Tema 3. Natureza e sociedade, armonías, crises e impactos 1. AS RELACIÓNS ENTRE NATUREZA E SOCIEDADE

• Evolución da relación natureza-sociedade durante

a Idade Contemporánea:

• Dependencia da natureza (1789-principios século XX):

• A poboación continúa vivindo da agricultura e a gandaría.

• Tecnoloxía moi limitada; as ferramentas utilizadas

empregaban a forza física das persoas e dos animais para

poder funcionar.

• Producción pouco abundante, posto que os recursos

minerais (ferro, cobre, prata) extraíanse con dificultade e en

pouca cantidade.

• A dependencia coa natureza é total.

1.1. A RELACIÓN ENTRE NATUREZA E SOCIEDADE MUDOU CO TEMPO

• Natureza como fonte inesgotable de riqueza (a partir da

Revolución Industrial)

• Utilización doutras fontes de enerxía (carbón e, máis tarde,

petróleo): permitiron a aparición de máquinas eficaces e

potentes.

• Produción máis rápida e máis doada (traballo humano máis

sinxelo).

• Gran desenvolvemento económico dos países que contaron

con esta tecnoloxía.

• A facilidade para obter recursos e transformalos, fixo que se

considerase a natureza como fonte inesgotable de riqueza,

sen pensar na súa conservación.

• O crecemento insustentable (poucas décadas atrás):

• O ritmo de explotación de recursos que se estaba a ter, fixo que os científicos se decataran de que a Terra e o que

contén no son infinitos.

• Non só se acaban os recursos, tamén as transformacións de

recursos para obter enerxía tamén pode provocar un

impacto grave para a supervivencia no planeta.

• ¿Por que o consumo de recursos naturais é

insustentable?

• Pola sobreexplotación de recursos:

• De recursos renovables (ex: auga): explótanse a un ritmo

superior ao que a natureza é capaz de repoñer.

• De recursos non renovable: polo seu esgotamento (tardan

millóns de anos en volver a desenvolverse; ex: carbón ou

petróleo).

• A contaminación do medio natural:

• A obtención de recursos e o que conleva (transformación

industrial e consumo) precisan gastar enerxía e supoñen

acumular gran cantidade de residuos na auga, na terra ou

no aire. Isto supón a contaminación ambiental ou a súa

alteración a través de elementos estraños a el.

1.2. A CONCIENCIA ECOLÓXICA E O DESENVOLVEMENTO SUSTENTABLE

• ¿Qué é a conciencia ecolóxica? É a que nos leva

a científicos, políticos e cidadáns a tomar

conciencia das consecuencias do consumo

excesivo e a tratar de ter unha actitude positiva de

cara á explotación axeitada dos recursos (cultura

do desenvolvemento sustentable).

• ¿Qué é o desenvolvemento sustentable (desarrollo

sostenible)? É aquel que garante os recursos

necesarios para que as xeracións futuras poidan

vivir en condicións óptimas sen que iso supoña

sacrificar o medio.

2. UN MUNDO DE GRANDES CONTRASTES

Tema 3. Natureza e sociedade, armonías, crises e impactos

OJO!! ESTA LECCIÓN NON ESTÁ NO LIBRO,

SON APUNTES!!

• Para que se mellore a calidade de vida da

poboación e con ela poida darse o

desenvolvemento sustentable, deben

analizarse os seguintes factores: • A situación da economía do territorio (desemprego,

desigualdades da renda, etc.).

• As condicións de vida da poboación.

• A calidade do seu medio.

• Existen moitas formas de medir a riqueza dun

país; A máis habitual é medindo o seu PIB

(Producto Interior Bruto: cantidade de bens e

servizos que produce un territorio nun ano). Tendo

en conta o PIB analizado a nivel mundial, existe a

regra 85-15: • Un 15% dos países do mundo controla máis do 85% do PIB

mundial.

• O 85% dos países restantes ten que repartir menos do 15%

do PIB

CONTRASTES NO POTENCIAL ECONÓMICO

• Pobreza: consiste na falta de recursos para satisfacer as

necesidades básicas de toda persoa: alimentación, saúde,

educación, traballo, seguridade e unha vivenda digna.

• Principais causas da pobreza:

• Baixa productividade da agricultura.

• A desigual repartición da terra.

• A falta de empregos suficientes.

• Salarios de miseria.

• Incapacidade de moitos Estados para ofreceren aos cidadáns servizos

básicos.

• A débeda externa, que obriga aos paises en débeda a destinar unha

parte dos ingresos obtidos a pagar os créditos solicitados.

• A corrupción dalgúns gobernos.

• As cen maiores fortunas do mundo en 2002 tiñan un patrimonio

calculado en 852.000 millóns de dólares, o que equivale ao PIB

conxunto dos 120 países máis pobres do planeta.

DIFERENZAS NO BENESTAR DA POBOACIÓN

3. OS IMPACTOS AMBIENTAIS: A AUGA

Tema 3. Natureza e sociedade, armonías, crises e impactos

3.2. A SOBREEXPLOTACIÓN DOS RECURSOS HÍDRICOS

• Para poder estudala hay que ter en conta:

• O consumo de auga se multiplicou por catro nos últimos 50

anos.

• O 70% se precisa para agricultura.

• O consumo humano é só unha pequena porcentaxe (pero

debe ser potable).

• Realizáronse obras hidráulicas sen ter en conta o seu

impacto ambiental o cal pode repercutir negativamente sobre o medio e a sociedade.

• O impacto sobre a auga superficial: os ríos:

• Cando se pretende abastecer de auga potable a zonas

onde ésta escasea, desvíase o curso natural dos ríos a través de canles; ao facer isto, nalgunhas ocasións, a

escaseza de caudal do río na desembocadura provoca

que non se acheguen os nutrientes necesarios para

abastecer de alimento a flora e a fauna mariñas.

3.3. A CONTAMINACIÓN DA AUGA DOCE

• ¿Qué é a auga contaminada ou non potable? É

aquela que contén unha cantidade de residuos

tóxicos como para poñer en peligro o organismo

humano, provocando enfermidades o mesmo a

morte.

• Orixes:

• Humana: auga procedente de actividades como o aseo

persoal, etc.

• Agrícola/Gandeira: fertilizantes, deposiciones animais, etc.

• Industrial: auga alterada por residuos varios, como os

metálicos pesados.

3.4. A CONTAMINACIÓN DA AUGA DO MAR

• Aínda que a súa auga non serve para o consumo,

as consecuencias ecolóxicas da súa

contaminación adoitan ser graves.

• Tipos de contaminación mariña:

• Por vertedura incontrolada de residuos urbanos.

• Por vertedura de industrias ou de petroleiros.

• Posibles solucións:

• Construción de plantas depuradoras para eliminar os elementos contaminantes que ten a auga.

Mareas negras en España

Anos 70:

O petrolero noruego 'Polycommander' embarranca e incéndiase fronte ás illas Cíes (Pontevedra) vertendo ao mar unhas 13.000 toneladas de fuel das preto de 50.000 que transportaba. O suceso, no que morreron os 23 tripulantes do barco, ocasionou enormes danos na fauna e flora das Rías Baixas e nos areais das illas galegas.

O petrolero bilbaíno 'Urquiola', (1976) cargado con máis de 112.000 toneladas de cru, embarranca e incéndiase fronte ás costas da Coruña, derramando ao mar unhas 20.000 toneladas de fuel, que produciron graves danos ás costas de ríalas do Ferrol, Ares e A Coruña.

O petrolero grego 'Andros Patria' sofre un golpe de mar e incéndiase na zona noroccidental da Coruña, provocando a morte de 34 das súas 37 tripulantes e o derrame de parte das 208.000 toneladas do cru que transportaba. O vertido, estimado en 47.000 toneladas, afectou ás costas galegas e asturianas.

Anos 80:

O buque 'Castelo de Salas' embarranca fronte á praia de San Lorenzo de Xixón (Asturias) con 100.000 toneladas de carbón na súa bodegas, gran parte das cales derramáronse ao partirse o buque en dous aos poucos días do suceso. O accidente ocasionou unha gran marea de carbón siderúrgico no litoral asturiano.

O mineralero cántabro 'Ángela Pando', de 70.000 toneladas, embarranca preto do porto das Palmas (Gran Canaria) vertiendo ao mar unhas 50 toneladas de fuel e aceite.

O cargueiro panameño 'Casón' encalla nas proximidades da praia de Ou Rostro de Fisterra (A Coruña) tras sufrir varias explosións a bordo que provocaron a morte de 23 membros do seu tripulación.

O petrolero español 'Aragón' sofre unha avería nos depósitos e no timón, a 33 millas ao noreste de Madeira, vertiendo ao Atlántico 25.000 toneladas de cru das 230.000 que

transportaba.

Anos 90:

O petroleiro iraní 'Avaj-2' vierte preto de 100 toneladas de cru na bahía de Málaga, ao producirse unha avería na tubería de descarga do buque cando se procedía ao trasvase do petróleo ás instalacións da empresa Repsol-Petróleo na capital malagueña.

O cargueiro chipriota 'Sexa Spirit' e o buque noruego 'Hesperus' colisionan en augas do Estreito de Gibraltar, vertiendo ao mar unhas 10.000 toneladas de fuel. A mancha non afectou finalmente ás costas andaluzas debido ás favorables condicións meteorolóxicas.

O embarrancamiento e posterior incendio do buque grego 'Mar Egeo' (1992) fronte á Torre de Hércules da Coruña cando se dirixía ao pantalán de Repsol provoca o vertido das 79.300 toneladas de cru que transportaba. A 'marea negra' posterior afectou a 200 quilómetros da costa coruñesa.

O barco danés 'Robert Maerks', cargado con 22.000 toneladas de nafta, choca contra o pantalán de Repsol no porto de Tarragona e posteriormente incéndiase provocando unha marea negra na zona que motivou a reclamación de indemnizacións próximas aos 6.000 millóns de pesetas.

O barco americano 'Segundo Tenente J.P. Bobo' encalla, a causa do forte vento, fronte á praia do Almirante do Porto de Santa María (Cádiz) cando se dispoñía a entrar no porto da Base Naval de Rota e vierte unhas 300 toneladas de gasóleo que levaba nos seus tanques.

Dende 2002…:

Tras seis días de agonía, durante os cales estímase perdeu preto de 15.000 toneladas de cru, o 'Prestige‘ (2002), un petrolero monocasco grego con bandeira de Bahamas cargado con 77.000 toneladas de fuel, afúndese fronte ás costas de Fisterra (A Coruña), vertiendo ao mar preto de 49.000 toneladas de cru. Os vertidos anegaron a maior parte do litoral galego e estendéronse por toda a cornisa cantábrica, chegando ata a Francia e Portugal, no que foi cualificada como a maior catástrofe ecolóxica sufrida en España.

O carguero 'Diana I', cargado con 45 toneladas de gasóleo e 3.000 litros de aceite, afúndese fronte ao porto de Bilbao, cando intentaba capear o forte temporal existente na zona, vertiendo prácticamente a totalidade da súa carga.

O buque frigorífico 'Sierra Nava', de bandeira panameña, encalla na Bahía de Algeciras, nunha zona situada dentro do Parque Natural do Estreito, causando un vertido de carburante que afectou a 1.100 metros de costa na praia do Chinarral. O Ministerio de Fomento informou que o vertido foi de 'non máis de setenta toneladas', das 350 que transportaba.

O buque 'Don Pedro' encalla a unha milla do porto de Ibiza e prodúcese un vertido dunhas 50 toneladas de fuel que afectan ao Parque Natural de Ses Salines.

Tras chocar co petrolero 'Torm Gertrud' preto de Gibraltar, o buque 'New Flame' cargado con 42.000 toneladas de chatarra encalla na bahía de Algeciras. Antes de afundirse e durante varios meses prodúcense sucesivos episodios de contaminación por perdas de fuel das súas bodegas.

4. OS IMPACTOS AMBIENTAIS: O AIRE E A VEXETACIÓN

Tema 3. Natureza e sociedade, armonías, crises e impactos

4.1. A CONTAMINACIÓN ATMOSFÉRICA

• O modelo económico e enerxético de hoxe en día, baseado nun elevado consumo de combustibles fósiles e unha fabricación masiva de produtos, xera residuos que, ao ser vertidos, orixinan contaminación atmosférica.

• Efectos da contaminación na atmosfera: • Chuvia ácida: prexudica á vexetación. • Redución da capa de ozono: importante para protexer aos seres vivos

dos raios ultravioletas. • Efecto invernadoiro: orixina o cambio climático. • Cambio climático:

• Aumento da temperatura media terrestre.

• Alteración de ventos e precipitacións.

• Fusión do xeo polar e glaciar (consecuentemente, aumenta o nivel do mar).

• ¿Cómo podemos frear tales efectos? Reducindo a emisión de gases contaminantes (industria, transportes, sistemas de calefacción, etc.)

A contaminación

atmosférica

Chuvia ácida

4.2. A DEFORESTACIÓN

• Definición: Tala ou explotación masiva dos recursos forestais.

• Causas: • Intereses económicos: búscanse beneficios inmediatos sen ter en conta

as consecuencias ambientais. • Aumento da poboación e extrema pobreza dalgunhas rexións: provocan

a desaparición dos seus bosques para atender ás necesidades dos habitantes.

• Consumo excesivo de madeira por parte dos países ricos. • Actividades humanas propias da sociedade industrial

• Consecuencias: • Corrementos de terra e inundacións (a falta de vexetación impide fixar o

solo). • Perda de biodiversidade. • Incremento do efecto invernadoiro.

• Posibles solucións: • Reforestación. • Limitación das terras de cultivo. • Mantemento dos bosques. • Políticas que favorezan unha explotación equilibrada dos bosques.