szkolenie z zakresu postĘpowania upadŁoŚciowego 18 lutego 2013 r. przemysław wierzbicki

SZKOLENIE Z ZAKRESUPOSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO

18 lutego 2013 r.

Przemysław WierzbickiAdwokat / Wspólnik zarządzający

1

Spis treści1. 1. Wstęp

2. 2. Pojęcie upadłości

3. 3. Przebieg postępowania dotyczącego wniosku o ogłoszenie upadłości

4. 4. Skutki ogłoszenia upadłości

5. 5. Jak i kiedy walczyć z wyprowadzaniem majątku przez upadłą firmę?

6. 6. Postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu

7. 7. Postępowanie upadłościowe likwidacyjne

8. 8. Odrębne postępowania upadłościowe

9. 9. Strategia właścicieli

10. 10. Wnioski końcowe

I. Wstęp – informacje ogólne.• Cel szkolenia – przedstawienie

praktycznych aspektów stosowania ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze

• Perspektywa leasingodawców

• Znaczenie upadłości dla zobowiązań wynikających z umowy leasingu

• Strategie i korzyści z aktywnego działania

„Ustawa” lub „PUiN” – skrót od ustawa – Prawo upadłościowe i naprawcze

Wstęp – przedstawienie przedmiotu szkolenia

• OBOWIĄZUJĄCY AKT PRAWNY:

ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze

• ODPOWIEDNIE ZASTOSOWANIE: Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks Cywilny

4

Wstęp

• Co może dla Państwa oznaczać upadłość spółki, z którą zawarli Państwo umowę leasingu?– zaprzestanie uiszczania rat leasingowych, – kwestia odzyskania przedmiotu leasingu,– możliwość uzyskania spłaty wszystkich pozostałych rat w

przypadku wypowiedzenia umowy leasingu na skutek upadłości,

• Odpowiedzialność a aktywne działania?

5

II. Pojęcie upadłości

Kiedy mamy do czynienia z upadłością a kiedy tylko z zagrożeniem upadłości?

• upadłość ogłasza się w stosunku do przedsiębiorcy, który stał się niewypłacalny

• przedsiębiorca zagrożony niewypłacalnością, to taki, który pomimo wykonywania swoich bieżących zobowiązań, w niedługim czasie stanie się niewypłacalny

7

Niewypłacalność przedsiębiorcyMamy z nią do czynienia, gdy:

• jest minimum dwóch wierzycieli,

• przedsiębiorca (osoba prawna lub podmiot prawny):– przestał trwale spłacać swoje (uznane) wymagalne

zobowiązania pieniężne – w praktyce minimum 3 miesiące i więcej niż 10% sumy bilansowej,• kwestia „krótkotrwałego” zaprzestania płatności,

• kwestia spornych zobowiązań,

– jego zobowiązania przekroczyły wartość jego majątku, nawet gdy na bieżąco wykonuje swoje zobowiązania• wartość zbywcza majątku

• zobowiązania warunkowe lub przyszłe

8

Niewypłacalność przedsiębiorcy

Co w praktyce oznacza „trwałe zaprzestanie płacenia długów”?

• brak upadłości – zaległości nie przekraczają 3 miesięcy i są mniejsze niż 10% sumy bilansowej,

• możliwa upadłość – zaległości są większe, ale spółka dalej prowadzi działalność i są widoki na przyszłość,

• pewna upadłość – zaległości są większe i brak realnych szans na poprawę sytuacji spółki.

zobowiązania sporne9

Postępowanie naprawczemożliwość „wyjścia” ze stanu zagrożenia upadłością

Z postępowania naprawczego nie może skorzystać przedsiębiorca, który korzystał już z postępowania naprawczego lub z upadłości.

Przedsiębiorca składa do sądu:

•oświadczenie o wszczęciu postępowania

•plan naprawczy

•oświadczenie z podpisem notarialnie poświadczonym o prawdziwości podawanych danych i oświadczeń

10

Wszczęciepostępowania naprawczego

Przedsiębiorca ogłasza złożenie oświadczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu lokalnym i w jednym o zasięgu ogólnopolskim.

Przedsiębiorca zgłasza wszczęcie postępowania naprawczego w rejestrze przedsiębiorców.

Uwaga !

Sąd może, w ciągu 14 dni od dnia złożenia oświadczenia przez przedsiębiorcę, zakazać wszczęcia postępowania naprawczego.

11

Skutki postępowania naprawczego• ustanowienie przez sąd nadzorcy sądowego

• zawieszenie wykonania zobowiązań

• zawieszenie naliczania odsetek

• zawieszenie postępowań zabezpieczających i egzekucyjnych oraz brak możliwości wszczynania takich postępowań (ale sądowych już tak)

• co do zasady niedopuszczalność potrącania wzajemnych wierzytelności pomiędzy przedsiębiorcą a wierzycielem

• niedopuszczalność zbywania i obciążania majątku przedsiębiorcy

W wyniku postępowania zawierany jest układ sąd może odmówić zatwierdzenia układu

12

Jak rozpoznać, kiedy spółka znalazła się w stanie upadłości?

• ważne dokumenty:– zestawienie zobowiązań,

– rachunek przepływów pieniężnych,

• duża ilość postępowań sądowych i komorniczych

• „dziwne” ruchy dotyczące majątku

• zmiany w zarządzie

13

Aspekty praktyczne – kiedy przedsiębiorca jest niewypłacalnyna ile wiarygodne są księgi upadających firm, przykłady „trik - ów” prowadzących do ukrycia zagrożenia upadłością:•zaksięgowywanie wątpliwych przychodów (księgowanie spornych roszczeń),

•przedwczesne rozpoznawanie przychodów (umowy przedwstępne jak ostateczne),

•pozorne kary umowne dla podwykonawców,

•„przeciąganie” płatności dla kontrahentów,

•„dziwne” ruchy na majątku spółki.14

W jakich przypadkach sąd odmówi ogłoszenia upadłości?

• majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania

• w razie stwierdzenia, że majątek jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania– wyjątek: bezskuteczność obciążeń

15

Obowiązki zarządu niewypłacalnego przedsiębiorcy

• reprezentanci spółki (zarząd, wspólnicy) mają obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości

• w ciągu 14 dni od zaistnienia podstaw do ogłoszenia upadłości

• jeśli tego nie zrobią w terminie:– odpowiedzialność odszkodowawcza

– odpowiedzialność za zobowiązania spółki

– odpowiedzialność karna

– zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

16

Odpowiedzialność odszkodowawcza

osoby obowiązane do złożenia wniosku o upadłość odpowiadają za szkodę wynikającą z przekroczenia terminu

czyli

gdyby upadłość została zgłoszona w terminie, wierzyciel dostałby więcej w ramach podziału masy upadłości

praktyka – trudności dowodowe

PYTANIE PRAKTYCZNE: kto ponosi odpowiedzialność w SKA i Sp. z o. o. SK? 17

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki

zobowiązania cywilne

1) jeżeli egzekucja przeciwko spółce z o. o. okaże się bezskuteczna,

2) członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, chyba że wykażą, iż:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, albo że

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że

c) pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie poniósł szkody.

18

Odpowiedzialność za zobowiązania spółki

podatki i ZUS

1) jeżeli egzekucja przeciwko spółce z. o. o. lub akcyjnej okaże się bezskuteczna,

2) członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, chyba że wykażą, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, albo

• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez ich winy, albo

• wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

19

Odpowiedzialność karna

członek zarządu spółki lub likwidator

który nie zgłosił w terminie wniosku o upadłość może

podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku

20

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

Sąd upadłościowy może orzec:

• zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu osoby

• od 3 do 10 lat

• jeśli dana osoba ze swojej winy:– pomimo obowiązku, nie złożyła, w terminie 2 tygodni od dnia

powstania niewypłacalności, wniosku o ogłoszenie upadłości

21

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej

• nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg handlowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego,

• ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości,

• nie wykonywała obowiązków ciążących z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowania,

• celowo działała lub dopuściła się rażącego niedbalstwa, które doprowadziło do niewypłacalności lub pogorszenia sytuacji finansowej.

22

Koszty i problemy praktyczne

• roszczenia cywilne– opłata 5% wartości przedmiotu sporu (wyjątkowo ¼ opłaty – nakazowe),

• postępowanie karne – bez opłat (także powództwo cywilne),

• zakaz działalności – opłata sądowa 100 zł,

• Problemy praktyczne:– członek zarządu zamieszkały poza Polską,

– rezygnacja i odwołanie członka zarządu.

23

III. Przebieg postępowania dotyczącego wniosku o ogłoszenie

upadłości

Upadłość likwidacyjna a upadłość z możliwością zawarcia układu

upadłość likwidacyjna

• likwidacja majątku i zaprzestanie działalności

• zarząd przez osobę trzecią (np. syndyka lub zarządcę)

upadłość układowa

• zawarcie „porozumienia” z wierzycielami i kontynuacja działalności

• możliwość samodzielnego zarządu majątkiem

25

Upadłość likwidacyjna a upadłość wraz z możliwością zawarcia układu

26

Kiedy można liczyć na upadłość z możliwością układu

• kwestia kontynuowania działalności,

• plan naprawczy – czy upadły ma realną szansę na wyjście z kłopotów?

• możliwości restrukturyzacji - np.: zbycie istotnego majątku

• stanowisko wierzycieli

27

Wniosek o ogłoszenie upadłości – kto może zgłosić?

• niewypłacalny przedsiębiorca

• wierzyciel

• wspólnik odpowiadający bez ograniczenia (spółka jawna, partnerska, komandytowa i komandytowo - akcyjna)

• likwidator

• kurator

• organ udzielający pomocy (w odniesieniu do przedsiębiorcy, któremu została udzielona pomoc publiczna o wartości przekraczającej 100.000 euro)

28

Obowiązek przedsiębiorcyArt. 21 ust. 1 PUiN:

• przedsiębiorca jest zobowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nie później niż w terminie 2 tygodni od dnia, w którym stał się niewypłacalny

• w spółkach obowiązek spoczywa na każdym, kto ma prawo jej reprezentacji, łącznie lub samodzielnie

• odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek nie złożenia wniosku we wskazanym terminie

29

Wniosek o ogłoszenie upadłości – gdzie się składa?

• w formie pisemnej

• do sądu upadłościowego

• właściwy z uwagi na siedzibę (zakład główny) upadającej firmy

• opłata sądowa – 1.000 zł,

• sąd może decydować na posiedzeniu niejawnym

30

Wniosek o ogłoszenie upadłości – co powinien zawierać? (zawsze)

• imię i nazwisko dłużnika, jego nazwę albo firmę

• miejsce zamieszkania albo siedzibę

• reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni

• imiona i nazwiska oraz miejsce zamieszkania wspólników odpowiadających za zobowiązania spółki bez ograniczenia

• oznaczenie miejsca, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub inny majątek dłużnika

• wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie 31

Wniosek o ogłoszenie upadłości – co powinien zawierać? (zawsze)

• informację, czy dłużnik jest uczestnikiem systemu płatności lub systemu rozrachunku papierów wartościowych

• informację, czy dłużnik jest spółką publiczną

• zaświadczenie albo oświadczenie o wpisie do odpowiedniego rejestru (plus ew. oświadczenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń)

• informację o typie wnioskowanej upadłości (likwidacyjnej lub układowej)

32

Dokumenty wymagane do wniosku o ogłoszenie upadłości (dłużnik)

• aktualny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników

• bilans sporządzony, na dzień nie późniejszy niż 30 dni przed dniem złożenia wniosku

• spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty, a także listę zabezpieczeń dokonanych przez wierzycieli

• oświadczenie o spłatach wierzytelności lub innych długów dokonanych w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku

• spis podmiotów zobowiązanych majątkowo wobec przedsiębiorcy wraz z adresami, z określeniem wierzytelności, daty ich powstania i terminów zapłaty 33

Dokumenty wymagane do wniosku o ogłoszenie upadłości (dłużnik)

• wykaz tytułów egzekucyjnych oraz tytułów wykonawczych przeciwko przedsiębiorcy

• informację o postępowaniach dotyczących ustanowienia na majątku przedsiębiorcy hipotek, zastawów, zastawów rejestrowych i zastawów skarbowych oraz innych obciążeń podlegających wpisowi w księdze wieczystej lub w rejestrach, jak również o prowadzonych innych postępowaniach sądowych lub administracyjnych dotyczących majątku przedsiębiorcy

• informację o miejscu zamieszkania reprezentantów spółki lub osoby prawnej i likwidatorów, jeżeli są ustanowieni

• opłatę sądową (1.000 zł – dotyczy też wierzyciela)34

Dokumenty dodatkowe• jeżeli przedsiębiorca – dłużnik składa wniosek o ogłoszenie

upadłości, powinien złożyć dodatkowo:

– propozycje układowe wraz z propozycjami finansowymi oraz rachunek przepływów pieniężnych za ostatnie 12 miesięcy, jeżeli wnosi o ogłoszenie upadłości wraz z możliwością zawarcia układu

– oświadczenie o prawdziwości danych zawartych we wniosku (odpowiedzialność cywilna i karna za nieprawdziwe dane)

• jeżeli wierzyciel:

– uprawdopodobnienie wierzytelności

– propozycje układowe, jeżeli wnosi o ogłoszenie upadłości wraz z możliwością zawarcia układu

35

Postępowanie w sprawie wniosku o ogłoszenie upadłości

• postępowanie niejawne (sąd zarządza czasami rozprawę)

• zazwyczaj max. 2 – 3 miesiące

• w razie potrzeby sąd może wysłuchać dłużnika oraz wierzyciela będącego wnioskodawcą

• sąd może przeprowadzić dowód z opinii biegłego

• sąd może żądać od wnioskodawcy zaliczki na koszty postępowania

• kwestia zwrotu wniosku i wezwania do uzupełnienia36

Zabezpieczenie majątku dłużnika

• z urzędu (wniosek dłużnika)

• na wniosek (wniosek wierzyciela)

37

Sposoby zabezpieczenia majątku

• tymczasowy nadzorca sądowy

• zawieszenie egzekucji prowadzonej przeciwko dłużnikowi (upadłość układowa)

• zarząd przymusowy nad majątkiem dłużnika

Uwaga !

Zabezpieczenie majątku w toku postępowania w przedmiocie wniosku upada najpóźniej z dniem objęcia majątku upadłego przez syndyka, zarządcę lub objęcia nadzoru przez nadzorcę sądowego.

38

Wstępne zgromadzenie wierzycieli• w toku postępowania sąd może zwołać wstępne zgromadzenie

wierzycieli

• cel wstępnego zgromadzenia:

– wybór sposobu prowadzenia postępowania

– wybór rady wierzycieli

– zawarcie układu

• uczestnicy:

– przedsiębiorca – dłużnik

– tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy

– wierzyciele, których wierzytelności są stwierdzone tytułami egzekucyjnymi

– inni wierzyciele, jeżeli ich wierzytelności są bezsporne lub uprawdopodobnione i zostali dopuszczeni 39

Postępowanie przed decyzją co do upadłości

• rola wierzycieli

• rola właściciela spółki i zarządu

• dostęp do akt postępowania

40

Jakie decyzje może podjąć sąd w przedmiocie wniosku o ogłoszenie upadłości?

• oddalenie wniosku, gdy:– opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza 3 miesięcy, a

suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10 % wartości bilansowej

– majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania

– majątek jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały majątek nie wystarczy na zaspokojenie kosztów postępowania

41


• wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości, w którym m. in.:– określa się sposób postępowania (likwidacyjny lub układowy)– wskazuje się sposób nadzoru nad majątkiem (przy upadłości

układowej)– wzywa się wierzycieli do zgłaszania wierzytelności (1 – 3 m.)– wyznacza się sędziego – komisarza oraz syndyka albo nadzorcę

sądowego albo zarządcę

• postanowienie o ogłoszeniu upadłości podlega:– ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym – publikacji w dzienniku o zasięgu lokalnym

42


• syndyk – upadłość likwidacyjna

• nadzorca sądowy – upadłość układowa, ale zarząd własny upadłego (zgoda nadzorcy/zgromadzenia wierzycieli na czynności przekraczające zwykły zarząd)

• zarządca - upadłość układowa, ale brak zarządu własnego upadłego (nie daje rękojmi)

43


• wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu wraz z postanowieniem o zatwierdzeniu układu, jeżeli:– na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli zawarto układ

Uwaga !

Wierzyciele, którzy głosowali na wstępnym zgromadzeniu przeciwko układowi, mogą w terminie 2 tygodni od dnia obwieszczenia o zatwierdzeniu układu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, wnieść zażalenie na postanowienie o zatwierdzeniu układu.

44

Zaskarżalność postanowień sądu

• zażalenie na postanowienie o ogłoszeniu upadłości– przysługuje wyłącznie upadłemu

• zażalenie na postanowienie oddalające wniosek o ogłoszenie upadłości– przysługuje wyłącznie wnioskodawcy

zasada – brak skargi kasacyjnej

45

IV. Skutki ogłoszenia upadłości

A. Skutki ogłoszenia upadłości likwidacyjnej

• co do zarządu upadłej spółki:– obowiązek wskazania i wydania syndykowi całego majątku– obowiązek wydania wszystkich dokumentów– obowiązek udzielania sędziemu – komisarzowi oraz

syndykowi wszelkich potrzebnych wyjaśnień– zakaz opuszczania kraju bez zezwolenia sędziego –

komisarza, jeżeli ten tak postanowi– możliwość stosowania środków przymusu– odpowiedzialność karna za ukrywanie majątku i

dokumentów

47

Zakaz rozporządzania mieniem

Po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej:

• zakaz zarządu, korzystania oraz rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości

• zakaz obciążania mienia hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską

• nieważność czynności prawnych upadłego

• świadczenia spełniane do masy upadłości a nie do rąk upadłego

• zwrot świadczenia wzajemnego z masy upadłości, świadczonego w związku z nieważną czynnością z upadłym

48

Masa upadłości

z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości – firma traci zarząd majątkiem, ale istnieje dalej (do zakończenia upadłości)

• w skład masy wchodzi majątek z chwili ogłoszenia upadłości oraz majątek nabyty w toku postępowania upadłościowego

• firma spółki z dodatkiem „w upadłości likwidacyjnej” lub „w upadłości układowej”

• skład masy – spis inwentarza

• domniemanie – co w posiadaniu upadłego, to w masie

49

Masa upadłości

• w skład masy upadłości nie wchodzi jednak:– mienie wyłączone spod egzekucji– wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej

zajęciu– kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub

hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom

– mienie przeznaczone na pomoc dla pracowników upadłego i ich rodzin, stanowiące zgromadzone na odrębnym rachunku bankowym środki pieniężne zakładowego funduszu świadczeń socjalnych

– środki finansowe i instrumenty finansowe zgromadzone na rachunkach rozliczeniowych

50

Sekurytyzacja i zabezpieczenia

• w skład masy upadłościowej nie wchodzą także wierzytelności będące przedmiotem umowy o subpartycypację

• fundusz sekurytyzacyjny wstępuje w prawa upadłego

• na fundusz przechodzą wszelkie świadczenia z tytułu umów o subpartycypację

• zastrzeżenie własności rzeczy sprzedanej

• przewłaszczenie na zabezpieczenie – tak jak zastaw

51

Zabezpieczenie wierzytelności

• przeniesienie własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa w celu zabezpieczenia wierzytelności dla skuteczności wobec masy upadłości wymaga formy pisemnej z datą pewną

• umowa ustanawiająca zabezpieczenie finansowe na podstawie ustawy z dnia 2 kwietnia 2004 r. o niektórych zabezpieczeniach finansowych nie wymaga formy pisemnej z datą pewną

52

Przedmiot leasingu a masa upadłości

– przedmiot leasingu, jako mienie stanowiące własność finansującego, nie powinno wchodzić w skład masy upadłości;

– ale kwestia, czy umowa leasingu nadal wiąże,

53

Wyłączenie z masy upadłości• Jeśli nastąpiło zbycie mienia podlegającego wyłączeniu:

– przez upadłego – świadczenie od osoby trzeciej (jeśli da się wyodrębnić)

– przez syndyka – świadczenie wzajemne lub prawo do takiego świadczenia

• Jeśli jest jeszcze jest w masie upadłości:– wniosek o wyłączenie z masy upadłości

• Jeśli nie włączono do masy upadłości:– żądanie wydania w trybie art. 72 PUiN

• Kwestia zwrotu wydatków na utrzymanie mienia lub uzyskanie świadczenia wzajemnego

54

Wyłączenie z masy upadłości

• Wniosek do sędziego – komisarza o :– bez opłat,

– prekluzja dowodowa

• Pozew do sądu upadłościowego o wyłączenie:– opłata - 5% wartości przedmiotu sporu,

– miesiąc na wniesienie

– możliwość zakazu zbywania lub obciążania,

– procedura odwoławcza

55

Bezskuteczność niektórych zapisów

• nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły

• postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości

56

Umowa ramowa• jeżeli umowa ramowa zastrzega, że poszczególne umowy szczegółowe, których

przedmiotem są terminowe operacje finansowe, pożyczki instrumentów finansowych lub sprzedaż instrumentów finansowych ze zobowiązaniem do ich odkupu, będą zawierane w wykonaniu umowy ramowej oraz że rozwiązanie umowy ramowej powoduje rozwiązanie wszystkich umów szczegółowych zawartych w wykonaniu tej umowy:

– 1) wierzytelności z tytułu poszczególnych umów szczegółowych zawartych w jej wykonaniu nie są obejmowane układem;

– 2) syndykowi nie przysługuje uprawnienie do odstąpienia od umowy ramowej,

• Terminowe operacje finansowe, to operacje, w których ustalono cenę, kurs, stopę procentową lub indeks - w tym umowy obliczone tylko na różnicę cen, opcje i prawa pochodne - zawarte na umówioną datę lub umówiony termin, w obrocie rynkowym.

• Instrumenty finansowe to instrumenty finansowe w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

57

Umowa ramowa• Każda ze stron może wypowiedzieć umowę ramową, z zachowaniem

ustalonego w tej umowie sposobu rozliczenia stron na wypadek rozwiązania umowy.

• Dopuszczalne jest potrącenie wierzytelności wynikającej z rozliczenia stron.

• Do poszczególnych umów szczegółowych mających za przedmiot terminowe operacje finansowe, pożyczki instrumentów finansowych lub sprzedaż instrumentów finansowych ze zobowiązaniem do ich odkupu - nawet jeżeli nie zostały one zawarte w wykonaniu umowy ramowej - nie stosuje się przepisów o odstąpieniu od umowy przez syndyka.

• Ogłoszenie upadłości dłużnika nie narusza uprawnień wynikających z zamieszczonej w umowie klauzuli kompensacyjnej, o której mowa w ustawie o niektórych zabezpieczeniach finansowych.

58

Skutki ogłoszenia upadłości likwidacyjnej

• z dniem ogłoszenia upadłości :– wszystkie zobowiązania pieniężne upadłego stają się

wymagalne,– zobowiązania niepienieżne przekształcają się w wymagalne

zobowiązania pieniężne,

– odsetki liczą się tylko do dnia upadłości – wyjątek, wierzytelności zabezpieczone hipoteką, wpisem w rejestrze, zastawem, zastawem, zastawem rejestrowym i skarbowym, hipoteka morską (ale tylko z przedmiotu zabezpieczenia)

59


• potrącenie możliwe, jeśli:– obie wierzytelności istniały w dniu upadłości, przy czym– co najmniej jedna była wówczas wymagalna,

• potrącenie niedopuszczalne, jeśli:– dłużnik upadłego nabył wierzytelność wzajemną po ogłoszeniu

upadłości albo w ciągu roku przed – wiedząc o podstawach do upadłości, chyba że spłacił za upadłego dług, za który przyjął odpowiedzialność (nie wiedząc o podstawach do upadłości)

– wierzyciel stał się dłużnikiem upadłego po ogłoszeniu upadłości.

60


• Syndyk może odstąpić od umowy wzajemnej, jeśli:– w dniu ogłoszenia upadłości – zobowiązania z umowy nie

zostały wykonane w całości lub w części,– druga strona może zażądać zajęcia stanowiska syndyka– należności drugiej strony – zgłoszenie wierzytelności do

masy

• Syndyk może też zażądać wykonania umowy– możliwość wstrzymania się ze świadczeniem

61

Upadłość likwidacyjna – umowa leasingu

UPADŁOŚĆ LEASINGOBIORCY:

• jeśli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z takiej umowy nie zostały wykonane w całości lub w części kwestia odstąpienia od umowy przez syndyka,

• w każdym wypadku, syndyk może w terminie dwóch miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości, za zgodą sędziego - komisarza, wypowiedzieć umowę ze skutkiem natychmiastowym

finansujący nabywa roszczenie o zapłatę wszystkich rat leasingowych (pomniejszonych o korzyści) oraz zwrot przedmiotu leasingu,

• brak oświadczenia syndyka w okresie dwóch miesięcy – traci on prawo do wypowiedzenia umowy,

62


UPADŁOŚĆ LEASINGOBIORCY: jeżeli umowa obowiązuje nadal – finansujący zachowuje uprawnienie

do wypowiedzenia jej na zasadach ogólnych – wyrok SN z dnia 12 lipca 2012 r., I CSK 548/11:

• „W sytuacji, gdy po ogłoszeniu upadłości syndyk nie wykonuje zobowiązań z umów, które pozostają z mocy w tej dacie, druga strona powinna mieć możliwość wypowiedzenia umowy na zasadach ogólnych”

• „Art. 84 p.u.n. nie daje podstaw do wniosków o niedopuszczalności wypowiedzenia umowy leasingu przez finansującego, jeżeli korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą raty także wówczas, gdy korzystającym, który nie wykonuje zobowiązania, jest upadły.”

63


UPADŁOŚĆ LEASINGODAWCY:

• nie stosuje się przepisów o odstąpieniu od umowy przez syndyka,

• możliwe wypowiedzenie/odstąpienie na zasadach ogólnych.

64


• Sposób dochodzenia wierzytelności, które stały się wymagalne po ogłoszeniu upadłości, a przed wypowiedzeniem umowy leasingu przez syndyka: zgłoszenie wierzytelności do sędziego komisarza

• Sposób dochodzenia należności, które stały się wymagalne w wyniku wypowiedzenia umowy leasingu przez syndyka: zgłoszenie wierzytelności do sędziego komisarza

• Skutki uchybienia terminowi na zgłoszenie wierzytelności

• Powództwo jest niedopuszczalne

65


• z dniem ogłoszenia upadłości wygasa:– umowa zlecenia, komisu oraz o zarządzanie papierami

wartościowymi– umowa agencyjna– umowa o udostępnienie skrytek sejfowych oraz umowa

przechowania zawarte z bankiem– umowa pożyczki, ale tylko jeżeli przed dniem ogłoszenia

upadłości nie wydano przedmiotu pożyczki– umowa kredytu, ale tylko jeżeli przed dniem ogłoszenia

upadłości kredytodawca nie przekazał środków pieniężnych

66


• ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na:

– umowę rachunku bankowego– umowę rachunku papierów wartościowych– umowę o prowadzenie rachunku zbiorczego– umowę obowiązkowego ubezpieczenia majątkowego

67


• umowa użyczenia, jeżeli rzecz została wydana, może ulec rozwiązaniu na żądanie jednej ze stron

• umowa najmu lub dzierżawy nieruchomości:– wiąże strony, jeżeli nieruchomość została wydana– może wygasnąć na skutek odstąpienia jednej ze stron, jeżeli

nieruchomość nie została wydana– może zostać wypowiedziana przez syndyka za zgodą

sędziego - komisarza

68


• toczące się postępowanie egzekucyjne:– ulegają zawieszeniu z dniem ogłoszenia upadłości– umarza się po uprawomocnieniu postanowienia o

ogłoszeniu upadłości

• toczące się postępowanie sądowe lub administracyjne:– ulega zawieszeniu, a sąd wzywa syndyka do wzięcia

udziału w sprawie– może być podjęte przeciwko syndykowi tylko, jeżeli w

postępowaniu upadłościowym dana wierzytelność nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności

• toczące się postępowanie przed sądem polubownym:– ulega umorzeniu

69


czy można prowadzić egzekucję z masy upadłości za zobowiązania zaciągnięte przez syndyka?

utrata mocy przez zapis na sąd polubowny

70

B. Skutki ogłoszenia upadłości układowej

• co do zarządu upadłej spółki:

– obowiązek udzielania sędziemu – komisarzowi i nadzorcy sądowemu wszelkich wyjaśnień dotyczących majątku

– obowiązek umożliwienia nadzorcy sądowemu zapoznanie się z przedsiębiorstwem upadłego, w szczególności z księgami rachunkowymi

– możliwość stosowania środków przymusu

71

Skutki ogłoszenia upadłości układowej

• co do majątku upadłej spółki:– upadły nie traci prawa zarządu nad mieniem wchodzącym

w skład masy upadłości– dokonywania czynności zwykłego zarządu samodzielnie

przez upadłego– dokonywanie czynności przekraczających zakres zwykłego

zarządu, za zgodą nadzorcy sądowego – nadzór nadzorcy sądowego– możliwość ustanowienia zarządcy, w szczególności gdy:

upadły, choćby nieumyślnie naruszył prawo w zakresie sprawowania zarządu

sprawowanie zarządu nie daje gwarancji wykonania układu72


• w czasie trwania postępowania upadłościowego aż do jego umorzenia lub zawarcia układu, nie można wypowiedzieć bez zgody rady wierzycieli umów: – najmu lub dzierżawy lokalu lub nieruchomości, w których jest

prowadzone przedsiębiorstwo– leasingu (brak możliwości wypowiedzenia przez leasingodawcę

– warunek brak zaległości ze strony upadłego)– ubezpieczeń majątkowych– rachunków bankowych– poręczeń i gwarancji bankowych oraz akredytyw– obejmujących licencje udzielone upadłemu

możliwość takiego zakazu do czasu wykonania układu73


• toczące się postępowanie egzekucyjne:– ulega zawieszeniu z dniem ogłoszenia upadłości, jeżeli

dotyczy wierzytelności objętej z mocy prawa układem

• toczące się postępowanie sądowe lub administracyjne– toczy się w dalszym ciągu, a nadzorca sądowy wstępuje do

postępowania , jeżeli ustanowiono zarząd własny upadłego– ulega zawieszeniu, a sąd wzywa nadzorcę sądowego do

wzięcia udziału w sprawie, jeżeli upały pozbawiony został zarządu własnego

• toczące się postępowanie przed sądem polubownym:– ulega umorzeniu

74

Skutki ogłoszenia upadłości w związku z emisją obligacji• w przypadku upadłości emitenta obligacji:– odrębna procedura w razie ogłoszenia upadłości emitenta,

jeżeli dla zabezpieczenia praw z obligacji ustanowiono zabezpieczenie na majątku emitenta (wyjątek obligacje przychodowe ograniczone),

– ustanawia się kuratora (bank reprezentant) – do reprezentowania obligatariuszy, w tym do głosowania i zgłoszenia wierzytelności,

– osobna masa upadłości na zaspokojenie obligatariuszy,– likwidację takiej masy prowadzi syndyk z udziałem

kuratora,

75

Skutki ogłoszenia upadłości w związku z emisją obligacji

• Z osobnej masy upadłości zaspokaja się kolejno:1) koszty likwidacji tej masy, które obejmują także wynagrodzenie kuratora;

2) należności obligatariuszy w nominalnej ich cenie;

3) odsetki (kupony)

• brakującą część – z ogólnej masy upadłości

76

V. Jak i kiedy walczyć z wyprowadzaniem majątku przez

upadłą firmę?

„Wyprowadzanie majątku” upadłego

• Przykłady „wyprowadzania majątku” w obliczu upadłości:

– sprzedaż za zaniżoną cenę,

– pozorne przewłaszczenie na zabezpieczenie,

– aport do spółki zależnej,

– potrącenia z wierzytelnościami,

– zawyżone wynagrodzenie zarządu,

– niekorzystne umowy (np.: dzierżawy),

– „wysysanie” spółki do spółek powiązanych.

Kwestia odpowiedzialności karnej za działania na szkodę wierzycieli

78

Bezskuteczność czynności nieodpłatnych

• czynności prawne dokonane przez upadłego, którymi rozporządził swoim majątkiem, w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości są bezskuteczne w stosunku do masy upadłości, jeśli– są nieodpłatne, lub

– wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego

• dotyczy to także ugody sądowej, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia

• nie dotyczy zabezpieczeń ustanowionych przed dniem ogłoszenia upadłości w związku z terminowymi operacjami finansowymi lub sprzedażą papierów wartościowych ze zobowiązaniem do ich odkupu

79

Bezskuteczność czynności odpłatnych

• dokonanych w terminie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszeniu upadłości z:

– małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia albo z przysposabiającym lub przysposobionym

– wspólnikiem, reprezentantem lub ich małżonkami, jak również ze spółkami powiązanymi, ich wspólnikami, reprezentantami lub małżonkami tych osób

– inną spółka, będącą spółką dominującą lub zależną

80

Bezskuteczność zabezpieczeń• zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego

dokonane w terminie 2 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości– nie dotyczy zabezpieczeń ustanowionych przed dniem

ogłoszenia upadłości w związku z terminowymi operacjami finansowymi lub sprzedażą papierów wartościowych ze zobowiązaniem do ich odkupu

81

Bezskuteczność zabezpieczeń• obciążenie majątku upadłego hipoteką, zastawem,

zastawem rejestrowym lub hipoteką morską, dokonane w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli:– upadły nie był dłużnikiem osobistym zabezpieczonego i

– nie otrzymał w zamian żadnego świadczenia (ewentualnie było ono niewspółmiernie niskie)

• bez względu na świadczenie, jeśli zabezpieczają długi „podmiotów powiązanych”

• postanowienie sędziego – komisarza (przysługuje zażalenie)

82

Skarga pauliańskaJeśli:

• wskutek czynności prawnej dłużnika

• dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli

• osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

• każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego,

• jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a

• osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (chyba że korzyść otrzymana bezpłatnie).

Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

83

Zaskarżanie czynności upadłego

• Jeżeli wskutek czynności prawnej upadłegodokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż upadły działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

• Jeżeli wskutek czynności prawnej upadłego dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z upadłym w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż upadły działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli

• Jeżeli w chwili darowizny upadły był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy upadły stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny

84

Zaskarżanie czynności upadłego• Czynność upadłego można również zaskarżyć, gdy upadły działał w

zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, o zamiarze upadłego musiała wiedzieć.

• W wypadku gdy osoba trzecia rozporządziła korzyścią, syndyk może:– wystąpić bezpośrednio przeciwko osobie, na której rzecz

rozporządzenie nastąpiło, jeżeli osoba ta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności upadłego za bezskuteczną albo jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne, lub

– pozwać osobę trzecią o zwrot wartości bezprawnej korzyści.

Uwzględnienie skargi: a) zwrot korzyści do masy, lub b) zwrot równowartości korzyści.

85


Osoba trzecia, która uzyskała korzyść, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu, jeżeli:

- zaspokoi roszczenie syndyka albo

- wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie upadłego.

Uznania czynności za bezskuteczną nie można żądać po upływie pięciu lat od daty tej czynności

86


• powództwo syndyka, nadzorcy sądowego albo zarządcy (bez opłaty sądowej)

• w terminie 2 lat od dnia ogłoszenia upadłości, chyba że na podstawie innych przepisów, prawo zaskarżenia wygasło wcześniej

• do masy upadłości „wraca” to co ubyło na skutek bezskutecznej czynności albo równowartość w pieniądzu

87


• kwestia powództwa wierzyciela o stwierdzenie bezskuteczności czynności prawnej – „skarga pauliańska”– czy można ją wytoczyć po ogłoszeniu upadłości?

– co się dzieje z postępowaniem wszczętym przez wierzyciela?

– jakie aspekty praktyczne?

88

Kwestia odpowiedzialności karnej Art. 522.

1. Kto będąc dłużnikiem albo osobą uprawnioną do reprezentowania dłużnika, który jest osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, podaje we wniosku o ogłoszeniu upadłości albo w oświadczeniu o wszczęciu postępowania naprawczego nieprawdziwe dane

- podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2. Tej samej karze podlega, kto będąc dłużnikiem lub osobą uprawnioną do reprezentowania dłużnika, który jest osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości albo w postępowaniu naprawczym podaje sądowi nieprawdziwe informacje co do stanu majątku dłużnika.

89

Kwestia odpowiedzialności karnej Art. 523.

1. Kto będąc upadłym albo osobą uprawnioną do reprezentowania upadłego, który jest osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, nie wydaje syndykowi całego majątku wchodzącego do masy upadłości, ksiąg rachunkowych lub innych dokumentów dotyczących jego majątku

- podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

2. Tej samej karze podlega, kto będąc upadłym albo osobą uprawnioną do reprezentowania upadłego, który jest osobą prawną lub spółką handlową niemającą osobowości prawnej, nie udziela syndykowi lub sędziemu-komisarzowi informacji dotyczących majątku upadłego.

90

Kwestia odpowiedzialności karnej Odpowiedzialność na podstawie przepisów kodeksu karnego:

• Art. 300. § 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

• Art. 301. § 1. Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

• Art. 302. § 1. Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

91

Kwestia odpowiedzialności karnej Jak uruchomić postępowanie karne:

• powiadomienie organów prowadzących postępowanie upadłościowe,

• złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa

Na co zwrócić uwagę w trakcie postępowania:

• wykazanie, że działalność upadłego przyniosła szkodę/uszczuplenie masy upadłości – brak racjonalnego ekonomicznego uzasadnienia dla wskazanych działań,

• wniosek o zobowiązanie sprawców do naprawienia szkody, orzeczenie przepadku

92

VI. Przebieg postępowania upadłościowego z możliwością

zawarcia układu

Działalność upadłej spółki

• ogłoszenie upadłości wraz z możliwością zawarcia układu pozwala na kontynuowanie działalności spółki

• bieżące prowadzenie spraw spółki oraz zachowanie stanu niepogorszonego majątku spółki

• działalność spółki powinna zmierzać do restrukturyzacji

• zarząd sprawowany samodzielnie przez spółkę (pod nadzorem) albo przez zarządcę

94

Organy postępowania

• sąd– prowadzenie postępowania upadłościowego

• sędzia – komisarz– kierowanie tokiem postępowania– nadzór nad czynnościami nadzorcy sądowego / zarządcy– udzielanie zgody na niektóre czynności

• nadzorca sądowy– kontrola czynności upadłego– kontrola przedsiębiorstwa– kontrola zabezpieczeń przed zniszczeniem mienia

• zarządca– zarząd masą upadłości

95

Uczestnicy postępowania

• upadły

• wierzyciele– zgromadzenie wierzycieli– rada wierzycieli

96

Rada wierzycieli• 3 lub 5 członków oraz 1 lub 2 zastępców powołanych spośród

wierzycieli, których wierzytelności zostały uznane albo uprawdopodobnione

• pomoc nadzorcy – sądowemu / zarządcy

• kontrola czynności nadzorcy – sądowego / zarządcy

• udzielanie zezwolenia na niektóre czynności– obciążanie przez upadłego albo zarządcę składników masy

upadłości hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską w celu zabezpieczenia wierzytelności nieobjętej układem

– obciążanie przez zarządcę składników masy innymi prawami– zaciąganie przez zarządcę kredytów i pożyczek

97

Zgłoszenie wierzytelności (osobistych)• forma pisemna

• 2 egzemplarze wraz z oryginalnym lub poświadczonym dokumentem uzasadniającym zgłoszenie

• niezbędne dane:– oznaczenie wierzyciela– oznaczenie wierzytelności– dowody potwierdzające wierzytelność– kategoria wierzytelności– oznaczenie zabezpieczeń związanych z wierzytelnością– oznaczenie przedmiotu zabezpieczenia, jeżeli dotyczy

wierzyciela rzeczowego– stan sprawy, jeżeli prowadzone jest postępowanie sądowe lub

administracyjne– ilość posiadanych udziałów / akcji, jeżeli wierzyciel jest

jednocześnie wspólnikiem / akcjonariuszem 98

Zgłoszenie wierzytelności

• do sędziego – komisarza, który przekazuje dalej

• syndyk, nadzorca lub zarządca sprawdza wierzytelność i sporządza listę wierzytelności

• następnie przekazuje sędziemu – komisarzowi, który

• o jej sporządzeniu obwieszcza i ogłasza w MSiG, co

• otwiera możliwość wniesienia sprzeciwu

• termin wskazany w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości, min. 1 miesiąc od publikacji w MSiG, w praktyce 2-3 miesiące

• Zgłoszenie wierzytelności po terminie – skutki?

99

Zaskarżenie listy wierzytelności

• w terminie 2 tygodni od dnia obwieszczenia i ogłoszenia listy wierzytelności w Monitorze Sądowym i Gospodarczym przysługuje sprzeciw:– każdemu wierzycielowi umieszczonemu na liście – co do uznania

wierzytelności,– każdemu, któremu odmówiono uznania zgłoszonej

wierzytelności – co do odmowy uznania wierzytelności– upadłemu

• sprzeciw rozpoznaje sędzia – komisarz (dalej zaś przysługuje zażalenie)

100

Układ• sposób restrukturyzacji zobowiązań upadłego , np.:– odroczenie wykonania zobowiązań– rozłożenie spłaty długów na raty– zmniejszenie sumy długów– konwersję wierzytelności na udziały / akcje– zmianę, zamianę lub uchylenie prawa zabezpieczającego

wierzytelność

• układ likwidacyjny

• uprawnieni do przedstawienia propozycji układowych:– upadły– nadzorca sądowy / zarządca– wierzyciel, jeżeli upadłość na wniosek wierzyciela

101

Układ – co obejmuje?

Układ obejmuje:

• wierzytelności powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości dłużnika

• wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziści się w czasie wykonywania układu

• wymogi bieżącej działalności – kazus Hydrobudowy

102

Układ – czego nie obejmuje?• należności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania

• roszczenia o wydanie mienia nienależącego do majątku upadłego

• wierzytelności, za które upadły odpowiada w związku z nabyciem spadku po ogłoszeniu upadłości

• należności ze stosunku pracy i składek na ubezpieczenie społeczne

• wierzytelności zabezpieczone na mieniu upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską (chyba, że wierzyciel wyrazi nieodwołalną i bezwarunkową zgodę)

• wierzytelności zabezpieczone przeniesieniem własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa (chyba, że wierzyciel wyrazi nieodwołalną i bezwarunkową zgodę)

103

Głosowanie nad układem• zgromadzenie wierzycieli pod przewodnictwem nadzorcy

sądowego / zarządcy

• głosowanie indywidualne– przyjęcie układu, gdy wypowie się za nim większość mających

łącznie co najmniej 2/3 ogólnej sumy wierzytelności

• głosowanie grupami– przyjęcie układu, gdy w każdej grupie wypowie się za nim

większość wierzycieli z tej samej grupy, mających łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności, lub

– nawet jeśli nie uzyskano większości w niektórych grupach, jeżeli większość wierzycieli z pozostałych grup, mających łącznie 2/3 ogólnej sumy wierzytelności, wyraziła zgodę na układ, a wierzyciele z grupy, która była przeciwna, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku upadłości likwidacyjnej 104

Zatwierdzenie układu

• postanowienie sędziego – komisarza

• zatwierdzenie przez sąd – nie wcześniej niż po upływie tygodnia od zgromadzenia wierzycieli

• zarzuty uczestników postępowania

• odmowa zatwierdzenia układu, gdy:– układ narusza prawo

– oczywiste jest, że układ nie będzie wykonywany

– warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciwko i zgłosili zarzuty (fakultatywnie)

105

Skutki układu• układ wiąże wszystkich wierzycieli, których wierzytelności

zgodnie z prawem objęte są układem, nawet jeżeli nie zostały umieszczone na liście

• układ nie wiąże wierzycieli, których upadły umyślnie nie ujawnił i którzy nie uczestniczyli w postępowaniu

• układ nie narusza:– praw wierzyciela wobec poręczyciela upadłego oraz współdłużnika

upadłego ani praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego i hipoteki morskiej ustanowionymi na mieniu osoby trzeciej

– praw wynikających z przeniesienia na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa w celu zabezpieczenia wierzytelności

– praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego i hipoteki morskiej (chyba że uprawniony wyraził zgodę)

106

Zakończenie postępowania

• postanowienie sądu o zakończeniu postępowania upadłościowego

• odzyskanie prawa władania i zarządzania majątkiem przez upadłego

• wpis do ksiąg wieczystych i rejestrów

• umorzenie postępowań zabezpieczających i egzekucyjnych

• utrata wykonalności tytułów wykonawczych i egzekucyjnych

• wykonanie układu

• postanowienie o wykonaniu układu

107

Zmiana lub uchylenie układu • zmiana – po zatwierdzeniu nastąpiła nadzwyczajna zmiana

stosunków gospodarczych, która w sposób istotny wpływa na trwały wzrost lub zmniejszenie dochodu z przedsiębiorstwa

• uchylenie – upadły nie wykonuje postanowień układu albo jest oczywiste, że układ nie będzie wykonywany

• uchylenie układu skutkuje otwarciem postępowania, zmianą sposobu prowadzenia postępowania upadłościowego na postępowanie obejmujące likwidację majątku, ustanowieniem sędziego – komisarza oraz syndyka albo umorzeniem postępowania

• w przypadku uchylenia układu – roszczenia wierzycieli pozostają w pierwotnej wysokości

108

Wnioski praktyczne

• układ w przypadku wierzytelności zabezpieczonych

• znaczenie zgody na przyjecie układu

• pozycja faktyczna finansującego przy ustalaniu treści układu

• zakaz spełniania świadczeń „poza” układem - konsekwencje

109

VII. Przebieg postępowania upadłościowego likwidacyjnego

Działalność upadłej spółki

• ogłoszenie upadłości likwidacyjnej wiąże się z podejmowaniem czynności zmierzających do zakończenia działalności upadłej spółki

• upadły zobowiązany jest wskazać i wydać cały majątek syndykowi

111

Organy postępowania• sąd– prowadzenie postępowania upadłościowego

• sędzia – komisarz– kierowanie tokiem postępowania– nadzór nad czynnościami syndyka– udzielanie zgody na niektóre czynności

• syndyk masy upadłości– objęcie majątku– zarząd majątkiem– zabezpieczenie majątku przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub

zabraniem– zawiadomienia (wierzycieli, placówki pocztowe, banki,

przedsiębiorstwa przewozowe)– likwidacja

112

Uczestnicy postępowania

• upadły

• wierzyciele– zgromadzenie wierzycieli– rada wierzycieli

113

Rada wierzycieli• 3 lub 5 członków oraz 1 lub 2 zastępców powołanych spośród

wierzycieli, których wierzytelności zostały uznane albo uprawdopodobnione

• pomoc nadzorcy – sądowemu / zarządcy

• kontrola czynności nadzorcy – sądowego / zarządcy

• udzielanie zezwolenia na niektóre czynności– dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego (pow. 3 m),– odstąpienie od sprzedaży przedsiębiorstwa,– sprzedaż praw i wierzytelności,– zaciąganie kredytów i pożyczek oraz obciążenie składników masy

ograniczonymi prawami rzeczowymi,– wykonanie umowy wzajemnej albo od niej odstąpienie– uznanie, zrzeczenie się i zawarcie ugody co do roszczeń spornych

oraz zapis na sąd polubowny114

Zgłoszenie wierzytelności (osobistych)• forma pisemna

• 2 egzemplarze wraz z oryginalnym lub poświadczonym dokumentem uzasadniającym zgłoszenie

• niezbędne dane:– oznaczenie wierzyciela– oznaczenie wierzytelności– dowody potwierdzające wierzytelność– kategoria wierzytelności– oznaczenie zabezpieczeń związanych z wierzytelnością– oznaczenie przedmiotu zabezpieczenia, jeżeli dotyczy

wierzyciela rzeczowego– stan sprawy, jeżeli prowadzone jest postępowanie sądowe lub

administracyjne– ilość posiadanych udziałów / akcji, jeżeli wierzyciel jest

jednocześnie wspólnikiem / akcjonariuszem 115

Zgłoszenie wierzytelności

• do sędziego – komisarza, który przekazuje dalej

• syndyk, nadzorca lub zarządca sprawdza wierzytelność i sporządza listę wierzytelności

• następnie przekazuje sędziemu – komisarzowi, który

• o jej sporządzeniu obwieszcza i ogłasza w MSiG, co

• otwiera możliwość wniesienia sprzeciwu

• Zgłoszenie wierzytelności po terminie – skutki?

116

Zaskarżenie listy wierzytelności

• w terminie 2 tygodni od dnia obwieszczenia i ogłoszenia listy wierzytelności w Monitorze Sądowym i Gospodarczym przysługuje sprzeciw:– każdemu wierzycielowi umieszczonemu na liście – co do uznania

wierzytelności,– każdemu, któremu odmówiono uznania zgłoszonej

wierzytelności – co do odmowy uznania wierzytelności– upadłemu

• sprzeciw rozpoznaje sędzia – komisarz (dalej zaś przysługuje zażalenie)

117

Likwidacja masy upadłości• sporządzenie przez syndyka:– spisu inwentarza– oszacowania masy upadłości– planu likwidacyjnego• przed rozpoczęciem likwidacji możliwa sprzedaż

ruchomości • sprzedaż przedsiębiorstwa– jako całość– w uzasadnionych przypadkach – jako zorganizowaną część– zarzuty na opis i oszacowanie do sędziego komisarza• sprzedaż nieruchomości i ruchomości• ściągnięcie wierzytelności lub ich zbycie• wykonywanie praw majątkowych wchodzących w skład

masy upadłości lub ich zbycie 118

Sprzedaż składników masy upadłości

• sprzedaż w drodze przetargu albo aukcji

• sprzedaż z wolnej ręki:– za zgodą rady wierzycieli – w odniesieniu do

nieruchomości, przedsiębiorstwa, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu i statku morskiego wpisanego do rejestru okrętowego

– za zgodą sędziego – komisarza – w odniesieniu do ruchomości

119

Likwidacja wierzytelności i praw majątkowych

• ściągnięcie wierzytelności

• zbycie wierzytelności

• wykonanie lub zbycie praw majątkowych

• za zgodą rady wierzycieli – poszukiwanie nabywcy wierzytelności z odstąpieniem od przetargu lub aukcji

120

Podział funduszów masy upadłości• fundusz masy upadłości:– sumy uzyskane z likwidacji masy upadłości– dochód uzyskany z prowadzenia lub wydzierżawienia

przedsiębiorstwa– odsetki od w/w sum zdeponowanych w banku

• sumy z likwidacji rzeczy, wierzytelności i praw obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską – na zaspokojenie wierzycieli zabezpieczonych na tych rzeczach lub prawach– kwoty pozostałe z zabezpieczenia wchodzą do funduszów

masy upadłości– sumy nie zaspokojone w/w prawami umieszcza się w

planie podziału 121

Zaspokajanie wierzycieli – plan podziału

• podział należności na 5 kolejnych kategorii:1. koszty postępowania upadłościowego2. należności ze stosunku pracy (FGŚP)3. podatki i inne daniny publiczne4. inne należności5. odsetki

Uwaga !

Jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich należności, należności dalszej kolejności zaspakajane są dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii. 122

Wykonanie planu podziału

• sporządzenie planu przez syndyka

• zarzuty do sędziego – komisarza w terminie 2 tygodni od dnia obwieszczenia i ogłoszenia planu podziału w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

• zatwierdzenie planu przez sędziego – komisarza

• wykonanie planu

123

Wykonanie planu podziału

124

Zakończenie postępowania

Zakończenie postępowania upadłościowego po podziale funduszów masy upadłości

Umorzenie postępowania upadłościowego

125

VIII. Odrębne postępowania upadłościowe

Postępowanie upadłościowe wobec emitentów obligacji

• postępowanie odrębne stosuje się wobec emitentów obligacji, jeżeli dla zabezpieczenia praw z obligacji ustanowiono zabezpieczenie na majątku emitenta

• kurator dla reprezentowania praw obligatariuszy– prawo przeglądania ksiąg i dokumentów upadłego– prawo głosu na zgromadzeniu wierzycieli w odniesieniu do

spraw mających wpływ na prawa obligatariuszy

• kurator zgłasza do masy upadłości:– ogólną sumę nominalną nieumorzonych do dnia ogłoszenia

upadłości obligacji z terminem płatności przed dniem ogłoszenia upadłości oraz sumę odsetek od tych obligacji

– ogólną sumę obligacji oraz odsetek płatnych po dniu ogłoszenia upadłości

127

Postępowanie upadłościowe wobec deweloperów

Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16.09.2011 r. o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego

•Deweloper – przedsiębiorca, który w ramach prowadzonej działalności gospodarczej na podstawie umowy deweloperskiej zobowiązuje się do ustanowienia prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego, własności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym lub użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej i własności domu jednorodzinnego a następnie przeniesienia tego prawa na nabywcę

128


• osobna masa upadłości:– środki zgromadzone na mieszkaniowych rachunkach

powierniczych– prawo własności lub prawo użytkowania wieczystego

nieruchomości, na której realizowane jest przedsięwzięcie– dopłaty wnoszone przez nabywców

• osobna masa upadłości służy zaspokojeniu w pierwszej kolejności nabywców lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych

129


• zgromadzenie nabywców lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych podejmuje uchwałę w przedmiocie:– zaspokojenie się ze środków zgromadzonych na

mieszkaniowych rachunkach powierniczych osobna masa upadłości wchodzi do masy upadłości, albo

– kontynuacja przedsięwzięcia deweloperskiego przez zarządcę albo syndyka przeniesienie prawa własności na nabywców w terminie 30 dni od dnia zakończenia przedsięwzięcia, albo

– zawarcie układu• uchwały zapadają w obecności co najmniej połowy

nabywców mających łącznie ¾ ogólnej sumy wierzytelności przypadających nabywcom

130

IX. Strategia – wnioski praktyczne

Układ czy likwidacja?

• Z punktu widzenia finansującego:układ jako najlepszy sposób na odzyskanie

zainwestowanych środków, czy raczej rozwiązanie umowy i zwrot przedmiotu leasingu?kiedy i jak reagować?jak odnieść się do ewentualnych działań Zarządu (np.:

„wyprowadzanie majątku”)nawet w przypadku upadłości likwidacyjnej umowa może być

wykonywana (obowiązuje pierwotna wysokość rat leasingowych!)

132

Postępowanie właściciela udziałów / akcji w postępowaniu upadłościowym

• wnioski praktyczne:– dla finansującego:

• kluczowy etap przed ogłoszeniem upadłości,

• właściwa reakcja na „dziwne” działania zarządu,

• dążenie do upadłości likwidacyjnej,

133

X. Dyskusja

Serdecznie dziękujęza uwagę

Przemysław Wierzbickiadwokat / wspólnik zarządzający

Kontakt:[email protected]

Wierzbicki Adwokaci i Radcowie PrawniWarsaw Corporate Center

ul. Emilii Plater 28, 00-688 Warszawatel. +48 22 620 04 86, +48 22 620 92 08

fax +48 22 654 76 [email protected]

szkolenie z zakresu postĘpowania upadŁoŚciowego 18 lutego 2013 r. przemysław wierzbicki

Documents