sunday school texts nursery bu - biate.org · risei thupui phek no. rang 26. reng saula thurchi 27....

59
THUMAVAN Biateram Presbyterian Church Synod thur>l dungizuiin Christian Education Board, Naipang pol (Deptt) Nursery Bu siam rangin ithl<k a nit a. Khaangkan Pu Liana Biate, Tirton New Sangbar in a lei isiam Sangbar Presbytery Sande Skul Board in 1995 a a lei $nson t^k hi Christian Edu- cation Board in a ena Nursery Pola hei mang rangin \ha a ti sikin thei dorkah cheking komitin a enindik nok zoi nungin inson a nit. Hi Nursery Bu hih naipanghei ta ranga maruaitu neh thutak inrehtu hong ni nget ati ti hih C.E.Board tungna neh lungdo tak a nit. A dikino a om duai le khom son insual n$ng ati. C.E.Board in ngaidamna ai zong zelin v>l nokah chu indik ual neh in\ha ual ai tum a nit. Hi Nursery Bu hih Pathianin \hatvur mai rise. Dated Fiangpui 9th August/1998 Sd/- Sd/- (Pu Lalthanmawia Thianglai B.A) (Rev. R.K.Liana Ngamlai) Senior Secretary, Chair- man, Christian Eduacation Board, Christian Education Board, Biateram Presbyterian Synod. Biateram Presbyterian Synod. BIATERAM PRESBYTERIAN CHURCH SYNOD CHRISTIAN EDUCATION BAORD NUAIA NAIPANG DEPTARTMENT. NURSERY BU 2nd Edition : Tarik : All rights reserved Published by Christian Education Board Biateram Presbyterian Church Synod. & Printed at

Upload: others

Post on 26-Apr-2020

6 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

THUMAVAN

Biateram Presbyterian Church Synod thur>ldungizuiin Christian Education Board, Naipang pol (Deptt)Nursery Bu siam rangin ithl<k a nit a. Khaangkan Pu LianaBiate, Tirton New Sangbar in a lei isiam Sangbar PresbyterySande Skul Board in 1995 a a lei $nson t^k hi Christian Edu-cation Board in a ena Nursery Pola hei mang rangin \ha a tisikin thei dorkah cheking komitin a enindik nok zoi nungininson a nit.

Hi Nursery Bu hih naipanghei ta ranga maruaitu nehthutak inrehtu hong ni nget ati ti hih C.E.Board tungna nehlungdo tak a nit. A dikino a om duai le khom son insual n$ngati. C.E.Board in ngaidamna ai zong zelin v>l nokah chu indikual neh in\ha ual ai tum a nit.

Hi Nursery Bu hih Pathianin \hatvur mai rise.

Dated Fiangpui9th August/1998

Sd/- Sd/-(Pu Lalthanmawia Thianglai B.A) (Rev. R.K.Liana Ngamlai)

Senior Secretary, Chair-man, Christian Eduacation Board, Christian Education Board, Biateram Presbyterian Synod. Biateram PresbyterianSynod.

BIATERAM PRESBYTERIAN CHURCH SYNODCHRISTIAN EDUCATION BAORD

NUAIA NAIPANG DEPTARTMENT.

NURSERY BU

2nd Edition :Tarik :

All rights reserved

Published by

Christian Education BoardBiateram Presbyterian Church Synod.

&

Printed at

Page 2: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

ZONG OLNA:Risei Thupui Ph>k No.rang

01. D^k tep dan

02. Namber tep dan

03. S<n neh thla tep dan

04. Baibil thurchi

05. Baibil sunga lekha masa

06. Thil siam phut thu

07. Miriam siam thu

08. Thu zomno na

09. Naipang masa tak thurchi

10. Nova Thurchi

11. Abrahama thurchi

12. Isaka thurchi

13. Jakoba thurchi

14. Israel nam 12 thurchi

15. Izip rama Israelhei thurchi

16. Izip rama Pathianin sinrikh>l ai sinhei

17. Israelhei Kanan an pan thu

18. Israelhei ramchara an om thu

19. Thup>k somka

20. Josua thurchi

21. Israel heiin Jeriko an ine thu

22. Ai khua an r<n thu

23. Mir^t Samsona thurchi

24. Zanthla Elija thurchi

25. Zanthla Elisa thurchi

Risei Thupui Phek No.

rang

26. Reng Saula thurchi

27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi

28. Reng Solomona thurchi

29. Balaama neh a Sakuartung thurchi

30. Rengnu Estheri thurchi

31. Baibila mi roiinpui hei thurchi

32. Jisua suak thurchi

33. Jisua baptisma changna neh a sin rikh>l thu

34. sin rikh>l sin a\hen hei

35. Jisua Krista thi thlia thurchi

36. Kana khua rineina

37. Jisua m>l danglamna

38. Jisuan iph^r n dam thu

39. Jisuan kum 38 damino n dam

40. Jisuan mi sangringaka a v^i thu.

Nikhua poimohei1) Palm Sunday2) Easter Sunday3) Pentikos4) Krismas thu.

Page 3: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

RISEILAI - 2NAMBAR TEP DAN:

Nambar chu om dor, nit dor (zon) ins^p neh tepna ah mangngai a nit.

Nambar 1 (khatka) ta 100 (rizaka):1. (khatka) 31. (Somithumka khatka)2. (Inika) 32. (Somithumka nika)3. (Ithumka) 33. (Somithumka thumka)4. (Ilika) 34. (Somithumka lika)5. (Ringaka) 35. (Somithumka ringaka)6. (Irukka) 36. (Somithumka rukka)7. (Sarika) 37. (Somithumka sarika)8. (Iriatka) 38. (Somithumka riatka)9. (Ikuakka) 39. (Somithumka kuakka)10. (Somka) 40. (Somilika)11. (Somleikhatka) 41. (Somilika khatka)12. (Somleinika) 42. (Somilika nika)13. (Somleithumka) 43. (Somilika thumka)14. (Somleilika) 44. (Somilika lika)15. (Somlei ringaka) 45. (Somilika ringaka)16. (Somleirukka) 46. (Somilika rukka)17. (Somleisarika) 47. (Somilika sarika)18. (Somleiriatka) 48. (Somilika riatka)19. (Somleikuakka) 49. (Somilika kuakka)20. (Sominika) 50. (Somringaka)21. (Sominika khatka) 51. (Somringaka khatka)22. (Sominika nika) 52. (Somringaka nika)23. (Sominikathumka) 53. (Somringaka thumka)24. (Sominikalika) 54. (Somringaka lika)25. (Sominika ringaka) 55. (Somringaka ringaka)26. (Sominika rukka) 56. (Somringaka rukka)27. (Sominika sarika) 57. (Somringaka sarika)28. (Sominika riatka) 58. (Somringaka riatka)29. (Sominika kuakka) 59. (Somringaka kuakka)30. (Somithumka) 60. (Somirukka)

2

RISEILAI - 1

DAK TEP DAN:Tep d^n inika a oma, d^k tep d^n neh d^k bi tep d^n. D^k hi

Biate \ongin 24 (sominika lika) ai om a nit.

1. DAKPUI:

A B CH D E F GNG H I J K L MN O P R S T |U V Z

2. DAKTE:

a b ch d e f g ng hi j k l m n o p rs t \ u v z

DAKBI:D^k sung ata hi d^kbi ei iti ngai hi 5 (ringaka) ai om a nit. Hi hei

hi \ongb^i siamna ah imang ngai an nit.

A E I O U

Entirnan : Nam, Bel, Chim, Dom, Fun

Ridonna: 1. A, B, CH, d^kpui riziak roh.2. D^kbi izakam a om riziak roh or ti roh ?3. D^kbi mangin \ongb^i 5 (ringaka) siam roh.

Richang spel rang: (Lapui 46:1) “Pathian chu ei zokna neh ei r^tna, lungzing laia ne san vak

ranga rifo \ian a nit.”1

Page 4: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

61. (Somirukka khatka) 81. (Somiriatka khatka)52. (Somirukka nika) 82. (Somiriatka nika)63. (Somirukka thumka) 83. (Somiriatka thumka)64. (Somirukka lika) 84. (Somiriatka lika)65. (Somirukka ringaka) 85. (Somiriatka ringaka)66. (Somirukka rukka) 86. (Somiriatka rukka)67. (Somirukka sarika) 87. (Somiriatka sarika)68. (Somirukka riatka) 88. (Somiriatka riatka)69. (Somirukka kuakka) 89. (Somiriatka kuakka)70. (Somsarika) 90. (Somikuakka)71. (Somsarika khatka) 91. (Somikuaka khatka)72. (Somsarika nika) 92. (Somikuaka nika)73. (Somsarika thumka) 93. (Somikuaka thumka)74. (Somsarika lika) 94. (Somikuaka lika)75. (Somsarika ringaka) 95. (Somikuaka ringaka)76. (Somsarika rukka) 96. (Somikuaka rukka)77. (Somsarika sarika) 97. (Somikuaka sarika)78. (Somsarika riatka) 98. (Somikuaka riatka)79. (Somsarika kuakka) 99. (Somikuaka kuakka)80. (Somiriatka) 100. (Rizaka)

Ridonna: Nambar 1(khatka) ta 100 (rizaka) tenah en loiin tep roh.

Richang spel rang: (Lapui 90:12)

Kin damlai s<nhei tep rang tlia nen risei inla, varna lungril kinnei theina rangin.

3

Riseilai - 3Sun neh thla tep dan:

A. S<n tep d^n: Vuans<n hi is<n im ai nit ? Ama angkan s<n his<n sarika tep a nita. S<n sarika hi haptaka ei iti ngai a nit. Haptakasunga s<n riming hei chu :-1. Pathianni - Sunday 2. Sinphutni - Monday3. Sinnokni - Tuesday 4. Nilaini - Wednesday5. Nilai\um - Thursday 6. Tlanni - Friday7. Inrinni - SaturdayB. Hapta likan thlaka ei iti ngai a nit. Thla 12 (somleiinikan) kumkaa nit ngai.

Thla riming hei chu:1. Tualbual - January 2. Vatchang - February3. I\ai - March 4. Ritun - April5. Tharl^k - May 6. Idoi - June7. Thlamur - July 8. Thlazing - August9. Thlaram - Septembar 10.Ritang - October11.Thlaphal - November 12.Birip - December

1. Ridonna : Hapta ka sunga s<n masa tak hi is<n mani ?Samna : Pathianni2. Ridonna: Hapta ka sungin s<n idork^m ai om ? I-im ai nit ?Samna : S<n sarika.

S<n riming : 1. Pathianni 2. Sinphutni 3. Sinnokni4. Nilaini 5. Nilai\um 6. Tlanni 7. Inrinni3. Ridonna: Kumkan thla idork^m ai om ?Samna : Thla somleiinika.

Richang spel rang (Lapui 8:1)O Pumapa, kin Rengpa, Rammual pumpuia ni roiinpui zia

chu n thang vangna ! Nangma inpakna hei chu riv^n ris^ng tak atlung t^k.

4

Page 5: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Riat rizatna rang: Thlaka sunga ithla om d^n (shape of the moon)hingka hin Biate hein an itep ngai a nit.1. Thla det ata z^n sarika : Mukh^i2. Z^n thumka : Thlanam3. Z^n thumka : Vomlu4. Z^n thumka : Thlal$r5. Z^n thumka : Zuang vomlu6. Z^n thumka : Zuang thlanam7. Z^n sarika : Zuang mukh^i8. Z^nka : Aboi dip, a lang ngai ino.

Rengkan z^n 30 (somithumka)- Thlaka

5

Risei rang - 4Bible Thurchi:

Vuansun chu Lekhabu thurchi ei is$r rang a nit. Lekhabu danglamb$k tak Baibil thurchi ei irsei rang a nit. Baibil hi Pathian lekhabuRithiang a nita, kumtluang ringna lampui nen mu tu a nit. Hi lekhabuhi inika \hen a nit.

1. Thuthlung Lui2. Thuthlung Thar.

Hi hei hi midang dang lekhabu riziak ila khom a nit. Thuthlungluiah lekhabu 39 (somithumka kuakka) a oma, Thuthlung tharahLekhabu 27 (Sominika sarika) a om. Hi Lekhabu richin khom 66(somiruka rukka) hi BAIBIL ei iti ngai chu a nit. Baibil hi Kristianhei Lekhabu Rithiang tak a nit.

Ridonna:1. Baibil hi im ai nit ?Samna : Baibil hi Pathian Lekhabu a nita, kumtluang ringna lampuinen mu tu a nit.

2. Baibil hi izaka nim i\hen ai nit neh iim an init ?Samna : Baibil hi inika \hen a nit. (i) Thuthlung Lui neh (ii) ThuthlungThar.

3. Baibila hin lekhabu izakam ai om ?Samna : Baibila hin lekhabu 66 (somiruka rukka) a om.

4. Thuthlung Luiah lekhabu izakam ai om ?Samna : Thuthlung Luiah Lekhabu 39 (somithumka kuakka) a om.

5. Thuthlung Tharah Lekhabu izakam ai om ?Samna : Thuthlung Tharah Lekhabu 27 (sominika sarika) a om.

Richang spel rang: (Lapui 103:1)O ki ringna, Pumapa chu inpak roh. O ki takpuma om murdi

hei, arming rithiang chu inpak rei.

6

Page 6: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 5Bible sunga lekhabu masa tak neh |henka hei:

Baibil ah lekahbu izakam a om ei iti kha ? Nin la riat im ? Khahei laia lekhabu masa tak chu Riphutna (Genesis) hi a nit. Arziakpuchu Mosia a nit. Khate, Baibil hi izakanim i\hen ai nit ei iti kha ? ninla riat mai na ? Thuthlung luia lekhabu nungkhon tak chu Malakia anit. Thuthlung Thar (\hen nikna) hi Thurchi |ha Bu ilikan arphuta,kha hei kha Matthaia, Marka, Luka, Johana riziak hei an nit.Baibila lekhabu nungkhon tak chu Thuphuangsuak, lungthlung Johanairziak hi a nit.

Ridonna:1. Baibila hin lekhabu im a masa tak ?Samna : Riphutna (Genesis) hi lekhabu masa tak a nit.

2. Riphutna (Genesis) hi tu irziak mani ?Samna : Mosia irziak a nit.

3. Baibila lekhabu nungkhon tak kha im ai nit ?Samna : Thuphuangsuak riziak hi Baibila lekhabu nungkhon tak a nit.

4. Thuphuangsuak riziaktu kha tumani ?Samna : Lungthlung Johana.

5. Baibila hin Thurchi |ha bu izakam ai om ? iim an init ?Samna : Baibila hin Thurchi |ha bu 4 (ilika) a om.

i) Matthaia ii) Marka iii) Luka iv) Johana

Richang spel rang: (Lapui 119:105)Ni thu hi ki ke rangin meiser a nita, ki lampui rangin iv^r a nit.

7

Riseilai - 6Thilsiam Phut Thu:

Itep rang : Riphutna 1:1-31, 2:1-4

Tianlaia khan ei rammual hi z$ng khap neh a korong a nita. At$r takka Pathianin rineng neh riv^n a siama. Pathian rithla khan tuichung hei chu a op mai a. Pathianin iv^r a siama, khanchu iv^r nehiz$ng ai \hen t^k a nit. Pathianin iv^r kha “S<n” a vua a, Iz$ng kha“Z^n” ai vua t^k a nit. A s<nkhat nin Pathianin boiruak rizat takkha a siama,boiruak rizat tak nuaia tui iom neh boiruak rizat takchunga tui iom kha a \hena, Pathianin boiruak rizat tak kha “Riv^n”a vua a. Ama kha a s<n nikni a nit. Khanchu Pathianin riv^n nuaiatui iom murdi richin zita imuang ilang rangin thu a p>ka, khangkakhan a hong om t^ka. Pathianin imuang kha “Rin>ng” a vua a, tuirichin hei kha “Tuikhanglian” a vua a. Khanchu Pathianin rin>ngkhan lois<l, chimu chitin r>ng an chi om rang d^n angkana a ra hei,a ru hei isua rangin thu a p>ka. Khangka khan a hong om t^k. Z^na hong z$nga, khua a hong v^r noka. Ama kha a s<n thumni a nit.Khanchu Pathinin s<n neh z^n \henna rangin riv^n rizat taka khiniv^r a sia a, ama kha risin siana hei, hunbi hei, s<n hei, kum heiriatna rang a nit. Pathianin iv^r ilian ual 2 (inika) a siama. A var ir^tINI kha s<na rangin, a v^r idok ual ITHLA kha zana rangin aisiam a nit. Arsi hei rin>ng chung el invar rangin a siamsa a, kha heikha s<n neh z^n chunga roi ir>l ranga ai siam hei chu an nit. Amakha a s<n lini a nit.

Khanung chu Pathianin Tui heia khan ringna nei inga, rifol, i-aineh tuipuia salianpui pui hei neh a ch$nte hei khom hong isip ranginthu a p>ka, khaangkan riv^n khoma iva chunga vuang thei chitinreng hong isip rangin thu a p>ka, a hong om riai t^k. Tuipuia nga heineh rivana iva hei hong ipung rangin \hat a vura, amakha a s<n ringania nit.

Khanchu Pathianin a thilsiam murdi ramsa hei, insungsa hei,miring a lian, a chin murdi ai siam hei kha a ena, a \hat ati tak taka.Khanchu Pathianin ama angin, ama ang zekin miriam a siama. Rineng

8

Page 7: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

ipilin ipa neh nupang ai siam a nit. Ipa riming chu Adama a nita,nupang riming chu Evi a nit. Pathianin an ni kha \hat a vura, chi tamtaka neia hong ipung rang neh khabanah rinenga izu, va murdi chungahneh thei lungp^r murdi chungah roiir>l rangin ai phun a nit. Ama khaa s<n rukni a nit. Pathianin rin>ng neh riv^n sunga a thilsiam murdi azoi riai t ka, khanchu a s<nsari nin chu arngama, \hat a vura, a serh t ka.

Ridonna:1. Pathianin a t$rin im ai siam ?Samna : Rin>ng neh riv^n a siam.

2. Pathianin a s<nkhat nin im ai siam ?Samna : Iv^r a siam.

3. Pathianin a s<nnik nin im ai siam ?Samna : Riv^n a siam.

4. Pathianin a s<nthum nin im ai siam ?Samna : A s<nthum nin rin>ng a siam.

5. Pathianin a s<nli nin im ai siam ?Samna : Ini, Ithla, arsi hei a siam.

6. Pathianin a s<nringa nin im ai siam ?Samna : Tuikhanglian sunga miring chitin reng neh imuanga ommiring chitin reng a siam.

7. Pathianin a s<nruk nin im ai siam ?Samna : Ama angin miriam (Manmasi) a siam

8. Pathianin a s<n sari nin im ai siam ?Samna : A s<n sari nin chu arngama, a thil siam hei \hat ai vur a nit.

Richang spel rang: (Riphutna 1:1)Pathianin a t$rin rin>ng neh riv^n a siama.

9

Riseilai - 7Miriam siam Thu:

Itep rang : Riphutna 2:5-25Pathianin a thil siam hei murdi a siam zoia, a ena \ha ati tak taka.

Ama khan rikul enihoi tak a siama, Eden rikul an ti ngai. Khanchukha rikula khan a thil siam chitin reng hei a donsui rang neh a enkolrangin miriam a siama. Pathianin rin>nga ipil kha a l^ka, miriam asiama, a narah ringna rithuak kha arthuak khuma, khanchu miriamkha a hong ring t^ka, ama kha Adama a nit. Adama khan miringchitin reng hei riming a vua a, an riming a hong init t^k a nit. PathianinAdama kha a kh^t banga Eden rikula om rangin \ha ti maka, arsanpuirangin miriam a siam noka. Pumapa Pathian khan Adama kha iniktakkan n inthlara, khante a inthlar laiin a k^ngru khatka a l^ka, khamun kha taksan n bit noka. Pumapa Pathianin Adama k^ngru ail^ka rithoka khan nupang a siama, Ipa ata l^k isua a nit sikin armingaEvi ai vua a nit. Adama neh Evi chu ihoi takkan Eden rikula khan aniom ngai a nit.

Ridonna:1. Pathianin miriam ai siam masa tak hei kha tuhei mani ?Samna : Adama neh Evi.2. Pathianin Adama kha ingkanim ai siam ?Samna : Pathianin rin>nga ipil kha a l^ka, miriam a siama, a narahrinigna rithuak kha a m<ta, khanchu miriam iring a hong nit t^k3. Pathianin Evi kha ingkanim ai siam ?Samna : Adama kha inik takkan n inthlara, khanchu a k^ngrukhatka a l^ka, kha Adama k^ngru ai l^ka rithoka khan nupang Evikha ai siam a nit.4. Pathianin Adama neh Evi kha tak muna”m a $n om kha ?Samna : Eden rikula khan a $n om a nit.5. Pathianin Adama neh Evi kha t<m ai siam masa tak ?Samna : Adama a siam baka, kha rizoiin Evi ai siam nok a nit.Richang spel rang : (Riphutna 1:27)Khanchu Pathianin ama ri-angpuiin miriam a siama, Pathian ri-angpuizek kan a nit ai siam; ipa neh nupangin ai siam a nit.

10

Page 8: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Riseilai - 8ThuzÔm Nona:

(Riphutna 2:8-17)Eden rikul ihoi taka khan ramsa chi tinreng neh thei chi tinreng a

oma rikul inlaina taka khan Sia neh |ha riatna thingkung aoma.Pathianin Adama kha “Rikula thei chi tinreng hei hi nin nuamlam takkan nin f^k thei, khannise, n laina taka Sia neh |ha riatnathing ira hih chu nin f^k rang ni make, nin f^k inchu nin f^k ni zelinnin ithi nget rang a nit,” itin thu a p>ka. Sunka ta chu Pathianin ramsaai siam murdi laia v^r rilet tak ir<l khan nupang Evi kha a l>ma,Pathianin thing ira nin f^k rang nimak iton khom nin ton rang nimakai ti kha a $nf^k t^k a nit. Pathian thu an zom khaino sikin thu zomino, misual an hong init t^k a nit. Khanchu Pathianin Eden rikul atakha a <misua t^ka, deng ithei takka sin ithoa, f^k izong rangin miriamhei chu ai ti t^k a nit.

Ridonna:1. Eden rikula khan im a om ?Samna : Ramsa chi tinreng neh thei lungpar chi tinreng a om.2. Eden rikul inlaina taka khan i thei kungim a om ?Samna : Sia neh \ha riatna thingkung.3. Pathianin Adama neh Evi kha ingkanim rikula thei hei kha thongai rei ai ti pek ?Samna : Rikula thei chi tinreng hei hi nin nuam lam lamin nin fakthei, khannise n laina taka “Sia neh |ha” riatna thei ira hi chu ninf^k rang ni thlak make, a ti p>k.4. Adama neh Evi kha rikul inlaina taka “Sia neh |ha” riatna thei ira khah t<m fa rei ati p>k ?Samna : Ir<lin fa rei ati p>k.5. Ir<lin fa rei ati p>k zoia khan, Adama neh Evi khan thing ira khaan fakim ?Samna : O, an f^k, Evi khan armala a f^ka, a pasal Adama khoma p>ka, an ruakan an f^k t^k.

11

6. Pathianin thei f^ no rang ai ti an f^k zoia khan Adama neh Evikhah ingka nim an hong iom t^k ?Samna : Pathian thu zom ino, misual an hong init t^k a nit.(Thuzomnona hi sual a nit.)

7. Pathianin Adama neh Evi kha im ai lo t^k ?Samna : Eden rikul ata kha a <m isua t^k.

Richang spel rang: (Riphutna 3:4-5)Khannisela ir<l khan nupangnu ziangah khan “Thi tlakno tin u,

nin f^k ni zela khan nin mit hong var ata, a sia neh a \ha irianPathian i-ang nin hong init rang iti Pathianin ai riat \ian a nit khah” ati a.

12

Page 9: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 9Naipang masatak Thurchi

(Riphutna 4:1-16)Miriam masa tak Adama neh Evi hin naiipa 2 (inika) an neia,

Kaina neh Abela an nit. Kaina hi ulian ual a nita, Abela hi naipang anit. Kaina chu loi sin itho ngaiin a oma, Abela chu Bera v^i ngai anit. S<nka ta chu Kaina khan a loia chimu a $nv^ng kha a hongchoia, Abela khom khan a bera rual laia suak masa tak neh a \hatak a hong choia, Pathian ziangah an l^n seng senga. Pathianin Abelaneh a thill^n kha a lom tak taka, khannisela Kaina thill^n kha chulom maka. Khan chu Kaina kha a ning a thik oka, kaina khan aunaipa Abela kha arsual puia, ai that t^k a nit.

Ridonna:1. Naipang masa tak hei kha tuhei’m an init ?Samna : Kaina neh Abela

2. Kaina kha im ai sin ngai ?Samna : Kaina kha loi sin itho ngai a nit.

3. Abela kha im ai sin ngai ?Samna : Abela kha bera v^i ngai a nit.4. Kaina neh Abela thill^n a khan tu thill^n im Pathianin ai lom kha?Samna : Abela thill^n.

5. Abela thill^n kha ithom Pathianin ai lom?Samna : Abela’n chu a bera v^i laia suak masa tak neh a \ha tak al^n sikin Pathianin ai lom a nit.

6. Kaina thill^n kha ithom Pathianin a lom no?Samna : Loia a thil inv^ng laia v^ng masa tak neh a \ha tak a l^n ngaino sikin Pathianin ai lom ino a nit.Richang spel rang: (Riphutna 4:4)

Abela khom khan a bera rual laia suak masa tak a hong choia,a thata, a sa tak i\ha hei khah thill^nin a p>ka, Pumapa khan Abelaneh a thill^n khah a lom a.

13

Risei rang - 10Nova Thurchi

(Riphutna 6:9-22)

Rikuang nin mu t^k ngaiim ? Takam an imang ngai ? Vuani chuPathian thu zoma rikuang isin thurchi ei isir rang a nit. Khalai zoro akhan miriam hei kha an isual oka, thil i\ha reng ngaitua ngai maka.Khannisela, mi khatka Nova mifel tak a oma, Pathian i\i mi a nita.Ama chunga bang Pathian a loma. Nova hin naiipa ithumka a neia,Sema, Hama, Japheta an nit. S<nka chu Nova ziangah Pathianin,“Rikuang siam inla, rikuanga khan nangmah neh ni nupui, ni naipahei neh ne moihei nin l<t rang a nit. Sa chi tinreng neh chunga vuangiva chi tinreng a pui neh a chal a bop bopin ni \huisa rang a nit.Rammual hih tuiin ki irs<k rang k>ng,” a tia. Khanchu Pathianin thua p>k lam takkan Nova khan a tho t^ka. Rua a zuang s<r t^ka,rin>ng chungah hin tui a hong il>t zut zuta, itl^ng ris^ng murdi a ch$mrikhum vang t^k. Miriam neh miring murdi an thi zoi vang t^ka. S<n40 (somilika) neh z^n 40 (somilika) rua a s<r a, Nova neh a insungmihei neh ramsa rikuanga l<t hei bang an izok a nit.

Ridonna:1. Nova kha Pathianin im sin roh ai ti p>k kha ?Samna : Rikuang sin roh ati p>k.

2. Rikuang hi tak^m an imang ngai ?Samna : Tuipuia miriam chuangna ranga an imang ngai a nit.

3. Nova kha Pathianin irangim rikuang sin roh ai ti p>k ?Samna : Pathianin rammual hi tuiin ars<k rang sikin, tui lian tika anzokna rangin rikuang sin roh ai ti p>k a nit.

4. Pathianin Nova ziangah khan rikuang sungah im thun l<t roh ai ti p>k?Samna : Sa chi tinreng neh chunga vuang iva chi tinreng, a pui neha chal a bop bopin thun l<t roh ati p>k.

14

Page 10: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang -11Abrahama Thurchi

(Riphutna 12:1-13, 22:1-19)Tianlaia khan Pathian iiam mi khatka Mesopotamia (atun laia

Iraq) rama Ur khua a khan Abrahama an iti ngai a om a. A pa chuTera a nit. Nupui a neia arming chu Sari a nit. Zoro sot takka Urkhua a khan an oma bera an v^i ngaia, Ur khua mihei ziangah anizuar ngai a nit. Abrahama hi arming masa chu Abrama a nit.Abrahama iti omzia chu “Mitin tin pa” tina a nit. A nupui khom hinriming masa a neia, arming chu Saraii a nit. Pathianin arming a thlengp>ka, “Sari” itin, a omzia chu (Mitin tin nu) itina a nit. Nakana chuUr khua ata Abrahama neh a insungkua hei chu Kanaan ram ipaninan suak t^ka, Haran khua an hong tlung t^k. Harana an om laiinPathianin Abrahama a koia, “Ram nang ki la $n en rang tiang fen la,richi tam takka nang p>ng ki ta, nam roinpui tak la hong n$ng an ti,”itin a rila. Pathianin a koi lam angka takin Abrahama chu a nupuiSari neh a unaipa nai Lota hei i\huiin Kanaan ramah an f> t^k.Abrahama hei nupa hin zoro sotka nai nei loin an oma, nikhomsePathianin a lei $nkung p>k angkan naiipa Isaka a p>ka.

Nikhua khatka ta chu Abrahama ziangah Pathian n l^ra, amafiana rangin a nai neisun halriv^m thill^n ranga l^n rangin ati p>ka.Abrahama khan, a nai neisun i\huiin Moria tlangah a f> t^ka. Anaipa kha maicham chungah n z^la, ithat rang ati kaneh chu PumapaVantirtonin a ziangah, “Abraham, naipang chunga khan ni kutthl^kno roh, ite lo no roh, ni naipa ni neisun tak khom ne pe rangin nithloino sikin Pathian ni \i iti atuna hin ki riat t^k a nit,”a tia. KhanchuAbrahama khan a kol kiang a hei en inchu bera chal, arki thingchekeriaia ok a mua. Ava man a, halriv^m thill^nin a naipa rithulin ail^n t^k a nit.

Khanchu Abrahama khan, kha mun riminga khan Jehova Jire aivua t^k a nit. Vuani tena hin, “Pumapa tlangah aman nagaituangati,” an iti mai a nit.

16

5. Nova’n nai izakam ai nei ? im an riming ?Samna : Ithumka, Sema, Hama, Japheta.

6. Rammualah tuisang lian laiah khan tu t<m a zok ?Samna : Nova neh a insung mihei

7. Nova insung mihei kha izakam an init ?Samna : Iriatka,Nova neh a nupui, a naihei ithumka neh a moiheiithumka an nit.Richang spel rang: (Riphutna 7:5)Khanchu Pumapan thu a p>k lam takin Nova khan a tho t^ka.

15

Page 11: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Ridonna:1. T<m Pathianin ai koi ?Samna : Abrahama

2. Pathianin Abrahama a koi lai a khan im ai ti p>k ?Samna : Ram (Kanaan) nang p>ng ki ti ati p>k.3. Abrahama nupui kha im arming ?Samna : Sari

4. Abrahama neh Sari’n nai izakam an inei ?Samna : Khatka an nei, Isaka.

5. Pathianin Abrahama ziangah a nai Isaka khah ingkam tho roh aiti p>k ?

Samna : Moria tlangah halriv^m thill^n in l^n roh ati p>k.

6. Abrahaman Moria tlangah khan a nai Isaka rithula l^n ranginPathianin im ai p>k kha ?Samna : Bera chal.

7. Abrahama riming im a omzia ?Samna : Mitin tin pa.

8. Sari riming hi im a omzia ?Samna : Mitin tin nu.

Richang spel rang: (Riphutna 12:1)Pumapan Abrama ziangah khan, Ni omna ram neh ni suapui hei

neh ni pa in ata suak inla, ram nang ki la $n en rang tiang fe roh.

17

Risei rang - 12Isaka Thurchi

(Riphutna 24:1-21, 25:19-25)Abrahama kha a hong unlian a, a hong tar ok t^ka, Pumapa

khan thil tinrenga \hat a vura. S<nka ta chu anaipa Isaka rang nupuiizong rangin, a som ulian tak a tira. Khanchu Abrahaman he a belam takkan isom kha, Abrahama suapui hei laia rithokin Betuelanainu Rebeki, Labana farnu a hong \hui t^ka. Isaka khan nupuiin anei t^ka. Rebeki kha nai nei zoro a hong nitin chu nai inph$r a neia,Esaua neh Jakoba an nit. Esaua chu phel k^p ithiam tak a nita, Jakobachu insunga om ngai a nit. Nikhuaka chu Jakoba hin itika a buta, a uEsaua chu ram tiang ata a honga, a von i\^min arzal oka. Jakobaziangah a itika but infa rangin a ngena. Jakoba khan, “Ni nai lut$rnitna ne penla, nang inf^ng ki ti” ati p>ka. Amakhan, Esaua chu anai lut$r nitna a unaipa Jakoba zianga a zuar t^k sikin, apa \hatvurna^ ch^na, Jakoba khan \hatvurna chu ai chang t^k a nit.Ridonna:1. Isaka hi tu nai mani ?Samna : Abrahama.

2. Isaka nu kha im arming kha ?Samna: Sari

3. Isaka nupui kha im arming ?Samna: Rebeki (Labana farnu)

4. Isaka neh Rebeki khan nai izakam an inei kha ?Samna : Nai inphir, Esaua neh Jakoba an nei.

5. Isakan a nai hei laiah a tu kh^m \hat ai vur kha ?Samna : Jakoba.

Richang spel rang: (Riphutna 21:8)Naite kha a hong thuar tir tira, rinu ne a hong b^ng t^ka; Isaka

khah rinu ne an inb^ng nin chu Abrahaman ruai roinpui tak a \he a.18

Page 12: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 13Jakoba Thurchi

Richang itep rang : Riphutna 25:19-34

Isaka neh a nupui Rebeki kha nai nei loiin zoro sot takka an oma. Isaka khan Pumapa ziangah a \ong\aia, khanchu Rebeki khan naiinph$r a vonga, s<ngah an om lai ata an risual ngaia. Nai nei zoro ahong nit inchu nai inph$r ipa a neia. A ulian ual Esaua chu puan rimulangka dora rimul th<tin a zuang suaka. A unai Jakoba chu a zuangsuak noka. Esaua chu phel k^p ithiam tak a hong nita, Jakoba r>kchu insunga om ngai a nit.

S<nka chu Jakoba hin itika a buta, a u Esaua chu ramtiang ataa honga, a von i\^min arzal oka. Jakoba zianga itika but infa rangina ngena. Khante Jakoba khan, “Ni nai lut$r nitna ne penla, khanchunang inf^ng ki ti,” ati p>ka. Khanchu Esaua khan, “ A \hat nangp>ng ki ti,” ati p>ka, khanchu Esaua khan a nai lut$r nitna kha aunaipa Jakoba ziangah ai zuar t^k a nit.

Isaka chu a hong tara, a mit khom a hong z$ng t^ka. S<nka chua naipa Esaua kha \hat a vur theina rangin rama sakhi v^ k^pa, ituitakka siama, f^k hong ido p>k rangin a rila. Kha thu khah an nuRebeki’n a riatin chu k>l tuai rinoi i\ha tak kha ithatin, itui takkan asiama, Jakoban apa \hatvurna a dong theina rangin apa Isaka ziangaha tir t^ka. Esaua chu armul a nit sikin k>l mulin Jakoba kut hei \^nghei n tuama. Khanchu Isaaka khan Jakoba kha \hat a lei vurt^ka. A nakana chu Esaua khomin sakhi sa itui takka siamin, apa\hatvurna dong rangin a honga, khannisela a unai Jakoba kha arthulin\hatvurna a lei ip>k t^k a nit. Esauan a riatin chu a ning a thik okt^ka, a unai Jakoba kha ithat ai tum t^k a nit. Khasikin Jakoba chua U Esaua a\i sikin apu Labana ziang Haran khua tiang a rot t^k.

Ini a tl^k t^k sikin mun khat kata a riaka, lung lukhama siamin,armangin rivan isun dapka rikal ido, a chunga Vantirton a \um neh alui a mua, a s$p taka Pumapa a dinga,Jakoba ziangah, “keima hiPumapa, ni pu Abrahama Pathian, Isaaka Pathian ki nit. Hi mun hi

19

ner chi hei la p>ng ki ti. Anni kha rinenga \iaivut zaka n$ng an ta,saktiang, thlangtiang, simtiang, martiang om an ti. Hi hei hih ki thoriai maka chu nang ithla thlakno ninge,” a ti a. Jakoba kha a hang\hangin chu a \ia, hi mun hi n r$t vangna ! Pathian In k>ng a lei nit hite,” a tia. A lukham lung kha a phuna, siriak a buaka, a \ong\aia.Kha mun kha “Bethel” a vua t^ka. Bethel chu Pathian In tina a nit.

Khanchu Jakoban, Pathianin \hat a vur maiin chu ai mu murdisomakhatka Pumapa ipe rangin \ong n kung t^k.

Khanungchu apu Labana ziangah a fea, a nai hei Leaii neh Rakilihei kha nupuiin a nei a, bera lom neh nai somleiinika neiin, an khuaKanaan ram tiang a hong k$r nok t^ka. Lampuia a om laiin Vantirtonneh an ribuana, a n> sikin arming khom Jakoba ni kh^i loiin Israelaibe a nit t^k. Vantirton neh an ribuanna mun kha Jakoban “Penial”ai vua t^k a nit. Pathian chu m^i ritongin ki mu t^k tina a nit.

Ridonna:1. Jakoba ti hi im a omzia ?Samna : Jakoba ti omzia chu milaka itina a nit.

2. Jakoba hin im riming dang ai nei sa ?Samna : Israela.

3. Israel iti hi itinam ai nit ?Samna : Pathian Reng nai, Pathian mi rithiang itina a nit.

4. Jakoban nupui izakam ai nei ?Samna : Inika, Leaii neh Rakili.

5. Jakoban nai izakam ai nei ?Samna : Somleiinika.

Richang spel rang; (Riphutna 32:30)Jakoba khan kha mun riminga khan Penial a vua t^ka. “Pathian

chu mai ritongin ki mua, nikhomsela ki ringna hih izua a lai nit hih,” ai ti a nit.

20

Page 13: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 14Israel nam 12 Thurchi(Riphutna 35:10,22)

Jakoba chu Pathianin \hat a vura oka, arming khom PathianinBethel munah artongpui nia rithokin Israela itin riming ivua a nit t^k.Nai somleiinika a neia, ama kha Israel nam 12 (somleiinika) a honginit t^k a nit. An riming hei chu :1. Reubena (Jakoba nai lut$r) 2. Simeona 3. Levia4. Juda 5. Isakara 6. Jebuluna7. Josefa 8. Benjamina 9. Dana10.Naftalia 11.Gada 12.Asera

Ridonna:1. Israela kha t<m ai nit kha ?Samna : Jakoba

2. Jakoban nai izakam ai nei ?Samna : 12 (somleiinika)

3. Josefa nu kha im arming kha ?Samna : Rakili.

Richang spel rang (Riphutna 35:10)Pathian khan a ziangah, “Nerming hi Jakoba a nita, nikhomsela

a tuna rithokin chu Jakoba nang ti khaino nia, nerming chu Israela ainit rang t^k a nit,” a tia. Khanchu arming khah Israela an ti t^ka.

21

Risei rang - 15Izip rama Israelhei Thurchi

(Fesuak 1:1-14)Jakoba (Israela) kha a naihei neh Izip ramah an l<t a khan

Gosen ramah khan an om a. Bera v^iin ihoi takkan an om ngai,khannise Josefa ria no Faroa reng ithar a hong inlal inchu Israelarichi hei kha denginthei in, sin intak tak an insin a, lungkhamna boiinbupol imangin rolung (ita) hei an insiam ngaia. Loia sin tinreng hei aninsin ngai. Khaangkan Israel hei kha kum 430 (rizalika somithumka)sung chu Izip hei suakin an iom anit. Pathianin Mosia \huisua ranginai tir p>k a nit.

Ridonna:1. Izip ramah tu nam hei’m suaka om kha?Samna : Israel namhei.

2. Kum izakam Izip a khan suakin an iom?Samna : Kum 430 (rizalika somithumka)

3. Izip rama khan Israel mihei kha Izip mihei khan im an $nsin ngai?Samna : Bu pol imangin ipil lung (ita lung) an $nsiam ngai a nit.

4. Izip rama khan takam Israelhei kha an iom?Samna : Gosen ramah.

5. Izip reng kha im arming?Samna : Faroa

6. Izip ram ata Israelhei \hui isua rangin Pathianin t<m ai tir kha ?Samna : Mosia.

Richang spel rang :(Riphutna 50:14)Khanchu Josefa khan apa a ph<m zoiin chu ama neh a urenghei

neh apa ph<m ranga a zianga hang ife sa hei murdi neh khan Iziprama an k$r nok t^ka.

22

Page 14: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 16Izip rama Pathian sinrikhel ai sinhei

Fesuak Bung 17-11 sung

Pathianin Israelhei bÔi ata \hui suak rangin ruaitu Mosia arthlangp>ka, arsanpui rangin asuapuipa Arona a p>ksa a. Mosia neh AronanIzip reng Faroa ziangah Israelhei isua rangin an ngena, khannise Izipreng Faroa khan lei nuam maka, khanchu Pathianin sinrikhel 10(somka) Israelhei ruai suakna mangrua rangin a $nlang t^k a nit.Pathianin Aigupta rama sinrikh>l ai sin hei chu :

1. Tui thisen n chang 2. U\ok n t^m p>k.3. Rik n t^m p>k. 4. Ithoi n t^m p>k.5. Sa chungah r$ n l>ng p>k. 6. Sakhuai r$ n l>ng p>k.7. Irial n s<r. 8. Ikh^i n t^m p>k.9. Iz$ng richel chit n om p>k. 10. Nai lut$r thina a thlun P>k.

Ridonna:1. Izip ramah khan Pathianin sin rikh>l izakam a $nlang ?Samna : 10 (somka)2. Pathianin Izip rama sin rikh>l ai sin hei khah i-$m ai nit ?Samna : 1. Tui thisen n chang2. U\ok n t^m p>k. 3. Rik n t^m p>k.4. Ithoi n t^m p>k. 5. Sa chungah r$ n l>ng p>k.6. Sakhuai r$ n l>ng p>k. 7. Irial n s<r.8. Ikh^i n t^m p>k. 9. Iz$ng richel chit n om p>k.10. Nai lut$r thina a thlun P>k.

3. Pathianin tuhei imang inim sin rikh>l ai sin ?Samna : Mosia neh Arona.

Richang spel rang: (Fesuak 12:41)Kum 430 (rizalika somithumka) a hong hek in chu, khani taka

khan Pumapa mi murdi heiin Izip an im^k a

23

Risei rang - 17Israelhei Kanan an pan thu

(Fesuak 12:37-42)Pathianin Israelhei iruaisua rangin Mosia a tira, Mosia riming

omzia chu “Tui ata l^k isua” tina a nit. Israelhei kha Izip ata an hongsuak a khan naipang neh nupang tep loiin nuai irukka an nit. Faroa’nIsraelhei kha an suak rang a phal t^ka. Israelhei chu Izip Ramases arithokin Kanaan ram ipanin an isuak t^k a nit. Filistia ram tiang lamtoi ual khomse Pathianin tuipuisen tiang in panin ramchar lamah a\hui inriv>l lem t^k.Israel mipui itam taka hei chu matiang an fe maia,Pathianin s<nah s<m idingin neh zanah meichok idingin an ma a ruaimaia. Khaangkan an fe maia, tuipui sen an hong tlungin chu Mosiakhan tuipui chungah a kut a phara, tui hei kha a hong ri\hena, Israelmihei chu tuipui chunga khan rin>ng ich^ra lÔn angkan an fe t^ka.

Israelhei kha tuipui sen an tlungin chu Faroa neh a sipai hei khanan hong rizula, an hong mok lÔk lÔk a, an ni khom tuipui imuangichanga khan an hong maia, khanchu Mosia’n a kut kha tui chungaha hang phar nok a, tuipui kha hong richin in a luang ngaiin a luangnok t^ka. Faroa sipai hei, sakor tali neh sakor chungchuang murdihei chu kha tuipui khana ch$m inrimang vang t^k. Pumapa’n thil roinpui tak ai sin kha anmua, mipui heiin Pathian an \ia, Pumapa neh a suak Mosia kha aniam t^k.

Ridonna:1. Izip ram ata Israelhei \hui isua rangin Pathianin t<m ai tir p>kSamna : Mosia.

2. Mosia iti hi im a omzia ?Samna : Tui ata la suak itina a nit.

3. Israelhei kha Kanaan ram an pan laia khan $n an hei itong masatak kha ?Samna : Tuipui sen.

24

Page 15: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

4. Tuipui sen kha ingkana fenim an irkan kha ?Samna : Pathian sinthotheina mangin Mosian a rol tui chungah aleka, tuipui kha a kanga, imuanga lÔn angkan tuipui sen kha an rikan.

5. Israelhei tuipui sen an rikan zoia khan $ ramchar im an iph^kmasa tak ?Samna : Sur ramch^r

6. Sur ramch^ra khan $m a om ?Samna : Tui ikha a om.

7. Israelhei \hui isua ranga Mosia risanpui kha t<m ai nit ?Samna : Arona.

Richang spel rang : (Fesuak 20:1-2)“Pathianin thu a sira, a thu sirhei chu hi hei hih a nit “Sala nin

omna Izip rama rithoka nangni ruai isuatu PUMAPA, nin Pathianchu ki nit.

25

Risei rang - 18Israelhei ramchara an om thu(Fesuak 15:22-25; 16 & 17)

Israelhei chu kum 40 (somilika) ram inkung Kanaan ram ipaninramcharah an inzina. An inzin naah khan intakna itam takka an hongp^l a, ei hong irsei t^k angkan tuipui sen inr$t tak hei hong rikan ranga om a. Tui boina mun itl^nghei, ramch^r hei an hong tong thiaia.Sur ramchar an hong tlungin chu an tui arh^l tak taka, tui lak lei omkh^i maka. A om sunte lak kha a kh^k zapa. Khanchu Mosia khaa \ong\aiin chu thing khatka Pathianin n mua, kha thing kha tuia azuk pai l<tin chu, tui kha voika rengin a hong tui t^ka. Itui takkan anin thei t^k. Israelhei kha an fe maia, Sin ramchar an tlung nokin chuan von a hong \^m tak tak t^ka. Mosia neh Arona ziangah an riphuna,“Izip ramah kin om laia khan Pumapa kuta kin ithi nise chu O !Ithom von i\^ma thi rangin nin ne hong i\hui a ?” an tia. KhanchuPumapa khan, Mosia sona, “Israelhei riphun ki lei riata, kholoitiang sa f^ng nin ta, a t<ka ibai ikhop takkan f^ng nin ti, ti p>k roh’” itin.

Khante kha kholoi a khan vahmim an hong vuanga an riabukkha an hong d^p zit t^ka. A tuka chu rido rithua sup, thil n p>rt>t>. ivur lom tiak tiak te hi an ilang fur a. Israelhei khan “MANNA”an bea (Manna chu imani ?) tina anit. Israelhei kha Sin ramchar ataRefidim an hong tlung noka. Hi muna hin tui a om no sikin Mosiachunga an riphun noka.

Hi zoroa hin Pathianin Mosia mangin Horeb lungpui ata tui aisua p>k a nit. Israelhei an riphun sik neh Pumapa an fia sikin a munriminga khan Massa neh Meriba an ibe a nit. Israelhei khan ei laiahPumapa ai om im, ai om inom ? an ti sikin.

Ridonna:1. Israelhei kha ramcharah khan kum izakam an iom ?Samna : kum 40 (somilika)

2. Israelhei kha ramcharah an von a \am laia khan t<m ifa rang a p>?Samna : Pathian. (Pathianin rivan ata manna a \hul p>k.)

26

Page 16: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

3. Israelhei kha ramcharah an tui arh^l laia khan t<m tui ipe ?Samna : Pathian thup>kin ruaitu Mosian Horeb lungpuia rithokintui a sua p>k.

Richang spel rang: (Fesuak 16:31)Israel mihei khan ibai kha arming Manna an be a, Koriander ru

angkana v^r sap neh ibai khuaitui neh a siam angkana thlum a nit.

27

Risei rang - 19Thupek somka

(Fesuak 20:1-17)

Israelhei kha Sinai ramchar an hong tlunga, Mosia kha Pathianitong rangin itl^ngah a hang luia. Pumapa khan, “Ki \ong nin ringaia,ki thuthlung hi nin vongin chu rammuala nam tin tin laiah hin ki tarangin kerchon nei n$ng nin ti, rammual pumpuia chi, nam rithiangn$ng nin ti,” itin Israelhei iril roh, itin he a bea. Khante Sinai tlangarithokin Pathianin DAN Israelhei zom rang lungph>k inik ata riziakai p>k a nit. Ama kha thup>k som an iti ngai a nit.

Hi hei hi thup>k som a nit:1. Keimah ni no chu Pathian dang nei no roh.2. Mirmil be no roh.3. Ni Pathian riming mokin s^m no roh.4. Pathianni serh roh.5. Ni nu neh ni pa ngik roh.6. Mi that no roh.7. In ru no roh.8. In r> no roh.9. Ni bunghei no no roh.10.Ni bungahei neinun th$k no roh.

Ridonna:1. Israelhei kha tak mun^m thup>k som ai p>k ?Samna : Sinai tlangah.2. Thup>k somka kha t<m a hang ila kha ?Samna : Ruaitu Mosia.3. Thup>k somka hei n tiamin ti roh ?Samna : Riziaka om angkana s^m rang.

Richang spel rang: (Fesuak 20:12)Ni nu neh ni pa marit inla, khanchu Pumapa ni Pathianin ram

nang ai peka hin ring dam sotin om ni ti.28

Page 17: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 20Josua Thurchi

Richang itep rang (Josua 1:1-9, 3:14-17)Mosia chu kum 120 (rizalei sominika) a nit in a thi t^ka, Moab

ram ph^iah an ph<m t^k. Pathianin Mosia th<l rangin Nuna naipaJosua arthlanga, a ziangah, “Ki suak Mosia chu a thi t^ka khasikinthoi inla, nangmah neh Israel mipui murdi Jordan dung rikan unla,nangni ki p>k ramah khan fe rei. Mosia ziangah ki om angkan niziangah ki om rang a nit. Ir^t tak neh ih^i takkan om mai roh. Ninchibul hei zianga \ong rikh^ma ipe ki lei $nkung t^k rama khan nimihei hi inlua rangin ni \hui inl<t rang a nit. Keimah Pumapa ni Pathianhi ni fena tinah ni ziangah ki om mai rang a nit,” itin a ril a. KhanchuJosua neh Israel mipui hei kha Jordan dung an tlungin chu PathianinJosua a ril lam angkan tak Pumapa thuthlung Bom rizontu thiampuhei kepha kha Jordan tuiah arngat kaneh khan tui zuang iluang heichu a chat a. Bom rizontu hei khan Jordan dung in laina a khan aniding maia, mipui hei var^l an ik^i a nit. Jordan dung in laina ah Israelnam 12 (somleiinika) heiin lung khatka chit an hong irput kha anphuna, kha mun kha “Gilgal” an hong iti t^k a nit.Ridonna :1. Mosia zoia Israelhei ruaitu kha tumani ?Samna : Josua.2. Josua pa kha im arming ?Samna : Nuna.3. Josuan Israel mipui hei kha ingkanim Jordan vadung a irkanpui ?Samna : Thiampu heiin Thuthlung Bom rizona maruai in Jordandung kha imuanga lÔn angkan an irkan a nit.4. Israel mipui hei kha Jordan r^l an kai kaneh im an itho kha ?Samna : Vadunga lung somleiinika ilan an phuna, kha mun kha“Gilgal” an ibe a nit.5. Gilgal hi im a omzia ?Samna : Gilgal omzia chu “Inlumpaih” itina a nit.Richang spel rang: (Josua 5:9)

Pumapan Josua ziangah, “Vuana hin Izip hei musitna chunangmani ata chu k>n lumpaih t^k e,” a ti a. Khanchu kha mun khaatun tenan Gilgal an hong iti t^k a nit.

29

Risei rang - 21Israel heiin Jeriko an ine thu

Richang itep rang : (Josua 6:1-27)

Israelhei chu Josuan Jordan dung arkan puia, an matona Jerikokhua om, an reng inr$t tak khan Israelhei Jordan vadung rikanin ankho kola an om iti a riatin chu Israelhei an khopui an l<t theino narangin daipui ikh^r khapa, iv>ng ngit rangin thu a p>ka. PathianinJosua ziangah “Jeriko hi ni kuta nang ki p>k t^ka, r^lkap mi murdihei neh khopui hi a s<nah voika v>l inrisua ngai nin ta, kha angkakhan s<n rukka nin tho rang a nit. Thiampu sarikan Thuthlung Bommaah khan berachal riki totorot sarika choiin f>ng an ta, a s<n sarinia khan chu khopui kha voi sarika v>l suang nin ta, thiampu heiintotorot hei kha an tum rang a nit. Bera chal riki totorot itum iri vungvung nin riat kaneh mipui nin rengkan iring takkan ip^i rei, khanchukhopui rikul kha chim rem rum ata, r^lkap mihei khan an rid$n chitahl<t an ti,” a ti a.

Khaangkan Josuan thiampu hei kha a koia, “Thuthlung Bom hirizon unla, thiampu sarikan totorot ichoiin ma ruai riseh,” atia. PumapaThuthlung Bom maton tianga berachal riki totorot sarika choi thiampusarika hei kha an fe thiaia, totorot an tuma, r^lthluka rithluk hei khomkhan an hong zuia. Khopui an hong v>l inrisua a, khangka khans<ntin, s<n rukka sung an thoa. A s<n sarini s<nin totorot an hangtumin chu Josuan mipui hei ziangah, “Tho ip^i rei, Pumapan khopuihi nangni ai p>k t^k k>ng,” a tia. Thiampu heiin totorot an hang tumiri, mipui heiin an hang riatin chu an hong ikhek dur dur a, khanchukhopui kha a hong chim rum rum t^k. Khaangkan Israel heiin Jerikokhopui chu an il^k t^k a nit.

Ridonna:1. Jeriko khopui an r<n laia khan t<m an ruaitu kha ?Samna : Josua.

30

Page 18: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

2. Israelhei khan ingkanim Jeriko khopui an idoih kha ?Samna : Thiampu heiin Pumapa Thuthlung Bom rizonin matiangthiampu sarikan berachal riki totorot itumin, khopui iv>lin an idoih a nit.

3. Israel mipui heiin Jeriko kha s<n izak^m an iv>l kha ?Samna : S<n sarika. Sun rukka sung chu voi voika an v>la, a s<nsari nin chu voisarika an iv>l inrisua a nit.

4. Israel mipui heiin s<n sarika Jeriko an v>l zoi nungah khan im aom kha ?Samna : Israel mipui heiin s<n sarika Jeriko an v>l isua zoiin berachalriki totorot an tuma, mipui, an rengkan an ip^ia, Jeriko rikulpui khaa chima, an $ne t^k a nit.

Richang spel rang: (Josua 6:27)Khangkan Pumapa kha Josua ziangah a oma, a ram pumpuiah

arming chu a hong inthang t^ka.

31

Risei rang - 22Ai Khua an run thu

Richang iep rang: (Josua 8:1-27)

Israel heiin Josua ruaina nuaiah Jeriko khopui an in> zoiin, Aikhua doih rangin an rithok nok t^ka. Josuan mi r^t sangithumkaarthlang suaka, zanah an fea, “Khopui kha nin l^k kaneh, h^l rei,”itin he a be t^ka. Amah neh mi sangringaka v>l a \huia Bethel nehAi khua karah khan an rid$pa. Ai khua rengin a lei riatin chu, a miheimurdi neh Israelhei kha an rizul t^ka, khopui khom kh^r loiin anm^k raka. An riz<l laiin Israel sipaihei khan Ai khua kha an h^l a,Josua thup>kin Ai khua reng khom kholoi id>nin thinglera an ikhaia,ni thl^k rang ton chu thinglera rithokin an l^ka, khopui kul inkotl<tna ah an pai t^k. Ai khua a mi an ithat nupang, ipa an rengkansinglei sanginika an nit.

Ridonna:1. Israel mipui hei khan Jeriko an in> zoia khan i-khuam an ir<n nokkha ?Samna : Ai khua.

2. Ai khua doih ranga khan Israel sipai izakam an ife kha ?Samna : Sipai sangithumka

3. Ai khua reng kha im an ilo kha ?Samna : Thingl>ra kholoi id>nin an ikhaia, nithl^k rang ton chuthingl>ra rithokin an l^ka, khopui l<tna ah an pai t^k.

Richang spel rang: (Josua 8:18)Pumapan Josua ziangah, “N> fei choi kha Ai khua tiang insongin

ilek roh; ni kuta nang ki p>k rang a nit,” a ti a. Khanchu Josua khana fei choi kha khopui isongin a hang ilek t^ka.

32

Page 19: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 23Mi rat Samsona Thurchi

Richang itep rang: (Roireltuhei 13:1-25)

Israelhei khan Pumapa chungah thil an thonsual ikipa ir^l an ineingai a nit. Filistia hei hi an ir^l ilian tak an nit.

Khalai zoro a khan Zora khua ah Dan nam a mi arming Manoaneh a nupui a ching an oma. Nikhuaka chu Pumapa Vantirton kha anupui ziangah a zuang inl^ra, a ziangah khan, “Ringai roh, inr^i ni ta,naipa nei niti. Khasikin rid$n roh, uain neh zu r>ng r>ng in nonla, f^krithiang ino thil khom ni f^k rang ni thlak make. Naipa ni nei zoi nungkhomin, a sam ni ep thlak rang ni make. Pumapa ta ranga Nazarit miai nit rang a nit. (Nazarit chu Pumapa ta rang serh inran tina a nit).Ani khan Filistia hei kut ata inzok ai phut rang a nit, atia. Vantirtonina ril lam angkan naipa a nei t^ka, arming Samsona an sak a. Samsonachu Israelhei laiah mi r^t tak hong inin a hong seiliana. Khannisela anu neh pa hei thu zom iloiin an ir^l hei tianga nungak Dilili a dita,nupuiin a nei t^ka. Samsona chu mi r^t tak anit sikin Sakeibakneikhom kut korongin ai s^nphor thei a nit. Sakuartung rikam ru khominFilistia mihei sangka ai that a nit.

Khanchu Filistia lal ringaka heiin a nupui Dilili ziangah khan,“Kin sika tangka sanglei rizaka nang pe chit kin ti, Ni pasal kha ar^tna bi ire rangin ithl>m roh,” an ti p>ka. A nupui kha sum idu mi anit sikin a pasal Samsona chu ithl>m a phut t^ka, nintin ithl>min angen ngut ngut t^k sikin nungah chu Samsonan a lungril murdi kha aril t^ka. Nazarit mi a nita, serh inran a nit sikin a sam hi a r^tna a nititi a ril t^ka. Khanchu Dilili khan, a malpui chungah a uai in ina, mikhatka a koia, a sam kha a ep tan p>k vang t^ka. Khanchu Pumapakhan a m^k tak sikin a r^tna kha a boi vang t^ka. Filistia mihei khanan mana, a mit ru an ikhel sua p>ka, Gaza khuah an \huia, d^rkolhei an inbuna, lung inah bu innoi rangin an sia t^k.

Khante Filistia lalhei kha an Pathian Dagon ziangah ribolnaroinpui tak ilan rangin an rib<ma, Samsona kha enhoiin an siamt^ka. Nunga chu Samsonan voika m^ng m^ng r^tna ipe nok rangin

33

Pumapa ziangah a \ong\aia. An rib<mna in idoitu chopui inika kha,a kut voitiang neh changtiang inam in a sim t^ka, Samsona chu ai thit^k anit. A thi ruala a thi hei chu Filistia lal ringaka neh mipui kh^insunga omhei murdi sangithumka an nit. Samsona ruak chu a urengheiin an zuang l^ka, Zora neh Estol kara apa Manoa ph<mna munahan ph<m t k. Samsonan Israelhei chungah kum sominika roi ai r>l a nit.Ridonna:1. T<m rammuala a r^t tak ?Samna : Samsona

2. Samsona pa kha im arming ?Samna : Manoa.

3. Manoa khua riming imani ?Samna : Sora khua.

4. Vantirtonin Manoa nupui ziangah im ai ti p>k kha ?Samna : Vantirtonin, “A ching nai reng reng la vong ngai ino ni nita,nikhomsela inr^i nita nai ipa nei ni ti,” a ti p>k.

5. Nazarit iti hi im a omzia ?Samna : Pathian ta ranga serh inran tina a nit.

6. Naipang zuang isuak rang Nazarit mi kha tumani ?Samna : Samsona

7. Samsona r^tna ritha kha im ai nit ?Samna : A sam a nit.

Richang spel rang: (Roireltuhei 14:14)Ani khan an ziangah, “Fahtu ata fah rua isuak, Rat tak ata thil ithlumhong isuak iti hi,” a tia.

34

Page 20: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 24Zanthla Eliza Thurchi

Richang itep rang: (I Renghei 17 & 18)

Zanthla hei chu Pathian sin ithoa, mipuihei mirmil be loi rang nehPathian thu zom ranga inrisei ngai an nit. Pathian zanthla laiah Elija hi^n l^r tak anit. Elija hi Gilead rama Tisbe khua om ngai a nit.

Elija khan Israel ramah kum ithumka neh thla rukka rua s<r loirangin a \ong\aia, rua s<r khai make. Elija chu khokang s<ngkaJordan r^la om Kerith vadung kola a oma, va^k heiin z$ng tiang nehkholoi tiang ibai neh sa an hong irput p>k ngai a nit.

Vadung tui a kang riai t^k sikin Pumapa khan Elija chu Zarefathkhua numei nu neh a naipa zianga om rangin a tir t^ka. Hi numeinuhei nurfa hi inriang tak an nita, ite ifa rang nei kh^i maka, voikaf^k rang ibai neh siriak an nei a. Nikhomse Elija thup>k angkan ibaineh tui Elija a hong choi p>k sikin an ibai b>l neh siriak <m \hat avur p>ka, risam viat iloiin an om t^k.

Israel reng Ahaba hi a matona mihei murdi nekan Pumapamitmua thil \hano a tho ngaia. Sidon hei reng Ethbaala nainu Jezebelinupuiin a neia, Baal pathian chubai an <n sa t^ka. Elija khan Pathiandik chubai i<n rang ati p>k khomin takson ngai make.

Nikhuaka chu Elija hin “Pumapa Pathian h$m Pathian dik, anitnole Baal pathian im a dik” ifia rangin Baal thiampuhei a b<ma. Anni khomin Elija tilam angkana tho rang an nuama, serat chalmaichama isia a, h^lriv^m rangin rivan ata mei ikoia, ink^ng pairangin an ithl<k t^ka.

Khanchu Baal thiampuhei rizalika somringaka hei khan maichaman siama, a chungah serat sa richan noiin, an pathian Baal kha anisam a, kholoi id>n rakkan an isam khomin mei reng reng zuang \ump>k kh^i mak. Khanchu Elija khan mipuihei murdi a koi b<ma,maicham a siama, serat chal archan noia maicham chungah a sia a.Tui ibuak rangin a rila, tui kha maicham riv>la khan a luang ngui nguit^ka, choih inth<k hei khom tuiin a sip zit t^k.

35

Khanchu Elija khan Pumapa ziangah a \ong\aia, mipuihei khanPumapa chu Pathian dik a nit iti an riat theina rangin rivan ata meizuk i\hum rangin a ngena. Khanchu Pumapa mei kha zuang \um a,halrivam thillan hei, thing hei, lunglu hei, ipil hei a kang riai tak.Khanung chu mipuihei khan an \i t^ka, an iboka, “Pumapa hi Pathiana nit, Pumapa bang hi Pathian a nit,” an tia. Khanchu Baal thiampuheikha an that riai t^k.Ridonna :1. Zanthla hei laia t<m n l^r tak ?Samna : Zanthla Elija.

2. Zanthla Elija kha tu thiampuhei n>m an irsiak kha ?Samna : Baal thiampuhei neh.

3. Im risiakna an isiam ?Samna : Rivan ata mei izonga, h^lriv^m thillan ink^ng rangin.

4. T<m rivana rithoka mei i\hum thei ?Samna : Zanthla Elija.

5. Tu Pathian im Pumapa Pathian dik ai nit ?Samna : Zanthla Elija Pathian.

Richang spel rang : (Lapui 90:12)Kin damlai s<n hei tep rang thlia nen risei inla, varna lungril kin

nei theina rangin.

36

Page 21: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 25Zanthla Elisa Thurchi

(2 Renghei 2:1-17)Zanthla Elisa hi Elija th<ltu a nit. Elija neh Elisa hi an ruakkan an

rizui ngaia. Zanthla Elija chu sinthotheina lian tak inei a nit. S<nka tachu Elija neh Elisa hei khan Jordan dung rikan rangin an fe a, Elijakhan a puansil a zuat it>la, tui a hang itoka, khanchu tui kha a hongin\hena, an ruakkan rin>ng ich^rah an irkan t^k a nit. An rikan zoiinchu Elija khan Elisa ziangah, “Ni ziang ata ila paiha ki om m^na hin$m nang itho p>k rang ne ni roh,”ati p>ka. Elisan,“Nerthla dongrangtum inikah dong inlang ki nuam,” a tia. Elijan, thil ikhir tak ni neini a nit, khir khomsela ni ziang ata ila paiha ki om lai ni ne mun chudong ni ti,” itin a s^ma. Khanchu munkan an fea, an rison thlik laiinvoika zelin mei tali, mei sakor hei ik^i hi an ruaika karah a zuangitl^na, a \hen phat t^ka, Elija chu thlisimin rivana a fepui t^ka.

Elisa khan ama kha a mua, ngaiinse takkan a puan inikan athl>ra. Elija puan zuang ithla khah a choia, a k$r nok t^k. Elija puanintui kha a tok noka, kiang tiang tiang a hong in\hen t^ka, Elisa khavar^l a k^i t^ka. Khan taka rithokin chu Elja sinthotheina kha Elisachungah ai om t^k a nit.Ridonna:1. Zanthla Elija nung izui ngai kha t<m ai nit ?Samna : Zanthla Elisa a nit.

2. Zanthla Elisa khan apu Elija ziangah khan im ai ni kha ?Samna : Elija Rithla dong rangtum inika dong rangin ai ni a nit.

3. Apu Elija khan Elisa kha inganim ai ti p>k ?Samna : Rivan tiang i\huia ki om lai tak ni ne mun chu kerthla dongrangtum inika dong thei ni ti ati p>k.

4. Elija rivan tiang i\huia a om laia khan Elisan a mu’m kha ?Samna : O, a mu.

37

5. Tak munam neh ingkanim Elija rivan tiang i\huin ai om kha ?Samna : Jordan dung r^lah, Elija neh Elisa munka rison thlika an felaiin voika zelin mei tali, mei sakorhei ik^i hi an ruaika karah a zuangitl^na a \hen phata, Elija chu thlisimin rivanah a f>pui t^k.

6. Elija rivan tiang i\huia a om laia khan Elisan im Elija thil ai dongkha ?Samna : Elija puan zuang ithla kha ai dong a nit.

7. Elisa a hong k$r nok tianga khan Jordan dung kha ingkanim airkan kha ?Samna : Apu Elija puan a khan tui kha a toka, tui kha kiang tiangkiang tiang n \hen t^ka, Elisa kha var^l ai k^i t^k a nit.

Richang spel rang: (II Renghei 2:9)Elisa khan a s^ma,“Nerthla dong rangtum inika dong inlang,”a

ti a.

38

Page 22: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 26Reng Saula Thurchi

Richang itep rang : 1 Sammuel 10:21-23, 15:1-8)

Benjamina nama mi khatka mi r^t neh richong a om a, armingchu Kisa a nit. Israel mihei hin reng an nei no sikin reng inei an nuama. Kisa naipa Saula hi tlangval mel i\ha tak neh dung ris^ng tak anita, Israel hei reng rangin Sammuelan siriak a buaka, Saula chuIsrael reng masa tak a hong nit t^k. Mipuihei khom reng an hong neiin chu an lom tak taka, an ip^ia, “Reng chu dam sot rise,” an tia.Khanchu Saula chu Israel hei chunga rengin a hong om t^k.

S<nka ta chu Saula ziangah Pathianin Amelek hei va doih a, amiriam neh an thil nei murdi zua viat loia inrimang vang rangin he abea. Nikhomsela Saula khan Amelek mihei reng Agaga kha a ringina mana, mipui murdi chu a that riaia. An reng Agaga neh bera \ha\ha hei murdi that maka. A \hano neh a $np^m ino ka ^n thata.Saulan Pumapa thu a oi no sikin Sammuela ziangah Pathianin, “Saularenga ki lei iphun tak chu ki $ns$r a nit, nung ane songa, ki thup>k heizom make,”a tia. Saula chu Pumapa rithla”n a m^k t^ka,Pumapaitirin ramrilin n buai mai t^k.

Ridonna:1. T<m Israel reng masa tak ?Samna : Reng Saula.

2. Reng Saula pa kha im arming ?Samna : Kisa (Benjamina richia mi)

3. Reng Saula kha reng rangin tu Zanthla”m siriak in rithu kha ?Samna : Zanthla Sammuela.

39

4. Reng Saula”n Amelek ir^l a zu doih laia khan ingkanim tho roh itiSammuela”n a iril kha ?Samna : “Fen la, Amelek mihei zu doih inla, a miriam neh an thil neimurdi zua viat no roh,” ati p>k.

5. Reng Saula”n Amelek hei kha ingkanim ai tho kha ?Samna : Amelek mihei reng Agaga kha a ringin a mana, mipuimurdi hei chu a that riaia, bera neh serat a\ha \ha hei kha ribolnarangin a hong \hui.

Richang spel rang: (I Sammuel 15:22)Ringai roh, ribolna nekan thuzom kha a \hat uala, bera chal itak

nek^n a thu pom kha ai \hat ual a nit.

40

Page 23: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 27Pathian Lungithlung mi Davida ThurchiRichang itep rang: (I Sammuel 16:1-13)

Reng Saula nunga Israel reng chu Jesaia naipa iriatka hei laia athlum tak (ach$n tak) Davida a nit. A naipangte ata a pa bera hei aenkol ngaia, naipang he ringai neh thuzom tak a nit. Reng SaulanPathian thu a zom khaino nungin, Pathianin Zanthla Sammuelaziangah Davida hi Israel reng ranga siriak inrithu rangin a tir a.Bethlehem khuah Pumapa thup>kin Sammuela’n Davida chu rengrangin siriak n rithu t^ka. Davida hi tak imar tak, mit meng en ihoi,meli\ha tak a nit. Bera a enkol zoro khomin sakeibaknei neh ivom,a bera fa ranga hong hei a lei that ngaia. Khabana Davida hi iri hoitum ithiam tak khom anit. Reng Saula hi ramrilin n buai zoro khomin\ing\ang n perh p>ka, Saula chu ai dam nok ngai a nit.

S<nka ta chu Israelhei ir^lpa Filistia mi, mi r^tpa Goliatha khanIsrael sipaihei ziangah, “Nin laiah mi rithlang unla ne hong doih riseh,”itin a kh>ka, arlong diaia. Saula neh Israel murdi heiin kha thu khaan riatin chu i\i neh rilon thingin an om a. Davidan a riatin chu Saulaziangah, “Keimah f>ng ki ti, sakeibaknei neh ivom hei ata ne sansuaktu Pathian khan Filistia hei ata a ne $nzok rang a nit,” a tia.

Khanchu Davida’n vadunga lung in^m ich>ng t>t> ringaka ar<ta, a cholia arva a. A vaihlung d>ng kha ichoiin Goliatha mi r^t, adung m<k irukka neh khapka ris^ng idoih rangin rimot takkan atl^na. Davida khan a choli a zuk ip<ra, lung sail<m a zuk l^ka,vaihlung d>ngin Goliatha chaldor taka a hang d>nga, Goliatha chu akhup takkan a l$r t^k. Khanung chu Davida kha a tl^na, Goliathakhandaih kha a kok ata a thuata, a lu a tana, a that t^ka.

Goliatha ir^lpa ine a nit t^k iti Israel khotina heiin an riatin chu,nupang murdi hei an hong suaka, “Saulan a sang a sang in a thata,Davidan a s$ng a s$ngin a that,” itin il^m pumin la an saka. Saula’nkha thu kha a riatin chu a ning a thik oka, khania rithokin chu Davidathatna rang a zong mai t^ka.

41

Davida ringnun a hin intakna itam takka om khomse Pathianlung ithlung neh thuzom a nit sikin Pathianin a \angpui maia, Saula thizoiin chu Davida hi Israel reng a hong ichang t^k a nit. Reng Davidahin kum 30 (somithumka) a nit in reng a changa, Israelhei chungahkum 40 (somilika) n lal nungin ai thi a nit.

Ridonna:1. T<m Pathian lung inthluk tak ?Samna : Reng Davida.

2. Reng Davida kha tu zanthla’m reng ranga siriak inrithu kha ?Samna : Zanthla Sammuela.

3. Reng Davida pa kha im arming ?Samna : Jesaia.

4. Filistia r^lpa Davida’n ai that kha t<m ai nit ?Samna : Goliatha.

5. Reng Davida’n a pa bera a enkol laia khan im ai that ngai ?Samna : Bera hei ithat ranga hong sakeibaknei neh ivom hei kha alei ithat ngai a nit.

Richang spel rang :(Lapui 33:12)Pumapa Pathiana nei nam chu an ham a \hat. Ama ta rang b$ka

a irthlang mihei chu.

42

Page 24: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 28Reng Solomona Thurchi

Richang itep rang : (1 Renghei 3:5-15, 2 Richisuina 1 & 2)Reng Davida a thi nungin a naipa Solomona chu reng a hong nit

t^ka. Solomona chu a var sik neh archong sikin arming n thang ok a.Voika ta chu Solomonan armangin Pumapa a ziangah a zuang

inl^ra. “Ni nuam tak ne ni roh, nang p>ng ki ti,” a tia. Solomonakhan “Ni mihei roi idik takka ki r>lp>k theina rangin riatna lungril nepe roh, a sia neh a \ha ke thlei theina rangin. Khanon chu hingkadora tam ni mi Israelhei hi ingkanim roir>l p>k thei t^ng ki ta ! a tia.

Pumapa chu Solomona chungah a lom oka, khanchu ring sotnamani, richongna mani, a r^lhei thina rang ng>n iloia idik takka roir>ltheina ranga varna a ngen sikin Pathianin ai ngen ino richongnaneh roi’npuina khom a p>ksa t^k. Reng Solomona chu rammualpumpuia reng heiin a v^rzia an lei riata, a thu ringai rangin an ihongngai a nit. Solomonan a Pumapa chubai <nna rangin Tempil a sint^ka, tempil kha kum 7 (sarika) ai sin a nit. A zoiin chu Pathianziangah a lan a, Pumapa biak b<k kha s<min a sip khap t^ka,Pumapa roi’npuina v^r khan a zuang i-op t^k a nit.

Ridonna:1. T<m reng ivar tak ?Samna : Reng Solomona.

2. Reng Solomona pa kha im arming ?Samna : Reng Davida.

3. Reng Solomona khan Pathian ziangah im ai zong kha ?Samna : Israel mipuihei chunga ifel takka roi a r>l theina rangavarna pe rangin Pathian ziangah ai zong a nit.

4. Pathianin reng Solomona kha ingkanim ai s^m kha ?Samna : “Ni \ong\aina kha ni zong indik sikin varna bang nang peno ninga, richongna neh roi’npuina khom nang pe s^ng ki ti,”tin a s^m.

43

5. T<m Pathian tempil isin kha ?Samna : Reng Solomona.

6. Reng Solomona’n kum izakanim tempil ai sin zoi kha ?Samna : Kum sarikan.

Richang spel rang : (I Renghei 4:29)Pathianin Solomona chu varna neh riatna natinsat tak neh lungril

rizatna tuikhanglian rikama \iai angka dor a p>ka.

44

Page 25: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 29Balaama neh a Sakuartung

Richang itep rang : (Ritepna 22:22-35)

Israel richi hei chu Kanaan ram an hong nai thiai t^ka, Moabram suatiang riabuk an khuara. Moab reng Balaka khan a riatin chuinringam a nuama. A sipaihei indoih nekan Balaka khan Beora naipaBalaama, mivar inthang ziangah palai a tir a, a ziangah, “Hin hongsela, hi nam ilian hei hi vani hong s^m riseh,” itin thu a p>ka.Khanchu palai hei kha Balaama in an hong tlungin chu bora sipkarangkachak an in mua, reng Balaka thup>k ni zomin chu hi hei hi nita n$ng ati,” an ti p>ka.

Khani z^na khan Pathianin Balaama ziangah, “Hi mihei ziangahin ifen Pathian mihei vani ni s^m rang nimak. Pathianin \hat ivurranga a $nkung k>ng an init,”itin a rila. Khannisela reng Balaka khanpalai voi itam takka neh thilp>k rangkachak itam takka neh a tir maimai a.

Khanchu Balaama khan a sakuartung nun ibei riam chungachuangin a fe t^ka. An fe laiin Pumapa Vantirtonin lei idan ranginlampuia a lei ngira. Sakuartung khan Vantirton khandaih ichoi a munchu voika zelin lampui ata a p>t a, Balaama khan lampuia infe nokrangin a tok a. Sakuartung khan lung siadai kha ava nenga, Balaamak> chu idaia a ep de a. A nat p>k sik neh a ningthik sikin Sakuartungrianginvaite kha ina takkan a toka. A voithum nan chu Vantirtonkha lampuia a ngira, Sakuartung rilonthing kha a bok \ian t^ka. Hizoro a hin chu Balaama ningthik chu art>l ok tak sikin a Sakuartungkha voi iz^k z^ka a tok t^ka.

Khanchu ringai rikh>l iom rakkan Sakuartung kha a hong \ongt^ka, “Ithom ni ne itok ? Ni he ringai loiin ki om ngai ima ? a tia.Khanchu Balaama khan a mit in Vantirton kha a mu t^k. KhanteVantirton kha a ning a thik oka, Balaama ziangah a Sakuartung khaa tok rang ni maka, a ringna inzoktu k>ng ai nit, iti a rila. Khanchu ifethiaia, a zianga a iril ban chu ite ti loi rangin a ril sa t^ka.

45

Khanchu Balaama kha reng Balaka ziang a hong tlungin chuIsrael hei vanis^m nekan \hat a vur ual t^ka, Pathianin iti ranga ai tip>k ban chu ite ti thei khai make.Reng Balakan sum itam takka perangin inkung khomse, Balaama hin Pathian mihei chunga \hano ithlunthei make.

Ridonna:1. Moab reng kha im arming ?Samna : Reng Balaka.

2. Beora naipa mivar inthang kha im arming ?Samna : Balaama.

3. Reng Balaka khan irang sikinim Balaama zianga palai ai tir ?Samna : Israelhei vani s^m rangin.

4. Balaama hin Israelhei vani a s^m theiim ?Samna : Vani s^m thei mak, \hat a vur lem t^k.

Richang spel rang: (Ritepna 22:35)Khannisela, Pumapa Vantirton khan Balaama ziangah, “Hi mihei

ziangah hin fe roh; khannisela, ni zianga ki thuril bang hi ni ril rang anit,” a tia.

46

Page 26: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 30

Rengnu Estheri Thurchi(Estheri 1:1-12,7:1-10)

(Pathianin ama iamtu hei a san inzok ngai)

Tianlaia khan Juda nungak mel i\ha tak a oma, anu neh a pa chua chinte laiin an thi t^k sikin a pangak Mordekaian a enkola. S<nkata chu Persia reng Ahasuera hin a nupui rangin a ram sunga nungakmurdi a b<m a, nungak Estheri hi rengnu/ a nupui rangin a nei t^ka.

Reng Ahasuera nuaia sinitho ngai Hamana an iti hi a oma,Hamana hi rip^k neh lungril \hano tak a nit. Reng thup>kin mi murdinHamana hi chubai an <n rang iti a nita. Nikhomsela MordekaianHamana chu chubai <n nuam ngai maka, abi chu Pathian iringbang k>ng chubai i-<n rang ati sikin. Hamanan a riatin chu a ningathik oka, ama bang ithat nuam maka, Mordekaia neh a chipuiJudahei reng reng ithat inrimang riai rang a tum t^ka.

Rengnu Estheri khan kha thu kha a riatin chu a\i tak taka, anikhom Hebrai Juda mi anit sikin. Kha lai zoro a khan reng makungatukhom fialna boiin fe thei rang dan ai om ino anit. Nikhomsela Estherikhan a mihei inzok rangin reng ziangah a fe nget a \<l t^k sikinrengnu Estheri chu d^n no takkan nikhomse rengpa zianga a fe t^ka.Rengpa khan rengnu Estheri kha a lei mun chu a lom oka, im ainuam itho p>k rangin \ong a lei inkung t^ka. Khante Estheri khanrengpa ziangah Hamanan Juda mi murdi ithat in rimang vang rang aiti kha inboi p>k rangin a ngena. Rengpa khan kha thu kha a riatinchu Hamana chunga a ning a thik oka, ikhai that rangin thu a p>kt^k. Judahei chu rengnu Estheri’n ihai takka a nitna n puang sikinPathianin amah neh a mihei chu a $nzok t^k anit. (Estheri chu Hebrairimingin Hadassah a nit.)

Ridonna:1. Persia rama Reng roi’npui tak kha im arming ?Samna : Reng Ahasuera.

47

2. Reng Ahesuera khan Juda nupang nupuia ai nei kha im arming ?Samna : Estheri.

3. Estheri kha t<m a enkol in lian ?Samna : A pangak Mordekaia.

4. Juda hei ithat inrimang vang ranga thup>k ipe kha tumani ?Samna : Hamana

5. Juda hei kha t<m an zok ?Samna : Rengnu Estheri.

Richang spel rang: (Estheri 7:6)Estheri khan, “Kin ir^lpa, nuam ne lo tu chu hi misual Hamana

hi a nit,” a ti a.

48

Page 27: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 31Bible a mi Roinpui hei Thurchi

Baibil sunga mi roiinpui, ire mai rang inrup hei thurchi ei irseirang anit. Mi roiinpui ini ei nuam im? Pathian thu zoma, nu neh pa heringai, takritai hei chu mi roiinpui an nit ngai. Pathianin khangkanamihei kha a lom a, \hat a vur ngai.

( A thu isir thiaiin \ong ridon inzui rang a nit )

Ridonna:1. Tu thilp>k im Pathianin ai lom masa tak ?Samna : Abela thilp>k.

2. T<m a dam isot tak kha ? kum izakam ai dam ?Samna : Methusela. Kum 969 (riza kuakka somirukka kuakka)

3. T<m ringa rivan ik^i kha ?Samna : Enoka neh Zanthla Elija.

4. Tuisang lian laia khan t<m rikuang isin kha ?Samna : Nova.

5. T<m Pathianin ai koi masa tak kha ?Samna : Abrahama.

6. T<m ruaitu roi’npui tak ?Samna : Ruaitu Mosia.

7. T<m Israelhei Kanaan ram ithlun ?Samna : Josua.

8. T<m Pathian lung ithlung tak ?Samna : Reng Davida

49

9. T<m mi r^t tak kha ?Samna : Samsona.

10.T<m mivar tak ?Samna : Reng Solomona.

11.Tu zanthla’m n lal tak ?Samna : Zanthla Elija.

12.T<m Pathianin a ringna a $nsei p>k ?Samna : Reng Hezekia (kum 15 somleiringaka) an sei p>k.

13. T<m ithi ata thoinok ?Samna : Jisua Krista.

Richang spel rang: (Lapui 37:4)Pumapa chungah khan lom inla, ni lungdo hei chu nang p>ng ati.

50

Page 28: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 32Jisua suak Thurchi (Luka 1:26-38,2:1-21)

Jisua suak rang lei ril lokna:

Ama hi Jisua Krista zuang suak thlia chu a nit. Anu Mari khahJosefa neh an rihuala, an rinei man Pathianin Vantirton Gabriela Marizianga a tir a, a ziangah, “Inrai ni ta nai ipa nei nita, arming Jisua sakni ti,” iti a rila. Khante, Mari kha Pathian thu oi tak, nungak ifel taka nit sikin, Vantirton ziangah, “Ni tilam takkan ki chunga thlung riseh,”a tia. Kha thu kha Josefan a riatin chu, Mari nupuia nei a \ia, inr<kkaima z^i rangin n lung t^ka. Kha thu kha arngaitua laiin, armanginPumapa Vantirtonin Mari nei \i loi rang neh a nai vong kha Rithlarithianga rithok k>ng ai nit, iti a rila. Khanchu Mari kha nupuiin a nei t k.

Jisua suak thu :Reng Kaisara Augustan Rom sorkar ram op murdi riming riziak

rangin thu a p>ka. Josefa khom a nupui Mari thl$ng nino rila ngitkanNazareth ata Bethlehema riming riziak rangin an fea. Bethlehema anom laiin nai nei zoron a de t^ka. Nai lut$r ipa a neia, puan z>lin atuama, khualb<ka an keng kh^ino sikin sakh>nga n z^l t^ka.

Kha rama khan berapu hei zana bera ngakin an om a. PumapaVantirton zuang inl^r an mun chu rilon thingin an \ia. Vantirtonin, “Tino rei, thurchi \ha lom iom tak, nin ta rang neh mitin ta rang ki zuangithlun k>ng. Vuana hin Davida khuaah Minringtu, Pumapa Krista asuak t^k. Nin risin sia theina rang chu naitesen puan z>la tuam,sakh>nga zalin m<ng nin ti,” a tia. Khanchu berapu hei khanVantirtonin a ril lam angka takin thil tinreng an va mua, an riat sikinPathian inp^k pumin an k$r nok t^k. Khante, a sertan rang ni s<niriatka a hong tlukin chu sunga a om ma renga Vantirtonin ai sak isa,arming Jisua an sak t^k.

Ridonna:1. Jisua Krista a zuang suak ranga khan Mari ziangah t<m a zuanginl^r kha ?Samna : Vantirton Gabriela

51

2. Mari ziangah, Vantirtonin im ai ti p>k kha ?Samna : “Mari \ino roh, Pathian ingaisak mi tak ni nit. Inr^i ni ta,naiipa nei ni ta, arming Jisua sak ni ti. Milian n$ng ata, nchung takaPathian nai t$ng an ti,” a tia.

3. Jisua kha tak^m ai suak kha ?Samna : Bethlehem ser^t inah.

4. Jisua suak laiin tu heiim chubai i-<n masa tak kha ?Samna : Berapu hei.

5. Jisua nu neh pa kha im an riming ?Samna : Josefa neh Mari.

6. Berapu hei ziangah t<m a zuang inl^r kha ?Samna : Vantirton.

Richang spel rang: (Luka 2:30-31)Khante, Vantirton khan, “Mari, \ino roh, Pathianin ai ngaisak

mi tak ni nit. Inrai ni ta, naiipa nei ni ta,arming Jisua sak ni ti.

52

Page 29: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 33Jisua Baptisma changna

itep rang: (Matt.3:13-17, Marka 1:9-13, Luka 3:21-22)Baptistu Johana hin <t mul puan a sila, savun kongkhit a khita,

ai f^k ngai chu khaifapol neh rama khuaitui a nit. Judai ramcharah aom a, mihei ziangah, an sual hei ata rilet rangin ati p>k ngai. Ramdang dang ata Jerusalem hei, Judai ram neh Jordan v>l ram atamipuihei a ziangah an honga, an sual hei thupha an choia, ani khanJordan dungah a lei ibaptis ngai a nit.

Khalai a khan Jisua khom Galili rama rithokin Jordan dungaJohana baptis ichang rangin a honga. Jisua baptisma a chang zoikaneh chu rivan ri-ongin Rithla rithiang va\hu angkana zuang i\um amua. Khante rivana rithokin rolin,“Amah hi ki naipa lungthlung tak,ki lom tak taka kha a nit,”a tia. Rithla rithiang isipin Jordan dung ataa hong k$ra, Rithl^n ramchanrah soitana ithl>min s<n somilika sar aoma. Ramsa hei neh an oma, Vantirton heiin an zuang \angpui ngai.Soitanan voithumka a thl>m zoiin chu a ne no sikin zoro’n \umarangin a m^k rak t^k.Ridonna:1. Baptismtu Johana kha ingkanim a irvo neh im ai f^k ngai ?Samna : Ut mul puan a sila, savun kongkhit a khita, ai f^k ngai chukhaifapol neh rama khuaitui a nit.2. Jisua tak munam baptisma ai chang kha ?Samna : Jordan dunga.3. T<m Jisua kha a baptis ?Samna : Baptistu Johana.4. Jisua baptisma a chang zoi kaneh im risin a zuang iom kha ?Samna : Rithla rithiang va\hu angkan a chungah a zuang f<k.5. Jisua baptisma a chang laiin rivan ata im \ong a zuang iom kha ?Samna : “Amah hi ki Naipa lungthlung tak, ki lom tak taka kha anit,” ati a.

Richang spel rang: (Matthaia 3:17)Khante rivana rithokin rolin, “Amah hi ki Naipa lungthlung tak,

ki lom tak taka khah a nit,” ati a.53

Risei rang - 34Jisua sinrikhel sin a \hen hei

(Thurchi \ha Bu)Jisua chu Rithla rithiang sinthotheina neiin inkhom inah mihei n

risei a, damino, natna chitin reng a ziangah an hong i\hui hei n dam ngai.Sinrikh>l ai sin n l^r ual a \hen ei isir rang a nit.

1. Tui uain n chang : Kana khua rineinaah uain an ridum khainosikin tui uain n chang. (Johana 2:1-11)2. Mi sang ringaka af^ : Ibai ringaka neh inga inika \hat a vura, misang ringaka af^. (Johana 6:1-13)3. Mitdel n dam : A suak ata mitdel, Jisuan rinenga a chila, ibuana siama, a mit a not p>ka. Siloam dila a mai iphi rangin a bea, khanchua mit a hong v^r t^k. (Johana 9:1-7)4. Iphar n dam : Iphar khatka Jisua ziangah a honga, “Epu ninuamin chu ni nen rithiang thei” itin rikh<k idilin a ngena. Jisuan lung^n kham oka, “Ki nuam hong rithiang ta roh,” a tia. Khanchu ipharkha a hong rithiang zel t^k. (Luka 5:12-16)5. Mithi a k^i ithoi : Lazara, Mari neh Marthi \apa, a thina s<nlikaa nit nungin Jisuan a k^i ithoi.(Matt 8:14, Luka 5:12-16)6. Malka kuar ^n dam p>k : Jisua chu rinenga a ringlai s<ninindamna sin itam takka a sina, ithat ranga Getsemani rikula an manni z^n a khan Simon Peteran thiampu laltak isom Malka kuar a s^ti\hul p>ka, Jisuan n dam p>k nok.Ridonna:1. Jisua sinrikh>l masa tak kha im ai nit ?Samna : Kana khua ah tui uaiin n chang.2. Mi sang ringaka a v^i a khan ibai neh inga izakam ai mang kha ?Samna : Ibai ringaka neh Inga inika.3. Jisua sinrikh>l nungkhon tak kha im ai nit ?Samna : Malka kuar n dam p>k.4. Jisuan mithi ai kai ithoipu kha im arming ?Samna : Lazara.Richang spel rang: (Johana 11:43)

Ama khah a ti zoiin chu, rol iring takkan a kh>ka, “Lazar hongsuak roh,” a ti a.

54

Page 30: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 35Jisua Krista thi thlia Thurchi

Richang itep rang : (Matthaia 26:14-16)

Jisuan ama zuitu rang neh a sin itho rangin koilom 12 (somleiinika)arthlanga. An laia mi Juda Iskariota’n tangka somithumka a l^ka,Jisua n man t^k.

Gethsemani rikula Jisua neh a koilom hei \ong\ai rangin an fe a,kha zoro a khan Juda Iskariota khan Rom sipai neh Juda lompui hei^n man t^k. Thiampu laltak inah an \huia, a roi an r>la, ithi rangin nrup an tia, a \henin a m^ia ichil an isa a, a m^i an tuam p>ka, anitoka. Khua a hong var kaneh chu Pilata ziangah a roilir>l p>k ranginan \hui t^ka.

Kalkan ruai\he zoro fengin mi t^ng khatka Pilatan a sua p>kngaia, kha zoro a khan mi t^ng, mi that ngai riming inthang takBarabba a om a. Pilata khan mipuihei ziangah “T<m nangni suap>kinlang nin inuam ? Barabba h$m, Jisua, Messia an iti pu h$m ? itinardona. Khanchu mipuihei khan, “Barabba ne suap>k inla, Jisua,Messia chu Krosah hemde roh,” itin an r^t dor dorkan an ikh>ka.Khanchu Pilatan Barabba a sua p>ka, Jisua kha a h>m zoiin chukrosa hemde rangin sipai hei kuta a p>k t^k. Jisua chu a kros riputinKalvari tl^ng “Luru mun” Hebrai \onga Golgotha an iti muna khanKros ah an hemde t^k.

Khanchu, voika rengin rammual a hong z$ng khapa, nin< a n$nga,Jerusalem Biakin puanzar kha lek inikkan a thl>r phata, Jisuan “Epani kuta kerthla ki b^ng,” ati zoiin chu athi t^k. Khani kha s<n ringania nita, at<k kha Sabathni a nit. Khante, khani kholoia khanArimathaia mi Josefa’n Pilata zianga Jisua ruak khah a nia, puanin atuama ithl^na n z^l t^k.

Khante, Pathianni z$ng, Sabath \um, z$ng taka chu MariMagdalini, Jakoba nu Mari hei, Salomi heiin Jisua ruak siriak inotrangin ithl^na an fe a. Voika rengin n$n< a hong in$nga, Vantirtonzuang i\um an mua, ani khan, “Krosa an ihemde Jisua nin izong khahin om khai make, a thoinok t^k, a koilom hei khom va ril ta rei,” atip>ka, an fe nok t k. Jisua chu thina ata a s<nthumnin ai thoi nok t k a nit.

55

Ridonna:1. Jisuan koilom izak^m ai nei ?Samna : Somleiinika.

2. Jisua’n manpu kha t<m ai nit kha ?Samna : Juda Iskariota.

3. T< heiim Jisua man hei kha ?Samna : Rom sipaihei.

4. Jisua kha tak munam an iman ?Samna : Gethsemani rikula.

5. Jisua kha a roiir>l rangin tu ziangam an i\hui t^k ?Samna : Pilata ziangah.

6. Jisua kha tak munam ai thi ?Samna : Kalvari tl^ng Kros chungah.

7. Jisua a thi laia khan ithil rikh>l im a thlung ?Samna : Rammual a z$ng khapa, nin< a n$nga, Jerusalem Biakinpuan zar inikan a thl>r.

8. Jisua Krista hi tu hei ranga thi mani ?Samna : Eini misual hei ner tlana, kumtluang ringna ei nei theinaranga a nit.

9. Jisua kha t<m a phum kha ?Samna : Arimathaia mi Josefa.

10.Jisua kha ithl^n ata s<n izaka nungam ai thoinok kha ?Samna : A s<n thumnin.

Richang spel rang: (Luka 23:34)Jisuan, “Epa an ni hi iza roh, an sintho an iriat ino anit,” a ti a.

56

Page 31: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 36Kana khua Rineina

Richang itep rang : (Johana 2:1-11)Vuani chu Kana khuaah rineina om thurchi ei irsei rang a nit.

Kana khua chu Galili rama om a nita, hi rineina ah hin Jisua nu khoma oma, Jisua neh a koilom hei khom rineinaah an fialsa a. Khanteuain an risam t^ka, Jisua nu khan Jisua ziangah “Uain an irsam t^kk>ng” a ti p>ka. Jisuan im itho rang ni ne ril nang make, ki zoro latlung make,” a ti a.

Khanchu Jisua nu khan isomhei ziangah, “Nangni ai be murditho rei, “ itin a rila. Tuibel irukka a oma, an sika litar rizaka kengtheina chit a nit, Jisuan isomhei ziangah,”Tuib>l heia tui insip khaihrei,” a ti p>ka. An insip zoiin chu Jisuan “Atun chu th^l unla ruai\hechongpu ziangah fepui rei,” itin a rila. Khanchu tui kha uain a hongchang t^ka, ruai\he chongpu khan artema, taka rithoka suak manire make. Tui ith^la rimang heiin chu an riat. Khanchu nupui inei rangpu kha a koia, “Mitinin uain i\ha an sem baka, khualmi heiin an inzoiin chu uain \ha ok ino an sem ngaia, nangman chu atun tena uaini\ha ni la sem maia,” ati p>ka. Jisua an fial sikin an irsam ino anit. Einikhom ei sinthona kipa Jisua ei fialin chu ei inang murdi a ne ip>krang a nit.Ridonna:1. Tak mun^m rineina ai om ?Samna : Kana khua.2. T<m an ifialsa ?Samna : Jisua neh a koilom hei.

3. Im an irsam t^k kha ?Samna : Uain.

4. Taka rithok inim uain an imu nok ?Samna : Jisuan tui kha uain n chang p>ka.

Richang spel rang: (Johana 2:11)Hi sinrikh>l hi Jisuan Galili Kana khuaah a sina, a roiinpui thlia

^n langa, a koilom heiin amah an iam t^ka.57

Risei rang - 37Jisua mel danglamna

Richang itep rang : (Matthaia 17:1-8)

Nikhuaka chu Jisuan a koilomhei laia mi Petera, Jakoba nehJohana hei a \huia, an kh^t bangin itl^ng ris^ngah \ong\ai rangin afepuia. A \ong\ai laiin Jisua m>l a hong danglama, a m^i ini angkana hong v^ra, a puansil hei khom ri-el rakkan a hong \ek t^ka. Voikanmi inika Mosia neh Elija an zuanga, Jisua an risonpuia. Pathian tumnalen rangin Jerusalema athi rang zia an is$ra.

Khanchu Petera kha a rai a f^n tak taka, Jisua ziangah, “Pumapahin taka om hih ei rangin a \hat, ni nuamin chu d^ngdi ithumka sin kinti, nangma rang khatka, Mosia rang khatka, Elija rang khatka,” a ti a.

A la \ong lai takin, s<m iv^r ri-el in anmani a zuang rikhu a,s<ma rithokin \ong a zuang oma, “Amah hi ki naipa lungthlung takanit, a \ong ringai rei,” a tia. Koilom hei khan rol kha an riata, an \irei sikin rin>nga an ibok rak t^ka. Khanchu Jisua a honga, a hongtona, “Thoi rei, \ino rei,” a ti p>ka. Khanchu an hang tanga, Jisuatino chu tute dang mu kh^i make.

Ama hin Jisua chu Pathian Nai dik tak anit iti a $nlang a nit.

Ridonna:1. Jisuan itl^ng risangah khan tuheiim ai \hui kha ?Samna : Petera, Jakoba neh Johana.

2. Jisua a \ong\ai laiin, a m>l ingkanim a hong iom ?Samna : Jisua m>l a hong danglama, a m^i ini angkan a hong v^ra,a puansil hei khom ri-el rakkan a hong \ek t^k.

3. S<m a rithokin $m \ong a zuang iom ?Samna : “Amah hi ki Naipa lungthlung tak a nit, a \ong ringai rei,”a tia.

Richang spel rang: (Matthaia 17:5)“Amah hi ki Naipa lungthlung tak a nit, a \ong ringai rei,” a tia.

58

Page 32: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 38Jisuan iphar an dam

Richang itep rang : (Luka 5:12-16)

Nikhua khatka ta chu Jisua ziangah iph^r ituam a honga, Jisua amu kaneh chu ling isikin boka, “Puma, ni nuamin chu ni n>n rithiangthei,” itin a ngena. Jisuan a ban a a tona, ki nuam hong rithiang taroh,” a tia. Khanchu voika rengin phar khah aboi riai t^k. KhanchuJisuan a ziangah, “Tute iril no roh, thiampu hei ziangah fenla, Mosiad^n angkan ni dam t^k iti an riatna rangin ribolna lan roh,” ati p>ka.Khannisela Jisua thurchi kha n thang ual uala, a thus$r ringai rangneh, an natna hei indam rangin lompui hei a ziangah an hong irb<mt^k a nit.

Iph^r nin mu t^k ngaiim ? Iph^r chu natna inr$t tak, midang ik^ithei a nit. Khasikin iph^r hei chu mi omna om phal ngai make.Khannise Jisuan chu lung n kham tak taka, a ph^r kha a ton p>ka,a $ndam a nit. Jisuan chu a ne k^i loiin khom ti maka, itir khom itirmake. Thiampu hei khan dam t^k hei chu a dam t^k iti an $npuangngai a nit. Damna lekha (certificate) an ip>k ngai a nit.

Eini khom i natna khom nei eila Jisua ziangah ei \ong\aiin chu ane $ndam rang a nit.

Ridonna:1. T<m Jisua ziangah honga, ling isika bok kha ?Samna : Iph^r ituampu.

2. Irang sikinim iph^r ituampu kha Jisua ziangah ai hong ?Samna : Indam a nuam sika a nit.

3. Jisuan iph^r zianga im ai ti p>k ?Samna : “Hong rithiang ta roh,” ati p>ka, voika rengin ph^r khaa hong boi riai t^k.

Richang spel rang: (Luka 5:13)Jisuan a ban a, a ton a, “Ki nuam hong rithiang ta roh,” atia.

Voika rengin ph^r a boi riai t^k.

59

Risei rang - 39Jisuan kum somithumka kum iriatka damino an dam

Richang itep rang : (Johana 5:1-9)Nikhua khatka ta chu Jisua Jerusalema a fe a. Judahei ruai\he

zoro a nita, Jisua khom Juda mi a nit sikin d^n angkan ai fe a nit.Jerusalema bera daikot kola khan d$l khatka a oma, kha d$l khanthapuk ringaka a neia, Hebrai \ongin Bethesda an ti ngaia, a omziachu “Lungkhamna In” (House of mercy) itina a nit. Ama khan daminohei, mitdel hei, keb^i hei, izeng hei an oma, tui ch^ng zoro an ngaka.Kha tui khah a k^r k^ra Vantirton a zuanga, n ch^ng ngaia. Tuich^ng zoroa d$la l<t masa tak chu ingkana natna khom an idamnget ngai a nit.

Khante, mi khatka kum somithumka neh kum iriatka damino aoma. Jisuan isot takka damino a nit iti a riata, a ziangah, “Indam imni nuam ? itin ardona. Damino pu khan, “Epu tui ch^ng zoroa d$lane zu thak rang nei manga, ki fe khomin an ne kh>l nok ngai,” a tia.Jisuan, “Thoi inla, ni puantha choi inla, lÔn ta roh,” a ti p>ka. Khanchukha mi kha voika rengin a hong dam zela, a puantha a choia, a f> t^k.

Jisua rangin chu ingkana sot damino khom a $ndam zel thei anit. Eini khom ingkana natna sot khom n$ng eila, a ziangah ei ngeninchu a ne $ndam thei a nit.Ridonna:1. Bera daikot kola d$l kha im arming ?Samna : Bethesda.

2. Bethesda kha itina mani ?Samna : Lungkhamna In itina a nit.

3. Damino sot taka ompu kha kum izak^m a natna ai nit ?Samna : Kum 38 (somithumka riatka).

4. Kum somithumka riatka damino kha t<m n dam ?Samna : Jisua.

Richang spel rang : (Johana 5:9)Khanchu kha mi khah voika rengin a hong dam zela, a puantha

a choia, a fe t^ka.60

Page 33: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang - 40Jisuan mi sangringaka a vai thu

Richang itep rang : (Johana 6:1-14)

Nikhuaka chu Jisua Galili d$l r^l tiang a fe a.( Galili dil hi Tiberid$l khom an ti sa ngai.) Dam ino itam taka hei rikh>l takkan n damiti hei an mu sikin mi itam takkan an zuia, Jisua chu a koilom hei nehitl^nga an i\hunga.

Jisuan a kol a kiang a hei en in chu mi itam takka a tianga honga mua. Filipa ziangah “Hi mihei f^k rangin tak tiangim ibai ei richokrang? a tia. Filipa khan, “Mitinin ichin tek teka fa rang khomin dulirizanika man richo khom eila dum no ni,” itin a sama. Khalaia khans<nka ruzi hi dulika a nit ngai an ti. A koilomhei laia Simon Peterasuapuipa Andaria khan, “Barli bai ringaka neh inga inika nei naipangtekhatka a oma, khannise hi zaka lompui f^k rangin chu dumno ni,” a ti a.

Khanchu Jisuan, mihei kha a lom loma, lois<l chunga in\hungrangin thu a p>ka, mipuihei kha an i\hunga, sang ringaka v>l an nit.Khanchu Jisuan ibai neh inga kha a l^ka, Pathian ziangah lomthu as$r zoiin chu lompuihei kha a sem p>ka, an khop khopka an f^k zoinungin Jisuan a koilom hei ziangah “Ite ripaih loi rangin f^k b^nkhom r<t khaih rei, ati p>ka. An r<t khaiin chu an f^k b^n khomkhamlu 12 (somleiinika) a la sip a.

Khanchu mihei khan a sin rikh>l tho an mun chu, “Hi mi hizanthla rammuala zuang rangpu kha a nit ng>t,” an tia. Khanchuz^lr^ta mana ilala siam rang an tum t^ka, khannise Jisuan a riat sikina kh^tin itl^ngah a fe nok t^ka.

Naipangte buf<n choiin lompui von i\^m an ikhop ngit angkanei thil choi, Pathian ei ip>k roichek khomse, rithla rimang rang itamtakka an iringpui ngai a nit.

Jisuan “f^k b^n r<t khaih rei,” a tia, ifak in>k ei in rich>k ngairang nimake, ei rupbak ei f^k ngai rang anit. Bu, an, ibai neh thildang dang khom inp^m takkan ei sia ngai rang a nit, ei paih rang nimake. Pathian ne pepu hin ei f^k b^n mo, ei puansil mo, ei zakuamo i\ha takka ei enkol a ne inuam a nit.

61

Ridonna:1. Lompui von i\^m hei f^k rang kha tu bai choiim ai nit ?Samna : Naipangte bai choi a nit.

2. Izak^m ai choi ? I im ?Samna : Barli bai ringaka neh inga inika.

3. Jisuan Barli bai neh inga kha im ai lo ?Samna : Pathian ziangah lomthu a sira, lompui hei a sem p>k.

4. An f^k b^n khamlu izak^m ai sip ?Samna : Khamlu somleiinika a sip.

Richang spel rang : (Johana 6:12)An khop khaih nungin a koilom hei ziangah “Ite ripaih loi rangin

f^k b^n khom r<t khaih rei,” a ti a.

62

Page 34: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Nikhua Poimohei:

TÛM IBÂN PATHIANNI (PALM SUNDAY(Johana 12:12-16; Mat.21:1-11; Mk.11:1-11; Lk.19:28-40)

Thurchi |ha ilikahei hin Jisua inlal takka Jerusalema a l<t thuhih isir a nita, nikhomseh Johana riziak bangah hin t<m iban thu isirina oma. Khasikin t<m iban thu Johana riziak tiang ithlek ualin isir a nit.

1) Jerusalem khuaa mihei khan Jisua inlal takkan Jerusalemahong a ti, ti an lei riata. Jisuan dam inohei an dama, ithihei a kaiithoia,a thusirhei khom an lei riat taka. Khasikin Jisua kha imu an nuam taktak sikin a don rangin t<m iban ichoin an suak taka. Baibila it<m hihFelna neh Pathian naihei rithla tianga an ratna entirna isir a lei nit.(Lapui. 92:12)

2) |henkan Jisua chuangna rang Sakuartung chungheiah neh afena rang lampuiheiah, an puan an dapa, \henkan sol an sata,lampuiheiah khan an dapa, khanchu Jisua kha Sakuartung chungahkhan a chuang tak a. Lompuihei khan Jisua kha choinrisangin anipaia, “Hosana, Pumapa riminga zuang chu inpakin om riseh. Ramzuang ithlung rang ei Pa Davida ram chu inpakin om riseh.Anchungtakah khin Hosana” itin an ikhek a nit. Hosana ti chusaninring roh tina a nit.

3) Hi zoro hi Kalkan K<t zoro a nita, Judahei nuaidap inikaneka tam Jerusalema an ife ngai a nit. Ruaituhein ithat an tum itikhom a riat lenga. Nikhomseh, Messia a nitna mitin riatah inlangrangin huaisen takkan Sakuartung chunga chuangin Reng angkanalangin l<t khomseh, “RINGEINA RENG” nitna silin ai l<t a nit.Renghein Sakuartung chungah an chuangin chu ringei an nuam tina anit a, Sakor chungah an chuangin chu ridoi an tum tina a nit. Jisuachu ridoina Puma angkan ni loin, ringeina Puma angkan Jerusalem ail<t a nit.

63

4) Sakuartung chunga chuangin Jerusalem chu a l<t taka. Amahih Zanthla Zakaria thu lei rillok a hong idikna a nit (Zakaria 9:9).Jisua chu Israel Reng angkan chubai an lei una, Davida Rengraminding ranga hong angkan an lei itung a nit.

5) Zion nainu ti hih Jerusalem neh a sunga omhei isirna a nit.Jerusalem hih History neh Thuthlung Lui Theology bul a nit banahPathian lei irthlang khopui rithiang a nit. Nikhomseh Krista khahthina ata a thoinok nungah khan chu nuai Jerusalem ni khai loiin,rivan Jerusalem a ikhin t^k a nit.

6) Jerusalem a lut zoroa lei ilomtuhei ngei khah Krosa hemdenoktu an init angkan atunlai iamtu, Saninringna dongtuhei ngir hihKrista noltu ei init nok thei a nit.

7) Jisuan Sakuartung chungah inlal takka chuangin Jerusalemaai l<t angkan, atunlai iamtuhei ziangah hin inlal takkan ei zianga l<t ainuam a nit.

8) A damlai s<n hek rang tiang voikah mang mang inlalna tlukisila Jerusalem khopui rithiang ai l<t angkan ama iamtuhei khomnikhuakah chu inlalna puan isilin nuai ram ima’n khopui Rithiang,Jerusalem ithar ei lai l<t rang a nit. La phuatu khomin, Nena tum banchoia, O, Salem thar rifang ki ngakmo a ti.

64

Page 35: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Jisua Thoinokna (Easter Sunday)(Lk. 24:1-35)

A thu tlangpui: Thoinokna hi Kristianhei ringatna lungphum idet taka nit. Thoinokna hi om no sela chu Kristian sakhua ti hih rammualahom no nih. Thoinokna hi thil rikhel tak khatkah a nita, Krista neh asinthotheina rianohei ta rangin chu iam intak tak a nit. Ringna hihthina boin chu arkip ino a nita, thina khom thoinokna boin chu arkipino a nit, thoinokna khom Krista zara roinpui takka thoinokna a nitnon chu arkip ino a nit.1. Thoinokna iam intak: Tianlai Judahein chu ra masa ruai\he hikum tin an nei ngaia. Kha ni a khan chu butelhei hi an hong choia,Pumapa maah an ilan ngai a nit. Kalkan k<t a rithoka a sun thumni anit. Khante, Jisua kha ithlanah iphumin a oma, thlan sungah a zal laikhomin a thihei laiah thu a zu sira, a koilomhein “ARKHELNA” antia. A thi lai lakah khan rammual a hong inthima, ninu a hong ininga,puanzarhei a zuang tlera, a roinpui tak taka. Thoinok kiti lak teh a tingeia, a tak tak chu ai nit rang mani, an tia.2. Thlan sung an en: Khante, zing takah khua a la var ma’n, MariMagdaleni (Magdala rama mi), Joani neh Marihei kha thlan ien rangini\i pumin an fea. Thlan lak kha zan khua vara sipaihei iveng a nita.Khante, ithlan an hei tlungin chu a kharna lung kha inlumpain anmua, Petera khan thlan sung kha a hei enin chu puanzel ban chu itedang mu maka. Vantirton puan ngoi isil hi a lei i\hunga, an \i tak taka.Khanniseh, ani khan, \i no rei, Jisua nin izong khah hin om khai make,a thoinok tak, a ti a. Khanchu, an rualhei iril rangin an itlana, an heiitlan laiin Jisua lampuiah an ritongpuia, “CHIBAI” a ti a. Khanchu,Mari Magdaleni ziangah an lara, kha zoin EMAU lampuia malrifakaheiziangah neh koilomhei ziangah an lar noka. Voi itam takkah an ziangahan lar sikin a thoinok nget iti an riatinfela, ringlana sip Thoma khomina iam indet taka. Kha angkah khan, Krista neh rizomna det ineihei chunetu ringnun inein ei lai thoinok rang a nit. Thi nikna khan ei chungah thunei thei khai no nih.

65

3. Thi nunga thoinok: Pastor Wilkerson-in a thi tak a thoinok thu asirna a khan, Indonesia ramah mi khatkah sun nik ikaia lei ithi tak aoma, a nam khom a siat ok taka. Ram lumna rama omhei chu dannaranin an thi nia rithokin darkar 6 nungah chu taksa hi a siat riphuta,a nam khom a siat tak ngai, a ti a. Khante, voikah chu lusuninsungkuahei bulah kin i\hung laiin Pathianin ki lungrilah ifiang larkana thi kha uap unla, la sakin zai rei, khanchu a thi kha kai ithoi ki ti, itinki riata. Khanchu, Pumapa, lungril rithiang nen nei inla, kin laiah zuangom roh, ki tia. Khante La voi 7/8 kin hang sakin chu a hong changa,a thoi taka. Khanchu, a \hunghei ziangah khan, “Jisuan rinengah ane inkir nok tak a nit, ki suapuihei, thil poimotak nangni ril rang ki nei.A khatnah chu, thi nungah hin ringna hi ai mong zel ni loin, a bularphut rang chak hi a nit. Sun nikah ki thi a nit iti ki riatinfel. A niknahchu rivan ram neh dukmun hi ai om tak tak a nit. Ni damlain, Jisua ninei non chu dukmun inrit takah ni fe rang a nit iti reh roh” a ti a.Khasikin, thoinokna hi Jisua sikin ai om nget a nit iti hih a lei ritemheiarithokin ai felin ipom indet ai poimo ti tak a nit.

66

Page 36: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Pentikos (Sinthohei 2:1-21).

A Thu tlangpui: Tianlaia khan Israelhein kum tin voi 7 (sarikah)K<t ruai\he an nei ngaia. Kha hei khah hi hei hih a nit.1) Kalkan K<t 2) Pentikos K<t.3) Ritlanni K<t 4) Bai cholh \angino K<t.5) Totorot K<t. 6) Dangdi K<t.7) Ramasa Kut.

Hi hei laia a nikna PENTIKOS KÛT iti hih risei ranga ei inuamchu a nit.1. Pentikos K<t: Pentikos iti hi Grik \ong a nita, a sun 50na tina anit. Kalkan K<t a sun sarini RAMASA ruai an itia rithoka tepa asun 50na a hong chuk kaneh an imang ngai a nit. An mang ngai dannek nek chu Levidan itepin ire thei a nit. Jisua thi zoro kha KalkanK<t zoro a nita, kha zoroa khan Jerusalemah Judahei murdi nehram danga omhei murdi khom an honga, hi Pentikos K<t hih animang ngai a nit.2. I\i neh Rithla vain an om: Khante, Jisua koilomhei kha i\i nehrithlavain an oma, Judahei lakin iman itumin an zonga. Jisua Kristakhan OLIVE tlangah rivan tiang a fe rang toa, a koilomhei ziangah,Jerusalem mah no rei, Pathian thil inkung ki isir nin iriat khah lei ngakrei, ai ti khah an lungrilah an riat lenga. Jerusalem chontan inchungtakahkhan i\i neh rilonthing pumin an oma, Pathian thil inkung Thlangamtune pe rang ai ti khah im ai nit rang tak na! an ti a.3. Thlangamtu a zuang tlung: Pentikos ni a hong tlung taka.Judahein an tho ngai dan angkan an omna in heia khan Pathianlekhabuhei an tepa, an \ong\aia, La an saka, thiampuhein maichamahthil an lana. Koilomhei chu a ranin in khatka ta ahin an i\hunga. Khazoro takah khan a koilomhei omna neh an rualhei omna in khah ahong ining dur dur taka, chontan sungah khan ilei i-ang zekkan meiangkan an ziangah a zuang inlara, an lu chungah a chuang chit taka.Khanchu an lungril lomnan a hong sip taka. A \ong murdi khahGalili rama mi an nita, nikhomseh, \ong dang dang neh ram dangdanga mi neh khualmi danghei thusir khah arngaituhei murdin suakpui

67

\ong angka chitin an riat sikin arkhel an ti a.Zanthla’n a lei isir “Sun nungkhonah chu mi murdi chungah ker-

thla bun ki ta” ai ti kha a hong itlung tak a nit hih te…..an ti a. Khania rithokin chu \ina neh indopna nei khai maka, an rithla arngama,ihai takkan Pathian thu an isir tak.4. Rithla petu Rithla: Pathianin Rithla a zuk itir khah a iamtuheiiompui ranga a zuk itir a nit. Koilomhein idiar ngeika an lei ingak khahRithla ringamna an muna chu a nit. Khasikin, Rithla Rithiang chu aiamtuhei iompuitu, thlangam isaktu, invartu, inngamtu neh thusir theinaritha petu a nit. Rithla Rithiang nei inohei chu Pathian Naiheia benimak iti Pathian thu’n a ne inrisei a nit.

68

Page 37: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Risei rang – 31.Krismas Lom om

(Mt. 1:1-21, Lk 2:1-52)

A thu tlangpui: Krismas hih rammual pumpuia iamtuhei rangakumka sunga nikhua roinpui tak a nit. Ei ram tlanga Koindang omnatin khomah Krista suak lomna entirnan mipuin ruaithena nein hi nisun hih ich^min ei imang ngai a nit.1. Pathian thiltum roinpuizia: Pathianin a Naipa lungthlung takJisua Krista a khan a thiltum rithup inlangin a oma. Pathian mangruaranga a lei inrifuk zanthla itam takkan Krista (Messia) suak rang thuthang an lei itheia, Baptistu Johana khomin thang a lei $nthei a nit.(Mk.1:2-7). A zuang inzirna rang nungak rithiang Mari neh Josefa alei inrifoma, thini denin rifom takkan a lei inrifuk a nit. Kha angkanJudai ram Bethlehema Saninringtu Krista chu a zuang suak tak.Nikhomsela, Krista suak ni hih mi tam takka hei Saninringna nehrimangna a nit.2. Buaina neh lungk^ngna ni a nit: Birip (December) thla hi atlangpuin lomna, buaina neh lungkangna ni a nit. Jisua Krista suakni(Birthday) ei imang hih mivar lekhathiamhei rilfia dan chu a nuaiaangkah hin a nit.

1) Ram tina Kristian a \henhein nunkhohoia nikhua an mang ni a nit.2) Sumpuan tham intam ni a nit.3) Ranhein an ringna an ichan intam ni tak a nit.4) Naihein Nu neh Pahei chunga ngencho risang ni a nit.Hi sikah hin Thurchi |ha mitin ta rang iti hih iamtuhei laiah, a lut

dan iria izakam om an ti ti hih mimal chita risutfia \ul tak a nit.3. Birip 25 hih Krismas ni nimak iti selna: Palestina ramah chufur hih Thlaphal (November) thla bul ata Ritun (March) thla ten hiha nita. Khasikin, ingkanim Berapuhein Bera vengin zanah phulah anriak thei ranga? Hi sikah hin Tharlak (April) thla ruaitui tlakma hiiiam a om ual. Khabanah, Birip (December) thla furlai zoro takinchu inzin vel an tak rang sikin

69

ram optun riteppui (census) itho rangin thu isua no nih, iti a nit.Nikhomseh, hi thu hih an sut ok nungin Birip (Dec) 25 ni hih atlangpuin Krismas ni tia mang a nit. Kha angkan 25 ni hi an riziaknamasatak chu Philocalian Calender Rom mihein, A.D. 336 vela anlei imangah kha a nit, Kha ni ata chu Birip 25 nia hin Krista chuJudai ram Bethlehemah a suak iti a nit tak.4. Mang dan ri-ang nona: Birip 25 hi a tlangpuin lei imang nikhomseh, Koindang dang dangah neh mun \henah chu mang dan adanglama, khasikin a \henin Vatchang (Jan) 6, Ritun (March) 28,Tharlak (April) 18-20, Idoi (May) 20, Ritang (Sept) 29 hei hih anlei imang a nit.

Khante, mang dan mumal a om rak khai no nungah khanJerusalem Bishop St. Cyril khan Rom khopuia Bishop JULIUSziangah khan, i nikhua tak him imang niseh a idik tak rangin ni iam?itin a hang ridona. Ani khan, lei imang tak Birip 25 hih a dik tak rangneh a \ha takin ki riat itin a sama. Khaten khomah khan Jerusalemtianga Koindanghein chu A.D. 549 idenin Vatchang (Jan) 6 ni hihan lai mang mai a nit. Khante, Julius thi nungin Rom BishopLIBERIOUS a khan mi murdin Birip thla 25 hih Krista suak ni diktak angkana mang riai rang takin thu a sua taka. Vuani ten idenin eiimang mai tak a nit.5. Krismas iti hin i\ang itamkah a nei: Hi hei hih Krismas thuneh arman a nit. 1) Krismas Rose, 2) Krismas Tide, 3) KrismasBox, 4) Krismas thilpek siana, 5) Krismas Cactus, 6) Krismas Daisy,(18th centurya Misonarihei lei imu suak), 7) Krismas Tree, 8) KrismasCard, 9) Krismas Father. Hi hei sungah hin chi nikah a thurchi ibelsa’nisir a nit.

a) Krismas Tree: Hi Krismas tree ti hih ngaidan tlangpuinMARTIN LUTHERA itho suak iti a nit. Krismas zoro, zan zingbutin ifarthing omna munah a va fea. Khante, chungtiang a hangtangin chu thingna phaivua isem inning siai siai hei kara si-ar ritle sapsapka var hi a hang mua, a en a hoi a ti tak taka. Kha mun ata asuakin chu thing i\angte a khiaka, naipanghei lom rang neh en rangina thil mu kha insungah a

70

Page 38: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

siama, thing i\angtea khan patchon, ivur entirna neh sathai meiserentirnan a khop tak a. Hi tho dan hih Martin Luthera thi nung khomina thotu dang tute iria ni khai mak iti a nit. Kha angkan atunlai khomahhin a \hen itam takkan chu an in kolheia neh insungheiah an siamngai. Khabanah, nuhein Biak ina thingher an lei ichoi ngai khomkhah Martin Luthera rithok ningati iti an iiam a nit.b) Krismas Card: A siam masatak chu J.C.Horseley a nit. Kum1843 a khan a rual\ha Sir Henry Cole ranga ai siam a nit. Kha Cardsungah khan sungkua om khÔm hei lem a siama, a nuaiah khan“Krismas lomom neh kumthar raifan iom chubai nang kin un”itin an chuanga. Kum 1862 khan London press “Charles Goodsall and sons” an itia khan izuar thei rangin inson a nit. Kum 1865 akhan Loius Pravy’n ranga vo a phut. Kum 1875 a khan America(USA) ramah imang iphut a nit.

A siamtun ai tum tak chu Jisua Krista hih Ringei Reng a nit ziainlang ai nuam a nit. Khasikin hi Saninringna nikhua roinpui takmiriamhei ziangah ilan ai nit angkan insungkua ringei tak neh inrualtakka mang hih Pathian thiltum rithup inlanga om chu a nit. Hi sikahin a nit La phuatu khomin, a \hen lungril ina khom dam rise ai ti anit. Hi card hih a tunlaia ei mang dan neh a thil tum hih rinai sai inoangkan a ilang a nit.6. Minriseitu: Krismas, tum i\ha taka mang inuam nin om im?Krismas ingkanim imang nin itum? Krismas mang indik thei ngetrangin inria tum rang a nit.7. |ong\aina: Lung ne thlungtu kin Pathian, kin Reng Jisua Kristasuak ni, ne hong ithluntu Pathian ni nit sikin lomthu kin isir. Ilomtakka mang thei ranga ne \angpui rangin kin Reng Jisua riminginnang kin ngen, Amen.8. Richang Spel: Mt. 1:21. Naipa nei a ta, arming Jisua ni sak ranga nit; ani khan a mihei an sual ata ai saninring rang a nit,” a ti a.

71

9. |ongridon: 1) Krismas iti hi im a omzia? (Krista ruai\heni).2) Birip 25 hih Krismas ni dik taka mang rangin tum an puang kha?(Rom Bishop Liberious)3) Krismas i\ang itia rithokin ni riat tak inikah sam roh.4) Krismas Card siam masatak khah im ar-ming? (J.C.Horseley).5) Krismas card hih tik kuma siam mani? ( Kum 1862).6) Krismas card an insonna khah im ar-ming? (Charles Goods alland sons).7) Krismas card hih a siamtun im a inentir nuam tak? (Krista RingeiReng a nit zia).

72

Page 39: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh
Page 40: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

murdika chu meiin an ih^l p>k ngai anit.Williama hi a thurchi a hong inthang t^ka, Catholic hei lakin iman

itumin an zong mai ngai sikin Antwerp khua tiang arthon noka, hi munahin Thuthlung Thar enindik pumin neh Thuthlung Lui Bu khom a letthiaia. Kum 1530 tenan chu Genesis a rithoka Deutoronomy Bu tena(Bu ringaka) chu n son zoia, a kum nok tiang chu Jona lekhabu a zoinoka, lekhabu dang la son ino kut ziaka la om hei khom a kolsaah.

Hi zoroa hin London Bishop heiin iman rangin an en zui maia, kum1555 a khan Puithiam Henry Phillipa’n mal\ha tak angkan an rualpuia.Bible ilet chung ch^nga khom a thei dorka a \angpuia, Williama lakinmal\ha tak angkan arngai t^ka, sun iz^kah Bible ilet sin antho nungin,Henry Phillipa’n ei sinthona hin ei isol ok t^k k>ng, s<nka s<n nika churilen malamin tuala lei fe rei ati p>ka, Sipai pol ama man ranga an leiithup \ian hei omna tiang a fepuia, khanchu Sipai hei khan an lei mant^ka. Williama chu t^ng ina khumin denginthei takkan aoma, 5th

October’1536 nin chu roir>ltu hei makungah an \hui t^ka, a chung thuite r>l ual loiin atuka meipuia h^l that rangin an ithl<k t^k.

At<k zinga chu t^ngina rithokin an hong \huisua, an thatna rangmun an panpui t^ka, Lampuia an hei fe laiin Pathian ziangah a \ong\aia,Rengpa thil tinr>ng nangma thu thu anit, ki sin b^n l^ omhei khomnangman inrizoi inla, England Reng mit khom inv^r p>k roh. Kei chunikhua ni ne ip>k hih nrup t^k ni tia ni nen ringam rang t^k sikin niziangah lomthu ki $sir anit. Kerthla khom ni kuta ki hong $nkol t^k anitatia. Khanchu Vivorde khua an h^l thatna ranga meipui an $sema khanan paih t^ka, Williama chu a Rengpa ta rangin ai martyr t^k anit.

Thurchi \ha hin Netherland ram khom arfang suak t^ka, Pope hinan Reng (Emperor) jiangah Protestant murdi that inrimang vang ranginati p>ka, khanchu iamtu mi itam takka an mana, dengtheina chitin r>ngintuangin Jisua Krista rimingin an imartyr t^k anit. Hi zoro laia iamtuinlar ual hei chu:-Wendilinut: Hi mi hi numei inriang tak nikhomse sakhua t<ndet mianita, Thiampu itam takka heiin a sakhua iphiala Catholic sakhua ipomrangin an ithl>ma, khannise ithl>m ine maka. Catholic mi a chamnukhatka azu fea, athl>m noka, chami, ni ringna inzoka a om theina rangin

voika m^ng m^ng Catholic Biak inah hang inkhom roh, ni sakhua khachu ar<kin it<n det mai inla ati p>ka. Wendilinut-in ai ti p>k chu zoknathurchi hi inr<kka ivong ngit thei ni make, inriang, fara, mi tukhom ri-ang natka n>n zokpu Jisua Krista hih inr<kkan vong theino ninge, mimurdin thurchi \ha hih re selan ki n<am anit, atia. A chamnu’n a thl>mnatinr>ngah lo asam iti a riatin chu a m^k t^ka. Khanung chu Bishop-inlom iruaiin Wenilinut-i richon murdi an l^k p>ka, an ih^l inrimang p>kvang t^k anit.

George Scherter: George Scherter-a hi Salzgurh khua Pastor anita, alomhei hi thurchi \ha puang indarh rangin thor mai ngai sikin an mana,alu tan p>ka, a takpum meia h^l rangin thu thl<kna an siam t^ka. A thirang to takin Kristian ki nit sik ringota thi rang ki nita, ki Pathian hihPathian dik tak a nitin chu risin m<ng nin ti, ki lu nin tan kaneh ki takpumrin>nga il$r ata, khanung rih>lin ikhup nok ata, hong ithal nok ata, ki k>changtianga’n voitianga kher ata, khanung risam nok ata, voitianga’nchangtianga kher nok ati. Ama angka ngirin ke b^n changtiang’n voitianga ikuang ata, voi tianga’n changtianga b^n ikua nok ati, atia, hi\ong hi ati zoi kaneh chu alu an tan t^ka, ai ti angkan a hong om t^ksikin mipui thlirtu heiin Pathian dik is^va anit iti an riat t^k.John De Boscans : Himpa hi Antwarp kho mi anita, Protestant thurint<ndet ngit mi anit. A felzia, lungkhamna a nei zia neh a\hat zia hi mitiniriat neh imu anit. Nikhomse roir>ltu khan a m<mak sikin inr<kka thatrangin mi sum a p>ka. Kha mi khan tuipang(Tank) omna \huiin tuipangsungah a nam i\hul t^ka, isuak rang itia alu a hong intot kaneh chu achemten al< mun iz^k z^ka a sun p>ka, ch^ng thei kh^i mak iti a riatinchu azu l<ta, a chemtea sunin ai that t^k anit.

Kum 1565 a khan Antwarp khua mi pasal ithumka Scobtant,Hues neh Cooman hei chu an mana, t^ng inah an khuma, t^ng inah anom laiin Pathian Rithla polna an donga, an lom tak taka, Pathian Rithlana ompui sikin rithla ringam takkan Pathian inpaka lasakin an l^ma, an\ong\aia. Khanchu hingka hin an malhei ziangah lekha an thon t^ka.Thilsiam tinreng inrif<kpu ei Pathian riminga tuang neh Thurchi \ha sikanuamlo tuang hi ai hoiin ilom ai om anit. Rithlan arzuk khomin taks^n

-72- -73-

Page 41: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

phari ngai maka, R<l t<r i\i om tak heiin n> chuk manse ei Reng Kristanr<l t<r i\i om tak hei kha ^ n> zoi t^ka. Iamna det kin nei sikinlungringamin kin iom anit, Kin tuang rang hi \i thlak mang unge, t<ngnadet kin nei sikin nuam ne lo hei khom kin iza theia, Pathian thuah hin idettakkan iding mai kin ti. Krista sika ituang thei ranga kin iom hih kinlomna anit ual. Izok rang hi nuam ual mang unge, kin tuangna hi \hativurin om lem rise. Tuang diarna chu kin nang, khannise kha martyrlukhum kin khum rang kha ai lut ual ok anit itin.Scoptant: Scoptant-a chu aroi ir>l p>k rangin t^ng-in ata an \huia, ithirangin a chung thu an ir>l ithl<k p>k t^k anit. A \huipu ziangah khan,ina takkan nin ne tok thei, ki taksa khom inrinoi chit rang khomin ninthei, khan kerthla ringna chu Krista thisen z^rin rivanah indet anit t^k itiki riat. K> sualna murdi hei khom a thisenin anf^i liai t^ka, kumtluangroiinpuina dong rangin ki irsiam zoi t^k anit. Kha muna khan chu milakneh sual khom om kh^i ngai make. Atun Pope nunisia neh thisena rih^lhei rangin ki taksa chu p>ng ki ti, keima hi ne that khom unla KristaKoiindang chu boi no nih. Keima n>ka a r^t neh a h^i ual suak thiai anti, atia. Khanung chu a malhei chibai a b<ka, Pathian ziangah a \ong\aia,Lapui No.40 kha a sak zoiin chu arthla Pathian kuta n kola, khanchumeiin an h^l t^ka, Scoptant-a chu a Rengpa zianga kumtluang roiinpuinadong rangin arthla thla t^k.Hues: Hues a chu t ng ina khumin a chung thu ngaitua ph^k iloiin ai thi a nit.Cooman: Cooman-a hi a kh^t bang a nit t^k sikin beiindong taka omins<ntin a malhei rangin hingkan lekhathon riziakin a thon ngai. “Atunchu rual chim nei kh^i mange, Scobtant-a chu a martyr t^ka, Hues-akhom a thi nok t^k, khan khom Pumapan ane hong ithlo maia, ki kh^tbanga omin rib> mange. Abrahama Pathian, Isaka Pathian neh JakobaPathian chu ki ziangah a om maia, ki f^nna neh ki lomna ala nit mai.Suapui lungthlung tak hei, a mong id>na Pumapa ranga ih^i tak nehiamiom taka ki tuang zoi theina rangin ne \ong\ai p>k rei, itin a thona.

GREAT BRITAIN NEH IRELAND RAMA NUAMLONAEdward-III (athumna) Reng a chang laiin Koiindang dingmun chu

i\ha takkan n der oka, ril>mna hei ri \hina hei neh nuamlona a r^t reisikin Thurchi \ha hin malam pan thei kh^i make.

Wickcleffe-a d^n “LOLLARD” iti hin ma afon oka, mi heiinCatholic sakhua n>kan kha sakhua d^n kha an idit oka, a zui nuam antam ok sikin Catholic Puithiam hei ilung chu a z$ngin a siat t^ka. Lollardlomhei imana that theina d^n an nei no sikin England Reng ziangah d^nisiam rangin an nora. Hi Lollard pol hei hi an hong punga, an hong taminchu inru, misual, tualthat hong tam ati, khasikin kha hei man theina rangd^n ne siam pek roh itin an ng>n mai t^k sikin, Reng khan d^n chu asiam pek t^ka. Lollard pol hei hi mi puano, misual, Ram neh Nam iphialngai an nit, hi hei hih imanin ithat thei n$ng an ti iti d^n a sua p>k t^ka. Hid^n hi kum 1401 a khan imang thei rangin iphal a hong nit t^k. Hi d^nhih Catholic Puithiam neh Bishop heiin ilekin mi \ha tak tak neh Sakhua

ruaitu hei chu an mana, an chungthu khom ngaituana om ual loiin meiah^lin an ithat ngai anit. Hi zora hin Pastor William Santree neh Sir John

Oldenstle hei khom kum 1401 a khan an mana, an itok bit zoi nungin aniringin an ih^l that a nit. S<ntin mi 3-4 kan thina an itong mai ngai a nit.

Kum 1498 tenan chu mi \ha tak tak 300 (rizathumka) v>lin an Sakhuaan phial nuamno sika meia h^l thatin an iom anit.

1499- Badram ih^l that a nit. 1504-William Tilfrey.1506-ThomasNorris. 1508- Lowrence Guale. 1511- William Succling . 1517- John

Brown. 1518- John Stillineen. 1519-Thomas Mann.Kum 1532 kum l>r tianga hin Thomas Harding neh a nupui in

Cambridge University Professor Thomas Bilney chu an hong \huia,Puithiam heiin a Sakhua phial rangin an ithl>ma, a iamna a phial nuam

non chu meia h^l neh a lu tan rangin an i\hia. Nikhomse ani khan Catholicsakhua n>kan Krista hih Messia, kumtluang rina mu theina lampui anit

zia a s$r peka, Catholic d^n hih d<kmun lampui anit zia a s$r p>kin chuan ning athika, meiin an h^la. A thi rang to’n chu, O, Reng Jisua nang ki

iam, kerthla khom ni kuta ken kol itin mei laia l$ra athi t^k.Lord Cobhama : Lord Cobhama chu a kut nungtianga khit pekin an

-74- -75-

Page 42: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

hong \huia, an thatna rang munah ding laiin a soisaktu, a r^lhei taranga izahna zongin a \ong\ai peka, khanchu b^n ipharin a thlirtu hei

tiang a ena, Pathian d^n rithiang zui indik rei, inriseina dik ino neh RengJisua doih neh pom nuam ino tuhei thu hih zomno rei itia a s$r lai takin

th$r kuaikimin a ringa an rikuaia, meipuia an h^l taka. Jisua kerthla nikuta ken kol itin martyr ai chang t^k anit.

Thomas Grantera: Thomas Grantera, London-a iamtu \ha tak, chuan mana, Ram neh Nam neh Sakhua phial ngai, misual itin an h>ka.

Z$ng bu ichinteka a n>k zoiin chu, atun chu B< tak, Rithla B< ki f^krang t k anit itin Pathian ziangah lomthu is$rin neh arthla n kola, khanung

chu r$nga h^lin a Rengpa rimingin iamiom takkan ai martyr t^k anit.Anthony Parson : Anthony Parson-a hi a mal inika hei neh an mana,

Parsonan amal inika hei jiangah, lung inz$ngin om no rei, nin rithla khomiv^i no rise, raiifan neh ilom takkan om lem rei. Nin ngaituana lungril

kha Pathian pe unla, h$ B< tui ino hih ei f^k zoi nungin Krista inlalnaramah kumtluang ruai ei irkh$l rang t^k anit. Ei Rengpan ei ring theina

rangin a ne tuang p>ka, tok inridula omin s^be arputa, khaangkan einikhom ei rithla ring theina rang lampui ingaituan neh ithl$r pumin rithla

ringam neh lungringam takkan var^l lei k^i ta rei u, itin meipui laia khanReng Jisua kin rithla ni kuta ki hong b^ng iti pumin an Rengpa ta rangin

martyrin an ringna an ivui liam t^k anit.

SCOTLAND RAMA NUAMLONA:Scotland rama Kristian iamtu hei tuang d^n hi a kip akoia riziak zoi

rual nimaka, nikhomse a poimo ual a \hen hei thurchi zuang ringai nok eiti.Martin Luther: Martin Luthera inriseina Protestant sakhua d^n hiGermany, Britain, Italy, Franch neh Scotland ram id>nin n darh t^ka.Hi Sakhua d^n hi a rianfeltu heiin chu an ipom indet ngita, hi Sakhuad^n sika ithi rang khom hih ite ben b> khai make. Hi Sakhua pomamartyr ichangtu a\hen hei zuk t^r inlang ei ti.

Patrick Hamilton: Patrick Hamilton-a hi Reng richi, Scotland ramasuak a nita, kum 23 mi anit. A mal ithumka hei neh Pathian thu riseirangin German ram Marburg University-a an fea, hi University-a riseihei hin Martin Luthera neh Melanothana irziak thurchi \ha neh thurin antepa rithokin Protestant Sakhua d^n khan an lungril nea, lungrilahraifanna neh lomna thar ^n nei t^ka. Arch Bishop of St.AndrewHamiltona lungril khom n danglam iti mitin iriat anit t^k sikin imanaridon infel an tum taka, khaangkan Hamiltona chu an hong mana, t^nginah an khum t^ka. A tuka Bishop neh Puithiam hei makungah an hong\huia, a lekha riziak “Thi nunga sual inboi pek, mirthiang hei zianga\ong\ai, Puithiamin mihei sual za, mithi hei ranga ng>n p>kna”a dikno zia a irziak hei kha a makunga an phar p>ka, hi hei hih Catholichei thurin anit sikin Hamiltona kha an theim^k tak tak t^ka ih^la thatrangin a chung thu an ithl<k t^ka.

Patrick Hamiltona hi miv^r ,mi thiam tak anit bana Puitiam a lei nitsikin a thina rang thu an inpuang zoi, chonung tiang chu mipui itam takkaHamiltona an thatna rang mun ipanin an fea, mipui hei khan Puithiam alei nit sikin that chu that no ni iti an iama, khannise an thatna rang munkha an va thlungin chu Hamiltona chu thinga an khuap t^ka, a k^ngvoitiang pangah barut neh petrol an sia, an hei h^lin chu a voitianga ab^n neh a m^i hei a hong k^ng zit t^ka, khan ala thino sikin barut danga pangah an khuap noka, Eroma \ongin Mary Pathiannu koi inla damnok ni ti,”Salve Ragina”itin \ong\ai roh. Misual ni nit sikin ni tuangrang tum ni tuang k>ng, Catholica rilet nok inla dam zel ni ti itin an eroa.Khanchu an hang h^l noka meikhu riz^m k^ra, Reng Jisua kerthla nikuta ken kol t^k itin a kh>ka. Hamiltona chu kum 1527 a khan iam iomtakkan a Rengpa rimingin ai martyr t^k anit.Henry Forst : Henry Forst khom hi Hamiltona lekha riziak hi thudikanit itin apom sikin an mana, Puithiam heiin an h^l thatsa t^k. Normanneh Gauly hei khom kum 1534 a khan an ih^l thatsa a nit. Kum 1538a khan Thomas Farret, Killor Beverage, Puithiam ilui DuneanSimon, Robert Gorester neh Menzies Missionary hei khom an nuaman lo bit zoi nungin an itoka an ithat vang t^k a nit.

-76- -77-

Page 43: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Master George : Master George-a hih George Wishart khom an tingai. Collegea m$nriseitu a nita, mi lian, mifel, Pathian i\i mi, tik ithlaineh nun ihoi, mitin chunga lungkhamna nei mi anit. A thlukthla khomvoika a h^k zoiin chu inriang, fara hei ai sem p>k ngai anit.

Hingkana buaina neh intakna k^r khoma hin Wishart-a hin thurchi\ha inpuang hi duai ual make. Kum 1544 a khan Cambridge ata amaomna khua Scotland ipanin a fea, thurchi \ha chu Mentrose a rithokaDundee khua denin n puang thiai maia. Rom mihei laia khom Tirtonhei lekhathon kha ifel takkan a s$r pek ngaia. Dundee khua Pulpita thuas$r laiin Puithiam Robert Mila’n arkoka, thuno s$ra mipui hei inbuai loirangin a ngena, Georgea chu mipui hei inbuaitua an ib> hih arngai arkh>loka. Mipui hei ziangah khan, Pathian hih ne repuitu anit, nin lungril inbuairang ki ti niloiin nin raifanna rang thu ki $sir lem anit. Umisua mo, ithatmo, ki tong duai le khoma nen zokpu Pathian thu nangni k> s$r p>kt^ka, thutak nin iriat khah nin zom non chu thi nikna hi nin mab^k ai nitrang anit. A thu ire t^ka, azÔm inohei chu mi vanduai an nit itin ih^itakkan a s$ra. Khanung chu Scotland ram tiang a fea thurchi \ha as$rinpuang thiaia, mi tam takkan an thus$r an iama t^ka. Mentrose nehDandee khuah thu s$r zoia an \in tiang Puithiam khatkan a zakua’rfualnuaiah chem ichoiin George Wishart-a kha ithat rangin ruang alei chuana,Wishart-a khan a lei mun chu Mal lungthlung, $m ni choi kha ? itinardona. A chem thup kha akelsua p>ka, Puithiam John Weighton, mithat itumpu chu izak neh i\i pumin Wishart-a kebula a boka, a thil ngaitua\hano n puanga, ngaidam a ngena. Lompui ning ithik khan Puithiammisuala kha ithat rang itumin an mana, khan, Wishart-an poma, achunga kut thl^k thlakno rei, ki iza t^k anit. A chungah kut nit thl^kinchu keima chunga kut nin ithl^k anit itin n zok t^ka.

George-a chu Mentrosea rithokin Edinburg-a afea, thurchi \ha sirmaia. Azoro nungkhon tiang anit t^k iti a riat sikin, rikh<k idilin Pathianziangah i\ha takkan a \ong\aia. Edinburg ata Ormiston a pana,Cockburn-a inah a oma. Cardinal Beatona’n a riat kaneh iman ranginmi at$ra, an h>kna bi 18(somleiiriatka) hei kha George Wishart-a khana s^m indik riai sikin a letiang a Sakhua iphiala Catholic Sakhua rilet

rangin an ithl>m noka. Khannise iham thei maka, khanung chu an thatnarang mun tiang an \hui t^ka, kha mun khah an thlungin chu thingah ankhit dea, an soisak t^ka. Nikhomse soisaktu hei rangin a Pathianziangah izahna a zong p>ka, kha rizoiin chu Cardinal Beaton-a kha khina, ni lungril siat sika mihei chunga d^n no angkan ni sin sikin Pathianinni chungah roi a lai r>l rang anit, ati zoiin chu ama soisaktu kha aboka,Epu, ne za ta roh, hi thil ki tho hei hih ki nuam sik neh kercham a nitnosikin itin izahna a zong t^ka. Wishart-a khan ne hong n^i roh ati p>ka,ava n^i inchu a biang a lei tump>ka, nang k> za iti risin siana anit atip>ka. Khanchu an khuapna thing neh khan an h^l taka, Wishart-a chu1st March 1546 a khan ai martyr t^k anit.

Wishart-a athi nung thla 2 (nika) tenan chu Catholic nun isepaCardinal David Beaton-a chu a z^lmuna a z^l laiin chemin an tuka, i\ineh rilon thing pumin ne thatno rei, Puithiam k>ng ki nit atia. Ithat itumtuhei khan Puithiam misual inthang ni nit sikin ithi nen rup an tia, an thatt^k. A ruak kha thla 7(sarika) a om nungin nimnok kara an paih t^k.James Revelason : Kum 1543 a khan James Revelason hei nur>ng,par>ng hei chu Kristian an nit sikin an mana, a pasal hi ih^la, a nupuineh a naihei chu bosta sunga thuna tui laia paih i\hul rangin roireltun ar>l ithl<k t^ka. James-a nupui khan a pasal neh munka thi rangin anuam tak taka, nikhomse phal make. Khanchu James kha thing kungaan khita, a h^lna rangin pol neh thing an buka, an hang h^l rangin chu anupui khan ava naia, ite nerthla inv^ino roh, itoi teka nunga chu rivanramah ritong nok ei ti. Kum isot zanka munkan ilom takkan ei lei oma,nikhomse roir>ltu hei nun rongna sikin ei naihei, ei richon hei ich^n vangta khom eila, Pathianin ngaituang ati. Ih^i takkan ni iamna bang khaindet roh itin a biang a tum p>ka, zoro sotka ei in\henno rang sikinMang\ha nang ti ual no ning atia. Khanungchu pol an ibuka khan mei anhang bel t^ka, Reng Jisua ni kuta kerthla k>n kol itin James-a chu aimartyr t^k anit.

James-a nupui khan a naihei kha i\ha taka Pathian riminga enkolrangin a chamnu neh richong khatka ziangah a l^n taka, rinu n>k lainaite kha chu Nurse khatka kuta n kol t^ka, kha rizoiin chu bostasunga an thuna tui laia an paih i\hul t^k.

-78- -79-

Page 44: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Scotland ramah hin Krista riminga martyr itam takka an om t^ka,is$r zoi z^t ni khai make. Kristian ifel tak khatka arming Watter, itarkum 82 mi hih a thurchi zuk $sir nok viat ei ti. Hi tarpa hi miv^r, mithiamkhom nimaka, Kristian anit sik ringotin an mana, ih^l rangin a chungthuan r>l ithl<k t ka. Khanchu an h lna rang mun an pan pui laiin lungringamneh rithla ringam takkan Pathian inpakin la asaka, lomna neh raifanna anei zia an mun chu an ringai arkh>l oka, khanchu thingah an khuapt^ka. Khante, Pathian ziangah zoro sot takka ki lei ingak ngoi ngoi ngaikha at<n chu a hong thlung t^k, at<nah hin ni ziangah ki hong rang t^kanit. Epa, hi n> soisak hei hih ni thutak inre ta roh. Catholic sakhua d^nhi sakhua dik isonin d<kmunah an ife rang hi nkhok ti mak ch>m !Soitana sin an itho anit iti inre ta roh, ki ta rangin Rivan mun ihoi ni nesiam pek sikin lomthu s$rin nang k>n p^k atia, khanchu meiin an h^lt^ka. Watter tarpa chu ata ranga Vanmun ihoi i siam pekpu a Rengparimingin ai martyr t^k a nit.

BUNG - 14KUM ZABI 7 (SARINA)GERMAN RAMA NUAMLONA:

German rama nuamlona a omna bi khom hi Roman Catholic nehProtestant Sakhua sika anit. Pope khan Emperor Charles-V kha poisaneh Sipaiin a \angpuia, Protestant Sakhua pomtu hei that inrimang riairangin a thl>ma. Khanchu German ram, Italy, Spain ram heiah Sipai athak inl<t mai t^ka, kha Sipai hei khan Reng thupek izomin Kristian animu murdi ithat rangin an risiam t^ka. Protestant hei khomin a v>ngturangin Sipai iroi cheka an neia. Khanchu Sorkar Sipai neh an risualt^ka, Protestant Sipai hei chu an dok t^k. Mi tam takka chu ip<ka hei,ramnuaia neh khur sung heiah an rib$ka, an ir^l heiin an iman ka chu aniam lam n>ka rikh>lin an soisaka, Henry Voes neh John Esch hei khomKristian an nit sikin an mana, hingka hin \ong ridon an ip>k anit :-Puithiam : Zoro masa a khan Augustine khuah Puithiam ni nit ni

makima ?Voes : O, ki nit.Puithiam : Rom Koiindang hi irang sika ni m^kim

Voes : A dikno sik neh nin<n a siat bana Pathian dik Sakhua a nitno zia ki riat infel sikin.

Puithiam : Im nin iiam tak ?Voes : Pathian thu, Thuthlung Lui neh Thuthlung thar.Puithiam : Khate, Roman Father neh Council thup>k nin zom

ngaiim ?Voes :Pathian thu neh arkal non chu keini khomin kin $pom

a nit.Puithiam :Martin Luther hin nang a ithl>m zoina ?Voes :Kristan a koilom hei a $thl>m ino angkan, MartinLuthera hin a ne in> lem anit.Taksa na tiang khom thutak ei neiin chuRithla kumkhua ringna lampui a ne $nm< sa ngai anit. |ong ridon a s^md^n ahin a chungthu r>l infel nang kh^i iloiin ithat inrupin an b> zel t^ka.

Henry Voes: Henry Voes a hi Pathian thu s$r ithiam tak anita,lungthlungna neh thutaka takna nei mi anit. Zanl^i taka chu an k^i ithoia,ake korongin an thatna rang mun tiang an fepui t^ka. An thatna rangmun an thlungin chu chemin an tuka, Henry Voes chu ai thi t^k anit.

Hi zoroa hin Halle khua, Middleburg khua neh Viena khua Kristianitam takka hei khom chemseiin an ithatsa a nit.

Sipai ulian khatkan Pastor ithat rangin a tira, Pastor khan kha miheikha i\ha takkan f^k, n>k itui tak tak a lei inrif<k p>ka, ilom takkan Bua lei in n>ka. Bu n n>k zoiin chu Sipai ulian khan Pastor kha imanaikh^i that rangin a lomhei kha thu a p>k t^ka. Khannise Sipai hei neh ainah om midang hei khan kha Pastor kha iman rangin tuten nuam kh^imaka, Pastor khan ni rang pialin f^k, n>k, nang ki lei inrif<k p>ka, ilomtakkan nang ki lei dona, nikhomse, kha hei khah ki ta rangin chu t<r aichang t^kna ! itin lung ihoi takkan tho at<n chu ne man ta rei itin a kutado p>ka. Khanchu an mana, an \hui t^ka. Pastor chu thinglerah ruinan ik^ia ai thi t^k a nit. Peter Spengler-a chu Kristian iamtu a nit sikringotin an mana, Bazar tuala an k^i n^la, a k^itu hei khan hi mi hihCatholic inkhomna khom fe nuam ngai ino, Mass khom fa nuam inoneh a sualna khom inpuang nuam ino anit, itin an itok thiaia. Peter

-80- -81-

Page 45: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Spengler-a chu Pathian inp^ka lasak pumin an thatna rang mun an panpui t^ka. Khante tuidung kol an thlungin chu thing bongin alua an itoka,vadunga an nam i\hula, Peter Spengler-a chu a Puma Jisua Krista rimingai martyr t^k a nit.

Kristian tarpa, John Marvin kum 80 (somiriatka) mi chu an mana,ni Sakhua dom hih ma’nla inzokin om ni ti, anit non chu ni lu tan ai nitrang anit an ti p>ka. John Marvina khan, lung ne thlungtu ki Pathian dikhi iphiala mirmil kutsin pathian hi ingkam k> kh<n thei ranga ? itin as^ma. Puithiam khatka hin a hong n^ia, a kuar bulah, ni sual inpuanginla nang inzok ki ti ati p>ka. Johna’n nen buai no roh, ki sual tinr>ngchu Pathian ziangah k>n puanga, ki Reng Jisua Krista thisen z^rin izanki om t^k anit atia. A that rang sipai hei ziangah khan nen buai kh^inorei, nin sintum chu a tuna hin sin vak vak ta rei ati p>ka. Khanchu Sipaikhatkan a chemsei a thuata, a ringa a s^t zel t^ka. John Marvin tarpachu lung ithlungtu a Rengpa rimingin ai martyr t^k a nit.

German ramah hin kum idora mani chu Sakhuana sika nuamlonaom ng^i kha a hong d^i ual viat t^ka. Khan kum 1630 a rithokin chui\ha takkan nuamlona a hong r^t nok t^k. Emperor neh Sweden Rengkarah ri riat thiamnona lian tak isuakin ridoina a hong riphut t^ka. SwedenReng hi Protestant mi a nita, zoro khatka chu Passwack khuah, SwedenSipai hei riabuk chu an int<ngno lai takin an rihuala, an hong doih t^ka,an in hei an h^l p>ka, an ruaitu Pastor hei an thata, an rikul bang hei isimp>kin mipui itam takka an that t^ka. Nu neh naihei khom i\ha takkanan intuanga, naipang lom hei khom khosungah an buka, mercha h^linan thl<ta an ithat riai t^k anit.

Kum 1631 a Magdebarka nuamlona hi arkh>l tak taka, Pope Sipaihei hin Kristian an imu murdi naipang, ulian, itar khom izahna nei viatloiin an hong that t^ka. Hi zora hin mi 20,000 heiin an ringna an ich^na,mi 6000 v>l chu l^iz^m an thoa, nikhomse Elbe vadung an rikan theinosikin an thia, mi \hen an iman hei chu natinsat takkan an intuanga. A\henan n^r, an ikuar an t p>ka, \henka an phung i^t p>kin an iril an sapp>ka, \henka an mitru an ikhel peka, \henka chu th$r iling inbelin natinsat taka soisakin an ithat t^k a nit.

Great Britain palaiin ringeina thuthlung a siampuia, kum idorka manichu German rama Protestant hei hi ning ibeiin an hong om noka. Germanrama Protestant itam taka chu England Queen Anna zoro a khan Englandramah an r^l thlana. Sipai hei khomin deng ithei taka hong il<t hei khaan mun chu an ilung a kham tak tak sikin an thei lam lamin sum nehpuan, fak, nekin an lei i\angpui a nit.

PIEDMENT-A PROTESTANT HEI NUAMLONA:Pope Clement-VIII hin Missionary itam takka Pleadment phaia a

tira. An sintum ranga ai tip>k chu Roman Catholic iphun intama,Protestant Sakhua inboi rang neh Puithiam, Pope, Bishop, riseina munSkul (Monastery) insip rang iti hih a nit.

Protestant hei chu Catholic Missionary heiin deng an inthei rei sikinan thu hi Duke of Sevoy makung an hong ithlun t^ka. Nikhomse Catholicheiin lian delin an Bible neh an lekhabu \ha hei isutin an h^l p>ka, Sipairitha r^tna mangin Protestant hei ina l<tin ifarua an imu hei an f^ka, anneinun i\ha hei an suta, Roman Catholic hei rangin chu kum 5 (ringaka)rin>ng man (khazana) iza rang itin tlang an isam a.

Sabastian Basan : Sabastian Basan-a hi Kristian i\ha tak neh Pathiani\i mi tak anita, Kristian anit sikin an mana, thla 15 ka khur iz$ng taka ankhuma. A Sakhua a phial nuamno sikin meipuia an paih i\hula, a thi t^k.

Kum 1655 a khan Catholic heiin Protestant mihei r>ng r>ng an inneh loi imaah suak rang neh suak nuamino hei chu ithat rangin thup>kan isua t^ka.

Hi zoroa hin Piedment phai ruam chu Irish neh French Sipai heirichin khomin an lon v>la, Protestant mi an imu murdi an mana, an$toka, a\hen chemin an tuka an ithat ngai anit. Nungak mel i\ha tak takneh nu, nai, itar ilam hei khom izahna nei viat iloiin an nuam ning an loa,nuamlona rikhel tak tak intuangin mi tam takkan an ringna an ich^n a nit.Vilaria meh Babie khopuia mihei khom Catholic Mass an f^k nuamnosik rongotin nupang, ipa kum 15 chungtianga mi r>ng r>ng chu thingkungaan sukin an ikh ia nupang itam takka chu an ring an irok p>ka an ithat a nit.

-82- -83-

Page 46: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Martha Constantina: Martha Constantina hi nungak meli\ha’n thanganita, Protestant Sakhua zui ngai anit sikin Sipai heiin an mana, nuamning an lo zoiin arnu an t p>ka, siriakin an zeia. Sipai hei khan an mal\hen hei kha Bu an n>k laiin an inf^ka. An thil tho hei kha an hong riattenan chu i\ha takkan an ning athik t^ka, an mani kara buaina lian takisuakin chemsei imangin an risuala ,Sipai itam takka an ithi t^k a nit.

Duke of Savoy Sipai heiin Kristian itar Thrassiniere chu an mana,Catholic Sakhua tiang nerlet non chu dengtheina neh thina bang hih nimab^k ai nit rang anit, nikhomse Catholic Sakhuaah nerletin chu niringna khom izua n$ng ata, chan \hatna lian tak ni dongsa rang anit an tip>ka, khanchu ani khan “Ki Pathian dik inolin ingkam pathian dikinoke kh<n thei ranga ? atia. Khanchu th$r an ilinga akut tin, ake tinhei aninbel p>ka, rui irualin a ringa an khita, lungkhamna boi riaikan an theidorka an soisak nungin Thrassinier tarpa chu an that t^ka, Aruak khomtuidunga an paih tak.Glovani : Glovani hi Pulhas Loree kho mi anita, loi sin itho ngai, inriangtak anit. Nikhomse Protestant mi a nit sik ringotin an mana, Catholicichang rangin an ithl>ma. Khannise ani khan an ziangah, kuta sin pathianhi chubai <n thei thlakno ninge itin an ithl>mna murdi kha a phiala. Kinthu ni zomno sikin ni thi ng>t rang nom ning ata, khate ni nupui, ni naiheihi ngaitua mak ch>m ? an ti p>ka. Ani khan, Pathianin ngaituang ati. KiPathian chu thil tinr>ng itho thei anita, an irsam tinr>ng khom p>ng ati.Taksa ringna n>ka lu ual Rithla kumtluang ringna hih anit. Ki taksa hidenginthei takkan thi mansela, kerthla r>k chu kumkhuaka ringna changinPathian ziangah ai om mai rang t^k anit ati p>kin chu Puithiam hei khanithat zel nrup an tia, Glovani chu an that t^ka, A ruak khom tuidungaan paih t^k.Michael Greve: Michael Greve-a hi Kristian tlangval i\ha tak a nit,Kristian anit sikin an mana, rikal ris^ng omna tiang an \huia. Rikal inla$naan thlungin chu an nam i\hul t^ka, nikhomse tui laia a zu \ula, tui riliaiithiam anit sikin var^l ik^i ranga arliai mai laiin Sipai neh midang heikhan lungin an d>nga, a lua an d>ng f<k t^k sikin Michael-a chu tuiakhan arn$ka ai thi t^k a nit.

Isaia Mondan: Isaia Mondan hi Upa anit banah itar a nit t^ka, Sipaineh Catholic hei a\i sikin lung ip<ka arb$ka, phalbi, d^i zoro tak anita,ifa rang neh puansil khom iboiin a oma. Lois<l, loina ai mu murdi a f^kngaia, iv<r kang kha a muam inzoia, ama kha ifarua ai mu sun chu anit.S<n idora mani a om nungin Sipai heiin an va mu t^ka, lungkhamna boiviatkan an hong itok thiaia, chemseia oi chakkan an hong \hui taka. Avon i\am neh an itok reina sikin lon khom lon thei kh^i loiin a k<i t^ka.An ithoi noka, ito thiaiin neh inam thiai mai pumin an \hui t^k. An itoknakhan a diar rei khaino sikin Sipai hei ziangah ithat rangin arphat t^ka,khanchu Sipai khatkan a chemseiin a lua azuk s^ta, Isaia Mondona chuathi tak. A ruak khom lampuiah an m^k rak t^k.

BOHEMIA RAMA NUAMLONA:Huss neh Jerome an thi nungin Bohemia rama Kristian murdi hei

chu i<m isua vang rangin Pope in thu a sua t^ka. Hi d^n thup>k an riatarithokin Catholic hei chu i\ha takkan an ph<r ok t^ka. Protestant heiroir>lna (Sanate House) a roir>ltu Sanator mi 12 (somleiinika) hei chuina takkan kuttum an thoa, tukvera an paih i\hula khanung chu ifeiasunin an that riai t^k. Isot takka ph<m iloiin an ruak hei kha an sia, hizoroa hin Pope chu Florence khuah a hang inzina. Kristian hei murdichu ritepna tinr>nga tep khai iloi rangin thu asua t^ka. Khabana Germanneh Bohemia Reng hei neh an milian hei ziangah Bohemia Kristian iommurdi ralthluk chem, ifei, silai imanga that inrimang riai rangin thu thl<knaa neipuia. Bohemia Kristian khatka nin that theiin chu ingkana misualkhom nisela iza ai nit rang anit itin Pope in n puang t^ka. Khasikakhan hi thu ria murdi kan Sipai hei neh inrualin Kristian hei an zongsuaka, an imu murdika chu an thata, Kristian hei khomin inrualin theidorkachu lei idoiin, an lei thata. Hi Cuttenburg ridoihna hin Pope mi 300 anthia, Kristian Nu, nai itepin mi 2000 v>lin an ringna an $chan man anit.Hi zoroa Kristian mi 400 an iman hei chu khur inht<k taka an i\hula,kha mun khah an thlan mun khom ai chang zel t^k a nit.Lord Schilk: Lord Schilk hi kum 50 mi anita, mel i\ha neh sakhualungithlung mi tak anit. Kristian a nit sikin an mana, a sakhua phiala

-84- -85-

Page 47: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Catholic ichang rangin i\ha takkan an ithl>ma. Nikhomse ki PumapaKrista doihtu hei nin thu zom thei thlakno ning ati sikin a taksa richannoia ram dang danga thon darh rangin thu an ithl<k t^ka. Schilka hinPathianin a ne ompui mai im ki \i ranga? thina tong rang khom inlang \ina hin nen buai thlak make, thil tinr>ng isin thei Pathiana’n ih^ina khoma nep>k thei itin rikh<k idilin a \ong\aia. Epa an sintho an iriat ino anit,iza roh. Messia rammual sual ritlanpu n$ nit neh Pathian hei Pathian,Renghei Reng ni nitzia hih an lungrila inre suak inla, an riatno sika ansinthon sual tinr>ng hei khom hih la za nget roh itia a \ong\ai l^i takin athat rangpu khan changtianga b^n kha a hei s^t tan peka, khanunchua ringa a tan p>k noka. A taksa kha a tum tumin b^k sarikan archannoia, alu chu High Towera an t^ra, a taksa hei chu ram bung sarika taan thon t^k.Lord Vicount : Lord Vicount hi kum 70 (somsarika) mi, lekha thiam,lungkhamna nei mi, Sakhua lungithlung neh rual neh chim pol ithiam mitak anit. Kristian a nit sikin Sipai heiin a ina l<tin archon i\ha murdi anl^k peka. Khannise lung ihoi takkan Rengpan a ne p>ka, at<n ai l^knok t^k anit, rammuala hin kut korongin ki zuang suaka, kut Korongngirin ki f> nok rang anit, atia. Khanung chu Epa Pathian ni kuta kerthlaki hong b^ng itia a \ong\ai zoiin chu hingka hin \ong ridon an p>k t^ka.Ithom Kristian ni chang ? Im ni chang nuamna bi ? an ti peka. LordVicount-an a s^mna chu Kristian Pathian hi Pathian dik, Rithla ringnane pe theitu anit, iti ki lungrila a nen riata, Jisua hih Messia, rammualsual ip>ltu anit iti ki riat infel sikin, atun chu Soitana sintho d^n dikino hiki dem t^k anit ati p>k inchu ithi rangin n rup itin a ringah khandaihinan s^ta, Lord Vicount-a chu Krista a Saninringtu rimingin ih^i takkan aimartyr t^k a nit.Lord Frederic : Lord Frederic a hi Kristian anit sik ringotin ithat ranginan mana, a zoro nungkhon anit t^k iti a riatin chu a mal lungthlung heineh a insung mihei murdi ziangah, iamtu hei rangin chu tuangna neh thinahih ei V^n inhoi ne tlun viaktu anit iti hi ire mai puma tuang diarna neirang neh beidong, rithlav^ia om loi rangin he archa zoiin chu Predericachu ih^i neh ingam takkan a Pathiana rin>l pumin rithla ringam takkan a

ring a doa, alu an tana ai martyr t^k a nit.Lord Harrant : Lord Harrant-a hi iamtu \ha tak anita, Europe nehAsia ram hual sunga ram bung itam taka neh khotin rifang v>lin thurchi\ha a s$r ngaia. Inriang, fara hei khom i\ha takkan lung a $nkham ngaianit. Nikhomse Kristian anit sikin an mana, ithat rangin an \hui t^ka. Amantu hei kha a ena, rammualah, mun itam takka miriam \hano, inruneh nunisia k>n zinna heia hin ki lei hong tong t^k ngaia. Khannisela,nangmani dorka nunisia neh pualoi hi la mu ngai mange. Thina khopsual k$ nei nise chu nin ne that khoma it> ^nkhok ti mange, ei ramsungah thisena rih^l, nun inrong nin iom hi chu ingkana a $nkhok reitakimna ! ithi khop rang sual tute chunga lak sin manga atia. Khanchuiring takka kh>kin, Pathian, hi mihei hih iza roh an sintho an riatno sikakeng atia, khanungchu arkh<k a dila, O Rengpa ni kuta kerthla ki honginkol, kerthla lei lom roh itia a \ong\ai laiin a buk tiang chemin an s^tt^ka, Lord Harrant-a chu a Rengpa rimingin iamiom takkan ai martyrt^k a nit.Maximilian Hastiatick : Hi mi hi mi thiam, miv^r neh Sakhualungithlung mi tak anit. Kristian a nit sik neh a v^r, a thiam p>k sikinmilian heiin an narsaa an in man t^k. Ithat ranga an f>pui laiin ki Pathianni boi hih rammual d<k, dengtheina heia rithok ata rithla ringam takkanni n>n fe rang t^k sikin ki loma, ki lomthu ni ziangah k> s$r, rammualinv^rtu neh ritlanpu ki Reng Messia, mitin mitmu ranga ni $nkung kha kimitin a mua, k> kuarin a riata, a nung k$ zui t^k anit. Pumapa a t<n chukerthla ni kuta ki hong $nkol t^k anit ati kaneh a ringah chemin an s^ta,Maximiliana chu a Pumapa rimingin a ringna martyrin ai l^n t^k a nit.Nathanael Woodniasker : Nathanaela hi loi isin ngai mi’n riang anita,nai 5(ringaka) a neia, s<ntina loia sin izong ngai anit. Kristian anit sikinan mana, Pope-in hingka hin thu archaa, Catholica arleta, Mass a f^kinchu iza n$ng ata, khannise arlet nuam non chu ithat rang anit itin Popethucha kha an $sir p>ka. Nathanaela’n ki taksa hi nin inat theia, nin thattheia, khan kerthla r>k chu ite lo theino tin u. Ki thisen hi isuan raif^ninip^i khom unla, lungthlukna rikip nei ualno tin u, Krista jiang bangahlungthlukna chu ai om anit, ati p>ka. A thi rang a hong n^i in chu a naipa

-86- -87-

Page 48: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

khan ava n^ia, Epa, Krista remai inla, mipualoi hei hih \ino roh, itinlungngam a saka, a pa’n a naipa kha a hei ena, ki naipa ni t$n dik taktak anit, nangmah neh ni unaihei khomin iamna det tak hong inei maia,ki k> nung hih ih^i takka hong izui rang neh Kristaa khan iamna det ninnei theina rangin Pathianin nangni \angpui riseh itia, khanungchu Pathiankuta arthla n kola, martyr ai chang t^k a nit.

Bohemia rama Kristian hei tuang d^n ei hong ringai t^ka, mundang danga khom nuamlona tuang itam takka an oma is$r zoi rual nimake. Kristian heiin an tuang dorka neh an martyr dorka Kristian iamtuan hong ipung ual ual a nit.

QUAKER HEI TUANGNA:George Fox: George a hi kum 1624 a khan Drayton khua a suaka.Apa Christopher Fox hi puan ikhonga rilo ngai mi anit. Church of EnglandKoiindanga tak rit^i taka inkhom ngai mi anit. A naipa George Fox a hisakhua tiang rimangse iti hi apa hin a nuampui tak tak ngai sikin a chinteata thudika hong iruaiin i\ha takka enkolin Pathian kuta n kol ngaia.Khan apa hi inriang anit sikin thiamna tiang chu a nuamlam angkan nrisei thei khaino sikin Totringham khuah pheikok i\hui arsei t^ka.

Georgea hi amalhei neh chu riang thlak maka, Anu neh Pa hinsakhua tiang i\ha takkan an lei k^i ruai ngai sikin lungril \hatna nehlungkham a neia, sual neh \hano tiang r>ng r>ng a lungril pe ngai make.Naipang nikhomse maritna neh thudik ivongin Pathiana a $t<k indetngit a nit.

Hi zoroa hin England ram chu sakhua rinok (ripol) zoro tak anitsikin a\hen lungthluknona neiin Catholic sakhua chu ithlop mai puminChurch of England neh Martin Luther neh Calvina pol, Protestant khoman zuisa ngir sikin Sorkarna tiang khom a hong in$ng ph^k t^ka. Mi\henCatholic sakhua tino sakhua dang inel vak ngai hei khom a \hen chuChurch of England neh a\henin Protestant sakhua ringai innat tak takkhom an itam a nit.

George Fox ahin sakhua dik neh Rithla tianga thlangamna dik takimu rangin z^l tak a songa, ama s$rp>k thei, inrisei thei ranga ai iam hei

ipanin ardon v>l ngaia. Khanung chu Bible ichoiin ramnuai heia \ong\airangin a fe t^ka, nikhomse lungthlukna neh rithla ringamna la mu thei ualmake. Hingkana hong itho thiaiin zoro sot zanka a hong mang nungin,apa hei lakin nupui inei rangin an ithl>m maia, nikhomse, George Fox ahin apa hei ziangah nupui la zong mange, lekha lak risei thei khai manga,varna neh thlangamna hi ki zong anit ati p>ka. Nintin fianrial inei ranginramah af> ngaia, a nungkhon taka a bei a hong dong ngeng nungin ahang \ong\aia a nitin chu \ong iri a riat t^ka,”ni om rang d^n dik taknang ipe thei chu Jisua Krista bang anit” iti \ong a riatin chu voikarengin lung lomna a hong nei t^ka, Pathian lungkhamnan a hong in>t^ka, Rithla Rithiang i-opin a ir riat t^k a nit.

Kum 1647 a rithokin chu Pathian lungthlungna thu is$rin ramtinarfang t^ka, hi zoroa hin harna thurchi hi a is$r inlum ual ngai tak anit.Miriam ringnun hi Pathian rithla neh rimanna an neiin chu Pathian v^r anmua, Miriam lungsunga khan Rithla Rithiang iomin tuangdiarna neh thithlangamna an inei ngai anit. Lungril rithiang takka sual thupha choia azianga ripe let hei chu a thutak an neia, Pathian khom an ziangah aompui ngai itin mi tam takka is$r p>kin an iama. Hi mi hei hih chungtiangav^r khan a el inv^ra, lungril neh Rithla munka changing Pathian inpakinan inkhom ngaia.”Ivar Naihei” an ritia, midang heiin chu “Quicker”itin an iriat ual anit .Mi \henin chu an inkhomna In arsoi (^n$ng) ngaisikin Quicker itin an ib> anit.

George Fox a hi ringai inthlom thei mi tak anit sikin thus$r a fenamuntin khomah a thlung inhei inbuai ngai make. Thurchi \ha hi a s$r theipaiin chu Bu ne loi khomin a lung ai thluk riam ngai anit. Rinarsa, milak,vaniris^m hei hi ai theim^k tak anit.Thalo oma Pathian sin isin rang nimake, athlongin ei mua, a thlong ngira pe nok rang ei nit iti hi ai uar ngaitak a nit.

England ram chu Roman Catholic sakhua anita, tukhom a sorkarsakhua neh rim>no sakhua dang, Pol dang inding chu Sorkar theim^kanit sikin George Fox-a khom, hi sika hin voi iz^ka t^nginah an khuma,a chungthu khom ir>l p>kin ai om ngai anit. Voika chu t^nginah kum 2(inika) neh thla 9 (kuakka) an khuma, vur ram, idai ram anit sikin thisen

-88- -89-

Page 49: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

risamin a taksa pumkan thlinga. T^ng v>ngtu lakin George-a ziangahnang ikh^i thatna rang zoro an^i t^k risiam \iankan om ta roh ati p>ka,

George-an ki irsiam \ian t^k anit, tik zoro khomin tuangna nehthina hih \i ngai mange itin a s^ma. Khanungchu kha t^ngin ata khai\huiin t^ngin dang Doomsdate t^nginah an khum nok t^ka, kha munakhan doipu hei, mi that ngai hei neh munkan an oma. Hi t^ngin hih kumiz^ka izun neh >k inf^i khaiino, namisia tak anit sikin hi t^ngina rikhumt^k r>ng r>ng chu tute iring, idamin suak khai ngai make.

A mal \ha heiin id^i rekkan bupol neh khuailu meiser an hongp>ka, nam isia induaina rangin ichin tek tekan an h^l ngaia, nikhomse akhu khan t^ng vengtu a hang ur t^ka, a ningthik rei sikin baltinin >k ina>k kha azu luak buka, an chunga a zuk bun p>ka, khatenan v^ng chui\ha takkan a nam a siat tak tak t^ka, ris<n f^i lak iphal a nitno sikin ani\hungna rang, an z^lna rang iboiin idingin zoro idora mani an mangt^ka. F^k,n>k an zong rang dan khom om kh^i maka, deng an thei reirei t^k sikin Foxa’n roireltu hei zianga ngenna a thlun t^ka. Khanchuroireltu heiin an it^ngna mun kha va enpuiin tui risil rang neh f^k, n>khei khom a \hat ual rang lama ipe rang t^kin phalna an isua p>k t^k.Kum 10 (somka) sungin hi t^nginah hin Quicker lomhei mi 15000 an$t^ng man anit. T^nginah lak mun om kh^i maka, Fox-a neh a loma heilakte Rithla Rithiang ipolin harna an donga, t^ngin in\op tak nikhomse,Pathian ompuina hoi tak idongin, lomna neh thlangamna tak an nei t^k.T^ngin an sip t^ka, F^k, n>k, inngeia deng an inthei khomin Pathianaan lomna \uai loiin an l^m mai t^k sikin Catholic heiin Quicker murdi ansakhua inphiala Catholic Mass infa rangin an isua riai t^ka.

Fox ahin thurchi \ha s$r b^ng mak iti an riatin chu an man noka,ramkarah an \huia an itok bita, athi m^kin an hong m^k rak t^ka,nikhomse Pathianin a \angpui sikin idam takkan ala hong izok nok anit.Arthiangna, afelna, a iamomna neh mitin chungah lungkham a nei sikneh a maah Pathian thutak a ring mai sikin miheiin i\ha takkan an iama,mi lungril khom i\ha takkan a in> thei ngai anit. A la damlai ngeia hinEurope ram, Emerica ram, Italy ram neh mun dang dang heiah khomQuicker an ipung ok a nit. Kum 1691 January thla bul tiang London

Khopuia, Greece Church-a inkhomna nungkhon tak a mangpuia, mipuikhomin lomna neh limna thar hei ineiin an i\$n anit. Lampuia an lon mailaiin Quicker hin ki zoro chu ai mong anit t^k, ki dongtum rang khomifel takkan ki mu t^k anit. Khasikin k$ lom tak tak anit, Pathian chuinpakin om rise atia. A insung a thlunga, z^lmunah a hang z^la, GeorgeFox-a chu a taksa ringnun chu thoi kh^i iloiin a lomman idong rangin aRengpa ziangah a irngam t k a nit.

BUNG - 15KUM ZABI 19 SUNGA NUAMLONA:

Koria ram thurchi : Koria ram hi China neh Japan ram inl^ina omanita, an \onghei riangno khomse suapui, ur>ng angka an nita. Koria hikum 500 v>l China hei opna nuaia an lei om nungin atharin kum 1896-1910 tenah kum 35 sung hi Japan hei opna nuaia an iom nok anit.

Ridoipui-II na khan Japan an dok t^k sikin Koria ram chu kum1954 kuml>r tiang America neh Russia heiin an risema, America Sorkarhin Sim tiang a opa, Russia Sorkar hin Mar tiang ai op t^k anit. KhanniseKoria hin tianlaia angkan munka la l>ng d$l rang inuamin an nor maia,kum 1948 a khan U.N.O. \angpuina sikin an hong inpum nok t^ka.Koria President election (rithlangna) an hong neia, President ranginDr.Syngman Rhel hi an hong irthlang inthling suak t^k anit. Hi mi hihMethodist Koiindang anita, Koria hi atuna hin ram bung inikan om takhomse, tianah chu ram bung khatka lei hong iom ngai an nit. Rambung dang dang nita khomse lungril pum khatka oma, sia neh \ha thuakhom rire thiam mai an tum laiin kum 1950 June thla a khan Mar bialtianga Communist heiin Sim bial tianga om Kristian mihei chu ningibeiriamka an om laiin an zu r<n t^ka, Kristian an inel tak hei chu itamtakka an ithat inrimang t^k anit.U.N.O hin Ram bung 16 hei neh inrualinSim bial chu an \angpuia, tualsung ridoihna chu a hong iomin, kum 1953a khan ai mong nok t^k a nit.

KORIA RAMA KRISTIAN SAKHUA A LUT RIPHUT DAN:Kum 1631 a khan China mi, Koria Embassy hin Rivan Reng

-90- -91-

Page 50: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

thutak iti lekha Koria ramah a choia, khabana Japan rama Kristianlekhabu a\hen a choi l<tpuisaa, nikhomse an \i sikin inlang ngam loiinzoro sot ianka an thupa. Kum 1777 tenan chu mithiam hei khan khalekha hei kha hong imu suakin an hong tep t^ka, a\hat an ti tak tak sikinkum 1783 a khan China rama Jesuit Puithiam hei v^n risei rangin mi antir t^ka. Kum 1784 tenan chu Kristian Sakhua an inluma, an mi tir laiaSung Huen Lee hi arming n thang ok t^ka, Kristian a hong changnunga khan arming khom Peter Lee itin an $nriput t^k a nit.

Kristian hei hin intakna, nuamlona itam taka kara khom Thurchi\ha tlang isam puiin sin an thoa, kum 10 sungin Koria ramah Kristian mi400 neka tam heiin Thurch \ha sikin an imartyr ph^k anit. Ram dang miKoria rama Missionary hong il<t masa tak chu James anit. Kum 1794in China ram ata a suaka, Sorkar riat rang i\i pumin neh ribi thiai maipumin nikhomse Thurchi \ha chu a s$r maia. Iamtu khom idora mani anhong om t^ka, Khanungchu a thurchi Sorkar ikuar a thlung t^k sikiniman rangin an zong t^ka. Ama sikin Kristian itam takan an ituang phat^k anit iti a riatin chu, roireltu hei kuta ripe hi \ha ual ati ti ringaina neiinkum 1801 a khan roireltu hei kuta arp>k t^ka, James a chu arpeknis<n zelin an ithat t^k anit

Sim bial tianga Missionary hong il<t masa chu Father PierreMoubant anit. Kum 1835 in Koria ram Mong Khopui Euiju ava thlungt^ka. Nuamlona a r^t rei sikin arb$ka, khanchu Buddist Puithiam angkanarivon Pathian ram thurchi \ha a s$r maia, kum 4 ka nunga chu ama\angpui ranga hong Europian Puithiam 2 hei neh Han vadunga an lu tanp>kin an imartyr t^k anit. Hi zoroa hin nuamlona a r^t tak tak sikinRoman Catholic mi 2000 khom an thatsaa, Kristian an imu murdi kachu natinsat taka soisakin an ithat ngai anit. Nuamlona hi r^t ok khomselaKristian chu an pung thiai maia, kum 1884 tenan chu Kristian iamtu mi17500 an ipung t^k anit. Hi Roman Catholic hei an that ruala hinProtestant Missionary Rev.Robert Thomas khom an ithatsa t^k anit.

Kum 1832 a khan German mi Karl Gutziaff hi Koria ramah ahonga, rikuanga a hong inzinna hin Pathian thucha (Track) neh Bible ahong sem thiaia, id^i rek rekan mi itam takkan an richoka, an tepa.

Nikhomse idon sot rangin chu an \i sikin mi mu loia an pai ngai.Rev.James Thomas khom Korian \ong arseia, hi zoroa hin nuamlona

a r^t rei sikin China ram tiang arthona noka, China \onga Bible isem inneh Pathian thu khom as$r thiai maia, lekhabu itam taka choiin Koriaram tianga k$r nok rangin America rikuanga achuang t^ka, rikuanga nzin laiin Koria Sipai heiin an lei k^pa, rikuanga chuang mi itam taka nehRev.James Thomas-a khom ai thi t^k anit.

Koria rama Protestan Missionary masa tak chu Dr.Horrace N.Allenanit. Seoula hin Presbyterian neh Methodist hei chu an $nkhom ngaianit. Hi zoro laia Koria Sakhua bul idet tak chu Confucian anit. Chinaata an hong ichoi a nita, Kristian Sakhua neh hin chu arkal ok sikinKristian hei chu hi Confucian d^n hi an jom thei khaino sikin nuamlonaitam takka an ituang t^k anit. Koria rama Kristian dengintheina hi ai sotok anit. Kum 1901 tenan khom Kristian itam takkan nuamlona an laituang mai anit. Hi kum ngira hin Cheju khua khoma Catholic mi 600kan nuamlona tuangin an ringna an ich^n anit.

Koria Mar tianga om Pyongyoung khua hi Kristian Missionary hei$nding a nita, hi zoro a hin Rev.S.A.Moffelan khomin dengtheina itamtakka a tuanga, nikhomse \ina nei viat loiin mipui ribuk khomna munheiah Pathian thu a s$r ngaia, athu s$r Pathianin \hat avur p>ka, mi tamtakkan an iama, Kristian an ichang t^k anit. Hi mun hi Presbyterianmun ilian tak a hong init t^k anit. Hi muna hin Mission dang dang pol 8(iriatka) an hong l<tsaa, an mani ri ruaina d^n chit imangin sin an ithot^k anit. Koria hi Japanin a-op a rithokin Biak ina inkhom, thus$r hei hipolitics thu angkan ringaina an neia, sual r^l idoih iti thurchi hei hih a ramSorkar doihna mangrua ini rangin sabeina an nei sikin neh kum 1908 akhan Salvation Army hong il<tin an rivo d^n hei neh Army an ritina hiniam zoinona lian tak an nei t^ka. Kum 1911 in chu a ram sunga Kristianitam takka an mana Seoul khopui tang inah an khum t^k.

Hingka hin d^n thup>k an isua t^ka, mi tukhomin a sakua thu npuang rangin chu a Sakhua nit d^n tlangpui hei chu ifel takka riziakinGeneral kuta a p>k l<t rang a nit. Biak in isin rang mo, Skul in isin rangmo khom Sorkara phalna a l^k bak nget rang anit. Khante khual inzin

-92- -93-

Page 51: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

ngai Evangelist, Pastor, Thuriltu hei khomin khua an l<t rang r>ng r>nginSorkara rithoka phalna lekha an inmu masa rang anit iti hih.

Kum 1919 inchu Koria hin Japan opna nuai ata zalenna(independence) an zong t^ka, hi zoroa an ruaitu hei chu Kristian an nitsikin neh an idan thei khaino sikin, Japan Sipai hei hin mipui ribuk khomhei chu silai in an k^pa, a\hen a mana t^ng inah an khuma ,hi zoroa hinKoiindang mi itam takkan an ringna an ich^n anit. An Biakin hei an \hetp>ka, a \hen an h^la, mun \hena chu an Inkhom l^i takin putiang inkharan ikal p>k khapa an hala, Kristian itam takkan dengthei an ituang okanit. Hingkana buaina neh nuamlona k^ra hin Sim neh Mar tianga khua\hen heia chu Rithla Rithiang polna dongin Koiindang mipui hei chu i\hatakkan an limin an loma, Biakin ileng loi rakkan an $nkhom ngai anit.Nuamlona neh dengtheina a r^t dorka Kristian iamtu khom itam takkanan hong ipung thiai anit.Shinto Pathian: Kum 1930-1940 kar sunga hin Japan hin a ram opsunga mi om murdi hei chu pumkhatka ni theina rangin Shinto pathianrilim isinin, skula hei neh mun poimo heia mitinin chubai an <n theinarangin an t^ra, Kristian hei ta rangin chu izom thei rual thil anitno sikinskul hei khom an kh^r t^ka

Hi zora hin Africa ram ata Missionary Miss.Alluttan hin Mar bial ahong rifanga, hi muna Catholic neh Missionary om heiin Pathian thuamihei an inrisei d^n neh an k^i ruai d^n hei hi Krista lungthlungna nehrime mak iti a riatin \ong\ai inkhomna a neipuia, Johana lekhathonalungthlungna thu hi a s$r p>ka. Missionary hei hin iamna lampuia anthlukno zia, an sinthona lama khom an idikno d^n hei an ri riat suakinchu Bu ngeiin lungril takkan an \ongtai t^ka, khanchu Rithla Rithiangpolna hei an donga lung lomna neh Rithla ringamna roiinpui takKoiindangin an inei t^k anit.

Japanin Pear Harbour-a Bomb a \hula, hi zora hin KristianMissionary murdi Koria ram ata suak rangin thu an p>k t^ka. Hi banahhin Shinto pathian rilim chubai i<n rangin thu an isua saah, nikhomseGovernor General hin Shinto pathian chubai a <n nuamno sikin Kristianitam takka ama sikin imanin an om t^ka, mi 50 (somringaka) an thata,

mi 3000 ka v>l t^ng inah khumin i\ha takkan deng an $nthei a nit.

NUAMLONA KARA PATHIAN SINTHOJapan ir^l arzoi tiang U.N.O kuta Japan arp>k ma tet a khan,

Kristian Pastor neh Sakhua ruaitu itam takka an mana. Matona t^ngina an lei ikhum mi 3000 ka hei neh khan 18th August’1945 nia ithat riairang itia lei ir>l thl<k t^k kha Hirosima khopui America heiin atombom an indenga Japanin a tuang zoi khaino sikin U.N.O kuta 15th August1945 a khan arp>k t^k sikin Kristian mi 3000 neh Ruaitu hei ithat rangt^ka lei ir>l t^k hei chu an that rang ni s<nthumka matona Pathianin a$nzok riai t^k anit.

Koria heiin kum 40 matona imu ranga an lei ingakmo Independencekha imun ram bung khom inikan Sim neh Mar (South neh North) in anhong in\hen t^ka, Mar tianga om heiin Russia thlopin an opna nuaia anoma, Sim tianga om heiin U.N.O. opna nuaia an om t^k. Russia hinSim tiang pang khom an thu nuaia in omsa rang an tum sikin, kum 20th

June’1950 a khan Mar bial tianga Sipai heiin Sim bial chu an r<n t^ka.Hi zoroa hin Pastor neh Kristian iamtu itam takka an thata, Missionaryitam takka khom an imansa anit. Biakin murdi an isiata, Kristian an thatb^n la omhei chu U.N.O enkolna nuaia Puranaah an ribuka, PresbyterianKoiindang an $nding nok t^k anit.

Hi zoro laia hin Pastor khatka arming Yang Won Shon a oma,naiipa inika a neia, a ulianpu riming chu Tongin anita, a naipangpu rimingchu Tongsin anit. An urnaikan Skul an fe ngaia, hi zoro hi Communistpol inl^r l^i tak anit. Sunka chu tlangval khatkan pistolin Tongina kha adora, Kristian Sakhua phiala Communist pola l<t rangin a thl>ma,nikhomse naipang Tongina khan arlet theino rang thu is$r pekin nehPathian lungthlungna thu a s$r p>kin chu kha tlangvala kha a ning a thiktak tak t^ka, pistola k^p rang ati lai takin a naipangpu Tongsina kha ahong ithlana, ki u k^p nekan keima ne k^p roh atia, Tongina khankeimah ulian ki nit, keima ne k^p lem roh ati peka, kha tlangvalpa khaa ning athik ok sikin an urnaikan a k^p that t^ka. Pastor Shona khan anaihei ruak kha a ena, naipangte hei khomin martyr in an thi ngam sikin

-94- -95-

Page 52: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

a lom lema. An sakmel chu par angka an nita, an \hat vangna ! ki naineisun tehei chu atia. Kha tlangval naipanghei ik^ptu kha an mana, achungthu an r>lp>ka ithat rangin an ithl<k t^ka. Pastor khan a naiheiithatpu tlangval kha ithat rangin a chungthu an r>l iti a riatin chu rimottakkan Sipai ulian ziangah a fea, kha tlangval kha that loi rangin a ngena.Hi tlangval hi ingkana d<k khom thong eila, that khom eilan ki naiheichu zuang k$r nok kh^ino nia khasikin tlangval hi ki inah \hui kita, i\hatakkan enkol ki ta, Kristian k>n changin chu ke lung thluk riam ati itin ang>n ngita. Khanchu Sipai ulianpu khan a ina \hui rangin a phal p>kt^ka, tlangval chu Pastor khan a ina om rangin a \hui t^k.

Naipanghei ithatpu tlangvalpa Nu neh Pahei chu ifarua choiin PastorShona inah an fea, thupha choiin neh lomthu an is$ra. Pastor Shonaringnun ata hi Kristian heiin lungthlungna neh izahna an nei zia, Koriaram sungah an thang t ka, Koria mipui hei lungrila a irmang thei kh iino a nit.

INSUNGKUA AN IRINGPUMA AN IPHUM :South Koria neh North Koria ridoi laia khan Communist heiin an

ithei m^k tak chu Kristian Sakhua neh sinthotu hei a nit. Inchon khuaPastor neh anaihei, a insung pumin an mana, thlan khur ilian neh inth<kvitkan an choia, Pastor chu an insungkua pumin kha thlan khur sungakhan an indinga, Communist ruaitu ulian takin Pastor ziangah, Bibleinriseina dik inon nangni ki lei $nrisei ngai anit, khasikin mipui hei ki thonsualna neza rei itin mipui hei ziangah izahna zong roh, anit nonchu nininsungkua pumin nin iringin hi thlan khura hin iph<m nin init rang anit,khasikin Pastor, a tuna hin ringaitua nok rangin hun itoite nang ki laiongp>k nok anit atia. A n^ihei lakin te an \i tak taka, i\i neh rilon thingpumin Epa, epa kin ithi rang hi nkhok ti makchem ! kin om rang d^nhang ngaituan la an thu zom zel ta roh itin \ap pumin an ng>na. Pastorkhan a naihei \ap iri a riatin chu a lung a kham tak taka, martyra thi rangnikhomsela iring puma riph<m hi chu atia i\in n thinga, khanchu a b^na phara, Communist ulianpu kha a sama, a ziangah, epu ni ne tilamangkan thong ki ti, ki iamna khom phial ki ti ati lai takin a nupui khan ahei k^ia, ni iamna khah ni phial thlak rang ni make ati p>kin chu, Pastorkhan a n^ihei tiang a hei rih>la, naihei o,\ino rei, vuankholoi ahin Renghei

Reng neh Pathian hei Pathian inchung tak ziangah kholoi Bu ei irkh$lrang t^k anit itin thlangam a saka, khanchu “A lungthlungnan p^kin zaiei ti, lungthlungna lu d^i thei ngaiino chu” ti la an saka, vakol enhoiah lartong eiti iti an sak l^i takin ithl^n vung chu an n>l t^ka. Thl$rtu mipuiitam takka heiin ingkanim an iring puma an ph<m laiin ilom takka lasakin an nun an imang thei itin an ringai arkh>l oka, an lungrilah kha heiPar>ng kha rimang p>k thei thlak kh^i make. Riatloi lomna rithup aninei anit nget itin a m<hei murdin Kristiana an irp>k t^k a nit.

REV.RICHARD WARMBRAND:Kum 1945 in Communist Sorkarin Romania ram chu a zu r<na, a

l^k t^ka. Romania Sipai itam takka an mana, tang inah an khum t^ka,Hi zoroa hin Warmbranda’n t^ng ina omhei zu panin thurchi \ha a s$rp>k ngaia. Kum 1948 in U.S International Security heiin Warmbrand achu a testimony an ins$ra, khanungchu kum 3(ithumka) t^ng ina t^ngrangin thu thl<kna an siam t^k, a thar vangin kum 5(ringaka) t^ng nokrangin an insei p>k nok t^ka. Kum 5 (ringaka) tang inah a t^ng sungahin i\ha takkan Sipai heiin an isoisakin deng an $nthei tak tak ngai anit.Anupui Sibani khom an mana kum 3 (ithumka)t^ng inah an ikhumsa t^kanit, s<ntin deng ithei tak takkan sin an $ntho ngai a nit.

Warmbranda hin t ng inah a om sung khomin mi ai mu murdi ziangahThurchi \ha a s$r p>ka, mi tam takka a inrilet ph^k anit. Kum 1957 akhan an isua, nikhomse thus$r arngamno sikin an man noka, kum 25(sominika ringka) it^ng nok rangin a chungthu an r>l ithl<k noka,khannisela vanneithl^k takkan kum 1964 in chu a chungthu kha anngaitua noka an izah (ngaidam) t^ka. Thurchi \ha chu n puang maia,dingmun i\i om taka ngir anit iti a riat sikin Norway tiang a fea, U.S.A.a thlung nung khomin Thurchi \ha chu n puang maia, kum 1987 in chua lungthlung tak a Rengpa ta ranga nuai rama a sinsolna hei chu ringamin,kumkhuaka rangin a ziangah rithla ringam takkan a irngam t^k a nit.

-96- -97-

Page 53: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

BUNG - 16RENG NEROA ZORO LAIA NUAMLONA:

Reng Neroa Kaisara hi, Babulon Reng laiah pathian dorka ribe,mi \isim, d^n dik neh dik ino ti loia a nuamlam taka roiir>l ngai, amahbang ringaiinlut ngai, La phua thiam riti anit. A nuam d^n neh Rommihei raifanna tak chu enhoi isuana muna keipui neh miriam risual, miriamneh miriam risuala thisen ik^i neng nunga rithatna hi anit. Hi zoro laia hinKristian itam takka alian, achin neh nungak rithiang hei khom an korongboi vatka thingl>ra kh^i, meipuia h^l that, savuna zuata uihei infa, hi heihih an ien nuam neh an lom rikipna chu anit. Kum A.D.68 v>la khanLigian Rengin Rom ram a choinrisang entrirna rangin a nainu Kalini(Ligi) hi a p>ka, hi nungakte hi Plaudia neh Pomponi hei sangramin annai angkan an enkola, nungak mel i\ha tak neh demna boi a hong nitt^k. Ligi hi Kristian i\ha insungkua hong isei lian a nit sikin mitin mitthlung a hong nit t^k.

S<nka chu Reng Nero-an Ligi thurchi hi a riat ropa, khanchu Rengina om ranga va \hui rangin a sipaihei atira, Ligi chu an va \huia Renginah aom t^k. Nikhomse Ligi hi Kristian i\ha tak a nit sikin Reng inaoma, Reng ina ruaithe zu neh sa, neh milian hei laia om hi nbeino sikinaboi (asuak) Ursa a\huia Sabura ram, Rom kho kol tlanmual p>n Tibordung tiang Kristian hei rib$kna khur CATACOMB an iti muna khan anva om t^ka. Ligi hi Pompia a om laia khan Rom sipai ulian Venesia nehlung lei rithlungin rinei nget rangin bia thu an lei tiam t^ka, Venesia hinLigi Reng ina rithokin atlan rimang iti ariat inchu abei adongin a lungaz$ng tak taka, Ligi omna mun izong rangin sum itam taka th^min mi nzonga nikhomse an mu zoi kh^ino sikin, amah Venesia ngeiin Kristianhei rib$kna mun va zong suak rangin miv^r Chilona neh mir^t Crotona\huiin Ligi zong rangin suak t^k. Catacomb ip<k sunga Kristian hei chuinkhomna neiin an rib<ma, Peteran thu a s$ra. Inkhom an \in tenan chuz^nlai a hong nit t^ka, Ligi fena hi an zui maia in an va thlung inchu anbuai taka, Crotona neh Ligi suakpa Ursa chu an risual t^ka, Ursa’nCrotona chu athat t^k. Hi an buai nuai nuai laia hin Venesia hin Ligiiropui itumin a poma, nikhomse ropui ph^k iloiin Ursa hin ahong de t^ka,

Ursa’n Venesia chu a hei man t^ka, nikhomse Ligi hin Venesia ringnaizua rangin ang>n ngit sikin ab^n akhiak p>ka ^thla t^k. Khante,Venesia chu an zianga omin an enkola ahong dam nok t^ka.

Reng Kaisara chu Ligi Reng ina rithokin atlan rimang bana anaiathip>k sikin, i\ha takkan a lungd<k atonga, a ningkhom a thik taktaka, hi sika hin Kristian hei chu ai theim^kin ai mum^k tak anit. Kristianhei chu inru, milak itho ngai, Rom ram inbuaitu neh Rom khopui ih^ltuan nit itin n tuma, Kristian murdi alian, achin, itar, ilam imana thatrangin thup>k asua t^ka. Khanchu sipai thuneina mangin s<ntin Kristianhei chu an mana, a\hen tangina an khuma, a\hen an itoka an thata.A\hen chu enhoi isuana muna ikei vomi\am neh inrisualin, an\hen heichu thinga khitin meiin an h^l thata. Nikhomse Kristian hei chu ih^i takneh raiifan takka Pathian inpak pumin an ringna an il^n t^k a nit.Hingkana nuamlona inr$t tak kara hin Tlangval huaisen itam takka chuz^n inthim karah khopui sunga ifea fak nek ingaitua rangin an rip>ka,hingkana sin hi tlangval huaisen tak tak ni non chu ithei nimake. Hi sinan thona hin a\hen chu k$r nok iti mel r>ng r>ng om kh^i iloiin an ringnachu an zuang ivui liam ngai a nit. Hi zoroa hin Petera neh Paula khomPathian thus$rin mipui hei lungngam, thlangam an isak ngai anit. Venesiakhom hin Kristian hei hin ithlangamna takim nin inei ? hingkana nuamlonainr$t tak kara hin Naipangtete hei neh tartete hei khomin \i viat loiarithla ringam tak neh raiifan taka an ituang thei neh an ithi ngam ? itinRithla ringamna chu a zong v>la, khanchu Krista lungthlungna neh atuangp>kna thu an is$r p>k inchu, Tv.Venesia Rom sipai ulian khomin Pathianata lomna neh Rithla ringamna a hong nei t^ka, hi nia rithokin Kristachu a Reng neh a Saninringtua pomin Baptisma a chang t^k. Nk. Ligikhom an mana Serat chal rikia a korong boiin an khuapa enhoi isunamuna an \huia, nikhomse a suak Ursa khan sechal riki a khan a mana aring ah>r ikhiak p>ka, api Ligi chu idam Takkan an zok t k. khanchu VenesianLigi chu Kristian dik tak inia v^ng isakpui rangin a intiang a\hui t^ka.

SIPAI ULIAN MERCULUS A THURCHI :Tribune Merculus a hi Roireltu Gallio naipa anita, afarnu riming

-98- -99-

Page 54: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

chu Lucy anit. Merculus a hih Sipai ulian mithiam tak neh lungril i\ha taka nit. Asuakpa riming chu Demetrus anit, afena muntina munka rizuimai ngai an nit.

Reng nai inchang Gaius ahin apa boikarin Reng thuneina a lei ikola,Merculus-a hi a narsa sikin sipai ruaitu nitna insilin mun i\iom tak Minoamunah, rimot takka fe rangin thu ap>k t^ka. Khante, Merculus-a chu aomna rang mun ipanin afe t ka, hi muna ridoinaah hin Sipai ruitu Paulusaa n> sikin athu nuaia a sia t^k. Zoro sot note sungin Jerusalema ferangin thup>k a mu nok tak sikin sipai 1000 (sangka) v>l iruaiinJerusalema an pan t^ka. Jerusalem khopuiah, Nazareth Jisua Krosahemde ranga thup>k anit sikin, thup>k amu lam angka takin mi3(ithumka) Kros a an hemde zoiin kros inungtiang viat thla an s^na,Jisua ih^k ngai \huiloi zakua kha mercelus-a hin achanga, asuakpaDemetrus-a av^n laka, zing ata rammual ihoi khah sun dar 12 tenanchu s<m a hong z$ng khap t^ka, khothlar hei a hong rileka, rua a zuangs<ra, n$n< ahong in$ng t^ka, khanchu i\i neh rilonthing pumin in tiangan pan t^k. Z^na chu Pilata inah ruai an i\hea, Merculusa’n \huiloi zakuakha a choisaa, Zakua kha ahang ih^k inchu ataksa omd^n ahongdanglama ch^ng thei kh^i make. At<ka a hong har tenan chu Jisua khamiriam rich>l tak neh miriam i\ha tak a nit iti a hong riat suak t^ka.Khannise Krosa misual angkana athi sika khan lung rilakna lian takaneia, hi mi hih Judahei Reng, Mesia kha nithei atim ? Iti rianfel ranginGalili ramah ife a tum t^ka. Merculus-a chu Stephena neh rison ranginJerusalem tiang afe noka, Stephena ziangah Galili rama f>pui rangMiriam izong p>k rangin ati p>ka, Stephenan aram mi ngei Justus-a hi,nang if>pui rangin tip>k ki ti atia. Khante at<k zinga chu Justua-a nehGalili ram ipanin an suak, t^ka, hi zoro hi tlangte p^r v^ngl^i tak anita,an lampui lonna khan tlangte p^r an iv<t chuka Justusa-a hin JisuaKrista thu lei is$r hei kha ahang riat inthara. “Rama p^r hei hi en ta u, sinkhom zong mak, puan khom khong mak, khan, nangni ke ril, kha dorarichong Solomona khom khan hi p^rte hi thluk make……………ARengram ngaitua bak unla, khahei kha chu nangni pe riai ati, iti thungaitua pumin an f> maia. At<k zinga chu Kana khua tianga fe rangin

an risiama, Kana khua pana an hei fe mai laiin lampuiah ulian khatkaMercelus an a hei \ongpuia, kha mi khan Kana khua rineinaa Uainthurchi neh mipui 4000/5000 (sangilika/sangringaka) av^ina thu hei as$rp>ka. Mercelus-a chu arngai arkh>l tak taka, khanchu Jisua seiliannakhua Nazereth neh Kapernaum neh kho dang dang an rifang v>l t^ka.Jisua koilom Bartholomaia, Simona neh iamtu dang dang hei neh anrimua, Jisua sinrikh>l sin hei damino ndam thu, ithi ai kaiithoi nehsunthumnia thina rithoka athoinok thu hei an is$r p>kin chu, Jisua hiMesia anit iti a iam t^ka, khanchu Baptisma changing, Merculus-a chuiamtu \ha tak ahong nit t^k.

Kapernaum khua a khan sipai ulian Paulus a khan Merculus-a hirimupuia thil omd^n hei ridon infel atum sikin sipai a va’n koia, Galilirama Krista hi Mesia anit iti a riat infel d^n ardona. Paulus-a hin midangn>kan athi mat sikin athi neh thi no enfiana rangin changtianga a k^ngifeiin ki hang suna ai thi titak a nit iti ni riata, ni mit ngeiin n$ munfelnimakima? Mithi t^k nung ingkanim a ring nok thei ranga ? khasikinsipai Ruaitu nikhom inla thurin dikino ne pom tak sikin ni chungthu chuingaituan alai om rang anit iti re mai roh itin Paulus-a hin \ong a b^ngt^k. At<ka Jerusalem an hong thlungin chu, asuakpa Demetrius neh anrimua,hi zoroa hin Kristian murdi imana that inf^i vang rangin Renginthu a sua t^ka. Stephena khom lungin and>ng thata, Petera khom anmana tang inah an khuma, z^na chu Marka nu, Mari inah inkhomnaneiin Petera rangin an \ong\ai p>ka, kha ni z^n zel a khan AngelinPetera chu tang ina rithokin a\huisua, Mari in ava thlungin chu khamuna lompui lei iomhei khan an mun chu arkh>l an tia.

Merculus-a khom an khua Apino tiang a rot t^ka, apa neh afarnuava mu zoiin chu asuakpa Demetrius a popliam ituang indam p>k ranginCatacomb ata Petera azu thuia, Peteran a\ong\ai p>k inchu Demetriusa khom a hong dam t^ka. Merculus-a chu a nupui hual Diani neh anrineizoiin chu Jerusalem tiang an fe t^ka, hi zoro hi Galigula Reng chang l^ianita. Merculus-a hei nupa chu Kristian an nit t^k sikin an mana ithatrangin an chungthu an r>l ithl<k t^ka, khanchu an thatna rang munPalace Archery mual tiang Sipai heiin an fepui t^k. Merculus-a hei

-100- -101-

Page 55: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

nupa chu thing lera kh^iin meiin an h^la, nikhomse ilom taka Pathianinpak pumin an saninzoktu an Rengpa ta rangin Martyr in an ringna anil^n t^k a nit.

CATACOMB:Catacomb hi Rom khua tlanmual nuai Tibar varuama om anita,

Tianlai ata ipil an lei l^kna ngai khur inth<k tak anit. A lampui khomitam taka ai om anit, a\hen chu in dorka lian anita, a\hen chu Miriam l<ttheina chak anit. Rin^ng nuai khur anit sikin az$ng richel khapa, a namkhom ai siat anit. Lampui itam takka om anit sikin a l<t ngai inzongninon chu ivaia rimang thalna mun anit.

Reng Nero-a an lal sungka chu Kristian hei a m<m^k sikin Nu,nai, itar, ilam Kristian an nit r>ng r>ngin chu amana, tang in rich>p takaa khuma, lungkhamna boi riaikan ai soisak ngai anit. Hi hun laia Rommihei mit thlaina neh enhoi an iti tak chu thisen isua hi anit sikin Kristianan iman hei chu haptaka sungin voika neh voinika chu enhoi isuana mun(Colosseum)a an \huia, Rom mihei an mit neh an lungril thisena rih^l inthl^ina rangin ich$n, ilian, itar ilam lungkhamna boi viatkan tualzola,Sakeibaknei voni\am neh an inrisuala, a\hen khandaihin an s^t luma,a\hen chu meiin an ih^l that ngai anit. Nuamlona ar^t rei sikin Kristianhei chu hi Catacomb ip<k namisia taka hin an ringna inzok itumin anirb$k t^k anit. Kristian hei chu hi p<k namisia taka hin om khomsela anbeidong ual maka, nintin Kristian hei chu imana thatin an om maia, anruak hei chu z^na inrukkan an hang l^ka, Catacomb ip<ka hin an iph<mngai anit. Martyr hei lungphun itam takka a oma, a\hen chu inga rilimisinin Rithla ringam takkan Rengpa ziangah arngam t^k itin an riziaka.Kristian hei chu z^ntin hi p<k sunga hin inkhomna anneia, iamna dettak ineia Rengpaa ringat ngit rangin an rithor risak ngai. Hi zoro l^ia hinRom mi diktak Cicilia nam, Naipang kum 13 mi arming Polio a oma,naipang ihar tak neh ih^i tak anita, a Kristian champui Catacomba omhei an f^k, an n>k rang, thei lam lama khopuia hang ip>l ngai ranginarp>ka, Naipang nikhomse asinna hin i\ha takkan lo a hang thl<k ngaia.Z^nka chu hingkana f^k, n>k izong ranga khopui a pan laiin Sipai heiin

an lei mana, roir>ltu hei zianga an \huia achungthu an r>l t^ka, naipangala anit bana Rom mi dik tak Cicilia nama mi al^ om sun anit sikinroireltu hei khomin i\ha takkan an ilung a khamin injok an tuma. Lamitam takkan an ithl>ma, nikhomse a Rengpa a phial nuam khaino sikinithi rangin a chungthu an r>l ithl<k t^ka. Catacomb ip<k sunga hinRom Sipai Officer, Kristiana lei rilet arming Merculusa a oma, hi officerhin naipang Polio hi lung athlung tak taka, Polioa hi Rom sipai heiin anman iti thu a riat inchu amal lungthlung tak, amun ith<ltu Lucallus-azianga inr<kan a hang fea, hi a lungthlung tak naipang Polio inzok rangina hang riphata, amalpa lakin nangkhom Rom sipai Officer ni lei nitaRom d^n khir zia hei ni riata, khasikin hi thil ikhir tak isin rangin ringaiihoitakkan ne ph<tno roh ati p>ka. Merculus-a a chu abei adong tak taka,amalpa Lucallus-a zianga athar vangin Rom d^nin mi t^ng ithleng theirang d^n ai om nimakima ? khasikin nerngai nen hoi inla hi naipangPolio hi inzok inla arth<l keimah ne man roh itin angen noka, nikhomseamal lungthlung tak Lucellus-a hin, a malpa hi lunginkham b^k khomselaRom roir>l d^n ikhir tak nuaia om anit t k sikin a ngenna hei lo anthl<kpuithei khaino sikin Merculus-a chu beindong takkan a zuang k$r nok t^k.

Naipang Polio chu enhoi isuana mun (Colosseum) tuala an indinga,am>la \ina neh indopna om viat iloiin mipui tiang a ngata, arkh<k idilina\ong\aia, kha zoro lai taka khan Sakeibaknei voni\am an hei isua,Polio kha a hei mun chu voika rengin a hei iboa, Polio chu a Rengparimingin ih^i takkan ai martyr t^k a nit. Hi zoro ahin Merculus-a khommipui kara a oma, a lungthlung tak naipang Polio kha a zuk mun chuins<m zoi khai m^ka, iring takkan a kh>k t^ka, Merculus-a kh>k irikha amal lungthlung tak Lucellus-a khan a riatin chu irang takkan aomna tiang atlan zela inzok atuma, nikhomse a thl^i t^k. Mercullus-achu an mana ithi rangin a chungthu an r>l ithl<k t^k. Merculus-a chuColosseum tuala thing an phuna ama khan an khita meiin an h^l t^ka,Kristian huaisen Merculus-a chu a Saninringtu a Rengpa ta ranginmartyr-in aringna ai l^n t^k a nit.

Lucallus-a chu amal lungthlung tak amit mu ngeia ithat in aom t^ksikin abei adong tak taka, lomna r^ng r^ng nei thei kh^i make. Nikhomse

-102- -103-

Page 56: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

hi nia rithokin chu amal lungthlung tak zarah Kristian hei \angpuitu \hatak a hong nit t^ka, hi nia rithokin chu a nuaia sipai hei khom Kristianhei man kh^i loi rangin thu a p>k t^ka. A in khom Kristian hei ringamnamun a hong nit t^k. Zoro a hong ife thiaia, Reng Nero-a khom athit^ka, arth<l Reng Dirius-a a hong inlal t^ka, Kristian nuamlona khoma hong boi t^k, Catacomb ip<ka rithokin Kristian itam takka hei chuan hong suak t^ka, Rom khopui sungah zalen taka khosakin an l>ngt^k.

BUNG – 17BIATE LAIA KRISTIAN CHANG MASA TAKTHIAICHONNGOLA THIANGLAI THURCHI:

Thiaichonngola hi Lala Thianglai nai anita, kum 1840 chichoi zorolai taka suak anit. Hi mi hih a naipang chang lai ata arual neh chimangkana thaiinther, nunisia tho ngai nimake. Nu neh Pa thu zom mi nehsinna tinr>nga takritai neh tuang idiar mi anit. A hong tlangval ten khominamal, cham laia rid$n det neh marit taka om ngai mi anit.

Thiaichonngola chu Haii Chungol neh rineiin, nai inikaNgolkungthanga neh Dingpuii an neia, nai nei intam ino, insungkua roian nit bana, Thiaichonngola hi loima sin irat, mi takritai anit sikin bu kumsuak khom ai nei mai ngai anit. F^k, n>k risama a ina rizong ife hei r>ngr>ng khom kut korongin ikh$r ngai make. A ina nol itho mihei khom ainsung mi angka taka enin arngai inlut ngai sikin an ni khomin i\ha takanan kanin an $zah ngai anit. Nol rikhi khom hi sinthotuhei deng an thei reiloiin itin n ch$n p>k ngaia. Nol man ap>k khomin bu anit lekhom i\h^pinf^i vang kan ap>ka, ai bok p>ksa ngai anit. Rilo mihei khominThiaichonngola jianga sin itho hi chu a hoi an riatin an ilom tak tak ngaianit. A in hoino khomse khualmi thlun hi ai nuamin, ilom khom ai lomtak tak ngai anit. Mi dik, mi iamom, lungthlungna dik tak inei neh mi\angpui inuam anit sikin mitinin an irngaiinatin a ina l<t, isuak khom aninuam ngai anit.

Nikhuaka chu Missionary John S^pa hi Biate ram hong rifanginJisua Krista thurchi a hong is$r p>ka, kha thurchi \ha kha a riatin

Thiaichonngola chu Kristian ichang rangin lungrila rizukna tak a neit^ka, khabana Sutnga khua khoma Kristian ichang an om iti alei riata.Nikhomse Thiaichonngola hin Kristian ki changin te ki khua heiin netheim^k anta, kuttum ne thong an ta, khua ata khom an ne i<misua ranganit itin thlaka v>l arngaitua ok nungin, ki thi le khom, ki ring le khomKristian ichang nget rang itin an insung mihei n rualpui t^ka. Kum1890 April thla bul tiang Khulumalanga chu Lura (Saijol) khua a honga,|oichonlura Ngamlai inah a thlunga. Ani hih Doloi, av^r ual neh mi\ong ire ual khom anita. Z^na chu a khua mihei an honga an hong ena,milian a nitin chu il^m ithl<n rang an tia, khanchu Doloia khanKhulumalanga kha ardona, kin nungak, tlangval heiin il^m nang ithlunrang an nuam a tipekin chu, Khulumalangan il^m ne thlunno rei, inriangk>ng ki nit, sum nei mange ati p>ka. Mukza Lura’n khate itakim nihongna bi itin ardona.

Khulumalanga’n keima hi Kristian ki nita, Kristian hei chu risual,ringao, inru, milak khom tho ngai mang unga, zu khom in ngai mangunge. Vuana hin Pathian hei murdi Pathian neh Reng hei murdi RengJisua Krista, Pathian inchung tak neh ritha nei takpu thurchi is$r ranga kihong anit ati pekin chu, Khua ulian hei an risona, a Pathian idom hiPathian dik tak a nita, ritha neipu tak Pathian boi (suak) anitin chu ruains<r rangin ti p>k ei ta, a dika anitin chu eini hei khom Kristian lachang rei u, itin id^i rek rekkan an risona.

Kha zoro kha Rit<n (April) thla chi choi zoro anita, Biate ramakhokang sikin chi khom choi thei kh^i maka. Rua s<rna rangin voiizaka tui pathian an thoa, nikhomse rua, tui r>ng r>ng thla kh^i make.Chichoi lungk^ng neh tuikuang tui tak khom an khop kh^ino sikin anilung a z$ng tak tak t^ka. Khulumalanga kha an ridona, khate ni Pathianziangah zong inla, rua ins<r thei ni t$m ? an tia. ithom thei nong kita itina s^mna, khanchu Lura khua ulian hei khan rua n s<r thei rang thu anriatin chu an lom oka, z^n z^l zoro anit t^k sikin an in sengah an fe nokt^ka. At<k zinga chu lam ithlun rangin Tl^ngv^n a sam t^ka, Doloia intiang nungak, tlangval, Paveng, neh nu, naihei an rengkan an fe zit t^ka.Rua’ns<r rangpu Khulumalanga en neh il^m ithlun rangin Biate d^nin

-104- -105-

Page 57: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

milian, S^p khua an riakin chu il^m ithlun ngai anit sikin Biate thlukthlaarivon rosem neh seranda, khuangpui hong ichoiin Doloia in an hongpana. Tolai inlaina taka sanl^i an doa, sanl^i chunga khan puanh^kithar an rikhua, faida sunga if^i neh artui ithumka an sia, khanungchuKhulumalanga kha va \hung rangin an ti p>k t^ka.

Khulumalanga khan khangkana hei kha a la mu ngaino sikin a lungaz$ng tak taka, arlo khom nthing t^ka. Doloia ziangah irang sika anirsiamim, ne that rang an itim ? itin rithlavai neh i\i rilon thing puminardona. Doloia khan \i no roh, Biate hei chu kin d^n, kin balam a nita,milian kin khua an riakin chu il^m ki ithluna, khuallian hei khan lommansum an n> p>ka, a makhan nungak, tlangv^l heiin zu an richoka, an i-inngai anit ati pekin chu Khulumalangan kei chu Babu, mialian khom nimanga, sum nangni ki p>k rang khom ite nei mange, ringai ihoi takkanl^mno rei itin a ngena. Khulumalanga chu iro nok zel rang t^kin lung^n\onga, rua s<rna rang chubai khom tho thei kh^ino ninge, atun Sangbartiang ki fe rang t^k anit atia.

Khante, ulian hei khan keini Biate hei chu milak khom tho ngaimang unga, chubai nitho masengka chu nang isua no ning unge, milak nithon chu tuten tak nang son no nia, ni Pathian khom milak Pathian n$ngata, tuten ni thus$r khom tak son no ni an ti p>ka. Khanung chu ^lungd<k n tong oka, Chubai athoa rua as<r no lakin milak ai changrang a nita, chubai athono tiang khom a \onginkung a nit t^ka milak aichang ngir rang anita, mipui hei lakin a chubai itho rang kha an ngak ngitt^ka. Khokang nisa lak a lum oka, riv^na s<m an en lakin a lekte luakhom omaka. Khulumalanga chu i\ha taka Pathiana ripe neh iamna dettak ineiin, a lekhabu kha a l^ka,”Ni rei ipen om nin ti, zong rei m<ngnin ti” (Matt.7:7-11) kha atepa, chor tiang a suaka, a Pathian makungaibokin chubai atho t^ka. Pathiana rithoka s^mna a mu iti a riat kanehchu isung tiang a hong l<ta, mipuiin an en mai laiin chubai ki tho t^kanit, Pathianin rua ins<r t^ng ati, atun chu fe unla tuala bu, puan, thingnin iphoi hei kha insung inl<t ta rei, rua a s<r rang t^k k>ng ati p>ka.Nikhomse an ni khan rua s<r zel rangin chu iam maka. khankhomaKhulumalangan ai ti kha te itin an inl<t t^ka. S<n nisa a hong ik^i inchu

rivanah s<m a hong ribuk t^ka, a hong tam t$r t$ra, kholoi a hong nitinchu voika rengin rua a zuang s<r t^ka, s<n thumka neh z^n thumkamong loiin ai s<r t^k anit. Atharin ulian hei khan rua as<r r>i t^k sikininmong nok rangin an ti p>k noka, Khulumalangan theino ninge itin as^ma. Khanchu dongtina ipanin Pathian thu a s$r p>k t^ka, rua s<r khaa mongin chu Sutnga tiang a fe nok t^k.

Khulumalanga chu Shangpunga a fea, Missionary Robert Evanziangah Biate rama, Lura khua a asin tho d^n as$r p>ka, S^p khanBiate ram imu anuam tak taka, Birip (December) thla bul phut tiangchu Biate ram imu rangin Robert Evan neh Khulumalanga chu an fet^ka, Lura khua Doloia inah an riaka. Kristian ichang nuamim an omitin an ridona. Doiloia’n tute an lai chang nuam ino n$ng ati ati pekinchu, at<k noka chu Saipung tiang an rot nok t^k.

Lura khuah Khulumalangin chubai atho sikin rua as<r iti Saipungkhua neh kho dang dang hei khomin an riat zit t^ka, Thaichonngolanchu a lungrilin kha thil hong ithlung hei kha Jisua Pathian sin rikh>l anit,Pathian hei Pathian neh Reng hei Reng, Pathian inchung tak neh a r^ttak iti Khulumalang baia ai riat hei kha ringil thei thlak maka. Khanchua insung mihei risonpuiin Kristian ichang rangin an inrual t^k. MissionS^p neh Khulumalanga hei an hong ma s<nthumka matona khan rimangrich>l tak a lei neia, “Rivana khin thingbongte angkana rithle zap hi nithl^k tianga rithoka hong ivuangin, Saipung tolaia itoiteka dingin nisuatianga pan nokin a mua. Kha rimang rich>l tak aiphan khah a lungrilahrimang p>k thei kh^i maka, as<n, az^na arngaitua mai laiin s<nthumkanungah chu Robert Evan neh Khulumalanga hei kha Lura khua rithokinSaipung khua an hong thlung t^ka. Thiaichonngolan a lei mun chu a lomtak taka, a inah a lei ithluna, s<nthumka an ch^ma, Pathian thu neh Laheia ripolpuiin, Thiaichonngola hei insungkua chu Kristana ripenBaptisma an chang t^k.

Biate laia Kristiana ripe masa neh Baptisma chang masa tak heichu :-1)Pu Thiaichonngola (2) Pi Haii (3) Ngolkungthanga (4) Dingpuii hihei insungkua, Par>ng, nureng hei hi kum 1890 December thlan Baptisma

-106- -107-

an ichang anit.

Page 58: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

Kristian an hong chang zoi ata chu a khua mihei khan an dem t^ka, ainah khom tute l<t nuam kh^i make. Khua rimangna tinr>nga neh f^k,n>ka hei neh tui f^k tena rimunpui nuam khai maka, Ngolan ar$ ne kh^iata Kristian a nen chang loiin itin a khua mihei chu J^mrong tiang anrithon vang t^ka. Kum sarika a vun nungin kum 1897 a khan dongka,mi pasal iriatka hei chu Kristian hong ichang nokin Saipunga an hongrot noka, an rengkan Kristian mi 12 (somleiinika) an hong nit t^k. Chubaithona rang itin Saipung khua a khan in ichinte an sina, Ngola hei inpumchu z^n nik, z^n thumka riakin Khulumalanga hin Khasi \ongin Pathianthu neh La hei \ong\ai dan hei a hong $nrisei ngai anit. khanchu RobertEvan a khan Baje (d^r), Labu neh Bible a hei inp>l t^k. a A kho miheiNgola \ia Jamronga ro hei khom ite an va chang ual kh^ino sikin Saipungtiang an hong k$r noka, Kristiana ripen Kristian an hong pung mai t^k.Kum 1897 in chu Saipung khuah Koiindang a hong iding t^ka, 22nd

February’1912 kumin chu Bial Inkhompui khom an hong nei t k. Saipungkhua hei chu an rengkan Kristian an hong chang vang taka, kum 1917a khan Koiindang Upa an hong zonga, Pu Khupa Darnei hi hong rithlangsuakin, ani hi Biate ramah chu Upa masa tak a hong init t^k anit. PuNgola chu a theilam dorka a sakhua hi hong it<ndetin, kum 1919 aSaipung khua Influenza natna a l>nga khan Pu Ngola chu hi rammualnatna hei tuang khai loi rangin a Puma ziangah a irngam t^k anit.

Lekhabu rÔnhei:1. Kristian Martarte2. Catecomb3. Quavadis4. Apostol te chanchin5. Apokrifa6. The Ropes7. Kohran chanchin 1500-1600

-108-

LEKHABU ZUAT NEH BERATE:(Thup 5:1)

Eden sualna sikin mi murdi suala ei tul khai taka,Pathian nehrizomna reng reng nei khaiino nung kha Pathianin rammual lung an khamsikin a nai neisun a ne peka (Joh 3:16) ringna neh damna ei mu noktheina rangin sual sintho sika ipipa om t^k, a ong rangin Bethlehemserat inah ithlom takkan a suaka,a miheiin lei remake.Nikhomseh amanchu mi murdi hei sualna a p>la,Pa thu zomin a oma, tok inridulin sabearputa,an itokna sabe heia khan indamin ei om t^k (Isaia 53:4-5).

Putiang neh sungtianga riziak ipip khap,tuten an ien theiinokha,Beraten iphara ien rangin a in> t^k anit.

Ei Rengpa Jisua hi a suak ata athi denin ataksa a hin mun sarikathisen ai suak anit. As<n iriat nin serh atana,krosa a kai rangin Alu,akutneh ake mun inika seng seng neh a k^nga sabe arputa,hi mun sarikathisen suakna sika hin a thia, iphumin a oma, a s<nthumnin roiinpuitakkan Pathianin thina ata akai ithoia.Rivan neh rinenga thuneina murdineh kumkhua ringna neiin a thoi nok t^ka. Ei sualna murdi hei ip>lin aneirtlan anit. Ama hin tuten an iong theiino lekha zuat sarika kha a iongin,a mihei a irtlan anit.

Bung 8-9 kha ei tepin chu Jisua kut neh kea perek ih>m natrang d^n kha Rivan Angelin kuri a zuk buna imuang neh tuikhanglianb^k ithumka \hena bakka thisen ichang khan a sabe tuang nat rang d^nkha ire theiin ai om anit. Khaangkan Pathian lungthlungna ringotin sualsuak ata inzoka om theina neh ringna lampui ane ong pek tak sikinPathiana chu inpakin om riseh.

Page 59: sunday school texts Nursery Bu - biate.org · Risei Thupui Phek No. rang 26. Reng Saula thurchi 27. Pathian lung ithlung mi Davida thurchi 28. Reng Solomona thurchi 29. Balaama neh

-1-

Thumavan :

Hi lekhabu “KRISTAAH MARTYR HEI” i t i ki hongisua na bi tak chu, rammual, ei khual inzina ram hi natnaneh thi sika lungthlung in\hena ram ai nit angkan nuamneh nuamno ti loia rikan ngoi ngoiin neh, mitrithli thlapuma ‘mang\ha’ t ia ki lei i\hen t^k ki nupui neh ki nail u n g t h l u n g t a k h e i R . C . K h i l i1 1 t hA u g u s t ’ 2 0 0 1 , J a m k u n g l a l l i 1 4 t h O c t o b e r ’ 1 9 9 2 ,Lalchongremi 2007 an nihei r ia t lengna rang neh, e imatona Kristaa mirthiang lei ife t^k heiin Jisua Krista anSaninringtu an lei munfel dan, an iam det thlia neh Kristasika intak, nuamlona neh dengthei tinreng ituanga an leimartyr ngam dan thurchi a r i thoka hin e ini iamtuheikhomin rithorna \ha a n>pek thei duai loiim ti iam puminki hong isua anit.

Hi lekhabu hi lekhabu dang danga rithoka hong ila khoma letanit sikin, a hong ilet d^n mani, a \ongkamhei mani a dik zoinano itamtakka ai om thei rang anit, teptu hei khomin arngai nin lei ithiam ranginnangni ki irphat anit.

Khante, hi lekhabu insonna ranga hin sum itam takka ai \ul anita,khaangkan sum neh puan itam takka s>nga, ngaithlom taka hi lekhabunen son pektu Pu/Pi chunga hin ki lom tak taka, lomthu ki is$r anit. Hirualin hi lekhabu kut ziak ata enihoi taka Computera ne lei ison pektu PuD.C.Renga Ngamlai chunga khom lomthu ki is$rsa anit.

Teptu hei Pathianin \hat nangni v<r riseh

Pu.H.L.Laisua,FiangpuiFiangpui Haflong