ գտնում է, որդրա կատարումը հակասում է Հայաստանի Հանրապետության օրենս -դրու թյանը,

զ) Արձանագրության պայմանների կատարման ընթացքում ծագող ծա -խսերը կրել ինքնուրույն, եթե յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում այլ կարգչի համաձայնեցվում:

3. Արձանագրությամբ Հայաստանի Հանրապետության ստանձնածպարտավորությունները համահունչ են Հայաստանի ՀանրապետությանՍահմանադրության 13-րդ հոդվածի դրույթներին և նպատակաուղղվածեն տեղեկատվական ոլորտում հանցավոր գործունեությանը հակազդմանարդյունավետ հավաքական փոխգործակցության ապահովմանը ևտեղեկա տվական տեխնոլոգիաների ոլորտում հանցագործություններիդեմ պայքարում Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագրիկազմակերպության անդամ պետությունների հատուկ ծառայություններիու իրավապահ մարմինների համագործակցության իրավական հիմքերիստեղծմանը:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո -խութ յուններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի 1-ին և 4-րդմասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրա -պետու թյան օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրա -պետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայում ստորագրված՝Տեղեկատվական ոլորտում հանցավոր գործունեությանը հակազդմանհարցերով Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագրի կազմա -կերպու թյան անդամ պետությունների փոխգործակցության մասին արձա -նա գրության մեջ ամրագրված պարտավորությունները համապա -տաս խանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվա -կանի փոփոխություններով) 102-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն սույնորոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից։

ՆԱԽԱԳԱՀՈՂ Գ. ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ

4 հոկտեմբերի 2016 թվականիՍԴՈ-1311


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

21



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 2-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`«ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ

ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՏԵՍԱԿՆԵՐԻ(ԲԺՇԿԱԿԱՆՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՏԵՍԱԿՆԵՐԻ ԵՎ ԲԺՇԿԱԿԱՆ

ՏԵԽՆԻԿԱՅԻ) ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԻԵՎ ԿԱՆՈՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» 2014 ԹՎԱԿԱՆԻԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ23-

ԻՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐԻՆՄԻԱՆԱԼՈՒՄԱՍԻՆ» ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ

ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ


Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի (զեկուցող), Ա.Գյուլումյանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ.Հովհաննիսյանի, Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀայաստանիՀանրապետության առողջապահության նախարարի տեղակալ Ս.Խաչատրյանի,



ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

22

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2015 թվականիդեկտեմբերի 2-ին Մոսկվայում ստորագրված՝ «Եվրասիական տնտեսա -կան միության շրջանակներում բժշկական արտադրատեսակների (բժշ -կա կան նշանակության արտադրատեսակների և բժշկական տեխնիկայի)շրջանառության միասնական սկզբունքների և կանոնների մասին» 2014թվականի դեկտեմբերի 23-ի համաձայնագրին միանալու մասին»արձանագրության մեջ ամրագրված պարտավորությունների` Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանու -թյան հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի` 26.09.2016թ.ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով արձանագրությունը և գործում առկամյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը ՊԱՐԶԵՑ.

1. «Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում բժշկականարտադրատեսակների (բժշկական նշանակության արտադրատեսակ -ների և բժշկական տեխնիկայի) շրջանառության միասնական սկզբունք -ների և կանոնների մասին» 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ի համա -ձայնա գրին միանալու մասին» արձանագրությունը (Արձանագրություն)ստորագրվել է 2015 թվականի դեկտեմբերի 2-ին`Մոսկվայում:

2. Համաձայնագիրն ստորագրվել է Եվրասիական տնտեսականմիության (այսուհետ՝ Միություն) շրջանակներում բժշկական արտադրա -տեսակների ընդհանուր շուկա ձևավորելու նպատակով:

3. Համաձայնագրով սահմանվում են Միության շրջանակներում բժշ -կական արտադրատեսակների շրջանառության միասնական սկզբունք -ները և կանոնները և Համաձայնագրի գործողությունը տարածվում էՄիության շրջանակներում շրջանառության համար նախատեսվածբժշկա կան արտադրատեսակների շրջանառության հետ կապվածիրավահարաբերությունների, ինչպես նաև Միության շրջանակներումշրջանառության մեջ գտնվող բժշկական արտադրատեսակների վրա:

4. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունն ստանձնումէ, մասնավորապես, հետևյալ պարտավորությունները.

•մյուս Անդամ պետությունների հետ համատեղ, 2014 թվականի մայիսի29-ի՝ «Եվրասիական տնտեսական միության մասին» պայմանագրի 31-րդհոդվածում նշված սկզբունքներին համապատասխան, Միությանշրջանակներում ձևավորել բժշկական արտադրատեսակների ընդհանուրշուկա (հոդված 3, կետ 1),


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

23

•բժշկական արտադրատեսակների շրջանառության ոլորտում վարելհամակարգված քաղաքականություն (հոդված 3, կետ 2),

•Համաձայնագրի իրականացման նպատակներով որպես անդամպետություն սահմանել պետական իշխանության (կառավարման) մար -մին (մարմիններ), որը (որոնք) լիազորված է (են) ՀՀ տարածքում բժշկա -կան արտադրատեսակների շրջանառության ոլորտում գործունեու թ յունիրականացնելու և (կամ) համակարգելու համար (այսուհետ՝ Լիազորվածմարմին) և այդ մարմնի մասին տեղեկացնել մյուս անդամ պետութ յուն -ներին և Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովին (այսու հետ՝Հանձնա ժողով) (հոդված 3, կետ 3),

•բժշկական արտադրատեսակների շրջանառության ոլորտում ՀՀօրենսդրությանն երդաշնակեցումն իրականացնել միջազգային նորմերիհիման վրա՝ հաշվի առնելով բժշկական արտադրատեսակների շրջանա -ռության ոլորտում Հանձնաժողովի որոշումները (հոդված 3, կետ 5),

•ապահովել, որպեսզի ՀՀ Լիազորված մարմինը մյուս Լիազորվածմարմինների հետ համագործակցի բժշկական արտադրատեսակներիշրջանառության ոլորտում, այդ թվում՝ գիտահետազոտական աշխա -տանք ներ, գիտագործնական համաժողովներ, սեմինարներ և այլ միջո ցա -ռումներ կազմակերպելու և դրանց անցկացումը համակարգելու միջոցով(հոդված 3, կետ 6, մաս 1),

•երաշխավորել, որ Միության շրջանակներում շրջանառության մեջբաց թողնվող բժշկական արտադրատեսակները ենթակա կլինեն ՀՀԼիազորված մարմնի կողմից գրանցման՝ Հանձնաժողովի կողմից սահ -մանվող կարգով և բժշկական արտադրատեսակների անվտանգության,որակի և արդյունավետության փորձաքննությունը դրանք գրանցելունպա տակով կիրականացնի ՀՀ առողջապահության ոլորտի պետականմարմնի կողմից սահմանվող փորձագիտական կազմակերպությունը՝Հանձնաժողովի կողմից հաստատվող կարգով, ինչպես նաև գրանցմանժամանակ Միության շրջանակներում արտադրված և երրորդ երկրներիցՄիության մաքսային տարածք ներմուծված բժշկական արտադրա տեսա -կներին ներկայացնել միևնույն պահանջները (հոդված 4, կետեր 2 և 3),

•երաշխավորել, որ ՀՀ Լիազորված մարմինը կսահմանի այն հիմնար -կու թ յունների, կազմակերպությունների և ձեռնարկությունների, այդթվում՝ բժշկական հիմնարկությունների և կազմակերպությունների ցան -կը, որոնք ունեն բժշկական արտադրատեսակների գրանցման նպա տա -կով հետազոտություններ (փորձարկումներ) կատարելու իրավունք (այ -ս ու հետ՝Լիազորված կազմակերպություններ) (հոդված 4, կետ 5, մաս 1),

•հետազոտությունների (փորձարկումների) կատարման մեթոդների ուպայմանների համապատասխանությունը և փորձաքննության արդյունք -ների համադրելիությունն ապահովելու նպատակով, որպես անդամ


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

24

պետու թյուն, պայմաններ ստեղծել բժշկական արտադրատեսակներիանվտանգության և արդյունավետության ընդհանուր պահանջներ ևԼիազորված կազմակերպություններին ներկայացվող միասնականպահանջներ կիրառելու միջոցով (հոդված 4, կետ 7),

•երաշխավորել, որ ՀՀ Լիազորված մարմինը փոխադարձաբար կճանա -չի մյուս անդամ պետությունների Լիազորված մարմինների՝ բժշկականարտադրատեսակների գրանցման ընթացակարգերն իրակա նա ցնելուընթացքում ստացված հետազոտությունների (փորձարկում ների) ևփորձա քննության արդյունքները՝ պայմանով, որ դրանք իրա կա նաց վելեն Հանձնաժողովի կողմից սահմանված պահանջներին և կանոններինհամապատասխան (հոդված 4, կետ 8),

•երաշխավորել, որ Միության շրջանակներում շրջանառության համարնախատեսված բժշկական արտադրատեսակների արտադրություննիրականացվի Համաձայնագրի 6-րդ հոդվածով նախատեսված պահանջ -ներին համապատասխան (հոդված 6),

•երաշխավորել, որ բժշկական արտադրատեսակների՝ անվտանգու -թյան և արդյունավետության ընդհանուր պահանջներին չհամապատաս -խանելու փաստ հայտնաբերելու կամ մարդու կյանքի կամ առողջությանհամար վտանգ ստեղծող փաստերի և հանգամանքների մասին տեղեկութ -յուններ ստանալու դեպքում ՀՀ Լիազորված մարմինը դրա մասին հնգօրյաժամկետում կծանուցի մյուս անդամ պետությունների Լիազորվածմարմին ներին և միջոցներ կձեռնարկի ՀՀ տարածքում այդպիսի բժշկա -կան արտադրատեսակների շրջանառությունն արգելելու ուղղությամբ(հոդված 6, կետ 2, մաս 3),

•երաշխավորել, որ եթե ՀՀ Լիազորված մարմինը հաստատի, որ բժշկա -կան արտադրատեսակն արտադրողի կամ նրա լիազոր ներկայա ցուցչիկող մից մակնշվել է շրջանառության հատուկ նշանով՝առանց սահմանվածըն թացակարգերն անցնելու, ապա այդ խախտման մասին կտեղեկացնիմյուս անդամ պետությունների Լիազորված մարմիններին ու Հանձնա ժո -ղո վին և անհրաժեշտ միջոցներ կձեռնարկի ՀՀ տարածքում այդպիսի բժշ -կա կան արտադրատեսակը շրջանառությունից հանելու և մեղավոր ան -ձին պատասխանատվության ենթարկելու ուղղությամբ (հոդված 7, կետ3),

•երաշխավորել, որ մարդու կյանքիև (կամ) առողջության համարվտանգ ներկայացնող բժշկական արտադրատեսակների, վատորակ,նմանակված կամ կեղծված բժշկական արտադրատեսակների՝ Միությանշրջանակներում շրջանառության փաստ հայտնաբերելու դեպքում ՀՀԼիազոր մարմինն այդ փաստը հաստատելուց հետո հնգօրյա ժամկետումայդ մասին կծանուցի մյուս անդամ պետությունների լիազոր մարմին -ներին և համապատասխան տեղեկատվություն կներկայացնի Հանձնա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

25

ժողով (հոդված 8, կետ 3), •ապահովել, որպեսզի ՀՀ Լիազորված մարմինն անհրաժեշտ միջոցներ

ձեռնարկի Համաձայնագրի շրջանակներում ստացված և փոխանցվողգաղտնի տեղեկությունների՝ ներառյալ անհատական տվյալների պաշտ -պա նու թյան ուղղությամբ (հոդված 10, կետ 1)։

5. Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարաննարձանագրում է, որ Համաձայնագիրը կնպաստի Եվրասիական տնտես -ա կան միության շրջանակներում բժշկական արտադրատեսակներիընդհանուր շուկա ձևավորելուն և կապահովի ՀՀ Սահմանադրության 13-րդ հոդվածի իրացումը:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո -խություններով)100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի առաջին ևչորրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀայաստանիՀանրապետության օրենքի 63 և 64-րդ հոդվածներով, ՀայաստանիՀանրա պետության սահմանադրական դատարանը ՈՐՈՇԵՑ.

1. 2015 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Մոսկվայում ստորագրված՝«Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում բժշկականարտադրատեսակների (բժշկական նշանակության արտադրատեսակ -ների և բժշկական տեխնիկայի) շրջանառության միասնական սկզբունք -ների և կանոնների մասին» 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ի համա- ձայնա գրին միանալու մասին» արձանագրության մեջ ամրագրվածպարտավորությունները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրա -պետության Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվա -կանի փոփոխություններով)102-րդ հոդվածի երկրորդ մասի համաձայնսույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանպահից։




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

26



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 2-ԻՆ ՄՈՍԿՎԱՅՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`«ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ՝ «ԵՎՐԱՍԻԱԿԱՆ

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՇՐՋԱՆԱԿՆԵՐՈՒՄ ԴԵՂԱՄԻՋՈՑՆԵՐԻՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՄԻԱՍՆԱԿԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔՆԵՐԻ ԵՎ

ԿԱՆՈՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» 2014 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 23-ԻՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐԻՆ ՄԻԱՆԱԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ

ԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ

ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼԳՈՐԾՈՎ


Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում - յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի,Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի (զեկուցող),

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀայաստանիՀանրապետության առողջապահության նախարարի տեղակալ Ս. Խաչա -տրյանի,


դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2015 թվականի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

27

դեկտեմբերի 2-ին Մոսկվայում ստորագրված՝ «Հայաստանի Հանրա -պետու թյան՝ «Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներումդեղամիջոցների շրջանառության միասնական սկզբունքների և կանոն -ների մասին» 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ի համաձայնագրինմիանալու մասին» արձանագրության մեջ ամրագրված պարտավորու -թյունների՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համա -պատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը։

Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հանրապետության Նախա -գահի՝ 2016 թվականի սեպտեմբերի 26-ին Հայաստանի Հանրապետությանսահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումը։

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով արձանագրությունը և գործում առկամյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանա դրա -կան դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության՝ «Եվրասիական տնտեսականմիության շրջանակներում դեղամիջոցների շրջանառության միասնականսկզբունքների և կանոնների մասին» 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-իհամաձայնագրին (Համաձայնագիր) միանալու մասին արձանագրու -թյունը (Արձանագրություն) ստորագրվել է 2015 թվականի դեկտեմբերի 2-ին՝ Մոսկվայում:

2. Արձանագրությամբ Հայաստանի Հանրապետությունը միանալովՀամաձայնագրին, մասնավորապես, ստանձնում է հետևյալ պարտա -վորու թ յունները.

ա) ձեռնարկել անհրաժեշտ միջոցներ՝ դեղամիջոցների շրջանառու -թյան ոլորտում անդամ պետությունների օրենսդրության ներդաշնա -կեցման և միասնականացման համար,

բ) ձեռնարկել միջոցներ Եվրասիական տնտեսական միությանդեղագրքային պահանջների սահմանման համար`անդամ պետություն -ների պետական դեղագրքերի դեղագրքային հոդվածների (ընդհանուր ևմասնակի) հետևողական ներդաշնակեցման միջոցով,

գ) պետական դեղագրքերի ներդաշնակեցումն իրականացնել ազգայինդեղագրքային պահանջների ներդաշնակեցման միջազգային փորձիօգտա գործմամբ` Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի կողմիցհաստատվող հայեցակարգին համապատասխան,

դ) Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում դեղա -միջոցների ընդհանուր շուկայում շրջանառության համար նախատեսվածդեղամիջոցների գրանցումը և փորձաքննությունն իրականացնել դեղա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

28

միջոցների գրանցման և փորձաքննության՝ Եվրասիական տնտեսականհանձնաժողովի կողմից հաստատվող կանոններին համապատասխան,

ե) դեղամիջոցների գրանցման և փորձաքննության գործընթացնիրականացնելիս փոխադարձ ճանաչել դեղամիջոցների նախակլինիկա -կան (ոչ կլինիկական), կլինիկական և այլ հետազոտությունների(փորձար կում ների) արդյունքները, դեղամիջոցների արտադրության,նախակլինիկական (ոչ կլինիկական), կլինիկական հետազոտությունների(փորձարկումների), դեղազգոնության համակարգերի՝ պատշաճ դեղա -գործական գործելակերպի կանոնների, ինչպես նաև Եվրասիական տն -տեսա կան հանձնաժողովի կողմից հաստատվող պահանջների հետհամապատասխանության տեսչական ստուգման արդյունքները,

զ) պայմաններ ստեղծել դեղամիջոցների՝ միջազգային ստանդարտ -ներին համապատասխան հետազոտությունների (փորձարկումների)անցկացման համար և ապահովել դրանց արդյունքների համադրելիու -թյունը,

է) դեղամիջոցների մեծածախ իրացումը, տրանսպորտային փոխա -դրումը և պահպանումն իրականացնել Եվրասիական տնտեսական հան -ձնա ժողովի կողմից հաստատվող՝ պատշաճ բաշխման գործելակերպիկա նոններին համապատասխան:

3. Արձանագրությամբ Հայաստանի Հանրապետության ստանձնածպարտավորությունները համահունչ են Հայաստանի ՀանրապետությանՍահմանադրության 13-րդ հոդվածի դրույթներին և նպատակաուղղվածեն Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում ձևավորելուդեղամիջոցների ընդհանուր շուկա, օպտիմալ պայմաններ ստեղծելուդեղագործական արդյունաբերության զարգացման համար:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխու -թյուններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի 1-ին և 4-րդմասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրա -պետության օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրա -պետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. 2015 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Մոսկվայում ստորագրված՝«Հայաս տանի Հանրապետության՝ «Եվրասիական տնտեսական միությանշրջանակներում դեղամիջոցների շրջանառության միասնական սկզբունք -ների և կանոնների մասին» 2014 թվականի դեկտեմբերի 23-ի համա ձայ -նա գրին միանալու մասին» արձանագրության մեջ ամրագրված պարտա -վորու թյունները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետու -թյան Սահմանադրությանը:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

29





ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

30



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՎԱՐՈՒԺԱՆ ԱՎԵՏԻՍՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 205-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ`

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԳՈՐԾՈՎ


Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազ -մով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա.Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի, Հ. Նազարյանի (զեկու -ցող), Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ դիմող Վ. Ավետիսյանի ներկայացուցիչ Տ. Սիրադեղյանի, գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված՝ ՀՀ Ազգային ժողովի

պաշտոնական ներկայացուցիչներ՝ ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրավաբանական վարչության պետ Հ. Սարգսյանի և նույն վարչությանիրավախորհրդատվական բաժնի գլխավոր մասնագետ Վ. Դանիելյանի,

համաձայն ՀՀ Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխություն -ներով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի,«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 69-րդհոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Վարուժան Ավե տիս -յանի դիմումի հիման վրա` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի205-րդ հոդվածի 2-րդ մասի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -դրու թյանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ»


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

31

գործը:Գործի քննության առիթը Վարուժան Ավետիսյանի՝ 2016 թվականի

հունիսի 6 ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է։Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,

դիմող և պատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, ինչպեսնաև հետազոտելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը, գոր -ծում առկա մյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահ -մանադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը ՀՀ Ազգային ժողովիկողմից ընդունվել է 2013 թվականի դեկտեմբերի 5-ին, ՀՀ Նախագահիկողմից ստորագրվել` 2013 թվականի դեկտեմբերի 28-ին և ուժի մեջ է մտել2014 թվականի հունվարի 7-ից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի` «Վարչական դատա րա -նի` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը» վերտառությամբ սույնգործով վիճարկվող 205-րդ հոդվածի 2-րդ մասը սահմանում է.

«2. Վարչական դատարանի` գործն ըստ էության լուծող դատականակտը վերջնական է, վերանայման ենթակա չէ և ուժի մեջ է մտնումհրապարակման պահից»:

Սույն գործով վիճարկվող հոդվածում փոփոխություն և (կամ) լրացումչի կատարվել:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետևյա -լին.

դիմողը 2016 թվականի փետրվարի 15-ին հայցադիմում է ներկայացրելՀՀ վարչական դատարան` խնդրելով մասնակիորեն` 2016 թվականիփետրվարի 26-ին կայանալիք հավաքի նկատմամբ կիրառված ժամա նա -կի սահմանափակման և հավաքի ընթացքում վրան օգտագործելը մերժե -լու մասով, անվավեր ճանաչել Երևանի քաղաքապետի լիազոր ներ -կայա ցուցչի 2016 թվականի փետրվարի 3-ին ընդունած որոշումը:

ՀՀ վարչական դատարանի 2016 թվականի փետրվարի 18-ի որոշմամբդիմողի հայցադիմումն ընդունվել է վարույթ և գործը նշանակվելդատաքննության, որը կայացել է 2016 թվականի փետրվարի 18-ին:

ՀՀ վարչական դատարանը, քննության առնելով դիմողի կողմիցհատուկ վարույթի կարգով ներկայացված հայցադիմումը, 2016 թվականիփետրվարի 19-ին հրապարակված վճռով մերժել է ներկայացված հայցըև, ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 205-րդհոդ վածով, վճռի եզրափակիչ մասում արձանագրել, որ «սույն վճիռըվերջնական է, վերանայման ենթակա չէ և ուժի մեջ է մտնում հրապա -րակման պահից»:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

32

Դիմողը ներկայացրել է վերաքննիչ բողոք: ՀՀ վարչական վերաքննիչդատարանն իր` 06.04.2016 թվականի որոշմամբ, հիմք ընդունելով ՀՀվարչա կան դատավարության օրենսգրքի 205 րդ հոդվածի 1 ին և 2 րդմասերի, ինչպես նաև՝ 137 րդ հոդվածի 1 ին մասի 4 րդ կետի դրույթները,մերժել է դիմողի ներկայացրած վերաքննիչ բողոքի ընդունումը։

3. Վիճարկվող դրույթների հակասահմանադրականության վերաբեր -յալ դիմող կողմը բերում է հետևյալ հիմնավորումները.

ՀՀ վարչական դատարանի կողմից դիմողի նկատմամբ կիրառված ՀՀվարչական դատավարության օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 2-րդ մասըհակասում է ՀՀ Սահմանադրության 61-րդ հոդվածով ամրագրված՝ դա -տա կան պաշտպանության իրավունքին այնքանով, որքանով զրկում էդատավարության կողմերին իրենց իրավունքներին և օրինական շահերինառնչվող գործն ըստ էության լուծող դատական ակտը բողոքարկելուիրավունքից:

Ըստ դիմողի՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 205-րդ հոդ -վածի 2-րդ մասը սահմանափակել է դատավարության մասնակիցհանդիսացող դիմողի՝ դատական պաշտպանության իրավունքի արդյու -նա վետ իրականացումը՝ հնարավորություն չտալով իրացնել դատարանի՝գործն ըստ էության լուծող վերջնական դատական ակտը բողոքարկելուիր սահմանադրական իրավունքը: Նշելով, որ ՀՀ վարչական դատարանըՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ գլխի դրույթներիշրջանակներում հատուկ վարույթի կարգով քննության է առնում անձանցսահմանադրական և կոնվենցիոն իրավունքի՝ հավաքների ազատությանիրավունքի իրացման արգելքի կամ սահմանափակման իրավաչափու թ -յունը, դիմողը եզրակացնում է, որ վիճարկվող դրույթը ոչ միայն զրկում էանձին դատարանի ոչ արդարացի դատական ակտը բողոքարկելու իրա -վունքից, այլև՝ ստորադաս դատարանի հնարավոր ոչ արդարացի դատա -կան ակտով իր խախտված կամ սահմանափակված իրավունքի վերա -կանգնման հնարավորությունից:

Վերլուծելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի դրույթները`դիմողը գտնում է նաև, որ ընդհանուր կանոնի համաձայն` ՀՀ վարչականդատարանի` գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերը ենթակա ենվերանայման վերաքննության կարգով, ինչը բխում է անձի` դատականպաշտպանության իրավունքից, և այս առումով բացառություն են կազմումմիայն ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 1-ինմասով նախատեսված դատական ակտերը, մինչդեռ դատական պաշտ -պա նության իրավունքի բաղադրիչներից մեկը բողոքարկման իրավունքիարդյունավետ իրացման հնարավորությունն է:

Դիմողն իր դիրքորոշումը հիմնավորելու նպատակով վկայակոչում է


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

33

ՀՀ սահմանադրական դատարանի, ինչպես նաև Մարդու իրավունքներիեվրոպական դատարանի մի շարք որոշումներում արտահայտված իրա -վական դիրքորոշումներ:

4. Պատասխանող կողմը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատավարությանօրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 2-րդ մասի դրույթները համապատասխանումեն ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին` հետևյալ պատճառաբանութ -յամբ:

Ըստ պատասխանողի` ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքըսահմանում է ընդհանուր դատավարական կարգ բոլոր գործերի համար,իսկ առանձին գործերով հատուկ վարույթի տեսակներ՝ վերջինիս բնորոշառանձնահատկություններով: Այն, որ վիճարկվող նորմով որպեսբացառություն սահմանվել է, որ հավաքի անցկացման մասին համայնքիղեկավարի որոշումների կամ գործողությունների իրավաչափությունըվիճարկելու վերաբերյալ գործերով գործն ըստ էության լուծող դատականակտը վերջնական է, ենթակա չէ բողոքարկման, դեռևս չի նշանակում, որխնդրո առարկա կարգավորումը հակասում է գործն ըստ էության լուծողդատական ակտերի վերաքննության՝ ՀՀ վարչական դատավարությանօրենսգրքով սահմանված ընդհանուր կանոններին։

Ինչ վերաբերում է առանձին գործերով գործն ըստ էության լուծողդատական ակտերի վերաքննության բացառմանը, պատասխանողը`հղում կատարելով Եվրոպական դատարանի նախադեպային որոշում -ներին, նշում է, որ Եվրոպական դատարանն ըստ էության հնարավոր ևգործնական է համարում դատական պաշտպանության իրավունքիարդյու նա վետ իրացումը դատական մեկ ատյանի միջոցով` առանցվերաքննության կարգով բողոքարկման հնարավորության:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 27-րդ գլխի դրույթներովհավաքի անցկացման մասին համայնքի ղեկավարի որոշումների ևգործողությունների իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալգործերով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերի վերաքննությանբացառումը, ըստ պատասխանողի, պայմանավորված է վերոնշյալկատեգորիայի գործերին բնորոշ առանձնահատկություններով, ինչպիսինհանդիսանում է «Հավաքների ազատության մասին» ՀՀ օրենքի 12-րդհոդվածով սահմանված ժամկետային սահմանափակումը, որի պայման -ներում, ըստ պատասխանողի, գործնականորեն անհնարին է եռաստի -ճան դատական համակարգի բոլոր դատական ատյաններում գործիքննությունը, հետևաբար` նաև դրանով է պայմանավորված, որ օրենս -դիրը քննարկվող գործերով հատուկ վարույթի շրջանակներում սահմանելէ ընդհանուրի համեմատ առավել կարճ ժամկետներ:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

34

5. Հաշվի առնելով դիմումում բերված փաստարկներն ու հիմնավորում -ները` ՀՀ սահմանադրական դատարանը սույն գործով վիճարկվող իրա -վա կարգավորման սահմանադրականությունն անհրաժեշտ է համարումգնահատել`

- ելնելով հավաքների ազատության` որպես մարդու և քաղաքացուհիմնական իրավունքի (ազատության) ու դրա դատական պաշտպանու -թյան իրավունքի երաշխավորման համատեքստից, ինչպես նաև մարդուև քաղաքացու սահմանադրական հիմնական իրավունքների ու ազատու -թյուն ների իրացման ընդհանուր սկզբունքների պահպանման անհրա -ժեշտու թյունից,

- հաշվի առնելով Հայաստանի Հանրապետության վավերացրած՝մարդու իրավունքների վերաբերյալ միջազգային պայմանագրերի հիմանվրա գործող մարմինների պրակտիկան, ինչպես նաև ելնելով ՀՀ սահմա -նա դրական դատարանի որոշումներում արտահայտված իրավականդիրքորոշումներն իրագործելու անհրաժեշտությունից:

Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ հավաքներիազա տու թյունը երաշխավորված է ՀՀ Սահմանադրության (2015 թվականիխմբագրությամբ) 44 րդ հոդվածով, որի 1 ին, 2 րդ, 4 րդ և 5 րդ մասերիհամաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի խաղաղ, առանց զենքի հավաքներինազատորեն մասնակցելու և դրանք կազմակերպելու իրավունք։ Բացօթյատարածքներում կազմակերպվող հավաքներն օրենքով սահմանվածդեպքերում անցկացվում են ողջամիտ ժամկետում ներկայացված իրա -զեկման հիման վրա։ Հավաքների ազատության իրականացման և պաշտ -պա նության պայմաններն ու կարգը սահմանվում են օրենքով։ Այդիրավունքը (ազատությունը) կարող է սահմանափակվել միայն օրենքով՝պետական անվտանգության, հանցագործությունների կանխման, հասա -րա կա կան կարգի պաշտպանության, առողջության և բարոյականությանկամ այլոց հիմնական իրավունքների ու ազատությունների պաշտպանու -թյան նպատակով։

ՀՀ Սահմանադրության վերոհիշյալ դրույթների իրավական բովանդա -կու թյունից անմիջականորեն բխում է, որ.

հավաքների ազատությունը Սահմանադրությամբ երաշխավորվածհիմնական իրավունք է,

այդ իրավունքի իրացման և պաշտպանության պայմաններն ու կարգըսահմանվում են օրենքով,

հավաքների ազատությունը բացարձակ իրավունք չէ և Սահմանա -դրությամբ նախանշված դեպքերում կարող է սահմանափակվել միայնօրենքով։

Հավաքների ազատությունն իրականացնելու և պաշտպանելու պայ -ման ներն ու կարգը սահմանվում են «Հավաքների ազատության մասին»


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

35

ՀՀ օրենքով (ՀՕ 72 Ն, 22.04.2011թ.)։ Հիշյալ օրենքում հավաքների ազատու -թյան իրավունքի իրացման կարգը, պայմանները, սահմանափակմանհիմքերը և այդ իրավունքի իրացման շրջանակներում տեղականինքնակառավարման մարմնի գործողությունների (ակտերի) իրավա -չափու թյան և դրա հետ կապված վեճերի լուծման կարգը սահմանող նոր -մերի համադրված վերլուծությունը վկայում է, որ.

- հանրային հավաքը (բացի շտապ և ինքնաբուխ հավաքներից) անց -կացվում է սահմանված կարգով ու ժամկետներում համապատասխանհամայնքի ղեկավարին (Երևանի քաղաքապետին) կամ նրա լիազորածանձին (այսուհետ՝ լիազոր մարմին) նախապես իրազեկելու պայմանով (9և 10-րդ հոդվածներ),

- իրազեկման հետ կապված լիազոր մարմնի կազմակերպած լսում -ներին հավաքի կազմակերպչին լիարժեք հնարավորություն պետք է տրվիներկայացնելու իր տեսակետը (17-րդ հոդվածի 4-րդ մաս),

- եթե առկա են հանրային հավաքը սահմանափակելու կամ արգելելու`օրենքով նախատեսված հիմքեր, ապա լիազոր մարմինն այդ մասինկայաց նում է որոշում (5, 18, 19 և 20-րդ հոդվածներ),

- լիազոր մարմինն օրենքով սահմանված իր լիազորություններնիրականացնելիս պարտավոր է ղեկավարվել համաչափության և վարչա -րարու թյան մյուս հիմնարար սկզբունքներով (4-րդ հոդված),

- լիազոր մարմնի՝ հանրային հավաքը սահմանափակելու կամ արգե -լելու վերաբերյալ որոշումը կարող է բողոքարկվել դատարան՝ ՀՀ վարչա -կան դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով (23-րդ հոդված):

Այսպիսով, «Հավաքների ազատության մասին» ՀՀ օրենքի՝ սույն գործովվիճելի իրավակարգավորման հետ կապված վերոհիշյալ նորմատիվդրույթները համահունչ են ՀՀ Սահմանադրության 39, 42, 44, 75, 77, 78, 79և 80-րդ հոդվածներում ամրագրված՝ մարդու և քաղաքացու հիմնականիրավունքների ու ազատությունների իրացման ընդհանուր սկզբունք -ներին, քանի որ.

- երաշխավորում են Սահմանադրությամբ և օրենքով չարգելված`մարդու ազատ գործելու, ինչպես նաև կարծիքի արտահայտման ազա -տության իրավունքի իրացումը,

- համահունչ են հավաքների ազատության իրավունքի իրացմանսահմանադրաիրավական շրջանակներին (սահմանափակումներին),մասնավորապես՝ երաշխավորում են հավաքների ազատության իրա -վունքի չարաշահումն արգելելու սահմանադրական պահանջի իրացումը,

- բխում են մարդու իրավունքների ու ազատությունների արդյունավետիրականացման համար անհրաժեշտ կառուցակարգային և ընթացա -կարգա յին ընդհանուր սկզբունքներից,

- կոչված են ապահովելու հիմնական իրավունքների և ազատություն -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

36

ների սահմանափակման համար ընտրված միջոցի՝ սահմանված նպա -տա կի միջև համաչափության սկզբունքը և հավաքների ազատությանիրավունքի էության անխախտելիությունը:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը վերոշարադրյալ եզրահանգումներըհատկապես կարևորում է հավաքների ազատության իրավունքի իրա -ցման մինչդատական իրավակարգավորումների սահմանադրաիրավա -կան բովանդակության բացահայտման համատեքստում այդ իրավունքիդատական պաշտպանության առանձնահատկությունների իրավագնա -հատ ման տեսանկյունից: Հետևաբար, Սահմանադրական դատարանըգտնում է, որ հավաքների ազատության իրավունքի դատական պաշտ -պանու թյանը նախորդող իրավակարգավորումները (իրազեկում, լսումներև անհրաժեշտության դեպքում` լիազոր մարմնի որոշման կայացում)անհրաժեշտ իրավական նախադրյալներ են պարունակում հավաքներիազատության իրավունքի իրացման սահմանադրաիրավական կարգա -վոր ման ընդհանուր սկզբունքների երաշխավորման առումով:

6. Անդրադառնալով հավաքների ազատության իրավունքի դատականպաշտպանության արդյունավետության (լիազոր մարմնի որոշումների՝դատական կարգով բողոքարկելիության) վերաբերյալ դիմումում բերվածփաստարկներին ու հիմնավորումներին` Սահմանադրական դատարաննանհրաժեշտ է համարում վիճարկվող իրավակարգավորման սահմանա -դրականությունը գնահատելիս ելնել ՀՀ վարչական դատավարությանօրենսգրքի ինչպես ընդհանուր, այնպես էլ առանձնահատուկ (հատուկվարույթի շրջանակներում) կանոններից, մասնավորապես բացահայտե -լով.

- հավաքի անցկացման մասին լիազոր մարմնի որոշումների կամգործողու թյունների իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալ գոր -ծերը հատուկ վարույթի շրջանակներում քննելու դատավարականանհրա ժեշտությունը,

- այդ գործերով վարչական դատարանի կոլեգիալ կազմի՝ ՀՀ Սահ -մանա դրության 61, 63 և 75-րդ հոդվածներում ամրագրված ինչպեսարդարադատական, այնպես էլ իրավունքի իրացման անհրաժեշտ կազ -մա կերպական կառուցակարգի ու ընթացակարգի սահմանադրա իրավա -կան չափանիշներին համապատասխանելիությունը,

- հավաքի անցկացման մասին լիազոր մարմնի որոշումների կամ գոր -ծո ղությունների իրավաչափության վերաբերյալ գործերով վարչական դա -տա րանի կայացրած ակտի անբողոքարկելիության սահմանադրա- իրա վա կան հիմնավորվածությունը և այդպիսի գործերով արդար, արդյու -նավետ դատական պաշտպանության իրավունքի երաշխավորումը,

- հիշյալ գործերով արդարադատության՝ միջազգային իրավական


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

37

չափանիշներին ու եվրոպական պետությունների օրենսդրական կարգա -վորում ների պրակտիկային համապատասխանելիությունը:

Հավաքի անցկացման մասին լիազոր մարմնի որոշումների կամգործողությունների իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալ գործե -րով վարույթը վարչական դատարանում իրականացվում է ՀՀ վարչականդատավարության օրենսգրքի 27-րդ գլխում նախատեսված նորմատիվկանոններով, որոնք, իրավակարգավորման առանձնահատկություններիցելնելով, ամփոփված են օրենսգրքի՝ «Հատուկ վարույթներ» վերտառութ -յունը կրող 5-րդ բաժնում: Օրենսգրքի ընդհանուր և հատուկ իրավա -կարգավորումներ նախատեսող նորմերի համակարգված վերլուծությունըվկայում է, որ հատուկ վարույթի շրջանակներում նախատեսված ընթա -ցա կարգերն օբյեկտիվորեն առանձնահատուկ են ըստ`

- դատական վերահսկողության օբյեկտների (նորմատիվ իրավականակտերի իրավաչափությունը վիճարկելու, հավաքի անցկացման մասինհամայնքի ղեկավարի որոշումների և գործողությունների իրավաչափութ -յունը վիճարկելու, ընտրական իրավունքի պաշտպանության, դատականկարգով վարչական պատասխանատվության ենթարկելու, անբո ղո քար -կե լի վարչական ակտերի հիման վրա հանրային իրավական դրամականպահանջներով գումարի բռնագանձման, անձնական տվյալների պաշտ -պանության, լիցենզիայի հետ կապված լիազոր մարմնի որոշումներիիրավաչափությունը վիճարկելու, նոտարի գործողությունների իրավա -չա փու թյունը վիճարկելու, ինչպես նաև դատավորների գնահատմանհանձնաժողովի որոշումների վիճարկման վերաբերյալ գործեր),

- դատարանի կազմի (առաջին ատյանի կոլեգիալ և միանձնյակազմով),

- գործ հարուցելու և վարչական դատարան դիմելու իրավունքիիրացման (դիմող անձանց կազմի) առանձնահատկության,

- հայց ներկայացնելու ժամկետների (կրճատ ժամկետների) և կարգի,- հայցադիմումը վարույթ ընդունելու և մերժելու ընթացակարգի,- գործի վարույթը կասեցնելու և կարճելու ընթացակարգի,- դատաքննության կազմակերպման, փաստական հանգամանքների

ապացուցման,- գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերի օրինական ուժի մեջ

մտնելու և այդ ակտերից բխող իրավական հետևանքների և բողոքարկե -լիու թյան (բողոքարկելի կամ բողոքարկման ոչ ենթակա) առանձնա հատ -կու թյան:

Այսպիսով, վարչական դատավարության հատուկ վարույթի շրջանակ -ներում, ելնելով քննվող գործերի առանձնահատկություններից (այդթվում՝ հավաքի անցկացման վերաբերյալ գործերով), օրենսդիրը տարբե -րակված մոտեցում է դրսևորել՝ հիմք ընդունելով հանրային իրավահարա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

38

բերություններից ծագող գործերով վարչական դատարանի առջև դրվածկոնկրետ խնդիրները և այն լուծելու իրավական արդյունավետ միջոցիընտրության առաջնահերթությունները:

Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ հատուկ վարույթի շրջա -նակ ներում վարչաարդարադատական ընդհանուր կանոններից տարբեր՝առանձնահատուկ իրավակարգավորումներ նախատեսելը, այդ թվում՝հավաքի անցկացման մասին լիազոր մարմնի որոշումների կամ գործո -ղու թյունների իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալ գործերով,կոչված է երաշխավորելու ՀՀ Սահմանադրությամբ նախատեսված (61-րդհոդվածի 1-ին մաս, 75-րդ հոդված)՝ արդյունավետ դատական պաշտպա -նու թյան իրավունքի իրականացման կազմակերպական և ընթացա -կարգա յին ընդհանուր սկզբունքների իրացումը, միտված է արագ,արդյու նավետ արդարադատության իրականացմանը, հանրային իրավա -կան նշանակության հրատապ հարցերի լուծմանն ու անձանց Սահմանա -դրությամբ ու օրենքով նախատեսված իրավունքների պաշտպանությանը:Մասնավորապես, հավաքի անցկացման գործերով օրենսդիրը վարչականդատարանին առաջադրել է արագ (դատաքննության սեղմ ժամկետ -ներում), մինչև իրազեկմամբ նախատեսվող միջոցառման իրականացումըկոլեգիալ կազմով իրականացնել գործի հանգամանքների ամբողջական,բազմակողմ և արդյունավետ այնպիսի քննություն իրականացնելու սահ -մանա դրաիրավական խնդիր, որի արդյունքում գործով ըստ էությանկայացված ակտն իրավաբանական ուժի տեսանկյունից լինի անշրջելի:Որպես հիշյալ խնդրի արդյունավետ իրականացման երաշխիք օրենսդիրըդիտարկել է վարչական դատարանի կոլեգիալ կազմը (երեք դատավորիկազմով) ՀՀ վարչ. դատ. օր. 203-րդ հոդված), դատարան դիմելու իրավունքունեցող սուբյեկտների սահմանափակ կազմը (հավաքի կազմակերպիչ,համապատասխան տարածքի սեփականատեր կամ վարձակալ) ՀՀ վարչ.դատ. օր. 202-րդ հոդված), դատարան դիմելու և դատաքննության՝ ընդ -հանուր կանոնակարգումից տարբեր առավել սեղմ ժամկետները (ՀՀ վարչ.դատ. օր. 204-րդ հոդված):

7. Անդրադառնալով վիճելի իրավակարգավորման շրջանակներումվարչա կան դատարանի` գործն ըստ էության լուծող ակտի բողոքար -կելիու թյան խնդրին` Սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ էհամա րում այն դիտարկել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի150, 151, 152, 161, 163 և 205-րդ հոդվածների դրույթների համատեքստում:Հիշյալ հոդվածներում ամրագրված նորմերի համադրված վերլուծութ -յունից բխում է, որ.

- վարչական դատարանի ակտն ըստ օրենսգրքի ընդհանուր կանոնա -կարգ ման ենթակա է բեկանման (բողոքարկման), եթե առկա է նյութական


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

39

կամ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտում կամ սխալ կիրա -ռում,

- նյութական իրավունքի նորմերը համարվում են խախտված կամսխալ կիրառված, եթե դատարանը`

1) չի կիրառել այն օրենքը կամ Հայաստանի Հանրապետության միջազ -գա յին պայմանագիրը կամ իրավական այլ ակտ, որը պետք է կիրառեր.

2) կիրառել է այն օրենքը կամ Հայաստանի Հանրապետության միջազ -գային պայմանագիրը կամ իրավական այլ ակտ, որը չպետք է կիրառեր.

3) սխալ է մեկնաբանել օրենքը կամ Հայաստանի Հանրապետությանմիջազգային պայմանագիրը կամ իրավական այլ ակտ.

- նյութական իրավունքի նորմի խախտումը կամ սխալ կիրառումըվճռի բեկանման հիմք է, եթե հանգեցրել է գործի սխալ լուծման,

- դատական ակտը դատավարական իրավունքի նորմերի խախտմանարդյունքում բոլոր դեպքերում ենթակա է բեկանման, եթե`

1) դատարանը գործը քննել է ոչ օրինական կազմով, ներառյալ՝ այն -պիսի դատավորի կողմից, որը Հայաստանի Հանրապետության դատա -կան օրենսգրքի 91-րդ հոդվածի համաձայն պարտավոր էր ինքնա -բացարկ հայտնել.

2) դատարանը գործը քննել է դատավարության մասնակիցներից որևէմեկի բացակայությամբ, որը պատշաճ չի ծանուցվել նիստի ժամանակի ևվայրի մասին.

3) դատական ակտն ստորագրված և կնքված չէ.4) դատական ակտն ստորագրված և կնքված չէ այն կայացրած դատա -

վորի կամ դատավորների կողմից.5) դատական ակտը կայացրել է ոչ այն դատավորը, որը մտնում է

գործը քննող դատարանի կազմի մեջ.6) գործից բացակայում է դատական նիստի կամ առանձին դատա -

վարական գործողության կատարման արձանագրությունը.7) գործը քննվել է ընդդատության կանոնների խախտմամբ.8) դատական ակտը շոշափում է դատավարության մասնակից չդարձ -

ված անձանց իրավունքները և պարտականությունները.9) առկա են սույն օրենսգրքի 96-րդ հոդվածով սահմանված` գործի

վարույթը կարճելու հիմքերը.- դատարանի`ըստ էության ճիշտ դատական ակտը չի կարող բեկան -

վել միայն ձևական նկատառումներով։Այսպիսով, չնայած ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի վերո -

հիշյալ նորմերը դուրս են սույն գործով վեճի առարկայի շրջանակներից,այնուհանդերձ, ըստ իրավակարգավորման նպատակի և եղանակի կոչ -ված են երաշխավորելու ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածով երաշ -խա վորված արդար դատաքննության իրավունքի արդյունավետ


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

40

իրացումը: Միաժամանակ, Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ, հատուկ

վարույթի իրավակարգավորման առանձնահատկությունների շրջանակ -ներում հավաքի անցկացման մասին լիազոր մարմնի որոշումների ևգործողությունների իրավաչափությունը վիճարկելու վերաբերյալ գործ -երով դատավարական համապատասխան երաշխիքներ նախատեսելով`օրենսդիրն ապահովել է նյութական իրավունքի նորմերի արդյունավետիրացումը: Մինչդեռ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտմամբդատական ակտ կայացնելու հավանականությունը բացառելու համար(օրենսգրքի 152-րդ հոդվածում թվարկված կամ համանման ակնհայտորոշ այլ դեպքերում) օրենսդիրը գործով ըստ էության ակտի բողոքարկ -ման հնարավորություն նախատեսելով լրացուցիչ երաշխիքներ կապահո -վեր հավաքների անցկացման ազատության իրավունքի դատականպաշտ պանության նկատմամբ հանրային առավել բարձր վստահությունապահովելու և ՀՀ Սահմանադրության 44-րդ հոդվածում ամրագրվածսկզբունքների իրացման առավել ամբողջական նախադրյալներ նախա -տե սե լու ուղղությամբ: Նման դիրքորոշումը բխում է նաև օրենսգրքիվերոթվարկյալ հոդվածներում ամրագրված դրույթների իրավականբովանդա կությունից, համաձայն որի` գործն ըստ էության լուծող վարչա -դատական ակտերի բողոքարկելիության կարգ սահմանելիս օրենսդիրնառավել իմպերատիվ է՝ ընթացակարգային իրավունքի նորմերի հնարա -վոր խախտումներով դատական սխալը վերահսկողության կարգովուղղե լու անհրաժեշտության հարցում (օրենսգրքի 152-րդ հոդվածի 2-րդմասի 1-ին պարբերություն): Սակայն նման իրավակարգավորումը հայե -ցա կարգային նոր մոտեցում է պահանջում և լուծելի է միայն օրենս -դրական հետագա համակարգային բարեփոխումների շրջանակներում:

8. Անդրադառնալով հավաքների ազատության դատական պաշտպա -նու թյան իրավունքի միջազգային իրավական չափանիշներին ու եվրոպա -կան պետությունների օրենսդրական կարգավորումների պրակտիկային`Սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարում նախ կարևորելԵԽ Նախարարների կոմիտեի թիվ Rec (2004) 20 հանձնարարականումարտահայտված կողմնորոշիչ այն սկզբունքը, համաձայն որի` «Վարչա -կան ակտի նկատմամբ դատական վերահսկողություն իրականացնողդատարանի ակտը, առնվազն կարևոր գործերով, պետք է ենթակա լինիբողոքարկման ավելի բարձր ատյան, եթե գործն ուղղակիորեն չի ուղարկ -վում ավելի բարձր ատյան ներպետական օրենսդրության համաձայն»:

Իսկ վերոհիշյալ հանձնարարականի բացատրական հուշագրում,մասնա վորապես, նշված է, որ. «...ներպետական օրենսդրությունը պետքէ սահմանի բողոքարկման պայմանները և բողոքարկման մարմնի իրա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

41

վա զորությունը, որոնք պետք է համապատասխանեն Մարդու իրա վունք -ների եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի պահանջներին։ Վար չա -կան վարույթում վերադաս դատական ատյանի ներգրավումն էականնշանակություն ունի վարչական նախադեպային իրավունքի հետևողա -կանությունն ապահովելու հարցում»:

Խաղաղ հավաքների ազատության և դրա արդյունավետ իրացման ուդատական պաշտպանության վերաբերյալ Վենետիկի հանձնաժողովի 83-րդ լիագումար նիստում (Վենետիկ, 4 հունիսի 2010թ.) ընդունվածուղեցույցի համաձայն` «...արդյունավետ միջոցի իրավունքը ներառում էհավաքների արգելման կամ սահմանափակումների էության վիճարկմանիրավունքը: Վարչական վերահսկողության սկզբնական հնարավորու -թյունը կարող է ինչպես նվազեցնել դատարանների բեռը, այնպես էլօժանդակել հանրության և պետական մարմինների միջև ավելի կառու -ցողական հարաբերությունների ձևավորմանը: Այնուամենայնիվ, եթեայդպիսի վերահսկողությունը չի բավարարում դիմումատուին, ապապետք է առկա լինի անկախ դատարանում բողոքարկման մեխանիզմ:Բողոքարկումը պետք է տեղի ունենա արագ և ժամանակին, որպեսզիհանրային մարմինների որոշման նկատմամբ դատական վերահսկողու -թ յունն իրականացվի առանց դիմումատուի իրավունքներին վնասպատճառելու: Հետևաբար, վերջնական որոշումը կամ դատական կարգա -դրությունը պետք է կայացվի մինչև հավաքի՝ ծանուցման մեջ նշվածամսաթիվը»:

ԵԱՀԿ Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրա -վունքների գրասենյակի՝ ԵԱՀԿ որոշ անդամ պետություններում խաղաղհավաքների ազատության մոնիտորինգի վերաբերյալ զեկույցում (մայիս2013թ. – հուլիս 2014թ.) հավաքների ազատության իրավունքի արդյու -նավետ պաշտպանության շրջանակներում կարևորված է հատկապեսայն, որ` «...կարգավորման գործընթացը պետք է նախատեսի կարգա -վորող մարմնի որոշման բողոքարկման կամ անկախ դատարանում այդորոշումն այլ կերպ վիճարկելու հնարավորություն: Բողոքները և վիճար -կման այլ հայցերը պետք է քննվեն արագ և ժամանակին՝ հնարավորու -թյուն տալով այդպիսի մարմինների որոշումների նկատմամբ վերա -հսկողու թյունն իրականացնել առանց դիմումատուի իրավունքներինվնաս հասցնելու»:

Եվրոպական պետությունների օրենսդրական կարգավորումներիպրակ տիկան վկայում է, որ հավաքների ազատության իրավունքի դատա -կան պաշտպանությունն իրացվում է տարբեր ընթացակարգերով` պայ -մանա վորված նաև արդարադատության իրականացման համակարգայինառանձնահատկություններով:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

42

պրակտիկան վկայում է, որ, ելնելով Մարդու իրավունքների և հիմնարարազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիայիդրույթների՝ իր կողմից բազմիցս արված մեկնաբանություններից, արդա -րա դատության իրականացման ընդհանուր կանոնների շրջանակներումդատարանը Պայմանավորվող պետություններին չի պարտադրում ստեղ -ծել վերաքննիչ կամ վճռաբեկ դատարաններ, սակայն, եթե ստեղծվել են,ապա պետք է ապահովվի, որ շահագրգիռ անձինք այդ դատարաններումևս օգտվեն Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի երաշխիքներից (ինչպես, օրինակ՝(Platakou v. Greece) 2001թ. հունվարի 11-ի գործով (38-րդ կետ):

ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր որոշումներում բազմիցս անդրա -դարձել է արդարադատության մատչելիության և արդյունավետությանխնդիրներին` առաջնորդվելով ՀՀ Սահմանադրության (2005թ. փոփոխու -թյուն ներով) 1-ին, 3, 14, 18, 19-րդ և այլ հոդվածներով, Մարդու իրավունք -ների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրո -պա կան կոնվենցիայի և միջազգային իրավական այլ փաստաթղթերումամրագրված հիմնադրույթներով (մասնավորապես` ՍԴՈ-652, ՍԴՈ-665,ՍԴՈ-673, ՍԴՈ-690, ՍԴՈ-719, ՍԴՈ-758, ՍԴՈ-765, ՍԴՈ-780, ՍԴՈ-873,ՍԴՈ-936, ՍԴՈ-1037, ՍԴՈ-1127): Հիշյալ որոշումներով անդրադառնալովնաև դատական բողոքարկման ինստիտուտի արդյունավետ կիրառմանօրենսդրական ապահովման, այդ թվում՝ վարչական արդարադատությանբնագավառում, անհրաժեշտությանը` խնդիրը դիտարկելով ինչպես սահ -մանադրական կարգի սկզբունքներին, արդարադատության նպատակ -ներին, այնպես էլ ՀՀ ստանձնած միջազգային իրավական պարտավորու -թ յուններին դրա համապատասխանությունը գնահատելու և ապահովելուտեսանկյունից, Սահմանադրական դատարանն արտահայտել է, մասնա -վորապես, հետևյալ իրավական դիրքորոշումները.

ա) «Բողոքարկման ինստիտուտի ողջ տրամաբանությունը` ընդհան -րա պես, և արդարադատության համակարգի ներսում` մասնավորապես,հանգում է նրան, որ մի օղակի ապօրինի վարքագծի վիճարկումը հաս -ցեա գրված լինի բացառապես վերադաս ատյանին: Այս տրամաբանու -թյամբ է կառուցված ՀՀ արդարադատական համակարգի ներսում բողո -քարկ ման ողջ մեխանիզմը» (ՍԴՈ-719),

բ) « ... սահմանադրորեն նախատեսված է խախտված իրավունքների ուազատությունների դատական պաշտպանության (դրա արդյունավետութ -յան) երաշխավորման առանձնահատուկ այնպիսի ինստիտուտ, ինչ -պիսին վերադաս դատարանի կողմից դատական ակտի վերանայման՝անձի իրավունքն է (դատական բողոքարկումը (ՀՀ Սահմ. 20-րդ հոդվածի3-րդ մաս)։ Վերջինս նաև անձի իրավունքների դատական պաշտպա -նության և արդար դատաքննության իրականացման խնդրում պետությանառաջնային պարտականություն է՝ որոշակի ընթացակարգի, այդ թվում՝


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

43

դատական հնարավոր սխալների ուղղման միջոցով արդարադատությաննպատակների իրագործումը» (ՍԴՈ-936),

գ) «... դատական բողոքարկման ինստիտուտի կարգավորման և գործա -դրման հիմքում պետք է իրացվեն հետևյալ առաջնահերթ իրավա պայման -ները, մասնավորապես.

- անձի հիմնական իրավունքներն ու ազատությունները՝ որպես բար -ձրա գույն արժեք, դատարանների կողմից ենթակա են անվերապահպաշտ պանության կոնկրետ գործի ինչպես ըստ էության քննության,այնպես էլ հնարավոր հետագա վերաքննության շրջանակներում,

- դատական բողոքարկումը, որպես դատական պաշտպանությանեղանակ, պետք է արդյունավետ միջոց ծառայի վերականգնելու անձիխախտված իրավունքներն ու ազատությունները՝ պահպանելով արդա -րա դատության իրականացման սահմանադրական սկզբունքները (մաս -նա վորապես՝ ՀՀ Սահմ. 18, 19-րդ հոդվածներ),

- դատական բողոքարկման ինստիտուտը, առանց բացառության,պետք է միջոց հանդիսանա հավասարության պայմաններում, օբյեկտիվ,բազմակողմանի, արդար և հրապարակային դատաքննության արդյուն -քում, ողջամիտ ժամկետներում բացահայտելու և շտկելու դատականբոլոր այն սխալները, որոնք թույլ են տրվել ինչպես նյութական, այնպեսէլ դատավարական իրավունքի նորմերի խախտման արդյունքում,հետևա բար հանգեցրել են դատական գործի սխալ լուծմանը,

- դատական ակտերի վերանայումը (վերաքննիչ կամ վճռաբեկ բողոքիհիման վրա) որպես արդարադատական գործառույթ կարող է ծառայելվերոհիշյալ սահմանադրաիրավական խնդիրների իրագործմանը, եթեիրականացվի անկախ և անկողմնակալ դատարանի կողմից» (ՍԴՈ-936),

դ) «Դատական ակտերի բողոքարկման ինստիտուտի նպատակը ոչմիայն ներկայացված պահանջի մերժման կամ բավարարման իրավաչա -փու թյան ստուգումն է։ Այս ինստիտուտն այն հիմնական և էական իրա -վական երաշխիքն է, որի միջոցով ապահովվում է ստորադաս դա տա -րանի կողմից արդար դատաքննության իրավունքի հիմնական բաղադրա -տարրերի, մասնավորապես, ՀՀ Սահմանադրության 19-րդ հոդվածի 1-ինմասով և Եվրոպական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախա -տեսված դատավարական երաշխիքների պահպանումը։ Բոլոր այնդեպքերում, երբ առաջին ատյանի դատարանը չի պահպանել հիշյալ դատավարական երաշխիքները, քաղաքացին չունենալով վերաքննությանիրավունք, ըստ էության զրկվում է իր գործի արդար դատաքննությանիրավունքն արդյունավետորեն իրացնելու հնարավորությունից և արդարդատաքննության իրավունքի խախտման դեմ պաշտպանության արդյու -նա վետ միջոցից» (ՍԴՈ-1037):

Վերոնշյալ իրավական դիրքորոշումները նույնպես վերաբերում են


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

44

բողոքարկման ինստիտուտի գործողության ընդհանուր կանոններին:Միաժամանակ, Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ դրանքօրենսդրի կողմից պետք է հաշվի առնվեն դատավարական իրավունքինորմերի խախտման հիմքով վարչական դատարանի` գործն ըստ էությանլուծող որոշման հնարավոր բողոքարկման ընթացակարգերի ամրագրմանշրջանակներում` հաշվի առնելով սույն որոշման 7-րդ կետում Սահմանա -դրական դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորոշումը:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխու -թյուն ներով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահ -մանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետությանօրենքի 63, 64 և 69-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետությանսահ մանա դրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարությանօրենսգրքի 205-րդ հոդվածի 2-րդ մասը համապատասխանում է Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրությանը՝ սույն որոշման մեջՍահմանադրական դատարանի արտահայտած իրավական դիրքորո -շում ների շրջանակներում։

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի 2-րդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ էմտնում հրապարակման պահից:




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

45



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՀԱՅԿ ՄԱՇՈՒՐՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 176-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ՝

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ

Քաղ. Երեւան 18 հոկտեմբերի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով.

Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի, Ֆ.Թոխյանի, Ա. Թունյանի (զեկուցող), Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիս -յանի, Հ. Նազարյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` դիմող Հայկ Մաշուրյանի ներկայացուցիչներ Ա. Զեյնալյանի, Ռ.

Ռեւազյանի,գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժո -

ղովի պաշտոնական ներկայացուցիչներ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատա -կազմի իրավաբանական վարչության պետ Հ. Սարգսյանի եւ իրավա -բանական վարչության իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավոր մաս -նա գետ Վ. Դանիելյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդհոդվածի առաջին մասի 6-րդ կետի, «Սահմանադրական դատարանիմասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 եւ 69-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Հայկ Մաշուրյանի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

46

դիմումի հիման վրա՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 176-րդհոդվածի 2-րդ մասի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա դրու -թյանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Հայկ Մաշուրյանի՝ 20.06.2016թ. ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող եւպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով ՀՀվարչական դատավարության օրենսգիրքը եւ գործում առկա մյուսփաստա թղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրականդատա րանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը (ՀՕ-139-Ն) (այսուհետ՝oրենսգիրք) ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է 2013 թվականիդեկտեմբերի 5-ին, ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրվել` 2013 թվականիդեկտեմբերի 28-ին եւ ուժի մեջ է մտել 2014 թվականի հունվարի 7-ից:

Օրենսգրքի՝ սույն գործով վիճարկվող 176-րդ հոդվածի 2-րդ մասըսահմանում է.

«Հոդված 176. Գործի նոր քննության կարգը...2. Գործի նոր քննության ժամանակ չեն կարող փոխվել հայցի հիմքը,

առարկան կամ հայցային պահանջների չափը, չի կարող ներկայացվելհակընդդեմ հայց»։

Օրենսգրքի վերոհիշյալ հոդվածը փոփոխության եւ լրացման չի ենթար -կվել:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում էհետեւյալին. ՀՀ ոստիկանության Երեւան քաղաքի վարչության Կենտրո -նա կան բաժինը 12.09.2013թ. հայցադիմում է ներկայացրել ՀՀ վարչականդատարան` խնդրելով վարչական պատասխանատվության ենթարկելդիմողին` ոստիկանության ծառայողի օրինական պահանջները չկատա -րելու համար: Վարչական դատարանը 07.10.2013թ. որոշմամբ հայցա -դիմումն ընդունել է վարույթ:

Վարչական դատարանը 08.10.2014թ. որոշմամբ ՀՀ ոստիկանությանհայցն ընդդեմ դիմողի` վերջինիս վարչական պատասխանատվությանենթարկելու մասին, բավարարել է, եւ դիմողը Վարչական իրավա -խախտում ների վերաբերյալ ՀՀ օրենսգրքի 182-րդ հոդվածի հիմքովենթարկվել է վարչական պատասխանատվության`50.000 (հիսուն հազար)դրամի չափով: Նշված որոշումը դիմողի կողմից բողոքարկվել է ՀՀվարչական վերաքննիչ դատարան, որն իր` 25.02.2015թ. որոշմամբբավարարել է վերաքննիչ բողոքը, բեկանել է ՀՀ վարչական դատարանի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

47

08.10.2014թ. որոշումը եւ թիվ ՎԴ/8125/05/13 վարչական գործն ուղարկելէ ՀՀ վարչական դատարան`լրիվ ծավալով նոր քննության:

Դիմողի կողմից 12.06.2015 թվականին ներկայացված հակընդդեմհայցի ընդունումը ՀՀ վարչական դատարանի 16.06.2015թ. որոշմամբմերժվել է՝ պատճառաբանությամբ, որ «ՀՀ վարչական դատավարությանօրենսգրքի 176-րդ հոդվածը, սահմանելով գործի նոր քննության կարգը,բացառում է գործի նոր քննության ժամանակ հակընդդեմ հայց ներկայաց -նելու հնարավորությունը»: Միեւնույն ժամանակ, դատարանը նշել է, որհակընդդեմ հայցադիմումում ներկայացված հիմքերի ու հիմնա վորում -ների շրջանակներում շահագրգիռ անձն իր իրավունքներն ու օրինականշահերը կարող է պաշտպանել առանձին հայցի ներկայացման միջոցով:

Դիմողը վերաքննիչ բողոք է ներկայացրել ՀՀ վարչական վերաքննիչդատարան, որն իր` 07.08.2015թ. որոշմամբ մերժել է վերաքննիչ բողոքըեւ ՀՀ վարչական դատարանի «Հակընդդեմ հայցադիմումի ընդունումըմերժելու մասին» որոշումը թողել է անփոփոխ:

Դիմողը 11.09.2015 թվականին ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանիթիվ ՎԴ/8125/05/13 գործով «Վերաքննիչ բողոքը մերժելու մասին» որոշմանդեմ բողոք է ներկայացրել ՀՀ վճռաբեկ դատարան, որն էլ 02.12.2015թ.կայացրել է որոշում` «Վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը մերժելումասին»:

3. Դիմողը գտնում է, որ ՀՀ Սահմանադրությունը Հայաստանի իրավա -զորության ներքո գտնվող անձանց, ի թիվս այլոց, երաշխավորում էդատական պաշտպանության, իրավահավասարության, խտրականութ -յունից զերծ լինելու իրավունքներ: Վկայակոչելով ՀՀ սահմանադրականդատարանի մի շարք որոշումներ` դիմողը նշում է, որ Սահմանադրականդատարանը դատական պաշտպանության իրավունքի անհրաժեշտբաղադրատարրեր է համարել արդարադատության մատչելիությունը,ինչպես նաեւ արդար եւ արդյունավետ դատաքննության իրավունքներիերաշխավորումը:

ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածը, ինչպես նաեւ Մարդուիրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանությանմասին եվրոպական կոնվենցիայի (այսուհետ` Կոնվենցիա) 6-րդ հոդ -վածը սահմանում են անձի դատական պաշտպանության իրավունքիարդյունավետության ապահովման երաշխիքներն ու չափորոշիչները:Վերջիններս իրենց ամբողջության մեջ կոչված են ապահովելու անձիխախտված իրավունքների լիարժեք ու ամբողջական վերականգնումը:

Դիմողը նշում է, որ Եվրոպական դատարանն իր որոշումներում բազ -միցս նշել է, որ Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի առաջին մասը երաշխա -վորում է անձի քաղաքացիական իրավունքներին ու


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

48

պարտականութ յուներին առնչվող հայցով դատարան դիմելու իրավունքը:Այդ դրույթը մարմնավորում է դատարան դիմելու, այն է` «քաղաքա -ցիական գործով դատարանում հայց հարուցելու» իրավունքը:

Դիմողը վկայակոչում է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածի 1-ին մասը, համաձայն որի` յուրաքանչյուր ֆիզիկական կամիրավաբանական անձ նույն օրենսգրքով սահմանված կարգով իրավունքունի դիմելու վարչական դատարան, եթե համարում է, որ պետական կամտեղական ինքնակառավարման մարմինների կամ դրանց պաշտոնատարանձանց վարչական ակտերով, գործողություններով կամ անգործությամբխախտվել են կամ կարող են խախտվել նրա`ՀՀ Սահմանադրությամբ,միջազգային պայմանագրերով, օրենքներով եւ այլ իրավական ակտերովամրա գրված իրավունքները եւ ազատությունները, նրա վրա ոչ իրավա -չափորեն դրվել է որեւէ պարտականություն կամ նա վարչական կարգովոչ իրավաչափորեն ենթարկվել է վարչական պատասխանատվության:

Վերոգրյալի հիման վրա դիմողը եզրահանգում է, որ ՀՀ վարչականդատարանը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 176-րդ հոդվածի2-րդ մասը կիրառելով` սահմանափակել է դիմողի` հակընդդեմ հայցովդատարան դիմելու իրավունքը: ՀՀ վարչական դատավարության օրենս -գրքի 176-րդ հոդվածի 2-րդ մասը որեւէ տարբերակում չի նախատեսում,սակայն, ըստ դիմողի` պետք է ընդունել, որ կարող են լինել էականորենտարբեր իրավիճակներ: Մասնավորապես, սույն գործի շրջանակներումդիմողն ընդհանրապես հնարավորություն չի ունեցել իր դեմ հարուցվածհայցի վերաբերյալ ներկայացնել հակընդդեմ հայց: Իր նկատմամբ հարուց -ված գործի վերաբերյալ տեղեկացել է միայն Վարչական դատարանիվերջնական դատական ակտն ստանալուց հետո: Խնդիրն այլ կլիներ, եթեդիմողը տեղեկացված լիներ, որ իր դեմ հայց է հարուցված, եւ նաօբյեկտիվորեն հնարավորություն ունենար հանդես գալու հակընդդեմհայցով: Սակայն էապես տարբեր իրավիճակներում գտնվող հանգամանք -ներում օրենսդիրը սահմանել է նույն ընթացակարգը:

Դիմողի համոզմամբ, չսահմանելով որեւէ տարբերակում` ՀՀ վարչա -կան դատավարության օրենսգրքի 176-րդ հոդվածի 2-րդ մասը պարու նա -կում է իրավական բաց, որը հակասում է ՀՀ Սահմանադրության 3, 61 եւ63-րդ հոդվածներին:

Բացի դրանից, ըստ դիմողի` ՀՀ վարչական դատավարության օրենս -գրքի վիճարկվող ընթացակարգային նորմերը խոչընդոտում են մարդու`ընդհանրապես, եւ դիմողի՝ մասնավորապես, «դատարանի մատչելիու -թյան իրավունքի» իրացմանը, ինչը խախտում է սահմանադրական իրա -վունքի հիմնարար սկզբունքներից՝ «իրավունքի ընթացակարգային նորմըչի կարող նյութական նորմի ամբողջական ու լիարժեք իրացման խոչըն -դոտ հանդիսանալ» սկզբունքը:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

49

4. Պատասխանող կողմը, վկայակոչելով Մարդու իրավունքների եւհիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպականկոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված դրույթները, ինչ -պես նաեւ Եվրոպական դատարանի կողմից արտահայտված դիրքո -րոշումները արդար դատաքննության բաղադրատարր համարվող դատա -րանի մատչելիության վերաբերյալ (Սիալկովսկան ընդդեմ Լեհաստանի(Sialkowska v. Poland) 2007թ. մարտի 22-ի վճիռ), եզրահանգում է, որ հիշյալիրավական սկզբունքի խախտում կարող է առկա լինել, երբ դատարանիմատչելիության իրավունքը սահմանափակվի այնչափ, որ սահմանա -փակվի անձի դատական պաշտպանությունից գործնականում օգտվելուիրավունքը:

Անդրադառնալով ՀՀ սահմանադրական դատարանի` 2016 թվականիհունիսի 23-ի ՍԴՈ-1289 որոշմամբ արտահայտած իրավական դիրքորո -շում ներին` պատասխանողը նշում է, որ հակընդդեմ հայցը` հանդիսա -նա լով պատասխանողի շահերի պաշտպանության դատավարականմիջոց, նպատակ ունի նպաստել արդյունավետ դատական պաշտպանու -թյան` նրա իրավունքի իրացմանը եւ ապահովել արդար դատաքննությանիրավունքի բաղադրատարրը հանդիսացող ողջամիտ ժամկետում գործիքննության` անձի իրավունքի իրականացումը: Սա նշանակում է, որ ՀՀսահմանադրական դատարանը վարչական դատավարությունում հակ -ընդ դեմ հայցի ինստիտուտի սահմանադրաիրավական բովանդակությանբաղկացուցիչ է համարում հակընդդեմ հայցն սկզբնական հայցի հետհամատեղ քննելու արդյունավետ կառուցակարգի սահմանումը, որովլիարժեք կերաշխավորվի արդյունավետ դատական պաշտպանությանիրավունքի իրացումը:

Իրավական որոշակիության կապակցությամբ պատասխանողն ան -դրա դարձ կատարելով Եվրոպական դատարանի, ինչպես նաեւ ՀՀ սահ -մանադրական դատարանի կողմից արտահայտված իրավական դիր -քո րո շումներին, նշում է, որ «(...) որեւէ իրավական նորմ չի կարող համար -վել «օրենք», եթե այն չի համապատասխանում իրավական որոշա կիու -թյան (res judicata) սկզբունքին, այսինքն՝ ձեւակերպված չէ բավարարաստիճանի հստակությամբ, որը թույլ տա քաղաքացուն դրա հետ համա -տեղելու իր վարքագիծը»:

Պատասխանողի կարծիքով` օրենսգրքի 176-րդ հոդվածի 2-րդ մասըհակընդդեմ հայցի ներկայացման համար հստակ ժամկետային սահմա -նա փակում (արգելք) է պարունակում վարչական դատավարությանորոշակի փուլում, ինչն իրավաչափ լուծում է:

Ելնելով վերոգրյալից՝ պատասխանողը գտնում է, որ այդ մասով խնդրոառարկա դրույթն ամբողջությամբ համապատասխանում է ՀՀ Սահմա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

50

նադրությանը, մասնավորապես՝ իրավական օրենքին ներկայացվող իրա -վա կան որոշակիության, օրենքում օգտագործվող ձեւակերպումների հս -տա կության, բավարար մատչելիության, համապատասխան սու բյեկտ- ների կողմից իրենց վարքագիծն օրենքի կարգադրագրերի պահանջներինհամապատասխանեցնելու գործնական, ռեալ հնարավորության եւ օրեն -քի պահանջներին չհետեւելու դեպքում հնարավոր բացասական իրա -վական հետեւանքների առաջացման կանխատեսելիության պահանջ -ներին: Խնդիրն այն է, որ հասարակական հարաբերությունները խիստբազմազան են եւ որեւէ իրավական ձեւակերպմամբ օբյեկտիվորեն հնա -րա վոր չէ օրենքներում ապահովել բոլոր դեպքերի համար լուծումներ:

Սակայն, պատասխանողի կարծիքով, կոնկրետ դեպքում` հանգա -մանք ների որոշակի զուգորդմամբ, անձն օբյեկտիվորեն զրկվել է հակ ընդ -դեմ հայց ներկայացնելու իրավունքից, ինչը չի բխում ոչ միայն օրենսգրքի176-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված իրավակարգա վորման նպա -տա կից, այլեւ ՀՀ սահմանադրական դատարանի՝ 2016 թվականի հունիսի23-ի ՍԴՈ-1289 որոշմամբ արտահայտած իրավական դիրքորոշումներիտրամաբանությունից:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ պատասխանող կողմը գտնում է, որ ՀՀվարչական դատավարության օրենսգրքի 176-րդ հոդվածի 2-րդ մասովսահմանված դրույթն այնքանով, որքանով չի ապահովում իրենից անկախպատճառներով հակընդդեմ հայց չներկայացրած անձի կողմից գործի նորքննության ժամանակ հակընդդեմ հայց ներկայացնելու հնարավորու թ -յունը, չի համապատասխանում ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին:

5. Սույն գործով վիճարկվող իրավադրույթի՝ ՀՀ Սահմանադրությանըհամապատասխանության հարցը որոշելու նպատակով ՀՀ սահմանա -դրա կան դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ հետեւյալհիմնախնդիրներին.

- արդյո՞ք վերադաս դատարանի կողմից բողոքի բավարարմանհետեւանքով գործը լրիվ ծավալով նոր քննության ուղարկելու դեպքումհակընդդեմ հայց ներկայացնելու արգելքը չի սահմանափակում անձի՝ ՀՀՍահմանադրությամբ եւ միջազգային իրավական ակտերով երաշխա -վոր ված` արդյունավետ դատական պաշտպանության, ինչպես նաեւ ար -դար դատաքննության իրավունքի բաղադրատարր հանդիսացող ողջա -միտ ժամկետում գործի քննության իրականացման հնարավորությունը,

- արդյո՞ք վիճարկվող դրույթը չի հակասում ՀՀ Սահմանադրությամբեւ Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով նախատեսվածարդարացի դատաքննության սկզբունքներից մեկի` կողմերի ելակետայինպայմանների հավասարության սկզբունքին,

- արդյո՞ք ինքնուրույն հայցադիմում հարուցելու հնարավորության


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

51

պայմաններում վիճարկվող դրույթում առկա է իրավական բաց՝ հաշվիառնելով նաեւ վերջինիս վերաբերյալ ՀՀ սահմանադրական դատարանիորոշումներում արտահայտված իրավական դիրքորոշումները:

6. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը սահմանել է մի շարքպայմաններ, որոնց առկայության պարագայում հնարավոր է դառնումհակընդդեմ հայցադիմումի ընդունումը քննության: Դրանք են ՀՀ վարչա -կան դատավարության օրենսգրքի 87-րդ հոդվածի 2-րդ մասով նախա -տես ված պայմանները, այն է՝

1) հակընդդեմ հայցի պահանջն ուղղված է սկզբնական պահանջիհաշվանցմանը, կամ

2) հակընդդեմ հայցի բավարարումը լրիվ կամ մասամբ բացառում էսկզբնական հայցի բավարարումը, կամ

3) հակընդդեմ եւ սկզբնական հայցերի միջեւ առկա է փոխադարձ կապ,եւ դրանց համատեղ քննությունը կարող է ապահովել վեճի առավել արագեւ ճիշտ լուծում։

Բացի դրանից, ըստ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի`հակընդ դեմ հայց չի կարող ներկայացվել վիճարկման եւ պարտա վորե -ցման հայցերով, ինչպես նաեւ օրենսգրքի 26-րդ եւ 28-րդ գլուխներովնախատեսված գործերով։

Դիտարկելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքով նախատես -ված հակընդդեմ հայցի ինստիտուտի՝ անձի՝ դատական պաշտպանու -թյան իրավունքի արդյունավետ իրագործման տեսանկյունից` ՀՀ սահ -մանադրական դատարանը վերահաստատում է իր` ՍԴՈ-1289 որոշմամբարտահայտած իրավական դիրքորոշումները: Մասնավորապես՝ Սահ -մանադրական դատարանը շեշտել է, որ`

- «սահմանադրական իրավունքների պաշտպանության առումովհակընդդեմ հայցի ինստիտուտն իմաստազրկվում է, եթե անհրաժեշտ ուբավարար դատավարական ընթացակարգեր նախատեսված չեն այնսկզբնական հայցի հետ համատեղ քննելու համար»,

-«հակընդդեմ հայցը` հանդիսանալով պատասխանողի շահերի պաշտ -պանության դատավարական միջոց, նպատակ ունի նպաստել արդյունա -վետ դատական պաշտպանության` նրա իրավունքի իրացմանը եւ ապա -հովել արդար դատաքննության իրավունքի բաղադրատարրը հանդիսա -ցող ողջամիտ ժամկետում գործի քննության` անձի իրավունքի իրա կա -նա ցումը»:

Վերոգրյալից ելնելով` ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանա -գրում է, որ թեեւ հակընդդեմ հայց ներկայացնելու հնարավորությանսահմանափակումներն ընդհանուր առմամբ չեն խոչընդոտում անձիդատա կան պաշտպանության հնարավորությունը, քանի որ ցանկացած


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

52

պարագայում նա իրավասու է վարչական դատավարության օրենսգրքովսահմանված կարգով ինքնուրույն հայց ներկայացնել դատարան, այնու -ամենայնիվ, նման սահմանափակումները կոնկրետ իրավահարաբերու -թ յան շրջանակներում համաչափության սկզբունքին չհամապա տաս -խանե լու պարագայում կարող են համահունչ չլինել ՀՀ Սահմանա -դրության 61-րդ հոդվածով նախատեսված արդյունավետ դատականպաշտպանության իրավունքի սահմանադրաիրավական բովանդակու -թյանը, ինչպես նաեւ ՀՀ Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասիպահանջներին, որոնց համաձայն` յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ եւանաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային եւողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք:

7. ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ վերադասդատարանի կողմից ստորադաս դատարանի` գործն ըստ էության լուծողդատական ակտը բեկանելուց եւ գործը նոր քննության ուղարկելուց հետոհակընդդեմ հայցադիմում ներկայացնելու օրենսդրական արգելքնանհրա ժեշտ է դիտարկել գործի նոր քննության ինստիտուտի ողջհամատեքստում:

Համաձայն ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 24-րդ գլխիիրավակարգավորումների` գործի նոր քննությունը վարչական կամվերա քննիչ դատարանում իրականացվում է համապատասխանաբարվարչական կամ վերաքննիչ դատարանում գործերի քննության համար ՀՀվարչական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կանոններով:Միաժամանակ, օրենսդիրը, ելնելով գործի նոր քննության առանձնա -հատկու թյուններից, նախատեսել է մի շարք բացառություններ.

նախ` ստորադաս դատարանում գործի քննություն իրականացրածդատավորը չի կարող մասնակցել տվյալ գործի նոր քննությանը /հոդվ.175/,

երկրորդ` գործի նոր քննության ժամանակ չեն կարող փոխվել հայցիհիմքը, առարկան կամ հայցային պահանջների չափը /հոդվ. 176/,

երրորդ` գործի նոր քննության ժամանակ չի կարող ներկայացվելհակընդդեմ հայց /հոդվ. 176/,

չորրորդ` ստորադաս դատարանում գործի նոր քննությունն իրակա -նացվում է վերադաս դատարանի որոշման հիման վրա` վերադասդատարանի սահմանած ծավալով /հոդվ. 177/,

հինգերորդ` գործի նոր քննության ժամանակ կողմերը չեն կարողներկայաց նել նոր ապացույցներ, բացառությամբ, երբ դատարանըմատնա նշում է ապացուցման ենթակա նոր փաստ եւ պահանջում էներկայացնել դրա հետ կապված նոր ապացույցներ, ինչպես նաեւ լսում էմյուս կողմի առարկությունները բեկանման հիմք հանդիսացած փաստերի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

53

վերաբերյալ /հոդվ. 177/:Վերոնշյալ առանձնահատկությունների առկայությունը պայմանա -

վորված է այն հանգամանքով, որ վերադաս դատարանի կողմից բողոքըբավարարվելու արդյունքում գործի նոր քննության փուլն ուղղված էդատական սխալի հիմքով (նյութական իրավունքի նորմերի խախտումըկամ սխալ կիրառումը կամ դատավարական իրավունքի նորմերի խախ -տումը կամ սխալ կիրառումը) վեճն ըստ էության լուծող դատական ակտիվերանայմանը: Այսինքն` բողոքի բավարարման հետեւանքով գործի նորքննությունը նպատակ ունի ուղղել արդեն իսկ կայացված դատականակտի հետ կապված նյութաիրավական եւ/կամ դատավարական թերու -թ յունները:

Բացի դրանից, հայցի հիմքի, առարկայի, հայցային պահանջիչափի փոփոխման, հակընդդեմ հայց հարուցելու, որոշակի բացառութ յուն -ներով նոր ապացույցներ ներկայացնելու արգելքն ուղղված է անձի՝ իրգործի ողջամիտ ժամկետում քննության սահմանադրական իրավունքիապահովմանը: Այն դեպքերում, երբ վերադաս դատարանն իրացնելով իրլիազորությունը` ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն բեկանելով դատա -կան ակտը, բեկանված մասով գործն ուղարկում է համապատասխանդատարան՝ նոր քննության, եւ սահմանում նոր քննության ծավալը, իսկչբեկանված մասով դատական ակտը թողնում է անփոփոխ, վերոնշյալսահմանափակումները դառնում են անհրաժեշտ եւ արդյունավետ:

Հարկ է նշել, որ գործի նոր քննության շրջանակներում հակընդդեմհայց հարուցելու արգելքը փոխկապակցվում է հայցվորի կողմից հայցիհիմքի, առարկայի կամ հայցային պահանջների չափը փոփոխելուհնարավորության բացակայության հետ: Օրենսդրի կողմից այսպիսիսահմանափակումներ նախատեսելն ընդհանուր առմամբ հետապնդումէ իրավաչափ նպատակ, այն է` ապահովել ողջամիտ հավասարա կշռու -թ յուն դատավարության ընթացքում կողմերի ունեցած հնարավորու թ -յունների միջեւ:

8. Այսուհանդերձ, ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է,որ այլ է խնդիրը, երբ դատական ակտը բեկանվում է նիստի ժամանակիեւ վայրի մասին պատասխանողի՝ պատշաճ ծանուցված չլինելու արդյուն -քում դատավարությանը չմասնակցելու պատճառով, ինչի հետեւանքովնա փաստացի զրկված է լինում արդյունավետ դատական պաշտպա նու -թ յան իր իրավունքների իրականացման, այդ թվում՝ հակընդդեմ հայցա -դիմում ներկայացնելու հնարավորություններից:

Ըստ գործի նյութերի` ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանը, բեկա նե -լով Վարչական դատարանի որոշումը եւ գործն ուղարկելով ամբողջծավալով նոր քննության, կիրառել է ՀՀ վարչական դատավարության


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

54

օրենսգրքի 152-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, որը դատական ակտի անվերա -պահ բեկանման հիմք է:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, կոնկրետ վերահսկողության շրջա -նակ ներում չանդրադառնալով բեկանման հիմքերի կիրառման իրավա -չափու թյան հարցերին, գտնում է, որ տվյալ պարագայում գործի նորքննության կարեւորագույն նպատակներից է հնարավորություն ընձեռելպատասխանողին մասնակցելու դատավարությանը՝ անհրաժեշտությանդեպքում օգտագործելով օրենքով նախատեսված դատավարական պաշտ -պա նության միջոցները, այդ թվում՝ հակընդդեմ հայցադիմում ներկա -յացնելը: Դրանով իսկ ապահովվում է նաեւ ՀՀ վարչական դատա -վա րության օրենսգրքի 6-րդ հոդվածով նախատեսված` կողմերի իրավա -հավասարության սկզբունքը, համաձայն որի` յուրաքանչյուր կողմինպետք է ընձեռել քննվող գործի վերաբերյալ իր դիրքորոշումը ներկայա -ցնելու լիարժեք հնարավորություն։

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը, անդրադառնալովդատավարության ընթացքում կողմերի իրավահավասարության սկզբուն -քին, Նիկողոսյանը եւ Մելքոնյանն ընդդեմ Հայաստանի Հանրա պետութ -յան վճռում վերահաստատել է իր այն իրավական դիրքորոշումը,համա ձայն որի՝ «... դատավարությունում կողմերի իրավահավասարու թ -յան պահանջը, որը արդար դատաքննության հասկացության հատկա -նիշներից մեկն է, ենթադրում է, որ յուրաքանչյուր կողմին պետք էտրամադրվի ողջամիտ հնարավորություն՝ ներկայացնելու իր փաստարկ -ները, ներառյալ ապացույցները, այնպիսի պայմաններում, որոնք նրանմյուս կողմի համեմատ չեն դնում էականորեն անբարենպաստ վիճակում»(Nikoghosyan and Melkonyan v. Armenia, app. no. 11724/04):

Այդ առումով ՀՀ սահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-1289 որոշմանմեջ արտահայտված իրավական այն դիրքորոշումը, համաձայն որի` «…օրենսդրորեն հակընդդեմ հայցի ինստիտուտի իրավակարգավորմանհիմնական խնդիրն է դատավարական անհրաժեշտ ու բավարար երաշ -խիք ներ նախատեսել դրա իրավաչափ իրացումը երաշխավորելուհամար», կիրառելի է նաեւ դատական նիստի ժամանակի եւ վայրի մասինպատասխանողի պատշաճ ծանուցված չլինելու հիմքով դատական ակտըբեկանելուց հետո գործի լրիվ ծավալով նոր քննության պարագայում:

9. Սահմանադրական դատարանը կարեւոր է համարում նաեւ այնհանգամանքը, որ հակընդդեմ հայցի ինստիտուտը հնարավորություն էտալիս մեկ դատավարության ընթացքում մեկ դատական ակտով լուծելկողմերի փոխադարձ պահանջները եւ դատավարական նվազագույնուժերի ու միջոցների կիրառմամբ դատական գործընթացն իրականացնելառավել արդյունավետությամբ:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

55

Այն փաստարկը, որ հակընդդեմ հայցի մերժման դեպքում պատաս խա -նո ղն իրավունք ունի ինքնուրույն հայցադիմում ներկայացնելով իրացնելիր դատական պաշտպանության իրավունքը, չի կարող լիարժեք հիմնա -վոր համարվել պատասխանողի իրավունքների արդյունավետ դատականպաշտպանության տեսանկյունից` հետեւյալ պատճառաբանությամբ.

նախ` ՀՀ դատական օրենսգրքի` «Առաջին ատյանի դատարանում գոր -ծե րի բաշխման կարգը» վերտառությամբ 21.2-րդ հոդվածը կանոնա -կարգում է դատարաններում, այդ թվում` վարչական դատարանումգործերի բաշխման գործընթացը: Ի տարբերություն հակընդդեմ հայցա -դիմումի, պատասխանողի կողմից ինքնուրույն հայցադիմում ներկայաց -վելու դեպքում վերոհիշյալ կանոնակարգումը չի երաշխավորում այդհայցի քննումը վարչական դատարանի նույն նստավայրում,

երկրորդ` ինքնուրույն հայց ներկայացնելու դեպքում ակնհայտորենավելանում են ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 58 եւ 59-րդհոդվածներով նախատեսված դատական ծախսերը,

երրորդ` հակընդդեմ հայցը հիմնական հայցի հետ քննելու արդյունքումկայացվում է մեկ դատական ակտ, ինչն առավել մատչելի եւ արդյունա -վետ է այդ ակտի բողոքարկման, ինչպես նաեւ կատարման տեսանկյուն -ներից:

10. Անդրադառնալով վիճարկվող դրույթում գործի նոր քննությանպարագայում հակընդդեմ հայցադիմում ներկայացնելու որեւէ հնարա -վորու թյան բացակայության խնդրին` ՀՀ սահմանադրական դատարաննանհրաժեշտ է համարում վիճարկվող դրույթը դիտարկել, մի կողմից,հակընդդեմ հայց ներկայացնելու ինստիտուտի, մյուս կողմից` օրենսդրա -կան բացի վերաբերյալ դիմող կողմի հարցադրումների համատեքստում:

2016 թվականի մարտի 10-ի ՍԴՈ-1257 որոշմամբ ՀՀ սահմանա -դրական դատարանը` վերահաստատելով նախորդ մի շարք որոշում -ներում /մասնավորապես` ՍԴՈ-1127, ՍԴՈ-1190 եւ ՍԴՈ-1222/ արդարդատաքննության եւ դատարանի մատչելիության իրավունքների առնչու -թ յամբ իր արտահայտած իրավական դիրքորոշումները, գտել է, որ. «...որեւէ առանձնահատկություն կամ ընթացակարգ չի կարող խոչընդոտելկամ կանխել դատարան դիմելու իրավունքի արդյունավետ իրացմանհնարավորությունը, իմաստազրկել ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխա -վորված դատական պաշտպանության իրավունքը կամ դրա իրացմանարգելք հանդիսանալ»: Շեշտվել է նաեւ, որ «...ընթացակարգային որեւէառանձնահատկություն չի կարող մեկնաբանվել որպես ՀՀ Սահմանա -դրությամբ երաշխավորված դատարանի մատչելիության իրավունքիսահմանափակման հիմնավորում... »:

Օրենսդրական բացի վերաբերյալ ՀՀ սահմանադրական դատարանն


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

56

արտահայտել է սկզբունքային նշանակություն ունեցող մի շարք իրավա -կան դիրքորոշումներ (ՍԴՈ-864, ՍԴՈ-914, ՍԴՈ-933, ՍԴՈ-1143), որոնք,մասնավորապես, հանգում են հետեւյալին.

- «Սահմանադրական դատարանը գործի քննության շրջանակներումանդրադառնում է օրենքի այս կամ այն բացի սահմանադրականությանը,եթե վիճարկվող նորմի բովանդակությամբ պայմանավորված իրավականանորոշությունն իրավակիրառական պրակտիկայում հանգեցնում էտվյալ նորմի այնպիսի մեկնաբանությանն ու կիրառմանը, որը խախտումէ կամ կարող է խախտել կոնկրետ սահմանադրական իրավունք» (ՍԴՈ-864),

- «... օրենսդրական բացը կարող է հանդիսանալ սահմանադրականդատարանի քննության առարկա միայն այն դեպքում, երբ օրենսդրությանմեջ առկա չեն այդ բացը լրացնելու այլ իրավական երաշխիքներ կամօրենս դրության մեջ համապատասխան իրավական երաշխիքներիառկայու թյան պարագայում ձեւավորված է հակասական իրավակիրառա -կան պրակտիկա, կամ երբ առկա օրենսդրական բացը չի ապահովում այսկամ այն իրավունքի իրացման հնարավորությունը» (ՍԴՈ-914),

- «… օրենսդրական բացը չի կարող մեխանիկորեն նույնացվել սոսկայս կամ այն եզրույթի օրենսդրորեն ամրագրված սահմանման բացա -կայության հետ: Օրենսդրական բացն առկա է այն պարագայում, երբիրավակարգավորման լիարժեքություն ապահովող տարրի բացակայու -թ յան կամ այդ տարրի թերի կանոնակարգման հետեւանքով խաթարվումէ օրենսդրորեն կարգավորված իրավահարաբերությունների ամբողջա -կան եւ բնականոն իրագործումը» (ՍԴՈ-1143):

Ամփոփելով վերոշարադրյալը` ՀՀ սահմանադրական դատարաննարձանագրում է, որ վիճարկվող դրույթով նախատեսված սահմանա -փակումը` կապված գործի նոր քննության ժամանակ հակընդդեմ հայցներկայացնելը ցանկացած պարագայում բացառելու հետ, թերի իրավա -կարգավորման արդյունքում ոչ իրավաչափորեն սահմանափակում էարդյունավետ դատական պաշտպանության, ինչպես նաեւ արդարդատա քննության իրավունքի բաղադրատարր հանդիսացող` ողջամիտժամկետում գործի քննության իրավունքը, այն դեպքերում, երբ չիապահովվում իրենից անկախ պատճառներով հակընդդեմ հայցչներկայացրած անձի կողմից գործի նոր քննության ժամանակ հակընդդեմհայց ներկայացնելու եւ այն ամբողջ ծավալով քննության առարկադարձնելու հնարավորություն:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից եւ ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո խու -թ յուն ներով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 102-րդ հոդվածով,


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

57

«Սահմա նա դրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետու -թյան օրենքի 63, 64, 68 եւ 69-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետու -թյան սահմանա դրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության վարչական դատավարությանօրենսգրքի 176-րդ հոդվածի 2-րդ մասը ճանաչել Հայաստանի Հանրա -պետության Սահմանադրության 61 և 63-րդ հոդվածների պահանջներինհակասող եւ անվավեր այն մասով, որով չի ապահովվում իրենից անկախպատճառներով հակընդդեմ հայց չներկայացրած անձի կողմից գործի նորքննության ժամանակ հակընդդեմ հայց ներկայացնելու հնարա վորու -թյուն:

2. «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 69-րդ հոդվածի12-րդ մասի, ինչպես նաեւ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի182-րդ հոդվածի հիման վրա դիմողի նկատմամբ կայացված վերջնականդատական ակտը նոր հանգամանքների հիմքով օրենքով սահմանվածկարգով ենթակա է վերանայման:

3. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է եւ ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից։




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

58



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ԿԱՐԻՆԵ ՏԻՏԱՆՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` «ԲԱԺՆԵՏԻՐԱԿԱՆԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 88-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 5-ՐԴ

ՄԱՍԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ



Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի(զեկուցող), Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` դիմող Կ. Տիտանյանի ներկայացուցիչ Ս. Սիմոնյանի, գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժողովի

պաշտոնական ներկայացուցիչներ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրավաբանական վարչության պետ Հ. Սարգսյանի և նույն վարչությանիրավախորհրդատվական բաժնի գլխավոր մասնագետ Վ. Դանիելյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության(2005թ. փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդհոդվածի առաջին մասի 6-րդ կետի, «Սահմանադրական դատարանիմասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 69-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Կարինե Տիտանյանիդիմումի հիման վրա` «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀօրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ մասի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահ -մանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ»


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

59

գործը: Գործի քննության առիթը 17.06.2016թ. ՀՀ սահմանադրական դատարան

մուտքագրված` Կ. Տիտանյանի դիմումն է:Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող և

պատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով«Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» Հայաստանի Հանրապետու -թ յան օրենքը և գործում առկա մյուս փաստաթղթերը, ՀայաստանիՀանրա պետության սահմանադրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ‹‹Բաժնետիրական ընկերությունների մասին›› ՀՀ օրենքը ՀՀ Ազգայինժողովի կողմից ընդունվել է 25.09.2001 թվականին, ՀՀ Նախագահի կողմիցստորագրվել` 27.10.2001 թվականին և ուժի մեջ է մտել 06.12.2001թվականին: Օրենքի ընդունումից ի վեր` դիմողի կողմից վիճարկվող 88-րդ հոդվածի 5-րդ մասը չի ենթարկվել փոփոխությունների:

‹‹Բաժնետիրական ընկերությունների մասին›› ՀՀ օրենքի 88-րդհոդվածի 5-րդ մասը սահմանում է. ‹‹5. Ժողովն իրավունք ունի ցանկացածժամանակ լուծել միանձնյա գործադիր մարմնի, կոլեգիալ գործադիրմարմնի անդամների, կառավարիչ-կազմակերպության կամ կառավարչիհետ կնքված պայմանագրերը, եթե կանոնադրությամբ այդ հարցիլուծումը վերապահված չէ խորհրդի իրավասությանը››:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում էհետևյալին.

ՀՀ կառավարությանն առընթեր տեղեկատվության և գրահրատարակ -չու թյան վարչության պետի 08.06.1999 թվականի թիվ 28 հրամանովԿարինե Տիտանյանը 07.06.1999 թվականից նշանակվել է «Հասարա -կական կարծիքի ուսումնասիրման կենտրոն» ՓԲԸ-ի (այսուհետ`Ընկերու թյուն) գործադիր տնօրենի պաշտոնակատար:

ՀՀ կառավարության 06.11.2003 թվականի «Հասարակական կարծիքիուսումնասիրման կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերության բաժնե -տոմսերի կառավարման լիազորությունները Հանրային հեռուստառադիո -ընկերության խորհրդին վերապահելու մասին» թիվ 1401-Ն որոշմամբԸնկերության պետական սեփականություն հանդիսացող բաժնետոմսերիկառավարման լիազորությունները վերապահվել են Հանրային հեռուս -տա ռադիոընկերության խորհրդին (այսուհետ` Խորհուրդ):

Խորհրդի 15.01.2004 թվականի թիվ 1-Ա որոշմամբ հաստատվել էԸնկերության կանոնադրությունը (այսուհետ` Կանոնադրություն)` նորխմբագրությամբ։

Կանոնադրության 8.1-րդ կետի համաձայն` Ընկերության բաժնե -տերերի ընդհանուր ժողովն Ընկերության կառավարման բարձրագույն


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

60

մարմինն է: ՀՀ կառավարության 06.11.2003 թվականի «Հասարակականկարծիքի ուսումնասիրման կենտրոն» փակ բաժնետիրական ընկերու թ -յան բաժնետոմսերի կառավարման լիազորությունները Հանրայինհեռուստա ռադիո ընկերության խորհրդին վերապահելու մասին» թիվ1401-Ն որոշմամբ Ընկերության բաժնետերերի ընդհանուր ժողովիիրավասություններն իրականացնում է Խորհուրդը։

Կանոնադրության 8.2-րդ կետի 11-րդ ենթակետի համաձայն` Ընկերու -թյան բաժնետերերի ընդհանուր ժողովի իրավասությանն է պատկանումԸնկերության տնօրենի նշանակումը, նրա լիազորությունների վաղա ժամ -կետ դադարեցումը։

Խորհրդի 15.01.2004 թվականի թիվ 1-Ա որոշմամբ Կարինե Տիտանյանըվերանշանակվել է Ընկերության տնօրեն։

Կանոնադրության 8.12-րդ կետի համաձայն՝ Ընկերության խորհրդիիրավասություններն իրականացնում է բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը:

Ընկերության բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը 16.07.2013 թվականինորոշում է կայացրել 16.07.2013 թվականից Ընկերության գործադիրմարմնի ղեկավար (տնօրեն) Կարինե Տիտանյանի լիազորություններըդադարեցնելու և նրա հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրըլուծելու մասին։ Ընկերության բաժնետերերի ընդհանուր ժողովը, օգտվե -լով «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի 88-րդհոդվածի 5-րդ կետով իրեն վերապահված` միանձնյա գործադիր մարմնիհետ կնքված պայմանագիրը ցանկացած ժամանակ լուծելու իրավունքից,16.07.2013 թվականին որոշում է կայացրել 16.07.2013 թվականից Ընկերու -թյան գործադիր մարմնի ղեկավար Կարինե Տիտանյանի լիազորութ յուն -ները դադարեցնելու և նրա հետ կնքված աշխատանքային պայմանագիրըլուծելու մասին:

Կարինե Տիտանյանի կողմից 13.08.2013 թվականին հայցադիմում էներկայացվել ՀՀ Երևան քաղաքի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչականշրջանների ընդհանուր իրավասության դատարան (այսուհետ` Դատա -րան) ընդդեմ Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի, և պա -տաս խանող կողմում ինքնուրույն պահանջներ չներկայացնող երրորդանձ «Հասարակական կարծիքի ուսումնասիրման կենտրոն» ՓԲ ընկերու -թյան` աշխատանքային պայմանագիրը լուծելու և լիազորություններըդադարեցնելու մասին 2013 թվականի հուլիսի 16-ի թիվ 29-Լ որոշումնանվավեր ճանաչելու ու նախկին աշխատանքում վերականգնելու, սկսածհրամանի ընդունման պահից մինչև աշխատանքում վերականգնելուպահը հարկադիր պարապուրդի և տուժանքի գումարի բռնագանձմանպահանջների մասին։

Դատարանի 21.08.2014 թվականի դատական ակտով վճռվել է.«Հանրա յին հեռուստառադիոընկերության խորհրդի 16.07.2013 թվականի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

61

թիվ 29-Լ որոշումը ճանաչել անվավեր ու հայցվոր Կարինե ՆապոլեոնիՏիտանյանին վերականգնել իր նախկին աշխատանքում` «Հասարակա -կան կարծիքի ուսումնասիրման կենտրոն» ՓԲ ընկերության գործադիրմարմնի ղեկավարի` տնօրենի պաշտոնում։ «Հասարակական կարծիքիուսումնասիրման կենտրոն» ՓԲ ընկերությունից հօգուտ Կարինե Նապոլ -եոնի Տիտանյանի բռնագանձել հարկադիր պարապուրդի ամբողջ ժամա -նա կա հատվածի ընթացքում ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահ -ման ված կարգով սկսած 16.07.2013 թվականի հաշվարկվող միջին աշխա -տա վարձի գումարը»։

Դատարանը պատճառաբանել է, որ կողմերի միջև ծագած իրավա-հարաբերություններն աշխատանքային բնույթի են, հետևապես` կողմերիմիջև այդ իրավահարաբերությունները պետք է դադարեն բացառապես ՀՀաշխատանքային օրենսգրքով սահմանված հիմքերով` հաշվի առնելով ՀՀաշխատանքային օրենսգրքի բացառությունները, ինչպես նաև նկատիունենալով այն, որ Ընկերությունն իր գործունեությունը չի ծավալումայնպիսի բնագավառում, որի մասով օրենքով սահմանված է աշխա -տանքա յին հարաբերությունների կարգավորման առանձնահատկություն։

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչդատարան) 13.11.2014 թվականի որոշմամբ «Հասարակական կարծիքիուսումնասիրման կենտրոն» ՓԲ ընկերության վերաքննիչ բողոքը մերժվելէ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի քաղաքացիական և վարչական պալատի(այսուհետ` Վճռաբեկ դատարան) 28.12.2015 թվականի որոշմամբ «Հասա -րա կական կարծիքի ուսումնասիրման կենտրոն» ՓԲԸ-ի վճռաբեկ բողոքըբավարարվել է մասնակիորեն.

«ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 13.11.2014 թվականիորոշման` Երևանի Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջաններիընդհանուր իրավասության դատարանի 21.08.2014 թվականի վճիռը`հայցը` Հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի 16.07.2013թվականի թիվ 29-Լ որոշումն անվավեր ճանաչելու, նախկին աշխա -տանքում վերականգնելու և հարկադիր պարապուրդի գումարը բռնա -գանձելու պահանջների մասով բավարարելու մասով օրինական ուժի մեջթողնելու մասերը, բեկանվել է և այդ մասերով այն փոփոխել` հայցն այդմասերով մերժվել է»:

Պատճառաբանվել է, որ «ընկերության տնօրենի հետ կնքված պայմա -նա գիրը վաղաժամկետ լուծելու՝ «Բաժնետիրական ընկերություններիմասին» ՀՀ օրենքով նախատեսված հնարավորությունը բխում է բաժնե -տիրա կան ընկերության բաժնետերերի շահերից, իսկ պայմանագիրըվաղաժամկետ լուծելու անհրաժեշտությունը կարող է պայմանավորվածլինել ձեռնարկատիրական գործունեության զարգացման ռազմավարութ -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

62

յան և մարտավարության փոփոխությամբ, կամ ընկերության ղեկա վար -ման արդյունավետության բարձրացման անհրաժեշտությամբ, կամգործու նեության նոր ուղղությունների ընտրությամբ, ինչպես նաև այլպատճառներով, որոնց սպառիչ և ամբողջական ցանկը հնարավոր չէնախապես սահմանել։ Դատարանն արձանագրել է, որ «Բաժնետիրականընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ կետում ամրա -գրված «ցանկացած ժամանակ» ձևակերպումը, որը ենթադրում է այդպիսիանհրաժեշտության առաջացման դեպքում յուրաքանչյուր պահի ընկերու -թյան տնօրենի հետ պայմանագիրը լուծելու հնարավորության առկայու -թյուն, ըստ էության, բխում է շուկայական տնտեսության պահանջներից`հաշվի առնելով բաժնետիրական ընկերությունների տնտեսական գործու -նեության ազատությունը և ազատ տնտեսական մրցակցությունը:

Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ ընկերության տնօրենի հետ պայմա -նա գիրը լուծելու վերաբերյալ համապատասխան մարմնի որոշումըկարող է չպարունակել որևէ պատճառաբանություն, ինչը ևս բխում էտնտեսական գործունեության ազատության և տնտեսական մրցակցու թ -յան սկզբունքից, հաշվի առնելով, որ այդպիսի որոշում կայացնելու դրդա -պատճառ ները կարող են կապված լինել, օրինակ, առևտրային գաղտնիքիկամ նոու-հաուի (know-how) հետ և այլն:

3. Գործով դիմողը ներկայացնում է հետևյալ փաստարկները. ըստ դիմողի` իր համար բացասական իրավական հետևանքներ է

առաջա ցրել թիվ ԵԿԴ/1896/02/13 քաղաքացիական գործով Վճռաբեկդատարանի կողմից իր նկատմամբ կիրառված և դատական ակտումանմիջականորեն վկայակոչված՝ «Բաժնետիրական ընկերություններիմասին» ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ կետը, որը, դիմողի գնահատմամբ,հակասում է ՀՀ Սահմանադրության 1-ին հոդվածին, 3-րդ հոդվածի 2-րդև 3-րդ մասերին, 28-րդ հոդվածին, 29-րդ հոդվածին, 57-րդ հոդվածի 2-րդմասին, 61-րդ հոդվածի 1-ին մասին, 79-րդ, ինչպես նաև 80-րդ հոդված -ներին։

Դիմողը գտնում է, որ վկայակոչված իրավադրույթների բովանդակա -յին-համադրված վերլուծության լույսի ներքո կարելի է աներկբա եզրա -կաց նել, որ իրավական պետության գործառութային առաքելությանշրջա նակներում պետք է ապահովվի անհատի իրավունքների և օրինա -կան շահերի համակողմանի պաշտպանություն` ներառյալ աշխատան -քա յին իրավունքի ոլորտում:

Օրենքի` վեճի առարկա դրույթով, ըստ դիմողի, « փաստացի նախա -տեսվել է Գործատուի իրավունքը առանց որևէ հիմքի, միանձնյա լուծելգործադիր մարմնի հետ կնքված պայմանագիրը առանց անգամ հղումանելու ՀՀ-ում աշխատանքային իրավահարաբերությունները կարգա վո -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

63

ր ող հիմնական կոդիֆիկացված ակտին` ՀՀ աշխատանքային օրենս գր -քին»: Նման իրավակարգավորումն ակնհայտորեն հակասում է իրավա -կան պետության արժեբանական հիմքը կազմող իրավական որոշա -կիու թյան (res judicata) հիմնարար սկզբունքին: Արդյունքում` չի ապա -հովվում իրավական նորմի և դրանով հետապնդվող նպատակի միջևանհրաժեշտ ողջամիտ հարաբերակցությունը:

Դիմողի կարծիքով` ակներև է, որ օրենսդիրը պետք է ապահովի սահ -մա նա դրական իրավունքների և ազատությունների, աշխատանքայինպայմանագրով գործատուի ու աշխատողի իրավունքների և օրինականշահերի արդարացի հավասարակշռվածությունը, որը ՀայաստանիՀանրա պետությունում՝ որպես սոցիալական պետությունում աշխա տան -քա յին հարաբերությունների անհրաժեշտ պայման է: Մինչդեռ Ընկերու -թյանը նման իրավունք տրամադրելու հետ մեկտեղ, Սահմանադրությամբամրագրված վերը նշված սկզբունքների հաշվառմամբ, օրենսդրի կողմիցպետք է նախատեսվեին որոշակի համարժեք իրավական երաշխիքներ`ընկերության տնօրենին այն բացասական հետևանքներից պաշտպանելուհամար, որոնք կարող են վրա հասնել աշխատանքը կորցնելու, գործա -տուի կողմից դրսևորված հնարավոր կամայականության և խտրականու -թյան հետևանքով:

Դիմողը գտնում է, որ Բաժնետերերի ընդհանուր ժողովին նման իրա -վունք վերապահելը ենթադրում է ցանկացած ժամանակ, ելնելով օպերա -տիվ-կազմակերպական շահերից և նպատակներից, Ընկերությունըկարող է դադարեցնել գործադիր մարմնի հետ ձևավորված աշխատան -քային իրավահարաբերությունները:

Դիմողի կարծիքով, տվյալ դեպքում իրավունքի գերակայությանսկզբունքը համադրելով վիճարկվող իրավադրույթի բովանդակությանհետ` կարելի է փաստել, որ ՀՀ օրենսդրությամբ ընկերության տնօրենիհետ առանց հիմքերը նշելու աշխատանքային պայմանագիրը վաղաժամ -կետ լուծելու իրավունքն օրենսդրորեն ամրագրելը դեռևս չի ենթադրում,որ նման որոշում կայացնելիս ընկերությունն օժտված է անսահմանափակազատությամբ և հայեցողությամբ, իրավունք ունի գործելու կամայա -կանորեն` նրան նման լիազորությամբ օժտելու վերը նշված նպատակ -ներին հակառակ` առանց հաշվի առնելու ընկերության օրինականշա հերը, իսկ ընկերության տնօրենը զրկված է նման հնարավոր կամայա -կանությունից և խտրականությունից դատական կարգով արդյունա -վետորեն պաշտպանվելու իրավունքից:

4. Սույն գործով պատասխանողի` ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից12.10.2016թ. ներկայացվել է բացատրություն, որում պատասխանողը, իթիվս այլնի, գտնում է, որ առանձին օրենքներով կարող են սահմանվել և


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

64

սահմանվել են ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված իրավա -կարգա վորումներից տարբերվող իրավական կարգադրագրեր /օրինակ`«Հանրային ծառայության մասին», «Ոստիկանությունում ծառայությանմասին» ՀՀ օրենքներ և այլն/` պայմանավորված կարգավորվող կոնկրետհասարակական հարաբերությունների էությամբ և բնույթով:

Պատասխանողի կարծիքով` վերոգրյալ մեկնաբանությունն ամբողջու -թ յամբ համահունչ է ՀՀ սահմանադրական դատարանի` 2011թ. հոկտեմ -բերի 11-ի ՍԴՈ-991 որոշման 5-րդ կետում արտահայտած իրավականդիրքորոշմանը:

Պատասխանողը, քննարկվող իրավակարգավորման իրավաչափութ -յանն անդրադառնալիս, գտնում է, որ նման կարգավորումն օբյեկտիվորենարդարացված է, քանզի պայմանավորված է Սահմանադրության 11-րդհոդվածով ամրագրված ՀՀ տնտեսական կարգին համապատասխանտնտեսավարման շուկայական հարաբերությունների ազատ ու բազմա -կողմ զարգացման սահմանադրաիրավական հրամայականով: Ի տարբե -րու թյուն աշխատանքային այլ հարաբերությունների, երբ կատարվածաշխատանքի պատշաճության հիմքն աշխատանքի որակն է, բաժնե -տիրական ընկերությունների գործադիր մարմնի աշխատանքի դեպքումվերջինիս գործունեության պատշաճության հիմքում առավելապես ընկածէ կատարված աշխատանքի արդյունքը, որի գնահատականի հասցեա -տերերն ընկերության բաժնետերերն են: Գործադիր մարմնի աշխատանք -ա յին գործունեության առանձնահատկության վերաբերյալ այս տրամա -բանու թյունը հաստատվում է նաև օրենքի 88-րդ հոդվածի 2-րդ մասիիրավակարգավորմամբ, որի համաձայն` «Ժողովի որոշմամբ Ընկերու -թյան գործադիր մարմնի լիազորությունները պայմանագրով կարող ենտրվել առևտրային կազմակերպության /կառավարող կազմակերպու թ -յան/ կամ անհատ ձեռնարկատիրոջ /կառավարչի/»: Ըստ պատասխա -նողի` «… սա նշանակում է, որ իրավաբանական անձինք քաղաքա -ցիական օրենսդրությամբ սահմանված կարգով կառավարչական ծառա -յու թյուններ կարող են մատուցել բաժնետիրական ընկերություններին,ինչն աշխատանքային հարաբերություններում բացառվում է, քանզիաշխատող կարող է լինել բացառապես սահմանված տարիքի հասածգործունակ քաղաքացի: Այլ խոսքով, եթե ընկերության այլ աշխատա -կիցները պատասխանատվություն չեն կրում կատարված աշխատանքիարդյունքում ընկերության ցուցաբերած արդյունքների համար, ապագործադիր մարմնի ղեկավարն անմիջական պատասխանատվություն էկրում, հետևապես, բաժնետերերի իրավաչափ ակնկալիքների պաշտ -պանու թյան անհրաժեշտությամբ պայմանավորված հարկավոր է վերջին -ներիս հնարավորություն ընձեռել օպերատիվ կերպով հաղթահարելընկերության առջև ծառացած մարտահրավերներն ընկերության քաղա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

65

քա կանության փոփոխման միջոցով»:Պատասխանողը նաև գտնում է, որ որոշակի խումբ աշխա տանքա -

յին հարաբերությունների դադարման առանձնահատուկ կարգը, այդթվում` այդ հարաբերությունների էությունից բխող աշխատանքայինհարաբերությունների դադարման անհրաժեշտության սուբյեկտիվգնահատման հնարավորությունը չի կարող դիտվել կամայական, եթե այնհետապնդում է օբյեկտիվ և իրավաչափ նպատակ: Ըստ պատասխանողի`նույն տրամաբանությունն ընկած է նաև «Հանրային ծառայության մասին»ՀՀ օրենքի հիմքում, որով սահմանվում է, որ հայեցողական պաշտոնզբաղեցնող պաշտոնատար անձը կարող է փոփոխվել քաղաքականուժերի հարաբերակցության փոփոխության դեպքում: Այս դեպքում ևսսահմանվել է ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով սահմանված` գործատուինախաձեռնությամբ աշխատանքային հարաբերությունների դադարմանհիմքերից տարբերվող առանձնահատուկ իրավակարգավորում, ինչնիրավաչափ է և բխում է պետական պաշտոնների տվյալ խմբի գործա -ռութա յին առանձնահատկություններից: Վերոշարադրյալի հիման վրապատասխանողը գտնում է, որ «Բաժնետիրական ընկերություններիմասին» ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ մասը համապատասխանում է ՀՀՍահմանադրության պահանջներին:

5. Սույն գործով վիճարկվող իրավական դրույթի սահմանադրականու -թ յան հարցը պարզելու համար Սահմանադրական դատարանն առանց -քա յին է համարում անդրադարձը հետևյալ հիմնահարցերին.

- քննության առարկա իրավակարգավորման բնույթը,- արդյո՞ք բաժնետիրական ընկերության տնօրենն ունի հատուկ

կարգավիճակ, որի ուժով նրան աշխատանքից ազատելու առնչությամբամրագրվել է ընդհանուր աշխատանքային օրենսդրությունից տարբեր -վող իրավական կարգավորում,

- արդյո՞ք քննության առարկա իրավահարաբերությունները ՀՀօրենսդրության շրջանակներում ստացել են ամբողջական կանոնա կար -գում:

6. Վիճարկվող դրույթի խնդրահարույց բնույթը պայմանավորված է«Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդվածի5-րդ մասում օգտագործվող ‹‹ցանկացած ժամանակ›› ձևակերպմամբ:

Դիմողը, վկայակոչելով Սահմանադրության 1-ին հոդվածը, 3-րդհոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերը, 28-րդ հոդվածը, 57-րդ հոդվածի 2-րդ մասը,61-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 79 և 80-րդ հոդվածները, առաջ է քաշում այնգաղափարը, որ ժողովը չպետք է իրավունք ունենա իր որոշմամբ,‹‹ցանկա ցած ժամանակ››, առանց որևէ հիմնավորման աշխատանքից


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

66

ազատել ընկերության գործադիր մարմնի ղեկավարին, այլ դա պետք էարվի միայն ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով նախատեսված հիմքերով,որոնք նախատեսված են ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 109-րդ և 113-րդհոդվածներում:

Հարկ է նշել, որ, վկայակոչելով բավականին մեծ թվով սահմանադրա -կան նորմեր, այդուհանդերձ, դիմողն առարկայորեն չի կոնկրետացնում,թե այդ նորմերից որի սահմանադրաիրավական բովանդակությանը և ինչառումով է հակասում օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ մասը, այլ միայնեզրակացնում է, որ իր նկատմամբ դրսևորվել է խտրական վերաբերմունքև խախտվել է Սահմանադրության 57-րդ հոդվածի 2-րդ մասը, քանի որիրեն ազատել են «անհիմն»:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը վիճարկվող իրավադրույթի ևդիմողի վկայակոչած սահմանադրաիրավական նորմերի բովանդակութ -յան վերլուծության հիման վրա արձանագրում է հետևյալը:

Դեռևս իր` 04.05.2010թ. ՍԴՈ-881 որոշման մեջ Սահմանադրականդատա րանը ձևավորել է հետևյալ իրավական դիրքորոշումը. «Սահմանա -դրա կան դատարանը խտրականության արգելման սկզբունքի շրջանակ -ներում թույլատրելի է համարում օբյեկտիվ հիմքով և իրավաչափ նպա -տա կով պայմանավորված ցանկացած տարբերակված մոտեցում: Խտրա -կանու թյան արգելման սկզբունքը չի նշանակում, որ միևնույն կատե -գորիայի անձանց շրջանակում ցանկացած տարբերակված մոտեցումկարող է վերածվել խտրականության: Խտրականության սկզբունքիխախտում է հանդիսանում այն տարբերակված մոտեցումը, որը զուրկ էօբյեկտիվ հիմքից և իրավաչափ նպատակից»:

Իսկ 11.10.2011թ. ՍԴՈ-991 որոշման մեջ մեկնաբանելով այդ պահինգործող Սահմանադրության 32-րդ հոդվածում ամրագրված աշխատանքիընտրության ազատության սահմանադրական ինստիտուտը` Սահմանա -դրա կան դատարանը հանգել է հետևյալ եզրակացությանը. «Սահմանա -դրության 32-րդ հոդվածում երաշխավորված աշխատանքի ընտրությանազատությունը յուրաքանչյուր անհատի համար ապահովում է առանցխտրականության աշխատանքային հարաբերությունների մեջ մտնելու ևիր մասնագիտական ու այլ ընդունակություններն ազատ դրսևորելուհավասար հնարավորություն: Միաժամանակ, այն չի խոչընդոտումօրենս դրին աշխատանքային հարաբերություններն իրավական կարգա -վոր ման ենթարկելիս սահմանել անձանց իրավական տարբեր կարգա -վիճակներ` կապված աշխատանքային պայմանների, անմիջական պայ -մա նա գրային պարտականությունների, գործունեության բնագավառիհետ, և նույնիսկ նախատեսել առանձին պաշտոններ զբաղեցնելու ևպաշտոն ներից ազատելու առանձնահատուկ դեպքեր, եթե դրանք օբյեկ -տիվորեն արդարացված են և ունեն սահմանադրաիրավական համա պա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

67

տաս խան հիմնավորում»:Սույն գործի քննության շրջանակներում, Սահմանադրական դատա -

րանը գտնում է, որ վիճարկվող իրավադրույթում նախատեսված նմանբացառությունն ինքնանպատակ չէ. այն պայմանավորված է ‹‹տնօրեն-գործարար հարաբերություններ›› առանձնահատկություններով: Կազմա -կերպության տնօրենը հանդես է գալիս որպես մասնակիցների շահերիցբխող գործունեություն իրականացնող, այլ կերպ` տնտեսական ընկերու -թյան գործարար գործունեության հիմնական կազմակերպիչ ու ղեկավար,ում գործունեության որակն ուղղակիորեն անդրադառնում է, ի թիվսայլնի, տվյալ տնտեսական ընկերության շահութաբերության և այլ իրա -վա չափ սպասելիքների վրա:

Նկատի ունենալով, որ բաժնետիրական ընկերության տնօրենիաշխատանքային իրավական կարգավիճակն էականորեն տարբերվում էմնացած աշխատողների աշխատանքային իրավական կարգավիճակից,հաշվի առնելով նաև վերջինիս կողմից գործատուի ներկայացուցիչհանդիսանալը և առանձնահատուկ լիազորություններով օժտված լինելուհանգամանքը, ինչպես նաև հիմնվելով Սահմանադրական դատարանիվերոնշյալ իրավական դիրքորոշումների վրա` դատարանն արձանա -գրում է, որ քննության առարկա հանդիսացող իրավադրույթը չի խախ -տում Սահմանադրության 28-րդ և 29-րդ հոդվածներով նախատեսված`օրենքի առջև բոլորի հավասարության և խտրականության արգելմանսկզբունքները:

7. Անդրադառնալով բաժնետիրական ընկերության ժողովի լիազորութ -յանը, համաձայն որի` նա կարող է`«ցանկացած ժամանակ» լուծել միան -ձնյա գործադիր մարմնի... հետ կնքված պայմանագիրը, Սահմա -նա դրական դատարանը կրկին վերահաստատում է իր 07.07.2010թ. ՍԴՈ-902 որոշմամբ ձևակերպած իրավական դիրքորոշումը, համաձայն որի`տնտեսական գործունեության ազատությունը, ի թիվս այլնի, ենթադրումէ գործատուին այնպիսի իրավազորությունների տրամադրումը, որոնքնրան թույլ կտան տնտեսական գործունեության արդյունավետության ևիր գույքի ռացիոնալ օգտագործման նպատակներից ելնելով ինքնուրույ -նա բար և իր ռիսկով ընդունել կազմակերպչական և կադրային քաղաքա -կա նությանն ուղղված որոշումներ:

Սահմանադրական դատարանը հիմնվելով վերոնշյալ, ինչպես նաևքննության առարկային առնչվող իր մյուս որոշումների վրա` գտնում է,որ, ի թիվս այլնի, որպես օբյեկտիվ հիմք պետք է դիտել այն հանգամանքը,որ օրենքի վիճարկվող իրավադրույթը բաժնետիրական ընկերությանժողովին տրամադրել է հայեցողական բնույթի բավականին լայն ազա -տություն, նկատի ունենալով երկու հանգամանք` այն, որ վերջինս պետք


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

68

է օժտված լինի տնտեսական գործունեության ազատությամբ ու ազատտնտեսական մրցակցության ապահովմամբ, և որ բաժնետիրական ընկե -րու թյան տնօրենն ունի առանձնահատուկ կարգավիճակ:

Ի տարբերություն աշխատանքի շուկայում առկա այլ իրավահարա -բերու թ յունների, որտեղ, որպես կանոն, կատարված աշխատանքի գնա -հատ ման չափանիշն աշխատանքի որակն է, բաժնետիրական ընկերու -թ յունների միանձնյա գործադիր մարմնի կամ կոլեգիալ գործադիր մարմնիանդամների աշխատանքի գնահատականը հիմնականում կատարվածաշխատանքի արդյունքն է, որի գնահատողն ընկերության բաժնետերերնեն:

8. Դիմողը պնդում է, որ աշխատանքից ազատված անձի իրավունքիպաշտպանության արդյունավետությունը փոխհատուցման վճարմամբապահովելու հնարավորություն ինչպես օրենքով, այնպես էլ պայմանա -գրով նախատեսված չլինելու պայմաններում ակնհայտ է դառնում, որառկա չէ աշխատանքի իրավունքի խախտման բացասական իրավականհետևանքները վերացնելու որևէ իրական և գործուն միջոց, որպիսի պայ -ման ներում անձի համար չի ապահովվում իրավական պաշտպանությանարդյունավետ միջոց:

Այս առնչությամբ Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որվիճարկվող իրավադրույթում փոխհատուցման պահանջ օրենսդրորենչսահմանելը չի կարող առաջ բերել Սահմանադրության հետ հակասու -թյան խնդիր: Օրենքի 88-րդ հոդվածի 5-րդ մասի բովանդակության վերլու -ծությունից ակնհայտ է, որ այն չի արգելում քաղաքացուն Ընկերու թյանտնօրենի պաշտոն զբաղեցնելու առաջարկություն ստանալիս իր կողմիցկնքվող պայմանագրում առաջադրել, որ իր հետ կնքված աշխա տանքայինպայմանագիրը ցանկացած պահի լուծելու դեպքում իրեն տրամադրեն«արդարացի փոխհատուցում»:

9. Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում ընդգծել նաև, որՀՀ աշխատանքային օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն`«Աշխա տանքային հարաբերությունների առանձին բնագավառներիկարգա վորման առանձնահատկությունները կարող են սահմանվելօրենքով»: Ինչպես արդեն նշվել է, նման առանձնահատկություն է առկա‹‹Բաժնետիրական ընկերությունների մասին›› ՀՀ օրենքի 88-րդ հոդ -վածում: Այս հոդվածի 5-րդ մասն ըստ էության նախատեսում է բացա -ռություն ընդհանուր կանոնից: Ընդ որում, նման բացառություն տեղ է գտելմիայն վիճարկվող դրույթում: ‹‹Բաժնետիրական ընկերություններիմասին›› ՀՀ օրենքը չի նախատեսում որևէ հատուկ կարգավիճակ որևէաշխատակցի համար, սակայն տնօրենի աշխատանքից ազատման առն -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

69

չու թյամբ օրենքի 88-րդ հոդվածում ամրագրված իրավասության բնույթիցհետևում է, որ այստեղ առկա է հատուկ կարգավիճակի ինստիտուտ: Իդեպ, նույնը վերաբերում է նաև ‹‹Սահմանափակ պատասխանատվութ -յամբ ընկերությունների մասին›› ՀՀ օրենքին: Ընդունելով հանդերձ, որնման իրավակարգավորումը գտնվում է օրենսդրի իրավասության շրջա -նակներում, հարկ է ընդգծել, որ այս ոլորտի աշխատանքային իրավա -հարաբերությունները կարգավորելիս անհրաժեշտ է նախատեսել լրա -ցուցիչ ընթացակարգային երաշխիքներ` նման իրավահարաբերություն -ներում հայտնված անձանց իրավունքների պաշտպանության համար:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո -խութ յուններով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահ մա - նադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետու թյան օրենքի63, 64 և 69-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետու թյան սահմանա -դրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. «Բաժնետիրական ընկերությունների մասին» ՀՀ օրենքի 88-րդհոդվածի 5-րդ մասը համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետու -թյան Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդհոդվածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժիմեջ է մտնում հրապարակման պահից:




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

70



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈՒԼԻՍԻ 22-ԻՆ ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ

ԱՐԱԲԱԿԱՆ ՄԻԱՑՅԱԼ ԷՄԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆՄԻՋԵՎ ՆԵՐԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ԽՐԱԽՈՒՍՄԱՆ ԵՎ ՓՈԽԱԴԱՐՁ

ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ



Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի (զեկուցող), Վ. Հովհա -ննիս յանի, Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀայաստանիՀանրապետության տնտեսական զարգացման և ներդրումների նախա -րարի առաջին տեղակալ Գ. Մելքոնյանի,


դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2016 թվականիհուլիսի 22-ին Երևանում ստորագրված՝ Հայաստանի Հանրապետությանկառավարության և Արաբական Միացյալ Էմիրությունների կառավարու -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

71

թ յան միջև ներդրումների խրախուսման և փոխադարձ պաշտպանությանմասին համաձայնագրում ամրագրված պարտավորությունների` Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատասխանութ -յան հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի` 2016 թվա -կանի հոկտեմբերի 6-ին Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով դիմումը, գործով զեկուցողի գրավոր հաղոր -դումը, Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչիգրավոր բացատրությունը, հետազոտելով համաձայնագիրը և գործումառկա մյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանա -դրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Արաբա կանՄիացյալ Էմիրությունների կառավարության միջև ներդրումներիխրախուսման և փոխադարձ պաշտպանության մասին համաձայնագիրն(այսուհետ` Համաձայնագիր) ստորագրվել է 2016 թվականի հուլիսի 22-ին` Երևանում:

Համաձայնագիրը բաղկացած է ներածությունից և 16 հոդվածներից:2. Համաձայնագրի նպատակն է`մի Պայմանավորվող կողմի ներդրող -

ների ներդրումների համար մյուս Պայմանավորվող կողմի տարածքումբարենպաստ պայմաններ ստեղծելու միջոցով զարգացնել երկու պետութ -յունների միջև փոխշահավետ տնտեսական համագործակցությունը,մասնա վոր կապիտալի ներհոսքը խթանելը, ներդրումների համար կայունհիմք ստեղծելը և տնտեսական ռեսուրսների արդյունավետ օգտագոր -ծումն առավելագույնի հասցնելը:

3. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունը, մասնավորա -պես, ստանձնում է հետևյալ պարտավորությունները.

• խրախուսել և ստեղծել բարենպաստ պայմաններ մյուս Պայմանա -վորվող կողմի ներդրողների կողմից Հայաստանի Հանրապետությանտարածքում ներդրումներ կատարելու համար և ընդունել այդ ներդրում -ները Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատաս -խան, ինչպես նաև հնարավորության սահմաններում տեղեկություններտրամադրել իր տարածքում ներդրումային հնարավորությունների մասին(հոդված 2, կետեր 1 և 2),

• Հայաստանի Հանրապետության տարածքում մյուս Պայմանավոր -վող կողմի ներդրողների ներդրումների և եկամուտների նկատմամբկիրառել արդար և հավասար ռեժիմ, ինչպես նաև կամայական կամխտրական միջոցներով չխոչընդոտել ներդրողների՝ Հայաստանի Հանրա -պետության տարածքում կատարվող ներդրումների զարգացմանը,


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

72

կառավարմանը, օգտագործմանը, տնօրինմանը կամ օտարմանը (հոդված3, կետ 1),

• Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությանը համապատաս -խան հանրությանը հնարավորինս հասանելի դարձնել ներդրումներինվերաբերող ՀՀ օրենքները և կանոնակարգերը, մյուս Պայմանավորվողկողմի ներդրողների համար ապահովել ՀՀ դատարաններ և գործակալու -թ յուն ներ դիմելու իրավունքը (հոդված 3, կետեր 2 և 3),

• ՀՀ օրենսդրությանը համապատասխան Հայաստանի Հանրա -պետու թյան տարածքում մյուս Պայմանավորվող կողմի ներդրողներիներդրումների և եկամուտների նկատմամբ սահմանել ոչ պակաս բարե -նպաստ ռեժիմ, քան այն ռեժիմն է, որը կիրառում է Հայաստանի Հանրա -պետությունն իր կամ երրորդ երկրի ներդրողների ներդրումների ուեկամուտների նկատմամբ՝ ընտրելով այդ ներդրողների համար առավելբարենպաստ ռեժիմը (հոդված 4, կետ 1),

• Հայաստանի Հանրապետության տարածքում պատերազմի կամզինված այլ հակամարտության, քաղաքացիական խռովությունների,արտակարգ իրավիճակի, հեղափոխության, ապստամբության կամ նմանայլ իրադարձությունների պատճառով մյուս Պայմանավորվող կողմիներդրողների ներդրումներին վնաս կամ կորուստ հասցնելու դեպքումփոխհատուցման կամ այլ կարգավորման մասով ներդրողների համարսահմանել ոչ պակաս բարենպաստ ռեժիմ, քան այն ռեժիմն է, որը կիրա -ռում է Հայաստանի Հանրապետությունն իր ներդրողների կամ երրորդպետու թյան ներդրողների նկատմամբ՝ ընտրելով տվյալ ներդրողներիհամար առավել բարենպաստ ռեժիմը (հոդված 6, կետ 1),

• ապահովել, որպեսզի մյուս Պայմանավորվող կողմի ներդրողներիկատարած ներդրումները Հայաստանի Հանրապետության տարածքումուղղակի կամ անուղղակի կերպով չազգայնացվեն կամ սեփականա -զրկվեն կամ էլ ենթարկվեն համարժեք հետևանքներ ունեցող այլ միջոց -ների, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա արվում է հանրային շահերիցբխող նպատակի համար, ոչ խտրական հիմքի վրա, օրենքով սահմանվածկարգով, համարժեք ու արդյունավետ փոխհատուցման վճարման պայ -մա նով (հոդված 7, կետ 1),

• ՀՀ օրենսդրությանը համապատասխան ապահովել ՀՀ տարածքումմյուս Պայմանավորվող կողմի ներդրողների ներդրումների և դրանց հետկապված բոլոր վճարումների ազատ և առանց հետաձգման փոխանցում -ները դեպի ՀՀ տարածք և դրանից դուրս, ինչպես նաև ապահովել, որ այդփոխանցում ները կատարվեն առանց հետաձգման, ազատ փոխարկելիարժույթով, փոխանցման օրը գործող շուկայական փոխարժեքով (հոդված8, կետեր 1 և 2) և այլն:

4. Համաձայնագիրը կիրառվում է Պայմանավորվող կողմերի բոլոր ներ -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

73

դրումների նկատմամբ, որոնք կատարվել են կամ կկատարվեն մինչև դրաուժի մեջ մտնելը կամ դրանից հետո, սակայն չի կիրառվում մինչև սույնՀամաձայնագրի ուժի մեջ մտնելն առաջացած՝ ներդրումների հետկապված վեճերի կամ պահանջների նկատմամբ (հոդված 13):

5. Համաձայնագրում նախատեսված են դրույթներ խորհրդակցութ յուն -ների անցկացման (հոդված 14), Համաձայնագրից բխող արտոնություն -ների սահմանափակման (հոդված 15), ինչպես նաև Համաձայնագրումփոփոխություններ և լրացումներ կատարելու, դրա տևողության, ուժի մեջմտնելու և դադարելու վերաբերյալ (հոդված 16):

6. Սույն Համաձայնագրի 16-րդ հոդվածի 5-րդ կետի համաձայն՝ դրաուժի մեջ մտնելու պահից դադարեցվում է 2002 թվականի ապրիլի 20-ինՀայաստանի Հանրապետության կառավարության և Արաբական Միաց -յալ Էմիրությունների կառավարության միջև կնքված՝ Ներդրումներիխրախուսման և փոխադարձ պաշտպանության մասին համաձայնագիրը:

7. Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ Համաձայնա -գրի 6-րդ և 7-րդ հոդվածներով նախատեսված ներդրումների օտարմանվերաբերյալ իրավակարգավորումները պետք է մեկնաբանվեն և կիրառ -վեն ՀՀ Սահմանադրության (2005թ. փոփոխություններով) 60-րդ հոդվա -ծով նախատեսված` սեփականատիրոջ իրավունքների պաշտպանությանսահմանադրաիրավական երաշխիքների համատեքստում:

8. Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ ՀամաձայնագրովՀայաս տանի Հանրապետության ստանձնած պարտավորություններըհամա հունչ են ՀՀ Սահմանադրության 13-րդ հոդվածով ամրագր -ված`միջազգային իրավունքի հիման վրա պետությունների հետ փոխ -շահավետ հարաբերությունների հաստատմանն ուղղված ՀայաստանիՀանրապետության արտաքին քաղաքականության իրականացման նպա -տակներին:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս տա -նի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխութ -յուններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի առաջին ևչորրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀայաստանիՀանրապետության օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, ՀայաստանիՀանրապետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. 2016 թվականի հուլիսի 22-ին Երևանում ստորագրված՝ ՀայաստանիՀանրապետության կառավարության և Արաբական Միացյալ Էմիրութ -յուն ների կառավարության միջև ներդրումների խրախուսման և փոխա -դարձ պաշտպանության մասին համաձայնագրում ամրագրված պարտա -վորությունները համապատասխանում են Հայաստանի Հանրապետու -թյան Սահմանադրությանը:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

74

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 102-րդ հոդվածի երկրորդ մասի համա -ձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանպահից:




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

75



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 15-ԻՆ ԴՈՒՇԱՆԲԵՈՒՄՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ԶԻՆՎՈՐԱԿԱՆ ԵՎ ԱՅԼ ԿԱԶՄԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐԻ,

ԴՐԱՆՑ ՇԱՐԺԱԿԱՆ ԳՈՒՅՔԻ, ԻՆՉՊԵՍ ՆԱԵՎ ՌԱԶՄԱԿԱՆՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱԴՐԱՆՔԻ ՓՈԽԱԴՐՈՒՄՆԵՐԻ ՈԼՈՐՏՈՒՄ

ՀԱՎԱՔԱԿԱՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ԱՆԴԱՄ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ

ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄԱՄՐԱԳՐՎԱԾ ՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԳՈՐԾՈՎ


Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի, Հ.Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի (զեկուցող),

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀայաստանիՀանրապետության պաշտպանության նախարարի տեղակալ Ա. Նազար -յանի,



ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

76

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2015 թվականիսեպտեմբերի 15-ին Դուշանբեում ստորագրված՝ Զինվորական և այլ կազ -մա վորումների, դրանց շարժական գույքի, ինչպես նաև ռազմական նշա -նա կության արտադրանքի փոխադրումների ոլորտում Հավաքականանվտան գության մասին պայմանագրի կազմակերպության անդամպետու թ յունների համագործակցության մասին համաձայնագրում ամրա -գրված պարտավորությունների՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմա -նա դրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ»գործը։

Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հանրապետության Նախա -գահի՝ 2016 թվականի հոկտեմբերի 6-ին Հայաստանի Հանրապետությանսահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումը։

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրա պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով համաձայնագիրը և գործում առկա մյուսփաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրականդատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. Զինվորական և այլ կազմավորումների, դրանց շարժական գույքի,ինչպես նաև ռազմական նշանակության արտադրանքի փոխադրումներիոլորտում Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագրի կազմա -կերպու թյան անդամ պետությունների համագործակցության մասինհամա ձայնա գիրը (Համաձայնագիր) ստորագրվել է 2015 թվականի սեպ -տեմ բերի 15-ին՝ Դուշանբեում:

Համաձայնագիրը սահմանում է Հավաքական անվտանգության մասինպայմանագրի կազմակերպության անդամ պետությունների (Կողմեր)փոխգործակցության կարգը զինվորական և այլ կազմավորումների,շարժական գույքի, ռազմական նշանակության արտադրանքի՝ փոխա -դրումները պլանավորելիս և կատարելիս, Կողմերի տարածքներով և/կամՀամաձայնագրի մասնակից չհանդիսացող պետության տարածքով տար -ան ցելիս, ինչպես նաև նշված փոխադրումների անվտանգության ապա -հովման կարգը, այդ թվում`համատեղ գործողությունների կամ հրա -մանա տարաշտաբային և զորային վարժանքների անցկացման, խաղա ղ -ա պահ գործողությունների մասնակցության, արտակարգ իրավիճակներիհետևանքների վերացման, դրանց գործունեության և կենսագործունեու թ -յան նպատակով մշտական կամ ժամանակավոր տեղակայման վայրերփոխա դրումների դեպքերում, Կողմերի համաձայնությամբ՝ այլ դեպքե -րում:

Փոխադրումները, տարանցումն իրականացվում են Կողմերի լիազոր -ված մարմինների նախնական համաձայնեցումից և պլանավորումիցհետո:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

77

2. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունը, մասնավորա -պես, ստանձնում է հետևյալ պարտավորությունները.

ա) փոխադրումները (տարանցումը) իրականացնել առաջնահերթկար գով՝ ապահովելով գաղտնիությունը և ընդունելով տեղեկատվությանչսանկցավորված տարածումը բացառող համապատասխան միջոցներ,

բ) Հայաստանի Հանրապետության տարածքով տարանցում իրակա -նա ցվելու պարագայում, զինվորական և այլ կազմավորումների, ռազմա -կան նշանակության արտադրանքի փոխադրման ապահովման համարանհրաժեշտ միջոցների և ծառայությունների, ինչպես նաև անշարժ գույքի(աերոդրոմներ, նավահանգիստներ, բեռնման կետեր) տրամադրումնիրականացնել սեփական փոխադրողներին տրամադրվող պայմաններով,

գ) Հայաստանի Հանրապետության տարածքով փոխադրումները (տա -րան ցումը) իրականացվելու պարագայում, փոխադրումների (տարան -ցման) անվտանգությունն ապահովել այն միջազգային պայմանագրերինհամապատասխան, որոնց մասնակից է հանդիսանում ՀայաստանիՀանրա պետու թյունը, ինչպես նաև Հայաստանի Հանրապետությանօրենս դրությանը համապատասխան,

դ) փոխադրող զինվորական և այլ կազմավորումներին, պահակա -խմբին, ինչպես նաև ընդունող, տարանցիկ կողմի ուղեկցող ծառայութ -յուն ների ներկայացուցիչներին թույլատրել զենքի և ֆիզիկական ուժիգործադրում՝ Համաձայնագրին համապատասխան փոխադրվող բեռներիպահպանությանը և սեփական անվտանգությանն ուղղված միջոցառում -ներ իրականացնելիս, եթե այլ միջոցներով հնարավոր չէ կատարել իրենցպարտականությունները,

ե) ապահովել, որպեսզի ուղարկող կողմի բեռների նկատմամբ մաքսա -յին գործողություններն իրականացվեն առաջնահերթության կարգով՝ընդունող, տարանցիկ Հայկական կողմի լիազորված մարմնի համապա -տաս խան փոխադրումների (տարանցման) համաձայնեցված պլանի քաղ -ված քի հիման վրա՝ ազատելով բոլոր տեսակի մաքսավճարների, հար -կերի և տուրքերի գանձումից,

զ) Հայաստանի Հանրապետության պետական սահմանով տեղա փոխե -լիս անձնական իրերը և թանկարժեք պարագաները Հայաստանի Հանրա -պետության օրենսդրությամբ սահմանված կարգով ազատել մաքսայինվճարների գանձումից,

է) միջոցներ ձեռնարկել Կողմերի միջև փոխադրումների իրականաց -ման վրա բացասական ազդեցություն թողնող ցանկացած տեսակի խոչըն -դոտների բացահայտման, օպերատիվ քննարկման և վերացման ուղղու -թ յամբ:

3. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետության ստանձնածպարտավորությունները համահունչ են Հայաստանի Հանրապետության


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

78

Սահմանադրության 13-րդ հոդվածի դրույթներին և նպատակաուղղվածեն զինվորական և այլ կազմավորումների, ինչպես նաև ռազմական նշա -նա կության արտադրանքի փոխադրումների բնագավառում Կողմերիհամա գործակցության իրավապայմանագրային հիմքի ստեղծմանը՝միջազ գային իրավունքի հանրաճանաչ նորմերի և սկզբունքների հիմանվրա:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխու -թ յուններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի 1-ին և 4-րդմասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրա -պետու թյան օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրա -պետու թյան սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. 2015 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Դուշանբեում ստորագրված՝Զինվորական և այլ կազմավորումների, դրանց շարժական գույքի, ինչպեսնաև ռազմական նշանակության արտադրանքի փոխադրումների ոլոր -տում Հավաքական անվտանգության մասին պայմանագրի կազմա կեր -պու թյան անդամ պետությունների համագործակցության մասին համա -ձայնա գրում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանումեն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:





ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

79



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԳԼԽԱՎՈՐ ԴԱՏԱԽԱԶԻ ԴԻՄՈՒՄԻՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` ՀՀ ՔՐԵԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 21-ՐԴ

ՀՈԴՎԱԾԻ 4-ՐԴ ՄԱՍԻ՝ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ


Քաղ. Երևան 1 նոյեմբերի 2016թ.

Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազմով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի, Հ.Նազարյանի (զեկուցող), Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)` դիմողի՝ ՀՀ գլխավոր դատախազի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀՀ

գլխավոր դատախազության հետաքննության և նախաքննության օրինա -կա նու թյան նկատմամբ հսկողության վարչության պետի տեղակալ Ա.Մանուկյանի,

գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժո -ղովի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատա -կազմի իրավաբանական վարչության պետ Հ. Սարգսյանի և նույնվարչու թյան իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավոր մասնագետ Վ.Դանիել յանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության(2005թ. խմբագրությամբ) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածիառաջին մասի 7-րդ կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀօրենքի 25, 38, 68 և 71-րդ հոդվածների,


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

80

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «ՀՀ գլխավոր դատա -խազի դիմումի հիման վրա՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -դրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ»գործը:

Գործի քննության առիթը ՀՀ գլխավոր դատախազի՝ 25.08.2016թ. ՀՀսահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող ևպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով ՀՀքրեական դատավարության օրենսգիրքը և գործում առկա մյուսփաս տա թղ թերը, ինչպես նաև ձևավորված իրավակիրառական պրակտի -կան, Հա յա ս տանի Հանրապետության սահմանադրական դատա րանըՊ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգիրքը (ՀՕ-248) ՀՀ Ազգայինժողովի կողմից ընդունվել է 1998 թվականի հուլիսի 1-ին, ՀՀ Նախագահիկողմից ստորագրվել` 1998 թվականի սեպտեմբերի 1-ին և ուժի մեջ է մտել1999 թվականի հունվարի 12-ին:

Օրենսգրքի՝ սույն գործով վիճարկվող` «Կրկին անգամ դատվելուանթույլա տրելիությունը» վերտառությամբ 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասըսահմանում է.

«4. Դատախազը քրեական գործը կարճելու, քրեական գործ հարուցելուկամ քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին հետաքննության մար -մնի կամ քննիչի կայացրած որոշումը կարող է վերացնել որոշմանպատճենը ստանալու պահից 7 օրվա ընթացքում: Դրանից հետո քրեականհետապնդման մարմնի՝ գործի վարույթը կարճելու, քրեական հետա պն -դումը դադարեցնելու կամ քրեական հետապնդում չիրականացնելու մա -սին որոշումը կարող է վերացվել մեկ անգամ և միայն գլխավորդատա խազի կողմից՝ այդպիսի որոշում կայացնելուց հետո՝ վեց ամսվաժամկետում»:

Օրենսգրքի վերոհիշյալ հոդվածը փոփոխության և լրացման է ենթար -կվել «Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենս -գրքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին» համա -պա տասխանաբար՝ 25.05.2006 թվականի ՀՕ-91-Ն, 21.02.2007 թվականիՀՕ-93-Ն և 28.11.07 թվականի ՀՕ-270-Ն ՀՀ օրենքներով: Իսկ վիճարկվողդրույթների բովանդակությունը լրացվել է 21.02.2007 թվականի՝ «Հայաս -տանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքումփոփո խություններ և լրացումներ կատարելու մասին» ՀՕ-93-Ն օրենքով,որը ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է 2007 թվականի փետրվարի21-ին, ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրվել` 2007 թվականի մարտի 15-ին


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

81

և ուժի մեջ է մտել 2007 թվականի ապրիլի 7-ին:2. Դիմող կողմը գտնում է, որ դատարանների կողմից ՀՀ քրեական

դատավարության օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասին տրվածմեկնաբանությունը, որը ՀՀ գլխավոր դատախազին հնարավորություն չիտալիս, ի թիվս գործի վարույթը կարճելու, քրեական հետապնդումըդադարեցնելու կամ քրեական հետապնդում չիրականացնելու մասինորոշումների, վերացնելու նաև քրեական գործի հարուցումը մերժելումասին քրեական հետապնդման մարմնի որոշումը՝ այդպիսի որոշումկայացնելուց հետո՝ վեց ամսվա ընթացքում, զրկում է ՀՀ դատախազու թ -յանը, որպես քրեական հետապնդման բացառիկ գործառույթ ունեցողհան րա յին իշխանության կրողի, արդյունավետ ձևով հանցագործութ -յունից տուժած անձանց իրավունքների և ազատությունների պաշտպա -նու թյունն իրականացնելու հնարավորությունից: Ըստ դիմողի` նմանմեկնաբանությամբ արհեստականորեն սահմանափակվում է հանցա -գործու թյունից տուժած անձանց իրավունքների պաշտպանության հնա -րա վորությունը, քանի որ կոնկրետ անձի վերաբերյալ կայացրածորո շում ները վերացնելու հնարավորության պայմաններում (քրեականհետապնդումը դադարեցնելու կամ քրեական հետապնդում չիրակա -նացնե լու մասին), գլխավոր դատախազը, որպես քրեական հետապնդումհարուցելու սահմանադրական բացառիկ առաքելություն իրականացնողմարմին, զրկվում է պարզապես քրեական վարույթ նախաձեռնելուհնարա վորությունից:

Ըստ դիմողի՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 21-րդ հոդ -վածի 4-րդ մասի` իրավակիրառ պրակտիկայում տրված այնպիսի մեկ -նա բանումը, որը ՀՀ գլխավոր դատախազին կզրկի օրենքի խախտմամբկայացված քրեական գործը կարճելու կամ քրեական գործի հարուցումըմերժելու մասին հետաքննության մարմնի կամ քննիչի որոշումը վերա -ցնելու իրավունքից, սահմանափակում է ՀՀ դատախազության՝ քրեականհետապնդման սահմանադրական գործառույթը, ուստի հակասում է ՀՀՍահմանադրության 103-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին կետի դրույթներին:

Անդրադառնալով ՀՀ սահմանադրական դատարանի 2015 թվականինոյեմբերի 17 ի ՍԴՈ 1236 որոշմանը` դիմողը ներկայացնում է փաստարկ -ներ այն մասին, որ «…առանձին կետերով դիրքորոշում հայտնելով ՀՀմարդու իրավունքների պաշտպանի և ՀՀ գլխավոր դատախազի դիմում -ներով ՀՀ սահմանադրական դատարանի առջև բարձրացված սահմանա -դրաիրավական տեսանկյունից վիճահարույց երեք հիմնական հարցիվերաբերյալ, որոշման եզրափակիչ մասում որևէ անդրադարձ չի կատա -րել ՀՀ գլխավոր դատախազի դիմումում ներկայացված՝ ՀՀ քրեականդատավարության օրենսգրքի 21 րդ հոդվածի 4 րդ մասին իրավակիրառա -կան պրակտիկայում տրված մեկնաբանությանը սահմանադրաիրավա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

82

կան գնահատական տալու խնդրանքին։ Արդյունքում, ինչպես ՀՀ վճռա -բեկ, այնպես էլ ընդհանուր իրավասության այլ դատարանների կողմից ՀՀսահմանադրական դատարանի ՍԴՈ 1236 որոշման մեկնաբանությունը,ուստիև՝ իրավակիրառական պրակտիկայում ՍԴՈ 1236 որոշման նկատ -մամբ իրավաընկալումը հանգում է նրան, որ տվյալ որոշմամբ ՀՀ սահմա -նադրական դատարանն ընդհանրապես չի անդրադարձել ՀՀ քրեականդատավարության օրենսգրքի 21 րդ հոդվածի 4 րդ մասի սահմանա դրա -կանությանը»։

3. Պատասխանող կողմը գտնում է, որ ՀՀ քրեական դատավարությանօրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի դրույթները համապատասխանումեն ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին: Վկայակոչելով Մարդու իրա -վունքների եվրոպական դատարանի նախադեպային իրավունքը` պա -տաս խանողը գտնում է, որ դատախազի կամ գլխավոր դատախազիկող մից քրեական գործի նորոգումը՝ դատախազական հսկողությանգործառույթի սահմաններում որոշակի սահմանափակ ժամկետներումվիճարկվող դրույթով նախատեսված համապատասխան որոշումներիվերացման միջոցով, չի հակասում Եվրոպական կոնվենցիայի պահանջ -ներին:

Պատասխանող կողմը գտնում է, որ ՀՀ քրեական դատավարությանօրենսգրքի 21 րդ հոդվածի 4 րդ մասով սահմանված դրույթները համապա -տաս խանում են ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին, իսկ ինչ վերա -բերում է իրավակիրառական պրակտիկային, ապա ըստ պատաս -խա նողի` «...Դիմողը չի ներկայացրել որևէ օրինական ուժի մեջ մտածդատական ակտ, որ հնարավորություն կտար գնահատելու դատարանիհամապատասխան դիրքորոշման հիմքերը և հիմնավորումները՝ համա -դրելով գործի կոնկրետ փաստական հանգամանքների հետ»։ Հետևաբար,ինչպես գտնում է պատասխանող կողմը` «...հնարավոր չէ իրավա կիրա -ռա կան պրակտիկայի սահմանադրականության վերաբերյալ գնահատա -կան տալը»։

4. Սույն գործի քննության շրջանակներում Սահմանադրական դատա -րանն արձանագրում է, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 21 -րդ հոդվածի 4 րդ մասին՝ ելնելով նաև ձևավորված իրավակիրառականպրակտիկայի ուսումնասիրման արդյունքներից, ՀՀ սահմանադրականդատարանն անդրադարձել է իր՝ 2015 թվականի նոյեմբերի 17 ի ՍԴՈ 1236որոշմամբ, որի եզրափակիչ մասում օրենսգրքի վերոհիշյալ նորմըճանաչվել է ՀՀ Սահմանադրությանը (2005 թվականի փոփոխություն -ներով) համապատասխանող՝ այդ որոշման մեջ սահմանադրականդատարանի կողմից բացահայտված սահմանադրաիրավական բովանդա -կության շրջանակներում։

Մասնավորապես, բացահայտելով վերոհիշյալ օրենսգրքի վիճարկվող


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

83

նորմի՝ «...Դրանից հետո քրեական հետապնդման մարմնի՝ գործի վա -րույթը կարճելու, քրեական հետապնդումը դադարեցնելու կամ քրեականհետապնդում չիրականացնելու մասին որոշումը կարող է վերացվել մեկանգամ և միայն գլխավոր դատախազի կողմից՝ այդպիսի որոշումկայացնելուց հետո՝ վեց ամսվա ժամկետում» բովանդակությամբ դրույթիսահմանադրաիրավական բովանդակությունը, սահմանադրական դա -տա րանը գտել է, որ «...մինչդատական վարույթում դատախազականհսկողության շրջանակներում Սահմանադրությամբ և օրենքով ՀՀ գլխա -վոր դատախազին վերապահված լիազորությունների իրականացմանարդյունքում ընդունված որոշումները պետք է դիտարկել որպես վերջնա -կան և որևէ պայմանավորվածության մեջ չդնել հսկող դատախազիկողմից նման որոշում ընդունված կամ չընդունված լինելու հանգամանքիհետ» (ՍԴՈ 1236 որոշման եզրափակիչ մասի 1 ին կետի երկրորդ մասիերրորդ պարբերություն):

Միաժամանակ, «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքի, ՀՀ քրեականդատավարության օրենսգրքի, «ՀՀ քննչական կոմիտեի մասին» ՀՀ օրենքի,«Հատուկ քննչական ծառայության մասին» ՀՀ օրենքի համապատասխաննորմերի համակարգային վերլուծության և ՀՀ Սահմանադրության (2005թ.փոփոխություններով) 89-րդ հոդվածի առաջին մասի 7-րդ կետի, 103-րդհոդվածի սահմանադրաիրավական բովանդակության հետ համադրմանարդյունքում գտնելով, որ` քրեական գործը կարճելու, քրեական գործհարու ցելու կամ քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին հետա -քննու թյան մարմնի կամ քննիչի կայացրած որոշումը՝ դրա պատճենըստանալու պահից 7 օրվա ընթացքում վերացնելու դատախազի լիազորու -թ յունը, իսկ դրանից հետո քրեական հետապնդում չիրականացնելումասին որոշումը մեկ անգամ և միայն գլխավոր դատախազի կողմից՝այդպիսի որոշում կայացնելուց հետո՝ վեց ամսվա ժամկետում վերա -ցնելու վերաբերյալ լիազորությունն անառարկելի են (ՍԴՈ 1236 որոշման6 րդ կետի երկրորդ մասի «Ա» ենթակետի 7 րդ պարբերություն), վիճար -կվող հիշյալ դրույթի սահմանադրաիրավական բովանդակությանառնչու թյամբ ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր նույն որոշմամբարտա հայտել է նաև մի շարք իրավական դիրքորոշումներ, որոնցհամաձայն, մասնավորապես`

մի կողմից հետաքննության, նախաքննության մարմինների, մյուսկողմից՝ դատախազության միջև գործառութային տարանջատումը համա -հունչ է ՀՀ Սահմանադրության (2005թ. փոփոխություններով) 5-րդ հոդ -վա ծի, 89-րդ հոդվածի 7-րդ կետի և 103-րդ հոդվածի պահանջներին ևկարևոր երաշխիք է հանցավոր ոտնձգություններից մարդու իրավունք -ների ու ազատությունների արդյունավետ պաշտպանությունն ապահովե -լու տեսանկյունից (ՍԴՈ 1236 որոշման 6 րդ կետ),


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

84

«...Սահմանադրության 103-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին, 2-րդ և 3-րդկետերով նախատեսված գործառույթները (քրեական հետապնդմանհարուցում, հետաքննության ու նախաքննության օրինականությաննկատ մամբ հսկողություն, դատարանում մեղադրանքի պաշտպանութ -յուն) իրավակիրառական պրակտիկայում պետք է ընկալվեն, մեկնաբան -վեն ու կիրառվեն ելնելով դրանց սահմանադրաիրավական փոխ կա պա կ -ցվածու թյունից» (ՍԴՈ 1236 որոշում, նույն տեղում),

«...վեճի առարկա իրավակարգավորման շրջանակներում ՀՀ քրեականդատավարության օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի նորմերը չենկարող մեկնաբանվել հայեցողաբար, «Դատախազության մասին» ՀՀօրենքի, ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի (53-րդ հոդված), նաև`«ՀՀ քննչական կոմիտեի մասին» և «Հատուկ քննչական ծառայությանմասին» ՀՀ օրենքների համապատասխան փոխկապակցված նորմերի,ինչպես նաև ՀՀ Սահմանադրության 103-րդ հոդվածի սահմանադրա -իրավա կան բովանդակության համատեքստից դուրս։ Այն անխուսա -փելիորեն կհանգեցնի ինչպես դատախազության սահմանադրականգործառույթների իմաստազրկմանը, այնպես էլ կվտանգի մարդու՝ Սահ -մա նադրությամբ երաշխավորված իրավունքների ու ազատություններիարդյունավետ պաշտպանությունը՝ ինչպես մինչդատական, այնպես էլդատական վարույթի շրջանակներում: Արդյունքում` կխախտվի սահմա -նա դրական օրինականությունը» (ՍԴՈ 1236 որոշում, նույն տեղում),

«ՀՀ գլխավոր դատախազի բացառիկ իրավունքն ու պարտա կանու թ -յունն է հսկող դատախազի վերը նշված լիազորության կատարումից կամայդ լիազորության կատարման համար սահմանված ժամկետի ավարտիցհետո ծագած իրավահարաբերությունների շրջանակներում և օրենքովնախանշված ժամկետում ու կարգով վերացնել գործի վարույթը կարճելու,քրեական հետապնդումը դադարեցնելու կամ քրեական հետապնդումչիրականացնելու մասին քրեական հետապնդման մարմնի անօրինականորոշումը» (ՍԴՈ 1236 որոշում, նույն տեղում),

«... ելնելով գլխավոր դատախազի իրավական կարգավիճակի առանձ -նա հատկությունից, քրեական հետապնդման մարմնի հիշյալ որոշումըվերացնելու մասին գլխավոր դատախազի որոշումը մինչդատականվարույթում դատախազական հսկողության շրջանակներում պետք էդիտարկել որպես վերջնական և որևէ պայմանավորվածության մեջ չդնելհսկող դատախազի կողմից նման որոշում ընդունված լինելու կամ չլինելուհանգամանքի հետ: Դատախազական հսկողության այդ փուլում գլխավորդատախազն իր սահմանադրաիրավական կարգավիճակին համապա -տաս խան իրավասու է իրականացնել հսկողություն ինչպես մինչդատա -կան վարույթի նկատմամբ, այնպես էլ գերատեսչական հսկողությունստորադաս (հսկող) դատախազի նկատմամբ: Հաշվի պետք է առնել նաև


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

85

այն հանգամանքը, որ «Դատախազության մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդ -վածի, 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասի, ՀՀ քրեական դատավարության օրենս -գրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիմքերով դատախազին վերապահվածբոլոր լիազորությունները, այդ թվում` քրեական գործի հարուցումը մեր -ժելու մասին հետաքննության մարմնի և քննիչի որոշումը վերացնելումասին, հավասարապես վերաբերում են նաև գլխավոր դատախազին»(ՍԴՈ 1236 որոշում, նույն տեղում),

«...ՀՀ գլխավոր դատախազին բացառիկ իրավունք է վերապահվածվերոհիշյալ որոշումների օրինականության վերաբերյալ կայացնելուվերջնական որոշում, որն իրավական լուրջ երաշխիք է մինչդատականվարույթի շրջանակներում թե՛ այդ վարույթի արդյունավետություննապահովելու, ծագած իրավական այս կամ այն խնդիրը վերջնականհանգուցալուծելու և թե՛անձանց իրավունքները ողջամիտ ժամկետներումպաշտպանելու ուղղությամբ: Հետևաբար, վիճարկվող նորմերը սույնորոշ ման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների համա -տեքստում ընկալվելու, մեկնաբանվելու և կիրառվելու դեպքում չեն կարողհանգեցնել կրկին անգամ դատվելու անթույլատրելիության սկզբունքիխախտմանը և դատախազական հսկողության խոչընդոտմանը» (ՍԴՈ -1236 որոշում, 7 րդ կետ):

Անդրադառնալով նաև ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքիվիճարկվող դրույթների կիրառման դատական պրակտիկային` Սահմա -նա դրական դատարանը հիշյալ որոշման մեջ արձանագրել է, որ` «...ՀՀդատական պրակտիկան ՀՀ քրեական օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդմասի և 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի սահմանադրաիրավական այս բովան -դա կության հետևողական իրացում չի երաշխավորել» (ՍԴՈ 1236 որոշման6-րդ կետ)։

Քննելով ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի վիճարկվողդրույթ ների սահմանադրականության հարցը` Սահմանադրական դա -տա րանն իր հիշյալ որոշմամբ նաև ի գիտություն է ընդունել պատաս -խանող կողմի իրազեկումն այն մասին, որ «իրավակիրառական պրակ -տի կայում առաջացած խնդիրը շտկելու համար ՀՀ Ազգային ժողովումպատրաստվում է օրենքի նախագիծ» և շրջանառության մեջ է դրված նաևՀՀ քրեական դատավարության նոր օրենսգրքի նախագիծը, որում հա -մարժեք լուծումներ նախատեսված են (ՍԴՈ 1236 որոշման 9 րդ կետ):Պատասխանող կողմն իր՝ ՀՀ սահմանադրական դատարանին հասցեա -գրած գրավոր բացատրությունում նաև արձանագրել էր վիճարկվողիրավա կարգավորման «թերությունը» (Ն.1000, 02.11.15թ. թվակիր գրու -թյանը կից ներկայացված բացատրության 13 րդ էջ)։

ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ քրեականդատավարության նոր օրենսգրքի ընդունման գործընթացները դեռևս չեն


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

86

ավարտվել և տվյալ իրավակարգավորման շրջանակներում Սահմանա -դրա կան դատարանի իրավական դիրքորոշումներից ելնելով օրենսդրա -կան մակարդակում անհրաժեշտ հստակություն չի ապահովվել:

5. Վերահաստատելով ՍԴՈ 1236 որոշմամբ արտահայտված իրավա -կան դիրքորոշումներն իրենց ամբողջության մեջ` ՀՀ սահմանադրականդատարանն արձանագրում է, որ ինչպես հետևում է սույն գործի նյութերիցև դիմող կողմի հարցադրումներից` իրավակիրառական պրակտիկայումդեռևս պատշաճ ընկալված չեն ՀՀ գլխավոր դատախազի սահմանա դրա -կան լիազորություններից բխող՝ ՀՀ քրեական դատավարության օրենս -գրքի 21 րդ հոդվածի 4 րդ մասի՝ հետաքննության մարմնի, քննիչի` քրեա -կան հետապնդում չիրականացնելու մասին որոշումը մեկ անգամ և միայնգլխավոր դատախազի կողմից՝ այդպիսի որոշում կայացնելուց հետո՝ վեցամսվա ժամկետում վերացնելու վերաբերյալ լիազորության անառար -կելիությունը, և այդ լիազորությունը Սահմանադրական դատարանիվերոհիշյալ որոշմամբ բացահայտված իրավական բովանդակությանըհամապատասխան կիրառելու անհրաժեշտությունը: Դրա մասին են վկա -յում նաև ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 29.01.2016թ. ԵԿԴ/0060/11/15 գործով ևՀՀ Արագածոտնի մարզի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանիդատա րանի 25.04.2016թ. ԱՐԱԴ1/0052/01/15 գործով կայացրած որոշում -ներում արտահայտված դիրքորոշումները:

Ելնելով սահմանադրական օրինականության ապահովման անհրա -ժեշտու թ յունից` ՀՀ սահմանադրական դատարանն անթույլատրելի է հա -մա րում սահմանադրական դատարանի որոշումների և դրանցում արտա -հայտված իրավական դիրքորոշումների անտեսումը կամ կամայինմեկնա բանությունն իրավակիրառական պրակտիկայում։ ՀՀ սահմանա -դրա կան դատարանի որոշումների բնույթի, իրավաբանական ուժիառանձ նա հատկության սահմանադրաիրավական բովանդակությանխնդիրներին Սահմանադրական դատարանը հանգամանալից անդրա -դարձել է իր՝ 25.02.2011 թվականի ՍԴՈ 943 որոշմամբ։ Վերահաստատելովայդ որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորոշումները` Սահմա -նա դրական դատարանը նաև արձանագրում է, որ ՀՀ սահմանադրականդատա րանի որոշումները պետք է ընկալվեն և կիրառվեն որպես ՀՀՍահմանադրության գերակայության ապահովմանն ուղղված պաշտոնա -կան ամբողջական փաստաթղթեր, որոնք բխում են իրավունքի գերա կա -յու թ յան սկզբունքի ու իրավական պետության սահմանադրական դրույթիպահանջների իրացման անհրաժեշտությունից, և որոնց իրավաբանականուժն ու կիրառման նորմատիվ բովանդակությունը կանխորոշված են ՀՀՍահմանադրությամբ։

Միաժամանակ, Սահմանադրական դատարանը նկատի է ունենումայն հանգամանքը, որ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի 407-րդ


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

87

(2.1-րդ մասի 2.2-րդ կետի 2-րդ ենթակետ) և 414.2-րդ (2-րդ մասի 2-րդ կետ)հոդվածների պահանջն է` ուղղված վճռաբեկ բողոք բերած անձանց՝հիմնա վորելու ստորադաս դատարանի դատական ակտի և ՀՀ սահմանա -դրա կան դատարանի համապատասխան որոշման եզրափակիչ մասիմիջև առկա հակասությունը որպես դատական բողոքարկվող ակտի վե -րա նայման (բեկանման, փոփոխման) հիմք: Ի դեպ, օրենսգրքի վերոհիշյալ407-րդ (2.1-րդ մասի 2.2-րդ կետի 3-րդ ենթակետ) և 414.2-րդ (2-րդ մասի3-րդ կետ) հոդվածներում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատա -րանի որոշման առնչությամբ նման շեշտադրումներ՝ որոշման եզրա փա -կիչ մասի վերաբերյալ, չեն կատարվում: Այս հանգամանքը հիմք ընդու -նելով` դատական պրակտիկայում պատշաճ ուշադրություն չի դարձվումՍահմանադրական դատարանի որոշման պատճառաբանական մասումարտահայտված իրավական դիրքորոշումներին, ինչն իմաստազրկում էՍահմանադրական դատարանի որոշման ամբողջականությունն ու նշա -նա կությունը` որպես իրավունքի աղբյուր:

ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի հիշյալ հոդվածներինորմատիվ պահանջներն ինքնին չեն բխում ՀՀ սահմանադրական դատա -րանի ՍԴՈ-943 որոշմամբ արտահայտված իրավական դիրքորո շում -ներից: Սակայն դրանց սահմանադրականության գնահատման հարցինբովանդակային անդրադարձը դուրս է քննության առարկա սույն գործիշրջանակներից:

Այդուհանդերձ, սույն գործով Սահմանադրական դատարաննառաջ նոր դվում է ՀՀ Սահմանադրության գերակայության և, մասնավորա -պես՝ ՀՀ դատախազության սահմանադրաիրավական կարգավիճակիցբխող գործառույթների լիարժեք ու արդյունավետ իրականացման, ինչպեսնաև անձանց` ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված իրավունքներիու ազատությունների պաշտպանության սահմանադրաիրավականկարևո րու թյամբ: Ուստի իրավակիրառական պրակտիկայում ստեղծվածիրավիճակին սահմանադրաիրավական բովանդակություն հաղորդելունպատակով Սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարումարձանագրել, որ դատական պրակտիկան պետք է առաջնորդվի17.11.2015թ. ՍԴՈ-1236 որոշման ինչպես պատճառաբանական, այնպեսէլ եզրափակիչ մասերում ՀՀ սահմանադրական դատարանի կողմիցարտա հայտված իրավական դիրքորոշումներով: Դրանց համաձայն` ՀՀքրեական դատավարության օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի սահ -մա նադրաիրավական բովանդակությունից հետևում է, որ մինչդատականվարույթում գործի վարույթը կարճելու, քրեական հետապնդումը դադա -րեցնելու կամ քրեական հետապնդում չիրականացնելու, քրեական գործիհարուցումը մերժելու մասին քրեական հետապնդման մարմնի (հետա -քննու թյան մարմնի կամ քննիչի) որոշումը ՀՀ գլխավոր դատախազի կող -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

88

մից կարող է վերացվել մեկ անգամ և միայն այդպիսի որոշման կայա - ցու -մից հետո` վեց ամսվա ժամկետում՝ անկախ քրեական հետապնդմանմարմնի վերոհիշյալ որևէ որոշման առնչությամբ ստորադաս հսկողդատա խազի դատավարական լիազորությունների իրականացումից:

ՀՀ գլխավոր դատախազի բացառիկ իրավունքն ու պարտա կանու -թյունն է հսկող դատախազի` օրենքով սահմանված լիազորության կատա -րումից կամ այդ լիազորության կատարման համար սահմանված ժամ -կետի (7-օրյա) ավարտից հետո ծագած իրավահարաբերություններիշրջա նակներում և օրենքով նախանշված ժամկետում (6 ամիս) ու կարգովվերացնել գործի վարույթը կարճելու, քրեական հետապնդումը դադա -րեցնելու կամ քրեական հետապնդում չիրականացնելու, քրեական գործիհարուցումը մերժելու մասին քրեական հետապնդման մարմնի անօրինա -կան գնահատված որոշումը` կայացնելով վերջնական որոշում, ինչնանհրա ժեշտ է ապահովելու տուժողի իրավունքների ու շահերի պաշտ -պա նու թյունը և խախտված իրավունքների վերականգնման հնարա վորու -թյունը:

6. Հաշվի առնելով վերոշարադրյալ դիրքորոշումները` ՀՀ սահմանա -դրա կան դատարանը գտնում է, որ Սահմանադրական դատարանի 17նոյեմբերի 2015թ. ՍԴՈ-1236 որոշմամբ հստակ դիրքորոշում է արտա -հայտվել վեճի առարկա իրավանորմի սահմանադրաիրավական բովան -դա կության վերաբերյալ` այն արտահայտելով որոշման ինչպես պատ -ճառա բանական, այնպես էլ եզրափակիչ մասերում: Իրավական պետու -թյան սահմանադրաիրավական հիմնարար չափորոշիչներից ելնելով`այդ դիրքորոշումներով պետք է առաջնորդվեն ինչպես իրավաստեղծ,այնպես էլ իրավակիրառ մարմինները: Հետևաբար, ՀՀ սահմանադրականդատարանի ՍԴՈ-1236 որոշման վերանայման և նոր որոշման ընդունմանորևէ անհրաժեշտություն կամ հիմք առկա չէ` նկատի ունենալով նաևնշված որոշման ընդունումից հետո տեղի ունեցած սահմանադրականփոփոխությունները:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, հաշվի առնելով նաև «Սահմա նա -դրա կան դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 32-րդ հոդվածի 3-րդ կետի և 60-րդ հոդվածի 1-ին կետի պահանջները, գտնում է, որ սույն գործի վարույթըենթակա է կարճման, միաժամանակ որոշման եզրափակիչ մասումշեշտելով ՍԴՈ-1236 որոշումից բխող` ՀՀ քրեական դատավարությանօրենս գրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի` ՀՀ գլխավոր դատախազինվերաբերող լիազորության սահմանադրաիրավական բովանդակութ -յունը`ելնելով դատական պրակտիկայի սահմանադրականացման և ան -ձանց իրավունքների արդյունավետ պաշտպանության ապահովմանանհրա ժեշտությունից:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

89

տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխու -թ յուն ներով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանադրական դատարանի մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 32, 60, 63, 64, 68 և 71 րդ հոդ ված -ներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանըՈ Ր Ո Շ Ե Ց .

1. «ՀՀ գլխավոր դատախազի դիմումի հիման վրա՝ ՀՀ քրեականդատա վարության օրենսգրքի 21-րդ հոդվածի 4-րդ մասի՝ ՀայաստանիՀանրա պետության Սահմանադրությանը համապատասխանությանհար ցը որոշելու վերաբերյալ» գործի վարույթը կարճել` հաշվի առնելով,որ ՀՀ սահմանադրական դատարանի 2015թ. նոյեմբերի 17-ի ՍԴՈ-1236որոշման մեջ արտահայտված իրավական դիրքորոշումների շրջանակնե -րում մինչդատական վարույթում գործի վարույթը կարճելու, քրեականհետապնդումը դադարեցնելու կամ քրեական հետապնդում չիրականաց -նելու, քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին քրեական հետա -պնդման մարմնի (հետաքննության մարմնի կամ քննիչի) որոշումը ՀՀգլխավոր դատախազի կողմից կարող է վերացվել մեկ անգամ և միայնայդպիսի որոշման կայացումից հետո` վեց ամսվա ժամկետում՝ անկախքրեական հետապնդման մարմնի վերոհիշյալ որևէ որոշման առնչությամբստորադաս հսկող դատախազի դատավարական լիազորության իրա -կանա ցումից: ՀՀ գլխավոր դատախազի բացառիկ իրավունքն ու սահմա -նա դրաիրավական պարտականությունն է հսկող դատախազի` օրենքովսահմանված լիազորության կատարումից կամ այդ լիազորության կա -տար ման համար սահմանված ժամկետի (7-օրյա) ավարտից հետո ծագածիրավահարաբերությունների շրջանակներում և օրենքով նախանշվածժամկետում (6 ամիս) ու կարգով վերացնել գործի վարույթը կարճելու,քրեական հետապնդումը դադարեցնելու կամ քրեական հետապնդումչիրականացնելու, քրեական գործի հարուցումը մերժելու մասին քրեա -կան հետապնդման մարմնի որոշումը` կայացնելով վերջնական որոշում:

Վեճի առարկա նորմը դատական պրակտիկայում շարունակում էկիրառվել այլ մեկնաբանությամբ, ինչը ենթակա է վերանայման:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թ. փոփո -խու թյուններով) 102-րդ հոդվածի երկրորդ մասի համաձայն սույնորոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից:


1 նոյեմբերի 2016 թվականիՍԴՈ-1319


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

90



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2015 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 30-ԻՆ ԵՎ 2016 ԹՎԱԿԱՆԻՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 25-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ

ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐԻ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԻՋԵՎ

«ԶԱՆԳՎԱԾԱՅԻՆ ՈՉՆՉԱՑՄԱՆ ԶԵՆՔԻ ՏԱՐԱԾՄԱՆԸ ՀԱԿԱԶԴԵԼՈՒԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՄԱՍԻՆ»

ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐԻ ԺԱՄԿԵՏԸ ՅՈԹ ՏԱՐՈՎ ԵՐԿԱՐԱՁԳԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆՀԱՅՏԱԳՐԵՐԻ ՓՈԽԱՆԱԿՄԱՄԲ ԿՆՔՎԱԾ ՀԱՄԱՁԱՅՆՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ


ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ


Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազ -մով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի (զեկուցող), Ա.Գյուլում յանի, Ֆ. Թոխյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի, Հ.Նազար յանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ Հանրա -պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ՝ ՀայաստանիՀանրապետության պաշտպանության նախարարի տեղակալ Ա. Նազար -յանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդ -վածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահմանադրական դատարանիմասին»


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

91

Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների,դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2015 թվականի

դեկտեմբերի 30-ին և 2016 թվականի հոկտեմբերի 25-ին ստորագրված՝Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Ամերիկայի ՄիացյալՆահանգների կառավարության միջև «Զանգվածային ոչնչացման զենքիտարածմանը հակազդելու բնագավառում համագործակցության մասինհամաձայնագրի ժամկետը յոթ տարով երկարաձգելու մասին հայտա -գրերի փոխանակմամբ կնքված համաձայնության մեջ ամրագրվածպարտավորությունների` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -դրու թ յանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ»գործը:

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի` 03.11.2016թ.ՀՀսահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով համաձայնությունը և գործում առկամյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանա դրա -կան դատարանը ՊԱՐԶԵՑ.

1.Համաձայնությունն ստորագրվել է 2015 թվականի դեկտեմբերի 30-ին և 2016 թվականի հոկտեմբերի 25-ին` Համաձայնագրի գործողությանժամկետը ևս յոթ տարով երկարաձգելու նպատակով:

2. Համաձայնագիրն ստորագրվել է 2000 թվականի հուլիսի 24-ին ևուժի մեջ է մտել 2002 թվականի նոյեմբերի 25-ին (ՀՀ կողմից վավերացվելէ 2001թ. փետրվարի 20-ին` Ազգային ժողովի Ն-146-2 որոշմամբ (ՍԴՈ-277)): 2009 թվականի մայիսի 15-ին Համաձայնագրի գործողությանժամկետը երկարացվել է յոթ տարով՝ «2000 թվականի հուլիսի 24-ինՎաշինգտոնում ստորագրված՝ «Հայաստանի Հանրապետության կառա -վա րու թյան և Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության միջևզանգվածային ոչնչացման զենքի տարածմանը հակազդելու բնագա -վառում համագործակցության մասին» համաձայնագրի գործողությանժամկետը երկարաձգելու վերաբերյալ Հայաստանի ՀանրապետությանՆախագահի առաջարկ»-ով» (ՀՀ կողմից վավերացվել է 2009թ. ապրիլի 30-ին` Ազգային ժողովի Ն-139-4 որոշմամբ), իսկ գործողության ժամկետնավարտվում է 2016 թվականի նոյեմբերի 25-ին:

3. Համաձայնությամբ Հայաստանի Հանրապետությունը պարտավոր -վում է Համաձայնագրի գործողությունը երկարացնել ևս յոթ տարով:

4. Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարաննարձանագրում է, որ Համաձայնությունը կնպաստի զանգվածային ոչնչաց -ման զենքի տարածումը կանխելուն:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

92

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխու -թ յուններով)`100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի առաջին ևչորրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀայաստանիՀանրապետության օրենքի 63 և 64-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրա -պետության սահմանադրական դատարանը ՈՐՈՇԵՑ.

1. 2015 թվականի դեկտեմբերի 30-ին և 2016 թվականի հոկտեմբերի 25-ին ստորագրված՝ Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ևԱմերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության միջև «Զանգվածա -յին ոչնչացման զենքի տարածմանը հակազդելու բնագավառում համա -գործակ ցության մասին» համաձայնագրի ժամկետը յոթ տարով երկա -րա ձգելու մասին հայտագրերի փոխանակմամբ կնքված համաձայնու թյանմեջ ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում ենՀայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ -վածի երկրորդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջէ մտնում հրապարակման պահից։




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

93



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ԷՄՄԱ ՎԱՐԴԱՆՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ ՀՀ ՔԱՂԱՔԱՑԻԱԿԱՆՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 1226-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ ԵՎ 3-ՐԴ ՄԱՍԵՐԻ՝

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ

ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ



մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)`դիմող Է. Վարդանյանի և նրա ներկայացուցիչ Գ. Պետրոսյանի, գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային

ժողովի պաշտոնական ներկայացուցիչներ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխա -տա կազմի իրավաբանական վարչության պետ Հ. Սարգսյանի և նույնվարչության իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավոր մասնագետ Վ.Դանիելյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդ -վածի 1-ին մասի 6-րդ կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀօրենքի 25, 38 և 69-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Էմմա Վարդանյանիդիմումի հիման վրա` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի1-ին և 3-րդ մասերի` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրութ -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦î

ºÔ

ºÎ

²¶

Æð

♦2

(86

)20

17

94

յանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:Գործի քննության առիթն Էմմա Վարդանյանի` 2016 թվականի հունիսի

9-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող

և պատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետա զոտ ե -լով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքը և գործում առկա մյուս փաստա -թղթերը, Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրական դատարանըՊ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. ՀՀ քաղաքացիական օրենսգիրքն (այսուհետ` օրենսգիրք) ընդունվելէ ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից` 1998 թվականի մայիսի 5-ին, ՀայաստանիՀանրապետության Նախագահի կողմից ստորագրվել` 1998 թվականիհուլիսի 28-ին և ուժի մեջ է մտել 1999 թվականի հունվարի 1-ից:

Օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերը սահմանում են.«1. Ժառանգությունն ընդունվում է ժառանգությունն ընդունելու կամ

ժառանգական իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին ժառանգի դի -մումը ժառանգության բացման վայրի նոտարին հանձնելով:

…3. Եթե այլ բան ապացուցված չէ, ապա ժառանգությունը ժառանգի կող -

մից ընդունված է համարվում, երբ նա սկսում է փաստացի տիրապետելկամ կառավարել ժառանգված գույքը՝ ներառյալ, երբ ժառանգը՝

1) միջոցներ է ձեռնարկել գույքը պահպանելու և այն երրորդ անձանցոտնձգություններից կամ հավակնություններից պաշտպանելու համար,

2) իր հաշվին կատարել է գույքը պահպանելու ծախսեր,3) իր հաշվին վճարել է ժառանգատուի պարտքերը կամ երրորդ ան -

ձան ցից ստացել է ժառանգատուին հասանելիք գումարները»:

2. Սույն գործով դատավարական նախապատմությունը հանգում էհետևյալին. դիմողը հայց է ներկայացրել Երևան քաղաքի Շենգավիթ վար -չա կան շրջանի ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարան(այսուհետ` Դատարան) ընդդեմ Անժելա Աթոյանի` ժառանգատու Մա -նու շակ Աթոյանի ժառանգական գույք հանդիսացող՝ Երևանի Արշակու -նյաց 36ա շենք, բն. 30 հասցեում գտնվող բնակարանի 1/4 բաժնեմասինկատմամբ Մարլեն Աթոյանի պարտադիր բաժնի իրավունքը ճանաչելու,Մարլեն Աթոյանին ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու, ԷմմաՎարդանյանի կողմից ժառանգատու Մարլեն Աթոյանին պատկանողվերո հիշյալ հասցեի բնակարանի 1/4 բաժնեմասի նկատմամբ ժառանգու -թյունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու, Անժելա Աթոյանի՝ ըստ կտակիժառանգության իրավունքի վկայագիրն անվավեր ճանաչելու, դրա հիմանվրա ՀՀ ԿԱ անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից տր -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

95

ված թիվ 0113187 անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցմանվկայականն անվավեր ճանաչելու պահանջների մասին:

29.05.2015 թվականին թիվ ԵՇԴ/0331/02/15 քաղաքացիական գործովԴատա րանի կայացրած վճռով դիմողի հայցը մերժվել է, իսկ ՀՀ ԿԱանշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից տրված թիվ0113187 անշարժ գույքի սեփականության իրավունքի գրանցման վկայա -կանն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասով հիշյալ քաղաքացիականգործի վարույթը կարճվել է:

Հիշյալ վճռի դեմ դիմողի կողմից ներկայացվել է վերաքննիչ բողոք, որըՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 11.09.2015 թվականի որոշ -մամբ մերժվել է և Դատարանի 29.05.2015 թվականի վճիռը թողնվել էանփոփոխ` օրինական ուժի մեջ:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 11.09.2015 թվականիորոշ ման դեմ դիմողի կողմից ներկայացվել է վճռաբեկ բողոք, որի վարույթընդունելը ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 25.11.2015 թվականի որոշմամբմերժվել է:

3. Դիմողը գտնում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդ -վածի 1-ին և 3-րդ մասերով ամրագրված իրավադրույթները` իրավա -կիրա ռական պրակտիկայում դրանց տրված մեկնաբանությամբ,հակա սում են ՀՀ Սահմանադրության 1-ին, 3-րդ (3-րդ մաս), 28-րդ, 29-րդ,60-րդ (1-4-րդ մասեր), 61-րդ (1-ին մաս), 78-81-րդ հոդվածներին` հետևյալպատճառաբանությամբ.

դիմողի գնահատմամբ` օրենսգրքով նախատեսված է ժառանգությանընդունման երկու եղանակ` ժառանգության բացման վայրի նոտարին դի -մում ներկայացնելու և ժառանգված գույքը փաստացի տիրապետելու կամկառավարելու միջոցով: Ընդ որում, ըստ դիմողի` օրենսգրքի 1226-րդհոդվածով որևէ կերպ հստակեցված չէ ժառանգության հիմքը, որևէ վերա -պահում նախատեսված չէ առ այն, թե արդյոք ըստ օրենքի, թե ըստ կտակիժառանգության ընդունմանն են վերաբերում սահմանված երկու եղանակ -ները:

Դիմողը գտնում է, որ. «ՀՀ Սահմանադրության 60-րդ, 28-րդ, 29-րդ, 78-րդ, 79-րդ, 80-րդ և 81-րդ հոդվածների դրույթներին համահունչ մեկնա -բանու թյամբ` վիճարկվող դրույթը պետք է ենթադրի ժառանգությանընդուն ման նախատեսված երկու եղանակների կիրառումը բոլոր հիմքե -րով ժառանգության ընդունման, այդ թվում` ժառանգության պարտադիրբաժնի ընդունման դեպքում»:

Դիմողը նաև գտնում է, որ թիվ ԵՇԴ/0331/02/15 քաղաքացիական գոր -ծով իր նկատմամբ օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերը,պայմանավորված վերջիններիս նորմատիվ բովանդակության անորոշու -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

96

թ յամբ, կիրառվել են ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին հակասողմեկնաբանությամբ` հանգեցնելով վիճարկվող դրույթների կամայականկիրառությանը:

ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի 11.09.2015 թվականիորոշ ման մեջ տեղ գտած հիմնավորումների և եզրահանգումների վերլու -ծու թյան արդյունքում դիմողը հանգում է այն եզրակացությանը, որ իրնկատմամբ վիճարկվող դրույթը կիրառվել է այն մեկնաբանությամբ, ըստորի՝ ժառանգության պարտադիր բաժնի ընդունման փաստը հաստատ -ված համարելու համար ժառանգության փաստացի ընդունման դասականեղանակները (ժառանգական գույք հանդիսացող բնակարանում բնա -կվելը, բնակարանի հետ կապված բոլոր վճարումները և դրա պահպան -ման ծախսերը կատարելը), որոնք ուղղակիորեն բխում են օրենսգրքի1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասից, կիրառելի չեն, և այս դեպքում ժառանգութ -յունը կարող է ընդունվել միայն ժառանգական իրավունքները ձևակեր -պե լու` նոտարին դիմելու միջոցով:

Ի հիմնավորումն իր դիրքորոշումների՝ դիմողը վկայակոչում է Ռու -սաս տանի Դաշնության Գերագույն դատարանի պլենումի 29.05.2012 թվա -կանի՝ ժառանգության գործերով դատական պրակտիկայի վերաբերյալթիվ 9 որոշումը, իրավական որոշակիության վերաբերյալ Մարդու իրա -վունքների եվրոպական դատարանի և ՀՀ սահմանադրական դատարանիկողմից արտահայտված իրավական դիրքորոշումներ:

4. Պատասխանողը կարծում է, որ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի1226-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերով սահմանված դրույթները համա -պատաս խանում են ՀՀ Սահմանադրության պահանջներին: Միա ժամա -նակ, գտնելով, որ դիմողը, ըստ էության, վիճարկում է նորմերի կիրառմանիրավաչափությունը, պատասխանողը միջնորդում է կարճել գործի վա -րույթը:

Գործի վարույթը կարճելու վերաբերյալ իր տեսակետը պատասխա -նողը փաստարկում է նրանով, որ օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածով նախա -տես ված` ժառանգության ընդունման 2 եղանակի հիմքում էլ ընկած է այնտրամաբանությունը, որ անձը որոշակի ակտիվ գործողություններիմիջոցով հստակ կամահայտնություն է հայտնում ժառանգությունն ընդու -նելու մասին, այն է՝ ձեռք բերելու ինչպես ժառանգական զանգվածի մասկազմող նյութական բարիքներ, այնպես էլ ստանձնելու ժառանգատուի`նախկինում ունեցած պարտավորությունները:

Այս կապակցությամբ պատասխանողն իրավաչափ է համարում դա -տա րանի դիրքորոշումն առ այն, որ անձն ակտիվ գործողություններիպետք է դիմի, իսկ այն, թե կոնկրետ դեպքում անձը դիմել է համապատաս -խան միջոցների, և արդյոք դրանք բավարար են գնահատելու նրա կողմից


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

97

ժառանգությունն ընդունելու փաստը դատական կարգով հաստատվածլինելու մասին, ըստ պատասխանողի` ապացուցման ենթակա հանգա -մանք ներ են քաղաքացիական դատավարությունում, ինչն էլ, որ,դարձյալ` ըստ դիմողի, կատարել են ընդհանուր իրավասության առաջինատյանի և վերաքննիչ դատարանները, արձանագրելով, որ. «Դիմողը թեևունեցել է ժառանգության իրավունք, սակայն պատշաճ ապացույցներ չիներկա յացրել ժառանգությունը որևէ եղանակով ընդունելու վերաբերյալ»:

Պատասխանողը գտնում է, որ դիմողի եզրակացությունն առ այն, որդա տարանը սույն գործով վիճարկվող դրույթները կիրառել է սխալմեկնա բանու թյամբ, հիմնազուրկ է, ուստիև դիմողը ձևականորեն բար -ձրա ցնելով վիճարկվող դրույթների սահմանադրաիրավական բովանդա -կության հարց` նպատակ է հետապնդում քննել այդ դրույթների՝ իրնկատմամբ կիրառման իրավաչափությունը, որն էլ, համաձայն ՀՀ սահ -մա նադրական դատարանի` 17.03.2009թ. ՍԴԱՈ-21 որոշմամբ արտա -հայտած իրավական դիրքորոշման, հանդիսանում է դիմումի քննությանընդունումը մերժելու` «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀօրենքի 32-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված հիմք:

Անդրադառնալով օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի՝դիմողի կողմից վկայակոչված «նորմատիվային բովանդակությանանորոշությանը», պատասխանողը հարկ է համարում նկատել, որ, իտարբերություն օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված`ժառանգության ընդունման խիստ որոշակի եղանակին, նույն հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված ժառանգության ընդունման երկրորդ եղանակը՝ժառանգված գույքի փաստացի տիրապետումը կամ կառավարումը,ներա ռում է որոշակի գործողությունների ոչ սպառիչ ցանկ: Առանձինգործերով կոնկրետ գործողությունների՝ այդ ցանկում ներառելը կամ այդցանկից բացառելը թողնված է իրավակիրառ պրակտիկային՝ որոշակիօբյեկտիվ չափանիշի կիրառմամբ:

Ըստ պատասխանողի` վիճարկող իրավական դրույթների հետ կապ -ված` ՀՀ վճռաբեկ դատարանն իր նախադեպային որոշումներով հստա -կեցրել է, թե որ գործողություններն են համարվում ժառանգության ընդու -նում ժառանգված գույքի փաստացի տիրապետմամբ կամ կառավար -մամբ:

Վերոգրյալի առումով պատասխանողը գտնում է, որ խնդրո առարկադրույթներն ամբողջությամբ համապատասխանում են իրավական օրեն -քին ներկայացվող իրավական որոշակիության, օրենքում օգտագործվողձևակերպումների հստակության, բավարար մատչելիության, համապա -տաս խան սուբյեկտների կողմից իրենց վարքագիծն օրենքի կարգադրա -գրերի պահանջներին համապատասխանեցնելու գործնական, ռեալհնա րա վորության և օրենքի պահանջներին չհետևելու դեպքում հնարա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

98

վոր բացասական իրավական հետևանքների առաջացման կանխատեսե -լիու թյան պահանջներին:

5. Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ դիմողը սեփա -կանության սահմանադրական իր իրավունքի ապահովման սահմանա -դրականության հարցը բարձրացնում է վերջինիս կառուցվածքային տարրհանդիսացող ժառանգելու իրավունքի երաշխավորման համատեքստում:

Սույն գործով բարձրացված սահմանադրաիրավական վեճի շրջանակ -ներում, հաշվի առնելով «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀօրենքի 63-րդ հոդվածի 1-ին և 68-րդ հոդվածի 7-րդ մասերի պահանջներըև ելնելով սույն գործով դիմողի և պատասխանողի փաստարկներից ուեզրահանգումներից, Սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է հա -մա րում.

- պարզել և բացահայտել վիճարկվող իրավակարգավորումների նպա -տակները, հիմքերը և սահմանադրաիրավական բովանդակությունը,

- գնահատել վիճարկվող դրույթների իրավակիրառական պրակ -տիկան,

- պարզել ժառանգելու իրավունքի երաշխավորվածությունը` վիճարկ -վող իրավակարգավորումների իրավական որոշակիության սահմանա -դրական սկզբունքին համապատասխանության համատեքստում:

6. Դիմումի և դրան կից դատական ակտերի ուսումնասիրությունիցբխում է, որ դիմողը նպատակ է հետապնդել դատական կարգով ճանաչելվեճի առարկա բնակարանի համապատասխան բաժնեմասի նկատմամբիր սեփականության իրավունքը՝ այդ բաժնեմասի նկատմամբ իր մահա -ցած ամուսնու պարտադիր բաժնի իրավունքը ճանաչելու, իր ամուսնունորպես ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու և իրեն` այդբաժնեմասի նկատմամբ ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելումիջոցով:

Սույն գործի քննության շրջանակներում դիմողն իր իրավունքներիենթադրյալ խախտումը պայմանավորում է ՀՀ քաղաքացիական վերա -քննիչ դատարանի կողմից իր նկատմամբ կիրառված դրույթներին տրվածայնպիսի մեկնաբանությամբ, ըստ որի՝ ժառանգության պարտադիրբաժնի ընդունման փաստը հաստատված համարելու համար ժառանգու -թյան փաստացի ընդունման դասական եղանակները (ժառանգական գույքհանդիսացող բնակարանում բնակվելը, բնակարանի հետ կապված բոլորվճարումները և դրա պահպանման ծախսերը կատարելը), որոնքուղղակիորեն բխում են օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասից, կիրա -ռելի չեն, և այս դեպքում ժառանգությունը կարող է ընդունվել միայնժառանգական իրավունքները ձևակերպելու` նոտարին դիմելու միջոցով:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

99

Դիմումի և կից ներկայացված նյութերի ուսումնասիրությունը վկայումէ այն մասին, որ դիմողի իրավունքների ենթադրյալ խախտմաննառնչվում է ՀՀ վերաքննիչ քաղաքացիական դատարանի կողմից դիմողինկատմամբ օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի միայն 3-րդ մասի կիրառումը՝այդ մասի դրույթներին տրված մեկնաբանությամբ, իսկ նույն հոդվածի 1-ին մասի և դիմողի սահմանադրական իրավունքների ենթադրյալ խախ -տման միջև անմիջական պատճառահետևանքային կապը բացակայում է:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը և առաջնորդվելով «Սահմանադրականդատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 32-րդ հոդվածի 6-րդ կետով, 60-րդ հոդ -վածի 1-ին կետով, 69-րդ հոդվածի 7-րդ մասով, հիմք ընդունելով նաև ՀՀսահմանադրական դատարանի` 17.03.2009թ. ՍԴԱՈ-21 աշխատակար -գա յին որոշմամբ դիմումների ակնհայտ անհիմնության վերաբերյալարտա հայտած իրավական դիրքորոշումները` Սահմանադրական դա -տա րանը գտնում է, որ «Էմմա Վարդանյանի դիմումի հիման վրա` ՀՀքաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի`Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համապատաս -խանու թյան հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործի վարույթը մասնակի` ՀՀքաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասի մասովենթակա է կարճման:

Միաժամանակ, Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որսույն վեճն անմիջականորեն առնչվում է անձի սեփականության սահմա -նա դրական իրավունքի երաշխավորման խնդրին, այսինքն` առկա էպատ ճառա հետևանքային կապ սահմանադրաիրավական վեճի և սեփա -կանու թյան սահմանադրական իրավունքի միջև:

7. Հաշվի առնելով դիմողի փաստարկները` սույն գործի քննությանշրջա նակներում Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում նախբացահայտել օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասի դրույթների սահմա -նա դրաիրավական բովանդակությունը:

ՀՀ Սահմանադրության 60-րդ հոդվածի 1-ին մասն ամրագրում է անձիսեփականության իրավունքը, որի շրջանակներում սահմանադիրնառան ձին դրույթով՝ նույն հոդվածի 2-րդ մասով, երաշխավորում է ժա -ռան գելու իրավունքը: Այսինքն` ՀՀ Սահմանադրության 60-րդ հոդվածի1-ին մասում օգտագործված` «օրինական հիմքով ձեռք բերած» բառակա -պակ ցու թյունը ներառում է նաև գույքի ժառանգումը` որպես սեփականու -թ յան ձեռքբերման հիմք: Նշված իրավական դիրքորոշումը բխում էօրենսգրքի 10-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ կետի, այն է՝ «... քաղաքա ցիա -կան իրա վունքները և պարտականությունները ծագում են ... օրենքովթույլա տրվող հիմքերով գույք ձեռք բերելու հետևանքով» և 172-րդ հոդ -վածի 3-րդ կետի, այն է՝ «Քաղաքացու մահվան դեպքում նրան պատ կա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

100

նող գույքի նկատ մամբ սեփականության իրավունքը ժառանգաբար`կտա կին կամ օրենքին համապատասխան, անցնում է այլ անձանց»դրույթ ներից:

Ընդ որում, ելնելով Սահմանադրությամբ ամրագրված` խտրականու -թյան արգելքի և օրենքի առջև բոլորի հավասարության սկզբունքներիպահանջներից, ժառանգելու իրավունքն օրենսդրորեն երաշխավորվում էինչպես ըստ կտակի, այնպես էլ ըստ օրենքի ժառանգության դեպքում, այդթվում` նաև պարտադիր բաժնի իրավունքի հիմքով ժառանգությանդեպքում:

8. Սույն սահմանադրաիրավական վեճի առնչությամբ Սահմանադրա -կան դատարանն արձանագրում է.

Առաջին` ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մա -սում օրենսդիրն ամրագրել է այնպիսի գործողությունների ոչ սպառիչցանկ, որոնց իրականացումը ժառանգի կողմից ենթադրում է, որ ժառանգնընդունել է ժառանգությունը: Որպես այդպիսի գործողություն ներ օրենս -դիրը, ի թիվս այլնի, դիտարկում է ժառանգի կողմից գույքը պահ պանելուև այն երրորդ անձանց ոտնձգություններից կամ հավակնու թ յուն ներիցպաշտպանելու համար միջոցներ ձեռնարկելը, իր հաշվին գույքը պահ -պա նելու ծախսեր կատարելը, իր հաշվից ժառանգատուի պարտքերըվճարելը կամ երրորդ անձանցից ժառանգատուին հասանելիք գումար -ներն ստանալը:

Երկրորդ` օրենսգրքի 1226, 1227 և 1228-րդ հոդվածների և ՀՀ քաղա -քացիական դատավարության օրենսգրքի 189-րդ հոդվածի համադրվածվերլուծությունից բխում է, որ.

ա) ժառանգությունն ընդունելու համար սահմանված վեցամսյա ժամ -կետի ավարտից հետո շահագրգիռ անձը, անկախ ժառանգական գույքըփաստացի տիրապետելու հանգամանքից, կարող է ժառանգություննընդու նել նոտարական կարգով, եթե առկա է ժառանգությունն ընդունածբոլոր ժառանգների համաձայնությունը,

բ) ժառանգությունն ընդունելու համար սահմանված վեցամսյա ժամ -կետի ավարտից հետո շահագրգիռ անձը, անկախ ժառանգական գույքըփաստացի տիրապետելու հանգամանքից, կարող է ժառանգություննընդունել դատական կարգով, եթե, ի թիվս այլ պայմանների, դատարանընրան կճանաչի ժառանգությունն ընդունած՝ հարգելի համարելով ժառան -գու թյունն ընդունելու համար սահմանված ժամկետի բացթողումը,

գ) ժառանգությունն ընդունելու համար սահմանված ժամկետներիցանկախ շահագրգիռ անձը, այն է՝ ժառանգական գույքը փաստացի տիրա -պետողը, կարող է ժառանգությունն ընդունել դատական կարգով, որիդեպքում դատարանը հաստատում է փաստացի տիրապետման ուժով


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

101

ժառանգությունն ընդունելու փաստը:Երրորդ` փաստացի տիրապետման կամ կառավարման եղանակով

ժառան գության ընդունման վերաբերյալ ձևավորվել է իրավակիրառականորոշակի պրակտիկա: Այսպես, օրինակ, վիճարկվող դրույթների վերա -բեր յալ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախադեպային մի շարք որոշումներիվերլուծությունը վկայում է, որ օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասիառնչությամբ Վճռաբեկ դատարանը, ի թիվս այլնի, արտահայտել է սույնգործի համար սկզբունքային նշանակություն ունեցող հետևյալ իրավա -կան դիրքորոշումները.

1) «…ժառանգությունը ժառանգի կողմից ընդունված է համարվում, երբնա սկսում է փաստացի տիրապետել այդ գույքը, ինչը հանդիսանում էժառանգական գույքի նկատմամբ ժառանգի սեփականության իրավունքիծագման նախապայման...» (թիվ 3-1621(ՎԴ) քաղաքացիական գործով ՀՀվճռաբեկ դատարանի 2007 թվականի նոյեմբերի 9-ի որոշում),

2) «…եթե օրենսդիրը դիմում տալու եղանակով ժառանգության ընդուն -ման հատուկ ընթացակարգ է նախատեսել (ժառանգությունն ընդունելուկամ ժառանգական իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին դիմումըժառանգության բացման վայրի նոտարին վեցամսյա ժամկետում հան -ձնելը), ապա փաստացի տիրապետման և կառավարման եղանակովժառան գության ընդունումը կարող է տեղի ունենալ ժառանգի կողմիցամենա տարբեր բնույթի ակտիվ գործողություններ սկսելու հիմքով, որպի -սիք ուղղված են ժառանգատուի գույքի փաստացի տիրապետման ևկառա վարման հնարավորությունների ապահովմանը» (թիվ 3-1224(ՎԴ)քաղաքացիական գործով 2007 թվականի սեպտեմբերի 5-ի որոշում),

3) ժառանգական գույքի փաստացի տիրապետման փաստը կարող էապացուցվել օրենսգրքի 47-րդ հոդվածով նախատեսված ապացույցներիտեսակներով, ընդ որում` «…գույքի տիրապետման կամ կառավարմանապա ցույց կարող է հանդիսանալ բնակարանային շահագործմանմարմին ների, համատիրությունների, բնակարանային-շինարարականկոոպերա տիվների, տեղական ինքնակառավարման մարմինների ևօրենսդրությամբ համապատասխան փաստաթուղթ տալու իրավունքունե ցող այլ մարմինների կողմից տրված տեղեկանքը, կամ այլ ապացույց -ներ, որոնք ուղղակիորեն հաստատում են այն փաստը, որ ժառանգատուիմահից հետո ժառանգը փաստացի տիրապետել և կառավարել է ժառան -գու թ յունը» (թիվ 3-938(ՎԴ) քաղաքացիական գործով 2007 թվականիհունիսի 1-ի որոշում),

4) «…ըստ օրենքի ժառանգման դեպքում ժառանգատուի մահից հետովեցամսյա ժամկետում ժառանգի կողմից ժառանգված գույքի փաստացիտիրապետումն ու կառավարումն արդեն իսկ գիտակցված, ակտիվ գոր -ծողու թ յուններ են, որոնք նպատակաուղղված են ժառանգության ընդուն -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

102

մանը: Եթե ժառանգը գիտակցելով, որ գույքը պատկանել է ժա ռան - գա -տուին, վերջինիս մահվանից հետո տիրապետում և կառավարում է այդգույքը, ըստ էության գիտակցաբար կատարում է ակտիվ գործողություն -ներ, իսկ նման գործողությունների կատարումն օրենսդիրը համարում էժառանգության ընդունման եղանակներից մեկը: Հետևաբար, բոլոր այնդեպքերում, երբ գործով հիմնավորված է ժառանգատուի մահվանից հետոժառանգված գույքի փաստացի տիրապետման և կառավարման հանգա -մանքը, ըստ օրենքի ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու հա -մար այլևս անհրաժեշտություն չկա ապացուցելու այլ ակտիվ, գի տակ- ցված գործողությունների կատարման վերաբերյալ փաստեր»:

Միաժամանակ, «…ըստ կտակի ժառանգության դեպքում օրենքովսահմանված ժամկետում կտակված գույքի փաստացի տիրապետումն ուկառավարումն ինքնին չեն վկայում այն մասին, որ ժառանգն ընդունել էըստ կտակի ժառանգությունը, այդ դեպքում գույքի փաստացի տիրապետ -ման և կառավարման գործողությունները կարող են վկայել ըստ օրենքիժառանգությունն ընդունելու մասին (եթե ըստ կտակի ժառանգը պատկա -նում է ըստ օրենքի ժառանգների թվին), իսկ ըստ կտակի ժառանգություննընդունելու համար անհրաժեշտ են գիտակցված, ակտիվ գործողութ -յուններ: Ըստ էության, դրանք հանգում են ժառանգությունն ընդունելուկամ ժառանգական իրավունքի վկայագիր ստանալու մասին դիմումնօրենքով սահմանված վեցամսյա ժամկետում ժառանգության բացմանվայրի նոտարին հանձնելուն» (թիվ ԱՐԱԴ/0420/02/11 քաղաքացիականգործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2013 թվականի հոկտեմբերի 4-ի որո -շում),

5) «…ժառանգության ընդունման փաստը հաստատված համարելուհամար որևէ նշանակություն չունի այն հանգամանքը, որ ժառանգը գույքըտիրապետել և կառավարել է նաև մինչև ժառանգատուի մահը: Ժառան -գման իրավահարաբերությունների առանձնահատկություններով պայ -մա նա վորված ժառանգության զանգվածի մեջ մտնող որևէ գույք ժա ռան- գման իրավունք ունեցող անձի փաստացի տիրապետման և կառավար -ման ներքո կարող է գտնվել նաև մինչև ժառանգության բացումը: Նմանպարագայում ժառանգության ընդունման համար էական է այն փաստը,որ ժառանգը ժառանգատուին պատկանող գույքի փաստացի տիրապետ -ման և կառավարման գործողությունները շարունակի կատարել նաևժառանգատուի մահվանից հետո վեցամսյա ժամկետում:

Այլ է իրավիճակն ըստ կտակի ժառանգման պարագայում, քանի որ այդդեպքում ժառանգության ընդունման փաստը հաստատված համարելուհամար ժառանգը պետք է հիմնավորի, որ իր գործողությունները միտվածեն եղել հատկապես ըստ կտակի ժառանգությունն ընդունելուն» (թիվԵԱՔԴ/1018/02/09 քաղաքացիական գործով Վճռաբեկ դատարանի 2011


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

103

թվականի հուլիսի 1-ի որոշում)։Չորրորդ` օրենսգրքի՝ «Ժառանգության պարտադիր բաժնի իրավունք»

վերտառությամբ 1194-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է, որ պարտա -դիր բաժին է համարվում ժառանգի իրավունքը, անկախ կտակի բովան -դա կությունից, ժառանգելու այն բաժնի առնվազն կեսը, որը նրանկհաս ներ ըստ օրենքի ժառանգելու դեպքում: Իսկ նույն հոդվածի 2-րդմասի համաձայն՝ ժառանգության բացման ժամանակ պարտադիր բաժնիիրավունք ունեն ժառանգատուի անչափահաս երեխաները, ինչպես նաևօրենքով սահմանված կարգով հաշմանդամ կամ անգործունակ ճանաչ -ված կամ 60 տարեկան դարձած ժառանգատուի երեխաները, ամուսինը ևծնողները:

Հիշատակված նորմերի վերլուծությունից հետևում է, որ ժառանգու թ -յան պարտադիր բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգների շրջանակնսպառիչ է, և այդ բաժնի իրավունքը կախված չէ այն ստանալու համարմյուս ժառանգի համաձայնությունից, ինչպես նաև նրանից, թե անհրա -ժեշտ ժառանգն ապրել է ժառանգատուի հետ համատեղ, թե` առանձին:

Ավելին, օրենսդիրը սահմանելով ժառանգության պարտադիր բաժնիչափը որոշելու կարգը, նշելով, որ պետք է հաշվի առնել այն ամենը, ինչնման բաժնի իրավունք ունեցող ժառանգը որևէ հիմքով կարող էրստանալ ժառանգությունից՝ ներառյալ նման ժառանգի օգտինսահմանված կտա կային հանձնարարության արժեքը (օրենսգրքի 1194-րդհոդվ., մաս 3):

Միաժամանակ, հաշվի առնելով օրենսգրքի 1225-րդ հոդվածի 5-րդմասի պահանջը, ըստ որի՝ «ընդունված ժառանգությունը ժառանգությանբացման ժամանակից համարվում է ժառանգին պատկանող, անկախ այդգույքի նկատմամբ ժառանգի իրավունքի պետական գրանցումից, եթենման իրավունքը ենթակա է գրանցման», սույն դիմումի և կից փաստա -թղթե րի վերլուծությունից պարզ է դառնում, որ կտակային հանձնա րա -րու թյան դեպքում հաշվի չի առնվել այն, որ ժառանգությունից պարտադիրբաժին ստանալու իրավունք է ունեցել մյուս ժառանգը:

Ելնելով վերոգրյալից` Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որօրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասի դրույթների սահմանա դրա -իրավա կան բովանդակությունը հանգում է հետևյալին. պարտադիր բաժ -նի իրավունք ունեցող անձի կողմից ժառանգական գույքի՝ օրենքով նա -խա տեսված ժառանգության պարտադիր բաժնի փաստացի տիրա -պետումը կամ կառավարումն ինքնին վկայում է այն մասին, որ այդ անձըընդունել է ժառանգությունը, և այլևս անհրաժեշտ չեն այլ ակտիվ գործո -ղու թյուններ, որոնք միտված կլինեն ժառանգությունն ընդունելուն,մասնավորապես՝ նոտարին դիմում տալը, և իրավակիրառ պրակտիկանպետք է զարգանա նշված ուղղությամբ:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

104

9. Անդրադառնալով ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի3-րդ մասի իրավակիրառական պրակտիկայի գնահատմանը` Սահմանա -դրա կան դատարանն արձանագրում է, որ այն հակասական է: Իսկ այդհակասական պրակտիկան չի հաղթահարվել Վճռաբեկ դատարանի կող -մից, ավելին, վերջինիս 2015 թվականի նոյեմբերի 25-ի որոշմամբ՝ թիվԵՇԴ/0331/02/15 քաղաքացիական գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթընդունելը մերժվել է և, արդյունքում, իրավակիրառական պրակտիկանհանգեցրել է ոչ իրավաչափ լուծումների:

Սահմանադրական դատարանը միաժամանակ արձանագրում էհետևյալը. դիմումին կից ներկայացված դատական ակտերի ուսումնա -սիրու թյունը վկայում է, որ տվյալ գործի շրջանակներում ՀՀ քաղաքա -ցիական վերաքննիչ դատարանն օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասիկիրառումը պայմանավորել է օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասիդրույթների՝ ՀՀ վճռաբեկ դատարանի նախադեպային պրակտիկայիցտար բերվող մեկնաբանություններով կիրառմամբ:

Այսպես, Վերաքննիչ դատարանն օրենսգրքի մի շարք դրույթների,ինչպես նաև վիճարկվող դրույթների վերլուծության արդյունքում հանգելէ հետևյալ եզրակացությանը. «…որպեսզի անձը համարվի ՀՀ քաղաքա -ցիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված կարգովժառանգությունն ընդունած ժառանգ, այսինքն` ձեռք բերի իրեն հասա -նելիք ժառանգության զանգվածը, անհրաժեշտ է, որ վերջինս այն ընդունի,մասնավորապես վեց ամսվա ընթացքում ժառանգության բացման վայրինոտարին հանձնի ժառանգությունն ընդունելու կամ ժառանգական իրա -վունքի վկայագիր ստանալու մասին դիմում կամ փաստացի տիրապետիժառանգական գույքը»:

Վերաքննիչ դատարանի` վերը նշված իրավական դիրքորոշման կա -պակ ցու թյամբ Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որՎերա քննիչ դատարանը վեց ամսվա ընթացքում ժառանգության բացմանվայրի նոտարին ժառանգությունն ընդունելու կամ ժառանգականիրավունքի վկայագիր ստանալու մասին դիմում հանձնելու հետ մեկտեղորպես ժառանգության ընդունման եղանակ է դիտարկում ժառանգականգույքի փաստացի տիրապետման եղանակը:

Այնուհետև, Վերաքննիչ դատարանը, թեև վկայակոչել է ՀՀ վճռաբեկդատարանի 2011 թվականի հուլիսի 1-ի թիվ ԵԱՔԴ/1018/02/09 նախա -դեպա յին որոշմամբ արտահայտած իրավական դիրքորոշումն այն մասին,որ ժառանգության ընդունման եղանակ է նաև ժառանգական գույքիփաստացի տիրապետումը, այնուամենայնիվ, անտեսելով այդ դիրքո -րոշման պահանջը՝ նեղացրել է վիճարկվող դրույթին Վճռաբեկ դատա -րանի կողմից տրված սկզբնական մեկնաբանությունը` արտա հայտե լովհետևյալը, որ. «ժառանգի գործողություններից պետք է բխի, որ դրանք


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

105

միտված են ժառանգությունն ընդունելուն, որն էլ կարող է իրա կանացվելմիայն ժառանգության բացման վայրի նոտարին դիմում հանձնելուեղանակով»:

Սահմանադրական դատարանն այդ կապակցությամբ արձանագրումէ, որ Վերաքննիչ դատարանի նշված իրավական դիրքորոշման պարա -գայում իրավակիրառական պրակտիկան հանգեցրել է ոչ իրավաչափլուծումների:

Վերաքննիչ դատարանն անդրադառնալով փաստացի տիրապետմանեղանակով ժառանգությունն ընդունած ժառանգ ճանաչելու վերաբերյալսույն գործով դիմողի փաստարկին` արտահայտել է հետևյալ իրավականդիրքորոշումը, որ դիմողի կողմից «…նշված բնակարանում բնակվելը ևբնակարանի հետ կապված բոլոր վճարումները և դրա պահպանմանծախսերը կատարելը դեռևս բավարար չէ ժառանգի կողմից ժառանգականզանգվածից իրեն հասանելիք պարտադիր բաժինն ընդունելու փաստըհիմնավոր դիտելու համար, քանի դեռ վերջինս չի ձեռնարկել ակտիվգործողություններ և չի ձևակերպել իր ժառանգական իրավունքները»:

Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ նման մոտեց -մամբ Վերաքննիչ դատարանն արտահայտել է Վճռաբեկ դատարանիիրա վական դիրքորոշման հետ չհամընկնող և այդ դրույթների սահմանա -դրա իրավական բովանդակությունից տարբերվող մեկնաբանություն:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս տա -նի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխութ -յուն ներով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահ մա -նադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի32-րդ հոդվածի 6-րդ կետով, 63 և 64-րդ հոդվածներով, 60-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 69-րդ հոդվածի 7-րդ և 12-րդ մասերով, Հայաստանի Հանրա -պետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. «Էմմա Վարդանյանի դիմումի հիման վրա` ՀՀ քաղաքացիականօրենս գրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին և 3-րդ մասերի` Հայաստանի Հանրա -պետու թյան Սահմանադրությանը համապատասխանության հարցը որո -շելու վերաբերյալ» գործի վարույթը մասնակի` ՀՀ քաղաքա ցիա կանօրենս գրքի 1226-րդ հոդվածի 1-ին մասի մասով կարճել:

2. ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասը համա -պատասխանում է Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրութ -յանը`այնպիսի սահմանադրաիրավական բովանդակությամբ, համաձայնորի՝ կտակված գույքի փաստացի տիրապետումն ու կառավարումը պար -տադիր բաժնի իրավունք ունեցող անձի կողմից ինքնին բավարար հիմք էտվյալ անձի կողմից ժառանգության ընդունման փաստը դատական


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

106

կարգով հաստատելու համար, և այդ փաստի հաստատման համար ան -հրա ժեշտ չեն ժառանգությունն ընդունելուն միտված այլ ակտիվ գործո -ղությունների կատարման և, մասնավորապես, նոտարին դիմում տալուվերաբերյալ ապացույցներ:

3. «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 69-րդ հոդվածի12-րդ մասի, ինչպես նաև ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենս -գրքի 204.33-րդ հոդվածի հիման վրա դիմողի նկատմամբ կայացվածվերջնա կան դատական ակտը նոր հանգամանքների հիմքով օրենքովսահ ման ված կարգով ենթակա է վերանայման, քանի որ ՀՀ քաղաքա ցիա -կան օրենսգրքի 1226-րդ հոդվածի 3-րդ մասը դիմողի նկատմամբ կիրառ -վել է սույն որոշման եզրափակիչ մասի 2-րդ կետում բացահայտվածսահմանադրաիրավական բովանդակությունից տարբերվող մեկնա բա -նու թյամբ:

4. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվա -կանի փոփոխություններով) 102-րդ հոդվածի երկրորդ մասի համաձայնսույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պա -հից:




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

107



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ԺԱԿԼԻՆ ԱՅԱՆՅԱՆԻ, ԾԱՂԻԿ ԱՅԱՆՅԱՆԻ ԵՎ ԿԱՐԻՆԵ ԱՅԱՆՅԱՆԻԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ` ՀՀ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ

ՕՐԵՆՍԳՐՔԻ 158-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 2-ՐԴ ՄԱՍԻ 4-ՐԴ ԿԵՏԻ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ

ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ


Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազ -մով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլումյանի(զեկուցող), Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիս -յանի, Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝դիմողների ներկայացուցիչներ Կ. Մեժլումյանի, Զ. Հայրապետյանի,գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված՝ ՀՀ Ազգային ժողովի

պաշտոնական ներկայացուցիչներ՝ ՀՀ Ազգային ժողովի աշխատակազմիիրավաբանական վարչության պետ Հ. Սարգսյանի և նույն վարչությանիրավախորհրդատվական բաժնի գլխավոր մասնագետ Վ. Դանիելյանի,

համաձայն ՀՀ Սահմանադրության (2005թ. փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդվածի 1-ին մասի 6-րդ կետի, «Սահմա -նադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 25, 38 և 69-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Ժակլին Այան -յանի, Ծաղիկ Այանյանի և Կարինե Այանյանի դիմումի հիման վրա՝ ՀՀվարչական դատավարության օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը համա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

108

պա տաս խանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը:Գործի քննության առիթը Ժակլին, Ծաղիկ և Կարինե Այանյան ների՝

2016թ. հուլիսի 14-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքա գր վածդիմումն է:

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դի -մող և պատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, ինչպեսնաև հետազոտելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը, գործումառկա մյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանա -դրական դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը ՀՀ Ազգային ժողովիկող մից ընդունվել է 2013թ. դեկտեմբերի 5-ին, ՀՀ Նախագահի կողմիցստո րա գրվել` 2013թ. դեկտեմբերի 28-ին և ուժի մեջ մտել 2014թ. հունվարի7-ից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի` «Վճռաբեկ բողոքի բո -վան դա կությունը» վերտառությամբ 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետըսահմանում է.

«2. Վճռաբեկ բողոքը սույն օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ինկետի հիմքով ներկայացնելու դեպքում բողոք բերած անձը պետք էհիմնավորի, որ դրա վերաբերյալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կնպաս -տի օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովմանը, մասնավորապեսվճռաբեկ բողոքում հիմնավորելով, որ` …

4) բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունըհակասում է վճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրվածմեկնաբանությանը` կցելով այդ դատական ակտերը և մեջբերելով դրանցհակասող մասերը, կատարելով համեմատական վերլուծություն` բողո -քար կվող դատական ակտի և նույնանման փաստական հանգամանքներունեցող գործով վճռաբեկ դատարանի դատական ակտի միջև առկահակասության վերաբերյալ»:

2.Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետև յալին.Ժակլին, Ծաղիկ և Կարինե Այանյանները (այսուհետ`դիմողներ) դիմել

են ՀՀ վարչական դատարան ընդդեմ ՀՀ կառավարությանն առընթերանշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի՝ անշարժ գույքի նկատ -մամբ երրորդ անձանց անվամբ կատարված իրավունքի պետական գրան -ցումն առոչինչ ճանաչելու պահանջով (ՎԴ/7463/05/13):

ՀՀ վարչական դատարանը 2015թ. մայիսի 14-ի վճռով հայցը մերժել է:Դիմողների ներկայացուցչի կողմից նշված վճռի դեմ վերաքննիչ բողոք

է բերվել, որը ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 2015թ. հոկտեմբերի27-ի որոշմամբ մերժվել է և վարչական դատարանի վճիռը թողնվել էանփո փոխ:

ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 2015թ. դեկտեմբերի 16-ի որոշմամբ մերժվել է


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

109

վարչական վերաքննիչ դատարանի վերոհիշյալ որոշման դեմ դիմողներիներկայացուցչի վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը: Վճռաբեկ դատա -րանը պատճառաբանել է, որ «... բողոքաբերը բերված վճռաբեկ բողոքումթեև վկայակոչել է ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 03.02.2006թ. թիվ 3-204(ՎԴ),20.06.2008թ. թիվ 3-402(ՎԴ), 03.12.2010թ. թիվ ՎԴ2/0091/05/10, 12.03.2010թ.թիվ ՎԴ/0562/05/09 և 26.12.2013թ. թիվ ՎԴ3/0233/05/12 որոշումները,կատարել է որոշակի համեմատական վերլուծություն` բողոքարկվող դա -տա կան ակտում և վկայակոչված դատական ակտերում միևնույն նորմիիրար հակասող մեկնաբանության վերաբերյալ, սակայն չի հիմնավորել,թե սույն գործով ստորադաս դատարանների կողմից նորմերին տրվածմեկնաբանությունն ինչով է հակասում բողոքում նշված որոշումներումմիևնույն նորմերին տրված մեկնաբանություններին»:

3. Դիմողները, վերլուծելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքիվիճարկվող դրույթը, գտնում են, որ այն հակասում է ՀՀ Սահմանա դրու -թյան (2015 թվականի փոփոխություններով) 1-ին, 61-րդ, 63-րդ, 79-րդ հոդ -վածներին, ինչպես նաև ՀՀ Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո -խություններով) 92-րդ հոդվածին:

Դիմողները պնդում են, որ վիճարկվող իրավադրույթի` «կատարելովհամեմատական վերլուծություն» արտահայտությունը չի համապատաս -խա նում իրավական որոշակիության սկզբունքին և իրավակիրառ պրակ -տիկայում տեղիք է տալիս կամայական և տարածական մեկնա բա- նու թյան` հանգեցնելով դատական պաշտպանության արդյունավետմիջոցի և անձի` արդար դատաքննության իրավունքի խախտման: Դիմող -ները պատճառաբանում են, որ իրավունքն իրացնողի համար վիճարկվողդրույթի այդ պահանջն անհասկանալի և անկանխատեսելի է, քանի որօրենսդիրը չի սահմանել, թե համեմատական վերլուծությունն ինչպեսպետք է կատարել, այն ինչ չափանիշների և պայմանների պետք է համա -պատասխանի, որպեսզի վճռաբեկ դատարանի համար բավարար հիմքհանդիսանա վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելու համար: Այսինքն, ըստդիմողների՝ «համեմատական վերլուծություն» արտահայտությունը ձևա -կերպ ված չէ բավարար հստակությամբ, որի արդյունքում իրավունքնիրացնող սուբյեկտը չի կարողանում իր վարքագիծը կարգավորել այդիրա վանորմին համապատասխան:

Դիմողները, վկայակոչելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի մի շարք որոշում -ներ, եզրակացնում են, որ վճռաբեկ դատարանի նախադեպերում նույն -պես չի բացահայտվում, թե որոնք են բավարար «համեմատական վեր լու- ծության» չափանիշները, ինչն էլ հնարավորություն է տալիս հայեցո -ղական և սուբյեկտիվ մեկնաբանություն տալ բողոքում համեմատականվերլուծություն կատարած լինելու փաստին:

Հղում կատարելով ՀՀ սահմանադրական դատարանի և Մարդու


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

110

իրավունքների եվրոպական դատարանի (այսուհետ՝ ՄԻԵԴ) իրավականդիրքորոշումներին՝ դիմողները կարծում են, որ «համեմատական վերլու -ծու թյուն» արտահայտության ընդհանուր և վերացական ձևակերպվածլինելը հանգեցնում է դիմումատուի դատական պաշտպանության արդյու -նա վետ միջոցի և դատարանի մատչելիության իրավունքի խախտմանը,քանի որ վճռաբեկ բողոքում համեմատական վերլուծություն կատարվածլինելու դեպքում էլ հնարավոր է, որ այդ վերլուծությունը բավարար չհա -մար վի բողոքը վարույթ ընդունելու համար:

4. Պատասխանող կողմը պնդում է, որ «կատարելով համեմատականվերլուծություն» արտահայտության մեկնաբանությունը և կիրառությունըգործնական հարց է, և օրենսդիրն օբյեկտիվորեն չի կարող այս դեպքերումապահովել իրավական որոշակիության ավելի բարձր աստիճան:Պատասխանողը նշում է, որ տվյալ դեպքում «համեմատական վերլուծու -թյուն» արտահայտությունն օգտագործվել է «օրենքի միատեսակ կիրառու -թյուն» հասկացության բացահայտման և մասնավորեցման նպատակով:

Վկայակոչելով ՀՀ սահմանադրական դատարանի ՍԴՈ-690 որոշումը`պատասխանողը գտնում է, որ իրավական դրույթների հնարավոր տար -ըմբռնում ների նկատմամբ միասնական դիրքորոշումն ապահովվում է ՀՀվճռաբեկ դատարանի՝ օրենքի միատեսակ կիրառությունն ապահովելուսահմանադրական գործառույթի շրջանակներում:

Պատասխանողի կարծիքով` նման դեպքում «համեմատական վերլու -ծության» բավարար աստիճան պետք է համարվի ենթադրյալ հակասողդատական ակտերում տեղ գտած միևնույն իրավական դրույթներիմեկնա բանությունների համադրման և իրավական վերլուծություններիայնպիսի մակարդակը, որը գործի ելքով չշահագրգռվածներին օբյեկտի -վո րեն կհամոզի, որ բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնա -բանության և վճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրվածմեկնաբանության միջև առկա է հակասություն:

Ըստ պատասխանողի` խնդրո առարկա դրույթն ամբողջությամբհամա պատասխանում է իրավական օրենքին ներկայացվող իրավականորոշակիության, օրենքում օգտագործվող ձևակերպումների հստակու թ -յան, բավարար մատչելիության, համապատասխան սուբյեկտների կող -մից իրենց վարքագիծն օրենքի պահանջներին համապատասխանեցնելուգործնական հնարավորության և օրենքի պահանջներին չհետևելու դեպ -քում հնարավոր բացասական իրավական հետևանքների առաջացմանկանխատեսելիության պահանջներին:

Դատարանի մատչելիության խնդրի կապակցությամբ պատասխանողկողմը վկայակոչելով ՄԻԵԴ-ի նախադեպային իրավունքում հաստատ -ված դիրքորոշումը` արձանագրում է, որ դատարանի մատչելիությանիրա վունքը կարող է օրենքով ենթարկվել իրավաչափ սահմանափակում -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

111

ների:Պատասխանողը գտնում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենս -

գրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասում սահմանված` օրենքի միատեսակկիրա ռու թյան ապահովման անհրաժեշտության հիմնավորման պարտա -կա նու թյան բեռը վճռաբեկ դատարանից բողոքաբերին փոխանցելնիրավա չափ է, քանզի պայմանավորված է ՀՀ վճռաբեկ դատարանի՝սահմա նա դրաիրավական ինքնատիպ կարգավիճակով, ՀՀ դատականհամա կարգում ունեցած ուրույն դերով և բխում է նաև միջազգայինլավագույն պրակտիկայից:

Պատասխանողի կարծիքով` գործող իրավակարգավորումների պայ -ման ներում դատարանի մատչելիությունն արդյունավետ է, քանզի բողոքբերող անձն ունի հստակ և գործնական հնարավորություն բողոքարկելուիր իրավունքները շոշափող դատական ակտը, ուստի ՀՀ վարչական դա -տա վա րության օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետով սահ -ման ված դրույթը համապատասխանում է ՀՀ Սահմանադրության պա -հանջ ներին:

5. ՀՀ սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում արձանագրել,որ դիմողը, խնդրելով ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող և անվավերճանաչել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետը, բարձրացնում է միայն «կատարելով համեմատականվերլուծություն» եզրույթի սահմանադրականության հարցը, և դիմումը«Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 69-րդ հոդվածի 4-րդկետին համապատասխան Սահմանադրությանը հակասելու հիմնա -վորում ներ է պարունակում միայն այդ եզրույթի վերաբերյալ: Հետևաբար,հաշվի առնելով հիշյալ հանգամանքը՝ Սահմանադրական դատարանըգործը քննության է առնում միայն «կատարելով համեմատական վերլու -ծու թյուն» եզրույթի սահմանադրականության բացահայտման շրջանակ -ներում:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը, ելնելով նաև դիմումում առաջա -դրված հարցադրումների բովանդակությունից, անհրաժեշտ է համարումվիճարկվող նորմի` «... կատարելով համեմատական վերլուծություն» եզ -րույթի սահմանադրականությունը գնահատել իրավական որոշակիութ -յան սահմանադրական պահանջներին համապատասխանության (2015թ.փոփոխություններով ՀՀ Սահմանադրության 1-ին և 79-րդ հոդվածներ) ևդրա հետ կապված` արդար դատաքննության սահմանադրական իրա -վունքի ու վերջինիս կարևոր տարր հանդիսացող` դատարանի մատչե -լիու թյան սկզբունքի երաշխավորվածության (2015թ. փոփոխություններովՀՀ Սահմանադրության 61-րդ և 63-րդ հոդվածներ) տեսանկյունից:

6. Համաձայն ՀՀ Սահմանադրության (2015 թվականի փոփոխություն -ներով) 79-րդ հոդվածի` հիմնական իրավունքները և ազատությունները


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

112

սահմանափակելիս օրենքները պետք է սահմանեն այդ սահմանա փա -կում ների հիմքերը և ծավալը, լինեն բավարար չափով որոշակի, որպեսզիայդ իրավունքների և ազատությունների կրողները և հասցեատերերն իվիճակի լինեն դրսևորելու համապատասխան վարքագիծ:

Սահմանադրական դատարանը բազմիցս իր որոշումներում անդրա -դարձել է իրավական որոշակիության սկզբունքին (ՍԴՈ-630, ՍԴՈ-753,ՍԴՈ-1176, ՍԴՈ-1213, ՍԴՈ-1270 և այլն):

ՀՀ սահմանադրական դատարանը վերահաստատում է ՍԴՈ-1176 ևՍԴՈ-1213 որոշումներում արտահայտած իր հետևյալ իրավական դիրքո -րո շումները. «… իրավական որոշակիության ապահովման տեսանկյունիցօրենսդրության մեջ օգտագործվող հասկացությունները պետք է լինենհստակ, որոշակի և չհանգեցնեն տարաբնույթ մեկնաբանությունների կամշփոթության» և «... իրավական որոշակիության սկզբունքը, լինելով իրա -վական պետության հիմնարար սկզբունքներից մեկը, ենթադրում է նաև,որ իրավահարաբերությունների բոլոր սուբյեկտների, այդ թվում՝ իշխա -նու թյան կրողի գործողությունները պետք է լինեն կանխատեսելի ու իրա -վա չափ»:

Միաժամանակ, Սահմանադրական դատարանը կարևորում է իր ՍԴՈ-1270 որոշման մեջ արտահայտած դիրքորոշումներն առ այն, որ «…Նույնիսկ իրավական նորմի առավելագույն հստակությամբ ձևակերպմանդեպքում դատական մեկնաբանությունը չի բացառվում: Իրավադրույ -թների պարզաբանման և փոփոխվող հանգամանքներին` զարգացող հա -սա րակական հարաբերություններին դրանց համապատասխանեցմանանհրաժեշտությունը միշտ էլ առկա է: Հետևաբար, օրենսդրական կարգա -վորման որոշակիությունը և ճշգրտությունը չեն կարող բացարձա կա նա -ց վել՝ նույնիսկ ոչ բավարար հստակությունը կարող է լրացվել դատարանիմեկնաբանություններով։» և «… իրավական որոշակիության սկզբունքըենթադրում է նաև դատարանների որոշումների հստակություն և կանխա -տեսելիություն, ինչը թույլ է տալիս իրավահարաբերությունների մասնա -կիցներին համապատասխան պատկերացում կազմել իրենց վարքագծիհնարավոր հետևանքների մասին»:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը նույնպես գտել է, որթեև օրենքում որոշակիությունը մեծապես ցանկալի է, դա կարող է հան -գեցնել չափազանց կոշտության, և օրենքը պետք է կարողանա հարմարվելփոփոխվող հանգամանքներին։ Հետևաբար, շատ օրենքներ անխուսա -փելիորեն ձևակերպվում են այնպիսի հասկացություններով, որոնք քիչ թեշատ անորոշ են և որոնց մեկնաբանությունը և կիրառումը պրակտիկայիխնդիր է («Busuioc v. Moldova», application no. 61513/00, 21/12/2004):

ՀՀ սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ վարչականդատավարության օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի իմաստով, եթե


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

113

բողոք բերած անձը գտնում է, որ բողոքում բարձրացված հարցի վերաբեր -յալ վճռաբեկ դատարանի որոշումը կարող է էական նշանակություն ունե -նալ օրենքի միատեսակ կիրառության համար, ապա պետք է, մասնա -վորապես, հիմնավորի, որ.

1) տարբեր գործերով ստորադաս դատարանների առնվազն երկու դա -տա կան ակտերում միևնույն նորմը կիրառվել է հակասական մեկնա բա -նու թյամբ,

2) բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունըհակասում է Սահմանադրական դատարանի որոշման մեջ բացահայտ -ված` տվյալ նորմի սահմանադրաիրավական բովանդակությանը,

3) բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունը(հիմնավորումը) հակասում է Մարդու իրավունքների եվրոպական դա -տա րանի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրված մեկնաբանությանը,

4) բողոքարկվող դատական ակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունըհակասում է վճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրվածմեկնաբանությանը:

Վիճարկվող դրույթի վերլուծությունից հետևում է, որ վճռաբեկ դատա -րանի որոշման միջոցով օրենքի միատեսակ կիրառության ապահովմանընպաստելու հանգամանքը հիմնավորելու համար օրենսդիրը բողոքա բե -րին հստակ պահանջ է առաջադրում՝ մեջբերել բողոքարկվող դատականակտի և վճռաբեկ դատարանի որոշման հակասող մասերը և կատարելհամեմատական վերլուծություն` բողոքարկվող դատական ակտի և նույ -նա նման փաստական հանգամանքներ ունեցող գործով վճռաբեկ դատա -րանի դատական ակտի միջև առկա հակասության վերաբերյալ:

ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ «կատարելով համե -մա տական վերլուծություն» եզրույթը յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքումինքնին պետք է գնահատման առարկա դառնա իրավակիրառի կողմից,սակայն այդ գնահատումը պետք է իրացվի միայն հայեցողության իրավա -չա փության շրջանակներում` այնպես, որ այդպիսի գնահատումը հնարա -վորինս օրինական և արդարացի ընկալվի:

Ելնելով վերոհիշյալից, ինչպես նաև հաշվի առնելով Եվրոպականդատա րանի այն իրավական դիրքորոշումը, որ օրենքի կանխատեսե լիու -թ յան, որոշակիության և հստակության սկզբունքի երաշխավորումը, իթիվս այլնի, կոչված է նաև կանխելու, բացառելու «կամայականությանվտանգը» («Hilda Hafsteinsdottir v. Iceland», application no.40905/98,08.06.2004, p. 56), ՀՀ սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ «կատա -րելով համեմատական վերլուծություն» եզրույթի կամայական մեկնա բա -նու թյունը գործնականում կարող է ստեղծել միևնույն իրավիճակներումիրա վունքի սուբյեկտների նկատմամբ տարբեր վերաբերմունքի դրսևոր -ման վտանգ:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

114

Հաշվի առնելով ՀՀ դատական իշխանության համակարգում վճռաբեկդա տարանի՝ ՀՀ Սահմանադրությամբ նախատեսված գործառնական տե -ղը և դերը` խնդրի առավել կանոնակարգված և կանխատեսելի լուծումըկարող էր իրականացվել նաև վճռաբեկ դատարանի կողմից` «կատարելովհամեմատական վերլուծություն» եզրույթի ընկալման չափանիշներիվերա բերյալ նախադեպային որոշման շրջանակներում: Նման պարագա -յում կհստակեցվեին նաև դատարանի հայեցողության սահմանները ևդատարանի մատչելիության հարցում կերաշխավորվեր կանխատեսե -լիու թ յունը:

7. ՀՀ սահմանադրական դատարանն իր բազմաթիվ որոշումներումանդրադարձել է նաև դատարանի մատչելիության երաշխավորման խն -դրին՝ այն դիտարկելով որպես դատական պաշտպանության, արդար ևարդյունավետ դատաքննության իրավունքների (ՀՀ Սահմանադրության(2015 թվականի փոփոխություններով) 61-րդ և 63-րդ հոդվածներ) անհրա -ժեշտ բաղադրատարր:

Սահմանադրական դատարանի, ինչպես նաև ՄԻԵԴ-ի նախադեպայինիրավունքում պարզորոշ հաստատված է, որ դատարանի մատչելիու -թյունը ենթադրում է դատական բոլոր ատյանների մատչելիություն:

Սահմանադրական դատարանը վերահաստատում է իր այն դիրքո րո -շում ները, որ դատավարական որևէ առանձնահատկություն կամ ընթա -ցա կարգ չի կարող խոչընդոտել կամ կանխել դատարան դիմելու իրա -վունքի արդյունավետ իրացման հնարավորությունը, իմաստազրկել ՀՀՍահմանադրությամբ երաշխավորված դատական պաշտպանությանիրավունքը կամ դրա իրացման արգելք հանդիսանալ (ՍԴՈ-1192), և որընթացակարգային որևէ առանձնահատկություն չի կարող մեկնաբանվելորպես ՀՀ Սահմանադրությամբ երաշխավորված` դատարանի մատչե -լիու թյան իրավունքի սահմանափակման հիմնավորում (ՍԴՈ-1257):

Սահմանադրական դատարանը միաժամանակ արտահայտել է դիրքո -րո շում առ այն, որ դատարանի մատչելիությունը կարող է ունենալ որո -շակի սահմանափակումներ, որոնք չպետք է խաթարեն այդ իրավունքիբուն էությունը, և դատարան դիմելիս անձը չպետք է ծանրաբեռնվի ավե -լորդ ձևական պահանջներով (ՍԴՈ-1257), և որ իրավական որոշա -կիության ապահովման պահանջից ելնելով` դատարանի մատչելիությանիրավունքի իրացման համար անհրաժեշտ որոշակի իմպերատիվ նախա -պայ մանի առկայությունն ինքնին չի կարող դիտվել որպես ՀՀ Սահմանա -դրությանը հակասող: Այլ հարց է, որ նման նախապայմանը պետք է լինիիրագործելի, ողջամիտ և չհանգեցնի իրավունքի էության խախտման(ՍԴՈ-1192):

Անդրադառնալով վերադաս դատական ատյանում դիմումի թույլա -տրելիու թյան պահանջներին՝ ՀՀ սահմանադրական դատարանը նշել է,


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

115

որ՝ «Այլ է իրավիճակը վերադաս դատական ատյաններում, որոնցումդիմումի թույլատրելիության պահանջները կարող են ավելի խիստ լինել։Սակայն այս ատյաններում ևս դիմումների ընդունումը դատարանի վա -րույթ չի կարող իրականացվել կամայականորեն» (ՍԴՈ-719):

ՄԻԵԴ-ը նույնպես գտնում է, որ դատարանի մատչելիության իրա -վունքը բացարձակ չէ, և պետությունները կարող են այն իրացնելու հնա -րա վորությունը պայմանավորել որոշակի պահանջներով ևչափա նիշներով («Luordo v. Italy», application no. 32190/96, 17/10/2003,«Staroszczyk v. Poland», application no. 59519/00, 09/07/2007, «Stanev v. Bul-garia», application no. 36760/06, 17/12/2012 և այլն)։

Պետությունը դատարան դիմելու իրավունքից օգտվելու համար կարողէ սահմանել որոշակի պայմաններ, «…պարզապես պետության կողմիցկիրառված սահմանափակումները չպետք է այն կերպ կամ այն աստի -ճանի սահմանափակեն անձի դատարանի մատչելիության իրավունքը,որ վնաս հասցվի այդ իրավունքի բուն էությանը: Բացի այդ, սահմա նա -փա կումը 6-րդ հոդվածի 1-ին մասին չի համապատասխանի, եթե այնիրավաչափ նպատակ չի հետապնդում, և եթե կիրառված միջոցների ևհետապնդվող նպատակի միջև չկա համաչափության ողջամիտ հարա -բերակցություն» («Khalfaoui v. France», application no. 34791/97, 14/03/2000):

ՄԻԵԴ-ը բազմաթիվ վճիռներում նշել է, որ վճռաբեկ դատարան տրվողգանգատին ներկայացվող պահանջները կոչված են ապահովելու արդա -րա դատության լավագույն կառավարում, սակայն ազգային դատա -րանների կողմից գանգատների ձևակերպման նկատմամբ չափազանցձևական մոտեցումը վճռաբեկ գանգատների ընդունման հարցում կարողէ հանգեցնել դատարանի մատչելիության իրավունքի խախտման:Վճռաբեկ գանգատի հստակ ձևակերպված չլինելու հիմքով վարույթ չըն -դու նելը, ըստ ՄԻԵԴ-ի, կարող է հանգեցնել Մարդու իրավունքների եվրո -պական կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածի խախտման («Kemp v. Luxembourg»,application no.17140/05, 24/04/2008, § 50, «Reichman v. France», applicationno. 50147/11, 12/07/2016, «Viard v. France», application no. 71658/10,09/01/2014, §36):

Հարկ է նշել, որ ՄԻԵԴ-ի նախադեպային իրավունքից հետևում է, որպետք է խուսափել ավելորդ ֆորմալիզմից, բայց միաժամանակ չլինելչափազանց ճկուն, որպեսզի վճռաբեկ գանգատին ներկայացվողպահանջ ները չդառնան անիմաստ («Walchli v. France», application no.35787/03, 26/07/2007, §§ 31-37, «Dumitru Gheorghe v. Romania», application33883/06, 12/04/2016, § 28):

ՄԻԵԴ-ը հնարավոր է համարում, որ ներպետական դատավարականկարգի համաձայն դիմողից պահանջվի հայցը կամ գանգատը, այդ թվումփաստական հիմքերն ու իրավական փաստարկները, ներկայացվեն գրա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

116

վոր` որոշակի ձևանմուշին համապատասխան: Այդուհանդերձ, այս պա -հանջը չպետք է հանգեցնի ծայրահեղ ֆորմալիզմի, և հարկ է, որ ներ -պետա կան դատարանները սեփական նախաձեռնությամբ գործի հանգա -մանքների որոշակի ուսումնասիրություն կատարեն՝ դիմողի փաստարկ -ներն ըստ էության proprio motu կարգով գնահատելու համար, եթենույնիսկ դրանք ձևակերպված չեն եղել բացարձակ պարզորոշ կամճշգրիտ կերպով («Dattel-2 v. Luxembourg», application no.18522/06,10/12/2009, §§ 36-47):

8. ՀՀ սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարում արձա -նա գրել, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի2-րդ մասի 4-րդ կետի իրավակարգավորումը՝ վճռաբեկ բողոքում հիմնա -վորում ներկայացնելու, համապատասխան դատական ակտը կցելու,հակասող մասերը մեջբերելու և համեմատական վերլուծություն կատա -րելու պահանջների մասով ընդհանուր առմամբ համադրելի է ՀՀ սահ -մանադրական դատարանի ՍԴՈ-1293 որոշմամբ քննության առարկադարձած՝ ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 231-րդ հոդ -վածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի համանման իրավակարգավորմանը:

Հետևաբար, ՀՀ սահմանադրական դատարանը, հաշվի առնելով ՍԴՈ-1293 որոշմամբ քննության առարկա իրավակարգավորման և սույն գոր -ծով իրավակարգավորման` անձի վրա դրված պարտականություններիմասով բովանդակային համարժեքությունը` գտնում է, որ նշված որոշ -մամբ ամրագրված իրավական դիրքորոշումները կիրառելի են նաև սույնգործով քննության առարկա իրավակարգավորման նկատմամբ:

Սահմանադրական դատարանը հիշյալ որոշման մեջ նշել է, որ «…օրենսդրի` վճռաբեկ բողոք ներկայացնելու դեպքում պատշաճ իրավա կանհիմնավորում ներկայացնելու պահանջն իրավաչափ է, քանզի այններառում է այնպիսի բաղադրատարրեր, ինչպիսիք են բողոքարկվողդատա կան ակտի` վկայակոչվող դատական ակտին հակասող մասերըմեջբերելը, բողոքարկվող դատական ակտի և վկայակոչվող դատականակտի միջև առկա հակասության վերաբերյալ համեմատական վերլուծու -թ յուն կատարելը: Հիշյալ համատեքստում hիմնավորում ներկայացնելուիրավական պահանջն ինքնին չի արգելափակում անձի` դատարանիմատչելիության իրավունքի իրացման հնարավորությունը` հաշվի առնե -լով այն, որ նման պահանջով անձի վրա չի դրվում օբյեկտիվ իրականութ -յան մեջ առկա հնարավորությունների հաշվառմամբ անիրագործելիպար տա կանութ յուն: Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ այն չիհանգեցնում նաև իրավունքի էության խախտման»:

Հետևաբար, բողոքարկվող դատական ակտի և նույնանման փաստա -կան հանգամանքներ ունեցող գործով վճռաբեկ դատարանի դատականակտի միջև առկա հակասության վերաբերյալ համեմատական վերլուծու -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

117

թ յան պահանջն ինքնին իրավաչափ է: Այլ է հարցը, թե որքանո՞վ է այդ պահանջն իրավակիրառ պրակտի -

կայում ընկալվում դրա սահմանադրաիրավական բովանդակությանըհամա պատասխան:

«Կատարելով համեմատական վերլուծություն» եզրույթի սահմանա -դրա իրավական բովանդակության իրավաչափ ընկալման համարկարևոր է, որ բողոքաբերի կողմից վկայակոչվող` վճռաբեկ դատարանիդատա կան ակտերը վերաբերելի լինեն, այսինքն, բողոքարկվող դատա -կան ակտը և վճռաբեկ դատարանի վկայակոչվող դատական ակտը կամակտերն ունենան նույնանման փաստական հանգամանքներ: ՀՀ սահմա -նա դրական դատարանն անհրաժեշտ է համարում արձանագրել, որ նմանպարագայում հակասող մասերի մեջբերում կատարելը և բողոքարկվողդատական ակտի ու նույնանման փաստական հանգամանքներ ունեցողգործով վճռաբեկ դատարանի դատական ակտի միջև առկա հակասու թ -յան վերաբերյալ համեմատական վերլուծությունը` դրանց համադրմանարդյունքում անհամապատասխանության փաստումը, ինքնին հանդեսեն գալիս որպես հիմնավորում առ այն, որ բողոքարկվող դատական ակ -տում որևէ նորմի մեկնաբանությունը, ըստ բողոքաբերի, հակասում էվճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրված մեկնաբա -նությանը: Իսկ իրական հակասության առկայությունը պարզելու ևգնահատելու իրավական հնարավորությունը տվյալ դեպքում վճռաբեկդատարանի բացառիկ իրավասության շրջանակներում է: Ուստի անըն -դու նելի է իրավակիրառ պրակտիկայում այս դրույթի այնպիսի ընկա -լումը, որի պարագայում ստացվում է, որ հակասող մասերի մեջ բերումկա տա րելը և առկա հակասության վերաբերյալ համեմատական վերլու -ծու թ յունն անհրաժեշտ, բայց ոչ բավարար պայմաններ են: Բողոքի հիմնա -վորվածության վերաբերյալ դատարանի բացարձակ հայեցողականգնահատականն իրական վտանգ է անձի` դատարանի մատչելիության ևարդար դատաքննության իրավունքների արդյունավետ իրացման համար:Վեճի առարկա իրավանորմի` «կատարելով համեմատական վերլուծու -թ յուն» եզրույթն ինքնին վճռաբեկ բողոքի հիմնավորման պահանջի իրա -ցումն է: Դիմումը քննության ընդունելու փուլում նման վերլուծությանբնույթի ըստ էության գնահատմամբ չի կարող մերժվել` արգելափակելովդա տարանի մատչելիությունը:

Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ անձի դատական պաշտ -պա նու թյան իրավունքի լիարժեք ապահովման և վճռաբեկ դատարանիմատչելիության երաշխավորման նպատակով անհրաժեշտ է վճռաբեկ բո -ղո քի ընդունելիության հարցում խուսափել հայեցողության բացարձա կա -նա ցումից ու ավելորդ ձևականությունից և ՀՀ վարչական դատավարու -թյան օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ կետի իրավակարգա -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

118

վո րումը կիրառել վերը շարադրված իրավական դիրքորոշմանը համա -պա տասխան:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխու -թյուն ներով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմա -նա դրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի63, 64 և 69-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանա -դրա կան դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդմասի 4-րդ կետի`«կատարելով համեմատական վերլուծություն» եզրույ -թը ճանաչել Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը հա -մա պատասխանող` սույն որոշման մեջ արտահայտված իրավականդիր քո րոշումների շրջանակներում, համաձայն որի` բողոքարկվող դա -տա կան ակտի և նույնաբնույթ փաստական հանգամանքներ ունեցողգործով վճռաբեկ դատարանի դատական ակտի միջև առկա հակասու թ -յան վերաբերյալ համեմատական վերլուծությունը կամ դրանց համադր -ման արդյունքում անհամապատասխանության փաստումն ինքնին հան -դես է գալիս որպես հիմնավորում առ այն, որ բողոքարկվող դատականակտում որևէ նորմի մեկնաբանությունը, ըստ բողոքաբերի, հակասում էվճռաբեկ դատարանի որոշման մեջ տվյալ նորմին տրված մեկնաբանու -թ յանը: Դիմումը քննության ընդունելու փուլում նման վերլուծությանբնույթի ըստ էության գնահատմամբ չի կարող մերժվել` արգելափակելովդատարանի մատչելիությունը:

2. «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 69-րդ հոդվածի12-րդ մասի հիման վրա դիմողի նկատմամբ կայացված վերջնական դա -տա կան ակտը նոր հանգամանքների հիմքով օրենքով սահմանված կար -գով ենթակա է վերանայման, քանի որ վեճի առարկա դրույթը դիմողինկատմամբ կիրառվել է սույն որոշման եզրափակիչ մասի առաջին կե -տում բացահայտված սահմանադրաիրավական բովանդակությունիցտար բերվող մեկնաբանությամբ:

3. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 102-րդ հոդ վա -ծի 2-րդ մասի համաձայն սույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտ -նում հրապարակման պահից:




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

119



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

1962 ԹՎԱԿԱՆԻ ԴԵԿՏԵՄԲԵՐԻ 18-ԻՆ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`«ԿՐԹՈՒԹՅԱՆԲՆԱԳԱՎԱՌՈՒՄ ԽՏՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴԵՄ» ԿՈՆՎԵՆՑԻԱՅԻ ԿՈՂՄՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԻՋԵՎ ԾԱԳՈՂ ՎԵՃԵՐԻ ԼՈՒԾՄԱՆ ՀԱՄԱՐ

ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒ՝ ՀԱՇՏԵՑՄԱՆ ԵՎ ՄԻՋՆՈՐԴՈՒԹՅԱՆՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎ ՍՏԵՂԾԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ ԱՐՁԱՆԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ


ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ ՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼԳՈՐԾՈՎ



մասնակցությամբ` Հանրապետության Նախագահի պաշտոնականներկա յա ցուցիչ` Հայաստանի Հանրապետության կրթության և գիտու թ -յան նախարարի տեղակալ Մ. Մկրտչյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդ հոդ -վածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին»Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «1962 թվականիդեկտեմբերի 18-ին ստորագրված՝ «Կրթության բնագավառում խտրա կա -նու թյան դեմ» կոնվենցիայի կողմ պետությունների միջև ծագող վեճերի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

120

լուծման համար պատասխանատու՝ հաշտեցման և միջնորդությանհանձնա ժողով ստեղծելու մասին արձանագրության մեջ ամրագրվածպարտավորությունների` Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա -դրու թ յանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ»գործը:

Գործի քննության առիթը Հանրապետության Նախագահի` 2016 թվա -կանի նոյեմբերի 14-ին Հայաստանի Հանրապետության սահմանա դրա -կան դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով դիմումը, գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով արձանագրությունը և գործում առկամյուս փաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. «Կրթության բնագավառում խտրականության դեմ» կոնվենցիայիկողմ պետությունների միջև ծագող վեճերի լուծման համար պատասխա -նատու՝ հաշտեցման և միջնորդության հանձնաժողով ստեղծելու մասինարձանագրությունը (այսուհետ` Արձանագրություն) ստորագրվել է 1962թվականի դեկտեմբերի 18-ին՝ Փարիզում:

Արձանագրությունը բաղկացած է ներածությունից և 28 հոդվածներից:Արձանագրությունն ուժի մեջ է մտել 1968 թվականի հոկտեմբերի 24-

ին:«Կրթության բնագավառում խտրականության դեմ» կոնվենցիան

(այսու հետ` Կոնվենցիա) Հայաստանի Հանրապետության համար ուժիմեջ է մտել 1993 թվականի դեկտեմբերի 5-ին:

2. Արձանագրության նպատակն է ՄԱԿ-ի կրթության, գիտության ևմշակույթի կազմակերպության հովանու ներքո ստեղծել Հաշտեցման ևմիջնորդության հանձնաժողով (այսուհետ` Հանձնաժողով), որը պատաս -խանատու կլինի Կոնվենցիայի կողմ պետությունների միջև Կոնվենցիայիկիրառման և մեկնաբանման առնչությամբ ծագող վեճերի բարեկամաբարլուծման համար (հոդված 1):

3. Հանձնաժողովը կազմվում է բարձր բարոյական հատկանիշներով ևանկողմնակալությամբ օժտված 11 անդամից, որոնք կընտրվեն ՄԱԿ-իկրթու թյան, գիտության և մշակույթի կազմակերպության գլխավոր խոր -հրդա ժողովի (այսուհետ` Գլխավոր խորհրդաժողով) կողմից (հոդված 2):

Հանձնաժողովի անդամներն ընտրվում են Արձանագրության կողմ պե -տությունների կողմից այդ նպատակով առաջադրված անձանց ցուցա կից`հաշվի առնելով թեկնածուների հմտությունները և միջազգային բնույ թիդատական կամ իրավական փորձը, նաև աշխարհագրական տեսան -կյունից նրանց արդարացի ներկայացվածությունը (հոդվածներ 3 և 4):

4. Ըստ Արձանագրության՝ Հանձնաժողովի անդամներն ընտրվում են 6


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

121

տարի ժամկետով և կրկին առաջադրվելու դեպքում ունեն վերընտրվելուիրավունք (հոդված 5), իսկ հրաժարականի դեպքում Հանձնաժողովիանդամը կշարունակի պաշտոնավարել մինչև նրա իրավահաջորդնստանձնի պարտականությունների կատարումը (հոդվածներ 6 և 7):Հանձնաժողովն ընտրում է իր նախագահին և նախագահի տեղակալին 2տարի ժամկետով, որոնք կարող են վերընտրվել (հոդված 11, կետ 1):

5. Հանձնաժողովը կարող է պատասխանատվություն կրել Կոնվենցիա -յի կիրառման և մեկնաբանման առնչությամբ այն պետությունների միջևծա գող վեճերի լուծման համար, որոնք Կոնվենցիայի կողմեր են, բայց Ար -ձա նա գրության կողմեր չեն կամ ոչ բոլորն են կողմեր, եթե այդ պետու թ -յուն ները համաձայնում են վեճը ներկայացնել Հանձնաժողովին (հոդված13):

6. Արձանագրությամբ կանոնակարգվում են Հանձնաժողովի կողմիցվեճերի լուծման և հաշտեցման գործընթացը (հոդված 17), ինչպես նաևՀանձնաժողովի քննությանը ներկայացված խնդրին առնչվող ցանկացածհարցի վերաբերյալ Արդարադատության միջազգային դատարանից խոր -հրդա տվական կարծիք հայցելու (հոդված 18) և Հանձնաժողովի կողմիցիր գործունեության մասին հաշվետվություններ ներկայացնելու և նիստերհրավիրելու կարգերը (հոդվածներ 19 և 20):

7. Արձանագրությամբ Հայաստանի Հանրապետությունն ստանձնում էմի շարք պարտավորություններ, այդ թվում`

- ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի ՀՀ ազգային հանձնաժողովի հետ խորհրդակցելուցհետո որպես Հանձնաժողովի անդամ առաջադրել առավելագույնը 4անձի, որոնք պետք է լինեն Արձանագրության կողմ պետություններիքաղաքա ցիներ (հոդված 3),

- որպես Արձանագրության 8-րդ հոդվածով նախատեսված Հանձնա -ժո ղովի ժամանակավոր անդամ ընտրող պետություն` հաշվի առնելՀանձ նա ժո ղովի անդամների համար պահանջվող հատկանիշները՝ հիմքընդու - նելով Արձանագրության 2-րդ հոդվածի 1-ին պարբերությունը և 4-րդ հոդ վածի 1-ին և 2-րդ պարբերությունները, ինչպես նաև ապահովել, որընտր ված ժամանակավոր անդամը լինի ՀՀ կամ Արձանագրության կողմպետու թյան քաղաքացի (հոդված 8, կետ 2),

- Արձանագրության 12-րդ հոդվածի 1-ին կետով նախատեսվածծանուցում ստանալուց հետո` 3 ամսվա ընթացքում, բողոք ներկայացրածպետությանը տրամադրել հարցի վերաբերյալ գրավոր բացատրությունկամ հայտարարություն, որը, հնարավորության և նպատակահարմարու -թ յան սահմաններում, պետք է ներառի տեղեկություններ հարցի առնչութ -յամբ ձեռնարկված կամ նախատեսվող կամ հասանելի ընթացակարգերիու միջոցների մասին (հոդված 12, կետ 1),

- Հանձնաժողովի դիմելու դեպքում ներկայացնել գործին վերաբերող


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

122

համա պատասխան տեղեկություններ (հոդված 16):8. Արձանագրությամբ նախատեսված են նաև դրույթներ դրան միա -

նալու (հոդված 23), կողմ պետությունների կողմից դրա ուժի մեջ մտնելու(հոդված 24) կամ չեղյալ հայտարարելու վերաբերյալ (հոդված 26):

9. Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ ԱրձանագրությամբՀայաստանի Հանրապետության ստանձնած պարտավորությունները հա -մա հունչ են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 13-րդհոդվածով ամրագրված՝ միջազգային իրավունքի հիման վրա բոլորպետությունների հետ բարիդրացիական, փոխշահավետ հարաբերութ -յուն ների հաստատմանն ուղղված Հայաստանի Հանրապետության ար -տա քին քաղաքականության իրականացման նպատակներին:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս -տանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփո -խություններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի առաջին ևչորրորդ մասերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀայաստանիՀանրապետության օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, ՀայաստանիՀանրապետության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. 1962 թվականի դեկտեմբերի 18-ին ստորագրված՝ «Կրթությանբնագավառում խտրականության դեմ» կոնվենցիայի կողմ պետություն -ների միջև ծագող վեճերի լուծման համար պատասխանատու՝ հաշտեց -ման և միջնորդության հանձնաժողով ստեղծելու մասին արձանագրու -թյան մեջ ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում ենՀայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը։

2. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվա -կանի փոփոխություններով) 102-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն սույնորոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից:




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

123



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

2016 ԹՎԱԿԱՆԻ ՍԵՊՏԵՄԲԵՐԻ 7-ԻՆ ՎԻԵՆՆԱՅՈՒՄ ՍՏՈՐԱԳՐՎԱԾ`ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ԵՎ

ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄՆԵՐԻ ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ԱՐԳԵԼՄԱՆՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՊԱՏՐԱՍՏԱԿԱՆՀԱՆՁՆԱԺՈՂՈՎԻ ՄԻՋԵՎ ՄԻՋՈՒԿԱՅԻՆ ՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄՆԵՐԻ

ՀԱՄԱՊԱՐՓԱԿ ԱՐԳԵԼՄԱՆ ՊԱՅՄԱՆԱԳՐԻ ՀԱՄԱՐ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆՄՇՏԱԴԻՏԱՐԿՄԱՆ ԿԱՌՈՒՅՑՆԵՐԻՆ ԱՌՆՉՎՈՂ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ՝ՆԵՐԱՌՅԱԼ ՀԵՏՎԿԱՅԱԳՐՄԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ԻՐԱԿԱՆԱՑՄԱՆ

ՄԱՍԻՆ ՀԱՄԱՁԱՅՆԱԳՐՈՒՄ ԱՄՐԱԳՐՎԱԾՊԱՐՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸՈՐՈՇԵԼՈՒ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԳՈՐԾՈՎ


Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը՝ կազ -մով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում յանի,Ֆ. Թոխյանի, Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհաննիսյանի, Հ.Նազար յանի, Ա. Պետրոսյանի (զեկուցող),

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)՝ Հանրա -պետու թյան Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցիչ` ՀայաստանիՀանրապետության արտակարգ իրավիճակների նախարարի տեղակալՀ. Մխիթարյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետի, 101-րդհոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին»


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

124

Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 25, 38 և 72-րդ հոդվածների, դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «2016 թվականի

սեպտեմբերի 7-ին Վիեննայում ստորագրված`Հայաստանի Հանրա պե -տու թ յան կառավարության և Միջուկային փորձարկումների համապար -փակ արգելման պայմանագրի կազմակերպության նախապատ րաս տա- կան հանձնաժողովի միջև Միջուկային փորձարկումների համապարփակարգելման պայմանագրի համար միջազգային մշտադիտարկման կա ռույ -ց ներին առնչվող աշխատանքների՝ ներառյալ հետվկայագրման աշխա - տանքների իրականացման մասին համաձայնագրում ամրագրված պար -տա վորու թյունների՝ Հայաստանի Հանրապետության Սահմանա դրու թ -յանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերաբերյալ» գործը։

Գործի քննության առիթ է հանդիսացել Հանրապետության Նախա -գահի՝ 2016 թվականի նոյեմբերի 14-ին Հայաստանի Հանրապետությանսահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումը։

Ուսումնասիրելով սույն գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը,Հանրա պետության Նախագահի պաշտոնական ներկայացուցչի գրավորբացատրությունը, հետազոտելով համաձայնագիրը և գործում առկա մյուսփաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դա -տա րանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Միջուկայինփորձարկումների համապարփակ արգելման պայմանագրի կազմա -կերպու թյան նախապատրաստական հանձնաժողովի միջև Միջուկայինփորձարկումների համապարփակ արգելման պայմանագրի համարմիջազ գային մշտադիտարկման կառույցներին առնչվող աշխատանք ների՝ներառյալ հետվկայագրման աշխատանքների իրականացման մասինհամաձայնագիրը (Համաձայնագիր) ստորագրվել է 2016 թվականիսեպտեմբերի 7-ին` Վիեննայում:

Համաձայնագրով սահմանված կարգով Հայաստանի Հանրապետու -թյան կառավարությունը և Միջուկային փորձարկումների համապարփակարգելման պայմանագրի կազմակերպության նախապատրաստականհանձնաժողովը (Հանձնաժողով) նպատակ ունեն դյուրացնելու Հանձնա -ժողովի աշխատանքները՝

- գոյություն ունեցող մշտադիտարկման կառույցների գույքագրմանանցկացման,

- տեղանքի զննության կատարման, - մշտադիտարկման կառույցների արդիականացման կամ հիմնա դր -

ման, - Միջազգային մշտադիտարկման համակարգի ստանդարտներին կա -

ռույց ների համապատասխանությունը հաստատելու գործում:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

125

Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը և ՀանձնաժողովըՀամաձայնագրով սահմանված կարգով նպատակ ունեն նաև դյուրաց -նելու, ըստ անհրաժեշտության, Միջազգային մշտադիտարկման համա -կարգի շարունակական փորձարկումը, ժամանակավոր գործարկումը,սպասարկումը և արդիականացումը:

Հանձնաժողովի կողմից կամ նրա անունից Հայաստանի Հանրապետու -թ յունում իրականացվելիք աշխատանքները սահմանված են Համա -ձայնագրին կից հավելվածում: Հավելվածում սահմանված յուրաքանչյուրաշխատանքի ավարտից հետո Հանձնաժողովը Հայաստանի Հանրա պե -տու թյան կառավարությանը տրամադրում է համապատասխան տեխնի -կա կան աջակցություն, որը, Հանձնաժողովի կարծիքով, պահանջվում էՄիջազգային մշտադիտարկման համակարգի կառույցի պատշաճ աշխա -տանքի համար:

2. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետությունն ստանձնում է,մասնավորապես, հետևյալ պարտավորությունները, համաձայն որոնց՝

ա) Հայաստանի Հանրապետության կառավարության կողմից կամանունից իրականացվելիք աշխատանքները կատարվում են ՀայաստանիՀանրապետության կառավարության ծախսերով,

բ) Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը Հանձնաժողո -վին տեղեկություններ է հաղորդում Հայաստանի Հանրապետության հա -մար պահանջվող այն փաստաթղթերի տրամադրման մասին, որոնքհնարա վորություն կընձեռեն Հանձնաժողովի թիմին մուտք գործել և գտն -վել Հայաստանի Հանրապետության տարածքում՝ Համաձայնագրով սահ -ման ված նպատակներով և կարգով,

գ) Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը պատշաճ կեր -պով տրամադրում կամ նորացնում է Հանձնաժողովի թիմի անդամ ներիհամար պահանջվող մուտքի համապատասխան արտոնագրերը,

դ) Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը ՀայաստանիՀանրա պետության տարածքում գտնվող Հանձնաժողովի թիմի անդամ -ներին տրամադրում է այնպիսի պաշտպանություն և ապահովում է այն -պիսի պայմաններով, որոնք կարող են անհրաժեշտ լինել ապահովելուհամար Հանձնաժողովի թիմի յուրաքանչյուր անդամի անվտանգություննու բարեկեցությունը,

ե) Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը տրամադրում էբոլոր անհրաժեշտ միջոցները՝ ապահովելու համար, որպեսզի տեղականմարմինները համագործակցեն Հանձնաժողովի թիմի հետ Համաձայնա -գիրն իրականացնելիս,

զ) Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունն իրավասու էՀամա ձայնագրով սահմանված կարգով զննել Հանձնաժողովի թիմի


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

126

կողմից Հայաստանի Հանրապետություն բերված սարքավորումները՝ հա -մոզ վելու համար, որ այդ սարքավորումներն անհրաժեշտ են և նպատա -կա հարմար Հանձնաժողովի թիմի կողմից կատարվելիք աշխատանքներիհամար,

է) Համաձայնագրի դրույթների իրականացման նպատակով Հայաս -տանի Հանրապետություն բերված՝ Հանձնաժողովի սարքավորումները ևայլ գույքն ազատվում են մաքսային վճարներից,

ը) Հանձնաժողովը, նրա ակտիվները, եկամուտը և այլ գույքը Հայաս -տա նի Հանրապետությունում ազատվում են ուղիղ հարկերից:

3. Համաձայնագրով Հայաստանի Հանրապետության ստանձնածպարտա վորությունները համահունչ են Հայաստանի ՀանրապետությանՍահ մանադրության 13-րդ հոդվածի դրույթներին և, ի թիվս այլնի,նպատա կաուղղված են արտակարգ իրավիճակների կառավարման և մեծվթարների կանխարգելման բնագավառում համագործակցության ապա -հովմանը:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս տա -նի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխութ -յուն ներով) 100-րդ հոդվածի 2-րդ կետով, 102-րդ հոդվածի 1-ին և 4-րդ մա -սերով, «Սահմանադրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրա պե -տության օրենքի 63, 64 և 72-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապե -տության սահմանադրական դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. 2016 թվականի սեպտեմբերի 7-ին Վիեննայում ստորա գր -ված`Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Միջուկայինփորձարկումների համապարփակ արգելման պայմանագրի կազմա կեր -պու թյան նախապատրաստական հանձնաժողովի միջև Միջուկային փոր -ձար կումների համապարփակ արգելման պայմանագրի համար մի ջազ -գային մշտադիտարկման կառույցներին առնչվող աշխատանքների՝ նե -րառ յալ հետվկայագրման աշխատանքների իրականացման մասինհամա ձայնագրում ամրագրված պարտավորությունները համապատաս -խանում են Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրությանը:





ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

127



ՈՐՈՇՈՒՄԸ

ՄԱՐԻԱՄ ԼԱԼԱՅԱՆԻ ԴԻՄՈՒՄԻ ՀԻՄԱՆ ՎՐԱ՝ «ՊԵՏԱԿԱՆԿԵՆՍԱԹՈՇԱԿՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ՕՐԵՆՔԻ 41-ՐԴ ՀՈԴՎԱԾԻ 1-ԻՆ

ՄԱՍԻ 12-ՐԴ ԿԵՏԻ` ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅԱՆԸ ՀԱՄԱՊԱՏԱՍԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ



Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանը`կազ մով. Գ. Հարությունյանի (նախագահող), Կ. Բալայանի, Ա. Գյուլում -յանի, Ֆ. Թոխյանի (զեկուցող), Ա. Թունյանի, Ա. Խաչատրյանի, Վ. Հովհա -ննիս յանի, Հ. Նազարյանի, Ա. Պետրոսյանի,

մասնակցությամբ (գրավոր ընթացակարգի շրջանակներում)`դիմող Մ. Լալայանի,գործով որպես պատասխանող կողմ ներգրավված` ՀՀ Ազգային ժո ղո -

վի պաշտոնական ներկայացուցիչներ` ՀՀ Ազգային ժողովի աշխա տա -կազմի իրավաբանական վարչության պետ Հ. Սարգսյանի, նույն վար -չու թյան իրավախորհրդատվական բաժնի գլխավոր մասնագետ Վ.Դանիելյանի,

համաձայն Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005թվականի փոփոխություններով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետի, 101-րդ հոդ -վածի 1-ին մասի 6-րդ կետի, «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀօրենքի 25, 38 և 69-րդ հոդվածների,

դռնբաց նիստում գրավոր ընթացակարգով քննեց «Մարիամ Լալայանիդիմումի հիման վրա` «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի41-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետի՝ Հայաստանի Հանրապետության


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

128

Սահ մանադրությանը համապատասխանության հարցը որոշելու վերա -բեր յալ» գործը:

Գործի քննության առիթը Մարիամ Լալայանի` 2016 թվականի հունիսի14-ին ՀՀ սահմանադրական դատարան մուտքագրված դիմումն է:

Ուսումնասիրելով գործով զեկուցողի գրավոր հաղորդումը, դիմող ևպատասխանող կողմերի գրավոր բացատրությունները, հետազոտելով«Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքը և գործում առկա մյուսփաստաթղթերը, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրականդատա րանը Պ Ա Ր Զ Ե Ց .

1. «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքն Ազգային ժողովիկողմից ընդունվել է 22.12.2010 թվականին, ՀՀ Նախագահի կողմից ստո -րա գրվել` 30.12.2010 թվականին և ուժի մեջ է մտել 01.01.2011 թվականից:Վիճարկվող դրույթն օրենքում տեղ է գտել «Պետական կենսաթոշակներիմասին» ՀՀ օրենքում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մա -սին» ՀՕ-100-Ն օրենքով, որը ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից ընդունվել է19.03.2012 թվականին, ՀՀ Նախագահի կողմից ստորագրվել` 12.04.2012թվականին և ուժի մեջ է մտել 05.05.2012 թվականին:

Օրենքի վիճարկվող դրույթը սահմանում է, որ կենսաթոշակ ստանալուիրավունքը դադարեցվում է... «12) աշխատանքային և զինվորականկենսաթոշակ ստանալու իրավունք ունեցող կենսաթոշակառուին կամնրա փոխարեն կենսաթոշակն ստանալու իրավունք ունեցող անձին հինգտարի անընդմեջ կենսաթոշակ չվճարելու դեպքում»:

2. Գործի դատավարական նախապատմությունը հանգում է հետև -յալին.

2003 թվականին դիմողի նկատմամբ նշանակվել է տարիքային աշխա -տանքա յին կենսաթոշակ: Կենսաթոշակը դիմողն ստացել է մինչև 2004թվականի մարտ ամիսը, որից հետո դիմում է ներկայացրել, որպեսզիկենսաթոշակը փոխանցվի ՀՀ կենտրոնական բանկում առկա իր բանկա -յին հաշվին:

Ըստ դիմողի՝ համոզված լինելով, որ իր կենսաթոշակը կուտակվում է,տարիների ընթացքում չի փորձել ստուգել: 2013 թվականին դիմողինհայտնի է դարձել, որ 2012 թվականի հունիսի 1-ից կենսաթոշակ ստանա -լու իր իրավունքը դադարեցվել է «Պետական կենսաթոշակների մասին»ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետի հիմքով:

2013 թվականի դեկտեմբերի 19-ին դիմողը հայցադիմում է ներկայաց -րել ՀՀ վարչական դատարան` խնդրելով ՀՀ աշխատանքի և սոցիալականհարցերի նախարարության Սոցիալական ապահովության ծառայությանաշխատակազմի Վանաձորի սոցիալական ապահովության տարածքային


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

129

բաժնին պարտավորեցնել վերականգնել կենսաթոշակ ստանալու իրիրա վունքը և վճարել անցած տարիների չվճարված կենսաթոշակը:

2014 թվականի դեկտեմբերի 8-ին ՀՀ վարչական դատարանը վճռել էհայցը մերժել (վարչական գործ թիվ ՎԴ6/0666/05/13):

ՀՀ վարչական դատարանի վճռի դեմ ներկայացվել է վերաքննիչ բողոք,որը մերժվել է ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 2015 թվականի սեպ -տեմբերի 8-ի որոշմամբ:

ՀՀ վարչական վերաքննիչ դատարանի 2015 թվականի սեպտեմբերի 8-ի որոշման դեմ ներկայացվել է վճռաբեկ բողոք, որը ՀՀ վճռաբեկ դատա -րանի 2015 թվականի դեկտեմբերի 9-ի որոշմամբ մի մասով թողնվել էառանց քննության, իսկ մյուս մասով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելըմերժվել է:

3. Դիմողը գտնում է, որ օրենքի վիճարկվող դրույթը հակասում է ՀՀՍահմանադրության 10-րդ հոդվածի 1-ին մասին, 60-րդ հոդվածի 1-ին և4-րդ մասերին, ինչպես նաև 83-րդ հոդվածին, քանի որ իրեն զրկում է իրսեփականությունից:

Վկայակոչելով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 30.06.2006թ. թիվ 3-1260 (ՎԴ)որոշումը, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի` Բուրդովնընդդեմ Ռուսաստանի, Բեյլերն ընդդեմ Իտալիայի գործերով վճիռները`դիմողն իր դիրքորոշումը հիմնավորում է նրանով, որ կենսաթոշակինշանակման պահից իրեն տրամադրման ենթակա գումարները հանդի -սա ցել են իր սեփականությունը, որ ինքն ունեցել է այդ գումարներն իրհայեցողությամբ օգտագործելու, տիրապետելու և տնօրինելու իրավունք,որ սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող դրամական միջոց -ներն իր բանկային հաշվին փոխանցելու վերաբերյալ դիմումով ինքնընդա մենը որոշել է գույքի տիրապետման եղանակը, և ինքը չի կատարելսեփականության իրավունքով իրեն պատկանող դրամական միջոցներիցհրաժարվելուն ուղղված որևէ գործողություն:

Դիմողը նաև նշում է, որ կենսաթոշակի դադարեցման համար օրենքիվիճարկվող դրույթով նման ժամկետի սահմանումը չունի որևէ հիմնա -վորում, և արդյունքում տուժում է խոցելի խավի ապրուստի և գոյատևմանհամար կենսական նշանակություն ունեցող սոցիալական ապահովու թ -յան իրավունքը և սեփականության իրավունքը:

4. Պատասխանողը, առարկելով դիմողի փաստարկներին, գտնում է,որ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ինմասի 12-րդ կետը համապատասխանում է Հայաստանի Հանրապետու թ -յան Սահմանադրությանը:

Վկայակոչելով Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի և ՀՀ


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

130

սահմանադրական դատարանի մի շարք իրավական դիրքորոշումներ`պա տաս խանողն իր դիրքորոշումը հիմնավորում է նրանով, որ կենսա -թոշակն իր բանկային հաշվին փոխանցելու վերաբերյալ դիմողի կողմիցենթադրյալ դիմում ներկայացնելու պահին Մարդու իրավունքների ևհիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպականկոնվենցիայի իմաստով դիմողը չուներ վճարվելիք դրամական միջոցներինկատմամբ սեփականության իրավունք, քանզի կենսաթոշակ ստանալուիրավունք ձեռք բերելու և կենսաթոշակի ստացման շարունակականութ -յան ապահովման համար օրենսդիրը սահմանել է որոշակի խումբ իրա -վա չափ պարտականություններ, ինչպիսիք են անհրաժեշտ փաստա -թղթեր ներկայացնելը, կենսաթոշակն անկանխիկ ստանալու դեպքում`տարեկան առնվազն մեկ անգամ բանկ ներկայանալը:

Ըստ պատասխանողի` կենսաթոշակ ստանալու իրավունքի դադա -րեցումը չի հանգեցնում կենսաթոշակի իրավունքի կորստի:

5. Հաշվի առնելով դիմողի փաստարկները` սույն գործի քննությանշրջանակներում Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում նախանդրադառնալ օրենքում օգտագործվող «կենսաթոշակի իրավունքը» և«կենսաթոշակ ստանալու իրավունքը» եզրույթների սահմանադրաիրա -վա կան բովանդակությանը:

Օրենքի՝ «Կենսաթոշակի իրավունքը և կենսաթոշակ ստանալուիրավունքը» վերտառությամբ 7-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ «Սույնօրենքով կենսաթոշակի իրավունք ունեցող անձը կենսաթոշակ ստանալուիրավունք ունի, եթե օրենսդրությամբ սահմանված կարգով դիմել էկենսա թոշակ նշանակելու իրավասություն ունեցող մարմնի համապա -տաս խան ստորաբաժանում (այսուհետ` կենսաթոշակ նշանակող ստո -րա բաժանում), և նրան նշանակվել է կենսաթոշակ (այսուհետ` կենսա -թոշակառու)»:

Օրենքի 9-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Տարիքային աշխա -տանքային կենսաթոշակ նշանակվում է 63 տարին լրացած անձին, եթենա ունի առնվազն 25 տարվա աշխատանքային ստաժ»:

Վերը նշված իրավական նորմերից հետևում է, որ. ա/ կենսաթոշակի իրավունքը, որպես սոցիալական ապահովության

սահմանադրական իրավունքի դրսևորման ձև, ելակետային է, այննախապայման է կենսաթոշակ ստանալու իրավունք ձեռք բերելու համար,

բ/ կենսաթոշակի իրավունքն ունի ծագման իր նախադրյալներն ու օրի -նական հիմքերը,

գ/ կենսաթոշակ ստանալու իրավունքը կենսաթոշակի իրավունքիիրացման երաշխիքն է` օրենքով սահմանված իրավապայմանների առ -կա յու թյան պարագայում:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

131

Տարբեր են կենսաթոշակի իրավունքի և կենսաթոշակ ստանալու իրա -վունքի ծագման նախադրյալները. եթե, կոնկրետ դեպքում, տարիքայինաշխատանքային կենսաթոշակի իրավունքի ծագման նախադրյալներն ենորոշակի տարիքը լրանալը և որոշակի աշխատանքային ստաժիառկայու թ յունը, ապա կենսաթոշակ ստանալու իրավունքի ծագմաննախադրյալ ներն են կենսաթոշակ նշանակելու իրավասություն ունեցողմարմնի համապատասխան ստորաբաժանում դիմում ու անհրաժեշտփաստա թղթեր ներկայացնելը:

Օրենսդիրն օրենքով ամրագրել է այն պայմանները, որոնք անձի հա -մար նախադրյալ են սոցիալական ապահովության սահմանադրականիրավունքի իրացման համար: Նախ` օրենքի 35-րդ հոդվածը որոշակիպարտա կանություն է ամրագրում, մասնավորապես 6-րդ մասը սահ մա -նում է` «Կենսաթոշակը անկանխիկ եղանակով ստացող կենսաթոշա -կառուն (անչափահաս կամ խնամակալության տակ գտնվող կենսա -թոշակառուի դեպքում՝ կենսաթոշակառուի օրինական ներկայացուցիչը`ծնողը, որդեգրողը կամ խնամակալը) կենսաթոշակի վճարումը շարու -նակելու համար պարտավոր է տարեկան առնվազն մեկ անգամ, նախորդտարվա ընթացքում բանկ ներկայանալու (կենսաթոշակն անկանխիկեղանակով ստանալու համար դիմելու) ամսվան հաջորդող տասներկու -երորդ ամսվա վերջին աշխատանքային օրվանից ոչ ուշ, ներկայանալբանկ և հայտարարություն ստորագրել Հայաստանի Հանրապետութ յու -նում լինելու մասին»: Իսկ օրենքի 41-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետիհամաձայն` կենսաթոշակ վճարելը դադարեցվում է «սույն օրենքի 35-րդհոդվածի 6-րդ մասով սահմանված կարգով հայտարարությունը չստորա -գրելու (բանկ չներկայանալու) դեպքում»:

Ընդ որում, օրենքի 36 և 41-րդ հոդվածներից հետևում է, որ օրենսդիրընախատեսել է միայն կենսաթոշակ ստանալու իրավունքի դադարեցման,այլ ոչ թե կենսաթոշակի իրավունքի դադարեցման հնարավորություն:Դրանից բխում է նաև խնդրո առարկա օրենքում կենսաթոշակ ստանալուիրավունքը վերականգնելու և կենսաթոշակ վճարելը վերսկսելու վերա -բեր յալ դրույթների նախատեսումը /օրենքի 41-րդ հոդվածի համա -պատաս խանաբար 3-րդ և 4-րդ մասեր/: Ընդ որում, օրենքի 41-րդ հոդվածի4-րդ մասի դրույթներից հետևում է, որ, նախ` պետք է վերականգնվիկենսա թոշակ ստանալու իրավունքը, հետո միայն վերսկսվի կենսաթոշակվճարելը:

6. Սահմանադրական դատարանն անհրաժեշտ է համարում արձանա -գրել, որ «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի1-ին, 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ մասերի միջև ներքին տրամաբանականկապի առավել հստակեցման անհրաժեշտություն գոյություն ունի:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

132

Ակնհայտ է, որ «կենսաթոշակ ստանալու իրավունքը» բխում է «կենսա -թոշակի իրա վունքից»: Օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին մասն ամրագրում էկենսաթոշակ ստանալու իրավունքը դադարեցնելու հիմ քերը: Նույնհոդվածի 2-րդ մասը, մասնավորապես, նախատեսում է, որ կենսաթոշակվճարելը դա դա րեցվում է կենսաթոշակ ստանալու իրա վունքը դադարելուդեպքում: Իսկ օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետի համաձայն`կենսա թոշակ չվճարելն է դառնում կենսաթոշակ ստա նա լու իրավունքիդադա րեցման հիմք: Օրենքի 41-րդ հոդվածում հետևո ղա կան ու տարբե -րակ ված մոտեցում չի դրսևորվում «դադարում» և «դադա րեցում» եզրույթ -ների նկատմամբ: Եթե «դադարումը» ենթադրում է իրավունքի ուժովառաջա ցող իրավական հետևանք, ապա «դադա րե ցումը» որոշակի իրա -վա կան գործընթացի հետևանք է, պետաիշխանական լիազորությամբօժտված մարմնի կամաարտահայտման հետևանք: Նման պարագայումկարող է առաջանալ նաև ընդհուպ դատական կարգով անձի իրավունք -ների պաշտ պանության խնդիր: Բացի դրանից, նույն հոդվածի 1-ին մասիիրավապայմաններից հետևում է, որ, բացառությամբ 12-րդ կետի, մնացածբոլոր դեպքերում կենսաթոշակ ստանալու իրա վուն քի դադարեցմանհիմքերը բխում են կենսաթոշակի իրավունքի դադա ր ման հանգամանքից:

Միաժամանակ, օրենքի 41-րդ հոդվածի 5-րդ մասից հետևում է, որկենսաթոշակ վճարելը վերսկսվում է կենսաթոշակ ստանալու իրավունքիվերականգնման պարագայում: Սակայն համակարգային կապն առկա չէնույն հոդվածի 4-րդ մասի /կենսաթոշակ վճարելը վերսկսելու/ և 1-ինմասի 12-րդ կետի հիմքով կենսաթոշակ ստանալու իրավունքի դադա րե -ց ման իրավակարգավորումների միջև: Եթե տվյալ դրույթի առնչությամբօրենսդիրը նկատի է ունեցել, որ կենսաթոշակի իրավունքը դադարում է,և որպես հետևանք` կենսաթոշակ ստանալու իրավունքը դադարեցվումէ, երբ անձը հինգ տարի անընդմեջ կենսաթոշակը չի ստացել, ապա այդ -պես էլ պետք է հստակ շարադրվեր տվյալ դրույթը: Հակառակ պարա -գայում հարցեր են առաջանում, թե, մասնավորապես, ինչու՞ չի վճարվել,ի՞նչ հնարավորություն է ունեցել անձը պաշտպանելու իր իրավունքները,ի՞նչ կարգով և ո՞վ պետք է դադարեցնի կենսաթոշակ վճարելը և այլն:

7. Սահմանադրական դատարանը հարկ է համարում արձանագրել, որՀայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության «Հիմնական իրա -վունք ների և ազատությունների իրականացման կազմակերպական կա -ռու ցա կարգերը և ընթացակարգերը» վերտառությամբ 75-րդ հոդվածիհամաձայն` «Հիմնական իրավունքները և ազատությունները կարգա -վորելիս օրենքները սահմանում են այդ իրավունքների և ազատութ յուն -ների արդյունավետ իրականացման համար անհրաժեշտ կազմակերպ ա-կան կառուցակարգեր և ընթացակարգեր»: Չնայած օրենսդրական կանո -


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

133

նա կարգման տվյալ սահմանադրական պահանջն անմիջականորենվերա բերում է հիմնական իրավունքներին և ազատություններին, սակայնՀայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 3-րդ գլխում ամրա -գրված երաշխիքները նույնպես պետք է բավարարենարդյունավետության սահմանադրական պահանջը:

Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ վեճի առարկա իրավա -կարգա վորմամբ այդ պահանջը հետևողականորեն չի իրացվել: Աշխա -տանքային և զինվորական կենսաթոշակ ստանալու իրավունք ունեցողկենսաթոշակառուին կամ նրա փոխարեն կենսաթոշակն ստանալու իրա -վունք ունեցող անձին հինգ տարի անընդմեջ կենսաթոշակ չվճարելըկարող է ունենալ տարբեր պատճառներ և ինքնին չի կարող ենթադրել, որառկա է կենսաթոշակի իրավունքի դադարման հանգամանքը: Բացիդրանից, խախտվում է նաև պատճառահետևանքային կապը: Օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետի համաձայն՝ «Կենսաթոշակ ստանալուիրավունքը դադարեցվում է` … կենսաթոշակ չվճարելու դեպքում», իսկնույն օրենքի 41-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 1-ին կետի համաձայն՝ «Կենսա -թոշակ վճարելը դադարեցվում է` … կենսաթոշակ ստանալու իրավունքըդադարելու դեպքում»: Նման իրավակարգավորումը հանգեցնում է նրան,որ անձն ունենում է միայն մեկ հնարավորություն` վերականգնել կենսա -թոշակի իրավունքը /ինչն իրականում նա չէր կորցրել/ և կրկին ձեռք բերելկենսաթոշակ ստանալու նոր իրավունք:

Սահմանադրական դատարանը գտնում է, որ նման իրավակարգա -վորումը, երբ հաշվի չի առնվում անձին կենսաթոշակ չվճարելը` առանցնրա կենսաթոշակ ստանալու իրավունքի դադարեցման կոնկրետ հանգա -մանքները հաշվի առնելու, իրավաչափ չէ և չի համապատասխանումիրա վական որոշակիության սահմանադրական սկզբունքի պահանջ -ներին: Նման իրավակարգավորման պարագայում անձը զրկվում է նաևկենսաթոշակ ստանալու իրավունքի դադարեցման հարցը դատականկարգով բողոքարկելու, ինչպես նաև իր սեփականության իրավունքիարդյունավետ դատական պաշտպանության հնարավորությունից:

Ելնելով գործի քննության արդյունքներից և ղեկավարվելով Հայաս տա -նի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվականի փոփոխու -թյուն ներով) 100-րդ հոդվածի 1-ին կետով, 102-րդ հոդվածով, «Սահմանա -դրական դատարանի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 63,64 և 69-րդ հոդվածներով, Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրա -կան դատարանը Ո Ր Ո Շ Ե Ց .

1. «Պետական կենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 41-րդ հոդվածի 1-ին մասի 12-րդ կետը` իրավակիրառական պրակտիկայում դրան տրված


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

134

իրավական բովանդակության շրջանակներում, ճանաչել ՀայաստանիՀանրապետության Սահմանադրության 3, 60, 61, 78, 79 և 83-րդ հոդված -ների պահանջներին հակասող և անվավեր:

2. Նկատի ունենալով, որ ՀՀ Սահմանադրությանը հակասող ճանաչ -ված դրույթը համակարգային առումով փոխկապակցված է «Պետականկենսաթոշակների մասին» ՀՀ օրենքի 35-րդ, 36-րդ, 41-րդ և մի շարք այլհոդվածների դրույթների հետ, և հաշվի առնելով սույն որոշման հրա -պարակ ման պահին տվյալ դրույթի վերացմամբ հաստատվելիք իրա -վական անվտանգությամբ պայմանավորված հնարավոր հետևանքները,ՀՀ Սահմանադրության /2005 թվականի փոփոխություններով/ 102-րդհոդվածի և «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 68-րդհոդվածի 15-րդ մասի հիման վրա Սահմանադրությանը հակասող ճա նաչ -ված դրույթի մասով սույն որոշման ուժի մեջ մտնելու վերջնաժամկետսահմանել 2017 թվականի հոկտեմբերի 1-ը` հնարավորություն տալով ՀՀԱզգային ժողովին և ՀՀ կառավարությանն իրենց իրավասություններիշրջանակներում քայլեր ձեռնարկել համակարգային ամբողջականությանմեջ վեճի առարկա իրավակարգավորման սահմանադրականությունըերաշխավորելու ուղղությամբ:

3. «Սահմանադրական դատարանի մասին» ՀՀ օրենքի 69-րդ հոդվածի12-րդ մասի հիման վրա` դիմողի նկատմամբ կայացված վերջնական դա -տա կան ակտը նոր հանգամանքների հիմքով օրենքով սահմանվածկարգով ենթակա է վերանայման։

4. Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության (2005 թվա -կանի փոփոխություններով) 102-րդ հոդվածի երկրորդ մասի համաձայնսույն որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակմանպահից:




ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

135

ԴԻՏՈՐԴԱԿԱՆ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹՅԱՆ ՂԵԿԱՎԱՐԸՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆՈՒՄ

Մարտի 31-ին ՀՀ սահմանադրական դատարանի նախագահ Գ.Հարություն յանն ընդունեց Եվրոպայում անվտանգության եւ համա -գործակ ցու թյան կազմակերպության ժողովրդավարական հաստատութ -յունների եւ մարդու իրավունքների գրասենյակի կարճաժամկետդիտորդա կան առաքելության ղեկավար Իգնասիո Սանչես Ամորին:

Պարոն Ամորին Իսպանիայի խորհրդարանի արտաքին հարաբերութ -յուն ների հանձնաժողովի անդամ է եւ ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհա -ժողովում Իսպանիայի պատվիրակության ղեկավար:

ՏԵՂԵԿԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

136

Հյուրին հետաքրքրում էին ընտրական իրավունքի դատական պաշտ -պա նության կարգն ու առանձնահատկությունները Հայաստանի Հանրա -պետու թյունում՝ սահմանադրական բարեփոխումների լույսի ներքո,ինչպես նաեւ Սահմանադրական դատարանի դերակատարությունըընտրա կան իրավունքի դատական պաշտպանության հարցում:

Պարոն Հարությունյանը մանրամասն ներկայացրեց ե՛ւ գործող կարգը,ե՛ւ սահմանադրական բարեփոխումների ու ընտրական նոր օրենսգրքիընդունման արդյունքում ստեղծված իրավակարգավորման ընդհանուրիրավիճակը: Հյուրի բազմաթիվ հարցերին տրվեցին սպառիչ պատաս -խան ներ:

ՀՅՈՒՐԵՐ ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆՈՒՄ

Ապրիլի 3-ին ՀՀ սահմանադրական դատարանի նախագահ Գ. Հարու -թյուն յանն ընդունեց Եվրոպայի Խորհրդի դիտորդական առաքելության՝Վենետիկի հանձնաժողովի ներկայացուցիչներ` Վենետիկի հանձնա ժողո -վի քարտուղարի տեղակալ տիկին Սիմոնա Գրանատա-Մենգինիին, Վե -նե տիկի հանձնաժողովի անդամ պարոն Ռիչարդ Բարեթին եւ Մեքսի կա -յում ընտրական հարցերով մասնագիտացված դատարանի դատավորպարոն Մանուել Գոնսալեզ Օրոպեզային, իրենց խնդրանքով:


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

137

Հյուրերը ներկայացրեցին ՀՀ պառլամենտական ընտրություններիգործընթացում իրենց դիտարկումների արդյունքերը, կարեւորեցին ընտ -րական օրենսգրքով նոր լուծումները, տեխնիկական միջոցների օգտա -գործումը, որոնք իրենց պոզիտիվ դերակատարությունն են ունեցելընտ րական գործընթացում: Նրանք հետաքրքրվեցին նաեւ սահմանա -դրա կան դրույթների օրենսդրական հետագա ապահովման գործընթաց -նե րով:

Հյուրերի հարցերին տրվեցին սպառիչ պատասխաններ:

ՉԵԽԻԱՅԻ ԴԵՍՊԱՆԸ ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆԴԱՏԱՐԱՆՈՒՄ


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

138

Ապրիլի 5-ին ՀՀ սահմանադրական դատարանի նախագահ Գ. Հարու -թ յուն յանն ընդունեց Հայաստանում Չեխիայի դեսպան Պետր Միկիսկա -յին՝ վերջինիս խնդրանքով:

Քննարկվեցին ՀՀ սահմանադրական դատարանի եւ Չեխիայի սահմա -նա դրական դատարանի համագործակցության հետագա զարգացմաննառնչվող հարցեր:

ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ԽՈՐՀՐԴԱԺՈՂՈՎ

Մայիսի 16-19-ը Սանկտ Պետերբուրգում կայացավ 7-րդ միջազգայինիրավագիտական ֆորումը, որի շրջանակներում կազմակեպվեց միջազ -գա յին կոնֆերանս` «Սահմանադրական արդարադատությունը. դոկտրի -նա եւ պրակտիկա» թեմայով:

Կոնֆերանսին մասնակցում էին սահմանադրական եւ գերագույն դա -տա րանների 100-ից ավելի ներկայացուցիչներ աշխարհի մի քանի տաս -նյակ երկրներից:

Կոնֆերանսի հիմնական զեկուցողներից էր ՀՀ սահմանադրական դա -տարանի նախագահ, «Սահմանադրական մշակույթ» միջազգային վերլու -ծական կենտրոնի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ, պրոֆեսոր Գ.Հարությունյանը:

ՀՀ սահմանադրական դատարանի նախագահի զեկույցի թեման էր`«Երկրի իրավական անվտանգությունը համակարգային սահմանա դրա -կան մշտադիտարկման դիտանկյունից»: Ներկայացվեցին հիմնախնդրիվերաբերյալ դոկտրինալ նոր մոտեցումներ, որոնք առավել քան այժմեա -կան են բոլոր երկրներում կայուն ժողովրդավարություն հաստատելուառումով:

ՀՀ ՍԴ մամուլի ծառայություն


ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

139

Գրանցվել է ՀՀ արդարադատության նախարարության20 դեկտեմբերի 1996թ. կոլեգիայի թիվ 37/2-14 որոշմամբ

Խմբագրության հասցեն՝ Երևան, Բաղրամյան 10 Հեռախոս՝ 011-588-171E-mail: [email protected]://www.concourt.am.

Ստորագրված է տպագրության՝ 01.06.2017թ.Դասիչ՝ 77754

Գրաչափը՝ 70X100 1/16Տպաքանակը՝ 400

ՀՀ ՍԴ տեղեկագիրը ՀՀբարձրագույն որակավորմանհանձնաժողովի որոշմամբ ընդգրկված է ՀՀ ԲՈՀ-իատենախոսությունների հիմնական արդյունքներիև դրույթների հրապարակման համար ընդունելիհրատարակությունների ցուցակում

Вестник Конституционного Суда Республики Армения N 2(86)2017Bulletin of the Constitutional Court of the Republic of Armenia N 2(86)2017Bulletin de la Cour constitutionnelle de la République d'Arménie N 2(86)2017

ê²

ÐØ

²Ü

²¸

ð²

Î²

Ü ¸

²î

²ð

²Ü

♦

îº

Ôº

Î²

¶Æ

ð♦

2(8

6)2

01

7

140

texekagir2 layout 1ման՝ աչքի առջև ունենալով լուծարվելու...

Documents