Testi 1---Pyetje nga provimi ne ekonomiksin industrial

1.FUNKSIONI I PROFITIT NE NJE FIRME INDIIDUALE NE INDUSTRY JEPET NGA FORMA STRUKTURA

PARAQITET..?

Nje specifikim tjeter I modelit themoelor I cili mund te perdoret per te ndriquar cmimin e maksimizimit te

profitit perfshin ritheksimin e kushteve te shpenzimeve ne kuader te funksionit te shpenzimeve mesatare dhuke

dhene:

Shpenzimet totale = AC (q), ku : AC= shpenzimet mesatare

q= autputin

Ne kete rast barazimi themelor I maksimizimit te profitit eshte :

Profitit= Te ardhurat totale – Shpenzimet totale

= P(q).q- AC(q).q

Kushti I rendit te pare per maksimizimin e profitit mund te shkruhet :

Çmimi = AC + q dq

dP

dq

dAC

2.BAIN SA BARRIER HYRSE IDENTIFIKON NE INDUSTRY?

Bain identifikon 3 barrjera kryesore te hyrjes ne industri :

- Perparesit e shpenzimeve apsolute- munde te rriten nese firmat bartese kane lidhje shtese per resurset e

nevojshme per industry , teknologji pronesore te padisponushme nga konkurrentet, lidhje hyrse ne mesimin e

efejteve si rezultat I ekspriences se tyre te gjate ne industry. Nese firmat bartese nuk kane perparesi te ketilla,

ato do te jene ne gjendje te krijojne profite me cmime me te uleta sesa shpenzimet e konkurenteve potecale, dhe

ne kete raste mund te pengohet hyrja me ane te caktimit te pershtatshem te cmimeve.

- Ekonomite e vellimit -vijne zakonishte nga ekzistimi I pandashmerive dhe perparesive te specializimit ne

prodhim dhe ne menaxhment.Nese egzistojne ekonomi te verteta te shkalles , atehere konkurentet potenciale do

te ballafaqohen me dilema te veshtira, dhe per te hyre ne industry ata duhet te prodhojne me nje velim me te

vogel se sa firmat bartese, ose duhet te formojne nje reprart me shkalle te larte, me kete rast ata do te duhet te

sigurojne nje pjese te madhe shume shpejte, ne menyre qe ti shmangin humbjet e medha.

- Diferencimi I produkteve – do te jep nje barrier te hyrjes nese bleresit kane preference te mira per produktet

e firmave bartese. Sidoqofte supozohet se konkurentet e rinje mund ti tejkalojne keto preference permes

shpenzimeve te tyre promotive, dhe ne kete rast barrierat e hyrjes qe I atribohen diferencimit te produkteve

vetem do te ngriten nese konkurentet e rinj do te shpenzojne me teper promocion dhe reklame.

3.KOMENTO FUNKSIONET E PROCESIT TE MARRJES SE VENDIMEVE..?

Vendimi është një zgjedhje ku një person apo grup njerëzish nxjerrin një konkluzion rreth një situate të caktuar,

është procesi i zgjedhjes së një alternative ndërmjet një sërë alternativash të mundshme.

Funksionet e procesit te marrjes se vendimeve jane :

1. Identifikimi i problemit (situatës)- Zbulohet se ku ekziston problemi. Problemi ekziston kur vihen re

dallime midis gjendjës faktike dhe asaj të parashikuar.

2. Gjetja e alternativave të mundshme- Menaxheret duhet te percaktojne teresine e zgjedhjevete mundshme

alternative - teknika brainstorming. Eshte e rendesishme te indedifikohen te gjitha alternativat potenciale pasi

mund te ndodh alternative me e mire te mos rezultojne ne grupin e alternativave qe kemi indedifikuar.

3. Vlerësimi i alternativave të mundshme- Vleresimi I avantazheve dhe disavantazheve.si psh

Shkalla e mundësisë së realizimit të alternatives, Kënaqësia ,Pranueshmëria dhe Kostoja

4. Zgjedhja e alternatives më të mire - Një pjesë e alternativave eleminohen nga vlerësimi Ialternativave të

mundshme .Për zgjedhjen e alternativës më të mirë nevojitet :• Mbeshtetje në experiencën përsonale dhe të

kolegëve.• Metoda e analizës kërkimore shkecore synon të gjejë madhësine midis faktorëve më të rëndësishëm

kushtetkufizuese dhe permisimet për arritjen e qëllimit.

5. Zbatimi i alternativës së zgjedhur- Analiza e zgjedhur nga manaxheri duhet të vihet në zbatim

nëpërmjet një planifikimi të kujdesshëm.

6. Kontrolli dhe vlerësimi i rezultateve -Shpesh herë në praktikë ky hap neglizhohet nga menaxherët

4.NE QKA BAZOHET SENDERTIMI I QENDRAVE DOMINUESE NE EKONOMINE GLOBALE?.

Ndryshimet e bera ne ekonomine boterore, shthurja e socializmit, teknologjia e qellimit – fitimit, si dhe frika per

ekzistence, kane ndikuar ne boten bashkohore te formohen qendrat globale te dominimit dhe ka ardhur deri te

sendertimi I ligjeve te globalizimit te ekonomise boterore. Kjo dukuri reflektohet permes formimit te Treshit te

madh – SHBA, Japoni dhe Bashkesia Ekonomike Evropiane. Sendertimi I marrdhenieve ne kuader te “ treshit”

shprehet nepermjet ketyre tri koncepcioneve kryesore :. Koncecioni I pare dmth. Lufta ekonomike midis tyre

shpie deri te ashpersimi I kunderthenieve ne kuadrin e “treshit”. Koncepcioni I dyte dmth. Rruga ekonomike

shpie deri te krijimi I plote I zones se tregtise se lire. Koncepcioni I trete dmth. Diferencimi ekonomik midis

tyre shpie deri te paraqitja e diferencave ekonomike ne kuadrin e “treshit”

5.PARAQIT NJE MODEL TE QEVERISJES SE KORPORATES INDUSTRIALE..?

Ne vende te ndryshme ekzistojne modele te ndryshme te Qeverisjes se Korporatave.

Rezulton nje ndryshim midis sistemeve “market-oriented” dhe “network-oriented” te qeverisjes se

korporatave.

Karakteristike e sistemit market-oriented eshte nje treg i huaj aktiv per kontrollin e kompanise, i cila sherben

si nje mekanizem qe aksioneret e pavarur te influencojne ne marrjen e vendimeve manaxheriale. Sistemi

market-oriented mbizoteron ne vendet Anglo-Saksone. Ne vendet Anglo-Saksone influenca e aksionereve eshte

ne themele te fuqishme. Ne keto vende aplikohen principet demokratike “nje aksion, nje vote”. Vendet Anglo-

saksone karakterizohen nga sistemi me nje nivel (one-tier bord drejtoresh): pergjegjesite ekzekutive dhe

supervisore te bordit jane permbledhur ne nje entitet legal. Anetaret e bordit jane ekzekutive (te brendshem) dhe

jo-ekzekutive (te jashtem). Nga pikepamja ligjore, drejtoret e jashtem (te cilet shpesh jane anetare bordi ne

firmat e tjera), jane pergjegjes per manaxhimin e korporates. Nga pikepamja praktike drejtoret jo-ekzekutive

keshillojne drejtoret e brendshem ne marrjen e vendimeve per interesa te aksionereve. Si drejtoret ekzekutive

dhe joekzekutive zgjidhen dhe shkarkohen nga mbledhja e aksionereve.

Ne te kundert, ne sistemin network-oriented grupet oligarkike kryesisht, ndikojne ne marjen e vendimeve

manaxheriale nepermjet network relativisht ne marredhenie te qendrueshme.

6.SIPAS DRAWERIT OLIGOPOLI MUND TE PARAQITET SIPAS KORNIZES MATEMATIKORE.?

Nje trajtim I thjeshte mund te jepet duke ndjekur Dorward-in me perdorimin e kornizes matematikore. Pika

stratuese eshte rasti ku te gjitha firmat prodhojne produkte te njejta, ne kete rast lakorja e kerkeses mund te

gjendet: p=p(Q) . Kushti per maksimizimin e profitit eshte d$/dqi . Termi me I rendesishem eshte dQ/ dqi.

Nese i-ta firmer rite autputin e saj per njesi dhe firmat tjera nuk reagojne ndaj ketij ndryshimi atehere:

dQ/ dqi.= 1. Nga ana tjeter nese firmat tjera reagojne ndaj ketije ndryshimi duke rritur autputin e tyre per njesi

atehere: dQ/ dqi.= 1+a. 7.NE NJE INDUSTRY ME KONKURENC TE PERKYRER FIRMA A KA NEVOJE TE MERR VENDIME MBI

CAKTIMIN E CMIMIT..?

Ne nje industry me konkurence te perkryer, firma nuk ka nevoje te merr vendime mbi caktimin e cmimeve.

Cmimet caktohen(vendosen) nga fuqia e kerkeses dhe ofertes, firna individuale eshte teper e vogel te kete

ndonje ndikim ne cmim dhe firmat jane te njouara si pranuese te cmimit. Cdo firme e pranon cmimin e caktuar

nga tregu dhe merr vendim ne nivelin e autputit, I cili e maksimizon profitin duke dhene cmimin tregut

8.MODELI THEMELOR I CILI MUND TE PARAQITET PA MAKSIMIZIMIN E FITIMIT

PARAQITET..?

9……. NE PRODHIMIN E DEGES SE INDUSTRISE JANE..?

10.PARAQIT NJE MODEL TE TEORISE SE LOJRAVE..?

Zbatimi kryesor I teorise se lojrave ne oligopoly mund ta paraqesum ne nje shembull te thjeshte. Psh nese

marrim nje industry qe permban vetem dy firma , te cilat prodhojne nje product te njejte dhe qe te dyja orovaten

te vendosin ne mes te caktimit te cmimit me te larte apo me te ulet. Rezultatin e politikave te caktimit te

cmimeve te ketyre firamve mund ta paraqesim ne nje Matrice te pageses se thjeshte :

Siq e shohim nga matrica , nese te dy firmat kane vendosur se bashku te orientohen per cmim me te larte , kjo

do tu sjelle te dyja firmave profit substancionale, ndersa nese njera firme cakton cmim me te larte , kurse tjetra

cmim me te ulet , ne kete rast firma me cmim me te larte I humb te gjithe konsumatoret e saj ne dobi te firmes

tjeter, dhe firma me cmim me te larte peson humbje substancionale madje mund te dal edhe nga biznesi, deri sa

firma me cmim te ulet bene profite substancionale. Ndersa ne rast te bashkveprimit ndermjet firmave , nese ato

jane te informuara mir per njeri tjetrin dhe besojen njeri tjetrit qe te mos mashtrojne, atehere situata e luftes se

cmimeve mund te shmanget nga ted y firmat duke caktuar nje cmim te perbahsket monopolist, por ne rast te

mos besimit te njeri tjetrit atehere frika nga reaksionet e rivalit do ti shpie te dy firmat ne cmim shume te ulet.

Testi2

1.PARAQIT FUNKSIONIN E PRODHIMIT NE MES TE DY VARIABLAVE DHE TREGO CILI

ESHTE ME EFIKAS..?

Faktoret e prodhimt sa I perket lidhmeris se tyre me sasine e autputit ata mund te jene fiks dhe variabil. Faktoret

e prodhimit fiks jane te gjithe ata faktoreqe nuk jane te nderlidhur direct me sasine e autputit qe prodhon. Si

faktore fiks mund te jene : toka , kapitali, ndertesa ku behet prodhimi, makinerite e medha dhe

teknologjia.Faktoret variabile jane te gjithe ata faktore qe sasa e perdorimit te tyre direct lidhet me nivelin e

prodhimit te autputit.nese rritet niveli I prodhimt te autputit rritet kerkesa per faktoret variabil. Si faktore variabil

mund te jene: puna, lendet e para, materialet per prodhim. Faktoret fiks dhe variabil lidhen me periudha kohore.

Ne periudhat momentale te gjithe faktoret jane fikes, ne periudhat variabile puna eshte variabile kurse kapitali

fiks dhe ne periudha afategjata te gjite faktoret jane variabil

2.PROBLEMET QE PARAQITEN GJATE PROCESIT TE VENDIMARRJES?

Marrja e vendimeve eshte nje aktivitet qe rri qender te menaxhimit. Cdo menaxher qe merr persiper rolin e

drejtimit te aktiviteteve ten je organizate duhet te marre vendime dhe marrja e ketyre vendimeve eshte pjese

integrale e drejtimit te qdo lloj organizate.

Thuhet se kur problemi është i pakufizuar, ai është gjysmë i zgjedhur. Tri arsye kryesore pse njerëzit dështojnë

në zgjidhjen e saktë të problemit dhe shkaqeve të lindjes janë:

1 Zgjidhësi i problemit aktualisht nuk e percepton atë (ai është i verbuar para problemit).

2. Identifikohen probleme të gabuara apo shkaqe të gabuara. Përpjekja për të identifikuar një problem mund të

mos jetë gjithmonë e suksesshme. Kjo mund të ndodh për disa arsye:

3.Faza e përkufizimit të problemit është injoruar. Ekzistojnë tri arsye pse kjo fazë injorohet:

4. Faza e zgjidhjes së problemit dhe marrjes së vendimit nuk zbatohen me kujdes.

3. VARIABLAT E KARTELEVE..?

Kemi nje numer variablash qe e percaktojne suksesine kartelit , ku secila prej te cilave ndikon ne shkallen e

informimit te firmave per njera tjetren. Ato jane :

1.Numri I firmave - nese nje industry permban numer shume te vogel firmash , ato do te jen ne gjendje te

monirorojne aktivitetet e njera tjetres me shpenzime relativisht te uleta duke eliminuar mashtrimin.

2. Diferencimi I produkteve – Nese firmat prodhojne produkte shume te ngjashme ateher ato do te jen mi

rte informuara per shpenzimet dhe kushtet e kerkeses se rivaleve te tyre ne kete rast mashtrimi do te eliminohet.

Ndersa nese egziston shkalle e larte ediferencimit te produkteve apo nese produktet jane te standardizuara do te

jete shume e veshtir per firmat per te qene ne lidhje me aktivitetet e firmave tjera dhe diferenca ne mes te

produkteve do ta veshtirsojne caktimin e cmimeve monopoliste.

3.Publikimi I cmimeve – nese cmimet publikohen per firmat do te jete shume lehte qe ti monitorojne

aktivitetet e njera tjetres se sa kur cmimet mbahen te fshehta.

4. Norma te uleta te zhvillimit teknolohjik – Nese progresi teknologjik eshte I shpejt industria do te

ballafaqohet me pasiguri me te madhe dhe jostabilitet se sa kur k ompanite shfrytezojne te gjitha teknika te

ndertuara dhe te pjekura qe zhvillohen vetem ngadal. Si rezultat kartelizmi eshte shume I veshtire ne kushtet e

nderrimeve te shpeta teknologjike.

5. Ekzistimi I asociacioneve tregtare – nese ekziston nje asocacion tregtar aktiv ne industry , mund te

siguroje nje kanal efektiv te komunikimit ndermjet firmave duke u ndihmuar me kete procesin e kartelizmit.

4.NUMERO FUNKSIONET E PROCESIT TE MARRJES SE VENDIMEVE..?

Vendimi është një zgjedhje ku një person apo grup njerëzish nxjerrin një konkluzion rreth një situate të caktuar,

është procesi i zgjedhjes së një alternative ndërmjet një sërë alternativash të mundshme.

Funksionet e procesit te marrjes se vendimeve jane :

1. Identifikimi i problemit (situatës)- Zbulohet se ku ekziston problemi. Problemi ekziston kur vihen re

dallime midis gjendjës faktike dhe asaj të parashikuar.

2. Gjetja e alternativave të mundshme- Menaxheret duhet te percaktojne teresine e zgjedhjevete mundshme

alternative - teknika brainstorming. Eshte e rendesishme te indedifikohen te gjitha alternativat potenciale pasi

mund te ndodh alternative me e mire te mos rezultojne ne grupin e alternativave qe kemi indedifikuar.

3. Vlerësimi i alternativave të mundshme- Vleresimi I avantazheve dhe disavantazheve.si psh

Shkalla e mundësisë së realizimit të alternatives, Kënaqësia ,Pranueshmëria dhe Kostoja

4. Zgjedhja e alternatives më të mire - Një pjesë e alternativave eleminohen nga vlerësimi Ialternativave të

mundshme .Për zgjedhjen e alternativës më të mirë nevojitet :• Mbeshtetje në experiencën përsonale dhe të

kolegëve.• Metoda e analizës kërkimore shkecore synon të gjejë madhësine midis faktorëve më të rëndësishëm

kushtetkufizuese dhe permisimet për arritjen e qëllimit.

5. Zbatimi i alternativës së zgjedhur- Analiza e zgjedhur nga manaxheri duhet të vihet në zbatim

nëpërmjet një planifikimi të kujdesshëm.

6. Kontrolli dhe vlerësimi i rezultateve -Shpesh herë në praktikë ky hap neglizhohet nga menaxherët

5.NE QKA BAZOHET SENDERTIMI I QENDRAVE DOMINUESE NE EKONOMINE GLOBALE?.

Ndryshimet e bera ne ekonomine boterore, shthurja e socializmit, teknologjia e qellimit – fitimit, si dhe frika per

ekzistence, kane ndikuar ne boten bashkohore te formohen qendrat globale te dominimit dhe ka ardhur deri te

sendertimi I ligjeve te globalizimit te ekonomise boterore. Kjo dukuri reflektohet permes formimit te Treshit te

madh – SHBA, Japoni dhe Bashkesia Ekonomike Evropiane. Sendertimi I marrdhenieve ne kuader te “ treshit”

shprehet nepermjet ketyre tri koncepcioneve kryesore :. Koncecioni I pare dmth. Lufta ekonomike midis tyre

shpie deri te ashpersimi I kunderthenieve ne kuadrin e “treshit”. Koncepcioni I dyte dmth. Rruga ekonomike

shpie deri te krijimi I plote I zones se tregtise se lire. Koncepcioni I trete dmth. Diferencimi ekonomik midis

tyre shpie deri te paraqitja e diferencave ekonomike ne kuadrin e “treshit”

6.PARAQIT STRUKTUREN E PRONES NE NDERMARRJET E TRANSFORMUARA

Sendërtimi i tregut integral është I mundur edhe në ato raste kur ekzistojnë dy sektorë ekonomik, të cilët realizojnë

aktivitetin e tyre ekonomik në rrethana të ndryshme fiskale dhe monetare.

=Sektorin e parë e përbëjnë Ndërrmarrjet të cilat nuk jane të transformuara, siç janë:

Ndërrmarrjet nga fusha e monopoleve natyrore, Shërbimeve komunale dhe Ndërrmarrjet kontraverse.

=Sektorin e dytë e përbëjn Ndërrmarrjet e Transformuara

Nga këto fakte të cekura të procesit të transicionit rrjedh se në vendet postsocialiste në të njëjtën kohë duhet të

zbatohen dy reforma:

Reforma kushtuese - ka te beje me sendertimin e bazes institucionale te te drejtave qytetarve dhe

te qeveris parlamentare.

Reforma ekonomike – ka te beje me sendertimin e niveleve te ndryshme te garantimit te drejtave

te prones, privatizimit, formimit te cmimeve, realizimit te fitimit te deshiruar dhe te rritjes se

mireqenies.

Secila nga keto reforma përbëhet nga tri nivele:

-Nga percaktimi i kornizës institucionale,

-Procesi politik respektivisht procesi ekonomik dhe

-Nga arritja ose mos arritja e rezultateve të parashtruara

7. NE NJE INDUSTRY ME KONKURENC TE PERKYRER FIRMA A KA NEVOJE TE MERR VENDIME MBI

CAKTIMIN E CMIMIT..?

Ne nje industry me konkurence te perkryer, firma nuk ka nevoje te merr vendime mbi caktimin e cmimeve.

Cmimet caktohen(vendosen) nga fuqia e kerkeses dhe ofertes, firna individuale eshte teper e vogel te kete

ndonje ndikim ne cmim dhe firmat jane te njouara si pranuese te cmimit. Cdo firme e pranon cmimin e caktuar

nga tregu dhe merr vendim ne nivelin e autputit, I cili e maksimizon profitin duke dhene cmimin tregut

8. KU E SHEH RENDESIN E KOSTOVE MARGJINALE..?

Rendesia e kostove margjinale eshte : Nese MC> MR ateher kemi humbje ne ate firme ndersa nese MC< MR

ateher themi se kemi fitim supernormal, dhe nese MC=MR kemi fitim ( dmth kemi arritur kushtin e

maksimizimit te fitimit te te gjitha llojet e konkurences.)

9. BAIN SA BARRIER HYRSE IDENTIFIKON NE INDUSTRY?

Bain identifikon 3 barrjera kryesore te hyrjes ne industri :

- Perparesit e shpenzimeve apsolute- munde te rriten nese firmat bartese kane lidhje shtese per resurset e

nevojshme per industry , teknologji pronesore te padisponushme nga konkurrentet, lidhje hyrse ne mesimin e

efejteve si rezultat I ekspriences se tyre te gjate ne industry. Nese firmat bartese nuk kane perparesi te ketilla,

ato do te jene ne gjendje te krijojne profite me cmime me te uleta sesa shpenzimet e konkurenteve potecale, dhe

ne kete raste mund te pengohet hyrja me ane te caktimit te pershtatshem te cmimeve.

- Ekonomite e vellimit -vijne zakonishte nga ekzistimi I pandashmerive dhe perparesive te specializimit ne

prodhim dhe ne menaxhment.Nese egzistojne ekonomi te verteta te shkalles , atehere konkurentet potenciale do

te ballafaqohen me dilema te veshtira, dhe per te hyre ne industry ata duhet te prodhojne me nje velim me te

vogel se sa firmat bartese, ose duhet te formojne nje reprart me shkalle te larte, me kete rast ata do te duhet te

sigurojne nje pjese te madhe shume shpejte, ne menyre qe ti shmangin humbjet e medha.

- Diferencimi I produkteve – do te jep nje barrier te hyrjes nese bleresit kane preference te mira per produktet

e firmave bartese. Sidoqofte supozohet se konkurentet e rinje mund ti tejkalojne keto preference permes

shpenzimeve te tyre promotive, dhe ne kete rast barrierat e hyrjes qe I atribohen diferencimit te produkteve

vetem do te ngriten nese konkurentet e rinj do te shpenzojne me teper promocion dhe reklame.

10.CKA KUPTONI ME STRUKTURE MENAXHERIALE TE KAPITALIT INDUSTRIAL..?

1.NE QKA BAZOHET KONKURENCA E PERKRYER DHE SI E KUPTONI RIVALITETIN?

Firma në konkurrencë të plotë nuk mund të përcakton çmimin, por mund të përcakton nivelin e prodhimit që

maksimizon fitimin e saj. Ne konkurencen e perkryer firma ka shume pak mundesi te veproje per vete dhe

vetem pak vendime per ti marre. Cmimi caktohet nga tregu dhe firma eshte “pranuese e cmimit”. Firma nuk ka

nevoje per reklama, pra aji duhet te marre vendime vetem per nivelin e autputit qe do te ofroje. Ne te vertet ne

konkurencen e perkryer nuk ka fare rivalitet ne mes te firmave industriale seose secila firme eshte shume e

vogel per tu ballafaquar me forcat e panjohura te tregut me teper se sa nga firmat rivale te njohura. Ne

konkurencen perfekte firma nuk ka strategji mund te themi pasi qe ato veprojne me vendime te kufizuara nen

presionin e forcave te tregut.

2.PSE THEMI MARRJA E VENDIMEVE ESHTE ME E RENDESISHMJA E MENAXHIMIT?

Menaxhimi është gjaku i një organizmi. Nëse menaxhimi i një organizate nuk funksionon, atëherë edhe

organizata nuk mund të jetojë.

Tradicionalisht menaxhimi është konsideruar i artit me shkencën, që kërkon teknika të sjelljes dhe teknika

ekzakte sistematike. Ai është një proces i gjerë, në të cilën përcaktohen një grup objektivash, përmes integrimit

efektiv të burimeve njerëzore, financiare dhe fizike.

Marrja e vendimeve është një disiplinë që përfshin procedimet racionale për marrjen e vendimeve të

menaxhimit.

Vendimi është një zgjidhje me anën e së cilës në person nxjerr një konkluzion rreth një situate; është procesi i

zgjedhjes së një alternative ndërmjet një sërë alternativash.

Koncepti i personit ekonomik paraqet një individ racional i cili përdor gjithmonë metodën shkencore për të

fituar një zgjidhje optimale mbi një objektiv të organizatës. Me fjalë të tjera një person ekonomik gjithmonë

optimizmin global.

Marrja e vendimeve është një aktivitet që rri në qendër të menaxhimit. Çdo menaxher që merr përsipër rolin e

drejtimit të aktiviteteve të një organizate duhet të marrë vendime dhe marrja e këtyre vendimeve është pjesë

integrale e drejtimit të çdo lloj organizate.

3.BEJE IDENTIFIMIN E POLITIKAVE ADEKUATE NE BIZENS?.

1. Industria dhe bujqesia si sektore kyqe te zhvillimit ekonomik – Strategjia industrial dhe agrobiznesi te

menaxhohen me mire dhe te shfrytezojne pervojat e jashtme,

2. Energjetika dhe Minjerat – Kapitali provat ne energji dhe minjera mbi bazen e standardeve te vendeve te

zhvilluara.

3. Turizmi

Dy korniza baze ndikuerse ne zhvillimin ekonomik jane :

- Cikli jetesor I produktit dhe Shtytesit strategjik “ perparesit konkuruese”.

4.KOMENTO DISA ELEMENTE KYQE PER TE ZENE HAPIN NE BIZNES..?

-Invesimi ne edukim

-Infrastruktura fizike -nevoja per permisimin e rrugeve dhe infrastructures se transportit, telekomunikimit.

-Zhvillimi rural dhe politika e migrimit- Konsilidimi I tokes dhe teknologjia do te largojne nje numer te

madhe te fuqise relativisht te papergaditur nga bujqesia (programet ne ngritjen e kapaciteteve ne kete fushe)

-Sektori public efektiv

- Mungesa e kapacitetev absorbuese

-Transparenca

- Teknokracia profesionale

-Vetebesimi( te thyhet rrethi vicioz)

-Qasja ne tregjet boterore dhe ne IFN ( Instutucionet financiare nderkombetare

4.KOMENTO DHE PARAQIT MODELIN E QMIMIT MESATAR?

Modeli është i zhvilluar në bazë të varianteve të ndryshme duke u bazuar në rregullat e çmimeve

që janë në përputhje me çmimin mesatar: P=AVC+GPM=AC

AVC – kostoja mesatare variabile

GPM – bruto profiti marxhinal

P – çmimi

AC – çmimi mesatar.

Firma e shikon raportin e çmimit të barabart me koston totale mesatare e cila përfshin edhe neto

profitin marxhinal.

FIGURA SATC C 0 X

Ne vijen vertikale eshte paraqitur kosotoja e

prodhimit (C) , kurse ne vijen horizontale

sasine eprodhimit (X).Ne fig jane paraqitur

lakoret e kostose mesatare , totale dhe

margjinale, ne nivelin me te ulte te

shfrytezimit te kapaciteteve, kosotoja

margjinale eshte nen kosto mesatare, kun je

shkalle te zhvillimit ekonomik bashkohen

per nje periudhe te caktuar. Pika ku priten

keto 3 lloje te lakoreve tregon maksimizimin

e profitit, prandaj gjithmone duhet gjetur

nivelin optimal te shfrytezimit te

kapaciteteve ku realizohet ekuilibri ne mes

te ofertes dhe kerkeses (barazimi I shpenzimeve margjinale, mesatare, dhe

totale

5.KOMENTO BALANCIMIN E MAKSIMIZIMIT TE PROFITIT NE MONOPOLIN E PASTER?

Monopoli është një formë e strukturës së tregut në të cilën presionet e bëra në firmë në mënyrë konkurente

mungojnë. Një firmë që të jetë ’’monopol i pastër’’ ajo duhet të përmbajë vetëm një firmë dhe nuk duhet të ketë

mundësi për hyrje. Në këtë llojë të strukturës së tregut firma ka më shumë diskrecion për të vendosur për

objektivat dhe aksionet e sajë. Qëllimi i monopolistit është profiti maksimal.Monopolisti i pastër mundet të

përcaktojë nivelin e çmimit – ka ndikim në çmim.Lakorja e kërkesës ka pjerrësi negative.Monopolisti

maksimizon fitimin kur MC=MR.Monopolisti nuk ka kurbe te ofertes.

p Shpenzimet margjinale px D = te ardhurat mesatare 0 q qx q

6.QKA KUPTONI ME PRIVATIZIMIN NE TRANZICION?

Ne literaturen shkencore dhe profesionale, nocioni i tranzicionit nënkupton periudhen e zhvillimit, në të cilën

patjetër duhet të ndërmerren proceset gjithpërfshirëse, të ndryshimeve ekonomike dhe të sturuktures kulturale të

shoqërisë. Privatizimi nuk eshte vetem process ekonomik por ai eshte nje fenomen kompleks ku involvohen

edhe aspektet politike dhe aje social. Te ardhurat nga privatizimi kane ndikim te rendesishem ne disa lemi te

jetes. Paraqitja e privatizimit daton qysh moti se pari ne Tajland, Ameriken Latine , ne Britanin e madhe

etj.duke bere keshtu kthesa te medha per paraqitjen e privatizimit si nje fenomen I forte I rendesishem ne

sistemin ekonomik dhe shoqeror ne bote. Nje prej elementeve positive qe rezulton nga privatizimi eshte

arketimi I mjeteve financiare ne buxhetin shteteror. Qellimet kryesore te privatizimi jane: rritja ekifase ne

ekonomi, zhvillimi I konkurences, zvoglimi I ndikimit te shtetit ne ekonomi dhe rritja e mirqenjes se populates.

7.TEORIA E LOJRAVE?.

Teoria e lojrave eshte dege e Mikroekonomise qe merret me analizen e zgjedhjes optimale ne situate

konkuruese, situare qe secili aksion per te marre bdinje vendim mund te kete nje perplasje kuptimeplote me

vendimet e rivalve tjere ne te ardhmen.Megjithate termi loje mund te tinglloj joserioz, ne fakt ato jane disa

situata qe mund te studiohen si lojra. Analiza e teorise se lojrave mund te na ndihmoj te kuptojme me mire

problemi e vendimarrjes me te cilin perballen firmat. Bashkeveprime tjera shoqerore ne secilen teori te lojrave

kane qene frytedhenese ne konkurencen midis bleresve ne ankand, vrapimit ne akumulimin e armeve nukleare

dhe konkurences midis kandidateve.

Kjo teknik fillimisht eshte paraqitur gjate Luftes II Boterore per tu ndihmuar strategve ushtarak. Megjithate kjo

mund te perdoret edhe ne oligopol ngase ajo ka te beje me sjelljen e rivaleve te ndervarur secili prej te cileve ka

nje zgjedhje te levizshme rezultati i te cilave ne mase te madhe do te varet nga veprimet e te tjereve.

8.MONOPOLI – PARAQIT GRAFIKISHT..?

Monopoli eshte nje forme e structures se tregut, ne

te cilen presionet e bera ne firme ne menyre te

perkryer konkurente, mungojne.

Per nje firme qe te jete “monopol I paster” ajo duhet

te permbaje vetem nje firme dhe nuk duhet te kete

mundesi ne hyrje. Ne kete tip te structures se tregut, firma dhe

menaxheri I saj kane shume me teper diskredion per

te vendosur per objektivat dhee aksionet e tyre. Ata

mund te vendosin te zgjedhin nje objektiv, sesa

maksimizimin e profitit.Sidoqofte modelet shkollore

te monopolist pohojne se pike nisese se qellimi I

monopolistit, sikur edhe I konkurentit te perkryer, te

bejen profit maksimal.

9. SA SHPREHET LIGJI I RENIES SE RENDIMENTIT SI FORMA E KURBES SE PRODUKTIT..?

Ne fillimi nese ndaj nje njesie kapital i shtojm sasi pun rendimenti total shenon rritje sepse vlen ligji i

shperndarjes kur produkti margjinal barazohet me koston margjinale esht ne max e tij edhe kur produkti

margjinal shenn renje si pasoj e rritjes se punes ndaj kapitalit konstant vlen ligji ie renjes se rendimentit ose ligji

i te ardhurave zbritese

10.IDENDIFIKO DISA POLTIKA PER MBESHTETJE E BIZNESEVE NE KOSOVE..?

Poltika e mbeshtetjes se bizneseve permes:

Lirimeve ne tatime: normat me te uleta tatimore stimulojne bizneset

Subvencioneve ne deg te ndryshme te ekonoms siq jane bujqesia dhe hoteleria e turizmi: ndihmojne ne

zhvillimin me te madh te bizneseve por edhe nxisi krijimin e bizneseve te reja

Investimet bga shteti : eshte nje faktore shume me rendesi pasi qe per nje shtet te fuqishem dhe ekonomi stabile

duhet nisur nga hap ate till organet kompetente shteterore.

11. FORMAT E BIZNESEVE NE KOSOVE..?

Format e organizimit të biznesit që zgjedh firma përgjithësisht përcaktohet nga forma e pronësisë, struktura e

drejtimit, mënyra e pagesës për fakturën e prodhimit, ekzistojnë keto forma:

Firmat individuale – Kemi të bëjmë me një firmë individuale atëher kur ajo është pronë e një pronari të

vetëm dhe drejtohet vetëm prej tijë. Kjo është forma më e thjeshtë dhe më e përgjithshme e organizimit

të biznesit. Pronari i firmës është përgjegjës për mbarë vajtjen e firmës.

Firmat me ortakë – Këto firma mund të krijohen me dy ose më shumë pronarë. Ortakët duhet të bien

dakord për strukturën e organizimit dhe kanë përgjegjësi të përbashkët.

Korporatat – Janë një formë e organizimit të biznesit megjithëse ato nuk janë të shumta në numër.

Kapitali i një korporate formohet përmes shitjes së aksioneve.

12.PARAQIT FORMEN E QMIMIT TOTAL

Sasia e produktit e prodhuar nga kombinimi I inputitpune L dhe inputit capital K quhet “produkte total” (ose

product total fizik) dhe simbolikisht shenohet me Q ose TP.

Kurba TP tregon maksimumin e produktit per qdo sasi te inputit pune te perdorur. Pika psh a, b, c…f etj. Ne

kurben e produktit total fizik u korespodojne rreshtve perkates ten je tabele te dhene.Kurba e produktit total fizik

veqon nivelet e arritshme te prodhimit ng nivelet e paarriteshmete tij. Te gjitha pikat siper kesaj kurbe tregojne

nivele te paarriteshme te prodhimit, kurse pikat nen kurbe tregojn nivele te arriteshme, por jo efiqiente te

prodhimit.Vetem okat ne kurbe jane nivele te arriteshme dhe njekohesisht efiqiente te prodhimit

Kjo qasje ka perparesi te dukshme ne shprehjen e cmimit optimal me ane te shpenzimeve mesatare plus

margjines (marshes), e cila korrospondon me faktet e ushtrimit te biznesit.

13.KUR TË GJITHA FIRMAT NË ANALIZË PRODHOJNË PRODUKTE TË NJËJTA ATËHER KËRKESA SI MUND TË GJINDET..? Me rastin e analizes se firmave te cilat prodhojne produkte te njejta , kjo nenkupton se kemi te bejme me produkte homogjene. Dhe per te ditur kerkesen duhet te pasur parasyshe se produkte te njejta kemi te shume firma te tjera, por ne duhet te dijm fillimishte kerkesat per secilen firme veq e veq, pastaj ti mbledhim ne teresi dhe keshtu do te kemi kerkesen per keto produkte te njejta por nga firma te ndryshme.

14.PARAQIT DHE KOMENTO DISA IZOKANTA..?

Dy grupe kombinimesh te inputeve pune dhe capital japin perkatesisht te njejten sasi prodhimi, secili grup

perfaqesohet nga nje kurbe, qe quhet vija barazsaso (izokuanti). Izokuanti perfaqeson tersin e kombinimeve te

ndryshem te punes dhe kpitlit qe jpin ssi te brbrt produkti. Ne qofte se levizim nga njera pike ne nje pike tjeter

pergjte nje izokuanti, nje factor prodhimi zevendesohet me faktorin tjeter, kurse madhesia e prodhimit mbetet

konstante.Norma sips se ciles kryhet ky zevendesim duke mbjtur prodhimin konstnt, quhet norm teknike e

zevendesimit (TRS), grafikisht norm tetknike e zevendesimit matet me pjerresin e izokuantit ne piken perkatese.

15.FORMA E KONKURENCES SE PERKRYER NE BALLAFAQIMIN E HAPIT TE SHKURTER DHE HAPIT TE

GJATE KARAKTERIZOHET ( ASPEKTI TEORIK DHE I FIGURES)..?

Disa karakteristika te konkurences se perkryer jane:

A)Nr. I madh I bleresve dhe shitesve te vegjel

B)Hyrja e lehte ne industry

C)Produkte identike

D)Sjellja e maksimizimit te profitit ne nje pjese

E)Mobilitete I faktoreve te prodhimit

F) Dituria e perkryer e mundesive te tregut

Në periudha afatgjate ( apo hapine gjatë) do të

ketë hyrje të reja të firmave në industri. Hyrja e

firmave të reja është e mundshme vetëm në hapin e

gjatë. Në hapin e gjatë në konkurencën e përkryer

firmat e reja do ta shtyjnë çmimin teposhtë dhe në

hapin e gjatë do të eliminohen fitimet supernormale.

Për të identifikuar se ku duhet të vendosen. Çmimet

në hapin e gjatë është e nevojshme të shqyrtohen

lakoret e shpenzimeve në hapin e gjatë për firmat

individuale.

Rezultati i hapit të gjatë të industrisë në

konkurencën e përkryer është që çmimi është

detyruar të ulët gjer në nivelin e shpenzimeve të

ulëta mesatare

Në gjendjen e konkurencës së përkryer në hapin e shkurtër, çmimi me të cilin secila firmë duhet ti shet produktet e veta do të caktohet nga oferta dhe kërkesa. Secila firmë do të jetë në gjendje të shet produkte me atë

çmim, por nuk mund të shet produkte me çmim më të lartë, sepse konkurentet e saj prodhojne produkte identike

me cmim te tregut dhe konsumatoret jane te informuare per cmimet e ofruara nga secila firme. Firma cakton

vetëm autputin.

Paraqitja grafike e konkurencës në hapin e shkurtër:

P

P2

S p1

E

P1 D

Q1 Q Q0 Q1 Q2

Lakorja e kërkesës në hapin e shkurtër është horizontale dhe plotësisht elastike e cila tregon se firma mund te

shet produktet me cmimin P por jo me te larte.. Meqenëse çdo firmë është maksimizuese e profitit ajo do të

prodhojë në nivelin e autputit të dhënë me qο ku të ardhurat margjinale janë të barabarta me shpenzimet

margjinale MR=MC, ne te kunderten nese prodhohet me shume se qo MR< MC kjo do t zvoglonte profitin dhe

anasjelltas nese prodhon me pak se qo me Qmimin P, MR> MC. Meqenese se industria nuk eshte gje tjeter pos

shuma e firmave individuale eshte e qarte se autputi I industriese Q duhet te jete I barabarte ne shuneb e

autouteve te firmave individuale.

16.KOMENTO DHE PARAQIT ME DISA SHEMBUJ DISKRIMINIMIN E QMIMEVE

1 Diskriminimi I qmimit te shkalles se pare

Çdo njësi shitet tek ai individ që e vlerëson atë më

shumë, me çmimin maksimal që ai është i gatshëm të

paguajë për të (çmimi i rezervimit). Nuk ka asnjë

tepricë konsumatore në një treg të tillë. E gjithë

teprica shkon te prodhuesi. Monopolisti që

diskriminon plotësisht çmimin duhet të prodhojë në

një nivel produkti ku P=MC. Nëse P>MC atëherë

ndonjë individ do të paguante më shumë se sa

kushton prodhimi i njësisë shtesë të prduktit dhe

monopolisti do të prodhonte këtë njësi shtesë.

Diskriminimi i plotë i çmimit nga një monopolist

shpie në një rezultat Pareto-efiçinet.

2. - Diskriminimi i çmimit të shkallës së dytë- njihet ndryshe edhe rasti i çmimit jolinear, përderisa kjo do të

thotë që çmimi për njësi produkti nuk është I pandryshueshëm, por varet nga sasia që blejmë.Konsumatori paguan

për një sasi të produkteve një çmim, kurse për sasinë tjetër të produkteve

me çmim tjetër e kështu me radhë (block tariff).

3.Diskriminimi i çmimit të shkallës së tretë-Monopolisti shet tek njerëz të ndryshëm me çmime të ndryshme,

por tek një grup i caktuar njerëzish çdo njësi e mallit shitet me çmim të njejtë. Shembull kishin me qenë uljet e

çmimit për të moshuarit për barnat mjekësore, uljet e çmimit për studentët etj.

17.QKA PARAQET QMIMI PENGUES APO QMIMI KUFI HYRJE

“Qmimi kufi” apo “ qmimi pengues I hyrjes” mund te definohet si qmimi me I larte I cili mund te caktehoe nga

firmat bartese pa shkaktuar hyrje te reja ne industry. Kur konkurenti hyres potencial zgjedh te hyje ne industry

nese ai eshte ne gjendje te fitoj se paku profite normale, atehre hyrja ndodh kur lakorja e kerkeses e konkurentit

potencial shtrihet mbi lakoren e shpenzimeve per disa nivele autputi. Percaktimi I qmimit kufi varet ne mase te

madhe nga lokacioni I lakores se pritur te kerkese se konkurentit. Supozimi I zakoneshem ne lidhje me kete eshte

I njohur si Postulati I Sylos sipas Sylo Labiu:

Dind tregon lakoren e kerkeses se tregut per

produktin. Q1 Sasie prodhuar para hyrjes, P1

qmimi para hyrjes. Nese pjemarresit rritin

qmimin ne P2 Kerkesa totale do te rritet ne

Q2. Dentrant paraqet kekresen pas hyrjes se

pjemarresve

Qmimi kufi percaktohet per qdo dy tipe te barrierave te hyrjes:

1.Perparsit e shpenzimeve absolute 2.Ekonomite e vellimit

18.QFARE ESHTE KONCEPTI I VLERES ZBRITESE, KONSTANTE DHE RRITESE TE SHKALLES.

Të ardhurat konstante të shkallës, që përfaqësojnë rastin kur ndryshimet përpjestimore në të gjithë inputet çojnë

në një rritje në të njëjtin përpjestim në prodhim. Psh. në qoftë se inputet e punës, tokës, kapitalit, etj. dyfishohen,

edhe produkti total dyfishohet. Degët ku mbizotëron puna e dorës karakterizohen përgjithësisht nga të ardhura

konstante të shkallës.

Të ardhurat zbritëse të shkallës, që përfaqësojnë rastin kur një rritje përpjestimore në të gjitë inputet çonë në rritje

në përpjestim më të vogël ën produktin total. Psh. kur fermeri rrit me 50% sasinë e farës, të punës dhe të

makinerive, ndërsa produkti total rritet me 40%, prodhimi karakterizohet nga të ardhura zbritëse të shkallës.

Të ardhurat rritëse të shkallës, që përfaqësojnë rastin kur një rritje përpjestimore në të gjithë inputet çonë në një

rritje në përpjestim më të madh në nivelin e produktit total. Psh. në qoftë se fermeri i rrit të gjitha inputet me

10%, ndërsa produkti total rritet me 15%, prodhimit

19.KOMENTO DHE PARAQIT FORMAT E KONKURENCES

Format konkuruese me te shpeshta jane:

A)Konkurenca e plote-Firma ne konkurence te plote nuk mun te percakton qmimin, por mund te percakton

nivelin e prodhimit qe maksimizon fitimin e saj,

B) Monopoli- firma eshte qmimpercaktuese, por per te analizuar problemin e percatimit te qmimit do te

paramendojm se si monopolisti se pari zgjedh nivelin e prodhimit (Q) qe do ta shet, pastaj varesisht nga kerkesa

e tregut te percaktojme qmimin P(Q),

C) Konkurenca monopolistike- Ky tip I industries perkujton konkurencen e perkryer ne ate se kjo permbane nje

numer te madhe te firmave te vogelsa dhe ekziston hyrje e lire ne industrin ne hapin e gjate.T konkurenca

monopliste ekziston nje shkalle e diferencimit te produkteve ne ate se secila firme prodhon produkte te ndryshime

me dallime te vogela, seili prej tyre preferohet ndaj te tjereve nga disa konsumator

D).Oligopoli- eshte nje forme tregu me shites te paket ne numer port e rendeishem, secili prej te cileve e di qe

nje vendim I tij ka nje ndikim te madhe mbigjithe tersin e tregut, dhe konkurencen ne te. Ne oligopoly, secili nga

ofruesit eshte ne gjendje te ndikoj mbi tregun.

20.DISKUTONI FUNKSIONIN E PROCESIT TE TRANZICIONIT SI PROCES EKONOMIK NE

VENDET POSTSOCIALISTE

Esenca e procesit të transicionit qëndron në kalimin nga eknomia komanuese në ekonominë e tregut. Kalimi në

tregun integral si Komponentë themelore e ekonomisë së tregut nuk mundë të trajtohet si qeshtje e ndonjë

zgjidhjeje të caktuar, por me parë trajtohet si qeshtje e mbijetesës. Truri i ekonomisë së tregut eshte tregu financiar.

Tregu i punës veqmas, tregu i kapitalit në vendet postsocialiste, kërkon zbatimin e procesit të privatizimit dhe

transformimin radikal të anatomisë dhe te fiziologjisë të modelit ekonomikë të socializmit, nepermjet të

destruksionit rrënjësor të ketij modeli.

Etika individualiste si parakusht i eknomisë së tregut në kuptimin psikologjikë i pergjigjet atij fenomeni i cili ne

literaturë është i njohur me emrin “ focus i mbrendshem i kontrollit “.

Sipas koncepcionit të neoklasikëve, deficiti i kërkesës agregate paraqitet si problem kyç dhe shkak kryesor i të

ashtuquajturës “rënie e transformacionit” në ekonminë e vendeve postsocialiste. Pra këto vende angazhohen për

stimulimin e kërkeses agregate.

Stimulimi i kerkeses duhet të realizohet nëpërmjet masave të politikës fiskale,por ndonjëher edhe nëpërmjet të

politikës monetare.

21.QFARE ESHTE LIDHJA MES PRODUKTIT MARXHINAL DHE MESATAR TE FAKTOREVE TE

PRODHIMIT

Lidhja mes produktit mesatar dhe atij marxhinal te faktoreve te prodhimit eshte nje nje veti e pergjitheshme qe

ekzistonmidis vlerave mesatare dhe marxhinale per qdo variable. Ne qofte se ndaj nje madhesie mesatare ten je

shume numrash shtohet nje numer qe eshte me I vogel se kjo mesatare, mesatrja qe perfshin edhe numerin e fundit

shtese do te jete me e ulet se mesatarja e pare dhe e kuderta, ne qofte se ndj nje madhesie mestare ten je shume

numerash shtohet nje numer qe eshte me I madh se kjo mesatare, mesatarja qe perfshin edhe numerin e fundit

shtes do te jete me e larte se mesatarja e pare.

22.STRUKTURA E PRONES

Struktura e pronës dhe specifikat e sajë paraqitën

a) Së pari marëdhëniet në prodhim dhe të drejtat kanë karakter kalimtar,

b) Të drejtat mbi pronën ose janë të specifikuara mirë ose nuk janë të specifikuara mirë.

c) Në periudhën e tranzicionit e marrëdhënieve të reja mbi pronën në ekonomi sbatohen në kushte të ruajtjes së

inertitetit në sferën ekonomike,

d) Si karakteristikë specifike e pronës në ekonominë e tranzicionit është ekzistimi i ndryshimeve cilësore dhe

principive në kuadër të marrëdhënieve pronësore

23.PSE IZOKUANATA DALLOJN PREJ KURBAVE TE INDIFERENCES

.Dy grupe kombinimesh te inputeve pune dhe capital japin perkatesisht te njejten sasi prodhimi, secili grup

perfaqesohet nga nje kurbe, qe quhet vija barazsaso (izokuanti). Izokuanti perfaqeson tersin e kombinimeve te

ndryshem te punes dhe kpitlit qe jpin ssi te brbrt produkti. Ne qofte se levizim nga njera pike ne nje pike tjeter

pergjte nje izokuanti, nje factor prodhimi zevendesohet me faktorin tjeter, kurse madhesia e prodhimit mbetet

konstante.Norma sips se ciles kryhet ky zevendesim duke mbjtur prodhimin konstnt, quhet norm teknike e

zevendesimit (TRS), grafikisht norm tetknike e zevendesimit matet me pjerresin e izokuantit ne piken perkatese.

Ndersa kurba e indifferences përfaqëson preferencat (dëshirat) e konsumatori. Kurba e indiferencës formohet

grafikisht nga kombinimet e shportve te te mirave që japin të njëjtin nivel kënaqësie. Preferenca e një konsumatori

(zgjedhja) në mes bashkësive të ndryshme të produkteve dhe shërbimeve mund të ilustrohet përmes lakores së

indiferencës . Lakorja e indiferencës paraqet bashkësi të ndryshme të produkteve që sigurojnë nivelin e njëjtë të

kënaqësisë (dobisë) së konsumatorit. Ajo tregon kombinimet e produkteve që I sigurojnë konumatorit nivel

konstant të dobisë. Pjerrësia në cilëndo pikë në një lakore të indiferencës është e barabartë me normën me të cilën

konsumatori është I gatshëm të zëvedësojë një të mirë me një tjetër.. Konsumatori I preferon disa lakore të

indiferencës ndaj të terave. Për shkak se preferon më shumë konsum ndaj më pak, ai preferon lakoret më të larta

të indiferenës ndaj atyre më të ulta. Pikat në lakoret më të larta të idiferencës preferohen ndaj atyre në lakore më

të ulta të indiferencës.

Lakoret e indiferencës më larg origjinës janë më të preferuara se ato më afër saj. Lakoret e indiferencës kanë

pjerrësi negative. Lakoret e indiferencës nuk priten mes vete. Lakoret e indiferencës janë konvekse.

24.QKA ESHTE DOBIA E FUNKSIONIT TE PRODHIMIT NE ANALIZEN E PRODHIMIT TE FIRMS

Studimi I firmes fillon me analizen e prodhimi. Prodhimi I trnsformon burimet prodhuese ne mallra e sherbime.

Prodhimi eshte nje process me anene e te cilit burimet kthehen ne te mira dhe sherbime te ndryshme. Ky process

realizohet nepermjet nje metode te caktuar, e cila kerkon kombinime te caktuar te inputeve. Lidhja midis inputeve

te perdorura dhe sasise se produktit te marre jepet me anen e funksionit te prodhimit. Per te praqitur modelin e

funksionit te prodhimit ten je firme per nje periudhe afateshkurter, eshte e nevojshme te bejem disa supozime:

1.Qellimi I firmes eshte maksimizimi I fitimit

2.Supozohet se firma perdore vetem dy inpute: pune dhe kpitl.

3.Firma vepron ne kokkurence te plote, eshte qmim pranuese ne tregun e produkteve dhe pagepranuese ne tregun

e punes.

4.Pagat perfaqqesojne te vetmin kosoto te punes dhe puna qe perdor firma supozohet homogjene.

5.Firma nuk ndryshon teknologjine e perdorur

25.KURBA E INDIFERENCES

Preferenca e një konsumatori (zgjedhja) në mes bashkësive të ndryshme të produkteve dhe shërbimeve mund të

ilustrohet përmes lakores së indiferencës . Lakorja e indiferencës paraqet bashkësi të ndryshme të produkteve që

sigurojnë nivelin e njëjtë të kënaqësisë (dobisë) së konsumatorit. Ajo tregon kombinimet e produkteve që I

sigurojnë konumatorit nivel konstant të dobisë. Pjerrësia në cilëndo pikë në një lakore të indiferencës është e

barabartë me normën me të cilën konsumatori është I gatshëm të zëvedësojë një të mirë me një

tjetër.. Konsumatori I preferon disa lakore të indiferencës ndaj të terave. Për shkak se preferon më shumë konsum

ndaj më pak, ai preferon lakoret më të larta të indiferenës ndaj atyre më të ulta. Pikat në lakoret më të larta të

idiferencës preferohen ndaj atyre në lakore më të ulta të indiferencës.

Lakoret e indiferencës më larg origjinës janë më të preferuara se ato më afër saj. Lakoret e indiferencës kanë

pjerrësi negative. Lakoret e indiferencës nuk priten mes vete. Lakoret e indiferencës janë konvekse

26.IZOKUANTI,

Dy grupe kombinimesh te inputeve pune dhe capital japin perkatesisht te njejten sasi prodhimi, secili grup

perfaqesohet nga nje kurbe, qe quhet vija barazsaso (izokuanti). Izokuanti perfaqeson tersin e kombinimeve te

ndryshem te punes dhe kpitlit qe japin sasi te barabart produkti. Ne qofte se levizim nga njera pike ne nje pike

tjeter pergjte nje izokuanti, nje factor prodhimi zevendesohet me faktorin tjeter, kurse madhesia e prodhimit

mbetet konstante.Norma sips se ciles kryhet ky zevendesim duke mbjtur prodhimin konsant, quhet norm teknike

e zevendesimit (TRS), grafikisht norm tetknike e zevendesimit matet me pjerresin e izokuantit ne piken perkatese.

27.KURBA E KERKESES DHE OFERTA NE TREGUN E TE MIRAVE

Kërkesa përfaqëson sasitë e një produkti, që blerësit janë njëkohësisht të gatshëm dhe në gjendje të blejnë më

çmime të ndryshme të mundshme gjatë një periudhe të dhënë kohore.

Oferta përfaqëson sasitë e një produkti që shitësit janë njëkohësisht të gatshëm dhe në gjendje të ofrojnë për

shitje me çmime të ndryshme gjatë një periudhe kohe të caktuar.

Kerkesa Oferta

28.PSE MONOPOLISTI NUK MUND TE JETE QMIM FORMUES ABSULUT.

Monopolistit nuk eshte “pranues I qmimit” por “formues I qmimit”, ne kuptimin se qmimi qe ai e cakton eshte I

percaktuar me pare nga forcat e jashtme. Mirepo, nuk duhet thene se monopolisit ka liri te plote ne lidhje me

qmimin. Me qellimi qe te arrije profit maksimal, kombinimi optimal I qmimit dhe sasia duhet te zgjedhet duke

zgjedhur nivelin e autputit ne te cilin shpenz. Marxh. = te ardhurat marxhinale, pastaj duke e pershtatur qmimin

e tregut per ate nivel autputi.

29.KONKURENCA E PERKRYER, KARAKTERISTIKAT

Konkurenca e përkryer është një formë relativisht e thjeshtë e strukturës së tregut.

Karakteristikat e konkurencës së përkryer janë:

=Numër i madh i blerësve dhe shitësve të vegjël,

=Hyrja e lehtë në industri,

=Produktet identike,

=Sjellja e maksimizimit të profitit në një pjesë,

=Mobiliteti i faktorëve të prodhimit,

=Dituria e përkryer e mundësive të tregut

30.FAZAT E TRANZICIONIT

Procesi i tranzicionit në kuadrin e vet ngërthen tri faza

Faza e parë paraqet fazën e zbatimit të formël ekonomike, e cila në tëresi i respekton aksionat e modelit të

tregut integral dhe përfshin koncepcionet MONETARISTE, NEOKLASIKE, NEOLIBERALE.

Faza e dytë paraqet fazën e eksploatimit të formël ekonomike. Gjatë zbatimit të kësaj faze si kërkes paraqitet

sendërtimi i institucioneve efikase të pronës, të tregut dhe të ndërmarrjes që mundësojnë alokacionin nacional të

resursëve.

Faza e trete= ka te bej me sinkronizimin e politikes ekonomike dhe te sistemit te ligjeve ne periudhene

tranzicionit.

31.FUNKSIONI EFIKAS I PROCESIT TE PORDHIMIT

Studimi I firmes fillon me analizen e prodhimi. Prodhimi I trnsformon burimet prodhuese ne mallra e sherbime.

Prodhimi eshte nje process me anene e te cilit burimet kthehen ne te mira dhe sherbime te ndryshme. Ky process

realizohet nepermjet nje metode te caktuar, e cila kerkon kombinime te caktuar te inputeve. Lidhja midis inputeve

te perdorura dhe sasise se produktit te marre jepet me anen e funksionit te prodhimit. Sa me mire te jete e

organizuar ky funksion duke I shfrytezuar plotesisht faktoret e prodhimit procesi I prodhimit te firmes do te jete

me efikas. Per te kuptuar se kemi qene efikas ne procesin e prodhimit shikojm se a jan rritur njesit e prodhuara

per te njejtat kosoto, por qe kemi kombinuar me mjeshteri faktoret e prodhimit, eshet fjala ne periudha

afatshkurtera kur kemi vetem punen e ndryshueshme e tjeret factor e panryshuar.

32.FORMAT E KONKURRENCES

Konkurenca e plote apo siq perdoret ne shumicen e rasteve ne literatur si konkurenc e lire paraqet ate

gjendje ku asnje prodhues apo pronar i faktoreve te prodhimit nuk eshte ne gjendje te ndikoj ne

cmimet e tregut.

Konkurenca jo e plote apo e persosur eshte e lidhur me ate se se ketu bejne pjese te gjithe prodhuesit

e medhenj industrial. Keta prodhues kane mundesi te te bejne ndikime ekonomike ne ngritjen apo

uljen e cmimeve. Kjo konkurence eshte dominuese ne treg.

33.MIREQENIA DHE MONOPOLI

Me cmimet monopolistike disa konsumator potencial e vleresojn produktin me shume sesa eshte kostoja

marxhinale por me pak sesa cmimi monopolist. Keta konsumatore vendosin mos ta blejne produktin, percaktimi

i cmimeve ne monopol parandalon disa transaksione qe kane dobi reciproke. 34.OLIGOPOLI

Termi oligopol i referohet industrisë në të cilën ekzistojnë vetëm disa firma. Karakteristike e oligopolit është se firmat

brenda saj janë në ndërvarësi njëra me tjetrën ashtu që aksionet e njërës kan ndikim në kompaninë tjetër.

Së pari – Ato mund të ndryshojnë sa i përket numrit të firmave, e cila mund të ndryshojë nga dy (DUOPOLI)

gjerë në më tepër se dhjetë.

Së dyti – Oligopolet mund të ndryshojnë sa i përket shkallës së diferencimit të produkteve. Ne njerin ekstrem

ndonjeher te njohur si oligopoly I paster, te gjitha firmat mund te prodhojne produktet e njejta ndersa ne ekstremin

tjeter atom und te prodhojne produktet te diferencuar ne mase te madhe.

Se treti – Oligopolet ndryshojne sa I perket kushteve te hyrjes, ne njerin ekstrem hyrja ne oligopoly mund te jete

plotesisht e “bllokuar”, ndersa ne ekstremin tjeter hyrja mund te jete plotesisht e lire ashtu qe konkurenca

potenciale nga hyresit e rinj eshte percaktuese kyqe e sjelljes se firmave bartese.

Teoria e lojrave te oligopoli- Oligpoli nuk eshte ne pergjithesi nje LOJE ME SHUME ZERO, loja me shume zero eshte

nje situate ku perfitimiet e fituesit jane po aq sa jane humbjet e humbesit. Nese dy bixhozgjinje vene bast 1000 Euro ne

hedhjen e monedhes , kjo konsiston nje loje me shume zero, dhe nga kjo themi se pa mar parasyshe nga rezultati , fitimi I

njerit eshte I barabarte me humbjen e tjetrit.

1.Komento dhe paraqit me disa shembuj diskriminimin e qmimeve.

2.Paraqit strukturene prones ne ndermarrjet e transformuara

3.Qka paraqet qmimi pengues apo qmimi kufi hyrje

4.Si e kuptoni konkurencen e perkryer ne hapi e gjate, duke I numeruar disa karakteristika te saj

5.Paraqitni shembuj te fakatorit fikes dhe variabil me mundesi te prodhimit

6.Si shprehet ligji I renies se rendimentit si forma e kurnbes se produktit total

7.Qfare eshet koncepti I vleres zbritese konstante dhe rritese te shpalljes

8.Qfare jane faktoret variabil dhe ata fikes ne funksionin e prodhimit

1.Komento dhe paraqit format e konkurences

2.Paraqit formen e qmimit total

3.Jepni disa shembuj te faktorit fikes dhe variabil ne funksionimin e prodhimit

4.Diskutoni funksionin e proccesit te tranzicionit si process ekonomikne vendte postsocialiste

5.Paraqit dhe komento modeline qmimit mesatar

6.Qfare eshte lidhja mes produktit marxhinal dhe mesatar te faktoreve te prodhimit

7.Pse izokantet dallojn prej kurbave te indifferences

8.Qka eshte dobia e funksionit te prodhimit ne analizen e prodhimit te firmes

1.Qka kuptoni me tranzicion

2. Mungesat e marrjes se vendimeve menaxherike

3.Kurba e indifference

4.Izokuanti,

5. diskriminimi I qmimeve

6.Indetifikimi I frmave per te zene hapin ne Kosove

7.Komento kurben e kerkeses se pjerret

8.Teoria e lojrave

Pytjet EK.iNDUSTRIAL Sinan Ademaj

Pytjet e tetsit B Më 13.06.2012 Ekonomiks Industrial Prof Sinan Ademaj

1.Format Bizneseve Ne Kosove

2.Struktura e prones

3.Monopoli parqait garfikisht

4.KURBA E kerkeses dhe ofertes ne tregune te mirave she sherbimeve parqite garafikisht

5.Kokurenca e perkryer karakteristikat

6.Fuksioni efikas e procesit prodhimit

7.Fazat e procesit tranzicionit

8.Problemet qe parqiten gjate procesit te vendimarrjes

9.Pse monoplositi nuk mund te jete qmim formues absolute

--------------------------------------------------------------------------------------

Si ndikon rivaliteti ne konkurencen e kryer ?

Pse themi se marja e vendimeve eshte nje nga funksionet me themelore te menaxhimit ?

Qmimi mesatar si mund te paraqitet ne forme te modelit ?