talent ontwikkeling en ons onderwijs leer het brein kennen
DESCRIPTION
Talent-ontwikkeling en onsonderwijs: leer het brein kennenJelle JollesCentrum Brein & LerenInstituut Hersenen & GedragUniversiteit MaastrichtTRANSCRIPT
1
Talent-ontwikkeling en onsonderwijs: leer het brein kennen
Jelle JollesCentrum Brein & Leren
Instituut Hersenen & GedragUniversiteit Maastricht
19 april 2008, congres D66 Rotterdam
VerantwoordingOp 19 april 2008 werd in de Doelen in Rotterdam het jaarcongres gehouden van D66. Binnen een van de ‘fringe
meetings’ op dit congres is een voordracht gehouden over nieuwe wetenschappelijke inzichten die mogelijk eenimplicatie kunnen hebben voor het onderwijs. Voorliggend pdf document is een weerslag van de powerpointpresentatie die is gegeven door prof Jelle Jolles (Centrum Brein & Leren, Universiteit Maastricht). De intentievan deze voordracht was om achtergronden te geven van huidige wetenschappelijke kennis over ‘leren’ en deneurowetenschappelijke basis daarvan, en over de neuropsychologische ontwikkeling. Enkele voorbeelden zijngegeven van ‘laag-hangend fruit’ dat op korte termijn geplukt zou kunnen worden.
Gesteld wordt dat er sprake is van een stuwmeer van potentieel relevante kennis die ligt te wachten op toepassing inhet onderwijs. Deze komt uit de neurowetenschappen, de cognitieve wetenschappen en de neuropsychologie. Nietiedere brok wetenschappelijke kennis heeft potentieel even grote potentie. Daarom moet een actieve interactieworden bevorderd tussen wetenschappers en praktijkprofessionals maar ook beleidsmakers en politiek. ‘De tijd isrijp’, en de politiek dient een actieve rol te spelen in het bevorderen van die dialoog. Daarmee kan bestaandekennis op gedoseerde wijze ter beschikking komen en kan doelmatig onderscheiden worden tussen ‘wat weten weal?’ en ‘wat weten we nog niet?’. De interactie moet tweezijdig zijn; vandaar dat als het ware ‘een brug moetworden geslagen over ‘troubled waters’’. Deze metafoor is ontleend aan een de titel van een recente toppublicatieuit de cognitieve neurowetenschap.
Ter onderbouwing van genoemde stelling is gebruik gemaakt van voorbeelden uit recent wetenschappelijk onderzoek.Beeldmateriaal is ontleend aan oorspronkelijke wetenschappelijke publicaties; daartoe is referentie gemaakt naarde auteurs van die publicaties. Tevens is gebruik gemaakt van foto’s/beeldmateriaal uit dagbladen, in hetbijzonder Volkskrant en NRC en een populair wetenschappelijk vakblad, het EOS/Scientific American magazinespecial issue over het brein uit 2006 . De pdf is in tegenstelling tot de oorspronkelijke powerpoint presentatie enpublicaties in grijstinten.
Voorliggende pdf is bedoeld als onderbouwing van de grote lijnen zoals gepresenteerd in de voordracht en niet als‘vervanging’ van de voordracht. Nadere schriftelijke informatie is te vinden op onderstaande website en inartikelen die via die site kunnen worden gedownloaded.
Jelle Jolles, Centrum Brein & Leren Universiteit [email protected], www.hersenenenleren.nl
2
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
1000 dilemma’s. Hier is er één
Drie meisjes versus één jongen. Jongens lopen achterJelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
3
Er is een snel groter wordende klooftussen jongens en meisjes
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Sexeverschillen in cognitie hebben methet brein en met ontwikkeling te maken
Overweldigende evidentie dat sexeverschillen in cognitie bestaanJelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
4
Dilemma 2: is die puberverantwoordelijk voor zijn daden of niet?
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Uit hersen- en cognitieonderzoek blijkt:de adolescent is geheel nog niet klaar
Kiezen, beoordelen, beslissen, sociaal leren: ......Ze ontwikkelen tot ver na 20e jaar
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
5
Dilemma 3: het niveau van lezen,schrijven, rekenen neemt af (?)
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Van belang zijn hersen-bepaalde functies:waarnemen, aandacht, getalbegrip e.a.
Vaardigheden, skills, met hun eigen ontwikkelingin de tijd, in de hersenen en in fasering
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
6
Stelling: Er is een stuwmeer aanwetenschappelijke kennis met potentie
voor implementatie
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Vanuit de wetenschap wordt gesteld: slanu bruggen tussen wetenschap en educatie
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
7
Voorstel: sla ook de brug tussen politieken wetenschap. Een essentie
www.hersenenenleren.nlJelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Het is een kwestie van kiezen
Het gaat om de ontwikkeling van talentenHet gaat om het creëren van een omgeving waarbinnenHet kind zich kan ontplooien naar zijn/haar vermogens
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
8
Factor 1: Hersenontwikkeling is niet klaarop je twaalfde....
Hersenstructuur rijpt door tot ver na het 20e jaar Omgeving (leraar, ouders, emoties, stress, cultuur)
bepalend voor efficiëntie van hersenrijping Forse individuele verschillen afhankelijk van zowel biologie
(bv jongens-meisjes) als omgeving (taalstimulatie)Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam Gogtay et al 2004
Factor 2: Omgeving, onderwijzende en ouder zijnessentieel voor rijping binnen biologische grenzen
Door steun, sturing en ervaringen verdwijnen niet-efficienteverbindingen in het brein
Onderwijzende en ouder zijn een FRUITTELER: zij snoeien en mesten Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
9
Zelfs in identieke tweelingen is een deelvan het brein verschillend (blauw):
Het is de omgeving die de uitgroei van het brein bepaalt!!Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Factor 3: Omgevingsprikkels zijn bepalendvoor ‘vorming’ van het brein
Spiegelneuronen zorgen dat je handeling en emotie van deander zelf ervaart. Ze spiegelen andermans ervaringen....
Voor het beleven van een emotie is vorming van netwerkentussen allerlei hersendelen nodig
Er zijn hersendelen die al rijp zijn bij de geboorte. Anderepas op 20e jaar
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
10
Spiegelneuronen, essentieel voorimitatie en effectieve sociale interactie
Essentiele rol van: - Peer group- Pappie en mammie- De leraar!Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Factor 4: Netwerkvorming en efficiëncyverhoging. Met toenemende ervaring wordtinformatie op meerdere plekken opgeslagen
Groen: gebieden bij rekenen door ‘normale’persoon en wiskunde-talent gebruikt
Oranje: gebieden alleen door wiskunde-talentgebruikt
Conclusie: snelle toename van netwerkvorming bij ontwikkeling in adolescentieOnderwijs dient zoveel mogelijk strategieën te lerenLaat het kind bewegen. Toneelspelen. Droevig zijn
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
11
Ervaringen: zorg voor beleven, gedragen,pijn hebben, uit je dak gaan, je kop stoten
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Ervaringen: zorg voor beleven, handelen,pijn hebben, uit je dak gaan, je kop stoten
De verhalenverteller (inleven, leren van scenario’s) Muziek, drama (leren invoelen van emoties) ‘Hangen’ ! (leren van je plaats in de hierarchie,
emotionele gewaarwording, leren van doelen en intentiesJelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
12
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Factor 5: Zelf-evaluatie en socialmonitoring zijn niet aangeboren! Leren tot
in volwassenheid!
De voorhersenen leren ‘action monitoring’, zelf-evaluatie,persoon perceptie, mentalizeren en outcome monitoring
Adolescent leert de consequenties van zijn handelen; korte-midden- en langetermijn, met/zonder emotie/motivaties
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
13
Factor 6. Voor sommige vaardigheden isoefenen oefenen oefenen vereist
Essentieel om te onderscheiden tussen vele functies envaardigheden, (psycho)motoriek, visuele, verbale, tactiele,linguistische, auditieve functies en hun integratieve verbandNIET alle vaardigheden worden ‘sociaal geconstrueerd’!Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Factor 7. Individuele variabiliteit:Neurocognitieve functies ontwikkelen volgens
eigen tijdschema
Jolles et al 2008
Een langzaam groeiende boom kan de hoogste boom worden
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
14
Verbale instructie komt vaak niet over.Het brein heeft de paden niet klaar die ‘taal-
begrip’ omzetten in ‘handeling’
Consequentie: Verbaal-linguistisch leren is beslist NIET altijd ‘goed’
Zeker niet voor jongensJelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Kortom, waar gaat het om bij de ontwikkeling vankind, jeugd, adolescent, jong-volwassene?
Hersenontwikkeling(ontwikkelingsstadium, leeftijd)
Cognitieve vaardigheden en ‘skills’(waarneming, aandacht, informatieverwerking, geheugen, planning)
Psychologie, beleving, gevoel(emotie, motivatie, stress, beleving, angst etc)
Sociale context en cultuur(eerdere ervaringen, cultuur, economische status, opleiding)
Vele biologische factoren(gezondheid, stress, sexe, ‘ADHD’ etc)IEDERE interventie in het ontwikkelende kind/jeugdige/adolescent/jong-volwassenemoet al deze factoren in ogenschouw nemen
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
15
Samenvattend
Het individu ontwikkelt zich binnen de randvoorwaarden vanbiologie (genen), psychosociale omstandigheden, cultureleachtergrond, ‘past life history’, en emotionele ervaringen.
De samenleving dient de voorwaarden te creeeren waarbinnenhet individu zich optimaal ontplooien kan, gegeven deze
randvoorwaarden.
Dit moet gebeuren door multi-dimensioneel te kijken en doormulti-sectorale aanpak.
Dialoog is daarvoor essentieel.
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Afsluitend:Wat ‘laaghangend fruit’ voor de politiek
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
16
Organisatorisch fruit
Zorg dat het water uit het stuwmeer de akkers van depraktijk kan bevloeien: creëer condities
Zorg voor de ‘eindtermen’, niet door het zelf te doenmaar door dit van de inhoudelijke praktijk te eisen
Zet in op multidimensioneel en multisectorale aanpak Verander de mores: Structuur volgt functie! Niet
andersom Investeer in de leraar, niet alleen financieel maar vooral
inhoudelijk Investeer in de ouder, de buurt, de microsamenleving
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
Denkfruit
Er is een stuwmeer van kennis Individuele patronen in de ontwikkeling.
Langzaam groeiende boom kan de hoogste worden Stop met praten in termen van ‘het’ onderwijs. Dit is een
abstractie. Er moeten heel veel invullingen kunnen bestaan Zorg voor een Maatschappelijk Top Instituut (MTI) ‘Leren’
dat als taak krijgt het overbruggen van de kloof Talent-ontwikkeling voor allen, zowel aan de ‘bovenkant’ als
aan de ‘onderkant’
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam
17
Politiek, zorg dat de brug geslagenwordt!
www.hersenenenleren.nl
Jelle Jolles, 19 april 2008, congres D66 Rotterdam