statystyka publiczna w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego · 2016-10-03 · artykuł...

EWA SZKIC-CZECH

Wy�sza Szkoła Handlowa we Wrocławiu

STATYSTYKA PUBLICZNA W KSZTAŁTOWANIU SPOŁECZE�STWA

INFORMACYJNEGO

Streszczenie

Artykuł jest prezentacj� skuteczno�ci pierwszego etapu makro projektu restruk-

turyzacyjnego statystyki publicznej, ukierunkowanego na dostosowanie mo�liwo�ci

statystyki publicznej do zaspokajania potrzeb nowej generacji u�ytkownika informa-

cji statystycznej gospodaruj�cego na otwartym rynku, w �rodowisku konkurencji

globalnej oraz działaj�cego w okoliczno�ciach gospodarczo jednocz�cych si� krajów

Europy. Przez pryzmat definicji i uwarunkowa� społecze�stwa informacyjnego au-

torka prezentuje wkład statystyki publicznej w kształtowanie tego społecze�stwa jako

głównego beneficjenta publicznego charakteru informacji statystycznej. Publikacja

opisuje zintegrowane funkcjonowanie sprawozdawczo�ci elektronicznej stanowi�cej

aktualny standard polskiej statystyki pozyskiwania danych statystycznych oraz moc-

ne strony portalu elektronicznego zawiaduj�cego e-systemem. W kontek�cie

oczekiwa� współczesnych praktyków gospodarowania i zarz�dzania, wyra�aj�cych

si� zapotrzebowaniem na autorytatywn�, wiarygodn� tj. wysokiej jako�ci informacj�

statystyczn� autorka omawia znaczenie poziomu kompletno�ci bada� statystycznych

w kreowaniu jako�ci informacyjnej informacji statystycznej oraz prezentuje wyniki

kompletno�ci bada� z zakresu statystyki cen uzyskanych w wyniku e-

sprawozdawczo�ci przez pracowników urz�du statystycznego, którym kieruje. Wraz

z prezentacj� e-systemu artykuł dostarcza wiedzy o kierunkach specjalizacji polskich

urz�dów statystycznych które podj�ły i realizuj� to wyzwanie równocze�nie

z wprowadzeniem sprawozdawczo�ci elektronicznej tj. od 1.010209.

Słowa kluczowe: e-statystyka, społecze�stwo informacyjne, statystyka publiczna, jako�� informa-

cji, kompletno�� bada�

1. Wst�p

Statystyka publiczna celem której jest;

– prowadzenie pomiarów zjawisk społeczno-gospodarczych na kanwie zasad metodologicz-

nych wypływaj�cych z nauki jak� jest statystyka oraz

– prezentacja wyników tych pomiarów w liczbach odzwierciedlaj�cych stany badanych zja-

wisk na poziomie prawdopodobie�stwa statystycznego, w ostatnich dwóch latach prze�ywa

zmiany o fundamentalnym charakterze.

Istota i charakter zmian zachodz�cych w polskiej statystyce publicznej skupiaj� si� na wzro-

�cie: jako�ci informacji statystycznej, dost�pno�ci do wyników bada� statystycznych, rozszerzeniu

grona u�ytkowników informacji statystycznej o u�ytkownika globalnego a tak�e na integracji ze

statystyk� zagraniczn� oraz odrodzeniu autorytetu informacji statystycznej.

Ewa Szkic-Czech

Statystyka publiczna w kształtowaniu społecze�stwa informacyjnego

146

Ranga tych zmian wydaje si� wa�na dla społecze�stwa polskiego, które za spraw� restruktu-

ryzacji statystyki publicznej ulega przekształcaniu w społecze�stwo informacyjne. I chocia� nie

jest to celem samym w sobie reform w statystyce, to jednak budowanie i rozwój społecze�stwa

informacyjnego przez statystyk� jest uwarunkowaniem jej publicznego tj. ogólnodost�pnego cha-

rakteru. Społecze�stwo informacyjne jest segmentem rynku statystyki publicznej st�d kierunki

restrukturyzacji resortu statystyki w dobie ekspansywnego rozwoju technologii teleinformatycz-

nych, gospodarczych integracji regionów �wiata generuj�cych globalnego oraz euro-u�ytkownika

informacji statystycznej musz� jednocze�nie tworzy� i rozwija� społecze�stwo informacyjne po-

przez integracj� systemów informacyjnych z u�yciem nowoczesnych technologii informatycznych.

Rok przygotowa� do zmian strategicznych w systemie statystyki publicznej oraz rok jej funk-

cjonowania w nowoczesnym standardzie, którym nie mog� jeszcze wykaza� si� wszystkie kraje

europejskie, skłania do popularyzacji osi�gni�� polskiej statystyki publicznej i formułuje cel ni-

niejszego artykułu, który swym zakresem obejmuje tak�e informacyjno-edukacyjny charakter

wobec praktyków gospodarowania i zarz�dzania z udziałem których i dla których statystyka pu-

bliczna ju� funkcjonuje:

– w oparciu o wysokozaawansowane technologie teleinformatyczne,

– w standardzie sprawozdawczo�ci elektronicznej, oraz

– rozszerzyła zakres elektronicznego prezentowania publikacji statystycznych, a tak�e

– specjalizuje urz�dy statystyczne w okre�lonej dziedzinie bada� statystycznych i urz�dy te

ju� na skal� Polski a nie jak dotychczas w skali województwa na terenie którego funkcjonuj� reali-

zuj� badania nale��ce do przypisanej im specjalizacji badawczej.

2. Społecze�stwo informacyjne

Pojecie społecze�stwo informacyjne po raz pierwszy zostało u�yte w 1963r przez socjologa

Tado Umesao. Chocia� nie jest terminem sformułowanym współcze�nie to we spółczesno�ci prze-

�ywa swój renesans i stanowi obiekt zainteresowania praktyków oraz naukowych docieka�w zakresie tego po czym pozna�, �e społecze�stwo jest informacyjne; jakie s� symptomy tego, �e

zmierza do informacyjno�ci, czy i na jakim etapie tego procesu si� znajduje. Tocz� si� nawet spory

o to, czy społeczno�� informacyjna jest tym samym co społecze�stwo informacyjne czy mo�e eta-

pem na drodze jego tworzenia, a mo�e rozwi�zaniem wyspowym w ogóle nie zwi�zanym z tym

procesem 1.

Według spopularyzowanej w USA definicji społecze�stwem informacyjnym nazywa si� takie

społecze�stwo które „ charakteryzuje si� wysokim stopniem korzystania z informacji w �yciu co-

dziennym przez wi�kszo�� obywateli i organizacji; u�ytkowaniem jednorodnej lub kompatybilnej

technologii informacyjnej na u�ytek własny, społeczny edukacji i działalno�ci zawodowej; umie-

j�tno�ci� przekazywania, odbierania a tak�e szybkiej wymiany danych cyfrowych bez wzgl�du na

odległo��” 2. Wydawnictwo Głównego Urz�du Statystycznego (GUS) za Martinem Bangemannem

podaje europejskie rozumienie społecze�stwa informacyjnego, wg którego „społecze�stwo infor-

macyjne charakteryzuje si� przygotowaniem i zdolno�ci� do u�ytkowania systemów

1 Szerzej w tej sprawie E. Szkic-Czech, Społeczno�� a Społecze�stwo Informacyjne w: materiały konferencyjne Polskiego Towarzystwa Społecze�stwa Informacyjnego, Szczyrk 2008 materiały w procesie wydawniczym. 2,3Ole�ski J. Społecze�stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne. Wyniki bada� statystycznych

z lat 2004–2006, GUS Warszawa 2008.

POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ�DZANIA WIEDZ�

Seria: Studia i Materiały, nr 26, 2010

147

informatycznych i wykorzystuje usługi telekomunikacyjne do przekazywania i zdalnego przetwa-

rzania informacji”.3

W polskim pi�miennictwie równie� odnale�� mo�na zainteresowanie zagadnieniem. Wg

Krzysztofka i Szczepa�skiego społecze�stwo informacyjne to takie w którym „ informacja jest

wykorzystywana w �yciu ekonomicznym, społecznym, kulturalnym i politycznym, to społecze�-stwo, które posiada bogate �rodki komunikacji i przetwarzania informacji, b�d�ce podstaw�tworzenia wi�kszo�ci dochodu narodowego oraz zapewniaj�ce �ródło utrzymania wi�kszo�ci lu-

dzi”.4

Inne �ródło definiuje społecze�stwo informacyjne jako „ całokształt działalno�ci słu��cej pro-

dukcji, u�ytkowaniu, ochronie, gromadzeniu, przechowywaniu i przesyłaniu informacji.” 5

J. Nowak przybli�a poj�cie społecze�stwa informacyjnego za Raportem z I Kongresu Infor-

matyki Polskiej, który społecze�stwo informacyjne nazywa ”rewolucj� opart� na informacji

rozwoju technologicznym, który teraz pozwala nam przetwarza�, gromadzi�, odzyskiwa� i przeka-

zywa� informacje w dowolne formie – mówionej, pisanej i wizualnej bez wzgl�du na czas,

odległo�� i wielko��” rozszerzaj�c dalej, �e „ rewolucja ta oferuje inteligencji ludzkiej nowe,

olbrzymie mo�liwo�ci i [...] zmienia sposób w jaki �yjemy i pracujemy”6. Natomiast Goban-Klas

i Sienkiewicz o społecze�stwie informacyjnym wypowiada si� jako o społecze�stwie, które ” nie

tylko posiada rozwini�te �rodki przekazywania informacji i komunikowania lecz �rodki te s� pod-

staw� tworzenia dochodu narodowego i dostarczaj� �ródła utrzymania wi�kszo�ci społecze�stwa” 7

Ł�czne rozpatrywanie przytoczonych definicji zmierza do przekonania i� społecze�stwo in-

formacyjne jest systemem, zbiorowo�ci� współtworzon� przez wszystkich zatrudnionych w:

a) produkcji informacji (o�rodki naukowo – badawcze, o�wiata; naukowcy i specjali�ci

w poszczególnych zawodach i bran�ach np. statystycy, ekonomi�ci, finansi�ci, itp.),

b) u�ytkowaniu informacji (młodzie� i studenci; analitycy, naukowcy, przedsi�biorcy i pra-

cownicy przedsi�biorstw; administracja publiczna; obywatele,)

c) przekazie informacji (media, biblioteki, wydawnictwa, Internet, poligrafia, statystyka pu-

bliczna)

d) sferach tworz�cych infrastruktur� informacyjn� (dostawcy: – urz�dze� pomiarowych stosowanych do rejestracji zjawisk gospodarczych i spo-

łecznych oraz pełni�cych funkcj� �ródłowych baz danych z zasobów, których produkowana jest

informacja i wiedza biznesowa u�yteczna w praktyce dla wielu ró�nych u�ytkowników; – sprz�tu

komputerowego, narz�dzi i technologii informatycznych; – projektanci systemów, konstruktorzy,

metrolodzy, automatycy, technolodzy itp.) Zatem budowa społecze�stwa informacyjnego jest pro-

cesem opartym na zbiorowym wysiłku uczestników tego społecze�stwa a skuteczno�� tego

procesu, zale�y od stopnia integracji wysiłku wkładanego w proces informacyjno�ci społecze�stwa

4 Ole�ski J. Społecze�stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne. Wyniki bada� statystycznych z lat 2004–2006, GUS Warszawa 2008. 5Ole�ski J. Infrastruktura informacyjna pa�stwa w globalnej gospodarce; Wydawnictwo Nowy Dziennik i Uniwersytet

Warszawski, Wydział Nauk Ekonomicznych,, Warszawa 2006. 6,7 Nowak J.S., Bangemann nie był pierwszy – społecze�stwo informacyjne w Polsce, (w:) Technologie i systemy informa-

tyczne w organizacjach gospodarki opartej na wiedzy, Wydawnictwo Wy�szej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Pozna� 2008.

.

Ewa Szkic-Czech


148

przez uczestników tego procesu, oraz mo�liwo�ci finansowych społecze�stwa przekształcaj�cego

si� w informacyjne czyli społecze�stwo dobrze poinformowane poprzez standardy nowej genera-

cji.

Kształtowanie nowej jako�ci społecze�stwa okre�lanego informacyjnym oznacza w praktyce

realizacj� strategii okre�lonego społecze�stwa, z której musi wynika� ł�czne i skoordynowane in-

westowanie zbiorowej aktywno�ci i nakładów finansowych w systematyczny i ci�gły, spójny

i zrównowa�ony przebieg procesu dochodzenia do celu strategicznego. Oznacza to, �e dysharmo-

nia w działaniach skutkuj�ca tym, �e jedne elementy struktury procesu powstawania

społecze�stwa informacyjnego wyprzedzaj� inne, nie upowa�nia do uznawania społecze�stwa in-

formacyjnym tylko na podstawie stopnia zaawansowania sfery, która wyprzedziła pozostałe

elementy procesu kluczowego. Przykładem ilustruj�cym taki przypadek jest nauka polska która„

jest dobrze poinformowana o problematyce społecze�stwa informacyjnego i która od drugiej po-

łowy lat 80tych XX w. rozpocz�ła przekazywanie tej wiedzy społecze�stwu polskiemu”8. Zatem

�wiadomo�� okre�lonych społeczno�ci czy wr�cz społeczno�ci informacyjne ( zakładowe intrane-

ty) nie czyni� jeszcze społecze�stwa informacyjnym. Ich istnienie mo�na uzna� za symptom

potrzeby tego społecze�stwa do przekształcania go w informacyjne.

3. Społecze�stwo informacyjne w poj�ciu statystyki publicznej

Niezale�nie od publicznej dyskusji nad zagadnieniem społecze�stwa informacyjnego statysty-

ka publiczna obserwuje proces kształtowania si� społecze�stwa informacyjnego w Polsce poprzez

wska�niki statystyczne. Wska�niki społecze�stwa informacyjnego GUS przyjmuj�, �e „społecze�-stwo informacyjne jest to społecze�stwo znajduj�ce si� na takim etapie rozwoju techniczno-

organizacyjnego, �e osi�gni�ty poziom zaawansowania technologii informacyjno- telekomunika-

cyjnych stwarza warunki techniczne, ekonomiczne, edukacyjne i inne do powszechnego

wykorzystania informacji w produkcji wyrobów i �wiadczeniu usług. Społecze�stwo w podej�ciu

statystycznym zapewnia obywatelom powszechny dost�p i umiej�tno�� korzystania z technologii

teleinformatycznych w ich działalno�ci zawodowej i społecznej w celu podnoszenia i aktualizacji

wiedzy, korzystania ze zdobyczy kultury, ochrony zdrowia oraz sp�dzania wolnego czasu i innych

usług maj�cych wpływ na wy�sza jako�� ycia”.9

4. Poj�cie informacji i rola informacji statystycznej we współczesnej praktyce

Literatura przedmiotu wieloaspektowo rozpatruje informacj�. Rozumie j� jako wiedz� obser-

watora o systemie ekonomicznym i jego otoczeniu; jako tre�� ilo�ciowych i jako�ciowych

charakterystyk cz��ci składowych systemu ekonomicznego; jako tre�� wiadomo�ci o obiekcie go-

spodarczym niezb�dna do wykonania jakiego� zadania a tak�e jako tre�� wiadomo�ci

8 Szkic – Czech Ewa, Jako�� produktu, a racjonalno�� gospodarowania kształtowane technologi� informatyczn� na przy-kładzie urz�du statystycznego w Opolu. Prezentacja dobrej praktyki.(w) materiały z konferencji pn Efektywno�� ródłem

bogactwa narodów, Politechnika Wrocławska, Piechowice 2010, materiały w trakcie procesu wydawniczego.9 Ole�ski J. Społecze�stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne. Wyniki bada� statystycznych

z lat 2004–2006, GUS Warszawa 2008.



149

zmniejszaj�cej nieokre�lono�� sytuacji w systemie ekonomicznym 10

. Wyró�nia jej cechy, rodzaje

a tak�e podejmuje problematyk� ekonomiki informacji 11

.

Dla współczesnej coraz dynamiczniej konkuruj�cej praktyki informacja stała si� kluczowym

zasobem gospodarowania, podstaw� racjonalnego działania przedsi�biorstw, administracji pu-

blicznej i społecze�stwa. Gospodarcze zjednoczenie Europy oraz globalizacja rynków

i konkurencji wykreowały zapotrzebowanie na precyzyjn� wiedz� o tym: czego, ile, gdzie, jak

i dla kogo produkowa� oraz o tym gdzie i w jakie kierunki rozwoju gospodarczego inwestowa� by

funkcjonowanie w �rodowisku rynkowym było mo�liwe, a działanie bardziej skuteczne od działa-

nia konkurentów.

Zatem przedsi�biorczo�� realizowana w warunkach globalnej konkurencji a współczesna

działalno�� biznesowa zwłaszcza nie s� zainteresowane informacj� jako tak�. Mened�erskie posta-

nowienia i wybory, procesy decyzyjne obywateli, gospodarstw domowych, przedsi�biorców oraz

administracji publicznej dla swojej skuteczno�ci potrzebuj� informacji autorytatywnej (wiarygod-

nej) oraz obj�tej procesem zarz�dzania 12

.

Pierwsz� z potrzeb praktyków jest w stanie zaspokoi� informacja statystyczna z tego wzgl�du,

�e statystyka jest nauk� i procesy wytwarzania informacji statystycznej prowadzi na gruncie na-

ukowych uzasadnie� i skorelowanego dorobku nauk ekonomicznych i społecznych. Jako��informacyjna informacji statystycznej powstaj�ca na kanwie podstaw nauki jest w stanie obni�a�ryzyko gospodarowania w ró�nych lokalizacjach i dlatego informacja statystyczna w praktyce jest:

– parytetem w odniesieniu do którego praktycy zarz�dzania i gospodarowania kształtuj� swoje

decyzje – �ródłem wiedzy i inspiracji dla legislatorów, instytutów badawczych, naukowych, pro-

gnostyków trendów i planistów.

Rola informacji statystycznej skokowo ro�nie w warunkach gospodarczego jednoczenia si�krajów Europy oraz powi�za� gospodarek wspólnotowych. W tych okoliczno�ciach dla bizneso-

wego współdziałania nie wystarczy ju� posiadanie informacji statystycznej charakteryzuj�cej

zjawiska społeczno-gospodarcze na poziomie lokalnym, regionalnym czy zagregowanym na

szczeblu krajowym. Niezb�dne jest dysponowanie statystyk� porównywaln� i u�yteczn� jednocze-

�nie wielu ró�nym u�ytkownikom operuj�cym na europejskim, otwartym rynku. Mikro i makro

praktyka zainteresowana jest tak� informacj� statystyczn�, która:

– analogiczne zjawiska, wyst�puj�ce w ró�nych lokalizacjach opisuje wg tej samej metodolo-

gii, gwarantuj�c informacji statystycznej porównywaln� miarodajno��, – powstaje w oparciu o analogiczne �ródła danych pierwotnych i na fundamencie wysokiej

kompletno�ci bada� statystycznych, zwi�kszaj�cych poziom wiarygodno�ci informacji wy-

nikowych,

– pozyskuje dane �ródłowe za pomoc� zaawansowanych technologii i automatyki pomiarowej 13

,

10 Ole�ski J. Infrastruktura informacyjna pa�stwa w globalnej gospodarce; Wydawnictwo Nowy Dziennik i Uniwersytet

Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych,, Warszawa 2006. 11 Ole�ski J., Ekonomika informacji, PWE, Warszawa 2001. 12 Szkic- Czech E., Informacja statystyczna w zasilaniu organizacji przedsi�biorstwa zorientowanego procesowo, (w:) Pra-

ce naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu nr XXX 2008. 13Gajda J., Szkic-Czech E, Systemy pomiaru parametrów ruchu drogowego �ródłem informacji statystycznej istotnej dla rozwoju obszarów transgranicznych, (w) materiały z konferencji GUS w Lublinie 2009 pt. Statystyka publiczna w procesie

integracji europejskiej, ze szczególnym uwzgl�dnieniem obszarów transgranicznych (w) Biblioteka Wiadomo�ci Statystycz-

nych materiał w procesie wydawniczym.

Ewa Szkic-Czech


150

– jest dost�pna z analogiczn� cz�stotliwo�ci� i w czasie zapotrzebowania u�ytkowników,

– reprezentuje równoczesn� przydatno�� wielu ró�nym u�ytkownikom.

Drug� ze wspomnianych potrzeb s� w stanie spełni� technologie teleinformatyczne. Ich dy-

namiczny i wielokierunkowy rozwój w tym dedykowany konkretnym dziedzinom �ycia

i gospodarki sprawił �e Technologie Informatyczne (TI) stały si� narz�dziem zarz�dzania informa-

cj�, tworzenia wiedzy i jej dystrybucji i coraz wi�ksz� sił� wpływu na kierunki rozwój

gospodarczego.

5. Sprawozdawczo� elektroniczna w tworzeniu społecze�stwa informacyjnego

Statystyka publiczna w celu zapewnienia informacji statystycznej jako�ci oczekiwanej przez

współczesny kr�g jej u�ytkowników nie mo�e funkcjonowa� poza standardami krajów rozwini�-tych. Standardy o których mowa tworz� systemy pozyskiwania danych statystycznych ze �ródeł

pierwotnych; systemy przetwarzania i gromadzenia danych, przesyłu informacji, budowania wie-

dzy o społecze�stwie i jego gospodarce w oparciu o wysokiej jako�ci wyniki bada�statystycznych. Polska statystyka publiczna od 2008r dynamicznie przekształca si� w statystyk��wiatow�. O ile rok 2008 był okresem intensywnych przygotowa� do przełomowych zmian w sys-

temie statystyki krajowej o tyle rok 2009 był okresem ich wdro�enia i funkcjonowania systemu

statystyki w systemie nowej generacji.

Kluczowym osi�gni�ciem resortu i zarazem realizacj� pierwszego z etapów przełomowych

zmian było wykorzystanie poziom rozwoju technologii teleinformatycznych dedykowanych prze-

syłaniu, przetwarzaniu i gromadzeniu danych oraz stopnia umiej�tno�ci i technicznej zdolno�ci

polskich podmiotów gospodarczych w tym zakresie. W oparciu o t� baz� z dniem 1.01.2009 staty-

styka publiczna udost�pniła respondentom elektroniczny portal sprawozdawczy i odst�piła od

papierowego systemu pozyskiwania danych. Od tego dnia formularz papierowy zast�piony został

elektronicznym, a e-sprawozdawczo�� ogłoszono obowi�zuj�cym standardem.

W przeciwie�stwie do niedawnej jeszcze kilkudziesi�cioletnie praktyki sprawozdawca ju� nie

musi dostarcza� sprawozda� papierowych lokalnemu Urz�dowi Statystycznemu a Urz�d ten nie

skanuje ju� danych sprawozdawcy do programów statystycznych, nie przesyła ich Głównemu

Urz�dowi Statystycznemu (GUS) i nie pełni jak dot�d roli po�rednika pomi�dzy sprawozdawc�a GUS. Obecnie sprawozdawcy kontaktuj� si� bezpo�rednio z e-portalem GUS, który jako wielo-

funkcyjna, wysokosprawna infrastruktura resortu statystyki:

a) obsługuje jego u�ytkowników: z 33.275 zarejestrowanych w pa�dzierniku 2008 ich liczba

wzrosła w styczniu 2009 do 202 641, a w połowie grudnia 2009 wynosiła ju� 359.573;

b)przyjmuje i gromadzi elektroniczne sprawozdania;

c) udost�pnia on-line 152 aplikacje;

d)komunikuje sprawozdawców ze statystykami.

Skal� mo�liwo�ci portalu ilustruj� te� inne dane rzeczywiste, wg których tylko w ci�gu jednej

z wybranych dób 2009r. portal zarejestrował: 52 720 e-formularzy (2009.04.07), 51.734 e-

formularze (2009.07.07), 48.858 e- formularzy (2009.10.07), 48.066 (2009.02.10).

Implementacja e-portalu w obsług� krajowego systemu statystyki publicznej i obligatoryjny

charakter e-sprawozdawczo�ci skróciły czas i drog� pozyskania danych �ródłowych przez GUS,

który stał si� masowym odbiorc� danych w czasie rzeczywistym. Je�li w całym 2008 r. na portalu

zarejestrowano tylko 319 771 sprawozda� statystycznych, to po obligatoryjnym wprowadzeniu e-



151

sprawozdawczo�ci od 1.01.2009 w listopadzie 2009 liczba sprawozda� zaewidencjonowanych na

portalu wyniosła ju� 2.634.48414

.

Kluczow� dla kosztów uzyskania wzrostu kompletno�ci badan a poprzez to jako�ci informacji

statystycznej jest zdolno�� portalu do realizacji elektronicznych kontaktów z respondentami. Te,

jako bezpłatne stały si� konkurencyjn� dla telefonii form� konwersacji stron. O ile w roku 2008

sprawozdawcy przesłali wszystkim statystykom resortu tylko 2.624 informacje o tyle w roku obo-

wi�zkowej e-sprawozdawczo�ci liczba ta w listopadzie 2009 osi�gn�ła wielko�� 36 181.

Statystycy resortu natomiast w roku 2008 przesłali respondentom tylko 2 128 wiadomo�ci, nato-

miast do ko�ca listopada 2009 liczba elektronicznych kontaktów statystyków z respondentami

osi�gn�ła ju� wielko�� 83 703. Sprawozdawczo�� elektroniczna w okresie przej�ciowym (tj.

styczniu i lutym 2009) ujawniła �ywe zainteresowanie kontaktami elektronicznymi, które w mie-

si�cach dalszych zdominowały telefoniczne. To zjawisko nie pozostało bez echa dla kosztów opłat

telefonicznych resortu które np. w opolskim urz�dzie statystycznym w przeliczeniu na jednego za-

trudnionego na koniec pierwszego kwartału 2009 kształtowały si� w przedziale pomi�dzy 15zł

a 16zł, w drugim i trzecim kwartale 2009 koszty rozmów telefonicznych na jednego zatrudnionego

spadły poni�ej 15zł na pracownika.

Ten zakres restrukturyzacji systemu funkcjonowania statystyki publicznej stanowił spore wy-

zwanie i pracochłonny etap procesu przygotowania do implementacji zmian restrukturyzacyjnych

w roku 2008. Wymagał m. innymi wyprzedzaj�cego utworzeniem resortowej bazy adresów e-mail

sprawozdawców, istnienie której warunkowało mo�liwo�ci bezkosztowego komunikowania si�z respondentami głównie w celu zapewnienia badaniom statystycznym wysokiej kompletno�ci.

W tym celu portal elektroniczny tak�e automatycznie przypomina o terminach składania sprawoz-

da�, informuje o rodzajach: bada�, w których zobowi�zana jest uczestniczy� ka�da jednostka

sprawozdawcza i rodzajach formularzy, które w zwi�zku z tym powinna wypełnia�. Prezentacj� wzrostu jako�ci informacji statystycznej poprzez wygenerowanie wzrostowego trendu

kompletno�ci bada� statystycznych przez e-systemem, ilustruje kompletno�� bada� uzyskana

przez opolski Urz�d Statystyczny w badaniach nale��cych do jego specjalizacji merytorycznej.

Wyniki przedmiotowej kompletno�ci uzyskanej w okresie 9 miesi�cy 2009 ilustruj� rys nr.1.2.3.4, 17

. Zaznaczy� nale�y ze wyniki przykładowego Urz�du s� analogiczne do rezultatów pozostałych

urz�dów statystycznych uzyskanych w badaniach specjalizacyjnych jakie prowadz�. Nie bez zna-

czenia dla analizy rysunków i wnioskowania jest informacja o tym, �e jednocze�nie

z wprowadzeniem e-systemu z dniem 1.01.2009 ka�dy Urz�d Statystyczny rozpocz�ł obsług�przydzielonej mu specjalizacji tj. realizuje badania z zakresu okre�lonej wi�zki problemowej

a wraz z tym obsług� respondentów z całego kraju, a nie jak dotychczas wył�cznie respondentów

z terenu województwa. Zarz�dzeniem Prezesa GUS z dnia 16.12.2008 od 1.01.2009 poszczególne

urz�dy statystyczne specjalizuj� si� w badaniach jak ni�ej.

1. Urz�d Statystyczny w Warszawie: statystyka przedsi�biorstw niefinansowych;

2. Urz�d Statystyczny w Białymstoku – statystyka z zakresu le�nictwa i ochrony przyrody.

3. Urz�d Statystyczny w Bydgoszczy – statystyka rynku pracy.

4. Urz�d Statystyczny w Gda�sku – statystyka edukacji.

5. Urz�d Statystyczny w Katowicach: statystyka ochrony �rodowiska; statystyka finansów.

6. Urz�d Statystyczny w Kielcach: statystyka szarej gospodarki, statystyka handlu i usług.

14

Dane wewn�trzne resortu.

Ewa Szkic-Czech


152

7. Urz�d Statystyczny w Krakowie: statystyka ochrony zdrowia; statystyka pomocy społecz-

nej; statystyka kultury; statystyka organizacji „non-profit”.

8. Urz�d Statystyczny w Lublinie: statystyka gospodarki mieszkaniowej i komunalnej; statystyka

budownictwa.

9. Urz�d Statystyczny w Łodzi: badania warunków bytu ludno�ci; statystyka małych i �rednich

przedsi�biorstw, w tym sprawozdanie SP-3,

10. Urz�d Statystyczny w Olsztynie: statystyka demografii, statystyka rolnictwa, w tym statystyka

�rodków produkcji dla rolnictwa i statystyka skupu mleka oraz produkcji mleka i przetworów

mlecznych,

11. Urz�d Statystyczny w Opolu – statystyka cen.

12. Urz�d Statystyczny w Poznaniu – statystyka krótkookresowa.

13. Urz�d Statystyczny w Rzeszowie: statystyka sportu i turystyki, statystyka rynku paliwowo-

energetycznego i gospodarki materiałowej.

14. Urz�d Statystyczny w Szczecinie: statystyka działalno�ci badawczo-rozwojowej, innowacji

i społecze�stwa informacyjnego; statystyka transportu i ł�czno�ci.

15. Urz�d Statystyczny we Wrocławiu: statystyka samorz�dów terytorialnych, statystyka bada�produktowych.

16. Urz�d Statystyczny w Zielonej Górze – badania koniunktury gospodarczej.

��

��

��

��

��

��

��

� � � � � �

��

��

��

��

��

Rysunek1. Trend kompletno�ci badania cen producentów wyrobów spo�ywczych (C-03)

wielko�� próby 897 jednostek

��

��

��

��

��

��

��

� � � � � �

��

��

��

Rysunek 2. Trend kompletno�ci badania cen robót budowlano-monta�owych realizowanych na

drogach, ulicach i mostach (C-04)




153

��

��

��

��

��

��

� � � � � �

��

��

��

��

��

Rysunek 3. Trend kompletno�ci badania cen towarów w handlu zagranicznym ( C-05)

Wielko�� próby 4.655 jednostek

��

��

��

��

��

��

��

��

��

Rysunek 4. Trend kompletno�ci badania o cenach producentów usług informatycznych

i zwi�zanych z działalno�ci� gospodarcz� ( C-06) i o cenach producentów usług rekrutacji

i udost�pniania pracowników (C- 06/RU)


Wysoka kompletno�� progowa miesi�ca stycznia 2009 wła�ciwa dla ka�dego z bada� i rosn�-ca w lutym i marcu dowodzi, �e wszelkie trudno�ci wła�ciwe dla okresu przej�ciowego nie

oddziaływały negatywnie na kompletno�� bada� statystycznych w tym okresie, a wzrostowy trend

kompletno�ci bada� w miesi�cach dalszych potwierdza sił� skutecznego wpływu e-systemu na ja-

ko�� wynikowych informacji statystycznych tworzonych na bazie danych pozyskiwanych ze

�ródeł danych pierwotnych systemem elektronicznym.

E-sprawozdawczo�� ma wiele atutów. Nale�� do nich tak�e: redukcja kosztów zu�ycia papie-

ru na produkcj� formularzy, uwolnienie powierzchni dla magazynowania sprawozda�papierowych; mo�liwo�� zmniejszenia nakładów na zabezpieczenia w dost�pie do papierowych

no�ników danych jednostkowych chronionych ustaw� o statystyce publicznej; zaprzestanie czyn-

no�ci skanowania danych ze sprawozda� papierowych do programów statystycznych uwalniaj�c

rezerwy czasu pracy statystyków.

Respondent zyskał na swobodzie realizacji obowi�zku sprawozdawczego. Mo�e go wypełnia�z ka�dej lokalizacji i niekoniecznie w godzinach pracy swojej firmy. Całodobowa dost�pno�� do

portalu, umo�liwia wypełnianie formularzy poza czasem pracy sprawozdawcy i w dniach wol-

nych. Całodobowe funkcjonowanie e-portalu wydłu�yło czas respondenta na składanie e-

formularzy bez zmiany terminów zako�czenia bada� statystycznych. Respondenta uwolniono od

kosztów dostarczania sprawozda� ( papieru na sporz�dzanie kopii, kosztów przesyłek kurierskich;

pocztowych; osobistego dostarczania formularzy do urz�du). Nie musi on ju� gromadzi� kopii pa-

pierowych wersji sprawozda�, mo�e tworzy� ich elektroniczn� bibliotek� i elektroniczne

archiwum.

Ewa Szkic-Czech


154

Makroprzedsi�wzi�ciu wdra�ania e-systemu i działania w oparciu o e-formularz towarzyszył

trudny okres przej�ciowy, w którym zrywano z 90 letni� rutyn� i zakorzenionym przyzwyczaje-

niem do sprawozdawczo�ci papierowej, której �adna reforma na przestrzeni dziesi�cioleci nie

obejmowała. W tym czasie nast�powało przełamywanie stereotypu mentalno�ci społecznej zarów-

no po stronie sprawozdawców jak i słu�b statystyki. W klimacie jawnej niech�ci dokonywała si�zdeterminowana jej transformacja. Sprawozdawcy broni�c si� przed dostosowaniem do

e-standardu wraz ze zbli�aniem si� terminu ogłoszenia sprawozdawczo�ci elektronicznej jako ob-

ligatoryjnej zasypywali urz�dy statystyczne wnioskami o zwolnienie ich z obowi�zku

sprawozdawczego. W�ród powodów deklarowanych najcz��ciej podawano: brak dost�pu do Inter-

netu, brak sprz�tu informatycznego, nieumiej�tno�ci obcowania z portalem i systemem

e-sprawozdawczo�ci. Zało�enia reformy systemu sprawozdawczego wraz z potrzeb� realizacji

prób badawczych nie tylko na nie pogorszonym w pierwszym okresie zmian poziomie kompletno-

�ci bada� nie przewidywały zwolnie� respondentów z udziału w badaniach. Barier�w zaakceptowaniu elektronicznej formy sprawozdawczo�ci przełamały poprzez:

– instalacje klienckich stanowisk komputerowych w urz�dach statystycznych, na których

sprawozdawcy w okresie adoptowania si� do e-systemu mogli bezpłatnie i przy pomocy

statystyków zrealizowa� swój obowi�zek sprawozdawczy w e-wersji oraz pozyska� po-

trzebn� wiedz� i umiej�tno�ci,

– nieodrzucanie formularzy papierowych wysyłanych mimo wszystko do urz�dów drog�pocztow� lub poprzez fax.

Skuteczno�� rozwi�zania pierwszego była imponujaca. Na 5.999 sprawozdawców z terenu ca-

łego kraju zobligowanych do udziału w 5 badaniach prowadzonych przez opolski Urz�d

Statystyczny w ramach jego specjalizacji okresie od 28.01.2009 do 19.08.2009 jedynie 13 jedno-

stek skorzystało z klienckiego stanowiska komputerowego, a przysłane formularze papierowe

w okresie 9 miesi�cy 2009 stanowiły niecałe 5%.

6. Wnioski

Elektronizacja polskiego systemu statystycznego to niew�tpliwy przełom w dziejach krajowej

statystyki publicznej i pierwszy z etapów fundamentalnej restrukturyzacji resortu, dostosowuj�cej

system krajowej statystyki publicznej do standardów mi�dzynarodowych i dynamizuj�cy rozwój

społecze�stwa informacyjnego. Elektronizacja sprawozdawczo�� statystycznej otworzyła polsk�statystyk� publiczn� na e-synchronizacj� ze statystykami innych krajów a zwłaszcza krajów go-

spodarczo zjednoczonej Europy. Rozszerzona w ten sposób mo�liwo�� funkcjonowania

społecze�stwa w standardach informacyjnych krajów wysokorozwini�tych i wyposa�enie tego

społecze�stwa w e-informacj� statystyczn� istotn� równie� dla mi�dzynarodowo zintegrowanego

rozwoju społeczno-gospodarczego wraz ze standaryzowaniem metodologii bada� statystycznych

na poziomie europejskim jest niew�tpliw� inwestycj� statystyki publicznej w rozwój społecze�-stwa informacyjnego. Analogicznym wkładem w informacyjno�� społecze�stwa s� zaawansowane

działania resortu w elektroniczne pozyskiwanie danych bezpo�rednio z programów ewidencyjnych

podmiotów zewn�trznych jak np. z ewidencji cen detalicznych hipermarketów czy rejestrów cen-

tralnych18

oraz w elektronizacj� spisu powszechnego ludno�ci i rolnego.

Elektronizacja funkcjonowania procesu kluczowego statystyki publicznej jest makro przed-

si�wzi�ciem zorientowanym na:



155

1. wzrost jako�ci informacji statystycznej szeroko rozumianej i obejmuj�cej swym zakresem

tak�e przedział czasowy publikacji wyników bada�,2. wzrost dost�pu wszelkich u�ytkowników informacji statystycznej do wyników bada� sta-

tystycznych poprzez:

– udost�pnianie produktów statystycznych w wersji elektronicznej,

– tworzenie na podbudowie zasobów e-potralu dziedzinowych baz danych statystycznych

wzajemnie ze sob� powi�zanych oraz hurtowni danych z bezpo�rednim dost�pem pozare-

sortowych u�ytkowników. (Zagadnienie ogólnej dost�pno�ci i publiczny charakter

wyników bada� statystycznych wzmacnia obiektywizm informacji statystycznej, jej nieza-

le�no�� i autorytet informacyjny co jest szczególnie wa�ne dla statystyki odrywaj�cej si�

od postkomunistycznych korzeni.)

3. na racjonalizacj� kosztów: pozyskiwania, przetwarzania, przesyłania, gromadzenia i udo-

st�pniania informacji statystycznej.

Elektroniczny portal sprawozdawczy zintensyfikował ilo�� pozyskiwanych danych pierwot-

nych i zintegrował system pozyskiwania tych danych przez statystyk� publiczn� na poziomie

jakiego nie prezentuj� jeszcze wszystkie kraje europejskie. Polski e-portal stworzył fundament dla

dalszych etapów restrukturyzacji systemu statystyki publicznej. Mi�dzy innymi dał pocz�tek pro-

cesowi systematycznego podnoszenia jako�ci informacji statystycznej nie tylko poprzez wzrost

poziomu kompletno�ci bada� ale tak�e poprzez stworzenie technicznych warunków do:

– zwi�kszania prób badawczych bez ka�dorazowej konieczno�ci ponoszenia kosztów: wydru-

ku dodatkowych formularzy, kosztów rozmów z respondentami o liczb� zwi�kszaj�c� prób�badawcz�, kosztów pracy przetwarzania danych, ochrony danych jednostkowych depono-

wanych na papierowych no�nikach danych itp.

– skracania czasu: pozyskiwania, produkcji oraz i zbli�enia czasu udost�pniania informacji do

potrzeb u�ytkowników,

– zrestrukturyzowania systemu pracy statystyków, jej monitorowania i oceny efektywno�ci

oraz zaanga�owania w racjonalizacj� procesu produkcji informacji, a w konsekwencji do

kształtowania nowego profilu pracownika resortu tj. euro-statystyka.

Bibliografia

1. Gajda J., Szkic-Czech E, Systemy pomiaru parametrów ruchu drogowego �ródłem infor-

macji statystycznej istotnej dla rozwoju obszarów transgranicznych, (w) materiały

z konferencji GUS w Lublinie 2009 pt. Statystyka publiczna w procesie integracji euro-

pejskiej, ze szczególnym uwzgl�dnieniem obszarów transgranicznych (w) Biblioteka

Wiadomo�ci Statystycznych – materiał w procesie wydawniczym.

2. Krzysztofek K., Szczepa�ski M.Z., Zrozumie� rozwój. Od społecze�stw tradycyjnych do

informacyjnych., Wydawnictwo Uniwersytetu l�skiego, Katowice 2002.

3. Nowak J.S., Bangemann nie był pierwszy – społecze�stwo informacyjne w Polsce,

(w:) Technologie i systemy informatyczne w organizacjach gospodarki opartej na wiedzy,

Wydawnictwo Wy�szej Szkoły Bankowej w Poznaniu, Pozna� 2008.

4. Ole�ski J., Ekonomika informacji, PWE, Warszawa 2001.

5. Ole�ski J. Infrastruktura informacyjna pa�stwa w globalnej gospodarce; Wydawnictwo

Nowy Dziennik i Uniwersytet Warszawski Wydział Nauk Ekonomicznych, Warszawa

2006.

Ewa Szkic-Czech


156

6. Ole�ski J. Społecze�stwo informacyjne w Polsce. Informacje i Opracowania statystyczne.

Wyniki bada� statystycznych z lat 2004-2006, GUS Warszawa 2008.

7. Szkic-Czech Ewa, Społeczno�� a Społecze�stwo Informacyjne (w:) materiały konferen-

cyjne Polskiego Towarzystwa Społecze�stwa Informacyjnego, Szczyrk 2008 materiały

w procesie wydawniczym.

8. Szkic-Czech Ewa, Jako�� produktu, a racjonalno�� gospodarowania kształtowane techno-

logi� informatyczn� na przykładzie urz�du statystycznego w Opolu. Prezentacja dobrej

praktyki. (w:) materiały z konferencji pn Efektywno�� ródłem bogactwa narodów, Poli-

technika Wrocławska, Piechowice 2010, materiały w trakcie procesu wydawniczego.

9. Szkic-Czech E., Informacja statystyczna w zasilaniu organizacji przedsi�biorstwa zorien-

towanego procesowo, (w:) Prace naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

nr XXX 2008.

10. Szkic-Czech E., Outsourcing danych w kształtowaniu jako�ci informacji statystycznej,

w: materiały z konferencji mi�dzynarodowej pn. Information Management, UG, Sopot

2009.

PUBLIC STATISTICS IN SHAPING OF INFORMATION SOCIETY

Summary

The article is a presentation of effectiveness of the first stage of therestructurisa-

tion project in public statistics,aimed at enabling thepublic statistics to satisfy the

needs of a new generation of statisticinformation users, operating on the open mar-

ket, in the globalcompetition environment and operating in the circumstances of

economicalunification of European countries.Through the prism of definition and-

conditions of information society the author presents the contribution ofpublic

statistics to shaping of this society as a main incumbent ofpublic character of statis-

tic information.The publication describesintegrated functioning of electronic

reporting stating the recentstandard of gaining data in Polish statistics and some

strong sides ofelectronic site governing the e-system.In the context of expectations

ofcontemporary practitians of managing ,expressed by demand forauthorita-

tive,reliable,high quality statistic information ,the authortalks over the importance of

completeness of statistic research increating of quality of statistic information and

presents the results ofcompleteness of research concerning prices gained by means

of e-reporting by statistic office workers run by her.Together with thepresentation of

e-system the article gives us some knowledge ofdirections of specialisation of Polish

statistic offices which undertookand are accomplishing this challenge together with

implementation ofelectronic reporting from the 1.010209.

Keywords: e-statistics information society public statistics, informationquality completeness of

research

Ewa SZKIC-CZECH

Wy�sza Szkoła Handlowa we Wrocławiu

statystyka publiczna w kształtowaniu społeczeństwa informacyjnego · 2016-10-03 · artykuł...

Documents