jekinoEDUCATIE

TAMBIÉN LA LLUVIA

P 2 P 3

TAMBIÉN LA LLUVIA

Film en educatie…... in het vertoningscircuit van

Lessen in het donker, in het kader van Filmfestival Open Doek, ter gele-genheid van een workshop verzorgd door Jekino of van een film in de klas...

Het medium film kreeg een plaats in het lessenpakket van heel wat scho-len, daarom zorgen wij graag voor een degelijke programmatie en pe-dagogische omkadering. We maken jaarlijks een pittige selectie van een 30-tal films uit het afgelopen seizoen, organiseren op heel wat plaatsen vertoningen en zorgen voor kant-en-klare lesmappen voor een boeiende verwerking in de klas. Daarbij spelen we in op de eindtermen en ontwikke-lingsdoelen.

In elke lesmap streven we naar een filmtechnische en inhoudelijke benadering van de film en focussen we op één filmterm.

jekinoEDUCATIE

doelgroep tamBiÉn la lluVia: VanaF 2de graad So

FilmFicheKopieer de filmfiche op de volgende pagina voor je leerlingen. Zo zijn

ze meteen goed voorbereid op de voorstelling. Ook voor je collega’s die de leerlingen vergezellen, kan het een handige leidraad zijn.

inhoudStaFelFilmfiche _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 4

Rond regie en productie _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 7

Verhaallijn _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 13

Personages _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 17

Focus op... film-binnen-film _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 21

Columbus: held of schurk? _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 31

Het belang van water _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 35

Bibliografie/ Meer informatie _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 38

www.jekino.bewww.opendoek.bewww.lesseninhetdonker.be

online FilmFiche! Surf naar www.filmfiches.be en

laat je (sterren)mening achter bij de film die je zag. De fiches zijn een digitale, meer visuele uitdieping van deze lesmap met trailers, foto’s en interessante achtergrondinfo.

P 4 P 5

Korte inhoud

In TAMBIÉN LA LLUVIA volgen we Sebastian, een Spaanse film-regisseur en zijn producer Costa. De twee maken in Bolivia een film over de eerste reis van Christoffel Columbus. Sebastian wil, in te-genstelling tot de meeste andere films over deze periode, niet de nadruk leggen op Columbus als held maar vooral laten zien welke gevolgen de ontdekking van Ame-rika had voor de lokale bevolking: goudkoorts, slavernij en geweld tegen protesterende indianen.

Al snel blijkt dat heden en verle-den nog heel dicht bij mekaar lig-gen in Bolivië. Wanneer de rege-ring er beslist om de nationale wa-termaatschappij te privatiseren, breekt een opstand uit die er toe leidt dat Sebastian en Costa, en met hen de hele filmploeg, niet al-leen geconfronteerd worden met hoe slecht de indianen nog steeds behandeld worden. Ze worden ge-dwongen ook zichzelf in vraag te stellen.

techniSche Kaart

Spanje / Frankrijk / Mexico 103 minuten - 2010

Regie: Icíar Bollaín

Scenario: Paul Laverty

Muziek: Alberto Iglesias

Camera: Alex Catalán

Distributie in België: IMAGINE Cast: Gael Garcia Bernal, Luis Tosar, Juan Carlos Aduviri, Milena Soliz, Karra Elejalde

Filmprijzen

TAMBIÉN LA LLUVIA won ver-schillende awards onder andere tijdens de Goya’s (de Spaanse filmprijzen), maar de belangrijk-ste prijs is wel de Panorama Au-dience Award 2011 die veroverd werd op het Internationa l filmfes-tival van Berlijn. Daarnaast was de film ook genomineerd voor de publieksprijs tijdens de European Film Awards.

verwonderlijkÉN LA LLUVIA voor de Oscar

landse Film.

in de perS

“Ziehier een prent die u met alle geweld een geweten wil schop-pen, en daar warempel nog in slaagt ook.” Humo

“TAMBIÉN LA LLUVIA is een prach-tig geheel waarin de historische film van Sebastian en Costa mooi verweven wordt met een verhaal over een volk dat in opstand komt tegen haar regering met alle gevol-gen van dien.” METRO

“Setting the Bolivian Water War of 2000 against Columbus’s coloni-sation of South America, Even the

Rain is socially conscious cinema, distinguished by muscular per-formances and a robust political edge.” BFI/MUBI

Vóór je naar de Film gaat

Voor je naar de film gaat is het be-langrijk te weten dat zowel de ge-beurtenissen die zich afspelen ten tijde van de ontdekking van Ame-rika als de recente gebeurtenis-sen, de zogenaamde Wateroorlog, berusten op ware feiten.

“Asked if Spanish viewers would be shocked by Sebastian’s film,Bollaín, who was born in Madrid, replies: “Yes, because we Spanish have a sense that the conquest was cruel, but it is never connec-ted to Cristóbal Colón. He was the discoverer, and the others were the conquistadors.”

Opdracht voor de leerlingen

- Bekijk de trailer van de film op http://www.filmfiches.be/:

- Wat vertelt deze trailer je over de film? En ver de personages?

- Welke verwachtingen heb je over de film na het zien van de trailer?

fILMfIche

P 7

RegIe eN pRodUcTIe

icíar Bollaín - regiSSeur

Icíar Bollaín, voluit Icíar Bollaín Pérez-Mínguez, is geboren in Ma-drid in 1967 als dochter van een ingenieur en een muzieklerares. Ze begon haar filmcarrière toen ze 15 was in EL SUR (1983), een film van Victor Erice en speelde daarna nog mee in films als MAL-VENTURA (1988) van Manuél Gu-tiérrez Aragón, UN PARAGUAS PARA TRES (1992) van Felipe Vega, en als Maite, een linkse vrijheids-strijder, in Ken Loach’s LAND AND FREEDOM. Tijdens de opnames van deze laatste film leerde ze Paul Laverty, haar huidige part-ner en scenarist van TAMBIÉN LA LLUVIA, kennen. In 1993 maakte ze haar eerste kortfilm. Twee jaar later volgde haar eerste lang-speelfilm HOLA, ¿ESTAS SOLA?,

waarvoor ze ook zelf het scenario schreef. Dit debuut werd meer-dere malen bekroond onder meer met de Goya voor het beste regie-debuut en groeide in Spanje uit tot één van de box office succes-sen van 1996. Ook haar volgende film FLORES DE OTRO MUNDO (1999), viel zowel bij recensenten als publiek in goede aarde. Deze film werd onder andere bekroond met de prijs van de internationale kritiek tijdens het Cannes filmfes-tival. Ook de films die zouden volgen, zoals TE DOY MIS OJOS (2003) werden zowel binnen als buiten Spanje goed ontvangen en wonnen verschillende prijzen. Momenteel is Icíar Bollaín part-ner in het filmproductiebedrijf La Iguana en hoewel ze zich voorna-melijk bezighoudt met schrijven en regisseren van zowel fictie als documentaires, blijft ze ook nog acteren.

P 8 P 9

FILMOGRAFIE 1993 B , (kortfilm)

1994 Los amigos del muerto (kortfilm)

1995 Hola, ¿estás sola?

1999 Flores de otro mundo

2000 Amores que matan

2002 Viajes con mi abuela (kortfilm)

2003 Te doy mis ojos

2007 Mataharis

2009 R (muziekvideo)

2010 TAMBIÉN LA LLUVIA (EVEN THE RAIN)

paul laVerty - ScenariSt

Paul Laverty die in 1957 g e b o r e n werd in In-dia heeft een Ierse moe-der en een Schotse va-der. Hij stu-deerde filo-sofie in Rome en daarna rechten in Glasgow. Tijdens zijn studies was Laverty al bezig met het schrijven van scenario’s. In 1984 verwierf

hij een Fullbright award die hem toeliet film te studeren in LA. Tij-dens zijn verblijf in Californië deed hij onderzoek naar de Latino’s in McArthur park. Midden jaren ‘80 reisde hij naar Nicaragua. Tijdens de drie jaar dat hij daar verbleef, werkte hij er voor een mensen-rechtenorganisatie. Later reisde hij ook naar gebieden zoals El Sal-vador en Guatemala om er, terwijl er een burgeroorlog woedde, oog-getuigenissen vast te leggen voor internationale mensenrechtenor-ganisaties.

Na zijn tijd in Zuid-Amerika nam Laverty contact op met Ken Loach, die bekend staat voor zijn sociaal realistische filmstijl en socialisti-sche thema’s. Laverty kreeg een kleine rol in Loach’ LAND AND FREEDOM en werd al snel een vaste medewerker van de Britse regisseur. Ze werkten samen aan verschillende projecten, waar-bij Laverty steevast de scenario’s voor zijn rekening nam. Laverty werkte onder andere mee aan BREAD AND ROSES – waarvoor hij zich baseerde op zijn ervaring in Latijns-Amerika - MY NAME IS JOE, LOOKING FOR ERIC, ROUTE IRISH, SWEET SIXTEEN - waar-voor hij de prijs voor beste scena-rio won in Cannes – en THE WIND THAT SHAKERS THE BARLEY (winnaar van de Gouden Palm van Cannes in 2006).

Momenteel is Laverty Associate Director van Sixteen Films, een productiemaatschappij opge-richt door Ken Loach en Rebecca O’Brien. TAMBIÉN LA LLUVIA is, na LAND AND FREEDOM, de eer-ste samenwerking met zijn partner Icíar Bollaín.

FILMOGRAFIE 1996 Carla’s Song

1998 My Name is Joe

2000 Bread and Roses

2002 11’09”01 S 11 (UK segment)

2002 Sweet Sixteen

2004 Ae Fond Kiss...

2005 Tickets

2006 The Wind That Shakes the Barley

2006 Cargo

2007 It’s a Free World...

2009 Looking for Eric

2010 T L THE RAIN)

2010 Route Irish

gelijKeniSSen met tamBiÉn la lluVia

De opnames van TAMBIÉN LA LLUVIA duurden ongeveer 9 we-ken en vonden plaats in en rond

Cochabamba, de plek waar in 2000 de wateroorlog werd uit-gevochten. Net als Sebastian en Costa huurden Icíar Bollaín en Paul Laverty de plaatselijke be-volking in als acteurs, figuranten en als leden van hun filmploeg. Het was dan ook essentieel dat de bevolking betrokken werd bij de film, des te meer omdat ze niet in dezelfde val wilden trappen als de hoofdpersonages in hun film; namelijk feiten aanklagen maar zelf, al dan niet bewust dezelfde fouten begaan. Daarom werd eerst uitvoerig gesproken met de organisatoren van de wateroor-log. Zij introduceerden het team bij lokale leiders en wat volgde waren vele bijeenkomsten waarin de filmmakers hun project aan de lokale bevolking voorstelden. De bevolking nam de uiteindelijke be-slissing door een stemming. In de film verwijten leden van de Que-chua gemeenschap Sebastian dat zijn film alleen maar diegene die er in meewerken ten goede komt maar dat de productie eigenlijk zou moeten bijdragen aan de hele gemeenschap. Iets soortgelijks overkwam Bollaín en Laverty: hen werd gevraagd bij te dragen aan verschillende projecten in de ge-meenschap in plaats van het beta-len van individuele betrokkenen. De gemeenschappen beslisten zelf wat ze wilden in ruil voor hun medewerking aan de film, zoals

P 10 P 11

materiaal om een lokale school af te werken. De film werd vertoond op de plaatsen waar hij opgeno-men is, en de goedkeuring van deze mensen betekende voor de makers meer dan de prijzen die internationaal in de wacht werden gesleept.

“A man asked us: ‘How will this film be positive for our area, our community, our region and our country?’ I thought to myself that this would not come up if we were anywhere else. He was thinking for everybody. It was a revelation to us, and it was wonderful.”

na de Film eerSte reactieS

Vlak na de vertoning wil het pu-bliek vaak z’n eerste indrukken kwijt. Iedereen heeft nood aan een ontladingsmoment. Het is niet aangewezen nu al dieper in te gaan op deze eerste reacties, maar je moet de leerlingen wel de kans geven om ‘stoom af te laten’. Enkele eenvoudige vragen kunnen daarbij helpen:

- Vond je het een goede film? Waar-om wel/niet?

- Was de film wat je ervan ver-wachtte?

- Hoe zou je de film omschrijven? Welke termen vind je toepasse-lijk: spannend / komisch / flauw / saai / meeslepend / langdradig / origineel / serieus / interessant…?

- Vind je dat deze film in klasver-band vertoond kan worden? Zou je de film aanraden aan je vrien-den? Aan je ouders? Aan wie wel? Aan wie niet? Waarom?

- Welk beeld uit de film zal jou het langst bijblijven, denk je?

- Met welk gevoel bleef je achter in je bioscoopstoel?

P 13

Wanneer Sebastian, een jonge re-gisseur, en Costa, zijn producer, in Cochabamba, Bolivia, aankomen staat er een zeer lange rij mensen aan te schuiven hopend op een rol in hun film. Het is echter niet de wens om te acteren die deze mensen daar brengt, maar de mogelijkheid om een, voor hen, enorm bedrag te verdienen van 2 dollar per dag. Door de massale opkomst beslist de producer geen screentests te doen maar hij sug-gereert aan de regisseur een aan-tal mensen uit te kiezen waarvan hij denkt dat ze goed zijn en de rest naar huis te sturen. Een van de wachtenden, Daniël, protesteert hier tegen en werpt zich op als de woordvoerder van de kandidaat-acteurs. Er volgt een opstootje en Daniël haalt zijn slag binnen: ie-dereen krijgt een kans op een rol. Daniël heeft zichzelf, onbewust, in de kijker gewerkt bij Sebastian.

Hij en zijn dochtertje Belen krijgen daarom een belangrijke rol in Se-bastian’s film. Costa is het hier uit praktisch oogpunt niet met eens. Hij wijst Sebastian er herhaaldelijk op dat Daniël een onruststoker is en dat deze keuze hem wel eens zijn film kan kosten.

Niet alleen introduceert deze ope-ningsscène de drie protagonisten van de film, het wordt ook meteen duidelijk waarom de filmploeg naar Bolivia is gekomen: werk-krachten en materiaal zijn er, naar Westerse normen, erg goedkoop. Dit wordt nog extra benadrukt in de scène waarin er gevraagd wordt naar de redenen waarom er niet gefilmd wordt op de histo-rische locaties maar in Bolivia en in de scène waar het kruis wordt opgericht.

VeRhAALLIjN

P 14 P 15

Sebastian, die zelf het scenario voor zijn film schreef, maakt een controversiële film. Hij zet Colum-bus niet neer als de held en verove-raar waarvoor hij meestal aanzien wordt, maar als de verantwoorde-lijke voor de jacht naar goud, en van de slavernij en uitbuiting die hier het gevolg van waren. De scè-ne waarin gerepeteerd wordt voor de openingsscène van Sebastian’s film introduceert niet alleen de be-langrijkste personages maar on-derstreept ook hoe belangrijk goud was voor Columbus. Daarnaast heeft Sebastian veel aandacht voor de inheemse bevolking. Hij maakt van Hatuey, het legendarische Tai-no opperhoofd, dat een van de eer-ste aanvallen op de Spanjaarden leidde, één van de hoofdpersona-ges. Een rol die op het lijf geschre-ven is van Daniël.

Hoewel het verhaal aanvankelijk vooral draait om de film die ge-maakt wordt, wordt al snel dui-delijk dat er in Cochabamba meer aan de hand is. Wanneer Daniël en zijn dorpsgenoten een greppel aan het graven zijn om waterlei-dingen aan te leggen vanaf een bron die ze gekocht hebben naar hun huizen, komt de watermaat-schappij langs. Daniël kan hen op dat moment nog verdrijven maar de mannen komen terug met de politie en de bron wordt afgeslo-ten. De overheid privatiseerde de

watermaatschappij, wat betekent dat de inwoners van Cochabamba moeten betalen voor water, ook voor regenwater.

Een belangrijk keerpunt in de film is wanneer een scène wordt opge-nomen waarin inheemse vrouwen hun baby’s moeten verdrinken omdat ze niet willen dat deze in handen vallen van de Spanjaar-den. De vrouwen die die rol spe-len, weigeren dit te doen en Se-bastian vraagt Daniël hen alsnog te overtuigen. De vrouwen blijven voet bij stuk houden omdat ze zich niet kunnen inbeelden zoiets ooit te doen. Sebastian blijft, omwille van het historische aan de feiten, bij Daniël aandringen, waarop deze antwoordt dat er belangrij-kere zaken bestaan dan zijn film. Vanaf dat moment verschuift de actie rond Sebastian’s film meer naar de achtergrond en komt de privatisering van het water cen-traal te staan.

Daniël organiseert de bezetting van het ‘14 september plein’ op het moment dat de filmploeg uitgeno-digd wordt door de burgemeester in het gemeentehuis. Het is voor de buitenlanders een eerste con-frontatie met het lokale conflict en met hun eigen houding ten op-zichte van de bevolking. Wanneer Sebastian aangeeft dat de eisen van de bevolking niet zo vreemd

zijn omdat iemand die slechts een loon van 2 dollar per dag verdient geen 450 dollar per jaar kan beta-len voor water, kaatst de burge-meester de bal terug: de figuran-ten uit Sebastian’s film verdienen toch ook maar 2 dollar per dag?

Wanneer de bezetters uit elkaar worden gedreven en Daniël ge-wond raakt, is Sebastian vooral bezorgd over hoe het nu verder moet met zijn film. Costa probeert Daniël te overtuigen het “gedoe rond het water” te laten voor wat het is en zich te concentreren op zijn rol in de film. Al de volgende ochtend blijkt echter dat deze op-roep tevergeefs was: de extra’s en lokale acteurs komen immers niet

opdagen voor de opname van de belangrijkste scène uit de film: de kruisiging van Hatuey. Ze zijn al-len opnieuw de straat opgegaan om te protesteren tegen de beslis-singen van de overheid. De op-stand is heviger dan voorheen en Daniël wordt gevangen genomen. Costa en Sebastian beslissen om de man vrij te kopen, zodat ze hun film kunnen afmaken. Na de op-names, zo spreken ze af met de politie, kan Daniel weer opgepakt worden. Wanneer de politie op de set opdaagt, worden ze aangeval-len door de dorpsbewoners die meespelen in de film en Daniël kan ontsnappen.

P 16 P 17

Hierna lopen de spanningen hoog op. De stad is afgesloten van de rest van de wereld en de film-ploeg wil weg. Er wordt besloten Cochabamba te verlaten en el-ders verder te filmen. Wanneer de ploeg wil vertrekken staat echter de moeder van Belen op de stoep. Ze komt Costa om hulp vragen: Belen is gewond en Daniël is ner-gens te vinden en als hulp niet op tijd komt, zal Belen mogelijk overlijden. Costa twijfelt maar beslist uiteindelijk toch te helpen en niet mee te gaan met Sebasti-an en de filmploeg. Hij beseft dat als er iets met Belen gebeurt, dat hij het zichzelf nooit zal vergeven. Wat volgt is een gevaarlijke tocht naar het centrum van de stad om Belen op te pikken en naar het ziekenhuis te voeren.

Ondertussen is de filmploeg op een legerblokkade gestuit en be-sluit de meerderheid dat het mooi is geweest. Ze verkiezen hun ei-gen veiligheid boven de film en keren terug naar huis. Sebastian blijft alleen achter met Anton, die Columbus speelt, en die, naar ei-gen zeggen, niemand heeft die op hem wacht.

Enkele dagen later keert Costa terug naar de set waar enkel wat achtergebleven spullen, zoals te-keningen en een script, nog aan de film herinneren. Hier ontmoet hij Daniël en de mannen gaan als vrienden uit mekaar. Om Costa te bedanken voor het redden van Be-len heeft Daniël nog een passend cadeau: een flesje water.

SeBaStian: regiSSeur

Sebastian is een jonge, a m b i t i e u z e f i l m m a k e r . Zeven jaar lang werkte hij aan het scenario en de voorberei-dingen van zijn film en nu is het eindelijk zover: het draai-en begint. Hij komt over als een vriendelijk persoon: zo wil hij alle mensen die naar de casting geko-men zijn, een kans geven. Maar wat is zijn drijfveer hiervoor? Vindt hij dat ze echt allemaal een kans verdienen of is hij te zwak om zich net als Costa hard op te stellen en kiest hij voor de weg van de min-ste weerstand?

Sebastian is een idealist. Hij is er vast van overtuigd dat zijn film de wereld zal veranderen. Hij heeft de mond vol over het verleden en hoe mensen niet inzien dat Co-lumbus, naast het ontdekken van Amerika, ook veel ellende bracht naar dit continent. In eerste in-stantie lijkt het er dan ook op dat hij degene is die zich de proble-men van de lokale bevolking het meeste aan zal trekken. Maar in de praktijk blijkt dat niet het ge-val. Wanneer hij bijvoorbeeld op-komt voor de lokale bevolking tij-dens de receptie op het stadhuis en wordt gewezen op hoe hij hen zelf behandelt, zal hij zich verber-gen achter het excuus “Maar wij hebben een klein budget”. Naar-mate het verhaal vordert, blijkt zo steeds meer dat er maar één ding echt belangrijk is voor Sebastian: zijn film of zoals hij het zelf zegt: “Film komt altijd eerst”.

peRsoNAges

P 18 P 19

coSta: producer

Bij Costa draait alles om geld. Elke beslissing die hij neemt bij de productie van de film heeft als doel het budget zo laag mogelijk te houden. Dat is ook nodig want het is een film met veel figuran-ten, gedraaid op lo atie en ook nog eens in het Spaans. Als Costa een doel voor ogen heeft, bijvoor-beeld het rechtzetten van het kruis in de tweede scène, dan deinst hij voor niets terug. Hij neemt ri-sico’s en lijkt wel blind voor alles om hem heen. Niet alleen gevaar - zoals wanneer hij door de bergen rijdt of bij het rechtzetten van het kruis - maar ook wat er buiten hem om gebeurt, lijkt hem vaak volle-dig te ontgaan. Wanneer Maria hem wijst op de wensen van de bevolking en de op hand zijnde protesten zegt hij dat hij er niks mee te maken heeft, alhoewel hij en de hele filmcrew er midden in zitten. Toch heeft Costa ook posi-tieve kanten: zo is hij niet te be-roerd om de handen uit de mou-wen te steken en is hij diegene die denkt aan het welzijn van de acteurs. Wanneer Costa een flater

begaat – het moment waarop hij neerbuigend spreekt over de in-heemse bevolking omdat hij denkt dat niemand hem begrijpt - is hij ook mans genoeg om hier verant-woordelijkheid voor te nemen en Daniël zijn verontschuldigingen aan te bieden. Hij is gescheiden en heeft een zoon die hij nooit ziet en heeft duidelijk een zwak voor Be-len. Uiteindelijk kiest Costa ervoor in actie te komen en Belen en haar moeder te helpen, ook al moet hij daarvoor de filmploeg en Sebas-tian in de steek laten.

daniël: leiderDaniël is een jonge indiaan en va-der van Belen die ook een rol krijgt in de film. Door zijn etnische af-komst maar ook door zijn karakter is hij degene die, letterlijk, de ge-beurtenissen uit het verleden en heden met elkaar verbindt. De rol van Hatuey, die hij speelt in Sebas-tian’s film, is die van een leider die voor de rechten van zijn volk op-kwam en ten oorlog trok; Daniël’s rol in het dagelijkse leven verschilt hier niet wezenlijk van. Dat hij een groot gevoel voor rechtvaar-digheid heeft wordt al duidelijk wanneer hij tijdens de openings-scène opkomt voor de mensen die al uren staan te wachten. Daniël blijft de hele tijd door de spreek-

buis van zowel de acteurs als van de lokale bevolking en wordt hun leider tijdens de protesten die de filmopnames lam leggen. We kun-nen Daniël zien als een combina-tie van het idealisme van Sebas-tian en de daadkracht van Costa. Toch is Daniël in conflict met het grotere goed en het verbeteren van zijn eigen situatie. Wanneer Costa hem 10.000 dollar geeft om te stoppen met (in Costa’s woor-den) het watergedoe tot de film af is, geeft hij niet toe maar hij zal het geld dat Costa achterlaat wel op-bergen “omdat ze het nog nodig zullen hebben”. Een vraag die we ons kunnen stellen is dan ook in hoeverre zijn acties louter gedre-ven worden door idealisme.

Discussiepunten en vragen voor de leerlingen

- Wat is de betekenis van de titel (Zelfs de regen)?

- Wie is volgens jou het belangrijk-ste personage en waarom?

- Wie is het meest begaan met het lot van de indianen tijdens de wa-teroorlog?

- Wanneer Sebastian beslissingen neemt in het voordeel van de in-dianen, wat is dan volgens jou zijn belangrijkste drijfveer?

- Wat hebben Sebastian en Costa aan het einde van de film geleerd?

- Denk je dat Sebastian zijn film zal afmaken? Zal hij dingen wijzigen of niet?

P 21

TAMBIÉN LA LLUVIA was oor-spronkelijk opgezet als een his-torische film over de ontdekking van Amerika. Paul Laverty wor-stelde echter met de afstand die hij ten opzichte van dit onderwerp bleef voelen. Dit leidde ertoe dat hij en Icar Bollaín besloten het roer om te gooien en de gebeur-tenissen uit het verleden te com-bineren met een meer recente strijd: de wateroorlog in Bolivia in 2000. In plaats van louter een historische film werd TAMBIÉN LA LLUVIA hierdoor ook een soci-aal drama, een filmgenre dat veel nauwer aansluit bij het andere werk van Laverty en Bollaín. Door de research en het praten met de lokale bevolking werd TAMBIÉN LA LLUVIA ook een veel directere film die mensen doet nadenken over hun eigen handelen.

Paul Laverty: “De taal is anders, de mensen waar het over gaat zijn al-lang verdwenen. Ik worstelde met de vraag hoe je dat goed op filmkunt vastleggen en bleef lang zoe-ken naar de juiste toon. Het leek me uiteindelijk veel interessanter om de periodes te mixen door het verleden parallel te laten lopen met het heden.”

narratieVe Structuur

Op narratief gebied zijn er verschil-lende mogelijkheden om beelden uit heden en verleden in een film samen te brengen. Zo hadden Bollaín en Laverty ervoor kunnen kiezen de twee verhalen parallel te laten lopen of bijvoorbeeld te werken met flashbacks. In plaats

focUs op... fILM-

BINNeN-fILM

P 22 P 23

daarvan werd ervoor gekozen de gebeurtenissen uit het verleden te brengen als een film-in-film. Dit heeft een aantal belangrijke voordelen: zo kan er makkelijker geschakeld worden tussen de ver-haallijnen en door het toevoegen van de filmploeg en filmset kun-nen sprongen in het historische verhaal makkelijker uitgelegd worden. Een voorbeeld hiervan is de repetitie van de acteurs voor de openingsscène uit Sebastian’s film. Door het voorlezen van de regieaanwijzingen en omschrijvin-gen van de setting, weet de kijker meteen waarover deze scène gaat. Ook bij de ontmoeting tussen Co-lumbus en de indianen weten we zonder uitleg waarover het gaat. In een puur historische film vraagt dit alles veel meer tijd.

Misschien wel het voornaamste voordeel van deze keuze is dat zo commentaar gegeven kan wor-den op de gebeurtenissen uit het verleden en hoe deze voorgesteld worden. Een voorbeeld hiervan is de discussie aan tafel waarbij de acteurs het elk opnemen voor het personage dat ze vertolken. Deze manier van aanpakken laat ruimte voor een genuanceerder beeld en verschillende standpunten. Dat is in dit geval extra belangrijk: de manier waarop Columbus in Se-bastian’s film voorgesteld wordt, is immers controversieel. Het toe-voegen van de film-in-film is ook een manier om de vraag te stellen aan Costa en Sebastian: wat is er belangrijker de film of de mensen.

Een andere keuze die gemaakt werd is om het hoofdpersonage uit de twee verhaallijnen te laten spelen door dezelfde acteur. Da-niël spreekt de taal van de Inca’s,. hij is immers een Quecha-indiaan en die wonen al 20.000 jaar in het Andes gebergte. Zijn rol als leider, zowel in het heden als in het ver-leden, zorgt er niet alleen voor dat de verhalen letterlijk met elkaar verbonden zijn, maar er wordt ook nadruk gelegd op het causale verband. Het beeld wat men heeft van de (huidige) indiaanse bevol-king, verschilt immers weinig van hoe Columbus en zijn tijdgenoten hen zagen. Daarnaast zijn de om-standigheden waarin ze nu leven nog een gevolg van de kolonisatie van hun continent. Daniël en zijn dochter zijn de enige personen die in zowel Sebastian’s film, de wateroorlog , en in het verhaal van de filmproductie een rol spe-len: waar Daniël getekend is door zijn ervaringen in het leven, is Be-len vol hoop: hoop dat, wanneer mensen zoals Costa, Sebastian en de kijker hun houding aanpassen, een beter leven voor haar en haar kinderen mogelijk is.

Een derde narratief hulpmiddel dat helpt om de gelijkenissen tus-sen heden en verleden te bena-drukken is het gebruik van herha-lingen. In het geval van TAMBIÉN LA LLUVIA worden scènes niet let-

terlijk herhaald, maar worden ze als het ware gespiegeld aan een vergelijkbare situatie in het heden. Zo wordt de repetitie van de preek door Montesino in het kleine kerk-je gevolgd door de speech van Daniël voor de deur van de water-maatschappij. Door gebeurtenis-sen te spiegelen wordt niet alleen de nadruk gelegd op de individu-ele feiten, maar ook op het feit dat de geschiedenis zich herhaalt.

Structuur en miS-en-Scene

Naast narratieve aspecten spelen ook stilistische kenmerken een rol bij het vormgeven van een film. Icíar Bollaín vertelt dat er tijdens het productieproces van TAMBIÉN LA LLUVIA uitvoerig gediscussi-eerd is over hoe Sebastian’s film er uit moest komen te zien.

Uiteindelijk werd besloten om bei-de verhaallijnen zoveel mogelijk gelijk te trekken, zowel in gebeur-tenissen, in beeld als in geluid. Op die manier worden immers de gelijkenissen tussen heden en verleden extra benadrukt. Een as-pect waar dit duidelijk voor geldt is de muziek: deze moest tegelijk het epische verhaal ondersteunen en linken aan het sociale drama.

P 24 P 25

Daarnaast wou men met de keu-ze voor eenzelfde geluid en klank-kleur onderstrepen dat ook de wateroorlog de kenmerken heeft van een epos.

Sebastian’s film ziet er erg na-tuurlijk uit: we zien geen groot-se decors of extravagante kos-tuums. Het decor is de natuur die Cochabamba omringt, met ande-re woorden dezelfde omgeving waar Daniël en zijn medestan-ders leven en werken. De kleuren waarmee gewerkt wordt zijn, net als in de andere verhaallijnen, neutraal. Het meest extravagant is nog de outfit van Hatuey, die men zo authentiek mogelijk pro-beerde te maken. We herkennen Daniël dan ook alleen maar om-

dat we beelden gezien hebben van hoe hij opgemaakt werd, een slimme manier om de kijker te helpen het personage te herken-nen. Allemaal bewuste keuzes die het realisme van beide verhalen onderstrepen. Door de sobere manier waarop Sebastian’s film wordt vormgegeven, kan de aan-dacht van de kijker vooral gaan naar de boodschap: wat je hier ziet is waar, het is een verhaal dat het recht heeft verteld te worden en het is een verhaal niet alleen van machthebbers maar ook van gewone mensen. Hetzelfde geldt voor het verhaal rond de water-oorlog. Ook hier zijn de helden de gewone mensen, niet de macht-hebbers.

Deze soberheid en natuurlijk-heid vinden we ook terug in de belichting, behalve in een aantal interieurscènes waar gebruikt ge-maakt wordt van low-key belich-ting. Wanneer we kijken naar wat deze scènes tonen dan blijkt dat het altijd gaat om conflictsituaties op persoonlijk vlak, bijvoorbeeld wanneer Costa zich schuldig voelt over de manier waarop hij zich uitliet over de lokale bevolking of wanneer Daniël gevangen geno-men is. Deze manier van belich-ten benadrukt de gevoelens van vervreemding, eenzaamheid en machteloosheid die de persona-ges in deze situatie voelen.

montage en cameraVoering?

Waar de mis-en-scene van de ver-halen grotendeels gelijk is, zijn er bij montage en cameravoering meer verschillen te bespeuren. Het heden vindt meer aansluiting bij een documentaire stijl terwijl Sebastian’s film veel filmischer is van aard. Toch zijn de stilistische keuzes die daar gemaakt worden niet extreem, waardoor ook dit verhaal hoofdzakelijk realistisch overkomt. Op enkele slow-moti-on shots na, bijvoorbeeld bij het weergeven van de ontsnapping

van Daniël na de kruisigingsscè-ne, worden geen special effects gebruikt. De verschillen in stijl hangen vast aan een inhoudelijke betekenis en hebben geen zuiver esthetische of stilistische redenen.

Een voorbeeld is het soort shots dat gebruikt wordt om de perso-nages in beeld te brengen. Bij de wateroorlog wordt doorgaans gebruik gemaakt van long shots (tonen van de hele persoon) of medium shots (persoon is vanaf het middel in beeld). Ook zijn er weinig beelden waarin slechts één personage voorkomt. Hierdoor wordt benadrukt dat de water-oorlog een gezamenlijke onder-neming is. De hele gemeenschap is er immers bij betrokken. Dit in tegenstelling tot personages zoals Costa en Sebastian. Zij worden vaak in close-up en alleenstaand getoond. Ze zijn dan ook veel meer dan de inwoners van Cocha-bamba, individuen. Ook al is het maken van een film een collectief proces, toch blijkt uit discussies en conflicten dat iedereen zijn eigen beweegredenen heeft om mee te doen. De personages worstelen hier duidelijk mee. Vaak volgen close-ups in TAMBIÉN LA LLUVIA op point-of-view shots: ze tonen een reactie van het personage en deze zijn van dichtbij natuurlijk veel beter zichtbaar.

P 26 P 27

Overigens zit in de verhaallijn rond de wateroorlog wel een erg nadrukkelijke close-up: het slot op de waterbron dat vervangen wordt door een slot van de Ame-rikaanse maatschappij.

Een duidelijke uitzondering waar afgeweken wordt van de natuur-lijke manier van filmen zien we in het meer documentaire deel van de film: Maria filmt hierin een aan-tal scènes voor een documentaire over Sebastian’s film. Hier is wel gekozen voor een duidelijk ver-schil: zwart/wit en een lagere re-solutie. Wanneer Daniël zijn eerste speech houdt bij de watermaat-schappij probeert Maria Costa te overtuigen haar een documentaire over dit conflict te laten maken. Hij

ziet daar echter niks in, waarna we Maria niet meer met de camera zien en er geen zwart/wit beelden meer gebruikt worden. Het typeert de houding van Costa ten opzichte van de indianen en hun situatie.

Het verschil in camerastand-punt bij het tonen van Columbus en Daniël/Hatuey is een voor-beeld van subtiel camerawerk en wordt gebruikt om de onderlinge machtsverhoudingen aan te dui-den. Steeds wanneer Columbus getoond wordt, is dit vanuit een laag standpunt. Het meest extre-me voorbeeld hiervan is de eerste keer dat we hem te zien krijgen, tijdens de repetitie wanneer hij de parasol in het gras plant. Door dit perspectief wordt Columbus

gebracht als een machtspersoon, iemand naar wie men opkijkt, Da-niël/Hatuey wordt echter steeds vanuit de hoogte (bijvoorbeeld in de scène waarin hij en Belen naar de set van de boot komen kij-ken) of op gelijke hoogte getoond (maar doordat hij klein van ge-stalte is, lijkt het ook dan of we op hem neer kijken). Een belangrijke uitzondering hierop is de scène waarin Daniël aan Sebastian ver-telt dat er belangrijkere zaken zijn dan zijn film. Dit benadrukt dat Daniël meer macht heeft dan men denkt: door de wateroorlog zullen immers de opnames van de film van Sebastian stil komen te liggen.

Vragen voor de leerlingen

- De regisseurs kozen voor een film-in-film. Wat vind je van deze keuze? Welke mogelijkheden zie jij om de twee verhalen te vertellen?

- TAMBIÉN LA LLUVIA is zowel een historische film als een soci-aal drama. Welk aspect is volgens jou het belangrijkst? Waarom?

- De opstand zelf wordt bijna niet in beeld gebracht. Op welke ma-nieren wordt, zonder een massa acteurs te gebruiken, toch een beeld gegeven van wat er in Co-chabamba gebeurt?

- De scènes uit Sebastian’s filmworden op verschillende manie-ren in de film geïntegreerd. Kan je hiervan voorbeelden geven?

- Soms vormen de scènes uit heden en verleden herhalingen van me-kaar. Over welke scènes gaat het?

P 28 P 29

Film als een proces Door de manier waarop Sebas-tian’s film geïntegreerd is in TAM-BIÉN LA LLUVIA, krijgen we heel wat informatie over het proces van het filmmaken zelf. Zo zien we repetities, het schminken van de spelers, de opbouw van decors,… Onder filmproductie verstaan we het totale proces dat leidt tot een film vanaf het ontstaan van een idee tot en met het tonen aan een publiek. Grofweg kan het proces in vier fases opgedeeld worden:

Ontwikkeling van een idee

Iemand heeft een idee voor een film. Vaak zijn deze ideeën geïnspi-reerd door boeken of waargebeur-de verhalen maar het kan ook een origineel idee zijn. Dit idee wordt verder in grote lijnen uitgewerkt door de producer of de regisseur, met een ruwe beschrijving van de sfeer en de personages. Op basis hiervan schrijft de scenarist een scenario dat gebruikt wordt om een teaser voor te bereiden dat geldschieters moet overtuigen te investeren in de film. Zodra er voldoende budget is om de film te realiseren, wordt begonnen met de volgende fase. In TAMBIÉN LA LLUVIA heeft Sebastian deze fase getrokken. Hij is de bezieler van de film en is zeven jaar bezig geweest met de voorbereidingen van het

script. Wel was Costa al vroeg be-trokken partij. Hij speelde vooral een rol in het bij elkaar brengen van het benodigde budget.

Preproductie

In deze fase worden de voorbe-reidingen voor het draaien van de film getroffen. De acteurs en de filmploeg worden aangenomen, er wordt gezocht naar geschikte loca-ties voor het draaien, de kostuums en decors worden gemaakt. Maar ook praktische zaken worden gere-geld zoals het kopen van eventuele rechten op het verhaal.

Productie

Dit is het daadwerkelijke draaien van de film.

Postproductie

In deze laatste fase wordt de film gemonteerd en vindt de geluids-productie plaats. De dialogen worden gemonteerd, muziek ge-schreven en opgenomen, geluids-effecten en (computergestuurde) special effects toegevoegd. Ook het distribueren en vertonen van de film horen in deze fase thuis.

P 31

De personages en gebeurtenissen in Sebastian’s film zijn gebaseerd op historische gebeurenissen. Het verhaal, zoals hij dat vertelt, wijkt af van de versie zoals wij die meestal te horen krijgen op school. Reden hiervoor is dat Paul Laverty zich voor het schrijven van zijn script baseerde op het werk van Howard Zinn, een linkse Ame-rikaanse geschiedkundige. In zijn bekendste werk A People’s History of the United States bekijkt Zinn de geschiedenis van het Ameri-kaanse continent door de ogen van slaven en indianen, vrouwen en arbeiders. Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit boek een ander beeld schetst van de ge-schiedenis dan dat wat doorgaans door de blanke overwinnaar werd vastgelegd. Zo wijst Zinn er onder meer op dat we wel op de hoogte

zijn van de wreedheden van de conquistadores maar dat Colum-bus in het Westen nog altijd een heldenstatus heeft. Hij is immers diegene die Amerika ontdekte en wordt ook gezien als een vroom man die naar Amerika ging met als doel de inboorlingen te beke-ren. De discussie over het feit of Columbus nu een held was of een schurk, is bijna net zo oud als de ontdekking van Amerika zelf.

Als je er geschiedkundige bronnen op na slaat, blijkt dat Columbus inderdaad een en ander op zijn kerfstok had. In 1492 onderneemt Columbus zijn eerste ontdekkings-reis en zet hij voet aan wal op een van de Bahama-eilanden, het huidige San Salvador. Tijdens de-zelfde reis ontdekte hij ook Cuba, dat rijk was aan grondstoffen zoals

coLUMBUs: heLd of schURk?

P 32 P 33

tabak en katoen, en een eiland dat hij La Isla Española doopte (His-paniola, thans de Dominicaanse Republiek en Haïti). Het was op dit eiland, dat hij voor het eerst kleine hoeveelheden goud ontdekte. Co-lumbus concludeert hieruit dat op de eilanden grote voorraden goud voor het oprapen liggen en houdt de Spaanse vorsten een rooskleu-rig beeld voor van de rijkdommen op de eilanden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het koningspaar hem opdraagt deze rijkdommen daadwerkelijk voor Spanje in be-zit te nemen. Tijdens zijn volgen-de reizen bleek dat er helemaal niet zoveel goud te vinden was, waardoor hij op zoek moest naar andere inkomstenbronnen. Hij in-troduceerde slavernij en hief be-lastingen onder de vorm van goud of gesponnen katoen. Diegene die niet kon voldoen, werd een hand afgehakt en bloedde dood. Niet alleen door het heffen van belastingen gaf Columbus aan de eilanden goed onder controle te hebben. Hij ondernam een straf-expeditie naar het binnenland, die resulteerde in een afslachting van de indianen. De ene bron spreekt over talloze doden, een andere over 50.000. Sommigen beweer-den zelfs dat twee derde van de inheemse bevolking omkwam.

SeBaStian’S FilmDoorheen de film krijgen we frag-menten te zien van de film die Sebastian aan het maken is. Deze film vertelt het verhaal van de be-ginjaren van de Spaanse bezetting van Zuid-Amerika en is gebaseerd op de geschriften van onder an-dere Bartolomé de las Casas. Se-bastian heeft zich uitvoerig gedo-cumenteerd over het onderwerp en een van zijn doelen is een zo accuraat mogelijke visie op de ge-beurtenissen te geven. Een kort overzicht van de gebeurtenissen die getoond worden:

1. Columbus komt aan op de Ba-hama’s.

2. Opnieuw Columbus maar dan tijdens zijn tweede reis, die de indianen vertelt dat ze belas-tingen (goud) moeten betalen aan de Spaanse bezetter.

3. Preek van Antonio de Mon-tesinos in een kleine kerk op Hispaniola. Deze preek doet Bartolomé de las Casas inzien dat de inheemse bevolking beter behandeld moet worden en hij bekeert zich tot de Order de Dominicanen.

4. Letterlijke voordracht van de eerste brief van Columbus aan

de Spaanse koningen waarin hij hen rijkdommen belooft en ook de bekering van de india-nen tot het christendom.

5. Indianen komen hun belastin-gen betalen, diegene die niet genoeg goud bij hebben, wor-den hardhandig aangepakt, duidelijk met goedkeuren van Columbus.

6. Bevrijden van de slaven door Hatuey en achtervolging door de Spanjaarden

7. Kruisiging van Hatuey

Columbus is niet de enige histo-risch figuur die in TAMBIÉN LA LLUVIA voorkomt, maar hij is wel de meest bekende. Daarom kort een introductie van de andere per-sonages die op bestaande perso-nen gebaseerd zijn.

hatueyHatuey is een Taíno Cacique (op-perhoofd) op het eiland Hispani-ola uit de vroege zestiende eeuw. Hij leidde een groep indianen in hun strijd tegen de Spaanse be-zetter en verwierf hierdoor een legendarische status: zo wordt hij nog steeds herdacht als de eerste nationale Cubaanse held. Op 2 fe-

bruari 1512 werd hij door de Span-jaarden op de brandstapel gezet waarbij hij om het leven kwam.

BartolomÉ de laS caSaSBartolomé de las Casas was een Spaanse priester van de Orde der Dominicanen. In 1512 trok hij naar het pas veroverde Cuba, waar hij een haciënda en enige slaven verkreeg. In tegenstelling tot de meeste andere Spanjaarden be-handelde hij zijn slaven goed. Twee jaar later gaf hij zijn bezittin-gen op en begon zijn activiteiten ter verbetering van de positie van de indianen. Hij schreef een aan-klacht tegen hun mishandeling en stond mee aan de wieg van de be-slissingen die ertoe leidden dat de ‘Indios Bravos’ als mensen wer-den erkend. Ditzelfde lukte hem niet voor de Afrikanen, waarna vervolgens de weg vrij was voor de slavenhandel. Toen Las Casas de gruwelijkheden die samen-gingen met de invoer van slaven uit Afrika, onder ogen kwamen, keerde hij zich ook hier tegen. In 1547 keerde hij definitief terug naar Spanje. Hij ging wonen in een klooster in Madrid maar bleef zich inzetten voor de indianen. Hij overleed in 1566.

P 34 P 35

De wateroorlog zoals deze aan bod komt in TAMBIÉN LA LLUVIA vond daadwerkelijk plaats. Toen Bolivia in 2000 een lening aanvroeg bij de Wereldbank was één van de eisen dat een aantal bedrijven, die tot dan toe door de staat werden uit-gebaat, verkocht zouden worden. Op die manier werden olie, spoor-wegen en het elektriciteitsnet ge-privatiseerd. Een hoge prijs voor een arm land als Bolivia. Ook de plaatselijke drinkwatermaatschap-pij in Cochabamba werd verkocht aan een multinational: het Ameri-kaanse Bechtel.

Voor de lokale bevolking was dit een harde klap: iemand die am-per twee dollar per dag verdient, kan immers onmogelijk maande-lijks 30 dollar neertellen voor de aansluiting op het waternetwerk. Geen wonder dus dat de bevol-king in opstand kwam en de wa-teroorlog uitbrak..

Hoewel het in TAMBIÉN LA LLU-VIA lijkt alsof de opstand maar kort duurt, duurt deze in werkelijk-heid maanden. Na de bezetting van het 14 September plein breidden de protesten zich uit over het hele land, waarop de president een staat van beleg afkondigde. Het was een grimmige tijd, zeker op plaatsen waar de politie mee in opstand kwam en er tussen hen en het leger vuurgevechten uitbraken. Naast het protest tegen de privatisering van de watermaatschappij, eiste het volk de afschaffing van de regule-ring van de coca-teelt door de Ver-enigde Staten en loonsverhoging voor leerkrachten. Wanneer op tv getoond wordt hoe een legerkapi-tein schiet op de betogers, en hier-bij een student overlijdt, escaleert de situatie. De beheerders van het waterbedrijf ontvluchtten de stad en niet veel later komen de betogers en de regering tot een akkoord.

Opdrachten voor de leerlingen

- Zoek informatie op over de rei-zen van Columbus en werk in groepjes de geschiedenis uit van deze reizen

heT BeLANg VAN wATeR

- Discussie: was Columbus een held of een schurk? Deel de klas in groepjes die of voor of tegen Columbus zijn. Laat beide kanten hun argumenten uitwerken en verdedigen.

P 36 P 37

Toch blijft nog steeds de vraag of het volk geen schijnoverwinning haalde. Hoewel de lokale water-maatschappijen opnieuw werden opgericht en de waterprijzen in Cochabamba terug naar het ni-veau van vóór 2000 daalden, za-ten in 2005 nog de helft van de 600.000 inwoners zonder aanslui-ting op het waternetwerk. Zij die wel aangesloten waren, beschik-ten niet 24 uur per dag over water. Daarbij komt nog dat zij die waren aangesloten – de arme inwoners die ook geen eigen bron hebben – veel meer moeten betalen voor hun water dan de rijken. De lei-ders van de protesten geven dan ook toe dat ze niet beschikten over voldoende alternatieven om de si-tuatie te verbeteren.

Wat de protesten wel hebben bereikt, is een erkenning in de nieuwe grondwet van Bolivië van toegang tot water als fundamen-teel mensenrecht (Bolivië is hierin één van de weinige landen in de wereld). En legislatieve verande-ringen in hoe de watervoorziening georganiseerd dient te worden (inclusief een wettelijke erken-ning van watercomité’s). Maar aan de lokale situatie komt pas lang-zaam verandering. De comité’s menen dat investeringen moe-ten komen van de overheid. De Boliviaanse overheid heeft nu de eerste voorzichtige stappen gezet

door bemiddeling bij de externe financiering die van de EU naar de comité’s gaat. Uiteindelijk wordt verwacht dat de overheid zelf in-vesteringen financiert (gericht aan de comité’s) en dat de comité’s de verantwoordelijkheid blijven dra-gen voor exploitatie en beheer van het net. Na de protesten is een lange weg ingeslagen van veran-deringen aan de organisatie van watervoorziening.

Vragen voor de leerlingen

- Is de toegang tot water een fun-damenteel recht? Wat vind je zelf? En zo ja moet het dan gra-tis zijn? Of zijn er redenen/situa-ties waarom het logisch is dat je moet betalen voor water?

- Hoe is de toegang tot water in België geregeld? Weet je hoeveel water hier kost? Wat als je niet kan betalen?

P 38 P 39

Meer weten over TAMBIÉN LA LLUVIA

- http://www.tambienlalluvia.com- Conquests and protests: Cinema partners Bollaín & Laverty explore

legacy of colonization In ‘Even the Rain’- http://mubi.com/films/even-the-rain- Scenarist Paul Laverty over También la lluvia- How Bolivian Juan Carlos Aduviri won big film role

Meer weten over Columbus en de geschiedenis van Zuid-Amerika

- Howard Zinn over Columbus - http://en.wikipedia.org/wiki/Howard_Zinn- http://nl.wikipedia.org/wiki/Christoffel_Columbus- http://nl.wikipedia.org/wiki/Bartolome_de_las_Casas- http://nl.wikipedia.org/wiki/Antonio_Montesino- http://nl.wikipedia.org/wiki/Hatuey

Meer weten over de wateroorlog in Bolivia

- Bolivia - También La Lluvia: Postscript- http://en.wikipedia.org/wiki/2000_Cochabamba_protests- “Recht op water betekent niet dat het gratis moet zijn”- http://www.mo.be/wereldblog/filip-vancoillie/watercomites-

cochabamba-10-jaar-na-de-wateroorlog

Meer weten over Spaanse Film

- http://en.wikipedia.org/wiki/Cinema_of_Spain- A Short History of Spanish Film

BIBLIogRAfIe / MeeR INfoRMATIe

Fiche Voor de leerlingen:Op de volgende pagina vind je een fiche voor de leerlingen. Daarop staan een aantal trefwoorden, citaten en vragen die met de film te ma-ken hebben. Je kan deze fiche gebruiken als leidraad tijdens de bespre-king van de film.

Fiche voor de leerlingen

Had je al eens gehoord van de wa-teroorlog in Cochabamba? Wat kan je hiervan terug vinden op internet?

“Asked if Spanish viewers would be shocked by Sebastian’s film, Bollaín, who was born in Madrid, replies: “Yes, because we Spanish have a sense that the conquest was cruel, but it is never connec-ted to Cristóbal Colón. He was the discoverer, and the others were the conquistadors.” Welk beeld heb jij van Columbus?

Wat is de betekenis van de titel TAMBIEN LA LLUVIA?

De opnames van TAMBIÉN LA LLUVIA duur-den ongeveer 9 weken en vonden plaats in en rond Cochabamba, de plek waar in 2000 de wateroorlog werd uitgevochten. Net als Sebastian en Costa huurden Icíar Bollaín en Paul Laverty de plaatselijke bevolking in als acteurs, figuranten en als leden van hun filmploeg. Het was dan ook essentieel dat de bevolking betrokken werd bij de film, des te meer omdat ze niet in dezelfde val wilden trappen als de hoofdpersonages in hun film.

Is de toegang tot wa-ter een fundamenteel recht? Wat vind jij?Moet water gratis zijn? Hoezo?Hoe is de toegang tot water in België gere-geld? Weet je hoeveel water hier kost? Wat als je niet kan betalen?