Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Saldator Niveli I dhe II

Kosovë, 2008

UDHEZIMI ADMINISTRATIV

ZBATIMI I PLANIT DHE PROGRAMIT PËR ARSIMIN PROFESIONAL FUSHA: MAKINERI, PËR NIVELIN E PARË (KL. X,XI)

NUMËR : 24/2008 DATË: 19.08.2008 Në bazë të Kapitullit VI, neneve 93 (4) dhe 97 (2) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenit 6.1 paragrafi (d) të Ligjit mbi Arsimin Fillor dhe të Mesëm në Kosovë nenit 6, 8, 11 të Ligjit mbi Arsimin dhe Aftësimin Profesional, si dhe nenit 25 paragrafit 7 të Rregullores së Punës të Qeverisë së Kosovës nr. 1/2007, Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë nxjerr këtë Udhëzim administrativ (më tutje UA):

Neni 1 Qëllimi Qëllimi i këtij udhëzimi është zbatimi i planit dhe programit mësimor për shkollat profesionale, nivelin e parë (kl.X, XI).

Neni 2 Planprogrami Plani dhe programi i ri për nivelin e parë (kl.X,XI) fusha: Makineri, profilet: mekanik i makinave, operator i prodhimit, saldator dhe vegëltar, i është bashkangjitur këtij Udhëzimi administrativ. Neni 3 Zbatueshmëria

Me zbatimin e planit dhe programit të nivelit të parë (kl.X, XI), zëvendësohen planet dhe programet e deritashme të kl.X, XI. Neni 4 Hyrja në fuqi Ky Udhëzim administrativ hyn në fuqi me fillimin e vitit shkollor 2008/2009

2

PËRMBAJTJA I. II. Korniz or profesional për profilin “Saldator”, Niveli I dhe II. III. Pro a esionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave

pro ia) Programet e lëndëve profesionale, kl. 10.

b) s rofesionale, kl. 10.

-1

d) P s kave profesionale, kl. 11.

-1 luhur.

IV. Pro dhe përshkruesit e moduleve të praktikave

b) P kave profesionale, kl. 12.

mi me metodën TIG -2 mi me metodën me tel të mbushur -2

Parathënie a e programit mësim

gr et e lëndëve profmfes onale për Nivelin I

1. Materialet teknike 2. Vizatim teknik 3. Mekanikë teknike 4. Detalet e makinave 5. Teknikat e saldimit

ve të praktikave pPër hkruesit e module1. Matja, kontrolli dhe shënimi 2. Punime axhusterie 3. Shpimi me makina shpuese 4. Saldimi me hark elektrik me dorë5. Saldimi me gaz -1

c) Programet e lëndëve profesionale, kl. 11. 1. Teknikat e saldimit

2. Makinat dhe pajisjet për saldim 3. Elektroteknikë dhe elektronikë 4. Matje dhe kontrolle

tiër hkruesit e moduleve të prak1. Saldimi me gaz -2 2. Saldimi me hark elektrik me dorë -2

talizimi 3. Prerja, ngjitja, regjenerimi dhe me4. Saldimi me metoden MAG -1 5. Saldimi me metodën MIG -1 6. Saldimi me metodën TIG -1 7. Saldimi me metodën me tel të mbushur 8. Saldimi me metodën nën pgramet e lëndëve profesionale

profesionale për nivelin II. a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12.

1. Teknikat e saldimit 2. Konstruksionet e salduara 3. Hidraulikë dhe pneumatikë

tiërshkruesit e moduleve të prak1. Saldimi me gaz -3 2. Saldimi me hark elektrik me dorë -3

3. Saldimi dhe prerja me plazmë4. Saldimi me metodën MAG -2 5. Saldimi me metodën MIG -2 6. Saldi7. Saldi8. Saldimi me elektrorezistencë 9. Saldimi i konstruksioneve të thjeshta metalike.

3

I. PAR

llimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planpro

ji.

sional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësv

me kërkesat e tregut të punës në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

mit të Mesëm Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata që me përkushtim të madh punuan në këtë dokument dhe donatorët që kanë ndihmuar dhe përkrahur procesin e zhvillimit të planprogramit deri në këtë fazë.

ATHENIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvi

gramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknolog

Që nga fillimi i veprimtarisë në Kosovë, Ministria e Arsimit e Shkencës dhe e Teknologjisë (MASHT) reformën e vet e ka mbështetur në dy shtylla: (a) përfshirja e ekspertëve, specialistëve dhe konsulentëve vendorë për zhvillimin e strukturave të reja, dhe (b) angazhimin e agjencive ndërkombëtare e vendore, të cilat ndihmojnë Ministrinë në sajimin dhe zbatimin e programeve të reja në sistemin e ri të arsimit në Kosovë.

Në planprogramet për arsimin profee shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut,

dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat teknike e profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie kosovare të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsi

4

Korniza e programit mësimor profesional

ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Saldator Niveli I dhe II

5

Korniza e programit mësimor profesional

Lëmi: Makineri Profili: Saldator Niveli: I dhe II

Njoftime të përgjithshme për shkollimin

truktura e shkollimit

I. 1. S

të m–

kalimin në nivelin e

me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim pvtë nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson hyrjen në nivelin e tretë të arsimimit p

Ky ddhe I ë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri

(i) grimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të

mëtejshëm. , që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve

shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me

personalitetit të

dhe ar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të

vetë itja e ndjenjës së

r

Arsimimi në profilin mësimor “Saldator” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit esëm të lartë në Kosovë.

Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas përfundimit të arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin e saldatorit. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar (ndihmës) dhe mundëson dytë të arsimimit profesional.

– Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit

rofesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për saldimet, si dhe azhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale

rofesional (maturë) që lejon kalimin edhe në studimet universitare. okument përmban dokumentet kurrikulare të profilit mësimor “Saldator” për nivelet I I, të strukturuara në lënd

grupe kryesore: grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve për të lehtësuar inte

(ii) grupi i lëndëve teorike-profesionale

profesionin e saldatorit. (iii) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me

kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e saldatorit.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit Qëllimi kryesor i shkollimit (dynivelësh) për Saldator është zhvillimi i nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si

për t’u angazhurëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së

besimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxsipërmarrjes dhe e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës. Pë të mundësuar zhvillimin individual të nxënësve nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë atyre: − Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë

fizike e mendore;

6

− Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri; Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën − e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen

−

hme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit

− dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt

tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në uropian;

Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës,

të ilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç

mendore) të mjaftueshme për të kryer këto nivele hkollimi.

istria e Arsimit, Shkencës dhe

ërfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Saldator” në nivelin I, u lejon imit në nivelin II të këtij profili.

ërfundimi me sukses i shkollimit për profilin mësimor “Saldator”, niveli II, u lejon

dim e që janë aktuale

ës. Nisur nga kjo, ldat t në ndërmarrje (firma, kompani) që kryejnë

unim nësohet si saldator ambulant, në këtë sektor, duke unuar sipas kërkesave të klientëve. Me kualifikim e dhe pas një përvoje pune të

intelektuale dhe vlerat morale; Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale;

− Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftuesdhe aftësimit profesional të mëtejshëm; Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat në drejtimet e karrierës profesionale të ardhëshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të

− Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

−kontekstet e integrimit rajonal dhe e

−në sektorin e saldimit;

− Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për “Saldator”, niveli I dhe II, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejatcdhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike esNë raste të veçanta, kur kërkesat e nxënësve për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa mundësitë reale të shkollave profesionale të veçanta, MinTeknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime me kritere të posaçme pranimi në këto shkolla. 4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm Pnxënësve vazhdimin e shkollPnxënësve vazhdimin e shkollimit në shkallën III (të punonjësit me shkathtësi të larta) në të njëjtin profil mësimor, për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar. 5. Mundësitë e punësimit Shkollimi për “Saldator”, nivelet I dhe II, i referohet punimeve që kryhen me anë tësal eve të llojeve të ndryshme, sektorë të ndryshëm të ekonomisë, punimdhe shihen me përparësi për të ardhmen në tregun e punës së Kosovsa ori i niveleve I dhe II mund të punësohe

e të saldimit ose mund të vetëpupp e të mëtejshmkonsiderueshme, ai mund të krijojë një bisnes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë.

7

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

a) Kompetencat e përgjithshme Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Saldator”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një

si kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për tërë përvetësimin me k

profndr ë përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë

−

− ime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

kontekstin profesional, personal dhe shoqëror. nale

− ialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të

− met e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e

− e iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.

Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar

ale për të bërë

imit dyvjeçar në Profilin mësimor “Saldator”, niveli

i më poshtë: het me saldimin.

rtësimatës dhe

im.

- e të shpimit, të nevojshme për procesin e saldimit.

efe tivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave esionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në

yshim. Këto kompetenca tkryerjes së shkollimit për “Saldator”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë:

Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet endjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. Të përdorë burmbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

− Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në

− Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, persodhe shoqërore. Të nxitë potenczgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente. Të respektojë rregullat dhe pariintegrimeve lokale, rajonale dhe globale. Të manifestojë guxim dh

− Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në vendimmarrje.

− Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për një të nxënë që zgjat gjithë jetën.

−objektivave të pranuara.

−dhe çuar më tej arritjet.

− Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundëshme të karrierës profesionzgjedhje të përshtatëshme të veprimtarive profesionale të ardhëshme.

b) Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollI, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale s- Lexon dhe interpreton skema dhe dokumentacionin teknik që lid- Përgatit skica të thjeshta për saldim. - Kryen matje të përmasave gjatësore (me nonius, thellësi matës, la

mikrometër). - Përgatit vendin e punës për saldim. - Perzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet duhura per sald- Perdor dhe miremban veglat dhe pajisjet e punes gjate saldimit. - Përzgjedhë procesin, metodën dhe llojin e saldimit. - Kryen punime axhusterike të nevojshme për procesin e saldimit.

Kryen punim

8

- Kryen saldime dhe prerje me gaz dhe hark elektrik, të nivelit mesatar.

Kryen saldime te strukturave metalike te thjeshta me hark elektrik

ekton standardet e profesionit. mjedisit.

r në Profilin mësimor a kompetencave të

ë oshtë:

- Kryen punime të saldimit dhe prerjes me plazëm. - Kryen punime të saldimit me elektrorezistencë. - Kryen punime të saldimit të konstruksioneve të thjeshta metalike. - Përdor në mënyrë të pavarur literaturën me qëllim ngritjen profesionale. - Respekton legjislacionin për profesioninin e saldatorit

- Kryen punime të ngjitjes, regjenerimit dhe metalizimit. - - Kryen saldime te strukturave metalike te thjeshta me gaz - Kryen saldime të nivelit mesatar, me metodat MIG/MAG/TIG dhe me tel të mbushur dhe

nën pluhur. - Resp- Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeça“S ldator”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e fituara në nivelin I, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetencat të tjera profesionale si mp

9

III. Plani mësimor për profilin mësimor “Saldator”, Niveli I e II

Orët javore/vjetore dhe kreditet Niveli I Niveli II

Nr

Lëndët dhe modulet mësimore

Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 A. Lëndët e përgjithshme (Gjithësej) 16 (560) 14 (490) 15 (525) 1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (105) 2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (70)) 3 Matematikë 3 (105) 3 (105) 3 (105) 4 Teknologji e informacionit dhe komunikimit 2 (70) 2 (70) 2 (70) 5 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 (35) 1 (35) 1 (35) 6 Edukatë qytetare 1 (35) - - 7 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (70) 8 Fizikë 1 (35) 1 (35) - 9 Kimi 1 (35) - -

10 Menaxhim i projekteve - - 1 (35) 11 Gjuhë gjermane - - 1 (35) B. Lëndët profesionale (Gjithësej) 10 (350) 8 (280) 5 (175) 1 Materialet teknike 2 (70) - - 2 Vizatim teknik 2 (70) - - 3 Mekanikë teknike 2 (70) - - 4 Detalet e makinave 2 (70) - - 5 Teknikat e saldimit 2 (70) 2 (70) 1 (35) 6 Makinat dhe pajisjet për saldim - 2 (70) - 7 Elektroteknikë dhe elektronikë - 2 (70) - 8 Matje dhe kontrolle - 2 (70) - 9 Konstruksionet e salduara - - 2 (70)

10 Hidraulikë dhe pneumatikë - - 2 (70) C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithësej) 6 (210) 9 (315) 12 (420) 1 Matja, kontrolli dhe shënimi 18 (3K) - - 2 Punime axhusterie 72 (12K) - - 3 Shpimi me makina shpuese 24 (4K) - - 4 Saldimi me hark elektrik me dorë - 1 72 (12K) - - 5 Saldimi me gaz - 1 24 (4K) - - 6 Saldimi me gaz - 2 - 42 (7K) - 7 Saldimi me hark elektrik me dorë - 2 - 36 (6K) - 8 Prerja, ngjitja, regjenerimi dhe metalizimi - 63(10.5K) - 9 Saldimi me metodën MAG - 1 - 48 (8K) -

10 Saldimi me metodën MIG - 1 - 42 (7K) - 11 Saldimi me metodën TIG - 1 - 30 (5K) - 12 Saldimi me metodën me tel të mbushur - 1 - 30 (5K) - 13 Saldimi me metodën nën pluhur - 24 (4K) - 14 Saldimi me gaz - 3 - - 60 (10K) 15 Saldimi me hark elektrik me dorë - 3 - - 60 (10K) 16 Saldimi dhe prerja me plazmë - - 24 (4K) 17 Saldimi me metodën MAG - 2 - - 60 (10K)

10

18 Saldimi me metodën MIG - 2 - - 60 (10K) 19 Saldimi me metodën TIG - 2 - - 30 (5K) 20 Saldimi me metodën me tel të mbushur - 2 - - 30 (5K) 21 Saldimi me elektrorezistencë - - 30 (5K) 22 Saldimi i konstruksioneve të thjeshta metalike - - 66 (11K)

Gjithësej A+B+C 32 (1120) 31 (1085) 32 (1120

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional:

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT. Javët mësimore sipas klasave: – Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I); – Klasa 12 – 35 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore. Një orë mësimore ka 45 minuta. Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 6 orë mësimore (1 ditë praktikë mësimore). Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë: Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë Klasa 11: Praktikë – 1,5 ditë në javë dhe Teori – 3,5 ditë në javë Klasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre. Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve. Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Saldator”, do të organizohet në formë provimesh: Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla profesionale. Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet nga shkolla profesionale, dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale. Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes. Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

11

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme. E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës. Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhnësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike. Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit nxënësit në profesionin e saldatorit. Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi. Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënët nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm. Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës. Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të

12

mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

13

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale

ARSIMI PROFESIONAL

Saldator Niveli I dhe II

14

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës

“Materialet teknike”

Lëmia: Makineri Profili: Saldator, Vegëltar, Mekanik i makinave, Operator i prodhimit Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të: - shpjegojë strukturën e materialëve teknike - shpjegojë vetitë e materialeve teknike. - shpjegojë provat me dhe pa shkatërrim të materialeve. - shpjegojë mënyrën e përfitimit të hekurit teknik - shpjegojë mënyrën e përfitimit të çelikut, çelikut të leguruar dhe të derdhur. - bëjë klasifikimin e metaleve me ngjyra; - tregojë vetitë dhe përdorimin e metaleve me ngjyra; - shpjegojë llojet, vetitë dhe përdorimin e metaleve të forta. - shpjegojë llojet, vetitë dhe përdorimin e jometaleve. - shpjegojë llojet, vetitë dhe përdorimin e materialeve për djegie. - shpjegojë llojet, vetitë dhe përdorimin e materialeve për lyerje - shpjegojë vetitë e ajrit, ujit dhe gazit. II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Hyrje në lëndën e materialeve teknike 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - tregojë se ç’përmban lënda “materialet teknike”; - përshkruajë punimet që kryen saldatori - tregojë veçoritë e profesionit të saldatorit

b) Temat e kapitullit - Hyrje në lenden materiale teknike. - Përmbajtja e lëndës “materiale teknike”. - Veçoritë e profesionit të saldatorit

15

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - demostrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve; - kryejë ushtrime në klasë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti dhe markera shumëngjyrësh; - vegla dhe materiale të nevojshme. Kapitulli 2: Struktura dhe vetite e materialeve teknike 12 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë ndertimin kristalor të metaleve; - shpjegojë rrjetat kristalore kubike; - shpjegojë strukturën e materialëve teknike; - shpjegojë vetitë e materialeve teknike; - shpjegojë provat me dhe pa shkatërrim të materialeve

b) Temat e kapitullit - Njohuri elementare për materialet teknike. - Rëndësia, ndarja dhe llojet e materialeve teknike. - Struktura e materialeve. - Materialet amorfe dhe kristalore. - Ndërtimi kristalor i materialit. - Gabimet te materialet kristalore. - Kristalet e legurave. - Kristalizimi i metaleve dhe i legurave. - Diagrami i gjendjes së legurave. - Vetitë e materialeve. - Vetitë e materialit në raport me llojin dhe lidhjen kimike. - Vetitë kimike, fizike, mekanike dhe teknologjike. - Kontrollimi i vetive mekanike dhe teknologjike. - Provat e materialeve - Provat me dhe pa shkatërrim.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustative nga profesioni i saldatorit - shpjegojë çështjet mësimore duke i ilustruar me pankarta dhe skema të ndërtimeve

kristalore të metaleve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - veglat dhe materialet e nevojshme. - klasë mësimore e pajisur me pankarta e skema për ndërtimin kristalor të metaleve

16

Kapitulli 3: Metalet 10 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë mënyrën e përfitimit të hekurit teknik.; - tregojë llojet e hekurit teknik; - tregojë llojet e hekurit të papërpunuar; - tregojë llojet e hekurit të derdhur; - tregojë llojet e gizës - shpjegojë provat me dhe pa shkatërrim të materialeve - shpjegojë mënyrën e përfitimit të çelikut, çelikut të leguruar dhe të derdhur - shpegojë vetit e çelikut dhe përdorimin.; - tregojë ndarjen e profilit; - tregojë shënimin e çelikut.sipas standardit ISO-

b) Temat e kapitullit - Hekuri - Nocioni mbi hekurin teknik. - Lakorja e ftohjes. - Diagrami i gjendjes së legurës Fe-Fe3C. - Përfitimi i hekurit të papërpunuar. - Hekuri i derdhur. - Çeliku - Çeliku, ndikimi i elementeve të përhershme dhe atyre për legurim në vetitë e çelikut. - Prodhimi i çelikut. - Ndarja e çelikut. - Shënimi i çelikut sipas standardit ISO. - Klasifikimi sipas qëllimit dhe standardit. - Çeliqet karbonikë dhe të leguruar për konstruksione. - Çeliqet karbonike dhe të leguruar për vegla. - Çeliqet e derdhura.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë çështjet mësimore duke i ilustruar me kampione të metaleve të llojeve të

ndryshme; - angazhojë nxënësit në analizimin e metaleve të llojeve të ndryshme.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - veglat dhe materialet e nevojshme. - klasë mësimore e pajisur me metale të llojeve të ndryshme Kapitulli 4: Metalet me ngjyrë dhe legurat 12 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - bëjë klasifikimin e metaleve me ngjyra;

17

- tregojë vetitë dhe përdorimin e metaleve me ngjyra; - tregojë veçoritë e bakrit; - tregojë veçoritë e zinkut; - tregojë veçoritë e aluminit; - tregojë veçoritë e legurave. b) Temat e kapitullit - Metalet me ngjyrë dhe legurat - Vetitë dhe përdorimi i bakrit, zinkut, titanit dhe aluminit. - Legurat e metaleve me ngjyrë - Legurat e bakrit: tunxhi, bronzi, metali i kuq, argjendi i ri dhe tunxhet e veçanta. - Legurat e magnezit - Legurat e aluminit për derdhje dhe ngjeshje - Legurat për kushineta rrëshqitëse - Legurat e forta c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë çështjet mësimore duke i ilustruar me kampione të metaleve me ngjyra të

llojeve të ndryshme; - angazhojë nxënësit në analizimin e metaleve me ngjyra të llojeve të ndryshme.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - veglat dhe materialet e nevojshme. - klasë mësimore e pajisur - metale me ngjyra të llojeve të ndryshme Kapitulli 5: Jometalet 10 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - dallojë materialet plastike dhe tregojë vetitë e tyre; - tregojë përdorimin e materialeve plastike; - dallojë materialet e sinteruara dhe tregojë vetitë e tyre; - tregojë përdorimin e materialeve të sinteruara. - b) Temat e kapitullit - Masat plastike - Përfitimi, vetitë dhe ndarja - Përpunimi i masave plastike - Masat plastike për punimin e elementeve konstruktuese - Materialet kompozite - Materialet kompozite në bazë të poliesterit me fije qelqore, kevlarit etj - Përdorimi i materialeve kompozite - Qelqi - Stuktura, vetitë fizike e mekanike - Llojet sipas përbërjes kimike.

18

- Goma - Përbërja, vetitë dhe përdorimi c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë çështjet mësimore duke i ilustruar me kampione të materialeve plastike dhe të

sinteruara, të llojeve të ndryshme; - angazhojë nxënësit në analizimin e materialeve plastike dhe të sinteruara, të llojeve të

ndryshme. d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - veglat dhe materialet e nevojshme. - klasë mësimore e pajisur - materiale plastike dhe të sinteruara, të llojeve të ndryshme Kapitulli 6: Materialet për djegie 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - dallojë materialet per djegie dhe tregojë vetitë e tyre; - tregojë përdorimin e materialeve per djegie - dallojë karburantet ne gjendje te lenget - tregojë përdorimin e karburantit ne gjendje te gazet - shpjegoj konceptet numer oktanik dhe cetanik i karbuarntit

b) Temat e kapitullit - Materialet për djegie - Karburanti: nocioni,ndarja, perberja dhe veqorite - Karburantet ne gjendje te lenget te fituar nga nafta dhe lendet tjera - Numri oktanik dhe cetanik i karburantit - Benzina per motor - Karburanti per dizel - Karburantet ne gjendje te gazet c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë çështjet mësimore duke i ilustruar me kampione të materialeve per djegie - angazhojë nxënësit në analizimin e materialeve per djegie, të llojeve të ndryshme. ,si dhe

percaktimin e numrit oktanik dhe cetanik te karbuarntit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - klasë mësimore e pajisur - materiale per djegie, të llojeve të ndryshme

19

Kapitulli 7: Materialet për lyerje 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - dallojë materialet per lyerje - tregojë përdorimin e materialeve per lyerje - dallojë lyeresit e lenget,gjysem te ngurte dhe te ngurte b) Temat e kapitullit - Materialet për lyerje - Ndarja e materialeve për lyerje - Vetitë e materialeve për lyerje. - Lyerësit e lëngët. - Lyerësit gjysmë të ngurtë - Lyerësit e ngurtë. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë çështjet mësimore duke i ilustruar me kampione të materialeve per lyerje - angazhojë nxënësit në analizimin e materialeve per lyerje, të llojeve të ndryshme. ,si dhe

percaktimin e gjendjes agregate te tyre d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - klasë mësimore e pajisur - materiale per lyerje, të llojeve të ndryshme Kapitulli 8: Fluidet punuese: ajri, uji, gazi 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - dallojë fluidet punuese: ajri, uji, gazi. - tregojë përdorimin e fluidetve punuese: ajri, uji, gazi. - tregojë perfitimin e ajrit te komprimuar b) Temat e kapitullit - Fluidet punuese: - Ajri. - Uji, - Gazi. - Përgaditja, prodhimi dhe transporti i fluideve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë çështjet mësimore duke i ilustruar me kampione fluidesh punues - angazhojë nxënësit në analizimin e fluideve punuese dhe percaktimin e tyre

20

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - veglat dhe materialet e nevojshme. - klasë mësimore e pajisur - materiale fluidesh punuese, të llojeve të ndryshme

21

Programi i lëndës

“Vizatimi teknik” Lëmia: Makineri Profili: Saldator, Vegëltar, Mekanik i makinave, Operator i prodhimit Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të nxënësi duhet të: - tregojë qëllimin dhe rëndësinë e vizatimit teknik për profesionin - dallojë standardet, simbolet shenjat në vizatimin teknik - zbatoje standardet baze ne vizatim teknik - shpjegojë parimet e skicimit te lakoreve gjeometrike dhe rakorderive - kryejë kuotime në vizatimet e detaleve dhe tërësive të thjeshta - interpretoje permasat kuotuese te vizatimet e punetoris - paraqesë trupat gjeometrikë në projeksion ortogonal - kryej skicime te projeksioneve ortogonale te detaleve te thjeshta - kryejë paraqitje të trupit në aksonometri - interpretoje parimet e vizatimit ne hapsire te detaleve te thjeshta - interpretoje dhe skicoje pamjet e detaleve ne prerje - lexojë dhe interpretojë tolerancat e paraqitura në vizatime teknike; - lexojë dhe interpretojë shenjat e cilësisë së perpunimit te sipërfaqes së detaleve; - skicoje vizatime të thjeshtuara dhe skematike. te transmetuesve dhe impianteve

hidrauliko-pneumatik - skicoje vizatime te pjeseve te thjeshta makinerike - skicoje detale te vequra nga teresia makinerike II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Hyrje në vizatimin teknik 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e vizatimit teknik për profesionin pwrkatws - shpjegojë se çfarë e ndihmon profesionistin pwrkatws vizatimi teknik - rendisë llojet e vizatimeve teknike - rendit materialet dhe pajisjet për vizatim teknik

b) Temat e kapitullit - Qëllimi dhe objektivat e vizatimit teknik - Rëndësia e vizatimit teknik për profesionin pwrkatws - Llojet e vizatimeve teknike - Materialet dhe pajisjet për vizatim teknik

22

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - demostrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e veglave dhe materialeve; - kryejë ushtrime në klasë. - ilustrojë vizatimet teknike dhe materialet e vizatimit teknik me objekte konkrete d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti dhe markera shumëngjyrësh; - vegla dhe materiale të nevojshme. - klasë për vizatim teknik; - formate dhe materiale të vizatimit teknik Kapitulli 2: Standardet në vizatim teknik 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësinë e zbatimit te standardeve në vizatim teknik. - tregojë llojet e formateve, vijave dhe perpjesave standarde dhe zbatimin e tyre ne vizatim

teknik - shpjegojë veçoritë e shkrimit teknik; - japë shembuj për përpjesën ne vizatim teknik - interpretojë shkurtesen per standardin ISO,DIN,EN në vizatim teknik; - zbatoje standardet per shkrim teknik - b) Temat e kapitullit - Standardet në vizatim teknik per vija,formate,perpjese,tabela dhe shkrim teknik - Llojet e vizatimit teknik. - Formatet dhe palosja e tyre - Përpjesa. - Llojet e vijave dhe zbatimi i tyre - Tabelat(legjenda) dhe numri i vizatimeve. - Shkrimi teknik c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - shpjegojë temën; - demostrojë përzgjedhjen dhe përdorimin e standardeve ISO,DIN - ilustrojë çështjet që trajton me dokumentacion teknik-teknologjik konkret; - japë ushtrime konkrete për nxënësit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti dhe markera shumëngjyrësh; - vegla dhe materiale të nevojshme. - klasë për vizatim teknik; - formate dhe materiale të vizatimit teknik - vizatime të ndryshme teknike(dokumentacion tekniko-teknologjik).

23

Kapitulli 3: Vizatimi i lakoreve 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë konceptin e kurbave gjeometrike dhe veçoritë e tyre; - kryejë vizatime(skicime)te kurbave gjeometrike te thjeshta - kryejë vizatime(skicime)te zbatimit te rakordimeve

b) Temat e kapitullit - Vizatimi i lakoreve - Kurbat gjeometrike (vijat e lakuara). - Rakordimet.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - trajtojë shembuj konkretë të zbatimit te lakoreve; - angazhojë nxënësit në ushtrime vizatimi te lakoreve. - d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - klasë për vizatim teknik; - trupa të ndryshëm gjeometrikë.(detale makinerike me kontura te lakuara) Kapitulli 4: Kuotimi 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - pershkruaj elementet e kuotimit - shpjegojë konvencionet dhe mbishkrimet; - tregojë veçoritë e kuotimit me koordinata dhe tabelar; - bëjë shënimin e konicitetit dhe pjerrësisë në vizatim; - kryejë kuotime në vizatimet e detaleve dhe tërësive të thjeshta - interpretoje permasat kuotuese te vizatimet e punetorise - tregojë si bëhet bartja e përmasave; - tregojë si vendosen përmasat e smusove dhe në elementet që përsëriten; - shpjegojë kur bëhen ndryshimet dhe përmirësimet; - bëjë kuotimin e nivelit. b) Temat e kapitullit - Elementet e kuotimit. - Konvencionet dhe mbishkrimet. - Bartja e përmasave në vartësi prej kërkesave konstruktive. - Kuotimi me koordinata. tabelar. - Përmasat e smusove. - Përmasat në elementet që përsëriten. - Ndryshimet dhe përmirësimet. - Shënimi i konicitetit dhe i pjerrësisë në vizatim. - Kuotimi i nivelit

24

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - ilustrojë çështjet që trajton me vizatime dhe shëmbuj konkretë të kuotimeve; - japë ushtrime konkrete për nxënësit; - japë detyra shtëpije dhe ushtrime nga kuotimi

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - veglat dhe materialet e nevojshme. - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me kuotime. Kapitulli 5: Projektimi ortogonal 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë konceptin dhe veçoritë e projektimeve ortogonale; - pershkruaj konceptin e projektimit ortogonal te metodave evropiane dhe amerikane - paraqesë trupat gjeometrikë në projeksion ortogonal - kryej skicime te projeksioneve ortogonale te detaleve te thjeshta

b) Temat e kapitullit - Projektimi ortogonal - Rrafshet projektuese. - Metoda evropiane e projektimit - Metoda amerikane e projektimit - Skicimi i projeksioneve ortogonale

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - trajtojë shembuj konkretë të projektimeve ortogonale - angazhojë nxënësit në ushtrime projektimi ortogonal - zhvillojë ushtrime në klasë nga skicimi i projeksioneve ortogonale d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - klasë për vizatim teknik; - trupa të ndryshëm gjeometrikë me projeksionet e tyre ortogonale

25

Kapitulli 6: Paraqitja aksonometrike e pjesëve makinerike 12 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegoje konceptet themelore te aksonometrise(izometria,dimetria dhe projeksioni i

pjerret) - kryejë paraqitje të trupit(detale te thjeshta makinerike) në izometri, dimetri dhe

projeksion të pjerrtë - interpretoje parimet e vizatimit ne hapsire te detaleve te thjeshta makinerike b) Temat e kapitullit - Aksonometria - Koncepti i paraqitjes aksonometrike. - Paraqitja e trupit në izometri. - Paraqitja e trupit në dimetri. - Paraqitja e trupit në projeksion të pjerrtë. - Vizatimi në hapësirë në bazë të pamjeve ortogonale - c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - ilustrojë çështjet që trajton me paraqitje izometrike, dimetrike dhe të pjerrëta të pjesëve

makinerike; - japë ushtrime konkrete për nxënësit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje izometrike, dimetrike dhe të pjerrëta të

pjesëve makinerike Kapitulli 7: Prerjet 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - shpjegojë ç’janë prerjet dhe llojet e tyre; - shpjegojë ç’janë pamjet e posaçme dhe të pjesëshme; - shpjegojë ç’janë ndërprerjet, shkurtimet dhe depërtimet. - interpretoje dhe skicoje pamjet e detaleve ne prerje - interpretoje dhe skicoje pamjet e posaqme dhe te pjesshme te detaleve ne prerje b) Temat e kapitullit - Prerjet - Llojet e prerjeve. - Pamjet e posaçme. - Pamjet e pjesëshme. - Ndërprerjet. - Shkurtimet

26

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - ilustrojë çështjet që trajton me vizatime të objekteve të prera, ndërprera dhe depërtuara; - japë ushtrime konkrete për nxënësit.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me prerje, ndërprerje dhe depërtime. Kapitulli 8: Tolerancat 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli nxënësi duhet të: - rendisë llojet e përmasave të pjesëve makinerike - shpjegojë konceptet baze te tolerancat - interpretojë pozitën e fushave toleruese sipas sistemit ISO - japë shembuj për llojet e vendosjeve të detaleve - japë shembuj për tolerancat e formes dhe te pozites - interpretojë tolerancat e paraqitura në vizatime teknike; - zbatojë tolerancat në dokumentacion teknik - interpretojë shenjat e cilësisë së perpunimit te sipërfaqes së detaleve

b) Temat e kapitullit - Tolerancat dhe shenjat e cilësisë të përpunimit - Përmasat e jashtme, të brendshme, nominale, kufitare.. - Shmangiet dhe tolerancat. - Sistemi ISO i tolerancave. - Tolerancat e formës dhe të pozitës. - Cilësia e ashpërsisë të siperfaqeve - Shenjat për ashpërsinë e sipërfaqes dhe vendosja e tyre në vizatim

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj për tolerancat, vendosjet dhe shmangiet; - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj për shenjat e ashpersise se siperfaqes - zhvillojë ushtrime në klasë. - angazhojë nxënësit në diskutimin e koncepteve të tolerancave.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - veglat dhe materialet e nevojshme. - klasë për vizatim teknik;

27

- vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të tolerancave, vendosjeve ,shmangieve dhe shenjave te ashpersise se siperfaqes

Kapitulli 9: Vizatimi i thjeshtuar dhe skematik 6 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - interpretojë vizatimet skematike; - skicoje vizatime të thjeshtuara dhe skematike. te transmetuesve dhe impianteve hidrauliko-pneumatik - skicojë skema të pjesëve makinerike dhe tërësive. b) Temat e kapitullit - Vizatimi i thjeshtësuar dhe skematik - Thjeshtimi gjatë vizatimit të pjesëve standarde dhe kuotimit - Vizatimi skematik i transmetuesve mekanikë, - Vizatimi skematik i pajisjeve hidraulike e pneumatike dhe - Vizatimi skematik i tegelave të salduar c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj te paraqitjes skematike dhe te thjeshtuar - angazhojë nxënësit në skicimin e skemave të pjesëve makinerike dhe tërësive. - zhvillojë ushtrime në klasë. - angazhojë nxënësit në diskutimin e koncepteve të paraqitjes skematike d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - tabela; - projektori me transparent; - flip-charti; - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje skematike dhe te thjeshtuar të pjesëve

makinerike dhe tërësive. Kapitulli 10: Vizatimi i tërësive 10 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë parimet themelore të vizatimit të tërësive; - interpretojë vizatimet e tërësive. - skicoje vizatime te pjeseve te thjeshta makinerike - interpretoje vizatime te teresive te thjeshta makinerike - skicoje detale te vequra nga teresia makinerike - skicoje vizatime te detaleve te thjeshta per punim ne ofiqine b) Temat e kapitullit - Vizatimi i tërësive, parimet themelore; - Rregullat e paraqitjes në vizatim të tërësive makinerike

28

- Vizatimi i punëtorisë - Vizatimi i punëtorisë - Fazat e punës. - Kryrja e vizatimit të pjesës makinerike - Zbërthimi i vizatimit të tërësisë makinerike - Vizatimi i detalit në baze të vizatimit të tersise. - Projeksionet ortogonale, kuotimi, prerjet, tolerancat, shenjat e perpunimit, vizatimi i

tërësisë, vizatimi i punëtorisë c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - kryejë demostrime ilustrative; - ilustrojë çështjet që trajton me shembuj te paraqitjes të tërësive makinerike konkrete - angazhojë nxënësit në diskutime për interpretimin e vizatimeve të tërësive.. - zhvillojë ushtrime në klasë. - angazhojë nxënësit në diskutimin e koncepteve të xhirimit te teresise

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë për vizatim teknik; - vizatime të ndryshme teknike me paraqitje të tërësive; - tërësi makinerike konkrete.

29

Programi i lëndës

”Mekanikë teknike” Lëmia: Makineri Profili: Saldator, Vegëltar, Mekanik i makinave, Operator i prodhimit Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës “Mekanikë teknike”, në klasën e 10-të, nxënësi do të: - tregojë parimet e statikës së trupit të ngurtë; - tregojë parimet e kinematikës së pikës dhe të trupit të ngurtë; - tregojë parimet e dinamikës; - shpjegojë konceptet e punës, fuqisë, energjisë dhe rendimentit; - shpjegojë parimet themelore të rezistencës së materialeve; - shpjegojë fenomenet e tërheqjes dhe të shtypjes; - shpjegojë fenomenet e prerjes dhe të goditjes; - shpjegojë fenomenet e përkuljes dhe të përdredhjes; - tregojë parimet themelore të mekanikës së lëngjeve. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Statika e trupit të ngurtë 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë se ç’përmban lënda “Mekanikë teknike”; - bëjë mbledhjen dhe shpërbërjen e forcave; - tregojë ç’është momenti i forcës dhe të japë shembuj; - tregojë ç’është çifti i forcave dhe të japë shembuj ; - shpjegojë rastet e ekuilibrit të trupit të ngurtë; - përdorë ekuacionet themelore të statikës për zgjidhje problemesh të thjeshta. b)Temat e kapitullit - Hyrje në mekanikën teknike. - Përbërja e forcave. - Shpërbërja e forcave. - Momenti i forcës. - Çifti i forcave. - Ekuilibri i trupit të ngurtë. - Ekuacionet themelore të statikës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të mekanikës me shembuj konkretë; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e problemeve të thjeshta të statikës; - angazhojë nxënësit në detyra shtëpie.

30

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete në mbështetje të trajtimit të statikës; - shembuj realë për ilustrimin e problemeve nga lënda e statikës. Kapitulli 2: Kinematika e pikës dhe trupit të ngurtë 20 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë rëndësinë e kinemtikës së trupit të ngurtë; - përshkruajë lëvizjen drejtvizore të pikës; - përshkruajë lëvizjen vijëlakuar të pikës; - përshkruajë lëvizjen rrethore të pikës; - tregojë lëvizjet themelore të trupave të ngurtë; - tregojë lëvizjen planare të trupit të ngurtë; - përshkruajë lëvizjen e përbërë të pikës. b) Temat e kapitullit - Hyrje në kinematikën e trupit të ngurtë. - Lëvizja drejtvizore e pikës. - Lëvizja vijëlakuar e pikës. - Lëvizja rrethore. - Lëvizjet themelore të trupave të ngurtë. - Lëvizja planare e trupit të ngurtë. - Lëvizja e përbërë e pikës. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e parimeve të kinematikës me shembuj konkretë; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e ushtrimeve për lëvizjen e pikës dhe të trupit të ngurtë; - ilustrojë shembuj nga lëvizja e përbërë e pikës; - angazhojë nxënësit me detyra shtëpie. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete për kinematikën. Kapitulli 3: Dinamika, parimet e dinamikës 6 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë rëndësinë e dinamikës; - shpjegojë parimin e parë të dinamikës; - shpjegojë parimin e dytë të dinamikës. b) Temat e kapitullit - Hyrje në dinamikë. - Parimi i parë i dinamikës. - Parimi i dytë i dinamikës. - Shembuj

31

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e parimeve themelore të dinamikës me shembuj konkretë; - shpjegojë parimin e parë dhe të dytë të dinamikës me shembuj konkretë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete për dinamikën. Kapitulli 4: Puna, fuqia, energjia, rendimenti 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: - tregojë konceptin e punës, të fuqisë, të energjisë dhe të rendimentit; - përshkruajë konceptin e punës së një forcë dhe të japë shembuj; - përshkruajë konceptin e fuqisë së një forcë dhe të japë shembuj; - tregojë ç’është energjia dhe të rendisë format e saj; - përshkruajë ligjin mbi ruajtjen e energjisë dhe të japë shembuj; - tregojë ç’është rendimenti. b) Temat e kapitullit - Njohuri mbi punën, fuqinë, energjinë, rendimentin. - Puna e forcës. - Fuqia e forcës. - Energjia dhe format e saj. - Ligji mbi ruajtjen e energjisë. - Rendimenti. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e parimeve të punës, të fuqisë, të energjisë dhe të rendimentit; - zgjidhë ushtrime të ndryshme lidhur me punën, fuqinë, energjinë, rendimentin; - angazhojë nxënësit në zgjidhjen e detyrave në shtëpi. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete. Kapitulli 5: Rezistenca e materialeve, parimet themelore 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë rëndësinë e rezistencës së materialeve; - tregojë parimet themelore të rezistencës së materialeve. b) Temat e kapitullit - Hyrje në rezistencën e materialeve. - Parimet themelore të rezistencës së materialeve. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e detyrave të rezistencës së materialeve; - ilustrojë shembuj për rëndësinë e rezistencës së materialeve.

32

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e makete. Kapitulli 6: Tërheqja dhe shtypja 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë tensionet, deformimet dhe rëndësinë e tyre; - shpjegojë elasticitetin, sforcimet e lejuara dhe shkallën e sigurisë së materialit. b)Temat e kapitullit - Tensionet dhe deformimet. - Karakteristikat e elasticitetit. - Sforcimet e lejuara - Shkalla e sigurisë së materialit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shembuj nga tensioni dhe deformimet; - ilustrojë shembuj nga elasticiteti i materialeve; - ilustojë shembuj nga sforcimet e lejuara; - ilustojë shembuj për rëndësinë e shkallës së sigurisë. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me elemente për ilustrimime. Kapitulli 7: Prerja 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitulli, nxënësi duhet të: - tregojë deformacionet dhe shpërndarjen e tensionit; - përshkruajë formulën e prerjes, llogaritjen e elementeve të ngarkuara me prerje. b) Temat e kapitullit - Kuptimi për prerjen - Deformacionet dhe shpërndarja e tensionit. - Formula e prerjes. - Llogaritja elementeve të ngarkuara në prerje. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shembuj nga deformacionet dhe shpërndarja e tensionit; - ilustrojë shembuj nga formula e prerjes. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta. - skema për vizualizim.

33

Kapitulli 8: Perkulja dhe përdredhja 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë tensionet normale gjatë përkuljes së pastër; - tregojë tensionet tangjenciale gjatë përkuljes; - tregojë lakimin e pastër; - tregojë tensionet dhe deformimet gjatë përdredhjes. b) Temat e kapitullit - Kuptimi për përkuljen dhe përdredhjen - Tensionet normale gjatë përkuljes së pastër. - Tensionet tangjenciale gjatë përkuljes. - Lakimi i pastër. - Tensionet dhe deformimet gjatë përdredhjes. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të : - ilustrojë shpjegimin e përkuljes dhe të përdredhjes; - ilustrojë shembuj nga tensionet tangjenciale gjatë përkuljes; - ilustrojë shembuj nga lakimi i pastër; - angazhojë nxënësit me detyra shtëpie. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e mjete për vizualizim. Kapitulli 9: Mekanika e lëngjeve 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë rëndësinë e mekanikës së lëngjeve; - tregojë vetitë fizike të lëngjeve; - përshkruajë hidrostatikën; - përshkruajë kinematikën dhe dinamikën e lëngjeve; - tregojë komponentet e sistemeve hidraulike; - tregojë vetitë fizike të gazeve; - tregojë rëndësinë e fluidikes; - përshkruajë sistemet pneumatike; - tregojë rëndësinë e hidropneumatikës; b) Temat e kapitullit - Hyrje në mekanikën e lëngjeve. - Vetitë fizike të lëngjeve. - Hidrostatika. - Kinematika e lëngjeve - Dinamika e lëngjeve. - Komponentet e sistemeve hidraulike. - Vetitë fizike të gazeve. - Fluidika. - Sistemet pneumatike. - Hidropneumatika.

34

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e vetive fizike të lëngjeve; - ilustrojë shpjegimin e kinematikes dhe të dinamikes së lëngjeve; - ilustrojë shpjegimin e gazeve dhe të fluideve; - ilustrojë shpjegimin e sistemeve pneumatike e hidropneumatike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - klasë mësimore e pajisur me pankarta e skema për vizualizim.

35

Programi i lëndës

“Detalet e makinave” Lëmia: Makineri Profili: Saldator, Vegëltar, Mekanik i makinave, Operator i prodhimit Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës “Detalet e makinave”, në klasën e 10-të, nxënësi do të: − bëjë klasifikimin e detaleve dhe të tërësive të makinave; − tregojë ndërtimin dhe përdorimin e detaleve dhe të tërësive kryesore të makinave; − tregojë ndërtimin dhe përdorimin e lidhjeve të pandashme, të lidhjeve të ndashme dhe të

lidhjeve elastike; − bëjë klasifikimin e lidhjeve të sforcuara dhe zbatimin e tyre. II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Detalet e makinave, klasifikimi 2 orë Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: − tregojë se ç’përmban lënda “Detalet e makinave”; − bëjë klasifikimin e detaleve dhe të tërësive të makinave. Temat e kapitullit - Hyrje në detalet e makinave. - Klasifikimi (ndarja) i detaleve dhe i tërësive të makinave. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e detaleve dhe të tërësive të makinave, me skema, makete dhe

elemente konkrete. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema, makete, detale dhe tërësi konkrete makinash. Kapitulli 2: Detalet dhe tërësitë kryesore të makinave 40 orë Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: − dallojë detalet dhe tërësitë kryesore të makinave; − tregojë llojet, formën konstruktive, standartizimin dhe përdorimin e detaleve dhe të

tërësive kryesore të makinave.

36

Temat e kapitullit - Klasifikimi i detaleve të makinave. - Klasifikimi i tërësive kryesore të makinave - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i detaleve të filetuara. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i boshteve dhe i akseve. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i pulexhove. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i dhëmbëzorëve. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i yllëzave. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i kushinetave. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i xhuntave (lidhëseve). - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i pykave dhe kunjave. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i susteve. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i rondelave. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i shtëpizave. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i litarëve. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i gypave. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i hermetizuesve. - Llojet, forma konstruktive, standartizimi dhe përdorimi i enëve nën presion. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e detaleve kryesore të makinave me paraqitjen e detaleve konkrete

dhe në vizatime teknike e skema të ndryshme; - angazhojë nxënësit në analizën konstruktive të detaleve kryesore të makinave. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete që paraqesin detalet kryesore të makinave; - detale konkrete. Kapitulli 3: Lidhjet e pandashme 6 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - bëjë klasifikimin e lidhjeve të pandashme. - tregojë veçoritë e lidhjeve me ribatina; - tregojë veçoritë e lidhjeve të salduara; - tregojë veçoritë e lidhjeve me ngjitje. b) Temat e kapitullit - Kuptimi për lidhjet e pandashme. - Klasifikimi i lidhjeve të pandashme. - Lidhjet me ribatina. - Lidhjet e salduara. - Lidhjet me ngjitje. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e lidhjeve të pandashme me pankarta dhe lidhje konkrete; - angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve të pandashme.

37

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Pankarta dhe makete që paraqesin lidhje të pandashme. - Lidhje konkrete të pandashme. Kapitulli 4: Lidhjet e ndashme 12 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - tregojë kuptimin e lidhjeve te ndashme. - bëjë klasifikimn e lidhjeve të ndashme - tregojë veçoritë e lidhjeve filetore; - tregojë veçoritë e lidhjeve me pyka e kunja; - tregojë veçoritë e lidhjeve me kanale (shlica). b) Temat e kapitullit - Kuptimi për lidhjet e ndashme. - Klasifikim i lidhjeve të ndashme. - Lidhjet filetore. - Lidhjet me pyka - Lidhjet me kunja. - Lidhjet me kanale (shlica). c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e lidhjeve të ndashme me pankarta dhe me lidhje konkrete; - angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve të ndashme. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete që paraqesin lidhje të ndashme; - lidhje konkrete të ndashme. Kapitulli 5: Lidhjet elastike 6 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - bëjë klasifikimin e lidhjeve elastike. - tregojë veçoritë e lidhjeve elastike me susta; - tregojë veçoritë e lidhjeve me elemente elastike të tipave të ndryshëm. b) Temat e kapitullit - Kuptimi për lidhjet elastike. - Klasifikimi i lidhjeveelastike. - Lidhjet elastike me susta. - Lidhjet me elemente të tjera elastike. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e lidhjeve elastike, me anë të pankartave dhe të lidhjeve konkrete; - angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve elastike.

38

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete që paraqesin lidhje elastike të ndryshme; - lidhje elastike konkrete. Kapitulli 6: Lidhjet shtrënguese (të sforcuara) 4 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegjojë llojet, ndarjen dhe zbatimin e lidhjeve të sforcuara; - shpjegojë lidhjet e sforcuara me bulona; - shpjegojë lidhjet e presuara; - shpjegojë lidhjet e sforcuara me sipërfaqë konike; - shpjegojë lidhjet e sforcuara me unaza elastike valëzore. b) Temat e kapitullit - Kuptimi për lidhjet shtrenguese - Llojet, ndarja dhe zbatimi i lidhjeve të sforcuara. - Lidhjet e sforcuara me bulona. - Lidhjet e presuara. - Lidhjet e sforcuara me sipërfaqë konike. - Lidhjet e sforcuara me unaza elastike valëzore. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e lidhjeve elastike, me anë të pankartave dhe të lidhjeve konkrete; - angazhojë nxënësit në përshkrimin e veçorive të lidhjeve elastike. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete që paraqesin lidhje elastike të ndryshme; - lidhje elastike konkrete.

39

Programi i lëndës

“Teknikat e saldimit” Lëmia: Makineri Profili: Saldator Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës “Teknikat e saldimit”, në klasën e 10-të, nxënësi do të: − bëjë klasifikimin e metodave te saldimit − përshkruajë metoden e saldimit me gaz − përshkruajë metoden e saldimit me hark elektrik me elektrode − përshkruajë metoden e prerjes me gaz − përshkruajë metoden e ngjitjes − përshkruajë metoden e metalizimit − përshkruajë proceset e ngjashme me saldim II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Nocionet themelore të saldimit dhe proceseve të ngjashme me të 10 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë nocionet themelore të saldimit dhe proceseve të ngjashme me të; b) Temat e kapitullit - Termat themelore të saldimit. - Ndarja e saldimit. - Vendsaldimi. - Proceset e ngjashme me saldimin c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e koncepteve te saldimit, me anë të pankartave dhe të lidhjeve te

salduara - angazhojë nxënësit në përshkrimin e koncepteve te saldimit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit - pankarta dhe makete që paraqesin bashkesite e salduara

klasë kabinetike për saldim; - vizatime, ilustrime, detale dhe bashkësi të salduara

40

Kapitulli 2: Saldimi me gaz 20 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë nocionet themelore të saldimit me gaz dhe përdorimin e tijë në praktikë - shpjegojë procesin e saldimit me gaz - rendise masat mbrojtese gjate saldimit me gaz b) Temat e kapitullit - Gazrat për saldim. - Bombolat e gazit dhe valvulat e tyre - Reduktuesit, manometrat dhe gypat per gaz - Flakadanët për saldim - Teknikat e saldimit dhe llojet e saldimit me gaz - Bashkesite e salduara dhe materiali shtese per saldim - Saldimi i çelikut karbonik - Saldimi i konstruksioneve te thjeshta - Saldimi i hekurit te hiret - Saldimi i bakrit - Mbrojtja ne pune gjate saldimit me gaz

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e koncepteve te saldimit me gaz , me anë të pankartave dhe të

lidhjeve te salduara - angazhojë nxënësit në përshkrimin e koncepteve te saldimit me gaz d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- klasë kabinetike për saldim; - vizatime, ilustrime, detale dhe bashkësi të salduara.

Kapitulli 3: Saldimi me hark elektrik me elektrodë 30 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë nocionet themelore të saldimit me me hark elektrik me dorë me elektrodë të

mbështjellë dhe përdorimin e tijë në praktikë - shpjegojë procesin e saldimit me me hark elektrik me dorë me elektrodë të mbështjellë - rendise masat mbrojtese gjate saldimit me me hark elektrik me dorë me elektrodë të

mbështjellë b) Temat e kapitullit - Harku elektrik. - Teknikat e saldimit me hark elektrik - Veglat dhe pajisjet për saldimin me hark elektrik - Vendsaldimi. - Elektrodat për saldim. - Bashkësitë e salduara. - Saldimi i llamarinave. - Saldimi i gypave

41

- Saldimi i konstruksioneve të thjeshta. - Pozicionimi i detaleve - Zgjedhja e elektrodave. - Mirëmbajtja e vendit të punës. - Përdorimi i saldimit me hark elektrik me dorë. - Përparësitë dhe të metat e saldimit me hark elektrik me dorë. - Mbrojtja në punë gjatë saldimit me hark.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e koncepteve te saldimit me hark elektrik , me anë të pankartave dhe

të lidhjeve te salduara - angazhojë nxënësit në përshkrimin e koncepteve te saldimit me hark elektrik d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- klasë kabinetike për saldim; - vizatime, ilustrime, detale dhe bashkësi të salduara.

Kapitulli 4: Proceset e ngjashme me saldimin 12 orë a) Qëllimet e kapitullit: Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: - shpjegojë prerjen me gaz dhe përdorimin e sajë në praktikë - shpjegojë prerjen me hark elektrik - shpjegojë procesin e ngjitjes - shpjegojë procesin e metalizimit - rendise masat mbrojtese b) Temat e kapitullit - Prerja me gaz. - Perdorimet e prerjes me gaz. - Prerja me hark elektrik. - Perdorimet e prerjes me hark elektrik. - Ngjitja. - Perdorimet e ngjitjes - Metalizimi. - Përdorimet e metalizimit. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të: - ilustrojë shpjegimin e koncepteve me anë të pankartave - angazhojë nxënësit në përshkrimin e koncepteve te prerjes me gaz dhe hark elektrik,te

ngjitjes dhe metalizimit d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- klasë kabinetike për saldim; - vizatime, ilustrime, detale dhe bashkësi të prera,ngjitura dhe metalizuara.

42

Klasa 10

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Matja, kontrolli dhe shënimi” Lëmia: Makineri Profili: Saldator, Vegëltar, Mekanik i makinave, Operator i prodhimit Niveli: I Klasa: 10

Numri i modulit

1

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësit për të kryer matje, kontrolle dhe shënime në fushën e punimit të metalit, me përdorim të instrumentave dhe veglave përkatëse.

Kohëzgjatja e modulit

3 kredite (18 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi kryen matje të përmasave gjatësore (me nonius, thellësi matës dhe lartësimatës) Përmbajtja - Matja, kuptimi i matjeve të përmasave gjatësore - Llojet e matjeve të përmasave gjatësore - Instrumentat matëse dhe përdorimi i tyre - Matja e përmasave gjatësore të jashtme-brendshme me

nonius - Matja e përmsasave gjatësore të thellësisë me

thellësimatës - Matja e përmasave gjatësore-lartësisë me lartësimatës

RM 2 Nxënësi kryen matje të përmasava gjatësore me

mikrometër Përmbajtja - Llojet e matjeve të përmasave gjatësore me mikrometër - Instrumentat matëse dhe perdorimi i tyre - Matja e përmasave gjatësore të jashtme me mikrometër - Matja e përmasave gjatësore të brendshme me

mikrometër - Matja e përmasave gjatësore-thellësisë

43

RM 4 Nxënësi kryen vijzime dhe shënime të sipërfaqeve Përmbajtja - Kuptimi i vijzimit dhe shënimit të sipërfaqeve - Analiza e vizatimit dhe zgjedhja e bazave - Zgjedhja dhe përgatitja e paisjeve dhe instrumenteve

për vijzim dhe shënim - Shënime me ndihmën e këndorit dhe prizmës - Shënime të sipërfaqeve (konturave) të ndërlikuara - Shënimi me shabllon

RM 3 Nxënësi kryen matje dhe kontrolle të këndëve Përmbajtja - Kuptimi i matjeve të këndëve - Instrumentat matëse kontrolluese dhe përdorimi i tyre - Matja dhe kontrolli i këndëve - Matja e këndëve me këndëmatës të zakonshem dhe

universal - Matës kontrollues me shabllon

Proçedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e kenaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV - Pyetje-përgjigje me gojë

- Demonstrim praktik me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të: - tregojë llojet e matjeve të përmasave gjatësore; - dallojë dhe përzgjedhë instrumentat matëse sipas

matjes që do të kryhet; - kryejë matje më saktësi të përmasave gjatësore të

jashtme-brendshme me përdorimin e noniusit; - kryejë matje me saktësi të përmasave gjatësore të

thellësisë me perdorimin e thellësimatësit; - kryejë matje me saktësi të përmasave gjatësore-

lartësisë me përdorimin e lartësimatësit.

RM 2 IV - Pyetje-përgjigje me gojë - Demonstrim praktik me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:

- dallojë dhe përzgjedhë instrumentat matëse, sipas matjes që do të kryhet;

- kryejë matje me saktësi të përmasave gjatësore të jashtme, me mikrometer;

- kryejë matje me saktësi të përmasave gjatësore të

44

brendshme, me mikrometer; - kryejë matje me saktesi të përmasave gjatësore-

thellesi, me mikrometer.

RM 3 IV - Pyetje-përgjigje me gojë - Demonstrim praktik me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:

- shpjegojë kuptimin e matjeve të këndëve; - dallojë dhe përzgjedhë instrumentat matëse dhe

kontrollues, sipas matjes që do të kryhet; - kryejë me saktësi matje të këndëve me këndmatës të

zakonshëm; - kryejë me saktësi matje të këndëve me këndmatës

universal; - kryejë me saktësi kontrolle të këndëve me këndor

dhe shabllona.

RM 4 IV - Pyetje-përgjigje me gojë - Demonstrim praktik me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:

- shpjegojë kuptimin e vijzimit dhe shënimit të sipërfaqeve;

- tregojë mënyrën e analizës së vizatimit dhe zgjedhjes së bazave;

- dallojë dhe përzgjedhë paisjet dhe instrumentat për vijzim dhe shënim sipas detalit të dhënë;

- kryejë me saktësi shënime të siperfaqës me ndihmën e këndorit dhe prizmës;

- kryejë me saktësi shënime të sipërfaqës (konturave të ndërlikuara) me ndihmën e këndorit dhe prizmës;

- kryejë shënime të sipërfaqeve me shabllon.

Metodat e të mesuarit të rekomanduara

Ky modul duhet të trajtohet në punëtori të metalpunuesit. -Mësimdhënësi duhet të përdor sa më shumë të jetë e mundur demonstrime konkrete të matjeve.

-Gjatë trajtimit të çështjeve hyrëse praktike, mësimdhënësi duhet të përdore sa më shumë të jetë e mundur edhe demonstrime konkrete të interpretimit të vizatimeve teknike dhe skicave, si dhe matjeve me instrumenta.

-Nxënësit duhet të jenë sa më tepër në kontakt me detale konkrete për tu matur, kontrolluar dhe shënuar.

-Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të vizatimit, skicimit, tolerancave matjeve, kontrollit dhe shënimit.

-Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet sa më shumë demonstrim praktik i njohurive dhe koncepteve të fituara.

45

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, makinat, veglat, paisjet, instrumentat dhe materialet e mëposhtme:

- Klasë për mësim kabinetik - Punëtori makinash metalprerëse me torno, freza e trapano

dhe axhusteri - Mjetet për kryerjen e skicimeve - Detale tipike për të skicuar dhe matur - Çiftëzime me vendosje të ndryshme - Kompleti i instrumentave matëse dhe kontrolluese që

përdoren në mekanikë - Pjesë (copa) të përshtatshme për vijzim dhe shënim - Paisje dhe instrumentet për vijzim dhe shënim - Pankarta, makete, udhëzuesa, katallogje, rregullorë,

vizatime dhe skica të detaleve tipike, standarde etj.

46

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Punime axhusterie” Lëmia: Makineri Profili: Saldator, Vegëltar, Mekanik i makinave, Operator i prodhimit Niveli: I Klasa: 10

Numri i modulit

2

Qëllimi i modulit

Një modul që aftëson nxënësit për të kryer punime axhusterie të tilla si limime, prerje me sharrë dhe me gërshërë, lakime dhe formësime të profileve, tubave, llamarinave, shpime vrimash, hapje filetash dhe zmerilime, të cilat lehtësojnë kryerjen e punimit të metaleve.

Kohëzgjatja e modulit

12 kredite (72 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi kryen punime të limimit Përmbajtja - Analiza e skices ose vizatimit të detalit - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit - Përzgjedhja e veglave të punës - Përzgjedhja e limave për limim - Përzgjedhja e instrumenteve matës gjatë limimit - Vendosja dhe shtrëngimi i copes në mengene - Kryerja e limimeve të siperfaqeve të rrafshta - Kryrja e limimeve të sipërfaqeve të rrumbullakta - Kryrja e limimeve të vrimave të profiluara - Kryrja e limimeve të sipërfaqeve nën kënd - Matja dhe kontrolli gjatë limimit të sipërfaqeve

përkatëse. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

limimit.

RM 2 Nxënësi kryen prerje me sharrë dore të gjysëmfabrikateve metalike shufrore dhe të profiluara Përmbajtja - Analiza e skices ose e vizatimit të copës - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit - Përzgjedhja e veglave të punës - Përzgjedhja e sharrave për prerje - Përzgjedhja e instrumentave matës - Vendosja dhe shtrëngimi i copës - Kryrja e prerjes me sharrë dore - Matja dhe kontrolli gjatë prerjes - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

47

punimit me sharrë

RM 3 Nxënësi kryen prerje të llamarinave më gërshërë dore dhe gërshërë mekanike Përmbajtja - Analiza e skices ose e vizatimit të detalit - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit - Përzgjedhja e veglave të punës - Përzgjedhja e gërshërëve për prerje - Përzgjedhja e instrumenteve matës - Vendosja dhe shtrëngimi i copës - Kryrja e prerjes me gërshërë dore - Kryrja e prerjes me gërshërë mekanike - Matja dhe kontrolli gjatë prerjes me gërshërë dore - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjs së mjedisit gjatë

punimit me gërshërë dore

RM 4 Nxënësi kryen prerje me sharrë me pllakë retifikuese të profilave, shufrave, tubave e shiritave metalike Përmbajtja - Analiza e skices ose e vizatimit të detalit - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit - Përzgjedhja e veglave të punës - Përzgjedhja e pllakës retifikuese për prerje - Përzgjedhja e instrumentave matës gjatë prerjes - Vendosja dhe shtrëngimi i copës - Kryerja e prerjes me pllakë retifikuese - Matja dhe kontrolli gjatë prerjes me sharrë - Rregullat e sigurisë teknike e të ruajtjes së mjedisit gjatë

punimit me sharrë retifike

RM 5 Nxënësi kryen punime zmerilimi dhe pastrimi, me retifikues dore Përmbajtja - Përgaditja e pjesëve për zmerilim - Zmerilimi i ashpër i tegelave të salduar - Zmerilimi finok (lustrimi i tegelave të salduar) - Pastrimi i buzëve të pjesëve pergaditëse për saldim - Pastrimi i buzëve të pjesëve përgaditëse për axhustim - Rregullat e sigurisë dhe ruajtja e mjedisit gjatë punimeve

me zmerilim

RM 6 Nxënësi kryen lakime dhe formime të profileve të çelikut, tubave dhe llamarinave Përmbajtja - Analiza e skices ose e vizatimit të detalit - Përzgjedhja e gjysëmfabrikatit - Përzgjedhja e veglave të punës - Përzgjedhja e instrumentave matës - Vendosja e shtrëngimi i copës

48

- Kryrja e lakimit të pjesës me vegël doracake - Kryrja e lakimit të pjesës me pajisje lakimi universale - Kryrja e formësimit me vegla doracake - Kryrja e formësimit me pajisje makinerike - Matja dhe kontrolli gjatë lakim