بررسی اثرات زیست محیطی شهرک صنعتی هادیشهر و ارزیابیتلفیقی با روش ماتریس و چک لیست

و5، سمیرا شیخ االسالمی4، حسین علی طاهری3، اکبر غالم پور2*، پرویز نوروز1محمد مسافری6مریم سرخوش کالت

(،گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت و تغذیه دانشگاهNPMCدانشیار ، مرکز کشوری مدیریت سالمت )1علوم پزشکی تبریز

دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت و تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز2 مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت و انیستیتو تحقیقات بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تهرانPhDدانشجوی 3

مهندسین مشاور پیچاب کاووش4دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت و تغذیه دانشگاه علوم پزشکی تبریز5

دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت و انیستیتو تحقیقات بهداشتی دانشگاه علوم6پزشکی تهران

چکیده

احداث شهرک های صنعتی جزء ملزومات توسعه اقتصادی در هGGر شGGهری بGGوده بGGا این حGGال اثGGرات زیست محیطی و آلودگیهای ناشی از این شهرک ها می تواند بGه محیGط زیسGت آسGیب برسGاند. در این میان ارزیابی اثرات زیست محیطی برای شناسایی اثرات احتمالی بر روی محیط زیست و ارائه برنامGGه مGGدیریت زیسGGت محیطی در کGGاهش مشGGکالت مربوطGGه نقش مهمی دارد. ارزیGGابی زیسGGت محیطی شهرک صنعتی هادیشGGهر در شGGمالغرب ایGGران در این راسGGتا در سGGه گزینGGه ی عGGدم اجGGر و اجراي طرح با و بدون رعایت مالحظات زیست محیطی به تفکیGGک فGGاز سGGاخت و سGGاز و فGGاز بهGGره برداری انجام گردید. اطالعات مورد نیاز جمع آوری و برای تجزيه و تحليل ماتريس لئوپولد همراه بGGا چک لیست لوهانی و تان استفاده شد. بر اساس نتایج ارزیابی، امتیاز گزینه اجرای طGGرح بGGا رعGGایت

،283مالحظات زیست محیطی، بدون رعایت مالحظات زیست محیطی و عدم اجGGرا بGGه تGGرتیب G+ بود. مشخص گردید که هر دو فاز طرح حتی با رعایت مالحظات زیسGGت محیطی– 200 و – 173

دارای اثرات ناسازگار و اجتناب ناپذیر می باشد که البته از طریGGق اعمGGال سGGامانه مGGدیریت زیسGGتمحیطی قابل کنترل و به حداقل رساندن می باشد.

ارزیابی اثرات زیست محیطی، شهرک صنعتی، هادیشهر، مدیریت زیست محیطیکلمات کلیدی:- مقدمه1

گسترس شهرک های صنعتی به عنوان یک بخش جدایی ناپGGذیر اسGGتراتژی هGGای توسGGعه اقتصGGادی و صنعتی در بسیاری از کشورهای دنیا می باشد. با این حGGال اثGGرات زیسGGت محیطی ناشGGی از تمرکGGز تعداد زیادی از صنایع مختلف در یک منطقه کوچGGک می توانGGد یGGک تهدیGGد و خطGGر جGGدی بGGرای طGGرح

. بGGر این اسGGاس ارزیGGابی اثGGرات زیسGGت[1]توسعه پایدار هم برای مناطق محلی و هم جهGGانی باشد می تواند نقش موثر و مهمی برای شناسایی اثرات احتمالی توسعه بر روی محیط زیسGGت1محیطی

1 Environmental Impact Assessment (EIA)نویسنده مسئول *

pa.nowrouz@hotmail.comایمیل:

1

. ارزیGGابی اثGGرات[GG,3 2]و کاهش مشکالت زیست محیطی و مشارکت در توسعه پایدار داشته باشد زیست محیطی را می توان یک ابزار مدیریتی مهم برای استفاده انسان از محیط زیسGGت از طریGGق یک فرآیند سیستماتیک و عمومی تعریف کرد که برای شناسایی و طراحی پروژه های توسعه پایGGدار

. بر اساس تعریف اتحادیGه بین[4]زیست محیطی، برنامه ها و طرح ها مورد استفاده قرار می گیرد المللی ارزیابی اثرات زیست محیطی، ارزیابی را می توان "فرآیند شناسایی، پیش بینی، ارزشGGیابی و اقدامات کاهش اثرات بیوفیزیکی، اجتماعی و دیگر اثرات مرتبط توسعه پیشنهادی قبل از تصGGمیم گیری اصلی و عملیات اجرایی" نامید که هدف آن بهبود فرآیند تصمیم گیری در مورد پروژه، برنامGGه

بGGرای افGGزایش کیفیت و تGGاثیرEIA. ارزیابی خود سیستم های [3]ریزی، طراحی و اجرای آن است لGGذا در کشGGورهای مختلGف دنیGGا این موضGGوع مGGورد[5]گذاری آنها نیز قویا شدت توصیه شGده است

توجه واقع شده است و برخی از کشورها از جمله کانادا، هند، دانمارک و چین از طریGGق مGGدل هGGای.[10-6] دارندEIAمختلفی سعی در ارزیابی و افزایش موثر بودن

مجلس كليه طرح ها1379 قانون برنامه سوم توسعه، مصوب سال 105در ایران بر اساس ماده هکتار، بايد100و پروژه هاي بزرگ توليدي و خدماتي از جمله شهرکهای صنعتی با وسعت بیش از

پيش از اجرا و در مرحله انجام مطالعات امكان سنجي و مكان يابي بر اساس ضوابط پيشنهادي شوراي عالي حفاظت محيط زيست و مصوب هيئت ويزران مورد ارزيابي زيست محيطي قرار

.[11]گيرند که رعايت نتايج ارزيابي توسط مجريان طرح ها و پروژه هاي مذكور الزامي است از جمله اقدامات اساسGی در داخGGل کشGGور در راسGتای توسGعه اقتصGGادی و ایجGGاد اشGتغال، احGGداث شهرکهای صنعتی می باشد که در کنار این موضوع، حفظ محیط زیست در فاز ساخت و ساز و فGGاز بهره برداری این شهرکها نGGیز تحت نظGGارت سGGازمان حفGGاظت محیGGط زیسGGت و شGGهرکهای صGGنعتی کشور مورد توجه و عنایت واقع گردیده است. مطالعات مختلفی در ارتباط با ارزیابی اثرات زیسGGت محیطی شهرکهای صنعتی در کشور انجام شده که متاسGGفانه نتGGایج تعGGداد نGGاچیزی از آنهGGا در قGGالب مقاالت و مستندات علمی جهت استفاده عالقمندان منتشر شده است. از جمله این موارد می توان

. مطالعGGه حاضGGر[12] اردبیل اشاره نمود2به ارزیابی اثرات زیست محیطی شهرک صنعتی شماره انجام گردید.1390با هدف ارزیابی اثرات زیست محیطی شهرک صنعتی جلفا )هادیشهر( در سال

- روش کار2

- نحوه جمع آوری اطالعات: 2-1

هکتGGار در هادیشGGهر150جهت ارزیابی اثرات زیست محیطی شهرک صGGنعتی هادیشGGهر بGGه وسGGعت (، نقشه ها، آمار و اطالعات الزم از جمله اطالعات مربGGوط بGGه کیفیت آب آشGGامیدنی،2 و 1)شکل

وضعیت خاک شناسی و زمین شناسی منطقه، محیط زیست طبیعی، آب و هوا، وضعیت بهداشتی وغیره از سازمان های مربوطه جمع آوری شد.

2

- موقعیت محل اجرای طرح در کشور1شکل

- نقشه شهرک صنعتی هادیشهر2شکل

- روش ارزیابی:2-2

بGGه منظGGور تجزيGGه و تحليGGل و ارزيGGابي اثGGرات زيسGGت محيطي و اثرگGGذاري فعاليتهGGای آن از روش برای فاز ساختمانی به کار گرفته شدG× 8 31 برای فاز بهره برداری و G× 11 32ماتريس لئوپولد

± انتخGGاب گردیGGد. در مرحلGGه10± تGGا 1و نمره دهی نیز بر اسGGاس اهمیت و بGGزرگی پارامترهGGا بین بعدی، برای تجزیه و تحلیل بیشتر نمرات مثبت و منفي حاصل از ماتریس، از چک لیسGGت لوهGGانی و

تان استفاده شد.

- تعریف محدوده ها و گزینه ها2-3

طرح احداث شهرک صنعتی هادیشهر در مجGGاورت جGGاده مرنGGد - جلفGGا در اراضGGی منGGابع طGGبیعی در] هکتار به تصویب شرکت شهرک های صنعتی استان رسGGیده است150مجاورت هادیشهر با وسعت

در مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح ها و پروژه های صنعتی و معدنی، انتخGGاب.<< [13 محدوده مطالعاتی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این طرح نیز این محدوده بGGا توجGGه بGGه نوع و میزان فعالیت های پروژه، بزرگي و دامنGGه اثGGر و همینطGGور حساسGGیت هGGای زیسGGت محیطی منطقه تعريف گردید که با در نظر گرفتن انواع اثرات ناشي از اجراي طرح توسعه شGGهرک صGGنعتی هادیشهر، چهار محدوده بالفصل، محدوده محلي، محGGدوده منطقGGه اي و محGGدوده ملي و بين المللي تعريف گرديد که محدوده تحت تاثير بالفصل طرح، محدوده سGGايت شGGهرک صGGنعتی در نظGGر گرفتGGه شده است كGه در آن عمليGات سGاخت و سGاز و احGداث واحGدهای صGنعتی و سGایر فعالیت هGا اجGGرا مي گردد. محدوده محلي همان محدوده تحت تاثير مستقيم است كه در طGرح شGهرک صGنعتی جلفGا )هادیشهر( با در نظر گرفتن مناطق مسکونی و زیسGGت محیطی در اطGGراف طGGرح، محGGدوده ای بGGه

کیلومتری از محل شهرک صنعتی در نظر گرفته شده است. محدوده منطقه اي و محGGدوده3شعاع

3

ملي و بين المللي، محدوده تحت تاثير غير مستقيم طرح است كGGه محGGدوده منطقGGه اي مربGGوط بGGه شهرهاي جلفا و مرند و نیز سایر شهرهای مجاور است. گزينه هاي مورد بررسی برای طرح شهرک

صنعتی هادیشهر كه پيش بيني و ارزيابي براي آنها انجام گرفته عبارتند از:(: اجراي طرح بدون رعایت مالحظات زیست محیطی و اتخاذ تدابیر مناسبA- گزينه )1( : اجراي طرح با رعايت مالحظات زیست محیطی و اتخاذ تدابیر مناسبB- گزينه )2(: عدم اجراي طرحC- گزينه )3

- نتایج:3

- وضعیت موجود محیط زیست منطقه3-1

شهرستان جلفا که به عنوان محل اجرای شGGهرک صGGنعتی هادیشGGهر در نظGGر گرفتGGه شGGده اسGGت از سمت شمال با کشور ارمنستان و جمهوری خودمختGGار نخجGGوان همجGGوار مي باشGGد. از نظGGر اقلیم و پارامترهای هواشناسی با توجه به موقعيت طبيعي منطقه، شهرستان جلفا از فصل زمستان معتGGدل

(، بهمن ماه64-81 ساله اخير دما )18و فصل تابستان گرم برخوردار است. بررسي ميانگين دماي درجه سانتي گراد سردترين ماه سال و مرداد ماه بGGا داشGGتن متوسGGط44/0با داشتن متوسط دماي

.[14] درجه سانتي گراد گرمترين ماه سال مي باشند50/28دماي جهت وزش بادهاي غالب استان عموماً شرقي و شمال شرقي است و بررسي جريان وزش بGGاد بGGه لحاظ جهات جغرافيايي، سرعت و تعداد دفعات وزش باد نشان مي دهد كه بادهاي محلي با شGGدت و ضعف از تمامي جهات به شهر جلفGGا مي وزنGGد. در فصGGل زمسGGتان در ماه هGGاي دي و بهمن و اسGGفند

متر برثانيه مي باشد.8/3جهت باد غالب در جلفا شمالي بوده و ميانگين سرعت باد در اين فصل عمده بارش هاي جوي شهرستان جلفا ناشي از ورود توده هوايي مديترانه است که باعث بارندگي و در مواردي كاهش شديد دما مي گردد. ورود جريGان هGوايي اطلس شGمالي نGGيز بGGا سGرماي شGديد و

. [14]بارش برف همراه است نوع اقليم منطقه نیز براساس روش پيشنهادي دومارتن تعيين شده اسGGت کGGه بGGه صGGورت زیGGر می باشد. دومارتن بين درجه حرارت و مقGGدار رطGGوبت رابطGGه تجGGربي زيGGر را ارائGGه داده اسGGت کGGه بGGر

. فرمGGول تجGGربی[GG,16 15] مشGGخص نمGGود 1 نوع اقليم را مي توان به صورت جGGدول 6اساس آن I=P∕ (T+10)دومارتن:

كه در اين رابطه: =I ضريب خشكي =P)متوسط بارندگي ساالنه ) ميليمتر

= Tمتوسط درجه حرارت ساالنه ) درجه سانتيگراد( بارندگي ساليانه منطقه مورد مطالعه معادل درجه سانتيگراد مي باشGGد . بGGدين تGGرتيب07/15 میليمتر و درجه حرارت متوسط ساالنه معادل 183

خواهد بود و اقليم منطقه براساس روش دو مارتن خشک محسوب مي شود. 3/7ضريب خشكي از نظGGر زمين سGGاختي شهرسGGتان جلفGGا در ناحیGGه الGGبرز GGG آذربايجGGان قGGرار دارد و قسGGمت جنGGوبی

مGGتر بلنGGدترین نقطGGه3347شهرستان کامالً ویژگی کوهستانی داشته و قله کوه کیامکی بGGه ارتفGGاع ارتفاعی این قسمت را تشکیل می دهد. ناحیGGه شGGمالی شهرسGتان بGGویژه حGGوالي شGGهرهای جلفGGا و هادی شهر به صورت دشتی هموار و کم شیب می باشد و حداقل ارتفاع زمین در شGGمال شهرسGGتان

.[17]باشد متر می500و حاشیه رودخانه ارس با ارتفاعی حدود از نظر زلزله خیزی آذربایجان به علت عبور گسل آناتولی از قGGدیم جGGزو نGGواحی لرزه خGGیز ایGGران بGGه شمار می رود و فعالیت گسل معروف و کاری تبریز در زمان های مختلف همGGواره بGGا تلفGGات جGGانی و خسارات مالی فراوان همراه بوده است. طرح شهرک صنعتی جلفGGا )هادیشGGهر( کGGه در شهرسGGتان جلفا واقع شده است، در محدوده با "خطر نسبتا پGایین" قGرار گرفتGه اسGت کGGه بGا در نظGGر گGرفتن

.[14]مقاومت ساختمان ها مشکلی برای اجرای این طرح به وجود نمی آید بررسی وضعیت محیط زیست طبیعی منطقه نشان می دهد که جنگل هاي طGGبيعي شهرسGGتان جلفGGا

درصGGد( از جنگل هGGاي ارسGGباران را بGGه خGGود اختصGGاص داده و18 هGGزار هکتGGار، حGGدود 5/29بخشي) گونGGه257 گونGGه گیGGاهی و بیش از 361همچGGنین وجGGود پناهگGGاه حيGGات وحش کيGGامکي) بGGا بیش از

4

درصد از کل عرصه مناطق حفاظت شده استان( به عنوان تنها پناهگGGاه حيGGات66/54جانوری و با وحش استان آذربايجGGان شGGرقي بGGه ارزش و اهميت زيسGGت محيطي اين شهرسGGتان مي افزايGGد. از

اثر تاريخي در سطح شهرستان جلفا شناسايي شده اسGGت71لحاظ آثار و ابنيه تاريخي نیز تا كنون .[17]كه به علت ظرفيت و مشخصات هريك از آنها، آثار مذكور نيازمند حفاظت مي باشد

- تقسیم بندی اقلیم بر اساس روش دومارتن1جدول نوع اقلیم

مرطوبنيمه مرطوبمديترانه اينيمه خشكخشك بسيار

مرطوب ضریبخشکی

I<10 <I <20 10<I<24 20<I<28 24<I<35 28I>35

- نتایج ارزیابی3-2 در سGGه گزینGGه: اجGGراي طGGرح بGGدون رعGGایت مالحظGGات زیسGGت محیطی و اتخGGاذ تGGدابیر این مطالعه

مناسب و گزينه اجراي طرح با رعايت مالحظات زیست محیطی و اتخاذ تدابیر مناسب و گزینه عدم اجرا به تفکیک فاز ساخت و ساز و فاز بهره برداری مورد ارزیابی قرار گرفت. که مجموع امتیازات

و مقايسه گزينGGه هGGاي2در محیط ها و فازها و گزینه های مختلف مورد ارزیابی به تفکیک در جدول مختلف ارزیابی طرح شهرک صنعتی هادیشهر به تفکیک فازهاي ساخت و ساز و بهGGره بGGرداري نGGیز

ارائه شده است.3در جدول

- امتیازات ارزیابی طرح شهرک صنعتی جلفا )هادیشهر( به تفکیک فازها و گزینه ها2جدول

محیطفاز

فاز ساخت و ساز گزینهعدم اجرا

فاز ساخت و ساز بدون

رعایت مالحظات زیستمحیطی

فاز ساخت و ساز با رعایت

مالحظات زیستمحیطی

فاز بهره برداری

گزینه عدماجرا

فاز بهره برداری

گزینه اجرا بدون

مالحظات زیستمحیطی

در فاز بهره برداری گزینه

اجرا با مالحظات زیستمحیطی

محیط-28-83-12-21-98-7فیزیکی

محیط-7-64+41-21-82+21بیولوژیکی

محیط+50+17-49+36+27-36اجتماعی

محیط+103+19-52+61+55-30اقتصادی

محیط+19-7-22+30+29-13فرهنگی

+31+4-28+20+10-16 سایر طرح

5

های توسعه

- مقايسه گزينه هاي مختلف ارزیابی طرح شهرک صنعتی هادیشهر به تفکیک فازهاي ساخت و ساز و بهره3جدول برداري

با توجه به جدول فوق مشاهده می شود که در اجرای طرح شهرک صنعتی هادیشهر بیشترین امتیاز مثبت و منفی به ترتیب مربوط به گزینه های اجGGرای طGGرح بGGا مالحظGGات زیسGGت محیطی بGGا امتیGGاز

-می باشد. ولی گزینه اجرای طGGرح بGGدون مالحظGGات200+ و گزینه عدم اجرای طرح با امتیاز 283- است.173زیست محیطی دارای امتیاز

برای تفسیر بهتر اثرات در فاز ساخت و ساز و بهره برداری با رعایت مالحظGGات زیسGGت محیطی از در فGGاز سGGاخت و پارامتر در نظGGر گرفتGGه شGGده28چک لیست لوهانی و تان استفاده شد که از بین

می باشد.4ساز ماهیت اثرات احتمالی به صورت جدول

- ماهیت اثرات احتمالی حاصل از فازهای ساخت و ساز و بهره برداری با رعایت مالحظات زیست محیطی4جدول

ماهیت اثراتاحتمالی

ناسازگا بلندموقتر

مدتبرگش

ت پذیربرگش ت

ناپذیر اثراتمهم

کم

بدون اثر

ناسازگار

مفید

فاز ساخت وساز

121591181213313

فاز بهرهبرداری

11025217189314

- اثر بر مناطق چهارگانه زیست محیطی:3-3

محل اجرای طرح شهرک صنعتی هادیشGGهر در مجGGاورت پناهگGGاه حیGGات وحش کیGGامکی واقGGع شGGده (. اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی بر رعایت حGGداقل فاصGGله3است )شکل

متری شهرک تاکید نموده است. بدیهی است که با توجه بGGه این موضGGوع الزم اسGGت تمهیGGدات300مناسبی در نظر گرفته شود

6

- موقعیت منطقه اجرای طرح نسبت به مناطق حفاظت شده3شکل

- آلودگی هوا:3-4

(، جهت غGالب4بر اساس گلباد سالیانه منطقه جلفGا )شGکل وزش باد شمال، شمالشرقی و شGGرق می باشGGد. هادیشGGهر در شGGرق )متمایGGل بGGه شGGمال( شGGهرک صGGنعتی واقGGع شGGده است. انتظار می رود امکان انتقال آلGGودگی هGGوای احتمGGالی شهرک صنعتی به مناطق مسکونی پایین باشGGد. جهت پخش آالینده ها به سمت جنوب و جنوبغربی شهرک صنعتی خواهد بود که ارتفاعات کیGGامکی و همچGGنین جGGاده مرنGGد – جلفGGا بGGا

فاصله قابل توجهی در آن سمت واقع شده اند.

-بحث4

ارزیابی اثرات زیست محیطی این پروژه که در دو فاز ساخت و ساز و بهره برداری انجام شد و مشخص گردید که عدم اجرای این طرح اثرات منفی بر محیط های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی

7

- گلباد منطقه4شکل جلفا

، محیط اجتماعی به لحاظ مهاجرت و عدم رشد سواد و2خواهد داشت که با توجه به جدول تخصص کافی و همچنین سایر عوامل تاثیر گذار بیشترین آسیب را خواهد دید. ولی از طرفی هم

عدم اجرای طرح عمدتا به دلیل آسیب کمتر به پوشش گیاهی بومی منطقه و حیات وحش جانوری اثرات مثبت جزئی بر محیط فیزیکی و بیولوژیکی خواهد گذاشت. همچنین اجراي طرح در فاز

ساخت و ساز بدون رعايت مالحظات زيست محيطي داراي اثرات منفي بر روي ساختار و فرسايش خاك، آلودگي خاك، آلودگي صوتي، كيفيت هوا و آب های سطحي و زيرزميني ، پوشش

گیاهی، حیات وحش جانوری، منظر عمومی و غیره خواهد شد. از عمده اثرات مثبت هم میتوان به ايجاد اشتغال و كاهش بيكاري و بهبود محيط اجتماعي از جمله مهاجرت، خود کفایی و سرمایه

گذاری اشاره کرد. در حالت كلي در اين حالت شاهد اثرات مثبت بر روي محيط اقتصادي واجتماعي و شاهد اثرات منفي بر روي محيط فيزيكی و بیولوژیکی خواهيم بود.

در اجراي فاز ساخت و ساز با رعGايت مالحظGات زيسGت محيطي عالوه بGGر حفGظ اثGGرات مثبت بGGر روي محيGGط اقتصGGادي و اجتمGGاعي، اثGGرات منفي بGGر روي محيGGط فGGيزيكی و بیولGGوژیکی بGGه مGGيزان چشمگير كاهش خواهد يافت. لذا مشاهده مي شود كه اجراي طرح در فاز ساخت و ساز با رعGGايت مالحظات زيست محيطي گزينه برتر مي باشد. همچGGنین در طي اين فGGاز بGGرخي از اثGGرات از جملGGه آلودگي صوتي، تغيير بافت و ساختار خاك و متاثر شدن كيفيت هوا چه با رعGGايت مالحظGGات زيسGGت محيطي و چه بدون آن جزء اثرات غير قابل اجتناب مي باشد با استفاده از چک لیست لوهانی و تان که برای بررسی ماهیت اثرات از نظر سازگار بودن، موقت بودن، بلنGGد مGGدت بGGودن، برگشGGت پGGذیر بودن، برگشت ناپذیر بودن، مهم بودن، کم بودن، بدون اثGGر ناسGGازگار بGGودن و مفیGGد بGGودن اسGGتفاده شد، مشخص گردید که در اجرای طرح شهرک صGنعتی جلفGا )هادیشGهر( در فGاز سGاخت بGا رعGایت

پارامتر دارای اثرات مفید می باشGGند13 پارامتر دارای اثر ناسازگار و 12مالحظات زیست محیطی مورد از اثرات نیز موقت می باشند.15و

در فاز بهره برداري نیز مثل فاز ساخت و ساز در صورت عدم اجرا در مجموع شاهد اثرات مثبت بر محیط بیولوژیکی خواهیم بود ولی بر محیط های فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تاثیر

منفی خواهد گذاشت و در صورت اجرای این فاز بدون رعايت مالحظات زيست محيطي از مهم ترین اثرات منفي می توان به آلودگی هوا، آلودگی آب های سطحي و زيرزميني، آلودگي خاك،

عدم مدیریت مواد زائد تولید شده و جنبه هاي زيباشناسي اشاره کرد. اثرات مثبت هم شامل تقويت ارائه خدمات و بهبود محيط اقتصادي، تقويت صنايع جانبي، تقويت

فرهنگ بومي، افزايش درآمد منطقه اي، ايجاد اشتغال و كاهش بيكاري و بهبود محيط اجتماعي از جمله كيفيت زندگي، سطح آگاهي و آموزش خواهد بود. در حالت كلي در اين گزينه اثرات مثبت بر

روي محيط اقتصادي و اجتماعي و اثرات منفي بر روي محيط فيزيكی و بیولوژیکی وجود خواهد داشت. چنانچه فاز بهره برداري با رعايت مالحظات زيست محيطي باشد عالوه بر حفظ اثرات مثبت بر روي محيط اقتصادي و اجتماعي، اثرات منفي بر روي محيط فيزيكی و بیولوژیکی به ميزان قابل توجهی كاهش خواهد يافت. برخي از اثرات نیز از جمله، آلودگي صوتي و ترافيك

منطقه، غير قابل اجتناب مي باشد. بر اساس تفسیر چک لیست لوهانی و تان برای فاز بهره برداری با رعایت مالحظات زیست

مورد بررسی شده، اثرات بلند مدت دارند و28 مورد از 25محیطی مشخص می شود که حدود مورد نیز برگشت ناپذیر می باشند، و نیمی از اثرات مفید و اکثرا دارای اثرات مهم می باشد. 17

- برنامه کلی مدیریت و پایش زیست محیطی4-1

به منظور حفظ محیط زیست در شهرک صنعتی هادیشهر الزم است این شهرک در طی فاز ساخت و بهره بGGرداری از سیسGGتم مGGدیریت زیسGGت محیطی مناسGGبی برخGGوردار باشGGد و بGGرای اطمینGGان از رعایت مالحظات زیست محیطی طرح شهرک صنعتی هادیشهر الزم است مGGدیریت شGGهرک نسGGبت

( در مراحGGل سGGاخت و سGGاز وHSEبه ايجاد بخشي به نام بخش ايمني G بهداشت و محيط زيسGGت ) نصب تجهيزات و همچنین فاز بهره برداري و توليد و نیز استقرار سيسGGتم مGGديريت زيسGGت محيطي

( كه شامل استقرارIntegrated system و يا در قالب سيستم جامع )14001در قالب استاندارد ايزو ( مي باشGد، اقGدامOHSAS و اسGتانداردهاي ايمGني و بهداشGت )14001، ايGزو 9000همزمان ايGGزو

8

پیشنهاد شGGده5نماید. در خصوص پایش آالینده ها از منابع مختلف پارامترهای ارائه شده در جداول است.

- پایش پیشنهادی کیفت آب، هوا و پساب صنعتی شهرک صنعتی هادیشهر5جدول

تواترمحل نمونه بردارینوع پارامترمحیط متولیزمانی

کیفیت آبهای

سطحی

ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی، کاتیون ها، آنیون ها، آلودگی میکربی )کلیفرم

BOD5, TSS, TDS, Oilها(، and Grease

رودخانه فصلی غرب شهرک صنعتی مجاور

جاده مرند- جلفا، مسیلداخل سایت شهرک

فصلی )فصلپرآبی(

HSEشهرک صنعتی با همکاری شرکت آب و

فاضالب و مرکز بهداشتاستان

فلزات سنگین

رودخانه فصلی غرب شهرک صنعتی مجاور

جاده مرند- جلفا باالدست و پایین دست نقطه ورود

پساب، مسیل داخل سایتشهرک

سالیان ه

)زمانپرآبی(

HSEشهرک صنعتی با همکاری شرکت آب و

فاضالب و مرکز بهداشتاستان

کیفیت آبهای

زیرزمینی

ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی، کاتیون ها، آنیون ها، آلودگی میکربی )کلیفرم

ها(

حلقه چاه پایش6 اختصاصی شهرک صنعتی جنوب و شمال شهرک،

چاههای شرب و کشاورزی پایین دست شهرک صنعتی )شمال و شمال شرقی

شهرک(

فصلیHSEشهرک صنعتی با

همکاری شرکت آب و فاضالب و مرکز بهداشت

استان

فلزات سنگین حلقه چاه پایش6

اختصاصی شهرک صنعتیجنوب و شمال شهرک

سالیانه

HSEشهرک صنعتی با همکاری شرکت آب و

فاضالب و مرکز بهداشتاستان

کیفیت پسابصنعتی

توتال کلیفرم، ,BOD5, COD,TSS, , NO3

-, PO4

3 ,-

پساب خروجی از تصفیهخانه

آزمایشگاه فاضالبماهیانه تصفیه خانه زیر نظر

شهرکHSEمدیریت

9

روغن و گریس،کلر باقیمانده

صنعتی و نظارت ادارهحفاظت از محیط زیست

Heavy metalsپساب خروجی از تصفیه خانه

سالیانه

آزمایشگاه معتمد با شهرکHSEدرخواست

صنعتی و نظارت ادارهحفاظت از محیط زیست

کیفی تهوا

CO، HC, NOx، SO2 و PMداخل شهرک، نزدیک هادی شهر، غرب شهرک

حداقلیکسال

ه

HSE،شهرک صنعتی توسط آزمایشگاههای

معتمد

CO، HC, NOx، SO2 و PM، دو ایستگاه پایش آنالین داخل شهرک و نزدیک

هادی شهر، غرب، دودکشصنایع شهرک

6 ماهه

واحدهای صنعتی در ارتباط با خروجی

شهرکHSEخودشان، صنعتی، ممکن است

پایش سایر پارامترها برحسب مورد الزم باشد

در خصوص پایش آالینده های آب زیرزمینی الزم به ذکر است که این پایشها از طریق چاههای موجود در اطراف شهرک صنعتی هاديشهر انجام می شود. با توجه به توپوگرافی منطقه به هیچ وجه امکان آلودگی آبهای زیرزمینی شهرک در بخش جنوبی آن وجود ندارد. لذا عمال پایش آبهای

.زیرزمینی در پایین دست شهرک و قسمت شمالی و شمال شرقی آن مورد نیاز خواهد بود

- نتیجه گیری5

بر اساس ارزیابی انجام شده و یافته های حاصل از دو گزینه اجرای طرح شهرک صنعتی جلفا به این نتیجه می رسیم که عدم اجرای طرح در فاز ساخت و ساز و2)هادیشهر(، با توجه به جدول - و همچنین اجرای طرح بدون200- و در مجموع با امتیاز 119- و 81بهره براری به ترتیب با امتیاز

- رد خواهند شد. ولی با اجرای روش های تقلیل173مالحظات زیست محیطی با مجموع امتیاز + با168+ و فاز بهره برداری با امتیاز 115اثرات سوء زیست محیطی، فاز ساخت و ساز با امتیاز

+گزینه برتر می باشد. مشخص شد که هر دو فاز283توجه به موقعیت منطقه و با مجموع امتیاز طرح، حتی با رعایت مالحظات زیست محیطی دارای اثرات ناسازگار خواهد بود که اجتناب ناپذیر و

برخی نیز غیر قابل برگشت هستند. همچنین اثرات مثبت و مطلوب بر منطقه ی اجرای حادثخواهد شد.

متر( که از300از نظر تاثیر بر مناطق چهارگانه محیط زیست بدیهی است که با رعایت فاصله ای ) سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی تاکید شده است، انتظار نمی رود اثرات خاصی در پناهگاه حیات وحش کیامکی حادث شود. با این حال در خصوص آلودگی صوتی ناشی از اجرای طرح و فنس کشی جهت ممانعت از ورود احتمالی حیوانات پناهگاه الزم است

تمهیداتی به عمل آید. نظر به اینکه از نظر توپوگرافیکی، منطقه کیامکی در ارتفاع باالتری نسبت به سایت شهرک صنعتی واقع شده است لذا امکان آلودگی پناهگاه توسط پسابهای شهرک صنعتی

وجود نداشته اما در مورد دفع پسماندها الزم است دقت نظر به عمل آید.

- تشکر و قدردانی6

10

نویسندگان مقاله بر خود الزم می دانند از شرکت شهرک های صنعتی استان آذربایجان شرقی بهخاطر حمایت مالی

طرح و نیز مهندسین مشاور پیچاب کاووش و محیط سبز اسپیر قدردانی و تشکر خود را اعالمنمایند.

- منابع7

1. Singhal, S. and A. Kapur, Industrial estate planning and management in India--an integrated approach towards industrial ecology. Journal of Environmental Management, 2002. 66(1): p. 19-29.

2. Kaya, T. and C. Kahraman, An integrated fuzzy AHP-ELECTRE methodology for environmental impact assessment. Expert Systems with Applications, 2011. 38(7): p. 8553-8562.

3. Monavari, M., "Environmental impact assessment", mithra publication, Tehran, 2008, pp 33-35

4. Sánchez, L.E. and A.M. Saunders, Learning about knowledge management for improving environmental impact assessment in a government agency: The Western Australian experience. Journal of Environmen-tal Management, 2011(92): p. 2260-2271.

5. Toro, J., I. Requena, and M. Zamorano, Environmental impact assessment in Colombia: Critical analysis and proposals for improvement. Environmental Impact Assessment Review, 2010. 30(4): p. 247-261.

6. Pِl ِnen, I., P. Hokkanen, and K. Jalava, The effectiveness of the Finnish EIA system -- What works, what doesn't, and what could be improved? Environmental Impact Assessment Review, 2011. 31(2): p. 120-128.

7. Christensen, P. and L. K ّrn ّv, EIA screening and nature protection in Denmark. Journal of Environmental Management, 2011. 92(4): p. 1097-1103.

8. Che, X., et al., Improving the effectiveness of planning EIA (PEIA) in China: Integrating planning and assessment during the preparation of Shenzhen's Master Urban Plan. Environmental Impact Assessment Review, 2011.

9. Li, X., Y. Zhu, and Z. Zhang, An LCA-based environmental impact assessment model for construction processes. Building and Environment, 2010. 45(3): p. 766-775.

10.Rajaram, T. and A. Das, Screening for EIA in India: Enhancing effectiveness through ecological carrying capacity approach. Journal of Environmental Management, 2011. 92(1): p. 140-148.

11.) . زیست محیط حفاظت ایران ،G) 1383سازمان زیست محیط حفاظت مقررات و قوانین .:مجموعه اول. جلدمجلس امور و حقوقی دفتر

12.) . . . ش ح جباري، ، ا ( ،) 1384فتایی، صنعتی شهرك محیطی زیست اثرات ارزیابی .2مطالعه علوم اردیبل) .29-44ص: 7محیطی،

13. . شرقی آذربایجان استان صنعتی های شهرک 1388شرکت14.. بودجه و ريزي برنامه دفتر ريزي، برنامه معاونت شرقي، آذربايجان (استانداري شهرستان ) 1382 سیمای

جلفا.15. . . م جهرمي، زارعيان و اربطاني، .حبيبي . ع س سنگدهي، هاي ) 1388 (صادقي روش کارايي بررسي

. دومارتن روش از استفاده با اصفهان استان اقليمي بندي پهنه منظور به آمار بيابان زمين و مرتع تحقيقات .، .419-430ص: 16ايران

16. ) . . . . ، ا بنیاد،ا ح پوربابایی، ح در ،G) 1385آهنی، قطری طبقات اساس بر درختی های گونه تنوع بررسیکرکف ( .Acer platanoidesرویشگاههای شفارود) کشاورزی جنگل علوم

زيست .17 محيط حفاظت (سازمان زيست ) 1383. محيط حفاظت کل اداره مديريت تحت مناطق معرفی. شرقی آذربايجان .استان شرقی آذربايجان استان زيست محيط حفاظت کل اداره عمومی روابط

11

Study of environmental impact assessment of Hadishahr industrial town by matrix and checklist syncretist method

Mohammad Mosaferi1, Parviz Nowrouz2, Akbar Gholampour3, Hossein Ali Taheri4, Samira Sheik-holeslami5, Maryam Sarkhosh kalat6

1Associate Professor, National Public Health Management Center (NPMC), Department of Environmental Health Engineering, Faculty of Health and Nutrition, Tabriz University of Medical Sciences2MSPH student of Environmental Health Engineering, faculty of Health and Nutrition, Tabriz University of Medical Sciences3Ph.D student of Environmental Health Engineering, Faculty of public Health and Institute of Public Health Research,  Tehran University of  Medical Sciences4Pichab Kavosh Engineering Consultant Company5MSPH student of Environmental Health Engineering, faculty of Health and Nutrition, Tabriz University of Medical Sciences6 MSPH student of Environmental Health Engineering, Faculty of public Health and Institute of Public Health Research,  Tehran University of  Medical Sciences

Abstract:

Construction of industrial towns are an integral part of economic development of each city, how-ever environmental impacts and pollutions originated from these towns can damage environment. Meantime environmental impact assessment (EIA) has important role in the identification of possi-ble impacts on the environment and providing environmental management program for minimiza-

12

tion of resulted problems. EIA of Hadishahr industrial town in the North West of Iran was con-ducted considering alternatives of no implementation and implementation with and without consid-eration of environmental aspects for construction and utilization phases. Required information was collected and analysis was done using Leopold Matrix and Checklist of Luhani and Tone. According to the results, score of project implementation with environmental considerations, with-out environmental considerations and no implementation were +283, -173 and -200, respectively. It was determined that both phases of project contain undesirable and unavoidable effects even with environmental considerations that of course could be controlled and minimized by application of environmental management system (EMS). Keywords: EIA, Industrial town, Hadishar, Environmental management

13