Temmuz 2018, Ürün No:03

Tarım Ürünleri Piyasaları

BUĞDAY

Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü

Dünya Buğday Verileri (bin ton)

2014/15 2015/16 2016/17 2017/181 2018/192 Değişim (%)3

Alan (bin ha) 221.662 223.591 222.155 219.482 217.003 -1,1

Verim (ton/ha) 3,29 3,29 3,39 3,46 3,43 -0,9

Üretim 728.211 735.912 751.992 758.216 744.686 -1,8

Tüketim 699.363 708.197 734.765 741.633 747.249 0,8

Yılsonu Stokları 219.225 244.242 257.329 272.370 266.159 -2,3

İthalat 159.461 170.138 179.135 181.260 183.675 1,3

İhracat 164.175 172.836 183.275 182.802 187.323 2,5

İhracat fiyatı ($/ton)4 303 234 196 211 241 14,2

Kaynak: USDA (09.07.2018), 1/ Tahmin, 2/ Projeksiyon, 3/ Verisi bulunan son iki pazarlama yılının değişimini göstermektedir. 4/ FAO HRW (Hard

Red Winter) ortalama ihraç fiyatlarıdır.

USDA’nın 2018/19 üretim sezonu Haziran ayı

projeksiyonlarına göre 2,6 milyar ton olan dünya toplam

tahıl üretiminin %29’unu buğday üretimi oluştururken

432,4 milyon ton olan dünya toplam tahıl ihracatının

%43’ünü buğday ihracatı oluşturmaktadır. 2018/19

itibariyle dünya buğday ekim alanının yaklaşık %55’ini

Hindistan, AB, Rusya, Çin ve ABD oluştururken, bu ülkeler

dünya buğday üretiminin yaklaşık %66’sını

oluşturmaktadır. 2017/18 üretim sezonunda 219,5 milyon

ha olan dünya buğday ekim alanının 2018/19 üretim

sezonunda %1,1 azalarak 217 milyon hektara gerileyeceği

öngörülmektedir. Bir önceki sezona göre dünya buğday

ekim alanında ve buğday verimindeki azalış öngörüsüne

bağlı olarak 2017/18 üretim sezonunda 758 milyon ton olan

dünya buğday üretiminin 2018/19 üretim sezonunda %1,8

azalarak 745 milyon ton olacağı öngörülmektedir. Dünya

buğday üretimindeki azalış öngörüsüyle paralel olarak

2018/19 üretim sezonunda dünya buğday bitiş stoklarının

önceki yıla göre %2,3 azalarak 266 milyon tona gerileyeceği

öngörülmektedir.

Buğday ekim alanında önemli ülkeler (%)

Buğday üretiminde önemli ülkeler (%)

Ülkelere göre dünya buğday ihracatı (2017/18)

Ülkelere göre dünya buğday ithalatı (2017/18)

13

,6

14

,0

13

,8

12

,3

12

,0

11

,9

12

,2

12

,5

11

,5

10

,9

10

,9

11

,0

8,0

6,9 7,3

2 0 1 6 / 1 7 2 0 1 7 / 1 8 2 0 1 8 / 1 9

Hindistan AB Rusya Çin ABD

19

,3

20

,0

20

,1

17

,3

17

,0

17

,4

11

,5

11

,5 13

,0

8,1 9

,6

9,2

7,5 8,3

6,7

2 0 1 6 / 1 7 2 0 1 7 / 1 8 2 0 1 8 / 1 9

AB Çin Hindistan Rusya ABD

AB 14,9

Rusya 19,4

Kanada 12,2ABD 14,7

Ukrayna 9,4

Avustralya8,8

Arjantin 6,6

Türkiye 3,6

Diğer 10,5

Mısır 6,7

Endonezya6,4

Cezayir 4,3

AB 3,3

Brezilya 4,4

Japonya 3,2

Filipinler 3,1

Türkiye 2,5

Diğer 65,8

BUĞDAY

Dünya buğday ihracatında önemli üretici ülkeler olan AB,

Rusya, Kanada ve ABD ilk sıralarda yer alırken Ukrayna ve

Avusturalya da önemli buğday ihracatı yapan ülkeler

arasındadır. Türkiye ise USDA’nın verilerine göre, 2018/19

üretim sezonunda 6 milyon tonluk buğday ihracatı ile

dünya sıralamasında 9. sırada yer almaktadır. 2018/19

üretim sezonunda dünya buğday ihracatının temel ihracatçı

ülkelerdeki artışa bağlı olarak %2,4 artarak 187 milyon ton

olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. 2017/18 üretim

sezonunda 181 milyon ton olan dünya buğday ithalatının

ise 2018/19 üretim sezonunda %1,3 artarak 184 milyon

tona yükseleceği öngörülmektedir. Dünya buğday ihraç

fiyatları (HRW) yıllar itibarıyla buğday üretimi ve

ihracatındaki artışa bağlı olarak giderek düşmekte iken

2017/18 üretim sezonunda artma eğilimine girmiş ve

2018/19’da %14,2 artarak 241 $/ton’ a yükselmiştir.

Türkiye Buğday Verileri (bin ton)

2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 2016/17 Değişim1 (%)

Alan ( 1000 da) 75.296 77.726 79.192 78.668 76.719 -2,5

Verim (kg/da) 267 284 240 287 269 -6,3

Üretim 20.100 22.050 19.000 22.600 20.600 -8,8

Tüketim 19.375 20.462 20.122 18.795 18.756 -0,2

Yılsonu Stokları2 3.539 3.643 3604 4.945 3.959 -19,9

İthalat 4.030 4.454 6.573 4.762 5.928 24,5

İhracat 3.701 4.725 4.444 5.983 7.624 27,4

Kaynak: TÜİK (11.07.2018), 1/ Verisi bulunan son iki yılın değişimini göstermektedir, 2 /TÜİK verilerinden TEPGE hesaplamasıdır.

Buğday ekim alanları; Türkiye buğday ekim

alanı 2018/19 üretim sezonu itibarıyla dünya

buğday ekim alanının %3,5’ini

oluşturmaktadır (1). Bu alan aynı zamanda

Türkiye’de toplam işlenen tarım alanın

%20’sini teşkil etmektedir (2). 2017/18

üretim sezonu itibariyle Türkiye buğday ekim

alanı 76,7 milyon da olup bu alanın %32’sini

oluşturan ilk 10 il sırasıyla; Konya, Ankara,

Diyarbakır, Yozgat, Urfa, Sivas, Çorum,

Tekirdağ, Mardin ve Eskişehir’dir.

Buğday üretimi; 2016/17 üretim sezonunda

bir önceki sezona göre ekim alanında

%2,5’lik, verimde ise %5,6’lık azalış

yaşanmıştır. Buna bağlı olarak buğday

üretimi 2016/17 üretim sezonunda %8,8

azalarak 20,6 milyon ton gerçekleşmiştir.

İklim koşullarının 2016/17 üretim sezonuna

göre daha elverişli olması ve verim artışı ile

birlikte 2017/18 üretim sezonunda buğday

üretiminin 21,5 milyon ton olması tahmin

edilmektedir.

Türkiye’de Buğday Destekleme Politikaları: 2018 yılı tarımsal destekleme ödemeleri kapsamında buğdaya 15 TL/da

mazot, 4 TL/da gübre desteği, 5 Krş/kg fark ödemesi desteği, 8,5 TL/da sertifikalı tohum desteği ve 0,10 TL/kg sertifikalı

tohum üretim desteği verilmektedir. Ayrıca 2016 yılında kaldırılan toprak analizi desteğinin 50 da ve üzeri araziler için

2017 yılından itibaren 40TL olarak yeniden ödenmesi kararlaştırılmıştır (3).

BUĞDAY

Türkiye’nin buğday ihracatı yaptığı ülkeler (2018, %)

*2018 verileri ilk altı ayı kapsamaktadır.

Türkiye’nin buğday ithalatı yaptığı ülkeler (2018, %)

Yıllar

Verilen Destek (TL/kg)

Fark

Ödemesi Toprak Analizi Sertifikalı Tohum Gübre Mazot Toplam

2013 0,05 0,009 0,03 0,02 0,02 0,12

2014 0,05 0,010 0,03 0,03 0,02 0,14

2015 0,05 0,009 0,03 0,02 0,02 0,13

2016 0,05 0,000 0,03 0,04 0,12

2017 0,05 0,003 0,03 0,01 0,05 0,14

2018 0,05 0,003 0,03 0,02 0,06 0,16

Kaynak: TEPGE, GTHB Verileri

Hollanda52,4

İtalya36,5

Güney Kore8,8

Irak1,5

Kanada0,9

0,6

6 0,7

4

0,7

8

0,8

3 0,9

1

0,9

3

0,7

2

0,8

6

0,9

1

0,9

4 1,0

5

0,7

4 0,8

7

0,8

6 0,9

4

0,9

9

1,0

4

2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6 2 0 1 7 2 0 1 8

Üretici Fiyatı TMO Alım Fiyatı Borsa Fiyatı

TL/kg

Rusya Federasyonu

77,8

Litvanya8,7

Kazakistan7,2

Ukrayna3,1

Letonya1,6

Bulgaristan1,3

Diğer0,3

2017 Haziran ayında 0,94 TL/kg olan buğday üretici

fiyatının 2018 Haziran ayında %1 azalarak 0,93

TL/kg’a gerilediği görülmektedir (TÜİK, 2018).

Buğday TMO alım fiyatı (AKS Buğday) 2017 yılında

0,94 TL/kg iken 2018 yılında %10,5 artarak 1,05

TL/kg’a yükselmiştir (TMO, 2018).

Buğday ortalama borsa fiyatı (Konya, Edirne, Polatlı,

Eskişehir borsaları) incelendiğinde 2017 Haziran

ayında 0,92 TL/kg olan ortalama borsa fiyatı 2018

Haziran ayında %13 artarak 1,04 TL/kg’a

yükselmiştir.

Yıllar itibariyle buğdaya verilen desteklere bakıldığında çok fazla bir değişim olmadığı ve en yüksek desteklemenin 2018

yılında yapıldığı göze çarpmaktadır. 2013 yılında buğdayın bir kilogramına verilen toplam destek miktarı 0,12 TL iken

2018 yılında 0,16 TL’ye yükselmiştir. 2016 yılına kadar ayrı kalemlerde verilen gübre ve mazot destekleri 2016 yılında

tek bir kalemde ve bir önceki yıl ile aynı miktarda verilmiştir. 2017 yılından itibaren ise gübre ve mazot desteklemeleri

yine önceki yıllar olduğu gibi ayrı kalemlerde verilmeye devam etmektedir.

BUĞDAY

TARIMSAL EKONOMİ VE POLİTİKA GELİŞTİRME ENSTİTÜSÜ (TEPGE)

Enstitümüz tarım, gıda, çevre ve kırsal kalkınma konularında ekonomik araştırmalar yaparak ve/veya yaptırarak

başta Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı olmak üzere, kamu ve özel sektörde karar alıcı birimleri

bilgilendirmeyi, böylece araştırma sonuçlarına dayalı politikalarla/kararlarla ülke tarımının gelişimine katkıda

bulunmayı amaçlamaktadır. Bilgi çağının gereklerini yerine getirebilen, konusunda üzerine düşen görevleri

yapmaya yetkin ve güçlü bir kurumsal yapıya ulaşmayı hedeflemektedir.

https://arastirma.tarim.gov.tr/tepge

Bilgi için: Dr. Kübra POLAT, kubra.tasdemir@tarim.gov.tr, +90 312 2875833/1121

2014 2015 2016 2017 20182

Buğday Fiyatı (TL/kg) 0,74 0,78 0,83 0,91 0,93

Buğday Fiyatı + Destek (TL/kg) 0,86 0,92 0,96 1,03 1,08

Gübre Fiyatı (TL/kg)1 1,42 1,66 1,21 1,49 1,91

Mazot Fiyatı (TL/lt) 4,40 3,85 3,85 4,67 5,42

Tohumluk Fiyatı (TL/kg) 1,30 1,42 1,50 1,68 1,68

1 kg buğday ile alınabilecek girdi miktarı (kg)

Buğday/Gübre 0,52 0,47 0,69 0,61 0,49

Buğday + destek/Gübre 0,61 0,55 0,79 0,69 0,57

Buğday/Mazot 0,17 0,20 0,22 0,19 0,17

Buğday + destek/Mazot 0,20 0,24 0,25 0,22 0,20

Buğday/Tohum 0,57 0,55 0,55 0,54 0,56

Buğday + destek/Tohum 0,66 0,64 0,64 0,61 0,65 Kaynak: TEPGE, BÜGEM, TÜİK 1/ Gübre fiyatlarında DAP gübresi fiyatı dikkate alınmıştır, 2/2018 yılında ilk altı aylık fiyat ortalamaları dikkate alınmıştır.

GENEL DEĞERLENDİRME

Buğday gerek dünyadaki diğer ülkelerde gerekse Türkiye’de

insan beslenmesindeki en temel besinlerin (unlu mamuller,

makarna, irmik, bisküvi, bulgur) hammaddesi olması

itibariyle diğer tarımsal ürünlere göre daha fazla önem arz

etmektedir. Türkiye’de tarım yapılabilir alan içerisinde

%41’lik payı tahıllar oluştururken toplam tahıl alanı

içerisinde %49’luk payı buğday oluşturmaktadır (2). 2018

USDA verilerine göre dünya buğday ihracatında 9. sırada

yer alan Türkiye’de buğday kendi kendine yeterlilik

derecesi yıllar itibariyle %95-100 arasında seyretmektedir.

Ancak bazı yıllar iklim koşullarının elverişli olmamasından

dolayı buğdaya olan talep karşılanamamakta ve ithalat

yapılmaktadır. Yıllar itibariyle buğday ithalatındaki artışın

temel sebebi iç tüketimi karşılamak değil buğdaya dayalı

mamul madde ihracatının giderek artmasıdır. Türkiye’de

diğer ürünlerle birlikte buğdaya da verilen desteklerin

yanında hububat ve hububat içerisinde en önemli yer tutan

buğday piyasalarını düzenlemek amacıyla TMO (Toprak

Mahsulleri Ofisi) çeşitli politikalar yürütmektedir. ÇKS’ye

kayıtlı olan üreticiler kayıtlı olan ürünlerinin tamamını

TMO’ya satabilmekte ya da emanete bırakabilmektedir.

Lisanslı depolardaki ürünlere yerinde alım garantisi veren

TMO, altyapısı uygun olan borsalardan da alım

yapabilmektedir. 2018 yılı için AKS (Anadolu Kırmızı Sert)

ekmeklik buğday TMO alım fiyatı 1.050 TL/ton olup

makarnalık buğday alım fiyatı 1.100 TL/ton olarak

belirlenmiştir.

Türkiye’deki buğday üretiminin verimdeki artışa bağlı

olarak artması önemli bir gelişmedir. Verim artışında ise en

temel etken sertifikalı tohum kullanımının giderek

yaygınlaşmasıdır. Bunun yanında sertifikalı tohum üretimi

de yıllar itibariyle artış göstermektedir. 2016 yılında 485 bin

ton olan sertifikalı tohum üretimi 2017 yılında %4,7 artarak

508 bin tona yükselmiştir (4).

Buğday Girdi Pariteleri

2014 yılında 1 kg buğday ile alınabilecek

gübre miktarı 0,52 kg iken 2018 yılında bu

miktar 0,49 kg’a gerilemiştir.

2014 yılında 1kg buğday ile alınabilecek

mazot miktarı 0,17 lt iken 2018 yılında bu

miktarın değişmediği gözlenmektedir.

2014 yılında 1kg buğday ile 0,57 kg tohum

alınabiliyorken tohum fiyatlarındaki

yükselmeye bağı olarak 2018 yılında bu

miktar 0,56 kg’a gerilemiştir.

Kaynaklar

1/ USDA, 2018. https://www.usda.gov/oce/commodity/wasde/

2/ TÜİK, 2018. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001

3/ Anonim,2018.https://www.tarim.gov.tr

4/BÜGEM,2018.www.tarim.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/BUGEM.p

df