teoretiese vooronderstellings van ‘n kognitiewe gebruiksge

Copyright © 2002 NISC Pty LtdSOUTHERN AFRICAN LINGUISTICSAND APPLIED LANGUAGE STUDIES

ISSN 1607–3614

Southern African Linguistics and Applied Language Studies 2002, 20: 303–323Printed in South Africa — All rights reserved

Teoretiese vooronderstellings van ‘n kognitiewe gebruiksge-baseerde beskrywingsmodel vir die Afrikaanse grammatika*

Gerhard B van HuyssteenSkool vir Tale, Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys, Potchefstroom,

Suid-Afrika e-pos: [email protected]

Abstract: Theoretical presuppositions of a cognitive usage-based model of Afrikaans gram-mar. Three theoretical presuppositions of a cognitive usage-based model of grammar are identifiedin this article, viz. that language is an integral part of human cognition, that grammar is inherentlymeaningful, and that usage-based data are essential for any linguistic description and explanation.These three presuppositions can be considered the most basic presuppositions from which all otherassumptions, perspectives and points of departure of cognitive usage-based models stem. It is indi-cated that cognitive usage-based models are ‘cognitive’ to the extent that language structure isderived as far as possible from more general psychological capacities (e.g. symbolisation, compo-sition, categorisation, schematisation and entrenchment), while it is ‘usage-based’ in that a descrip-tion of the language system is grounded in repetitive usage events. On the grounds that languagestructure is considered to be symbolic, it can be expected from such models to give a comprehen-sive description of the conceptual import of grammatical constructions. In terms of methodologicalassumptions, such models can be characterised as maximalist, non-reductive, and ‘bottom-up’ mod-els with which to describe and explain grammatical constructions of a specific language.

Abstrak: In hierdie artikel word drie teoretiese vooronderstellings van ‘n kognitiewe gebruiksge-baseerde beskrywingsmodel vir die grammatika geïdentifiseer, te wete dat taal integraal deel is vanmenslike kognisie, dat die grammatika inherent betekenisvol is, en dat werklike taalgebruiksdatasentraal staan in taalkundige beskrywings en verklarings. Hierdie drie vooronderstellings kan beskouword as die mees basiese vooronderstellings waaruit alle ander aannames, perspektiewe en uit-gangspunte van kognitiewe gebruiksgebaseerde modelle spruit. Daar word aangetoon dat kogni-tiewe gebruiksgebaseerde beskrywingsmodelle ‘kognitief’ is in die sin dat taalstruktuur sover moont-lik afgelei word van meer algemene psigologiese vermoëns (soos byvoorbeeld simbolisering, kom-posisie, kategorisering, skematisering en vestiging), terwyl dit ‘gebruiksgebaseerd’ is in soverre daar‘n beskrywing gegee word van die taalsisteem wat voortspruit uit herhaalde taalgebruiksepisodes.Op grond van die feit dat taalstruktuur as simbolies beskou word, kan ons sê dat sodanige beskry-wingsmodelle daartoe in staat moet wees om ‘n volledige beskrywing van die konseptuele invoervan grammatikale konstruksies te kan gee. Hierdie beskrywingsmodelle kan op grond van diemetodologiese uitgangspunte verder gekarakteriseer word as ‘n maksimalistiese, nie-beperkende,‘bottom-up’ beskrywingsmodel, waarmee grammatikale konstruksies van ‘n bepaalde taal beskryfen verklaar kan word.

* Hierdie artikel spruit voort uit navorsing wat ek vir my PhD-proefskrif aan die PUCHO gedoen het. Erkenning word hiermeegegee aan my promotors, Proff. DP Wissing (PUCHO), A Verhagen (Universiteit van Leiden) en A Carstens (UP).

InleidingSekerlik die belangrikste kenmerk van gefun-deerde wetenskapsbeoefening is dat dievooronderstellings van die paradigmas, teorieëen modelle waarbinne en waarmee gewerk worddeeglik ondersoek word. Nie net dra dit by totdeeglike teoretiese begronding nie, maar aan-names van verskillende raamwerke kan duidelikgeïdentifiseer, geëvalueer en vergelyk word.

Die teoretiese vooronderstellings van ‘nkognitiewe gebruiksgebaseerde beskry-wingsmodel vir Afrikaanse taalstruktuur engrammatikale verskynsels word in hierdieartikel aan die orde gestel. Hoewel talle studiesal ‘n beskrywing gegee het van die vooronder-stellings en teoreties-filosofiese basis van diekognitiewe linguistiek en/of gebruiksge-

Van Huyssteen: Kognitiewe gebruiksgebaseerde beskrywingsmodel vir Afrikaanse grammatika304

baseerde beskrywingsmodelle (vergelykbyvoorbeeld Dirven, 1996; Gärdenfors, 1998;Geeraerts 1993; 1995; 1999; Johnson, 1987;1992; 1993; Kemmer & Barlow, 2000; Lakoff,1987; 1988; 1990; Lakoff & Johnson, 1980;1999; Langacker, 1987; 1988a; 1988b; 1990;1995a; 1997a; 1997b; 1998; 1999a; 1999b;2000; Talmy, 1995; 2000), is geen ekspliseringdaarvan nog in Afrikaans gegee nie. Die eendoel van hierdie artikel is dus om spesifiek ‘nbydrae te lewer tot die Afrikaanse taalkunde,deur die vooronderstellings van die kognitiewelinguistiek wat noodsaaklik is vir die beskrywingen verklaring van grammatikale fenomene teekspliseer in Afrikaans.

‘n Ander doel met hierdie artikel is om dieteoretiese vooronderstellings en uitgangspuntevan ‘n kognitiewe gebruiksgebaseerde beskry-wingsmodel op te som en te konsolideer. Soosblyk uit die bronverwysings na Langacker hier-bo (en verder in hierdie artikel) het hy heelwatgedoen om die uitgangspunte en vooronder-stellings van ‘n kognitiewe gebruiksgebaseerdemodel vir die beskrywing van ‘n bepaalde taalse grammatika te omskryf. Hoewel hierdie uit-gangspunte oor die jare in beginsel onveran-derd gebly het, is bepaalde resente verfyningsuiteraard aangebring, en sou ‘n mens dit hierwou verreken. Ook sal ek1 die vooronder-stellings wat in ‘n verskeidenheid bronne metverskillende invalshoeke gepubliseer is, hierkonsolideer. Waar nodig sal die implikasies vandie bepaalde uitgangspunt aan die hand vanvoorbeelde uit die Afrikaanse grammatikatoegelig word.

Bondige kontekstualiseringDit word algemeen aanvaar dat die kognitiewelinguistiek, as teoretiese raamwerk, enersydsontwikkel en gegroei het uit die generatiewesemantiek en rolgrammatika (“case grammar”— vgl. Geeraerts, 1995: 112; Lakoff, 1987: 582),en andersyds dat dit ontwikkel het as ‘n radikalereaksie teen die formalistiese generatiewe tra-disie wat sedert die laat-1950’s die dominanteteoretiese raamwerk binne die linguistiek was(Langacker, 1995a: 106). Hoewel die kogni-tiewe linguistiek se ontstaan terug te lei is nadie middel-1970’s, en enkele studies binnehierdie paradigma gedurende die 1980’sgedoen is, is die eerste International CognitiveLinguistics Association-kongres eers in 1989aangebied en verskyn die eerste uitgawe van

die tydskrif Cognitive Linguistics eers in 1990.Vandag word die kognitiewe linguistiek aller-weë beskou as een van die belangrikste teo-retiese benaderings binne die taalkunde(vergelyk Harris, 1993).

Die wetenskaplike terrein van die kogni-tiewe linguistiek val uiteraard binne diestudieveld van die taalkunde, aangesien taaldie primêre objek van ondersoek is: “CognitiveLinguistics is an approach to the analysis ofnatural language that focuses on language asan instrument for organizing, processing, andconveying information” (Geeraerts, 1995: 111;MIT Encyclopedia of Cognitive Science). Diebelangrikste beskrywingsvlakke en –terreinevan taal is al aangespreek vanuit ‘n kognitief-linguistiese perspektief, insluitende die fonolo-gie (byvoorbeeld Bybee, 1994; 2000; Nathan,1994), morfologie (byvoorbeeld Bybee, 1985;1995; Tuggy, 1992), sintaksis (byvoorbeeldGoldberg, 1999; Langacker, 1991a; Taylor,1996; 1998), semantiek (byvoorbeeldGoddard, 1998; Talmy, 2000), pragmatiek(byvoorbeeld Langacker, 1997b; Vanparys,1993), diskoersanalise (byvoorbeeld Knott,Sanders & Oberlander, 2001), leksikologie(byvoorbeeld Geeraerts, 1997), tipologie(byvoorbeeld Croft, 1999; Hiraga, Sinha &Wilcox, 1999), diachronie en taalverandering(byvoorbeeld Croft, 2000; Geeraerts, 1997;Sweetser, 1990; Winters, 1992), sosiolin-guistiek (byvoorbeeld Kemmer & Israel, 1994),psigolinguistiek (byvoorbeeld Gibbs & Matlock,1999; Tomasello, 1992), neurolinguistiek(byvoorbeeld Kellogg, 1996; Lamb, 1998), reke-naarlinguistiek (byvoorbeeld Chang, Feldman,Porzel & Sanders, 2002; Daelemans, 1998;Regier, 1996), kategorisering (byvoorbeeldTaylor, 1989; 1990) en taalfilosofie (byvoor-beeld Geeraerts, 1999; Johnson, 1987).2 Metbetrekking tot Afrikaans is relatief weinig werkbinne ‘n kognitief-linguistiese raamwerkgedoen: as beskrywingsraamwerk is dit hoof-saaklik gebruik in die fonologie (Coetzee,1996), morfologie (Van Huyssteen, 2000),sintaksis (Botha, 1996b; 1996c; 1997a;1997b; 2001; Kirsner, 2001; Swanepoel, 1998;Van Huyssteen & Wissing, 1996),metafoorstudies (Bosman, 2000; Pauw, 1996;Pienaar, 1996; Schreuder, 1991; Swanepoel &Schreuder, 1991; Van Huyssteen, 1995; 1996),semantiek (Botha, 1995; 1996a; 1998; DeStadler, 1992a; 1992b; Strydom, 1994), disko-

Southern African Linguistics and Applied Language Studies 2002, 20: 303–323 305

ersanalise (Delport, 1998; Spruyt, 2000;2001a; 2001b), leksikografie (Carstens, 1992;Swanepoel, 1991; 1992a; 1992b; 1995) en dieonomasiologie (Swanepoel, 1994; 1996).

In terme van die sogenaamde “kognitieweverbintenis” (Lakoff, 1990: 40–41; vergelyk ookGibbs, 1996; Peeters, 2001), het die kognitiewelinguistiek uiteraard ook ‘n noue verwantskapmet ander studieterreine soos die literatuur-wetenskap, psigologie, antropologie, sosiolo-gie, neuro-wetenskappe en kunsmatige intelli-gensie. Dusdanig word die kognitiewe lin-guistiek gesien as ‘n belangrike benaderingbinne die breër veld van die kognitiewe weten-skap (Geeraerts, 1995: 112), spesifiek diesogenaamde tweedegenerasie-kognitiewewetenskap (“second-generation cognitive sci-ence” — Daniels & White, 1997; Lakoff &Johnson, 1999). In die afgelope paar jaar isdaar dan ook binne die kognitiewe linguistiektoenemend belangstelling om taal en die bevin-dinge rondom taal te moduleer in rekenaarsis-teme, spesifiek as konneksionistiese netwerke(vergelyk byvoorbeeld Holmqvist, 1999; Regier,1996; Shastri, Grannes, Narayanan &Feldman, 1999; Zlatev, 1999).

As wetenskaplike benadering kan diemeeste studies in die kognitiewe linguistiekgekategoriseer word as gebruiksgebaseerde(‘usage-based’) benaderings, in teenstellingmet byvoorbeeld reël-gebaseerde benader-ings. Waar die dominante tradisie in dietaalkunde vanaf die 1950’s gefokus het op taalas ‘n gevestigde sisteem wat onafhanklik vankonteks en ander aspekte van kognisiebestudeer kan word (Kemmer & Barlow, 2000:viii), plaas gebruiksgebaseerde benaderingsdie klem op taal as ‘n dinamiese, konteks-afhanklike sisteem wat direk gesetel is inmenslike kognisie. In die generatiewe tradisie(wat tipies reël-gebaseerd is) word van diestandpunt uitgegaan dat taal bestaan uit ‘nmentale leksikon van gememoriseerde woordeen ‘n mentale grammatika wat uit ‘n verskei-denheid reëls bestaan (Pinker, 1999). Die kog-nitief-funksionele tradisie (wat tipies gebruiks-gebaseerd is), daarenteen, sien taal as ‘n kog-nitiewe sisteem wat fundamenteel gemotiveerword deur die funksies van taal en ‘n verskei-denheid verbandhoudende buite-linguistiesefaktore (Langacker, 1999b: 14).

In terme van filosofiese grondslae hetLakoff en Johnson (1980; 1999) uitvoerig werk

daarvan gemaak om ‘n filosofiese paradigma teontwikkel waarbinne die kognitiewe linguistiekgesetel word, naamlik die eksperiënsialisme(“experientialism” — vergelyk ook Johnson,1987; 1992). In kort kom dit daarop neer datons taal en denke gesitueer is in ons liggaam-like ervarings in ons leefwêreld (met anderwoorde dat taal nie suiwer aangebore is sooswat in die mentalistiese benaderings beweerword nie, maar ook nie suiwer aangeleer issoos wat in behaviouristiese benaderingsbeweer word nie). Epistemologies gesien ver-werp ‘n kognitiewe benadering beide die objek-tivisme en die subjektivisme, en neem eerder ‘ntussenposisie in: vanuit die perspektief van dieeksperiënsiële realisme word geargumenteerdat ons ervaring van die wêreld nie geskei kanword van ons konseptualisering van die wêreldnie (vergelyk onder andere Geeraerts, 1995:113). Konseptuele meganismes (soosmetafore, metonimieë en beeldskemas) speelnie net ‘n sentrale rol in konseptualisering nie,maar ook in die skepping van die wêreld soosons dit ervaar (Lakoff & Johnson, 1999: 509).

In terme van teoretiese benaderings kan ‘nkognitiewe benadering tot die taalkunde iewerstussen die formalistiese/deskriptivistiese en diefunksionalistiese benaderings, as ‘n “versoen-ing” tussen hierdie twee taalkundige tradisies,geposisioneer word (Langacker, 1999b: 21).Waar die formalistiese benaderings prioriteitverleen aan taalstruktuur en spesifiek die out-onome struktuur van die grammatika, word indie funksionalistiese benaderings veel eerderklem gelê op die funksies van taal en spesifiekdie funksies van taal soos dit vergestalt word indiskoers. In ‘n kognitiewe benadering, daar-enteen, word hierdie struktuur/funksie-digotomieverwerp: taalstruktuur moet wel beskryf word,maar nie as ‘n diskrete en outonome sisteemnie, en nie sonder inagneming van die funksiesdaarvan nie (Langacker, 1999b: 18).Taalstruktuur word dus eerder gesien as ‘n inte-grale deel van menslike kognisie, as “reflec-tions of general conceptual organization, cate-gorization principles, processing mechanisms,and experiential and environmental influences”(Geeraerts, 1990: 1).

Die term “kognitiewe linguistiek” word nor-maalweg as sambreelterm gebruik vir ‘n aantaldeelteorieë (byvoorbeeld kognitiewe gram-matika (Langacker, 1987; 1991a), kognitiewemetafoorteorie (Lakoff & Johnson, 1980;


Lakoff, 1987), kognitiewe versmeltingsteorie(Fauconnier, 1997; Fauconnier & Turner,1994), kognitiewe semantiek (Talmy, 2000),kognitiewe diskoersanalise (Knott, Sanders &Oberlander, 2001) en die neurale teorie vantaal (Lakoff & Johnson, 1999: 569–583)), asookvir aanverwante teorieë (byvoorbeeld kon-struksiegrammatika (“Construction Grammar”— Goldberg, 1995), “Emergent Grammar”(Hopper, 1998) en raamsemantiek (“FrameSemantics” — Fillmore, 1982)). Myns insienswas veral vier publikasies gedurende die1980’s verantwoordelik vir die opbloei van diekognitiewe linguistiek, te wete Lakoff enJohnson se Metaphors We Live By (1980),Fauconnier se Mental Spaces (1985), Lakoff seWomen, Fire, and Dangerous Things (1987) enLangacker se Foundations of CognitiveGrammar: Volume I (1987). Hiermee wordander seminale werke (byvoorbeeld Johnson,1987; Lakoff & Turner, 1989; Rudzka-Ostyn,1988; Taylor, 1989) nie as onbelangrik afge-maak nie, maar myns insiens vorm boge-noemde vier werke die basis vir die ontplooiingvan die kognitiewe ‘program’, aangesien ‘nmens juis in hierdie drie werke die filosofiese,teoretiese en metodologiese uitgangspuntevan die kognitiewe linguistiek duidelik kanterugvind.

Benewens ‘n groot aantal artikels en hoof-stukke in boeke waarin die vooronderstellingsvan die kognitiewe linguistiek bespreek word,verskyn Janssen en Redeker (1999) seCognitive Linguistics: Foundations, Scope andMethodology, waarin ‘n aantal leidendetaalkundiges die kognitiewe linguistiek hereva-lueer en die pad vorentoe uitspel. Die pub-likasie van Barlow en Kemmer (2000), Usage-based Models of Language, bevat uitstekendeeksemplare van gebruiksgebaseerde studies,terwyl daar in die inleiding tot dié boek ‘n gede-taileerde eksplisering van nege gedeeldevooronderstellings van gebruiksgebaseerdebenaderings tot taalondersoek gegee word(Kemmer & Barlow, 2000). Die doel met hierdieartikel is nie om ‘n kritiese analise van die uit-gangspunte van die kognitiewe linguistiek tegee nie, maar eerder om ‘n opsomming te geevan die belangrikste teoretiese uitgangspuntewat nodig is vir die ontplooiing van navorsingwat gedoen word binne ‘n kognitiewe gebruiks-gebaseerde beskrywingsmodel vir die beskry-wing van grammatikale verskynsels. Ek sal ver-

volgens aantoon dat die verskeidenheid uit-gangspunte gekonsolideer kan word in driesentrale teoretiese vooronderstellings (tewete dat taal integraal deel is van menslikekognisie, dat die grammatika inherentbetekenisvol is, en dat taalgebruiksdata(‘usage-based data’) sentraal staan intaalkundige beskrywings en verklarings).

Teoretiese vooronderstellings1 Taal is integraal deel van menslikekognisieKognitiewe gebruiksgebaseerde modelle deeldie standpunt dat die linguistiese sisteem ennie-linguistiese kognitiewe sisteme onderlingverbonde en geïntegreerd is (i.e. taalstruktuuris ‘n subgroep van konseptuele struktuur —Kemmer & Barlow, 2000: xx). Hieruit volg ‘nfundamenteel belangrike standpunt, naamlikdat talige betekenis beskou word as gesetel inkonseptualisering (Langacker, 1987: 5; 1995a:108). Talige uitdrukkings roep veelvuldige ken-nis- en ervaringsvelde (i.e. kognitiewe domeine)op, en betekenis word gesien as die projeksiestussen ‘n grammatikale vorm (i.e. dieakoestiese beeld, wat ‘n woord, morfeem,klank, sintaktiese konstruksie, ensovoorts kanwees) en die mentale entiteit/konsep(Gärdenfors, 1998: 21; Langacker, 1997b:235)3. Sodanige projeksies geskied met volleinbegrip van die fisiese, sosiale, kulturele enlinguistiese konteks (i.e. betekenis is ensiklope-dies — Haiman, 1980), en word voortdurend“heronderhandel” in sosiale interaksie(Langacker, 1999b: 20).

‘n Algemene strategie in ‘n kognitiewegebruiksgebaseerde benadering is dus omtaalstruktuur sover moontlik af te lei van meeralgemene psigologiese vermoëns (soosbyvoorbeeld persepsie, geheue en kategoriser-ing) (Langacker, 1999a: 385n1). In plaas daar-van om taalstrukture te beskou as outonome,aangebore strukture, word dit eerder bestudeeras refleksies van algemene konseptuele orga-nisering, algemene kategoriseringsbeginsels,prosesseringsmeganismes en ervarings- enomgewingsinvloede (Geeraerts, 1995: 111). Ditimpliseer nie alleen dat ‘n taalkundige beskry-wing psigologies reël moet wees nie, maar ookjuis dat taalkundige beskrywings gebaseermoet wees op mentale vermoëns en fenomenewat algemeen bekend en maklik demonstreer-baar is (Langacker, 1998: 2). Sodanige beskry-


wingsraamwerk (wat gestruktureer word opgrond van enkele basiese kognitiewe mega-nismes wat werksaam is in alle domeine vantaal) bied aan die taalkundige die geleentheidom ‘n beskrywing te gee wat konseptueel een-vormig is (Langacker, 1999a: 93). Langacker(1999a: 95) som dit soos volg op:

“The vision that emerges is one of massivenetworks in which structures with varyingdegrees of entrenchment, and representingdifferent levels of abstraction, are linkedtogether in relationships of categorization,composition, and symbolization. I believethat all facets of linguistic structure can bereasonably described in these terms.”(Langacker, 1999a: 95)

Deur die loop van die artikel bespreek hysimbolisering (as ‘n spesiale geval vanassosiasie), komposisie, kategorisering (as‘n spesiale geval van vergelyking), skematis-ering (as ‘n spesiale geval van abstrahering)en vestiging (“entrenchment”) as algemenekognitiewe prosesse in terme waarvan taalbeskryf moet word:

“A usage event has many facetssusceptible to categorization byconventional linguistic units, which incognitive grammar are limited to semantic,phonological and symbolic structures. Thepotential categorizing units are entrenchedto varying degrees and form a vast,structured inventory through relationshipsof symbolization, composition, andcategorization.” (Langacker, 1999a: 106)

Wanneer ons in ‘n kognitiewe gebruiksge-baseerde model ‘n beskrywing van ‘n gebruiks-episode wil doen, moet ons dus volgensLangacker (1999a) ten minste aan elk vanhierdie vyf vermoëns aandag gee. Die uitson-dering van hierdie vyf kognitiewe vermoënsimpliseer nie dat dit die enigste kognitiewe akti-witeit is wat plaasvind tydens taalgebruik nie.Inteendeel, die uitgangspunt is juis dat die vollekompleksiteit van menslike kognisie aktief is intaalgebruik. Die vermoëns wat hier ter sprake is,kan egter gesien word as die essensiële psigolo-giese fenomene wat betrokke is tydens taalge-bruik. Enige beskrywingsraamwerk wataanspraak maak om psigologies reël te wees,moet dus in staat wees om ten minste hierdie vyfvermoëns op een of ander manier te verreken.

Ek bespreek vervolgens elk van hierdie ver-moëns kortliks in terme van algemene psigolo-

giese verskynsels (ten einde te illustreer dat ditnie vermoëns is wat spesifiek/alleen tot dietaaldomein beperk is nie) en taalkundige ver-skynsels (ten einde aan te toon hoe dit spesi-fiek betrekking het op die taaldomein). Hoeweldie verskillende vermoëns onder verskillendesubparagrawe bespreek word, moet die aflei-ding nie gemaak word dat dit losstaande enisoleerbare vermoëns is nie.

1.1 Simbolisering (as spesiale geval vanassosiasie)Die proses waardeur ‘n bepaalde stimulus inverband gebring word met ‘n ander stimulus(i.e. assosiasie) is sekerlik een van die meesbasiese en algemene fisiologiese en psigolo-giese vermoëns. Reeds vroeg in die twintigsteeeu bewys die bekende Russiese fisioloog,Pavlov, dat gekondisioneerde reflekse aan-geleer word deur eksterne prikkels in assosi-asie te bring met natuurlike prikkels. Hierdieassosiasie-beginsel hou in dat ‘n verbindingtussen twee gebeure (“events”) gevorm salword indien hierdie twee gebeure herhaaldelikgesamentlik voorkom (Solso, 1998: 422). Diebeginsel van assosiatiewe leer is onder anderereeds met groot sukses gebruik in die simule-ring van menslike intelligensie, met spesifiekeverwysing na die gebruik van patroon-assosi-asie en auto-assosiasie in konneksionistiesemodelle (vergelyk byvoorbeeld McLeod,Plunkett & Rolls, 1998).

Met betrekking tot taal staan die assosiasietussen konsepte/konseptualiserings enwaarneembare entiteite (soos klanke, gebareen geskrewe tekens) bekend as simbolisering(Langacker, 1999a: 94). Langacker (1999b: 14)stel dit duidelik dat, volgens hom, taal ‘n semio-logiese funksie vervul:

“...language serves the semiological func-tion of allowing conceptualizations to besymbolized by means of sounds and ges-tures...” (Langacker, 1999b: 14)

As uitvloeisel van hierdie uitgangspunt wordgesê dat elke linguistiese eenheid wat hierdiesemiologiese funksie vervul (soos byvoorbeeldwoorde, maar ook ander strukture uit die gram-matika — vergelyk 2) dus bestaan uit ‘n fonolo-giese/ortografiese sekwensie (signifiant) watsimbolies geskakel is aan bepaalde kon-septuele inhoud (signifié) (Langacker, 1999a:159–160). Ons kan sê dat sodanige gevestigdesimboliese struktuur bipolêr is: as [A] ‘n konsep


op die semantiese pool voorstel, en [a] ‘n ele-ment op die fonologiese pool, dan is [[A]/[a]] ‘nvoorstelling van ‘n simboliese eenheid. Diebeskrywing van sodanige taalkundige eenheidbestaan nie net uit die beskrywing van òf diesemantiese òf die fonologiese pool nie, maarjuis uit ‘n beskrywing waarin beide hierdie poleen die wyse waarop hierdie pole aan mekaarverbonde is, aan die orde kom.

In die tradisie van die kognitiewe grammati-ka word die inhoud op die semantiese poolweergegee in hoofletters (i.e. [KAT] verwys nadie konsep KAT), terwyl inhoud op die fonolo-giese pool in fonetiese tekens/kleinlettersweergegee word (i.e. [kat] verwys na die klank-/letterreeks kat). Sodra hierdie twee dele (diesemantiese en die fonologiese dele) metmekaar in verband gebring word (byvoorbeeldin [KAT/kat] waar die letterreeks kat die konsepKAT oproep), kan ons sê dat daar sprake is van‘n simboliese eenheid. Diagrammaties kanhierdie verhouding dus soos volg voorgestelword (Figuur 1).

1.2 KomposisieDie vermoë om eenvoudige strukture saam tevoeg om meer komplekse strukture te vorm, iseen van die mees basiese kognitiewe ver-moëns van die mens. So byvoorbeeld hetnavorsing aangetoon dat komposisie sentraalis in probleemoplossing (Holyoak, 1995), teks-produksie (Bereiter & Scardamalia, 1987), kon-sepvorming (Franks & Bransford, 1971),geheue (Solso & McCarthy, 1981) en ander

vorme van kognitiewe aktiwiteit (vergelyk onderandere Anderson, 1983 en Murphy, 1988).Pinker (1997: 564) is selfs van mening dat“...the mind owes its power to its syntactic,compositional, combinatorial abilities” (Pinker,1997: 564 [my beklemtoning — GBVH]).

Hierdie komposisionele vermoë van onsverstand kan maklik geïllustreer word aan diehand van alledaagse aktiwiteit. Die vermoë om‘n komplekse handeling soos motorbestuur uitte voer, verg die kombinering van ‘n hele aantalprosedures (byvoorbeeld hande wat stuurwielbeheer, oë wat die roete volg/skandeer, regter-voet wat die snelheid bepaal, of die regtervoetwat die rempedaal intrap wanneer die linker-voet die koppelaar intrap, vingers wat dieflikkerligte aan- en afskakel, ensovoorts).Hierdie kombinering van prosedures vind egternie lukraak en na willekeur plaas nie, maarword gestruktureer deur middel van ‘nbepaalde skript (“script”). Sodanige skript komtot stand deur die komposisie (en nie alleenkombinering nie) van bepaalde prosedures. Asjy byvoorbeeld spoed wil verminder, lig jy eersjou voet van die petrolpedaal, trap dan die kop-pelaar in en terwyl die koppelaar ingetrap is,verwissel jy na ‘n laer rat, alvorens jy die kop-pelaar laat los. Die komposisie van hierdieprosedures (opeenvolgend en gelyktydig) hetdan ‘n vermindering van spoed tot gevolg.

Met betrekking tot die komposisie vanmusiek, toon Pinker (1997: 88) aan dat ‘n bynaoneindige aantal musiekstukke moontlik is, juisvanweë die kombinatoriese aard van musiek(vergelyk Solso, 1998: hoofstuk 4, vir voorbeeldemet betrekking tot skaakspeel, liggaamsreaksiesen visuele take). Ons kan dus met redelike sek-erheid van die veronderstelling uitgaan datkomposisie ‘n basiese en algemene kognitiewevermoë is.

Langacker (1999a) plaas gevolglik ‘n hoëpremie op die belangrikheid van komposisie intaalgebruik. Hy definieer komposisie as dieintegrering van twee of meer eenvoudige kom-ponentstrukture (“component structures”) om‘n komplekse komposisiestruktuur (“compos-ite structure”) te vorm. Hierdie integrasie vankomponentstrukture in komposisiestrukture kanvoorgestel word as ([A] [B])C, waar [A] en [B]gekonvensionaliseerde eenhede is wat nog nievoorheen verbind het nie, en (C) die onge-kende komposisiestruktuur is wat gevorm wordwanneer die twee komponentstrukture inte-

��

��

��

��

Figuur 1: Diagrammatiese voorstelling van [KAT/kat]Figure 1: Diagrammatic representation of [KAT/kat]


greer.4 In ‘n nuutskepping soos kompo-sisiestruktuur kan ons dus sê dat [KOMPO-SISIE] en [STRUKTUUR] verbind om (KOM-POSISIESTRUKTUUR) te vorm, oftewel([KOMPOSISIE][STRUKTUUR]).

Langacker (1999a: 94) stel dit egter duide-lik dat bogenoemde “formule” nie geïnterpre-teer moet word as dat (C) gewoon die verenig-ing van [A] en [B] is nie, of dat [A] en [B]onveranderd voorkom in (C) nie. Wanneer tweeof meer eenhede verbind in ‘n komplekse een-heid beteken dit dat hierdie komponente niemeer dieselfde is as wat hulle sou wees in iso-lasie nie: ‘n komposisiestruktuur is ‘n eenheid ineie reg wat nie gewoon gereduseer kan wordtot die som van die komponente nie. Hieruitspruit dus die siening dat taal nie volledig kom-posisioneel is nie, maar dat ons eerder moetpraat van gedeeltelike komposisionaliteit(“partial compositionality” — Langacker, 1997b:247–248; 1999a: 94).

1.3 Kategorisering (as spesiale geval vanvergelyking)As uitgangspunt word in hierdie beskry-wingsmodel die aanname gemaak dat diemens, as rasionele wese, die natuurlikebehoefte en vermoë het om sy/haar bestaan,wêreld en ervarings te begryp en beskryf(Wijdeveld, Jaanus & Van Hoorn, 1990: 31).Sodanige begryp en beskryf geskied essen-sieel deur ‘n kognitiewe proses van kategori-sering — ‘n standpunt wat beklemtoon worddeur die belangrikheid wat kategorisering genietbinne die kognitiewe wetenskappe (vergelykook Lakoff, 1982: 143):

“Categorization is not a matter to be takenlightly. There is nothing more basic thancategorization to our thought, perception,action, and speech.” (Lakoff, 1987: 5)

Voortspruitend uit die vooronderstelling dattaal integraal deel is van menslike kognisie,word binne hierdie beskrywingsmodel van diemetodologiese standpunt uitgegaan dat taal asbron kan dien vir die verstaan van die menslikekategoriseringsisteem, aangesien taalstrukturebeskou word as refleksies van algemene kon-septuele organisering (Fauconnier, 1999: 96;Kövecses, 1986: 3; Lakoff, 1982: 142; Lakoff,1987: 58). Swanepoel & Schreuder (1991: 11)stel dit soos volg:

“...taal...(kan) as bron dien om die inhouden struktuur van die konsepte te ondersoekwat ons kennisdomeine konstitueer.”(Swanepoel & Schreuder, 1991: 11)

Dit beteken ook dat, in terme van die kogni-tiewe verbintenis van die kognitiewe linguistiek(vergelyk Lakoff, 1990: 40), die analisering vandie konseptuele basis van taalkundige kate-gorieë van primêre belang is. Dusdanig wordverwag dat dieselfde eienskappe aantaalkundige kategorieë toegedig kan word aswat by ander kognitiewe kategorieë bespeurword (Janda, 1990: 270).

Binne ‘n kognitiewe gebruiksgebaseerdebeskrywingsraamwerk word die uitgangspunteen bevindinge van die Prototipeteorie onder-skryf. Die invloed wat Eleanor Rosch en haarkollegas vanaf die sewentigerjare op die kogni-tiewe wetenskap (vergelyk onder andereRosch & Lloyd, 1978; Rosch & Mervis, 1975),en spesifiek ook die kognitiewe linguistiek,gehad het, kan nie gering geskat word nie(vergelyk onder andere Aitchison, 1994;Geeraerts, 1985; 1988a; 1988b; 1992; Lakoff,1982; 1987; Lipka, 1987; Taylor, 1989;Tsohatzidis, 1990 — om maar enkeles te noem).Om hetsy die detail van die Prototipeteorie ofdie bevindings van bogenoemde outeurs hierop te som, sou redundant wees, aangesiengoeie samevattings gevind kan word in inlei-dende boeke tot die kognitiewe linguistiek(vergelyk veral Dirven & Verspoor, 1998;Ungerer & Schmid, 1996). Ek volstaan daarommet ‘n kort en tersaaklike opsomming van diebeskouing van kategorisering met betrekking tottaal wat in kognitiewe gebruiksgebaseerdemodelle gevolg word (vergelyk ook Langacker,1987: hoofstuk 10 vir ‘n uitgebreide bespreking).

Die belangrikste uitgangspunt is dat kate-gorisering beskou word as ‘n spesifieke gevalvan die meer algemene kognitiewe vermoë vanvergelyking (“comparison”), i.e. die vermoëom twee strukture (die standaard en dieteiken) met mekaar te vergelyk met die doelom enige ooreenkomste en verskille te identi-fiseer (Langacker, 1999a: 2). Binne sodanigebeskouing word kategorisering gesien as ‘nproses van vergelyking, aangesien die stan-daard ‘n bestaande eenheid verteenwoordig endie teiken ‘n ongekende eenheid wat gekate-goriseer moet word.

Indien daar geen verskille is tussen diestandaard en die teiken nie, kan ons sê dat die


teiken alle spesifikasies van die standaardbevredig. Wanneer twee strukture in sodanigeverhouding staan, verwys ons daarna as ‘n uit-breidingsverhouding (“elaborative relation-ship”). Dit kan egter ook gebeur dat daar aan-sienlike verskille bestaan tussen die standaarden die teiken en dat daar dan sprake is van ‘nverlengingsverhouding (“extensive relation-ship”) tussen die teiken en standaard. Vanuit ‘nenkele struktuur kan dus ‘n uitgebreide netwerkvan ander strukture en verhoudings tussen dieverskillende strukture ontstaan. VolgensLangacker (1999a: 101) se beskouing kan ‘nkomplekse kategorie (“complex category”)gedefinieer word as sodanige skematiese, kon-septuele netwerk van strukture en onderlingeverhoudings van uitbreiding en verlenging(vergelyk ook Langacker, 1987: 369).

Op grond van hierdie twee soorte kate-goriseringsverhoudings kan ons na ‘n bepaaldenetwerk op twee maniere gaan kyk, naamlik nakategorisering via ‘n prototipe of na kategoris-ering via ‘n skema.5 Wanneer daar sprake isvan ‘n verlengingsverhouding tussen tweestrukture in ‘n netwerk, geskied kategoriseringvia ‘n prototipe (Langacker, 1995b). Insodanige gevalle word die netwerk as ‘n radi-ale netwerk beskou (Lakoff, 1987: hoofstuk 6;Langacker, 1999a: 101) — met ander woordekategorieë word metafories gesien as dat ditkonsentries rondom ‘n bepaalde prototipegerangskik word, waar die prototipe die kernvan die radiale netwerk vorm. Indien kategori-sering via ‘n skema geskied, kan ons sê datdaar sprake is van ‘n uitbreidingsverhoudingtussen twee strukture in ‘n netwerk (Langacker,1995b). In sodanige gevalle word die netwerkas ‘n taksonomie beskou (Lakoff, 1987: 46).6

Nie alleen alledaagse kategorieë is in kom-plekse netwerke gestruktureer nie — ooktaalkundige kategorieë kan as netwerke beskouword. Om aan te toon dat taalkundige kate-gorieë op alle vlakke van organisering as kom-plekse netwerke gestruktureer word, verwys ekna enkele eksemplare (vir uitgebreide bespre-kings vergelyk veral Taylor, 1989 enTsohatzidis, 1990):

• Foneties-fonologiese vlak: In aansluitingby Langacker (1987: 388–394) stel Seiler(1993) dit dat SPRAAKKLANK die superordin-aatkategorie is van die twee basisvlakkate-gorieë VOKALE en KONSONANTE, met die ver-skillende variante as subordinaatkate-

gorieë. Palmer (1996: hoofstuk 10) breihierop uit met verwysings na ‘n groot aantaltale. Ook Nathan (onder andere 1989,1994) toon uitvoerig aan dat fonologiesesisteme gesien kan word as kompleksenetwerke. Met betrekking tot Afrikaansgebruik Van Rooy (1999) skematiesenetwerke tesame met Optimaliteitsteorie-beperkings om stemverskynsels inAfrikaans te beskryf.

• Morfo-sintaktiese vlak: In navorsing metbetrekking tot die intonasiepatrone vanvraagsinne in Afrikaans (Van Huyssteen &Wissing, 1996) is aangetoon dat wh-vraagsinne die mees prototipiese vraagsinnein Afrikaans is, terwyl intonasie- en eggo-vraagsinne periferiese lede van dieVRAAGSIN-kategorie is. Van Huyssteen (2000)karakteriseer die betekenisse van Afrikaansereduplikasies in terme van uitgebreide radi-ale netwerke en taksonomieë, en wys op diewinste van sodanige benadering. Verhagen(1998; 1999) demonstreer dat die doen- enweg-konstruksies in Nederlands gesien kanword as komplekse netwerke (vergelykBotha, 1997a met betrekking tot dieAfrikaanse doen), terwyl Janda (1990) dieTsjeggiese datief as ‘n radiale netwerkbeskryf.

• Semantiese vlak: Regier (1994) illustreeraan die hand van ‘n verskeidenheid tale datdie betekenisse van reduplikasies gesienkan word as ‘n radiale kategorie. Tenopsigte van taalhandelinge het Vanparys(1993) belangrike werk gedoen in die kate-gorisering van taalhandelinge in ‘n kom-plekse netwerk. Met verwysing na die lek-sikon kan verwys word na Aitchison (1994),wat talle voorbeelde gebruik om aan te toondat die leksikon ‘n komplekse web van kon-septe is.Wanneer ‘n netwerk vir ‘n bepaalde kon-

struksie/fenomeen gepostuleer word, moet nienet die konseptuele invoer van die bepaaldekonstruksie beskryf word nie, maar ook enigesistematiek op die fonologiese pool. Ook moetnie alleen aandag aan semanties-gemo-tiveerde strukture gegee word nie, maar moetdaardie aspekte van die netwerk wat meer arbi-trêr is ook aandag geniet. Uiteraard impliseerdit ‘n enorme taak vir die taalkundige, en moetbeperkings (in terme van afbakening) op diebeskrywings gelê word (wat in elk geval


algemene wetenskaplike praktyk is). Insodanige afgebakende beskrywing moet dietaalkundige egter voortdurend bewus wees vandie aspekte wat buite die bepaalde beskrywingval en dit so ver moontlik in berekening bringtydens die beskrywing.

1.4 Skematisering (as spesiale geval vanabstrahering)Die proses van abstrahering, wat die proses iswaardeur ‘n struktuur ontstaan as gevolg vandie versterking van die gemeenskaplikheidinherent aan veelvuldige ervarings (Langacker,1999a: 93), is wyd bestudeer binne diepsigolinguistiek (vergelyk onder andereBartlett, 1932; Bransford & Franks, 1972;Kintsch, 1988; Thorndyke, 1977). Deur ‘n pros-es van abstrahering word skemas geëkstra-heer (“extracted”), wat dien as kennisvelde omtoegang tot inligting makliker en vinniger temaak. Skemas en prototipes ontstaan wanneer‘n bepaalde ervaring genoeg herhaal word omgeïdentifiseer te word as ‘n patroon. Hierdieproses van skemavorming (oftewel skemati-sering) kan beskryf word as die sistematieseselektering van daardie gemeenskaplikeaspekte wat die geheel verteenwoordig, terwylenige ander (“afwykende”) aspekte geïgnoreerword (Kreitzer, 1997; Talmy, 1983: 225).Gelyktydig met hierdie proses van skematise-ring word binne ‘n bepaalde kennisveld ookmeer markante instansiërings geïdentifiseer,wat toegang tot die kennisveld optimaliseer(Seiler, 1993: 116). Laasgenoemde prosesword prototipisering genoem.7

Wanneer die doel van ‘n bepaalde beskry-wing die karakterisering van grammatikale kon-struksies is (soos byvoorbeeld ‘n beskrywingvan die meervoudskonstruksie in Afrikaans),staan prototipisering egter nie sentraal nie. Dieklem val dan veral en spesifiek op die prosesvan skematisering, aangesien grammatikalekonstruksies beskou word as konstruksieske-mas. Konstruksieskemas word gevorm deurdie ekstrahering van reëlmatighede wat aange-tref word in ‘n stel uitdrukkings. Langacker(1999a: 114) identifiseer twee parameters wat‘n aanduiding is van die graad van reël-matigheid vir die vorming van konstruksieske-mas,8 te wete:

•• Algemeenheid. Algemeenheid hetbetrekking op die vlak van spesifisiteit vandie karakterisering van die skema. ‘n

Bepaalde konstruksieskema is meer of min-der algemeen afhangende van die reeksuitdrukkings wat potensieel daardeurgekarakteriseer kan word (i.e. hoe meer uit-drukkings, hoe meer algemeen die kon-struksieskema). Met betrekking tot diemeervoudkonstruksie in Afrikaans is dieskema [ENTITEIT-SUFFIKS] byvoorbeeldmeer algemeen (minder spesifiek) as dieskema [AANSYN-MV], aangesien eersge-noemde skema veel meer uitdrukkings kankarakteriseer as laasgenoemde skema.9 Interme van die ‘bottom-up’-benadering watin gebruiksgebaseerde modelle gevolgword, is skemas wat minder algemeengeformuleer is belangriker vir taalstruktuuras hoëvlakskemas wat wye veralge-menings verteenwoordig (Langacker,1999a: 92–93). Die komponente in ‘n kon-struksieskema kan dus op enige vlak vanspesifisiteit gekarakteriseer word, selfs as‘n spesifieke leksikale item.

•• Produktiwiteit. Die mate waartoe ‘n kon-struksieskema beskikbaar is vir die sank-sionering van ongekende uitdrukkings, hetbetrekking op die produktiwiteit van die kon-struksieskema. Hoe groter die waarskyn-likheid dat ‘n bepaalde konstruksieskemagebruik sal word as die aktiewe struktuur,hoe hoër die vlak van produktiwiteit van diekonstruksieskema. Met betrekking tot diemeervoudkonstruksie in Afrikaans, is diekonstruksieskema [X-MV/x-´] byvoorbeeldmeer produktief as die konstruksieskema [X-MV/x- isi], aangesien die meervoud van ‘nonge-kende uitdrukking waarskynlik eerderdeur eersgenoemde as deur laasgenoemdekonstruksieskema gevorm sal word. As ons dus in ‘n stel data bepaalde reël-

matighede kan identifiseer wat omskryf kanword in ‘n algemene skema en daardie skemaverteenwoordig ‘n produktiewe patroon, kanons sê dat daar sprake is van ‘n konstruk-sieskema. Konstruksieskemas word dusgesien as kennisvelde wat die reëlmatigheid in‘n stel simbolies komplekse uitdrukkings ver-teenwoordig. Sodanige konstruksieskema kangevolglik met ander konstruksieskemas kom-peteer om gekies te word as aktiewe struktuurvir die konstruering en evaluering van onge-kende uitdrukkings. Of ‘n bepaalde struktuurwel gekies sal word as aktiewe struktuur, hangvan ‘n aantal faktore af, waaronder kontek-


stuele begronding, die mate van samevaltussen die teiken en ‘n potensiële kategoriser-ingstruktuur, en die vlak van vestiging van diestruktuur (Langacker, 1999a: 105–106). Slegslaasgenoemde faktor is inherent deel van diekategoriseringstruktuur (Langacker, 1999a:106) en moet dus beskryf word in die karak-terisering van sodanige struktuur.

1.5 VestigingDie proses waardeur ‘n komplekse episodedeur herhaling kan verenig in ‘n ingeoefendeprosedure wat maklik geaktiveer en uitgevoerkan word, word deur Langacker (1999a: 93)vestiging10 (“entrenchment”) genoem. In diekognitiewe sielkunde staan hierdie prosesmeestal bekend onder die terme ‘routinisation’,‘automatisation’ en ‘habit formation’, en wordveral gebruik wanneer gepraat word oor aandag(‘attention’). Navorsing deur Norman (1976: 66)het getoon dat die herhaaldelike inoefening vanbepaalde prosedures (soos byvoorbeeld hoeom jou noodvalskerm te ontplooi as jyvalskermspringlesse neem) daartoe lei dat dieprosedure later sonder enige bewustelikeinspanning uitgevoer kan word (soos byvoor-beeld as jy in ‘n noodsituasie sou beland tydens‘n valskermsprong). Ook Posner en Snyder(1975) het belangrike werk in dié verbandgedoen deur aan te toon dat outomatiserings-prosesse sonder intensie geskied, onbewustelikplaasvind en weinig (indien enige) kognitieweenergie verg. Een van die mees ingewikkeldekognitiewe prosesse, naamlik om te kan lees,verg byvoorbeeld weinig bewustelike kogni-tiewe energie, aangesien dit gedurende diekinderjare as ‘n geoutomatiseerde roetine vas-gelê word (Solso, 1998: 147).

‘n Struktuur wat eenheidstatus het(Langacker, 1987: 100), sal meer waarskynlikas aktiewe struktuur gekies word as ‘n struktuurwat nie eenheidstatus het nie, juis omdat ditminder kognitiewe energie verg om ‘n eenheidte aktiveer as om al die dele en die organise-ring van die dele te aktiveer. Die proseswaardeur ‘n non-eenheidstruktuur eenheidsta-tus verkry (i.e. die proses van vestiging), kansoos volg voorgestel word: (X)>[X]. Die rondehakies dui op ‘n non-eenheid, terwyl dieblokhakies aandui dat X eenheidstatus het(Langacker, 1995b).

Vestiging is ‘n kwessie van graad, aange-sien daar geen klinkklare onderskeid is tussen

ongekende strukture en strukture met eenheid-status nie (Langacker, 1999a: 100). Selfs wan-neer ‘n struktuur vir die eerste keer gebruikword, beweeg dit in ‘n rigting van vestiging enkonvensionalisering, aangesien ‘n spoor by tenminste een lid van die bepaalde taalgemeen-skap gelaat word. Wanneer sodanige onge-kende struktuur ‘n tweede keer gebruik word,word dit dus makliker geaktiveer as die eerstekeer en geniet dit alreeds ‘n hoër mate van ves-tiging. Sou die struktuur herhaaldelik gebruikword totdat dit outomaties en sonder bewuste-like oorweging geaktiveer kan word, kan ons sêdat dit eenheidstatus het (en dus ‘n hoë graadvan vestiging het).

Soos reeds genoem, beweer Langacker(1999a: 100, vergelyk ook 1987: 59–60) datdaar geen linguistiese gronde is waarop ‘n “af-snypunt” vir eenheidstatus gestel kan word nie.Hy beweer wel dat sentraliteit (insluitendegekonvensionaliseerdheid) en linguistiesebelangrikheid (“linguistic significance”) geïm-pliseer word deur die graad van vestiging: hoesterker gevestig ‘n grammatikale struktuur is,hoe meer sentraal en belangriker in die gram-matika sal sodanige struktuur wees. Ek illus-treer hierdie twee kriteria bondig aan die handvan vraagsinkonstruksies in Afrikaans.

In navorsing wat ons (Van Huyssteen &Wissing, 1996) gedoen het oor die prototi-pisiteit van Afrikaanse vraagsinne, is bevind datdie wh-vraagsinkonstruksie (byvoorbeeld Watis jou naam?) die mees prototipiesevraagsinkonstruksie in Afrikaans is. Daarnaasis inversievrae (byvoorbeeld Is jou naamPieter?) meer prototipies as ander tipesvraagsinne (soos byvoorbeeld eindgroep-,einddeel- en intonasievrae). Ons het ookbevind dat Wat? die mees prototipiese wh-vraagwoord is, en dat Waar? weer meer pro-totipies is as die res van die wh-vraagwoorde.Ons kan dus beweer dat vraagsinkonstruksiesmet Wat? (met ander woorde ‘n subkonstruk-sieskema) sterker gekonvensionaliseerd is asvraagsinkonstruksies met Waar?, ensovoorts.

Na aanleiding van ons bevindinge sou ookbyvoorbeeld voorspel kon word dat wh-vraagsinne meer waarskynlik gebruik sal wordom ‘n antwoord met toeligtende informasie tekry as byvoorbeeld intonasievraagsinne, terwylinversievrae die meeste gebruik sal word omja- of nee-antwoorde te kry. Vanweë die sen-traliteit van die wh-vraagsinkonstruksie sou ons


egter kon voorspel dat ‘n spreker meerwaarskynlik sal kies vir ‘n wh-vraagsinkonstruk-sie wanneer hy/sy ‘n vraag wil stel.

Ons sou dus kon sê dat die wh-vraagsinkonstruksie in Afrikaans sterker geves-tig is as ander vraagsinkonstruksies, en dusmeer waarskynlik as die aktiewe struktuur saloptree binne die vraagstellingsraamwerk.

2 Die Grammatika is inherentbetekenisvolIn teenstelling met generatiewe benaderingsword daar in kognitiewe gebruiksgebaseerdemodelle van die standpunt uitgegaan dat diegrammatika inherent betekenisvol is. Waar daarin die generatiewe benaderings ‘n duidelikeonderskeid getref word tussen byvoorbeeld diesintaksis en die leksikon (vergelyk byvoorbeeldChomsky, 1970), word hier veronderstel dat ver-skillende organiseringsvlakke van taal ‘n kontin-uum vorm, met verskillende vlakke vanbetekenisvolheid. Enige vorm van konstruering(“construal”) het dus konseptuele invoer totgevolg, en word beskou as betekenisvol.

Die implikasie van hierdie uitgangspunt houonder andere in dat grammatikale konstruksies(i.e patrone wat dit moontlik maak vir eenvoudi-ger simboliese strukture om opeenvolgend teintegreer om progressief meer komplekse sim-boliese strukture te vorm deur die sintag-matiese kombinering van morfeme en/of groteruitdrukkings — vergelyk byvoorbeeld die redu-plikasiekonstruksie, dubbele negatief-konstruk-sie, vraagsinkonstruksies, ensovoorts) opsig-self ook betekenisdraend is, en dat betekenisdus nie bloot ‘n resultaat is van die leksikaleitems wat die gleuwe in sodanige konstruksiesvul nie. Die noodsaaklikheid om dus van aller-lei ‘eksotiese teoretiese hulpmiddele’ (soosvormingsreëls en konseptualiseringsreëls —vergelyk Botha, 1988: 5) gebruik te maak om ‘nbepaalde konstruksie te verklaar, taan dus,aangesien die vorming van sodanige konstruk-sie as inherent betekenisvol beskou word(Langacker, 1987: 53).

Patrone van komposisie word beskryf deurkonstruksieskemas, i.e. skematiese simboliesemonterings wat enige gemeenskaplikheid in ‘nstel simbolies komplekse uitdrukkings verteen-woordig en wat dinamies verrys of voortspruit(“emerge” — vergelyk Hopper, 1998) uit werk-like taaldata. Konstruksieskemas dien as tem-plate vir die konstruering en evaluering van

ongekende uitdrukkings. Ter illustrasie: aange-sien meervoudigheid een van die eerste inflek-siepatrone is wat ‘n kind gewoonlik aanleer(vergelyk Yule, 1985: 143), kan ons van diestandpunt uitgaan dat meervoudigheid ‘nmarkante posisie beklee in ‘n kind se erva-ringswêreld en dat die meervoudkonstruksie inAfrikaans derhalwe ‘n prototipiese konstruk-sieskema behoort te wees. ‘nAfrikaanssprekende kind kan in terme van diemeervoudskonstruksie meervoude op tallemanier vorm, waaronder twee prototipiesegevalle, te wete [X-MV/x-´] (soos byvoorbeeld[KAT-MV/kat´]) en [X-MV/x-s] (soos byvoor-beeld [TAFEL-MV/taf´ls]). In die konstruk-sieskema profileer [X] gewoonlik ‘n konkretevoorwerp en [MV] dui op een of ander vorm van‘vermeerdering’. Wanneer hy/sy dan in dietoekoms meervoudigheid wil uitdruk, het hy/sydie twee konstruksieskemas [X-MV/x-´] en [X-MV/x-s] beskikbaar as gekonvensionaliseerdekonstruksieskemas waarmee ander instan-siërings sonder veel kognitiewe inspanninggevorm kan word.

Konstruksieskemas speel ‘n belangrike rolbinne kognitiewe gebruiksgebaseerde beskry-wingsraamwerke. Aan die een kant dien dit asdie veralgemenings wat gemaak kan word metbetrekking tot ‘n bepaalde grammatikale kon-struksie (met ander woorde dit het ‘n deskrip-tiewe funksie), en aan die ander kant “vervang”dit die reëls wat gepostuleer word binne gene-ratiewe beskrywings (dit het met ander woordeook ‘n voorspellende funksie). Aangesien daarbinne hierdie beskrywingsraamwerk geenwesensonderskeid getref word tussen byvoor-beeld leksikale items en konstruksies nie (dieleksikon en grammatika vorm ‘n kontinuum),moet konstruksieskemas dus, soos in die kon-struksiegrammatika (“Construction Grammar”),in dieselfde detail as geleksikaliseerde voor-beelde van ‘n bepaalde taalverskynsel bespreekword (vergelyk Goldberg, 1999: 32–33).

3 Taalgebruiksdata staan sentraal intaalkundige beskrywings en verklar-ingsGebruiksgebaseerde modelle van taal deelgewoonlik die siening dat die taalsisteemgebaseer is op gebruiksepisodes (“usageevents” — Kemmer & Barlow, 2000: viii).Langacker (1999a: 99) definieer ‘n gebruiks-episode as:


“...the pairing of a vocalization, in all itsspecificity, with a conceptualizationrepresenting its full contextualunderstanding.” (Langacker, 1999a: 99)

‘n Gebruiksepisode is dus ‘n uiting wat involle fonetiese en konseptuele detail gekarak-teriseer word, soos wat ‘n taalgebruiker in staatsou wees om die uiting te gebruik (hetsy intaalpersepsie of in taalproduksie). Wanneerons sê dat die taalsisteem gebaseer is opsodanige gebruiksepisodes, impliseer dit dattaalstruktuur geabstraheer word uit sodanigegebruiksepisodes (en nie andersom nie), datdaar ‘n direkte verhouding bestaan tussen diemeer abstrakte representasies in die grammati-ka en die werklike gebruiksepisodes, en datgebruiksepisodes noodsaaklik is vir die voort-gesette strukturering en funksionering van dietaalsisteem (Kemmer & Barlow, 2000: viii–ix).Op grond hiervan word daar dus van die stand-punt uitgegaan dat daar ‘n besondere noueverhouding tussen taalstruktuur en taalge-bruiksgevalle/-episodes bestaan.

Dit hou uiteraard ‘n belangrike implikasie invir die beskrywing van taalvariasie entaalverandering. So byvoorbeeld kan variantevorme van ‘n bepaalde grammatikale vormgesien word as alternatiewe moontlikhede watdeur die netwerk van grammatikale waarskyn-likhede geïnstansieer en onderskryf word. Diekeuse vir ‘n bepaalde vorm word egter nie netbepaal deur die semiologiese en interaktiewefunksie van taal nie, maar deur ‘n komplekse stelvan omgewings-, ontwikkelings-, biologiese,psigologiese, historiese, sosiokulturele en (veral)kontekstuele faktore (Kemmer & Barlow, 2000:xviii; Langacker: 1999b: 15–16; Verhagen, 2000:271). Soos wat hierdie faktore verander, veran-der taal en taalstruktuur ook: wanneer ‘nbepaalde variante vorm konstant en sistematiesmet verloop van tyd gebruik word, kan dit uitein-delik lei tot verandering in die taalsisteem (verge-lyk byvoorbeeld Ferguson, 1990; Verhagen,2000). Binne ‘n kognitiewe gebruiksgebaseerdemodel verstaan ons dus nie alleen waarom taal-variasie en taalverande-ring enigsins bestaannie, maar ook die mega-nismes wat verantwo-ordelik is vir variasie en verandering.

Die verbintenis tot ‘n gebruiksgebaseerdebenadering het nie net teoretiese implikasiesnie, maar ook metodologiese implikasies. Soimpliseer ‘n gebruiksgebaseerde benaderingbyvoorbeeld dat die taalkundige in sy/haar

navorsing so ver moontlik gebruik moet maakvan werklike taalgebruiksdata. Hoewel kogni-tiewe linguiste dikwels daarvan beskuldig worddat hulle in hulle beskrywings vantaalfenomene nie genoeg gebruikmaak vanwerklike taaldata nie (Geeraerts, 1999: 179),maak korpus-gebaseerde/-gedrewe beskry-wings van taalfenomene wel (toenemend) ‘nbelangrike deel uit van studies wat binne ‘nkognitiewe gebruiksgebaseerde benaderingaangepak word (vergelyk onder andere Bybee,2000; Diessel & Tomasello, 2001; Geeraerts,Grondelaers & Bakema, 1994; Verhagen,2000, om maar enkeles te noem). In die prak-tyk is sodanige benadering egter soms pro-blematies: aan die een kant beskik alle tale(soos byvoorbeeld Afrikaans) nie oor ‘n omvat-tende gerekenariseerde korpus nie, wat dietoegang tot sistematiese data dikwels bemoei-lik en die navorsingsprogram aansienlik kanvertraag. Aan die ander kant kan die informeleinsameling van data lei tot vrae rondom diewetenskaplikheid van ‘n bepaalde studie.Dusdanig beroep kognitiewe taalkundiges hulledikwels wel op eie intuïsie en taalkennis om ‘nbepaalde teoretiese punt te illustreer (soos ti-pies in generatiewe benaderings — vergelykLangacker (1999b: 23–24) se siening rondomdié probleem).

‘n Mens sou waarskynlik poog om ‘nbenadering te volg wat so sterk moontlik gerigis op werklike taalgebruiksdata, maar waar diekennis en intuïsie van die taalkundige (as taal-gebruiker van die onderhawige taal) gebruikmag word om die navorsingsprogram op koerste hou. Anders as wat Botha (1988: 6) sug-gereer, kan ons egter nie toelaat dat diegebruik van ‘intuïtiewe taaldata’ die ‘werkliketaaldata’ oorskadu nie: ons moet steeds poogom reële, en liefs ook groot hoeveelhede datamet ons beskrywings te dek. Binne so ‘n mak-simalistiese benadering kom nie net prototi-piese gebruiksepisodes aan die orde nie, maarjuis ook die periferiese gevalle (wat dikwels dieinteressanter gevalle is, wat ‘n groter uitdagingaan die taalkundige bied en wat wyer insigte inmenslike kognisie oplewer). Dit impliseer ookdat ‘n taalkundige beskrywing uitgebreid enomvattend behoort te wees, wat weer ‘n reflek-sie is van die psigologiese kompleksiteit vantaal (Langacker, 1999a: 91–92).

Anders as in die generatiewe tradisie waardie taalkundige se teorie dikwels die aard van


die data bepaal (vergelyk Botha, 1988: 6–7), isdie benadering wat hier gevolg word ‘n meerinduktiewe, ‘bottom-up’-benadering. Syndegebruiksgebaseerd, moet die data dietaalkundige lei in die formulering van ‘n teorie,en moet die teorie telkens aangepas word sooswat nuwe data gevind word.

Ook val die klem in ‘n ‘bottom-up’-benade-ring op die skematiseringproses, met anderwoorde die proses waardeur skemas en sub-skemas gevorm word uit spesifieke uit-drukkings in werklike gebruiksepisodes.Volgens Langacker (1991b: 265) is laevlakske-mas waarskynlik veel belangriker as abstraktehoëvlakskemas, aangesien hoëvlakskemasslegs ‘n organiserende funksie vervul, terwyllaevlakskemas waarskynlik die aktiewe ske-mas is tydens die vorming van ongekende uit-drukkings. In die beskrywing van ‘n bepaaldekonstruksie moet die data dus die abstrahe-rings bepaal, eerder as wat dit gerig word deurdie teoretiese behoeftes van die taalkundige.Anders as wat Botha (1988: 6) dus doen(naamlik om “radikale abstraherings en ideali-serings te maak”), moet ons hier abstraheringsmaak wat gebaseer is op inligting wat uitbepaalde gebruiksepisodes verkry word.

Anders as in generatiewe benaderingswaar van die standpunt uitgegaan word dat, terwille van eenvoud, spesifieke stellings (lyste)uit die grammatika geweer word indienalgemene stellings (reëls) gevorm kan wordwat die spesifieke stellings genereer deur kom-putasie (vergelyk Langacker, 1987: 29 sebespreking van die sogenaamde reël/lys-denkfout), word daar binne gebruiksge-baseerde benaderings ruimte gelaat vir sowelreëls (oftewel konstruksieskemas) as instan-siëringsuitdrukkings in die grammatika. Terwylalle veralgemenings ondervang word in dievorm van konstruksieskemas, word spesifiekeuitdrukkings wat as ingeoefende eenhede(‘well-rehearsed units’) gevestig is, ter wille vanpsigologiese akkuraatheid, ook opgeneem indie beskrywing. So byvoorbeeld sal, wanneer‘n netwerk van betekenismoontlikhede van ‘nbepaalde konstruksie opgestel word, nie netdie algemene skematiese betekenisnodes indie netwerk opgeneem word nie, maar ook spe-sifieke, ingeoefende eenhede. Dusdanig ishierdie gebruiksgebaseerde model nie-beperk-end, aangesien ‘n beskrywing van die gram-matika sowel konstruksieskemas as spesifieke

uitdrukkings toelaat (Langacker, 1999a: 92).

SamevattingIn hierdie artikel het ek ‘n karakterisering vandrie sentrale teoretiese vooronderstellings van‘n kognitiewe gebruiksgebaseerde beskry-wingsmodel vir die grammatika gegee. Ek hetaangetoon dat die beskrywingsmodel ‘kognitief’is in die sin dat taal beskou word as integraaldeel van menslike kognisie. Dit is ‘n‘gebruiksgebaseerde’ model in soverre daar ‘nbeskrywing gegee word van die taalsisteemwat voortspruit uit herhaalde taalgebruiks-episodes, sodat werklike taaldata die sen-trale objek van beskrywing is. Op grond vandie feit dat die grammatika as inherentbetekenisvol en as simbolies beskou word,kan ons dus sê dat hierdie beskrywingsmodeldaartoe in staat moet wees om ‘n volledigebeskrywing van die konseptuele invoer vangrammatikale konstruksies te kan gee. Hierdiebeskrywingsmodel kan op grond van diemetodologiese uitgangspunte verder gekarak-teriseer word as ‘n maksimalistiese, nie-beperkende, ‘bottom-up’ beskrywingsmodel,waarmee grammatikale konstruksies van ‘nbepaalde taal beskryf en verklaar kan word.

Hierdie drie teoretiese vooronderstellingskan myns insiens beskou word as die meesbasiese vooronderstellings van kognitiewegebruiksgebaseerde modelle, waaruit alleander aannames, perspektiewe en uit-gangspunte spruit. Ter illustrasie kan die geëk-spliseerde vooronderstellings in Kemmer emBarlow (2000) en Gärdenfors (1998) in termevan hierdie drie vooronderstellings soos volggekategoriseer word:

(A) Taal is integraal deel van menslike kognisie• “The interconnectedness of the linguistic

system with non-linguistic cognitive sys-tems” (Kemmer & Barlow, 2000: xx)

• “Comprehension and production as inte-gral, rather than peripheral, to the linguisticsystem” (Kemmer & Barlow, 2000: xi)

• “Focus on the role of learning and experi-ence in language acquisition” (Kemmer &Barlow, 2000: xi)

• Meaning is conceptualization in a cognitivemodel (Gärdenfors, 1998: 21)

• Cognitive models are mainly perceptuallydetermined (meaning is not independent ofperception) (Gärdenfors, 1998: 21)


• Semantic elements are based on spatial ortopological objects (Gärdenfors, 1998: 22)

• Cognitive models are primarily image-schematic. Image-schemas are trans-formed by metaphoric and metonymic oper-ations (Gärdenfors, 1998: 23)

• Concepts show prototype effects(Gärdenfors, 1998: 25)

(B) Die grammatika is inherent betekenisvol• Semantics is primary to syntax and partly

determines it (syntax cannot be describedindependently of semantics) (Gärdenfors,1998: 24)

(C) Taalgebruiksdata staan sentraal intaalkundige beskrywings en verklarings

• “The importance of usage data in theoryconstruction and description” (Kemmer &Barlow, 2000: xv)

• “The intimate relation between linguisticstructures and instances of use of lan-guage” (Kemmer & Barlow, 2000: viii)

• “The importance of frequency” (Kemmer &Barlow, 2000: x)

• “Linguistic representations as emergent,rather than stored as fixed entities”(Kemmer & Barlow, 2000: xii)

• “The intimate relation between usage, syn-chronic variation, and diachronic change”(Kemmer & Barlow, 2000: xviii)

• “The crucial role of context in the operationof the linguistic system” (Kemmer & Barlow,2000: xxi)Soos hieruit blyk, kan die meeste ander uit-

gangspunte van kognitiewe gebruiksge-baseerde modelle maklik teruggelei word nadie drie sentrale vooronderstellings wat inhierdie artikel geïdentifiseer is. Hierdie drievooronderstellings kan dus beskou word as diebegronding van kognitiewe gebruiksge-baseerde modelle vir die beskrywing van gram-matikale fenomene in ‘n bepaalde taal.

SummaryThe theoretical presuppositions of a cognitiveusage-based model for language structure andgrammatical phenomena are under discussionin this article. It aims at encapsulating variouspresuppositions from different sources and per-spectives in a few basic presuppositions fromwhich all other assumptions, perspectives andpoints of departure of cognitive usage-based

models stem.To begin with, a concise overview of the

scope and foundations of cognitive usage-based models is given, providing the readerwith references to a selection of typical studiesin cognitive linguistics. The cognitive linguisticenterprise is situated and contextualised as animportant approach within cognitive science,and characterised in terms of its scientificscope, theoretical approach and philosophicalgrounds.

Three central theoretical presuppositions ofcognitive usage-based models of grammar arethen identified, viz. that language is an integralpart of human cognition, that grammar is inher-ently meaningful, and that usage-based dataare essential for any linguistic description andexplanation. These three presuppositions arethen comprehensively discussed and illustratedby means of usage-based Afrikaans data.

It is indicated that cognitive usage-basedmodels are ‘cognitive’ to the extent that lan-guage structure is derived insofar as possiblefrom more general psychological capacities,and that “language structure should be charac-terized relying only on mental abilities and phe-nomena that are either well known or easilydemonstrated” (Langacker 1998: 2). Five basicand very general psychological phenomenathat are essential to language are identified,viz. entrenchment, composition, comparison(and as a special case of it categorisation),abstraction (with schematisation a special caseof it), and association (with symbolisation beinga special case of it). In our description of a cer-tain usage event (i.e. a contextualised lan-guage utterance, characterised in full phoneticand conceptual detail), we should therefore payattention to at least these five psychologicalcapabilities. Each of these phenomena is dis-cussed in detail with reference to languagestructure and grammatical constructions.

Furthermore, on the grounds that languagestructure is considered to be symbolic, it can beexpected from cognitive usage-based models ofgrammar to give a comprehensive description ofthe conceptual import of grammatical construc-tions and other forms of construal. This impliesthat grammatical constructions (i.e. patterns thatenable symbolic structures to consecutively inte-grate to form progressively more complex sym-bolic assemblies by means of the syntagmaticcombination of morphemes and other language


elements) are inherently meaningful, and thatmeaning is not merely the result of lexical itemsfilling the slots in such constructions.

In the last instance, it is shown that thesemodels are ‘usage-based’ insofar as descrip-tion of the language system is grounded inrepetitive usage events. This implies that lan-guage structure is abstracted from such usageevents (and not the other way round), that thereis a direct relation between the more abstractrepresentations in the grammar and the actualusage events, and that usage events are cru-cial to the ongoing structuring and operation ofthe linguistic system (Kemmer & Barlow, 2000:viii-ix). It is thus assumed that an intimate rela-tionship exists between language structure andusage events. On a methodological level, thispresupposition holds in that cognitive usage-based models can be characterised as maxi-malist, non-reductive, and ‘bottom-up’ modelswith which to describe and explain grammaticalconstructions of a specific language.

In conclusion, the status of these three pre-suppositions is illustrated by categorising theassumptions and tenets identified by Kemmerand Barlow (2000) and Gärdenfors (1998) interms of these three presuppositions.

Gerhard B van Huyssteen: School of Languages,Potchefstroom University for Christian HigherEducation, Potchefstroom, South Africa e-mail: [email protected]

Notas1 Binne die Afrikaanse taalkundetradisie is dit nie

gebruiklik om persoonlike voornaamwoorde indie eerste persoon te gebruik om na dienavorser/skrywer self te verwys nie. Ek gebruikin hierdie artikel doelbewus eersteper-soonsverwysings, aangesien ek van mening isdat die skrywer, sy/haar lewens- enwêreldbeskouing, sy/haar persoonlike vooron-derstellings en sy/haar ideologiese uit-gangspunte nie weg te ‘skryf’ is uit weten-skapsbeoefening nie. Die subjektiewe ‘ek’ en‘ons’ maak juis ‘n integrale deel uit van die aarden wyse waarop die wetenskap bedryf word.

2 Die voorbeelde wat hier aangedui is, kangesien word as prototipiese of opsommendeof rigtinggewende eksemplare van werk watin ‘n bepaalde terrein gedoen is.

3 Hierdie standpunt is uiteraard nie ‘rewolu-sionêr’ nie. Die Engelse filosoof, John Locke,

verwoord dit reeds in die sewentiende eeusoos volg: “(W)ords, in their primary or imme-diate signification, stand for nothing but theideas in the mind of him that uses them, …When a man speaks to another, it is that hemay be understood; and the end of speech isthat those sounds, as marks, may makeknown his ideas to the hearer” (Locke, 1976[1690]: 208).

4 In Langackeriaanse notasie word gekonven-sionaliseerde eenhede aangedui metblokhakies, terwyl ongekende eenhedeaangedui word met ronde hakies.

5 Hiermee word nie geïmpliseer dat daar tweesoorte netwerke bestaan nie; dit is slegs tweeverskillende perspektiewe op dieselfdenetwerk (Taylor, 1990: 533).

6 Palmer (1996: 97) wys daarop dat kategori-sering via ‘n skema nie presies dieselfde isas die Chomskiaanse begrip van tak-sonomiese kategorisering nie. Aangesien ekdit duidelik gestel het dat die onderskeidtussen kategorisering via ‘n prototipe of via ‘nskema slegs ‘n kwessie van fokus is (en dusnie aparte tipes netwerke veronderstel nie),gebruik ek die term taksonomie om na lini-êre hiërargieë binne ‘n netwerk te verwys (inteenstelling met die konsentriese aard vanradiale netwerke).

7 Hoewel Langacker (1999a) die proses vanprototipisering beskryf wanneer hykategorisering bespreek, benoem hy nie dieproses as prototipisering nie. Ek dink datdie eksplisiete teenwoordigheid van dieproses moontlik ‘n waardevolle toevoegingtot die sistematisering van sy dinamiesegebruiksgebaseerde model kan wees.

8 Langacker (1999a: 113–114) noem ook ‘nderde parameter, te wete komposisionaliteit.Hy wys egter daarop dat komposisionaliteitnie ‘n inherente eienskap van konstruksies isnie, maar eerder van die spesifiekeuitdrukkings wat deur ‘n bepaaldekonstruksieskema gekategoriseer word.

9 Langacker (1987) onderskei twee soorteENTITEITE, te wete AANSYNE en VER-HOUDINGS. Die vertaling aansyn vir ‘thing’word hier verkies bo ander moontlikhedesoos ding, veral vanweë die seksuele konno-tasie van laasgenoemde. Ook word aansynverkies, juis vanweë die vaagheid enabstraktheid van die betekenis van die woordin Afrikaans.


10 Elders gebruik ek die term ‘verskansing’ vir‘vestiging’. Op goeie aanbeveling van eenvan die keurders van hierdie artikel verkies ek

dus voortaan die term ‘vestiging’ vir ‘entrench-ment’ (en ‘gevestig’ vir ‘entrenched’).

Aitchison J. 1994. Words in the Mind. (2nd ed)Oxford: Blackwell.

Anderson JR. 1983. The Architecture ofCognition. Cambridge: Harvard UniversityPress.

Barlow M & Kemmer S (eds). 2000. Usage-based Models of Language. Stanford: CSLIPublications.

Bartlett FC. 1932. Remembering: A Study inExperimental and Social Psychology.Cambridge: Cambridge University Press.

Bereiter C & Scardamalia M. 1987. ThePsychology of Written Composition.Hillsdale: Erlbaum.

Bosman N. 2000. Die motiveringsteorie enidiome met ‘hand’. Southern AfricanLinguistics and Applied Language Studies18: 15–23.

Botha RP. 1988. Form and Meaning in WordFormation: A study of AfrikaansReduplication. Cambridge: CambridgeUniversity Press.

Botha WJ. 1995. Hoe beteken taal? ‘nKognitiewe perspektief. Suid-AfrikaanseTydskrif vir Taalkunde Supplement 28:5–25.

Botha WJ. 1996a. The cognitive frame of a setof cricket terms. In: Casad EH (ed)Cognitive Linguistics in the Redwoods. TheExpansion of a New Paradigm inLinguistics. Berlin: Mouton de Gruyter. pp.237–248.

Botha WJ. 1996b. The concept Vader(‘Father’) in the noun phrase DET N in theAfrikaans version of the Bible. In: Series A,General and Theoretical Papers, Paper No.376. Duisburg: Linguistic Agency Universityof Duisburg.

Botha WJ. 1996c. Spatial deixis in Afrikaansdictionaries. In: Pütz M & Dirven R (eds)The Construal of Space in Language andThought. Berlin: Mouton de Gruyter. pp.211–237.

Botha WJ. 1997a. Conceptual blending: theAfrikaans verbs doen (‘do’) and maak(‘make’). In: Verspoor M, Lee KD &Sweetser E (eds) Lexical and SyntacticalConstructions and the Construction ofMeaning. Amsterdam: John Benjamins. pp.231–246.

Botha WJ. 1997b. Mental contact: the catego-ry die ‘the’ in Afrikaans. In: Smieja B &

Tasch M (eds) Human Contact throughLanguage and Linguistics. Frankfurt amMain: Peter Lang. pp. 17–33.

Botha WJ. 1998. The love frame in the Bible. Acognitive linguistic analysis. In: Biebuyck B,Dirven R & Ries J (eds) Faith and Fiction.Interdisciplinary Studies on the Interplaybetween Metaphor and Religion. Frankfurtam Main: Peter Lang. pp. 55–82.

Botha WJ. 2001. The deictic foundation of ide-ology, with reference to the African renais-sance. In: Dirven R, Hawkins B &Sandikcioglu E (eds) Language andIdeology: Cognitive Theoretical Approaches.Amsterdam: John Benjamins. pp. 51–76.

Bransford JD & Franks JJ. 1972. Theabstraction of linguistic ideas: a review.Cognition 1: 211–250.

Bybee J. 1985. Morphology: A Study of theRelation Between Meaning and Form.Philadelphia: John Benjamins.

Bybee J. 1994. A view of phonology from acognitive and functional perspective.Cognitive Linguistics 5(4): 285–305.

Bybee J. 1995. Regular morphology and thelexicon. Language and CognitiveProcesses 10(5): 425–455.

Bybee J. 2000. The phonology of the lexicon:evidence from lexical diffusion. In: Barlow M& Kemmer S (eds) Usage-based Models ofLanguage. Stanford: CSLI Publications. pp.65–85.

Carstens A. 1992. Metonimie, polisemie en dieleksikografie. Suid-Afrikaanse Tydskrif virTaalkunde 10(3): 114–122.

Chang N, Feldman J, Porzel R & Sanders K.2002. Scaling Cognitive Linguistics:Formalisms for Language Understanding.Paper presented at the First InternationalWorkshop on Scalable Natural LanguageUnderstanding. Villa Bosch, Heidelberg,Germany. 23–24 May 2002.

Chomsky N. 1970. Remarks on nominaliza-tion. In: Jacobs R & Rosenbaum P (eds)Readings in English TransformationalGrammar. Waltham: Ginn. pp. 184–221.

Coetzee AE. 1996. Die laaste fonologiesereël? Suid–Afrikaanse Tydskrif virTaalkunde Supplement 31: 153-169.

Croft W. 1999. Some contributions of typologyto cognitive linguistics and vice versa. In:Janssen T & Redeker G (eds) Cognitive

Verwysings

Linguistics: Foundations, Scope andMethodology. Berlin: Mouton de Gruyter.pp. 61–93.

Croft W. 2000. Explaining Language Change:An Evolutionary Approach. Harlow:Longman.

Daelemans W. 1998. Toward an exemplar-based computational model for cognitivegrammar. In: Van der Auwera J, Durieux F &Lejeune L (eds) English as a HumanLanguage. München: LINCOM. pp. 73–82.

Daniels MH & White LJ. 1997. Applying sec-ond-generation cognitive science towardassessing therapeutic change. In: SextonTL & Griffin BL (eds) Constructivist Thinkingin Counseling Practice, Research, andTraining. New York: Teachers CollegePress. pp. 174–190.

Delport E. 1998. Die Koerantkop as KognitieweAanrakingsmoment. Ongepubliseerde MA-verhandeling, Randse AfrikaanseUniversiteit., Johannesburg.

De Stadler LG. 1992a. Semantiese rolle en diepolisemiese waardes van werkwoorde.Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Taalkunde10(3): 131–139.

De Stadler LG. 1992b. Semantic roles as pro-totypical categories. Suid-AfrikaanseTydskrif vir Taalkunde 10(4): 191–200.

Diessel H & Tomasello M. 2001. The acquisi-tion of finite complement clauses in English:a corpus-based analysis. CognitiveLinguistics 12(2): 97–141.

Dirven R. 1996. Basisprincipes van de cogni-tieve linguïstiek. Neerlandica extra muros34(2): 28–41.

Dirven R & Verspoor M (eds). 1998. CognitiveExploration of Language and Linguistics.Amsterdam: John Benjamins.

Fauconnier G. 1985. Mental Spaces.Cambridge: The MIT Press.

Fauconnier G. 1997. Mappings in Thought andLanguage. Cambridge: CambridgeUniversity Press.

Fauconnier G. 1999. Methods and generaliza-tions. In: Janssen T & Redeker G (eds)Cognitive Linguistics: Foundations, Scope,and Methodology. Berlin: Mouton deGruyter. pp. 95–127.

Fauconnier G & Turner M. 1994. ConceptualProjection and Middle Spaces. UCSDCognitive Science Technical Report. SanDiego: University of California, San Diego.

Ferguson C. 1990. From esses to aitches:identifying pathways of diachronic change.In Croft W, Denning K & Kemmer S (eds)Studies in Typology and Diachrony forJoseph H. Greenberg. Typological Studies

in Language 20. Amsterdam: Benjamins.pp. 59–78.

Fillmore CJ. 1982. Frame semantics. In: TheLinguistic Society of Korea (ed) Linguisticsin the Morning Calm. Seoul: Hanshin. pp.111–138.

Franks JJ & Bransford JD. 1971. Abstractionof visual patterns. Journal of ExperimentalPsychology 90: 65–74.

Gärdenfors P. 1998. Some tenets of cognitivesemantics. In: Allwood J & Gärdenfors P(eds) Cognitive Semantics: Meaning andCognition. Amsterdam: John Benjamins.pp. 19–36.

Geeraerts D. 1985. Diachronic extensions ofprototype theory. In: Hoppenbrouwers G etal. (eds) Meaning and the Lexicon.Dordrecht: Foris. pp. 354–362.

Geeraerts D. 1988a. Prototypicality as a proto-typical notion. Communication andCognition 21: 343–355.

Geeraerts D. 1988b. Where does prototypical-ity come from? In: Rudzka-Ostyn B (ed)Topics in Cognitive Linguistics. Amsterdam:John Benjamins. pp. 207–229.

Geeraerts D. 1990. Editorial statement.Cognitive Linguistics 1(1): 1–3.

Geeraerts D. 1992. Prototypicality effects indiachronic semantics: a round-up. In:Kellermann G & Morrissey MD (eds)Diachrony within Synchrony: LanguageHistory and Cognition. Frankfurt: PeterLang. pp. 183–203.

Geeraerts D. 1993. Cognitive semantics andthe history of philosophical epistemology.In: Geiger RA & Rudzka-Ostyn B (eds)Conceptualizations and Mental Processingin Language. Berlin: Mouton de Gruyter. pp.53–79.

Geeraerts D. 1995. Cognitive linguistics. In:Verschueren J, Östman J & Blommaert J(eds) Handbook of Pragmatics: Manual.Amsterdam: John Benjamins. pp. 111–116.

Geeraerts D. 1997. Diachronic PrototypeSemantics: A Contribution to HistoricalLexicology. Oxford: Clarendon Press.

Geeraerts D. 1999. Idealist and empiricisttendencies in cognitive semantics. InJanssen T & Redeker G (eds) CognitiveLinguistics: Foundations, Scope andMethodology. Berlin: Mouton de Gruyter.pp. 163–194.

Geeraerts D, Grondelaers S & Bakema P.1994. The Structure of Lexical Variation:Meaning, Naming, and Context. Berlin:Mouton de Gruyter.

Gibbs RW Jr. 1996. What’s cognitive aboutcognitive linguistics? In: Casad EH (ed)



Cognitive Linguistics in the Redwoods.Berlin: Mouton de Gruyter. pp. 27–53.

Gibbs RW Jr & Matlock T. 1999.Psycholinguistics and mental representa-tions. Cognitive Linguistics 10(3): 263–269.

Goddard C. 1998. Semantic Analysis. Oxford:Oxford University Press.

Goldberg AE. 1995. Constructions. Chicago:University of Chicago Press.

Goldberg AE. 1999. Making one’s way throughthe data. In: Shibatani M & Thompson SA(eds) Grammatical Constructions. Oxford:Oxford University Press. pp. 29–53.

Haiman J. 1980. Dictionaries and encyclope-dias. Lingua 50: 329–357.

Harris RA. 1993. The Linguistic Wars. NewYork: Oxford University Press.

Hiraga MK, Sinha C & Wilcox S (eds). 1999.Cultural, Psychological and TypologicalIssues in Cognitive Linguistics: Selectedpapers of the bi-annual ICLA meeting inAlbuquerque, July 1995. Amsterdam: JohnBenjamins.

Holmqvist K. 1999. Conceptual enineering. In:Allwood J & Gärdenfors P (eds) CognitiveSemantics: Meaning and Cognition.Amsterdam: John Benjamins. pp. 153–171.

Holyoak KJ. 1995. Problem solving. In:Osherson DN (ed) An Invitation to CognitiveScience: Volume 3 — Thinking. Cambridge:MIT Press. pp. 267–296.

Hopper PJ. 1998. Emergent grammar. In:Tomasello M (ed) The New Psychology ofLanguage: Cognitive and FunctionalApproaches to Language Structure.Mahwah: Lawrence Erlbaum. pp. 155–175.

Janda LA. 1990. The radial network of a gram-matical category — its genesis and dynam-ic structure. Cognitive Linguistics 1(3):269–288.

Janssen T & Redeker G (eds). 1999.Cognitive Linguistics: Foundations, Scope,and Methodology. Berlin: Mouton deGruyter.

Johnson M. 1987. The Body in the Mind.Chicago: University of Chicago Press.

Johnson M. 1992. Philosophical implicationsof cognitive semantics. CognitiveLinguistics 3(4): 345–366.

Johnson M. 1993. Moral Imagination.Chicago: Chicago University Press.

Kellogg MK. 1996. Neurolinguistic Evidence ofsome Conceptual Properties of Nouns andVerbs. PhD thesis. San Diego: University ofCalifornia, San Diego.

Kemmer S & Barlow M. 2000. Introduction: ausage-based conception of language. In:Barlow M & Kemmer S (eds) Usage-based

Models of Language. Stanford: CSLIPublications. pp. vii–xxviii.

Kemmer S & Israel M. 1994. Variation and theusage-based model. In: Beals K et al. (eds)CLS 30: Papers from the 30th regionalmeeting of the Chicago Linguistic Society— Volume 2: Parasession on variation andlinguistic theory. Chicago: CLS. pp.165–179.

Kintsch W. 1988. The role of knowledge in dis-course comprehension: a construction-inte-gration model. Psychological Review 95:163–182.

Kirsner R. 2001. The nonsynonymy of theAfrikaans proximate demonstratives indiscourse. Paper given at the 7th

International Cognitive LinguisticsConference, University of California, SantaBarbara (USA), 22–27 July 2001.

Knott A, Sanders T & Oberlander J. 2001.Levels of representation in discourserelations. Cognitive Linguistics 12(3):197–209.

Kövecses Z. 1986. Metaphors of Anger, Prideand Love: A Lexical Approach to theStructure of Concepts. Amsterdam: JohnBenjamins.

Kreitzer A. 1997. Multiple levels of schemati-zation: a study in the conceptualization ofspace. Cognitive Linguistics 8(4): 291–325.

Lakoff G & Johnson M. 1980. Metaphors WeLive By. Chicago: University of ChicagoPress.

Lakoff G. 1982. Categories: an essay in cogni-tive linguistics. Linguistics in the MorningCalm. Seoul: Hanshin. pp. 139–193.

Lakoff G. 1987. Women, Fire, and DangerousThings. Chicago: University of ChicagoPress.

Lakoff G. 1988. Cognitive Semantics. In: EcoU, Santambrogio M & Violi P (eds) Meaningand Mental Representation. Bloomington:Indiana University Press. pp. 119–154.

Lakoff G. 1990. The invariance hypothesis: isabstract reason based on image-schemas?Cognitive Linguistics 1(1): 39–74.

Lakoff G & Johnson M. 1999. Philosophy inthe Flesh. New York: Basic Books.

Lakoff G & Turner M. 1989. More than CoolReason. Chicago: University of ChicagoPress.

Lamb SM. 1998. Pathways of the Brain.Amsterdam: John Benjamins.

Langacker RW. 1987. Foundations ofCognitive Grammar Volume I: TheoreticalPrerequisites. Stanford: Stanford UniversityPress.

Langacker RW. 1988a. An overview of


Cognitive Grammar. In: Rudzka-Ostyn B(ed) Topics in Cognitive Linguistics.Amsterdam: John Benjamins. pp. 3–48.

Langacker RW. 1988b. A view of linguisticsemantics. In: Rudzka-Ostyn B (ed) Topicsin Cognitive Linguistics. Amsterdam: JohnBenjamins. pp. 49–90.

Langacker RW. 1990. The rule controversy: acognitive grammar perspective. CRLNewsletter 4(3): 4–15.

Langacker RW. 1991a. Foundations ofCognitive Grammar Volume II: DescriptiveApplication. Stanford: Stanford UniversityPress.

Langacker RW. 1991b. Concept, Image, andSymbol: The Cognitive Basis of Grammar.Berlin: Mouton de Gruyter.

Langacker RW. 1995a. Cognitive Grammar.In: Verschueren J, Östman J & Blommaert J(eds) Handbook of Pragmatics: Manual.Amsterdam: John Benjamins. pp. 105–111.

Langacker RW. 1995b. Introduction to the the-ory of Cognitive Grammar. Unpublishednotes. Linguistic Institute of the LinguisticSociety of America, held at the University ofNew Mexico, Albuquerque. 26 June–4August.

Langacker RW. 1997a. A dynamic account ofgrammatical function. In: Bybee J, HaimanJ & Thompson SA (eds) Essays onLanguage Function and Language TypeDedicated to T Givón. Amsterdam: JohnBenjamins. pp. 249–273.

Langacker RW. 1997b. The contextual basisof cognitive semantics. In: Nuyts J &Pederson E (eds) Language andConceptualization. Cambridge: CambridgeUniversity Press. pp. 229–252.

Langacker RW. 1998. Conceptualization, sym-bolization, and grammar. In: Tomasello M(ed) The New Psychology of Language:Cognitive and Functional Approaches toLanguage Structure. Mahwah: LawrenceErlbaum. pp. 1–39.

Langacker RW. 1999a. Grammar andConceptualization. Berlin: Mouton deGruyter.

Langacker RW. 1999b. Assessing thecognitive linguistic enterprise. In: Janssen T& Redeker G (eds) Cognitive Linguistics:Foundations, Scope and Methodology.Berlin: Mouton de Gruyter. pp. 13–59.

Langacker RW. 2000. A dynamic usage-basedmodel. In: Barlow M & Kemmer S (eds)Usage-based Models of Language.Stanford: CSLI Publications. pp. 1–63.

Lipka L. 1987. Prototype semantics or featuresemantics: an alternative? In: Lörscher W &

Schulze R (eds), Perspectives onLanguage in Performance. Tübingen: Narr.pp. 282–298.

Locke J. 1976 [1690]. An Essay ConcerningHuman Understanding. Abridged and edit-ed with an introduction by John W Yolton.London: Everyman’s Library.

McLeod P, Plunkett K & Rolls ET. 1998.Introduction to Connectionist Modelling ofCognitive Processes. Oxford: OxfordUniversity Press.

MIT Encyclopedia of Cognitive Science.Entry: Cognitive Linguistics. http://cognet.mit.edu/MITECS/Entry/vanhoek

Murphy GL. 1988. Comprehending complexconcepts. Cognitive Science 12: 529–562.

Nathan GS. 1989. Preliminaries to a theory ofphonological substance: the substance ofsonority. In: Corrigan R, Eckman F &Noonan M (eds) Linguistic Categorization.Amsterdam: John Benjamins. pp. 55–67.

Nathan GS. 1994. How the phoneme inventorygets its shape — cognitive grammar’s viewof phonological systems. Rivista diLinguistica 6(2): 275–287.

Norman DA. 1976. Memory and Attention (2nd

edn). New York: Wiley.Palmer G. 1996. Toward a Theory of Cultural

Linguistics. Austin: University of TexasPress.

Pauw MA. 1996. Die Ouderdommetafoor in dieAfrikaanse Poësie: ‘n KognitieweOndersoek. Ongepubliseerde MA-verhan-deling. Randse Afrikaanse Universiteit,Johannesburg.

Peeters B. 2001. Does cognitive linguistics liveup to its name? In: Dirven R, Hawkins B &Sandikcioglu E (eds) Language andIdeology: Volume 1 — Cognitive TheoreticalApproaches. Amsterdam: John Benjamins.pp. 83–106.

Pienaar M. 1996. Subjektifikasie enMetaforiek: Struktureringsmeganismes in(drama)Diskoers, met Verwysing na‘Christine’ deur Bartho Smit.Ongepubliseerde D. Litt. et Phil.-proefskrif,Randse Afrikaanse Universiteit,Johannesburg.

Pinker S. 1997. How the Mind Works. London:Penguin.

Pinker S. 1999. Words and Rules. London:Weidenfeld & Nicolson.

Posner MI & Snyder CRR. 1975. Facilitationand inhibition in the processing of signals.In: Rabbitt PMA & Dornic S (eds) Attentionand Performance 5: 669–682.

Regier T. 1994. A Preliminary Study of theSemantics of Reduplication. Technical


report TR–94–019. Berkeley: InternationalComputer Science Institute.

Regier T. 1996. The Human SemanticPotential: Spatial Language andConstrained Connectionism. Cambridge:MIT Press.

Rosch E & Lloyd BB (eds). 1978. Cognitionand Categorization. Hillsdale: LawrenceErlbaum Associates.

Rosch E & Mervis CB. 1975. Family resem-blances. Cognitive Psychology 7: 573–605.

Rudzka-Ostyn B (ed). 1988. Topics inCognitive Linguistics. Amsterdam: JohnBenjamins.

Schreuder SEM. 1991. Metafore in AfrikaansePolitieke Beriggewing. OngepubliseerdeMA-verhandeling, Universiteit van Suid-Afrika, Pretoria.

Seiler H. 1993. A functional view on prototypes.In: Geiger RA & Rudzka-Ostyn B (eds)Conceptualizations and Mental Processingin Language. Berlin: Mouton de Gruyter. pp.115–139.

Shastri L, Grannes D, Narayanan S &Feldman J. 1999. A connectionist encodingof parameterized schemas and reactiveplans. Technical report. InternationalComputer Science Institute, University ofCalifornia, Berkeley (USA). Available athttp://www.icsi.berkeley.edu/shastri/psfiles/schemas99.ps.gz.

Solso RL. 1998. Cognitive Psychology (5th

edn). Boston: Allyn and Bacon.Solso RL & McCarthy JE. 1981. Prototype for-

mation of faces: a case of pseudomemory.British Journal of Psychology 72: 499–503.

Spruyt MM. 2000. ‘n Kognitiewe benadering tottydsdifferensiasie in diskoers. SouthernAfrican Linguistics and Applied LanguageStudies 18(1–4): 33–43.

Spruyt MM. 2001a. Kognitiewe raamteorie: ‘nontledingsraamwerk vir tydsbelewing indiskoers. Southern African Linguistics andApplied Language Studies 19(1–2): 43–55.

Spruyt MM. 2001b. ‘n Kognitief-linguistieseondersoek na tydsvergestalting in DJOpperman se gedig ‘Dennebol’. SouthernAfrican Linguistics and Applied LanguageStudies 19(1–2): 97–110.

Strydom L. 1994. Taalkragdeterminante in dieDrama ‘Leuens’ deur Corlia Fourie.Ongepubliseerde MA-verhandeling, RandseAfrikaanse Universiteit, Johannesburg.

Swanepoel PH. 1991. Polisemie in diewoordeboek — ‘n kognitiewe perspektief.In: Harteveld P (red) Lexikos. Stellenbosch:Buro van die WAT. pp. 221–280.

Swanepoel PH. 1992a. Linguistic motivation

and its lexicographical application. Suid-Afrikaanse Tydskrif vir Taalkunde 10(2):49–60.

Swanepoel PH. 1992b. Op soek na ‘nadekwate linguistiese teorie vir diebegronding van die leksikografieteorie en–praktyk — die kognitiewe grammatika as‘n moontlike alternatief. In: Harteveld P(red) Lexikos 2. Stellenbosch: Buro van dieWAT. pp. 206–229.

Swanepoel PH. 1994. Oor die unieke en dieuniversele in die Afrikaanse naamgewingaan plante en diere. In: Olivier G & CoetzeeAE (reds) Nuwe Perspektiewe op dieGeskiedenis van Afrikaans. Halfweghuis:Southern Boekuitgewers. pp. 33–48.

Swanepoel PH. 1995. ‘n Eksegese van ‘nleksikografiese metode: raamgebaseerdeleksikografiese definisies. Suid-AfrikaanseTydskrif vir Taalkunde Supplement 26:73–98.

Swanepoel PH. 1996. Kategorisering en lek-sikale variasie in die veld van etnobiolo-giese naamgewing. Suid-AfrikaanseTydskrif vir Taalkunde Supplement 30:3–35.

Swanepoel PH. 1998. Kousatiwiteit: modelle,konstruksies en perspektivering. In: GouwsRH & Feinauer AE (reds) Sintaksis op dieVoorgrond. Pretoria: Van Schaik. pp.135–163.

Swanepoel PH & Schreuder SEM. 1991.Metaforiek, retoriek en politieke berigge-wing. Communicatio 17(1): 7–34.

Sweetser E. 1990. From Etymology toPragmatics: The Mind-as-Body Metaphor inSemantic Structure and Semantic Change.Cambridge: Cambridge University Press.

Talmy L. 1983. How language structuresspace. In: Pick H & Acredolo L (eds) SpatialOrientation: Theory, Research andApplication. New York: Plenum Press. pp.225–320.

Talmy L. 1995. The cognitive culture system.Paper No. 357 in the L.A.U.D. series.Duisburg: L.A.U.D.

Talmy L. 2000. Toward a Cognitive Semantics— 2 volume set. Cambridge: MIT Press.

Taylor JR. 1989. Linguistic categorization.Oxford: Clarendon Press.

Taylor JR. 1990. Schemas, prototypes, andmodels: in search of the unity of the sign. In:Tsohatzidis SL (ed) Meanings andPrototypes. London: Routledge. pp.521–534.

Taylor JR. 1996. Possessives in English: AnExploration in Cognitive Grammar. Oxford:Oxford University Press.


Taylor JR. 1998. Syntactic constructions asprototype categories. In: Tomasello M (ed)The New Psychology of Language:Cognitive and Functional Approaches toLanguage Structure. Mahwah: LawrenceErlbaum. pp. 177–202.

Thorndyke PW. 1977. Cognitive structures incomprehension and memory of narrativediscourse. Cognitive Psychology 9: 77–110.

Tomasello M. 1992. First Verbs: A Case Studyof Early Grammatical Development.Cambridge: Cambridge University Press.

Tsohatzidis SL (ed). 1990. Meanings andPrototypes. London: Routledge.

Tuggy D. 1992. The affix-stem distinction: acognitive grammar analysis of data fromOrizaba Nahuatl. Cognitive Linguistics 3(3):237–300.

Ungerer F & Schmid H-J. 1996. AnIntroduction to Cognitive Linguistics.London: Longman.

Van Huyssteen GB. 1995. ‘n Kognitief-prag-matiese Perspektief op SeksueleUitdrukkings in Afrikaans. OngepubliseerdeMA-verhandeling, Universiteit van Pretoria,Pretoria.

Van Huyssteen GB. 1996. The sexist nature ofsexual expressions in Afrikaans. Literator17(3): 119–135.

Van Huyssteen GB. 2000. DieReduplikasiekonstruksie in Afrikaans:Enkele Aspekte van ‘n KognitieweGebruiksgebaseerde Beskrywingsmodel virAfrikaans. Ongepubliseerde PhD-proefskrif,PUCHO, Potchefstroom, South Africa.

Van Huyssteen GB & Wissing DP. 1996.Foneties-fonologiese aspekte vanprototipiese Afrikaanse vraagsinne: ‘nverkenning. Suid-Afrikaanse Tydskrif virTaalkunde Supplement 34: 103–122.

Van Rooy AJ. 1999. The Relationship betweenPhonetics and Phonology: An Investigationinto the Representation of the PhonologicalFeature (Voice). PhD thesis, PotchefstroomUniversity for CHE, Potchefstroom, SouthAfrica.

Vanparys J. 1993. The Categorization ofIllocutionary Verbs. Ongepubliseerde dok-torale proefskrif. Leuven: KatholiekeUniversiteit van Leuven.

Verhagen A. 1998. Changes in the use ofDutch ‘doen’ and the nature of semanticknowledge. In: Tieken-Boon van Ostade I,Van der Wal M & Van Leuvensteijn A (eds)‘Do’ in English, Dutch and German.Amsterdam: Stichting Neerlandistiek VU.pp. 103–119.

Verhagen A. 1999. De Nederlandse ‘weg’-constructie. Ongepubliseerde IFOTT-lesing.24 September. Leiden: Universiteit vanLeiden.

Verhagen A. 2000. Interpreting usage:construing the history of Dutch causalverbs. In: Barlow M & Kemmer S (eds)Usage-based Models of Language.Stanford: CSLI Publications. pp. 261–286.

Wijdeveld P, Jaanus H & Van Hoorn W. 1990.Cognitieve Psychologie. Amsterdam: Swets& Zeitlinger.

Winters ME. 1992. Diachrony within syn-chrony: the challenge of cognitive grammar.In: Pütz M (ed) Thirty Years of LinguisticEvolution. Amsterdam: John Benjamins. pp.503–512.

Yule G. 1985. The Study of Language.Cambridge: Cambridge University Press.

Zlatev J. 1999. Situated embodied semanticsand connectionist modeling. In: Allwood J &Gärdenfors P (eds) Cognitive Semantics:Meaning and Cognition. Amsterdam: JohnBenjamins. pp. 173–194.

teoretiese vooronderstellings van ‘n kognitiewe gebruiksge

Documents