TİCARET

HUKUKU

L I B E R T U S

Konu Anlatımlı

Örnekler

Yorumlar

Uyarılar

Pratik Bilgiler

Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

RABİA KÖSE

Müfettişlik

Uzmanlık

Denetmenlik

Banka Sınavları

Gelir Uzmanlığı

Vergi Müfettişliği

Hâkimlik

SPL Sınavı

Sayıştay

SMMM

Uygulamasını indir

VİDEO DERSLERİ HEMEN İZLELütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

Av. Rabia KÖSE

LIBERTUS TİCARET HUKUKU KONU ANLATIMLI

ISBN 978-605-241-877-2

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

5. Baskı: Eylül 2019, Ankara

Yayın-Proje: Şeyma Tunçlu

Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

ÖN SÖZBu yayın; başta KPSS olmak üzere Sermaye Piyasası Faaliyetleri Lisanslama,

SMMM sınavları ile Sayıştay, BDDK ve diğer kurum sınavlarına yönelik olarak hazırlanmıştır.

Başta sayın Suat DÜZ, Servet SARIKAYA ve Sunay KARADAĞ olmak üzere yayının hazırlanmasında büyük katkı sağlayan, sonsuz bir sabır ve titizlikle çalışan Gülnur ÖCALAN ve muhteşem editörümüz ile tüm dizgi çalışanlarına teşekkür ederim.

Ayrıca koşulsuz sevgisini ve desteğini esirgemeyen annem Ayşe KÖSE, babam Ömer KÖSE ve kardeşlerime teşekkürü borç bilirim. İyi ki varsınız...

Av. Rabia KÖSE

QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.

Aktivasyon Kodu kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Temmuz 2020 tarihine kadar

geçerlidir.

Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitabınızı

“Aktif Kitaplar” sekmesinden görüntüleyebilir ve

videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.

4. AdımAktif

Kitaplar

Pegem Kampüs Uygulamasını Kullanabilmeniz İçinAşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden VideolarınızaErişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

3. AdımAktivasyon

Kitabınızda bulunan QR kodları uygulamamızdaki kamera simgesini ( ) kullanarak kolaylıkla okutabilirsiniz. Kitap kapaklarında bulunan QR kodu okutarak “Pegem Kampüs” uygulamasının indirme linkine, kitapların iç kapaklarında bulunan QR kod ile kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.

5. AdımQR Kod Okutma

Mevcut tarayıcınıza pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst köşede yer alan “ad-soyad” bilgilerinize tıklayarak “aktivasyonlarım” sekmesinden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra video derslerinizi aynı menü üzerinde yer alan “Aldığım Eğitimler” sekmesinden görüntüleyebilirsiniz.

1

2

3

4

Uygulamamızı

mağazalarından “Pegem Kampüs”yazarak indirebilirsiniz.

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik

Üyelik ekranına erişebilmek için;“Hesabın yok mu? Hemen Üye Ol” butonuna tıklayarak, üyelik formunu

eksiksiz doldurduktan sonrauygulamayı kullanmaya

başlayabilirsiniz.

vİçindekiler

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM

TİCARET HUKUKUNUN KONUSU VE TİCARİ İŞLETME

Ticaret Hukuku ...................................................................................................................1Ticari İşletmenin Unsurları ..................................................................................................3Esnaf ..................................................................................................................................5Ticari İşletmede Merkez ve Şube .......................................................................................6Ticari İşletmenin Devri ........................................................................................................9Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni .......................................................................................... 11Çözümlü Sorular ................................................................................................................18Çözümler ...........................................................................................................................20

2. BÖLÜM

TİCARİ İŞ, TİCARİ HÜKÜM, TİCARİ YARGI

Ticari İş ..............................................................................................................................21Ticari Hükümler .................................................................................................................27Ticari Davalar ....................................................................................................................29Çözümlü Sorular ................................................................................................................32Çözümler ...........................................................................................................................35

3. BÖLÜM

TACİR SIFATI

Gerçek Kişi Tacir................................................................................................................37Tüzel Kişi Tacir ..................................................................................................................39Tacir Sıfatının Hukuki Sonuçları ........................................................................................40İki Tarafın Tacir Olmasının Hüküm ve Sonuçları................................................................43Çözümlü Sorular ................................................................................................................46Çözümler ...........................................................................................................................48

vi Ticaret Hukuku

4. BÖLÜMTİCARET SİCİLİ

Ticaret Sicili .......................................................................................................................49Sicil İşlemleri ......................................................................................................................51Tescilin Etkisi .....................................................................................................................55Çözümlü Sorular ................................................................................................................58Çözümler ...........................................................................................................................60

5. BÖLÜMTİCARET UNVANI

Ticaret Unvanı ...................................................................................................................61Ticaret Unvanının Oluşturulması .......................................................................................63Ticaret Unvanları ...............................................................................................................65Ticaret Unvanının Devri .....................................................................................................68İşletme Adı.........................................................................................................................69Marka.................................................................................................................................70Markanın Tescili .................................................................................................................73Çözümlü Sorular ................................................................................................................76Çözümler ...........................................................................................................................78

6. BÖLÜMHAKSIZ REKABET

Haksız Rekabet Hâlleri .....................................................................................................79Haksız Rekabet Davaları ..................................................................................................84İhtiyati Tedbirler ................................................................................................................88Çözümlü Sorular ...............................................................................................................90Çözümler ..........................................................................................................................92

7. BÖLÜMTİCARİ DEFTERLER - CARİ HESAP

Defter Tutmakta Yükümlü Olanlar ....................................................................................93Tutulması Zorunlu Defterler ..............................................................................................95Ticari Defterlerin İçeriği .....................................................................................................97Ticari Defterlerin İncelenmesi ...........................................................................................99Ticari Defterlerin Sahibi Lehine Delil Olması ...................................................................99Ticari Defterlerin Sahibi Aleyhine Delil Olması ................................................................100Defter ve Belgelerin Ziyaı (Kaybedilmesi) .......................................................................102Cari Hesap Sözleşmesi ...................................................................................................102Alacakların Cari Hesaba Geçirilmesi ...............................................................................103Cari Hesap Sözleşmenin Sona Ermesi ...........................................................................105Çözümlü Sorular ..............................................................................................................106Çözümler .........................................................................................................................108

viiİçindekiler

8. BÖLÜMTACİR YARDIMCILARI

Ticari Temsilci ..................................................................................................................110Ticari Vekil .......................................................................................................................115Pazarlamacı.....................................................................................................................118Acente .............................................................................................................................121Komisyoncu (Alım-Satım Komisyoncu) ...........................................................................128Taşıma İşleri Komisyoncusu ............................................................................................130Simsar (Tellal) ..................................................................................................................132Çözümlü Sorular ..............................................................................................................134Çözümler .........................................................................................................................136

9. BÖLÜMŞİRKET KAVRAMI

Şirketin Unsurları .............................................................................................................137Şahıs Şirketleri ................................................................................................................141Sermaye Şirketleri ...........................................................................................................141Ticaret Şirketleri ...............................................................................................................143Birleşme...........................................................................................................................148Bölünme ..........................................................................................................................151Tür Değiştirme .................................................................................................................152Çözümlü Sorular ..............................................................................................................156Çözümler .........................................................................................................................158

10. BÖLÜMADİ ŞİRKET

Adi Şirket Unsurları..........................................................................................................159Adi Şirket Kuruluşu ..........................................................................................................162Şirket Temsili ...................................................................................................................164Ortakların Hak ve Borçları ...............................................................................................165Adi Şirketin Sona Ermesi .................................................................................................168Şirket Tasfiyesi.................................................................................................................170Çözümlü Sorular ..............................................................................................................172Çözümler .........................................................................................................................174

viii Ticaret Hukuku

11. BÖLÜMKOLLEKTİF ŞİRKET

Kollektif Şirketin Kuruluşu ................................................................................................175Ortaklar Arasındaki İlişkiler ..............................................................................................180Ortakların Mali Hak ve Borçları........................................................................................183Ortakların Arasındaki Değişiklikleri ..................................................................................185Şirketin ve Ortakların 3. Kişilerle İlişkileri.........................................................................189Kollektif Şirketin Sona Ermesi .........................................................................................191Çözümlü Sorular ..............................................................................................................196Çözümler .........................................................................................................................198

12. BÖLÜMKOMANDİT ŞİRKET

Adi Komandit Şirket .........................................................................................................199Adi Komandit Şirketin Kuruluşu .......................................................................................200Şirketin ve Ortakların 3. Kişilerle Olan İlişkileri ................................................................204Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket ...............................................................206Çözümlü Sorular ..............................................................................................................207Çözümler ........................................................................................................................ 209

13. BÖLÜMANONİM ŞİRKET

Anonim Şirket ..................................................................................................................211Anonim Şirket Kuruluşu ...................................................................................................215Kuruluş Belgeleri .............................................................................................................218Genel Kurul......................................................................................................................221Genel Kurulun Toplanması ..............................................................................................223Toplantı ve Karar Yeter Sayıları .......................................................................................227Sözleşme Değişiklikleri ....................................................................................................232Çözümlü Sorular ..............................................................................................................234Çözümler .........................................................................................................................236

ixİçindekiler

14. BÖLÜMYÖNETİM KURULU - DENETÇİ

Yönetim Kurulu ................................................................................................................237Yönetim Kurulunun Görev ve Yetkileri .............................................................................239Yönetim Kurulu Toplantıları .............................................................................................243Yönetim Kurulu Üyelerinin Hak ve Borçları .....................................................................245Denetçi ............................................................................................................................250Çözümlü Sorular ..............................................................................................................256Çözümler .........................................................................................................................258

15. BÖLÜM ANONİM ŞİRKETTE PAY KAVRAMI, PAY SAHİPLERİNİN HAK VE BORÇLARI

Pay Çeşitleri ....................................................................................................................259Menkul Kıymetler ............................................................................................................261Pay Senetleri ..................................................................................................................261Pay Sahibinin Hak ve Borçları ........................................................................................265Azınlık (Azlık) Hakları .....................................................................................................272Anonim Şirketlerin Sona Ermesi .....................................................................................274Tasfiye İşlemleri ..............................................................................................................277Çözümlü Sorular .............................................................................................................280Çözümler ........................................................................................................................282

16. BÖLÜM LİMİTED ŞİRKET

Limited Şirket Tanımı .......................................................................................................283Limited Şirketin Kuruluşu ................................................................................................285Genel Kurul......................................................................................................................286Müdür ..............................................................................................................................289Ortakların Hak ve Borçları ..............................................................................................294Çözümlü Sorular .............................................................................................................300Çözümler ........................................................................................................................302

17. BÖLÜM KIYMETLİ EVRAK HUKUKU

Kıymetli Evrakın Özellikleri .............................................................................................303Kıymetli Evrak Türleri .....................................................................................................305Nama Yazılı Kıymetli Evraklar ....................................................................................... 311Emre Yazılı Kıymetli Evraklar .........................................................................................314Hamiline Yazılı Kıymetli Evraklar ....................................................................................318Senet Türünün Değiştirilmesi .........................................................................................319Kıymetli Evrakın Ziyaı ve İptali .......................................................................................319Çözümlü Sorular ..............................................................................................................322Çözümler ........................................................................................................................324

x Ticaret Hukuku

18. BÖLÜM KAMBİYO SENETLERİ

Kambiyo Senetleri ..........................................................................................................325Kambiyo Senetlerinde Ehliyet .........................................................................................326Kambiyo Senetlerinde Temsil .........................................................................................327Kambiyo Senetlerinde Aval ............................................................................................327Aval ile Kefalet Arasındaki Farklar ..................................................................................330Poliçe ...............................................................................................................................330Poliçede Bulunması Zorunlu Unsurlar ............................................................................ 332Poliçedeki Alternatif (Yedekli) Unsurlar ..........................................................................333İhtiyari (İsteğe Bağlı) Unsurlar .......................................................................................334Açık (Beyaz) Poliçe ........................................................................................................339Eksik Poliçe ................................................................................................................... 339Ciro .................................................................................................................................340Temlik Cirosu ..................................................................................................................346Tahsil Cirosu ...................................................................................................................347Rehin Cirosu ...................................................................................................................348Poliçede Kabul ................................................................................................................348Ödeme İçin İbraz ............................................................................................................354Hamilin Başvuru Hakkı ....................................................................................................359Hamilin Başvuru Hakkının Düşmesi ...............................................................................361Çözümlü Sorular .............................................................................................................363Çözümler .........................................................................................................................365

19. BÖLÜM BONO – ÇEK

Bono (Emre Muharrer Senet) .........................................................................................367Bonoda Şekil Şartları ......................................................................................................368Bonoda Zaman Aşımı .....................................................................................................372Çek .................................................................................................................................372Çekte Şekil Şartları .........................................................................................................374Çekin Devri .....................................................................................................................377Çekte İbraz Süreleri ........................................................................................................378Çekte Ödeme .................................................................................................................380Postdate Çek (İleri Tarihli) Çek .......................................................................................381Hamilin Başvuru (Müracaat) Hakkı .................................................................................382Çek Türleri ......................................................................................................................384Çözümlü Sorular .............................................................................................................386Çözümler ........................................................................................................................388

KAYNAKÇA ...................................................................................................................389

1. BÖLÜM

Ticaret Hukukunun Uygulama AlanınıBelirleyen Sistemler

Subjektif Sistem(Tacir, Sınıf Hukuku)

Objektif Sistem(Ticari İşlem)

Karma Sistem(Tacir + Ticari İşlem

1926 TTK)

Ticari İşletme Sistemi -Modern Sistem (Ticari Girişim)

1957 TTK2012 TTK)

TİCARET HUKUKUTicari iş ve işlemlere uygulanan kuralların bütününe ticaret hukuku denir. Türk

Ticaret Kanunu’ndaki hükümlerle, bir ticari işletmeyi ilgilendiren işlem ve fiillere ilişkin diğer kanunlarda yazılı özel hükümler de ticari hükümlerdir (TTK m. 1/1). Özellikle Borçlar Kanunu, İcra-İflas Kanunu gibi kanunlarda yer alıp da ticari olaylara uygulanabilen hükümler, ticari nitelik taşır ve ticaret hukukunun kapsamına dahildir.1

Türk Ticaret Kanunu, Medeni Kanun’un ayrılmaz bir parçasıdır (TTK 1/1). Özel hukukun dalıdır.

dİKKAT

1. Subjektif Sistem ⇒ Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken ticari faaliyetin “özne”si olan “tacir”i esas almıştır. Bu sistemde ticaret hukuku “sınıf hukuku, tacirler hukuku” niteliğindedir.

1 Karahan - Ticaret Hukukuna Giriş, 1.

TİCARET HUKUKUNUN KONUSU VE TİCARİ İŞLETME

1673 - 1681 tarihli Fransız Kara ve Deniz Ticareti Emirnameleri, 1897 Alman Ticaret Kanunu subjektif sisteme göre hazırlanmıştır.

2. Objektif Sistem ⇒ Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken “ticari işlem”i esas almıştır. Ticaret hukuku “ticari işlemler” hukukudur.

1807 Fransız Ticaret Kanunu objektif sisteme göre hazırlanmıştır.

3. Karma Sistem ⇒ Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken “hem taciri hem de ticari işlemi” esas alan sistemdir.

1926 tarihli TTK, karma sisteme göre hazırlanmıştır.

uyarı

4. Ticari İşletme Sistemi ⇒ Modern Sistem → Ticaret hukukunun uygulama alanını belirlerken “ticari işletme”yi esas alan sistemdir.

1957 yürürlük tarihli 6762 sayılı TTK ile 01.07.2012 yürürlük tarihli 6102 sayılı TTK modern sistem-ticari işletme sistemine göre hazırlanmıştır.

dİKKAT

Çıkmış Soru

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun düzenlenmesinde hangi sistem benimsen-miş ve aşağıdakilerden hangisi esas alınmıştır?A) Subjektif sistem ve tacirB) Ticari işlem esasıC) Ticari işletme esasına dayanan modern sistemD) Objektif sistem ve ticari işE) Karma sistem ve hem tacir hem de ticari iş ve işlemler

Çözüm

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun düzenlenmesinde “ticari işletme esasına dayanan mo-dern sistem” benimsenmiştir.

Cevap C

Ticari İşletme

Tanımı: Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan, faaliyetin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir (TTK 11/1).

2 Ticaret Hukuku

Ticari İşletme

Gelir sağlamayıhedef tutma

Devamlılık

Bağımsızlık

Esnaf işletmesi içinöngörülen sınırı aşma

TİCARİ İŞLETMENİN UNSURLARI

1. Gelir Sağlamayı Hedef Tutma (Gelir Sağlama Amacı) ⇒ Ticari işletme ik-tisadi faaliyet yürütür. Amacı gelir sağlamaktır. Gelir sağlamayı hedeflemeyen kültü-rel, sportif, bilimsel veya hayır amaçlı işletmeler ticari işletme değildir. Örneğin, fakir ailelere yemek dağıtmak için kurulan aşevi ticari işletme değildir.2

Ticari işletmede önemli olan gelir sağlama hedefidir.

Gelir sağlama hedefiyle kurulan işletme zarar etse bile, ticari işletme vasfına sahiptir.

uyarı

Ticari işletmeden fiilen elde edilen gelirin sarf yerini işletme sahibi belirler. Elde edilen geliri ticari, kültürel, sportif, bilimsel veya hayır amacıyla kullanabilir. Örneğin, tekstil fabrikasından elde ettiği gelirle yoksul öğrencilere burs verebilir. Gelir sağlama hedefiyle kurulan işletmeden elde edilen gelir hayır amaçlı örneğin, yoksul öğrencilere burs için kullanılsa bile o işletme ticari işletmedir. Gelirin nereye harcandığı önem-li değildir.3 İşletmeyi işleten kişinin hukuki statüsü de işletme kavramının tayininde önem arz etmez.4 İşletmeyi işleten gerçek veya tüzel kişi olabilir.

2. Devamlılık (Sürekli Faaliyet) ⇒ Devamlılık, yürütülecek faaliyetin az çok sürekli olarak yapılacağı konusundaki kasıt ve niyeti ifade eder.5 Devamlılık niyetiyle kurulmayan işletmeler ticari işletme sıfatı kazanamaz. Geçici (arızi) veya tesadüfi ola-rak yürütülen işlerde devamlılık unsuru yoktur. Devamlılık, faaliyetin teşkilatlanması ve profesyonelce icra edilmesidir.

Bir işletmenin ticari işletme sayılması için kazanç sağlamaya yönelik ticari faali-yeti, belli bir zaman dilimi içinde sürdürmesi gerekir. Başlangıç ve bitiş zamanı belirli bir faaliyette bulunmak devamlılık için yeterlidir. Örneğin, 3 yıl sürecek baraj inşaatı devamlılığı olan bir iştir.

2 Bahtiyar - Ticari İşletme, 4.3 Karayalçın - Ticari İşletme, 158.4 Arkan - Ticari İşletme, 26.5 Kayar - Ticari İşletme Hukuku, 47.

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 3

Devamlılık; mutlak değil, nispidir. Faaliyetin uzun veya belirsiz süre yürütüleceği anlamına gelmez. Kısa bile olsa, belirli bir zaman dilimi içinde sürekliliği planlanmış faaliyet de devamlıdır.6

Devamlılık, daimilik demek değildir. Faaliyetin, niteliği gereği zaman zaman kesintiye uğraması, devamlılık unsurunun bulunmadığı anlamına gelmez.7 Örneğin; sadece yazları açık olan dondurmacı ile sadece kış aylarında açık olan kayak işletme-leri, her sezonda tekrar faaliyetlerini yürütmeyi amaçladıklarından devamlılık unsuru taşır.

3. Bağımsızlık ⇒ (Faaliyetin Bağımsız Olması)

Bir işletmenin ticari işletme olarak nitelendirilmesi için hem iç hem de dış ilişki-lerinde bağımsız olması gerekir. İşletme, başka işletmelerden bağımsız olarak faaliye-tini sürdürmelidir.

Şubeler iç ilişkilerinde merkeze bağlı olduğu için ayrı bir ticari işletme değildir.

4. Esnaf İşletmesi İçin Öngörülen Sınırı Aşma ⇒ (Esnaf İşletmesi Olmama)

Bir işletmenin ticari işletme sayılabilmesi için esnaf işletmesi için öngörülen sını-rı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedeflemesi gerekir.

Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır, Cumhurbaşkanı kararıyla belir-lenir (TTK 11).

Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen gelir sınırını aşmayan işletme, esnaf işletme-sidir. Gelir sınırını aşan işletme, ticari işletmedir.

Ticari işletme;• Ekonomikfaaliyetibedenselçalışmadançoksermayeyedayanan,• Cumhurbaşkanıkararıilebelirlenengelirsınırınıaşmayıhedefle-

yenişletmedir.

uyarı

Çıkmış Soru

Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır aşağıdakilerden hangisi tara-fından belirlenir?A) Ticaret odalarınca B) CumhurbaşkanıncaC) Türk Ticaret Kanunu ile D) Vergi Usul Kanunu ile E) Ticaret Bakanlığınca

ÇözümTicari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenir. Cumhur-başkanı kararıyla belirlenen gelir sınırını aşan işletme, ticari işletmedir. Cevap B

4 Ticaret Hukuku

ESNAF

İster gezici olsun ister bir dükkanda veya bir sokağın belli yerlerinde sabit bu-lunsun ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla bedeni çalışmasına dayanan ve geliri Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen gelir sınırı aşmayan ve sanat veya ticaretle uğra-şan kişiye “esnaf ” denir.

Esnaf; v Geliri Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen sınırı aşmayan, v Ekonomik faaliyeti sermayeden ziyade bedenî çalışmaya dayanan kişidir.

Örneğin, berber esnaftır. Berberin ekonomik faaliyeti, sermayeden ziyade beden-sel çalışmaya dayanır ve geliri Cumhurbaşkanı kararıyla belirlenen sınırı aşmaz.

NotEsnaf işletmesi olmayan işletme, ticari işletmedir.

Ticari İşletmenin Unsurları

İnsan (Kişi) Unsuru

Maddi olmayan unsurlar

¬ İşletme değeri¬ Kiracılık hakkı¬ Ticaret unvanı¬ Fikri-sınai mülkiyet hakları¬ Know how¬ Ticari işletme adı¬ Peştemaliye

Maddi unsurlar

¬ İşletme sermayesi (Döner varlıklar)¬ Duran malvarlığı (İşletme tesisatı)¬ Taşınır işletme tesisatı¬ Taşınmaz işletme tesisatı

Mal Varlığı Unsuru

Ticari İşletmenin Unsurlarıİnsan (Kişi) Unsuru ⇒ Ticari işletmenin insan unsurunu “tacir ve tacir yardım-

cıları” oluşturur.Mal Varlığı Unsuru ⇒ Ticari işletmeler, iktisadi faaliyet gösteren birer organi-

zasyondur. Çeşitli mal varlığı değerlerinin birleştirilmesi suretiyle iktisadi faaliyette bulunurlar.

Ticari işletmeye özgülenen “duran mal varlığı, işletme değeri, kiracılık hakkı, tica-ret unvanı ile fikri mülkiyet hakları ve sürekli olarak işletmeye özgülenen mallar” işletmenin malvarlığını oluşturur. Ticari işletmenin mal varlığı bir bütündür.

dİKKAT

Ticari İşletme, hukuki niteliği itibarıyla tacirin genel mal varlığı içinde yer alır. Ayrı bir hukuki rejime tabi özel bir mal varlığı olarak değerlendirilmez. 67

6 Bilgili, Demirkapı - Ticaret Hukuku Bilgisi, 20.7 Karahan - Çeker - Ticaret Hukuku 1, 8.

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 5

Maddi Unsurlar ⇒ Mali nitelik taşıyan, doğrudan doğruya paraya çevrilebilen değerlerdir.

Duran mal varlığı ile işletme sermayesinden oluşur.

Duran Mal Varlığı (İşletme Tesisatı) ⇒ Ticari işletmenin faaliyetini yürüte-bilmesi için işletmeye sürekli olarak tahsis edilmiş taşınır mallar, taşınmaz mallar ile bunların ayrılmaz parçaları (mutemmim cüzleri) ve eklentilerinden (teferruatlardan) oluşur. Örneğin; satış yerleri, depolar, servis ve nakliye araçları, makinalar, aletler vb.

İşletme Sermayesi (Döner Varlıklar) ⇒ Ticari işletmenin faaliyetlerinin yürütül-mesi için hazır bulundurulan ham madde, depoda tutulan malzemeler, işletmenin ih-tiyaçları için hazır bulundurulan sarf malzemeleri, yarı mamul ya da mamul mallardır.

Maddi olmayan (Gayri Maddi) Unsurlarİşletmenin maddi olmayan unsurları “işletme değeri, kiracılık hakkı, ticaret unvanı,

işletme adı, know how, fikri ve sınai mülkiyet hakları”dır.Peştemaliye (Good will, müşteri çevresi hakkı) ⇒ Ticari işletmenin sevk ve yöne-

timinin müşteri nezdinde oluşturduğu rağbet veya itibardır. Müşteri çevresi karşılığında hava parası istenebilir.8

İşletme Değeri ⇒ İşletmeye bağlı müşteri çevresini de kapsayan ve işletmenin teker teker mal varlığı değerleri toplamını aşan değerdir.9

Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları ⇒ Fikir ve sanat eserleri (telif hakları), faydalı modeller, patentler, markalar, tasarımlar, coğrafi işaretler, bilgisayar programları, veri ta-banları, alan adları, know how, ticari sırlar vb. oluşur.

Marka ⇒ İşletmenin ürettiği mal ve hizmetleri, diğer mal ve hizmetlerden ayırt eden işarettir.

Ticaret unvanı ⇒ Taciri gösterir. Tacirin ticari işletmesine ilişkin işlemlerinde kul-landığı addır.

İşletme adı ⇒ İşletmeyi tanıtmak ve benzer işletmelerden ayırt etmek için kullanı-lan addır. Ticari işletmeyi gösterir.

Know how ⇒ İşletme içerisinde organizasyon, yönetim, üretim ve dağıtım gibi ko-nulardan ulaşılan teknik-ticari bilgi ve tecrübe birikimidir.

TİCARİ İŞLETMEDE MERKEZ VE ŞUBEİşletme merkezi ⇒ Ticari işletmenin hukuki, idari ve ticari faaliyetlerinin toplan-

dığı ve işlemlerin yürütüldüğü yerdir.8 Aynı veya birbirine bağlı konularda çalışan şube veya şubelere iç idare bakımından emir veya direktif veren ve şube hesaplarının toplan-dığı iş yeridir.9 Ticari işletmenin merkezi tektir ancak birden çok şubesi olabilir. Tüzel kişi tacirin merkezi esas sözleşmede gösterilir. Tacir, ticari işletmesini merkezin bulun-duğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirir (TTK 40/1). Tacir, işletmesiyle ilgili kullandı-ğı her türlü kâğıt ve belgede işletme merkezini göstermek zorundadır (TTK 39/2).

8 Bilgili - Demirkapı - Ticaret Hukuku Bilgisi, 21.9 Domaniç H - Türk Ticaret Kanunun Şerhi, 79.

6 Ticaret Hukuku

Şube12

Aynıkişiye

ait olma

İç ilişkilerdemerkeze

bağlı olma

Faaliyetyönündenbenzerlik

Yönetim vemekanayrılığı

Dışilişkilerde

bağımsızlık

Ayrımuhasebeyesahip olma

Ayrı bir sermayetahsisi zorunluluğunun

bulunmaması

Şube“Bir merkeze bağlı olduğu hâlde, ister merkezin bulunduğu odanın ister başka

odanın çalışma alanı içinde olan müstakil sermayesi ve müstakil muhasebesi bulunan ve/veya muhasebesi merkezde bulunduğu ve müstakil sermayesi bulunmadığı hâlde kendi başına sınai faaliyet ve ticari işlem yapan yerler ve satış mağazaları şube sayılır (5174 sayılı TOBB Kanunu 9/2).10

Şubenin Unsurları1. Aynı kişiye ait olma ⇒ Merkez ve şubenin sahibi, aynı gerçek veya tüzel kişi olmalı-

dır. Merkez - şube farklı kişilere aitse iki farklı ticari işletme söz konusu olur.2. Faaliyet yönünden benzerlik ⇒ Şubenin yaptığı işler, merkezle aynı veya benzer

olmalıdır.3. İç ilişkilerde merkeze bağlı olma ⇒ Şube, idari açıdan merkeze bağlıdır. Merke-

zin ad ve hesabına işlem yapar. Şubenin yöneticilerini, yöneticilerin yetkilerini ve işletme politikasını merkez belirler. Şubenin geleceğine ilişkin kararlar merkezde alınır. Şubenin yaptığı işlemlerden doğan hak ve borçlar merkeze aittir. Şubenin mal varlığı elde ettiği kâr ve zarar merkezindir.

4. Dış ilişkilerde bağımsızlık ⇒ Şube merkezden aldığı yetkiye dayanarak faaliyet yürütür. Merkezin verdiği yetki sınırları içinde 3. kişilerle ilişkilerde bağımsız hareket eder.

5. Yönetim (idare) ve mekân ayrılığı ⇒ Şubenin merkezden ayrı bir yönetimi (ida-resi) ve personeli bulunmalıdır.

Şube ile merkez arasında mekân (yer) ayrılığı bulunmalıdır. Ancak farklı birimler içinde faaliyette bulunmak şartıyla merkez ile şube aynı bina içinde bulunabilir.6. Ayrı bir sermaye tahsisi zorunluluğunun bulunmaması Şubelerin faali-yetlerini yürütmesi için ayrı bir sermayesinin bulunması gerekmez.7. Ayrı muhasebeye sahip olma Şubenin muhasebesi, merkez muhasebesin-den ayrı tutulmalıdır. 8. Muhasebenin şubede tutulma zorunluluğunun olmaması Şube muha-sebesinin, şubede tutulma zorunluluğu yoktur. Şubenin muhasebesi, ayrı tutul-mak şartıyla merkezde de tutulabilir.

10 Ayhan - Özdemir - Çağlar / Ticari İşletme Hukuku Genel Esasları.

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 7

Çıkmış Soru

Aşağıdakilerden hangisi şube sayılmak için varlığı gerekli unsurlardan biri değildir?A) Yönetim ayrılığı B) Mekân ayrılığıC) Dış ilişkilerde bağımsızlık D) Tüzel kişiliğe haiz olma E) Merkeze bağlı olma

ÇözümŞubenin unsurları “yönetim ayrılığı, mekân ayrılığı, dış ilişkilerde bağımsızlık, iç ilişkilerde merkeze bağlı olma, merkezle aynı kişiye ait olma, ayrı sermaye tahsisi zorunluluğunun bu-lunmaması, ayrı muhasebeye sahip olma, muhasebenin şubede tutulma zorunluluğunun ol-maması, faaliyet yönünden merkezle benzerlik”tir. Şubenin ayrı bir tüzel kişiliği yoktur. Şube merkezin parçasıdır. Ayrı bir ticari işletme değildir.Cevap D

Şube Olmanın Sonuçları1. Merkezi Türkiye’de bulunan ticari işletmelerin şubeleri ve ticaret unvanları “şu-

benin açıldığı tarihten itibaren 15 gün içinde” şubenin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil ve ilan edilir. Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, mer-kezin bağlı olduğu sicile geçirilen kayıtlar şubenin bağlı bulunduğu sicile de tescil edilir (TTK 40/3).

2. Merkezi Türkiye dışında bulunan ticari işletmelerin Türkiye’deki şubeleri kendi ülke kanunlarının ticaret unvanına ilişkin hükümleri saklı kalmak şartıyla yer-li ticari işletmeler gibi tescil edilir. Ticari işletmenin birden çok şubesi varsa ilk şubenin tescilinden sonra açılacak şubeler, yerli ticari işletmelerin şubeleri gibi tescil edilir (TTK 40/4).

3. Şubeler, şubenin bulunduğu yerdeki ticaret ve sanayi odalarına kaydedilir.4. Şubeler, iç ilişkide merkeze bağlı olduğu için ayrı bir ticari işletme değildir. Şube,

merkezin parçasıdır. Şubenin ayrı tüzel kişiliği yoktur. Merkezin ticaret unvanını, şube olduğunu belirterek kullanır (TTK 48/1). Örneğin; Pegem Eğitimcilik A.Ş. Malatya Şubesi.

Merkezi yabancı ülkede bulunan işletmenin, Türkiye’deki şubesinin ticaret unva-nında merkez ve şubenin bulunduğu yerler ve şube olduğu gösterilir (TTK 48/3).

5. Şubeyi yönetmek üzere ticari temsilci atanır. Merkezi yurt dışında bulunan işlet-melerin şubeleri için yerleşim yeri Türkiye’de bulunan tam yetkili ticari mümessil (ticari temsilci) atanması zorunludur (TTK 40/4).

6. Ticari temsilcinin temsil yetkisi merkezle veya şubeyle sınırlandırılabilir. Yapılan sınırlandırma tescil ve ilan edilir. Anonim şirket ve kooperatifte yönetim kurulu-nun, limited şirkette müdürlerin temsil yetkileri şubeyle sınırlanabilir.

7. Şubenin işlemlerinden doğan davalar hem merkezin hem de şubenin bulunduğu yerde açılabilir (HMK 14). Şubenin bulunduğu yerde de icra takibi yapılabilir (İİK m.50). Ancak merkezleri Türkiye’de bulunan ticari işletmelerin şubeleri-nin yaptıkları işler dolayısıyla iflas davası, merkezin bulunduğu yerde açılır.

8 Ticaret Hukuku

Şube ile yapılan işlemlerden kaynaklansa bile merkezin bulunduğu yerde iflas yoluyla takip yapılır (İİK 154).

Merkezi yurt dışında bulunan ticari işletmeler hakkında iflas davası, Türkiye’deki şubenin bulunduğu yerde açılır. Eğer birden fazla şubesi varsa merkez şubenin bulunduğu yerdeki ticaret mahkemesinde açılır (İİK 154/2).

8. Ticari işletmenin devri hâlinde devrin kapsamına şube de girer (TBK 202).9. Çekte muhatap lehine yapılan ciro makbuz hükmündedir. Ancak muhatap ban-

kanın birden fazla şubesi varsa çek, hesabın bulunduğu şubenin dışındaki başka bir şubeye cirolanabilir (TTK 789/4).

Çıkmış Soru

Bir ticari işletmenin şubeleriyle ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yan-lıştır?A) Ticari temsilcinin temsil yetkisi şubenin işleriyle sınırlanabilir.B) Her şube, kendi merkezinin ticaret unvanını, şube olduğunu belirterek kullan-

mak zorundadır.C) Şubeler bulundukları yerin ticaret siciline tescil edilir ve dış ilişkilerinde bağım-

sız hareket edebilir.D) Ticari işletmenin devri hâlinde bu devrin kapsamına şube de girer.E) Merkezleri Türkiye’de bulunan ticari işletmelerin şubelerinin yaptıkları işler

dolayısıyla iflas davası, şubenin bulunduğu yerde açılır.

Çözüm

Ticari temsilcinin temsil yetkisi şubenin işleriyle sınırlanabilir. Her şube, kendi merkezinin ticaret unvanını şube olduğunu belirterek kullanmak zorundadır. Şubeler bulundukları yerin ticaret siciline tescil edilir ve dış ilişkilerinde bağımsız hareket edebilir. Ticari işletmenin devri hâlinde bu devrin kapsamına şube de girer. Merkezleri Türkiye’de bulunan ticari işletmelerin şubelerinin yaptıkları işler dolayısıyla iflas davası, merkezin bulunduğu yerde açılır.Cevap E

TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİBir mal varlığı veya ticari işletmeyi aktif ve pasifiyle bütün olarak devralmaya

“ticari işletmenin devri” denir. Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir (TBK 202).Devrin Kapsamı

Devir sözleşmesinde aksine hüküm yoksa ticari işletme devredildiğinde işletmeye ait; v Ticaret unvanı v İşletme adı v Fikri ve sınai mülkiyet hakları → Fikir ve sanat eserleri, telif hakları, faydalı mo-

deller, tasarımlar, coğrafi işaretler, bilgisayar programları, veri tabanları, alan ad-ları, know how, markalar, patentler vb.

v İşletme değeri - müşteri çevresi

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 9

v Kiracılık hakkı (malikin onayıyla) v Sürekli olarak işletmeye özgülenen mal varlığı unsurları v Duran mal varlığı → Taşınmaz - taşınır işletme tesisatı v İşletmeye ait tüm hak ve borçlar

devredilmiş olur (TTK 11/3).İşletmeyi devralan iyiniyetliyse işletmenin içindeki 3. kişiye ait taşınır mallar üze-

rinde mülkiyet hakkını kazanır (MK 988).Kiracılık hakkı, malikin yazılı onayıyla devralana geçer.İşletmenin müşteri çevresi, işletme değeri de devirle birlikte devralana geçer.

Devreden, devrettiği işletme ile rekabet etmeme borcu altına girer.Ticari işletme maddi ve maddi olmayan unsurları ile bir bütün olarak devredilir.

Ancak taraflar anlaşarak işletmeye ait bazı unsurları devir dışı bırakabilir. Örneğin; taraflar anlaşarak ticaret unvanını devir kapsamı dışında tutabilir.

Ticari işletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli zorunlu unsurlar de-vir dışı bırakılamaz. Örneğin; fabrikanın makineleri işletmenin faaliyetini sürdürmesi için gerekli unsurdur, mutlaka devredilir. Ticari işletmenin devamlılığını etkilemeye-cek nitelikteki münferit unsurlar devir dışı bırakılabilir. Örneğin; ticaret unvanı dev-redilmeyebilir.

Ticari işletme aktif ve pasifiyle birlikte devredilir. Sadece aktiflerin devrini öngö-ren devir sözleşmeleri geçersizdir.

Devir Sözleşmesi

Devir sözleşmesi yazılı olarak yapılır. Yazılı şekil, geçerlilik şartıdır. Yazılı yapıl-mayan devir sözleşmeleri geçersiz sayılır. Devir sözleşmesi ticaret siciline tescil ve ilan edilir (TTK 11/3).

Ticari işletmenin devri, devir sözleşmesinin tümünün tescili ile hüküm ifade eder (TSY 133/2). Devrin tescili kurucu nitelik taşır.

Ticari işletme; içerdiği mal varlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlem-lerinin ayrı ayrı yapılmasına gerek olmaksızın bir bütün hâlinde devredilebilir. Ör-neğin, işletmeye ait gayrimenkul tapuya tescil edilmeden de devredilebilir. Mülkiyet devralana geçer. Tescilsiz iktisap öngörülmüştür.

Devralan, devri alacaklılara bildirir veya ilanla duyurur. Alacaklılara bildirim şekle tabi değildir. Ticari işletmenin devri Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan edilir.

Ticari işletmenin aktif ve pasifleri “devrin alacaklara bildirimi veya duyuru tari-hinden” itibaren devralana geçer.

Devralan, alacaklılara bildirim veya duyuru yükümlülüğünü yerine getirmedikçe aktif ve pasifler devralana geçmez.

10 Ticaret Hukuku

Devrin Sonuçları v Ticari işletmesini devreden gerçek kişi, ticareti terk etmiş olur ve tacir sıfatı-

nı kaybeder. Ticareti terk ederek tacir sıfatı sona eren kişi, 1 yıl süreyle iflasa tabidir. (İİK 44/2)

v Devrin kapsamındaki unsurlar ve işletmeye özgülenmiş mal varlığı devra-lana geçer.

v Ticari işletmenin devirden önceki borçlarından, devralan ve devreden mü-teselsilen sorumlu olur.

v Devralan, işletmenin borçlarından dolayı, 3. kişilere ve alacaklılara karşı “devrin bildirim veya duyuru tarihinden itibaren” sorumlu olur. Devralan, devirden önceki borçlardan, bu borçlar için kanunda öngörülen zaman aşı-mı süresi doluncaya kadar sorumludur.

v Devralan, ticari işletmenin kendisi tarafından bilinmeyen borçlarından da sorumludur.

Devreden; muaccel borçlardan devrin alacaklılara bildirilmesi veya duyurul-ması tarihinden itibaren, müeccel borçlardan muacceliyet (vade) tarihinden itiba-ren 2 yıl süreyle, devralanla birlikte müteselsilen sorumludur. İki yıllık süre hak düşü-rücüdür. Devralan devri alacaklılara bildirmediği veya ilanla duyurmadığı müddetçe 2 yıllık süre işlemeye başlamaz.

v Ticari işletmede mevcut olan iş sözleşmeleri, tüm hak ve borçlarıyla devra-lana geçer. Devirden önceki borçlardan “devralan ve devreden müteselsilen” sorumludur. Devreden işveren, devir tarihinden itibaren 2 yıl sorumludur.

v Devirden sonraki borçlardan sadece devralan sorumludur.

TİCARİ İŞLEMLERDE TAŞINIR REHNİ

İşletmeler krediye ihtiyaç duyduğunda kredi veren kuruluşlar; ayni teminat (ör-neğin, rehin) veya şahsi teminat (örneğin, kefalet) isteyebilir. Gayrimenkullar (taşın-mazlar) taşınır mallar ve işletmeler rehin gösterilebilir.

Gayrimenkuller (taşınmazlar) tapu siciline tescil ile rehin gösterilir.Ticari işlemlerde taşınır eşyalar ile işletmeler ise “rehinli taşınır siciline tescil”

ile rehin gösterilir. Rehin gösterilen taşınır eşyalar alacaklıya teslim edilmez, teslimsiz rehin türüdür.

Ticari işlemlerde taşınır rehni “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu” ile dü-zenlenmiştir. Bu kanunun amacı:

v Teslimsiz taşınır rehin hakkının güvence olanak kullanımını yaygınlaştır-mak,

v Rehne konu taşınırların kapsamını genişletmek, v Taşınır rehninde aleniyeti sağlamak,

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 11

v Rehnin paraya çevrilmesinde alternatif yollar sunmak suretiyle finansman erişimini kolaylaştırmak.

Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninin TaraflarıTicari işlemlerde taşınır rehni sözleşmesi;a. Kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü (tarımsal amaçlı koope-

ratif ve birlikler) serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasındab. Tacir ve/veya esnaflar arasında yapılır. 3. kişiler borçlu lehine teslimsiz taşınır rehni kurabilir.

Üzerinde Rehin Hakkı Kurulabilecek Taşınır VarlıklarRehin hakkı aşağıda belirtilen taşınır varlıklardan biri veya birden fazlası üzerin-

de kurabilir;

1. Alacaklar

2. Çok yıllık ürün veren ağaçlar

3. Fikri ve sınai mülkiyete konu haklar (marka, patent, fikir ve sanat eserleri vb.)

4. Hammadde

5. Hayvan

6. Her türlü kazanç ve iratlar

7. Başka bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar.

Kredi mevzuatı gereğince bir onaya tabi olan lisans ve ruhsatların rehni bu ona-yın alınması hâlinde mümkündür.

8. Kira gelirleri

9. Kiracılık hakkı

10. Makine ve techizat, araç, ekipman, alet, iş makinaları, elektronik haberleşme cihazları dahil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı

11. Sarf malzemesi

12. Stoklar → Ham madde yarı mamül veya mamül varlıklar

13. Tarımsal ürün

14. Ticaret unvanı

15. İşletme adı

16. Ticari işletme

17. Esnaf işletmesi

18. Ticari plaka ve ticari hat

12 Ticaret Hukuku

19. Ticari proje

20. Vagon

21. 3. kişiler zilyetliğindeki taşınır varlık, hak ve paylı mülkiyet hakları

22. Benzeri her türlü taşınır varlık ve hak

23. İşletmelerin müstakbel taşınır varlıkları. (Mevcut olmayan veya rehin sözleş-mesi akdedildiği anda rehin verenin mülkiyetinde bulunmayan varlıklar)

Rehinli müstakbel taşınır varlık üzerindeki tasarruf yetkisi, bu varlıkların mülki-yete konu edilmesinden sonra kullanılabilir.

24. İşletmelerin mevcut veya mustakbel taşınır varlıklarının getirileri

25. Her tür sözleşmeden doğan mevcut veya müstakbel alacaklar

Taşınır varlığın gelecekteki her türlü faiz, sigorta gibi hukuki getirileri ile doğal ürün ve ikamesi mallar, taşınır varlık ile birlikte doğrudan rehnin kapsamına girer. Bir üretim sürecinin, kullanıldığı taşınır varlıklarla birlikte rehnedilmesi hâlinde rehin, üretim sürecinde ve sonucunda gerçekleşecek olan alacak üzerinde aynı oranda ve sırada kendiliğinden tesis edilmiş sayılır. Bir taşınırın rehinli olduğunu bilmeyen veya bilmesi gerekmeyen iyiniyetli 3. kişinin iyiniyeti korunur.

Ticari işletme ve esnaf işletmesinin tamamı üzerinde rehin kurulması hâlinde, rehnin kuruluşu anında işletmenin faaliyetine tahsis edilmiş olan her türlü varlık reh-nedilmiş sayılır. Bu varlıkların rehni diğer kanunlarca bir sicile tescilini gerektiyorsa bu rehin ilgili sicillere bildirilir. Bu varlıklar üzerinde diğer kanunlar uyarınca önceden bir rehin hakkı tesis edilmiş olması hâlinde Ticari İşletmelerde Taşınır Rehni Kanunu çerçevesinde tesis edilerek bildirilen rehin sonraki sırada yer alır. Ticari işletme ve esnaf işletmesi rehinleri ticaret veya esnaf siciline bildirilir. Diğer taşınır varlıkların borcu karşılaması hâlinde işletmenin tümü üzerinde rehin kurulamaz.

Taşınır varlık üzerindeki rehin hakkı, o varlığın bütünleyici parçasını da kapsar. Taraflar, taşınır varlığın mevcut veya sonradan ilave edilen eklentilerinin rehin kapsa-mına alınmasını ayrıca kararlaştırabilir.

Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu;

1. Gayrimenkuller (Taşınmazlar)

2. Tapu kütüğüne herhangi bir nedenle tescil edilen taşınırlar.

3. Mevduat

4. Sermaye Piyasası araçları ile türev araçlara ilişkin finansal sözleşmeleri konu edinen rehin sözleşmelerine UYGULANMAZ.

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 13

DEĞER TESPİTİ

Taraflar, rehin hakkının kurulması öncesinde rehne konu taşınırın değerini tespit ettirebilir. Yine rehinli taşınır varlığın birleşmesi veya karışması durumunda ya da te-merrüt sonrası hakların kullanımında değer tespiti yaptırılabilir.

Alacaklının başvurusu üzerine rehin verenin yerleşim yerindeki “sulh hukuk mahkemesi” değer tespiti yapar. Sulh hukuk mahkemesi taşınırın değerini ekspertiz hizmeti sunan gerçek veya tüzel kişilere 3 gün içinde tespit ettirir. Bu değer tespitine itiraz hâlinde, mahkeme 3 gün içinde yeni değer tespiti yaptırır. İtiraz üzerine yapı-lan değer tespiti kesindir. Bu tespitin yapıldığı tarihten itibaren 2 yıl geçmedikçe yeniden değer tespiti istenemez. Değer tespitine ilişkin rapor rehin verene ve rehin alacaklılarına tebliğ edilir.

REHİN SÖZLEŞMESİ

Rehin sözleşmesi elektronik ortamda ya da yazılı olarak düzenlenir. Elektronik ortamda düzenlenen rehin sözleşmesinin sicile tescil edilebilmesi için sözleşmenin güvenli elektronik imza ile onaylanması şarttır. Yazılı düzenlenen rehin sözleşmesinin sicile tescil edilebilmesi için tarafların imzalarının noterce onaylanması veya sözleş-menin sicil yetkilisinin huzurunda imzalanması şarttır.

Rehin Sözleşmesinde Bulunması Zorunlu Hususlar

1. Rehin sözleşmesinin tarafı;

Ticari işletme ise → ticaret unvanı, MERSİS numarası, temsil ve ilzama yetkili temsilcinin adı, soyadı ve imzası

Gerçek kişi veya esnaf ise → T.C. kimlik numarası, adı-soyadı ve imzası

Çiftçi ise → T. C. kimlik numarası, adı-soyadı, imzası ile çiftçi kayıt sistemi nu-marası

Üretici örgütü ise → üretici örgütü belge numarası ile temsil ve ilzama yetkili temsilcinin adı-soyadı, imzası

2. Borcun konusu, borcun miktarı, borcun miktarı belirli değilse rehnin ne miktar için güvence teşkil ettiği, ödenecek para cinsi ve rehnin azami miktarı

3. Rehne konu varlık ile bu varlığın ayırt edici özelliklerini belirten seri numa-rası, markası, üretim yılı, şasi numarası, belge seri numarası, varsa G TİP ya da PRODTR sanayi ürünü kodu gibi hususlar (Niteliği gereği ayırt edici özelliği bulunmayan taşınır varlıklar için bu şart aranmaz)

Rehne konu taşınır varlığın alt veya art rehne konu edilmesi ile rehin vere-nin rehne konu taşınır varlık üzerindeki tasarruf yetkisini kısıtlayan kayıtlar geçersizdir.uy

arı

14 Ticaret Hukuku

Rehin hakkın sicile tescilinden doğan masrafların kime ait olacağı rehin sözleş-mesinde belirtilir.

REHİN HAKKININ KURULMASI

Taşınır varlık üzerinde rehin hakkı, rehin sözleşmesinin “rehinli taşınır siciline tescil edilmesiyle” kurulur.

Tescil, kurucu yaratıcı nitelik taşır. Rehin hakkı, rehin sözleşmesinin sicile tes-cil edilmesiyle 3. kişilere karşı hüküm ifade eder. Diğer kanunlar uyarınca bir sicile tescili zorunlu olan taşınır rehinleri 3. kişilere karşı hüküm ifade etmeye devam eder.

Rehinli taşınır sicili alenidir. Bakanlık, sicilin faaliyetlerini denetlemeye ve gerekli önlemleri almaya yetkilidir. Sicil, bakanlıkça alınan önlemlere ve verilen talimatlara uymakla yükümlüdür.uy

arı

DERECE SİSTEMİBir taşınır varlık üzerinde birden fazla rehin kurulabilir. Ticari işlemlerde taşınır

rehninde “derece sistemi” benimsenmiştir. Rehin derecelendirilir, derece sözleşmey-le serbestçe kararlaştırılır. Alacaklıların öncelik hakkı, rehin sözleşmesiyle serbestçe kararlaştırılan derece sırasına göre belirlenir. Rehin, sırada kendisinden önce gelecek olanın miktarının tescilde belirtilmesi kaydıyla ikinci veya daha sonraki derecede de kurulabilir. Rehnin sağladığı güvence, tescilde belirtilen rehin tutarı ve derecesi ile sınırlıdır. Alacaklılar belirlenen derece sırasına göre parasını alır. Üst derecedeki ala-caklı, alacağını almadan alt derecedeki alacaklı alacağını alamaz.

Rehin sözleşmesiyle sonraki sırada yer alan rehinli alacaklılara boşalan dereceye geçme hakkı verilebilir. Rehin sözleşmesi dışında bir sözleşmeyle bu hakkın tanınması hâlinde sözleşmenin geçerliliği, sicile tescil edilmesine bağlıdır.

Sonraki sırada yer alan rehinli alacaklılara boşalan dereceye geçme hakkın veril-mesi hâlinde ilk sırada yer alan rehin alacaklısı alacağını tamamen almadan bir sonra-ki rehin alacaklısına ödeme yapılmaz.

Aynı taşınır varlık üzerinde derece sırası belirtilmeksizin birden fazla rehin hakkı verilmesi hâlinde, alacaklıların öncelik hakkı, rehnin kurulma anına göre belirlenir.uy

arı

Getirisi üzerinde ayrıca bir rehin tesis edilmemişse varlığın getirisi üzerindeki ön-celik hakkı, asıl rehinli varlığın öncelik sırasıyla aynıdır.

dİKKAT

Ticaret Hukukunun Konusu ve Ticari İşletme 15