songkran festival

สงกรานตสงกรานต...สบสานประเพณไทย

สขใจ...ไทยทวหลา

กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม

สงกรานต...สบสานประเพณไทย


สงกรานต...สบสานประเพณไทย


โดย กรมสงเสรมวฒนธรรมกระทรวงวฒนธรรม

คำ�นยม “สงกรานต” เปนประเพณอนงดงามของไทยทสบทอดกนมาแตโบราณ ดวยถอเปนวนขนปใหมแบบไทย และเปนเทศกาลประจำาปทมความสำาคญตอประชาชนชาวไทย ระหวางวนท ๑๓ - ๑๕ เมษายน รฐบาลไดประกาศใหเปนวนหยดราชการ ซงถอเปนชวงวนหยดยาวตอเนองกนหลายวน เพอใหผทำางานตางถนไดกลบบานไปรวมกจกรรมกบครอบครว เชน การทำาบญ ปลอยนกปลอยปลา สรงนำาพระ รดนำาขอพรผใหญ เพอความเปนสรมงคลใหกบชวต แสดงความกตญญกตเวทตาตอบรรพบรษทลวงลบไปแลว และเลนสาดนำากนในสถานทตางๆ ซงแตละกจกรรมจะแฝงไวดวยสาระ คณคา และแสดงออกถงเอกลกษณความเปนไทย เปนทชนชมของทงชาวไทยและชาวตางชาต อกทงยงเปนทนยมของชาวตางชาตทหลงไหล มาเทยวประเทศไทย สามารถสรางรายไดใหกบประเทศจำานวนมาก ในฐานะทเปนคนไทย จงควรทจะชวยกนอนรกษและสบสานขนบธรรมเนยมประเพณทดงามของเราใหคงอย และเพอเปนการเผยแพรความร ความเขาใจเกยวกบประเพณสงกรานต กระทรวงวฒนธรรม โดยกรมสงเสรมวฒนธรรม จงไดจดทำาหนงสอประเพณสงกรานตเลมนขน เพอใหทราบถงความเปนมา แนวปฏบต และคณคาของประเพณสงกรานตทถกตอง

(นายวระ โรจนพจนรตน) รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม

คำ�ปร�รภ ประเพณสงกรานต เปนประเพณสำาคญทยดถอปฏบตสบเนองกนมาแตโบราณ เปนวฒนธรรมประจำาชาตทงดงามและเตมไปดวยบรรยากาศของความกตญญ การแสดงความเคารพ โดยใชนำาเปนสญลกษณของความสะอาด ความบรสทธ สรางเสรมสายใยครอบครว สงคม และประเทศชาต ดงนน เพอเปนการเผยแพรขอมลเกยวกบประเพณสงกรานต กระทรวงวฒนธรรม โดยกรมสงเสรมวฒนธรรม จงไดจดพมพหนงสอ “สงกรานต...สบสานประเพณไทย สขใจ...ไทยทวหลา” ขนในรปแบบการตนทอานเขาใจงาย พรอมแนวทางทควรปฏบต และสงทควรละเวนทงภาษาไทยและองกฤษ ทงน เพอใหประชาชนคนไทยและชาวตางประเทศ ไดทราบและปฏบตไดถกตอง ซงผมหวงวาเนอหาสาระในหนงสอเลมน จะชวยใหผอาน ไดรบความรความเขาใจในประเพณสงกรานตซงถอวาเปนปใหมแบบไทยไดดยงขน

(ศาสตราจารยอภนนท โปษยานนท) ปลดกระทรวงวฒนธรรม

คำ�นำ� อตลกษณอนโดดเดนและเปนทรจกกนทวไปของประเพณสงกรานตซงเปนวนปใหมแบบไทยนอกเหนอไปจากการเลนสาดนำาแลว ยงมอกสงหนงทอยคกบเทศกาลสงกรานตเสมอมา คอ “นางสงกรานต” ทบางคนอาจจะเขาใจผด คดวาเปนเพยงเทพหรอนางงามทชนะการประกวดในงานเทานน แตโดยแทจรงแลว นางสงกรานตมทมาทไปทนาสนใจ ไมนอย ดงนน ในหนงสอเลมน จงไดนำาเสนอตำานานสงกรานตและเรองราวเกยวกบ นางสงกรานตมาเพอเผยแพรใหไดทราบดวย โดยเฉพาะครงนจะเปนครงแรกทมการวาดรปนางสงกรานตครบทกนางและครบทกอรยาบถ ซงจะทำาใหเหนภาพชดเจนยงขนดวย กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม หวงวาเนอหาสาระในหนงสอเลมน คงจะชวยใหผทสนใจไดรบความรในเรองสงกรานตและนางสงกรานตเพมมากขน

(นางสาวนนทยา สวางวฒธรรม) อธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม

ประเพณสงกรานต ปใหมแบบไทย....................................................................ความหมายของคำาวา “สงกรานต”.................................................................... วนผสงอายแหงชาตและวนครอบครว...............................................................“นางสงกรานต” เกยวกบสงกรานตอยางไร.....................................................รจกนางสงกรานตทงเจด.......................................................................................อรยาบถของนางสงกรานต...................................................................................

ส�รบญ

รปประกอบนางสงกรานต ๒๘ นาง.................................................................. ประกาศสงกรานต ปพทธศกราช ๒๕๕๘..........................................................ความเชอเกยวกบนางสงกรานตและวนสงกรานต.........................................แนวทางปฏบตในวนสงกรานต...........................................................................สงทควรละเวนในเทศกาลสงกรานต.................................................................เรองนารเกยวกบสงกรานต..................................................................................

๙๑๑ ๑๒๑๓๑๕๑๖๑๗๒๕๒๖๒๘๓๑๓๓

ประเพณสงกร�นตปใหมแบบไทย

เทศกาลสงกรานตถอเปนประเพณวนขนปใหมของไทยมาแตโบราณ เปนประเพณทงดงาม ออนโยน เอออาทร และเตมไปดวยบรรยากาศของความกตญญ ความสนกสนาน ความอบอน และการใหเกยรตเคารพซงกนและกน สะทอนใหเหนถงลกษณะของความเปนไทย ไดอยางเดนชด โดยใชนำาเปนสอในการเชอมสมพนธไมตร ปจจบนแมไทยเราจะนบวนท ๑ มกราคมของทกป เปนวนขนปใหมแบบสากลนยม แตดวยลกษณะพเศษ และกจกรรมทคนในชมชนไดถอปฏบตสบเนองอยางยาวนาน ไมวาจะเปนการทำาบญทำาทาน การอทศสวนกศลแดบรรพบรษผลวงลบ การสรงนำาพระ การรดนำาขอพรผใหญ การเลนสาดนำา และการละเลนรนเรงตางๆ ลวนทำาใหชาวไทย สวนใหญยงถอประเพณสงกรานตเปนปใหมแบบไทยๆ ทเปนเทศกาลแหงความเอออาทร เกอกลผกพนซงกนและกน

9สงกรานต...สบสานประเพณไทย สขใจ...ไทยทวหลา

ชวงเทศกาลสงกรานตจะตรงกบวนท ๑๓, ๑๔, และ ๑๕ เมษายนของทกป ซงรฐบาล ไดประกาศใหเปนวนหยดราชการตอเนองกน เพอใหประชาชนททำางานในตางทองทไดกลบไปยงถนฐานของตน เพอไปรวมทำาบญเยยมญาตผใหญบพการ และเลนสนกสนาน กบครอบครว เพอนฝง นอกจากชาวไทยแลว ยงมมอญ พมา เขมร ลาว รวมถงชนชาตไทยเชอสายตางๆ ในจน อนเดย ตางกถอตรษสงกรานตเปนประเพณฉลองปใหมเชนเดยวกบเรา เพยงแต ในประเทศไทยไดมการสบสานและววฒนาการประเพณสงกรานตจนมเอกลกษณอนโดดเดนกลายเปนวฒนธรรมประจำาชาตทมความพเศษ แมแตชาวตางชาตกยงใหความสนใจ และรจกประเพณนเปนอยางด

10 สงกรานต...สบสานประเพณไทย สขใจ...ไทยทวหลา

คว�มหม�ยของคำ�ว� “สงกร�นต”

คำาวา “สงกรานต” มาจากภาษาสนสกฤต แปลวา “กาวขน” หรอ “ผาน” หรอ “เคลอนยาย” หมายถง การเคลอนยายของพระอาทตย จากราศหนงเขาไปในอกราศหนง เชน เคลอนจากราศสงหไปสราศกนย ซงจะเปนเหตการณปกตทเกดขนทกเดอน เรยกวา สงกรานตเดอน ยกเวนวา เมอพระอาทตยเคลอนเขาสราศเมษเมอใดกตาม กจะเรยกชอเปนพเศษวา “มหาสงกรานต” อนหมายถง การกาวขนครงใหญ ซงนบเปนครงสำาคญ เพราะถอวาวนนเปนวนปใหมตามคตพราหมณ โดยเปนการนบทางสรยคต ซงจะตกในราววนท ๑๓, ๑๔ หรอ ๑๕ เมษายน ซงแตละวนจะมชอเรยกเฉพาะ ดงน วนท ๑๓ เมษายน เรยกวา “วนมหาสงกรานต” หมายถง วนท พระอาทตยเคลอนเขาสราศเมษอกครง หลงจากผานเขาสราศอนๆ แลวจนครบ ๑๒ เดอน วนท ๑๔ เมษายน เรยกวา “วนเนา” แปลวา วนอย หมายถง วนท ดวงอาทตยเคลอนเขาสราศเมษอนเปนราศตงตนปเขาทเขาทางเรยบรอยแลว วนท ๑๕ เมษายน เรยกวา “วนเถลงศก” เปนวนเปลยนจลศกราชใหมถอเปนวนเรมปศกราชใหม การกำาหนดใหอยวนน กเพอใหแนใจวาดวงอาทตยโคจรขาดจากราศมนมาสราศเมษแลวอยางนอย ๑ องศา ทงสามวนน ถาหากดตามประกาศสงกรานต อนเปนการคำานวณตามหลกโหราศาสตรจรงๆ แลวกจะมการคลาดเคลอนไมตรงกนบาง เชน วนมหาสงกรานต อาจจะเปนวนท ๑๔ เมษายน แทนทจะเปนวนท ๑๓ เมษายน แตเพอใหจดจำาไดงาย และไมสบสน จงกำาหนดเรยกตามทกลาวขางตน


วนผสงอ�ยแหงช�ตและวนครอบครว

วนท ๑๓ เมษายน ของทกป นอกจากจะเปนวนมหาสงกรานตแลว รฐบาลยงกำาหนด ใหเปน “วนผสงอายแหงชาต” อกดวย เพอใหลกหลานไดเลงเหนความสำาคญของผสงอายซงสวนใหญกมกจะเปนบพการ ผอาวโสหรอผใหญในชมชนทเคยทำาคณประโยชนแกสงคมนนๆ มาแลว สวนวนท ๑๔ เมษายนของทกป รฐบาลกไดกำาหนดใหเปน “วนครอบครว” เพราะเหนวาชวงดงกลาวเปนระยะเวลาทประชาชนสวนใหญเดนทางกลบไปหาครอบครวอยแลว จงเปนชวงเวลาแหงความรกความอบอน ทจะไดพบกนอยางพรอมหนาพรอมตา และทำากจกรรมรวมกนในครอบครว


“น�งสงกร�นต”เกยวกบสงกร�นตอย�งไร

เมอทราบความหมายของคำาวา “สงกรานต” และความหมายของวนตางๆ แลว หลายคนคงสงสยวา “นางสงกรานต” มาเกยวของกบประเพณสงกรานตตรงไหน นางสงกรานตไมมตวตนจรง แตเปนคตความเชอทปรากฎอยใน “ตำานานสงกรานต” ซงรชกาลท ๓ ใหจารกลงในแผนศลาตดไวในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) เปนเรองเลาถงความเปนมาของประเพณดงกลาว ซงเปนอบายเพอใหคนโบราณ ผไมรหนงสอไดรวาวนมหาสงกรานต คอ วนทพระอาทตยยกขนสราศเมษ ซงสมยนนถอเปน วนขนปใหมตามสรยคตตรงกบวนใด โดยสมมตผานนางสงกรานตทงเจดทเทยบกนแตละวน ในสปดาหโดยมเรองเลาวา

มเศรษฐคนหนงไมมบตร จงถก นกเลงสราขางบานซงมบตรสองคนกลาว คำาหยาบคาย ดหมนในทำานองวาถงจะ รำารวยเงนทอง แตกไมมบตรสบสกลตายไป สมบตกสญเปลา สตนผมบตรกไมได เ ศ รษฐ ไ ด ฟ ง แล ว เ ก ดความละอาย จงไปบวงสรวงพระอาทตยและพระจนทร เมอเวลาผานไปสามปกยงไมมบตร อยมาวนหนงเปนวนนกขตฤกษ สงกรานต จงไดไปอธษฐานขอบตรจาก พระไทร พระไทรสงสารจงไปขอพระอนทร ทานจงไดสงธรรมบาลเทวบตรจตมาเกด เปนลกเศรษฐมชอวา ธรรมบาลกมาร


ซงเมอเจรญวยขนกรจกภาษานกและเรยนไตรเพทจบเมออายเพยงเจดป ตอมา ไดเปนอาจารยบอกมงคลการตางๆ แกมนษย แตขณะนน ทาวกบลพรหม เปนผทำาหนาท แสดงมงคลทงปวงแกมนษยอยกอนแลว จงเกดความไมพอใจ ไปทาธรรมบาลกมาร ใหตอบปรศนาสามขอ โดยมขอแมวาหากธรรมบาลกมารตอบไมได จะตองตดศรษะบชาตน หากตอบไดตนกจะตดศรษะบชาธรรมบาลกมารแทน ปรศนาดงกลาวมอยวา ขอท ๑ เชา ราศอยทใด ขอท ๒ เทยง ราศอยทใด ขอท ๓ คำา ราศอยทใด ธรรมกมารขอผลดไปเจดวน ปรากฏวาเวลาลวงถงวนทหก กยงคดหาคำาตอบไมได จงไปนอนอยใตตนตาล บงเอญขณะนนไดยนเสยงนกอนทรสองผวเมยคยกนวา วนรงขน จะไดกนศพธรรมบาลกมาร เพราะตอบปรศนาไมได พรอมกนนนนกตวผกไดเฉลยคำาตอบ เชา ราศอยทหนา มนษยจงเอานำาลางหนา เทยง ราศอยทอก มนษยจงเอาเครองหอมประพรมทอก คำา ราศอยทเทา มนษยจงเอานำาลางเทา ธรรมบาลกมารไดยนสามารถตอบปรศนาได ดงนน ทาวกบลพรหมจงตองตดศรษะบชาธรรมบาลกมาร แตกอนจะตดศรษะ ทาวกบลพรหมกไดเรยกธดาทงเจดของตนทเปนบาทบรจารกา (แปลวานางบำาเรอแทบเทาหรอสนม) ของพระอนทรมาสงเสยวา ศรษะตนนน หากตงไวในแผนดนไฟกจะไหมทวโลก หากทงในอากาศฝนกจะแลง ถาทงในมหาสมทร นำากจะแหง ดงนน จงใหธดาทงเจดนำาพานมารองรบศรษะทถกตด แลวนำาไปแหรอบ เขาพระสเมร จากนนกอนเชญประดษฐานทมณฑปถำาคนธลเขาไกรลาส ครนถง ๓๖๕ วน ซงโลกสมมตวาเปนปหนงเวยนมาถงวนมหาสงกรานต เทพธดาทงเจดกจะทรงพาหนะตางๆ ผลดเวรกนมาเชญพระเศยรของบดาออกแห โดยทเทพธดาทงเจดนปรากฏในวนมหาสงกรานต เปนประจำา จงชอวา “นางสงกรานต” สวนทาวกบลพรหมซงมอกชอวา ทาวมหาสงกรานตนน โดยนยกคอ พระอาทตยนนเอง เพราะ กบล แปลวา สแดง

(ราศ หมายถงความอมเอบ ความภาคภม)


จากตำานานขางตน นางสงกรานตจะมดวยกนทงหมด ๗ นาง ตามแตละวนในสปดาห สวนปไหนจะเปนนางสงกรานตนางใด กขนอยกบวา วนมหาสงกรานตปนนตรงกบวนใด ทงน นางสงกรานตจะไมไดขพาหนะตามปนกษตร แตละนางจะมนาม อาหาร อาวธ และสตวทเปนพาหนะตาง ๆ ดงตอไปน วนอาทตย นาม นางทงษะ ทดดอกทบทม เครองประดบปทมราค หรอปทมราช (พลอยสแดง) ภกษาหารมะเดอ หตถขวาถอจกร หตถซายถอสงข มครฑเปนพาหนะ วนจนทร นาม นางโคราคะ ทดดอกปบ เครองประดบมกดา (ไขมก) ภกษาหารนำามน หตถขวาถอพระขรรค หตถซายถอไมเทา มเสอเปนพาหนะ วนองคาร นาม นางรากษส (ราก-สด) ทดดอกบวหลวง เครองประดบโมรา ภกษาหารโลหต หตถขวาถอตรศล หตถซายถอธน มสกร (หม) เปนพาหนะ วนพธ นาม นางมณฑา ทดดอกจำาปา เครองประดบไพฑรย ภกษาหารนมเนยหตถขวาถอเหลกแหลม หตถซายถอไมเทา มคสพะ (ลา) เปนพาหนะ

รจกน�งสงกร�นตทงเจด


วนพฤหสบด นาม นางกรณ ทดดอกมณฑา เครองประดบมรกต หตถขวาถอขอชาง หตถซายถอปน มชางเปนพาหนะ วนศกร นาม นางกมทา ทดดอกจงกลน เครองประดบบษราคม ภกษาหาร กลวยนำาวา หตถขวาถอขรรค หตถซายถอพณ มกระบอ (ควาย) เปนพาหนะ วนเสาร นาม นางมโหธร ทดดอกสามหาว (ผกตบ) เครองประดบนลรตน ภกษาหารเนอทราย หตถขวาถอจกร หตถซายถอตรศล มนกยงเปนพาหนะ

อรย�บถของน�งสงกร�นต นอกจากนามของนางสงกรานตแตละนางขางตน จะเปนการบอกใหทราบวา “วนมหาสงกรานต” หรอวนขนปใหมของปนนตรงกบวนใดแลว ทาหรออรยาบถ ทนางสงกรานตขพาหนะ ยงเปนการบอกชวงเวลาทพระอาทตยเคลอนเขาสราศเมษ ซงแตละปจะไมเหมอนกนดวย เพราะสมยกอนจะไมมการนบเคาทดาวนแบบปจจบน วาหลงเทยงคน จะเปนเวลาขนปใหมทนท แตเขาจะนบจากชวงเวลาทพระอาทตย เคลอนจากราศมนมาอยในราศเมษ ซงอาจจะเปนเวลาเชา สาย บาย เยนหรอคำากได ดงนน อรยาบถของนางสงกรานตทขพาหนะมาจงเปนการบอกใหทราบถงชวงเวลาดงกลาว ซงจะมดวยกน ๔ ทา คอ ๑. ถาพระอาทตยยกสราศเมษ ในระหวางเวลา รงเชาจนถงเทยง นางสงกรานต จะ ยน บนพาหนะ ๒. ถาพระอาทตยยกสราศเมษ ในระหวางเวลา เทยงจนถงคำา นางสงกรานต จะ นง บนพาหนะ ๓. ถาพระอาทตยยกสราศเมษ ในระหวางเวลา คำาไปจนเทยงคน นางสงกรานต จะ นอนลมตา บนพาหนะ ๔. ถาพระอาทตยยกสราศเมษ ในระหวางเวลา เทยงคนไปจนถงรงเชา นางสงกรานต จะ นอนหลบตา บนพาหนะ


รปประกอบน�งสงกร�นต ๒๘ น�ง ดงนนางสงกรานตแตละวนกบอรยาบถแตละชวงเวลากรณท ๑ วนมหาสงกรานตตรงกบวนอาทตย นางสงกรานตจะมชอวา นางทงษะ

รปท ๑ นางทงษะ ยนมาบนครฑ ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางรงเชาถงเทยง

รปท ๓ นางทงษะ นอนลมตามาบนครฑ ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางคำาถงเทยงคน

รปท ๔ นางทงษะ นอนหลบตามาบนครฑ ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงคนถงรงเชา

รปท ๒ นางทงษะ นงมาบนครฑชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงจนถงคำา


กรณท ๒ วนมหาสงกรานตตรงกบวนจนทร นางสงกรานตจะมชอวา นางโคราคะ

รปท ๑ นางโคราคะ ยนมาบนเสอ ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางรงเชาถงเทยง

รปท ๓ นางโคราคะ นอนลมตามาบนเสอ ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางคำาถงเทยงคน

รปท ๒ นางโคราคะ นงมาบนเสอ ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงจนถงคำา

รปท ๔ นางโคราคะ นอนหลบตามาบนเสอชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงคนถงรงเชา


กรณท ๓ วนมหาสงกรานตตรงกบวนองคาร นางสงกรานตจะมชอวา นางรากษส

รปท ๑ นางรากษส ยนมาบนหม ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางรงเชาถงเทยง

รปท ๒ นางรากษส นงมาบนหมชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงจนถงคำา

รปท ๓ นางรากษส นอนลมตามาบนหมชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางคำาถงเทยงคน

รปท ๔ นางรากษส นอนหลบตามาบนหมชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงคนถงรงเชา


กรณท ๔ วนมหาสงกรานตตรงกบวนพธ นางสงกรานตจะมชอวา นางมณฑา

รปท ๑ นางนางมณฑา ยนมาบนลาชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางรงเชาถงเทยง

รปท ๓ นางมณฑา นอนลมตามาบนลา ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางคำาถงเทยงคน

รปท ๒ นางมณฑา นงมาบนลา ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงจนถงคำา

รปท ๔ นางมณฑา นอนหลบตามาบนลา ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงคนถงรงเชา


กรณท ๕ วนมหาสงกรานตตรงกบวนพฤหสบด นางสงกรานตจะมชอวา นางกรณ

รปท ๑ นางกรณ ยนมาบนชาง ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางรงเชาถงเทยง

รปท ๓ นางกรณ นอนลมตามาบนชางชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางคำาถงเทยงคน

รปท ๔ นางกรณ นอนหลบตามาบนชางชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงคนถงรงเชา

รปท ๒ นางกรณ นงมาบนชางชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงจนถงคำา


กรณท ๖ วนมหาสงกรานตตรงกบวนศกร นางสงกรานตจะมชอวา นางกมทา

รปท ๑ นางกมทา ยนมาบนควาย ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางรงเชาถงเทยง

รปท ๒ นางกมทา นงมาบนควาย ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงจนถงคำา

รปท ๓ นางกมทา นอนลมตามาบนควาย ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางคำาถงเทยงคน

รปท ๔ นางกมทา นอนหลบตามาบนควาย ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงคนถงรงเชา


กรณท ๗ วนมหาสงกรานตตรงกบวนเสาร นางสงกรานตจะมชอวา นางมโหธร

รปท ๑ นางมโหธร ยนมาบนนกยง ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางรงเชาถงเทยง

รปท ๓ นางมโหธร นอนลมตามาบนนกยง ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางคำาถงเทยงคน

รปท ๔ นางมโหธร นอนหลบตามาบนนกยง ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงคนถงรงเชา

รปท ๒ นางมโหธร นงมาบนนกยง ชวงเปลยนเวลาเปนปใหมจะอยระหวางเทยงจนถงคำา


ประก�ศสงกร�นตปพทธศกร�ช ๒๕๕๘

ปมะแม เทวดาผหญง ธาตทอง สปตศก จลศกราช ๑๓๗๗ ทางจนทรคต เปนอธกมาสทางสรยคต เปนปกต สรทน วนท ๑๔ เมษายน เปน วนมหาสงกรานต ตรงกบวนองคาร แรม ๑๑ คำา เดอน ๕ เวลา ๑๔ นาฬกา ๑๔ นาท ๑๔ วนาท นางสงกรานต ทรงนามวา รากษสเทว ทรงพาหรด ทดดอกบวหลวง อาภรณแกวโมรา ภกษาหาร โลหต พระหตถขวาทรงตรศล พระหตถซายทรงธน เสดจนงมาเหนอหลงวราหะ (หม) เปนพาหนะ วนท ๑๖ เมษายน เวลา ๑๘ นาฬกา ๒๑ นาท ๓๖ วนาท เปลยนจลศกราชใหม เปน ๑๓๗๗ ปน วนพธ เปนธงชย วนองคารเปนอธบด วนองคารเปนอบาทว วนพฤหสบดเปนโลกาวนาศ ปน วนอาทตย เปนอธบดฝน บนดาลใหฝนตก ๔๐๐ หา ตกในโลกมนษย ๔๐ หา ตกในมหาสมทร ๘๐ หา ตกในปาหมพานต ๑๒๐ หา ตกในเขาจกรวาล ๑๖๐ หา นาคใหนำา ๔ ตว เกณฑธญญาหาร ไดเศษ ๒ ชอ วบต ขาวกลา ในภมนาจะเกดกมชาต (ดวงกบแมลง) จะไดผลกง เสยกง เกณฑธาราธคณ ตกราศปถว (ดน) นำางามพอด


สำ�หรบคว�มเชอในเรองอรย�บถของน�งสงกร�นต เชอกนว�๑. ถานางสงกรานต ยนมา จะเกดความเดอดรอนเจบไข๒. ถานางสงกรานต นงมา จะเกดความเจบไข ผคนลมตายและเกดเหตเภทภยตางๆ ๓. ถานางสงกรานต นอนลมตา ประชาชนจะอยเยนเปนสข๔. ถานางสงกรานต นอนหลบตา พระมหากษตรยจะเจรญรงเรองด

คว�มเชอเกยวกบน�งสงกร�นตและวนสงกร�นต

คนสมยกอนรหนงสอกนนอย อกทงยงไมมสอทจะบอกเรองสภาพดนฟาอากาศ รวมถงวนสำาคญ ๆ ตาง ๆ ลวงหนาเชนปจจบน ดงนน ประกาศสงกรานตของทางราชการ จงมสาระทเปนประโยชนตอการดำาเนนชวตของราษฎรทสวนใหญประกอบอาชพกสกรรมซงนอกจากจะมเนอหาขางตนแลว ประชาชนสวนใหญกจะรอดรปนางสงกรานตของ แตละปดวย เนองจากรปนางสงกรานตจะเปนเครองบอกเหตการณ หรอเปนการทำานายอนาคต ลวงหนา อนเปนความเชอของคนสมยนน ซงจะมทงการพยากรณเกยวกบอรยาบถของ นางสงกรานตวา นางใด มาอรยาบถไหน จะเกดเหตเชนไร รวมไปถงการทำานายวนมหาสงกรานต วนเนา และวนเถลงศกดวยวา หากวนเหลานตกวนใด จะมเหตการณใดเกดขน


สวนคำ�ทำ�น�ยเกยวกบ วนมห�สงกร�นต วนเน� และวนเถลงศก กมว�๑. ถาวนอาทตย เปนวนมหาสงกรานต ปนนพชพนธธญญาหารไมสจะงอกงามนก ถาวนอาทตยเปนวนเนา ขาวจะตายฝอย คนตางดาวจะเขาเมองมาก ทาวพระยา จะรอนใจ ถาวนอาทตยเปนวนเถลงศก พระมหากษตรยจะมพระบรมเดชานภาพ ปราบศตรไดทวทกทศ๒. ถาวนจนทร เปนวนมหาสงกรานต ขาราชการชนผใหญ ตลอดจนคณหญง คณนายทงหลายจะเรองอำานาจ ถาวนจนทร เปนวนเนา มกเกดความไขตางๆ และเกลอ จะแพง นางพญาจะรอนใจ ถาวนจนทรเปน วนเถลงศก พระราชนและทาวนางฝายใน จะมความสขสำาราญ๓. ถาวนองคาร เปนวนมหาสงกรานต โจรผรายจะชกชม จะเกดการเจบไขรายแรง แตถาเปนวนองคารเปนวนเนา ผลหมาก รากไมจะแพง ถาวนองคารเปนวนเถลงศก ขาราชการทกหมเหลาจะมความสข มชยชนะ แกศตรหมพาล๔. ถาวนพธ เปนวนมหาสงกรานต ขาราชการชนผใหญจะไดรบการยกยอง จากตางประเทศ ถาวนพธเปนวนเนา

การพยาการณขางตน กเชนเดยวกบทำานายดวงเมองในปจจบน อนเปนการคำานวณ ทางโหราศาสตรทเปนสถตชนดหนง ซงอาจจะเกดหรอไมเกดเหตการณนนๆ ขนกได แตคำาทำานายเหลานกเปนเสมอนคำาเตอนลวงหนาใหทกคนดำารงชวตอยดวยความไมประมาท มสต และรจกเตรยมวธแกไขหรอปองกนไวลวงหนา

ขาวปลาอาหารจะแพง แมหมายจะพลดถน ทอย ถาวนพธเปนวนเถลงศก บรรดา นกปราชญราชบณฑตจะมความสขสำาราญ๕. ถาวนพฤหสบด เปนวนมหาสงกรานต ผนอยจะแพผเปนใหญ และเจานาย ถาวนพฤหสบดเปนวนเนา ผลไมจะแพง ราชตระกลจะมความรอนใจ ถาวนพฤหสบด เปนวนเถลงศก สมณชพราหมณ จะปฏบตกรณยกจอนดงาม๖. ถาวนศกร เปนวนมหาสงกรานต พชพนธธญญาหารจะอดมสมบรณ ฝนชก พายพดแรง ผคนจะเปนโรคตาและเจบไข กนมาก ถาวนศกรเปนวนเนา พรกจะแพง แรงกาจะเปนโรค สตวปาจะเปนอนตราย แมหมายจะมลาภ ถาวนศกรเปนวนเถลงศก พอคาคหบดจะทำามาคาขน มผลกำาไรมาก๗. ถาวนเสาร เปนวนมหาสงกรานต โจรผรายจะชกชม จะเกดการเจบไขรายแรง ถาวนเสารเปนวนเนา ขาวปลาจะแพง ขาวจะไดนอย ผลไมจะแพง นำานอย จะเกด เพลงกลางเมอง ขนนางจะตองโทษ ถาวนเสารเปนวนเถลงศก บรรดาทหาร ทงปวงจะมชยชนะแกขาศกศตร


กอนวนสงกรานต มกจะเปนการเตรยมความพรอม เพอความเปนสรมงคล ในการจะเรมตนชวตวนขนปใหม เพราะการเตรยมตวในเรองตางๆ ไมวาจะเปนเรอง การทำาความสะอาด การจดทำาอาหารไปทำาบญ ฯลฯ จะทำาใหเรารสกสดชน มความหวง และรอคอยดวยความสข อกทงการไดทำาความสะอาดบานกเหมอนการไดฝกชำาระจตใจ ลวงหนาไปในตว ชวงวนสงกรานต เมอสงกรานตมาถงกจะไดเปนเวลาททกคนยมแยมแจมใส จตใจสดชน เบกบาน ซงกจกรรมทควรปฏบต ไดแก ทำาบญตกบาตร หรอนำาอาหารไปถวายพระทวด ถอเปนการสบทอดและทำานบำารงพทธศาสนา อกทงชวยกลอมเกลาจตใจใหเปน รจกการให การเสยสละ โดยไมหวงมงหวง สงใดตอบแทน ทำาบญอทศสวนกศลใหแกบรรพบรษ หรอการทำาบญอฐ เปนการแสดงความ กตญญตอผมพระคณผลวงลบไปแลว

แนวท�งปฏบตในวนสงกร�นต


การสรงนำาพระ จะม ๒ แบบคอ การสรงนำาพระพทธรปและสรงนำาพระภกษ สามเณร เพอแสดงความเคารพตอปชยบคคลทดำารงสบทอดพระพทธศาสนา และเพอความ เปนสรมงคลแกชวตเมอเรมศกราชใหม

การปลอยนกปลอยปลา ชวงสงกรานตมกจะเปนหนาแลง นำาแหงขอดอาจจะทำาใหปลาตาย จงมกมการปลอยนกปลอยปลาทตดบวงตดนำาตนใหเปนอสระ หรอบางแหง มการปลอยพนธปลาลงสแหลงนำา เพอชวยสรางสมดลยภาพ


การกอเจดยทราย จดประสงคกคอการใหพระภกษไดนำาทรายไปใชประโยชน ในการกอสรางหรอใชถมพนทตอไป สมยกอนคนทำากจกรรมตางๆในวด ดงนน เขากถอวา ทรายอาจตดเทาออกไป เมอถงปจงควรจะขนทรายไปใชคน ปจจบนการกอเจดย อาจจะเหลอเพยงรปแบบ จงอาจจะปรบเปลยนไปทำาบญในรปแบบอนแทนได

การรดนำาขอพรผใหญ เปนการแสดงความเคารพและความกตญญกตเวท ตอผมพระคณ โดยเฉพาะผมอาวโสนอยพงปฏบตตอผมอาวโสมาก เชน พอแม ปยา ตายาย ผบงคบบญชา เปนตน


การละเลนรนเรงหรอมหรสพตางๆ เปนการเชอมความสามคคและเพอความ สนกสนานรวมทงยงเปนการสบสานมรดกวฒนธรรมในทองถนใหคงอยตอไป เชน ลเก ลำาตด โปงลาง หมอลำา หนงตะลง และโนรา เปนตน การเลนรดนำา ระหวางญาตพนอง มตรสหาย หรอระหวางเดกๆ หนมๆ สาวๆ เพอเชอมความสมพนธระหวางกน ควรจะใชนำาสะอาดผสมนำาอบ หรอนำาหอม และ เลนสาดกนดวยความสภาพ มไมตรตอกน พรอมกลาวคำาอวยพรใหตางมความสข และ อยาเลนกนดวยความคกคะนอง รนแรง จาบจวง หรอตงใจลวงเกนผอนจนทำาใหเกดการ ทะเลาะววาท นอกจากกจกรรมขางตนแลว บางแหงยงมการทรงเจาเขาผเพอความสนกสนาน เชน การเขาแมศร การเขาผลงลม ฯลฯ รวมถง มการเลนอนๆ เชน เลนสะบา เลนลกชวง เลนเพลงพษฐาน (อธษฐาน) เปนตน


เพอใหประเพณสงกรานตยงคงความหมายสาระและคณคาทดงาม จงควรท ทกภาคสวนของสงคมจะเนนสงทควรปฏบตขางตน และละเวนสงทจะทำาลายความงดงาม ของประเพณดงกลาวลงไป อนไดแก ไมมงประกวดความงามของเทพสงกรานตแตเพยงอยางเดยว แตควรเนน ใหเดกรนใหมทเขาประกวดไดรวมทำากจกรรมบำาเพญสาธารณประโยชนบาง เพอเปน การสรางใหรจกจตอาสา ไมดมเหลาหรอเครองดองของเมาในวดหรอในทสาธารณะ เพราะนอกจาก จะไมเหมาะสมแลว สวนใหญมกจะเมาอาละวาด หรอแซวกนจนเกดการทะเลาะววาท รวมทงแสดงกรยาอาการทไมเหมาะสม แตทสำาคญคอ มกเมาแลวขบรถโดยประมาท กอใหเกดโศกนาฏกรรมหรออบตเหตอยางรเทาไมถงการณ อนเปนสาเหตแหงความ เดอดรอนทงตนเองและผอน จงควรสำารวมในการดมเหลา หรอควรดมกนเฉพาะในหม ญาตมตรเพอนฝง และอยเปนทเปนทาง ไมไปเกะกะระรานผอน หรอดมจนขาดสต

สงทควรละเวนในเทศก�ลสงกร�นต


แมประเพณตางๆ จะมการเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา แตหากเรายงปรารถนา จะสบสาน “สงกรานต” ใหเปนประเพณทงดงามและนาภาคภมใจของเราตอไปแลว กเปน หนาทททกภาคสวนของสงคมตองรวมกนรกษาสงทดงามใหคงอย และขจดสงทไมถกตอง และเบยงเบนใหหมดไป

สรป

ไมเลนสาดนำากน ดวยความรนแรง กาวราว คกคะนอง และไมใชอปกรณ ทอนตราย เพราะปจจบนหลายคนกเลนดวยความประมาท ผดกาลเทศะทำาใหผอน เดอดรอน รำาคาญ หรอสาดนำาเขาไปยงรถทกำาลงวง ทำาใหเกดอบตเหตทนาเศราสลด รวมทงมการใชวสดทไมเหมาะสม เชน ใชนำาผสมแปงมน หรอส ฯลฯ ซงนอกจากจะทำาใหสกปรกยากแกการทำาความสะอาดแลว ยงอาจกอใหเกดโรคภยไขเจบไดในภายหลง จงควรละเวนการเลนทไมเหมาะสมเหลาน และไมควรสาดนำาผอนทมไดเลนกบเรา หรอผทเดนทางไปกจธระ และไมควรสอนหรอกระทำาสงทผดประเพณตอชาวตางชาต อนจะกอใหเกดความเขาใจผดและดถกประเพณวฒนธรรมของเรา


เรองน�รเกยวกบสงกร�นต

๑. ในสมยโบราณ กอนทเราจะถอเอาวนสงกรานตเปนปใหมไทยนน คนสมยกอนถอวาวนขน ๑ คำา เดอนอาย (เดอน ๑) เปนวนขนปใหม เพราะถอวาฤดหนาว เปนการเรมตนป ซงจะตกราวเดอนพฤศจกายนหรอธนวาคม ตอมาไดมการเปลยนแปลงไปตาม ความเชอของพราหมณ ทมรากเหงามาจากการสงเกตธรรมชาตและฤดการผลตทางเกษตร จงเปลยนวนปใหมเปนวนขน ๑ คำา เดอน ๕ หรอประมาณเดอนเมษายน ครนในป พ.ศ. ๒๔๓๒ สมยรชกาลท ๕ พระองค กไดเปลยนวนขนปใหมอกครงเปนวนท ๑ เมษายน และตอมาในป พ.ศ. ๒๔๘๓ จอมพล ป. พบลสงครามกไดประกาศใหวนท ๑ มกราคม เปนวนขนปใหม ซงเปนการนบแบบสากล และใชมาจนปจจบน อยางไรกด คนไทย ในหลายภมภาคกยงยดถอเอาวนสงกรานตเปนเทศกาลเฉลมฉลองปใหมเหมอนเดม โดยจงไดกำาหนดใหวนท ๑๓ เมษายนเปนวนสงกรานต ตามปฏทนเกรกอร ๒. ทางลานนาเรยกวนท ๑๓ เมษายน วา “วนสงขารลอง” หรอ “สงกรานตลอง” ซงบางทานใหความหมายวา หมายถงอายสนไปอกป และเรยกวนท ๑๔ เมษายน วา “วนเนา” หมายถง วนหามพดจาหยาบคาย เพราะเชอวาจะทำาใหปากเนาและไมเจรญ สวนวนท ๑๕ เมษายน เรยก “วนพญาวน” คอวนเปลยนศก (ป) ใหม ๓. ภาคใต เรยกวนท ๑๓ เมษายน วา “วนเจาเมองเกา” หรอ “วนสงเจาเมองเกา” เพราะเชอวาเทวดารกษาบานเมองกลบไปชมนมกนบนสวรรค สวนวนท ๑๔ เมษายน เรยกวา “วนวาง” คอวนทปราศจากเทวดาทรกษาเมอง ดงนน ชาวบานกจะงดงานอาชพตางๆ แลวไปทำาบญทวด สวนวนท ๑๕ เมษายน เรยกวา “วนรบเจาเมองใหม” คอ วนรบเทวดาองคใหมทไดรบมอบหมายใหมาดแลเมองแทนองคเดมทยายไปประจำาเมองอนแลว ๔. การท “นำา”มาเกยวเนองกบประเพณสงกรานต กเพราะ“นำา”โดยตวมนเอง ถอวา เปนเครองชำาระสงสกปรกหรอมลทนตางๆ และยงถอวาเปนเครองหมายของ ความอดมสมบรณ ดงนน จงมการใช “นำา” เปนสญลกษณในพธมงคลและอวมงคลตางๆ


โดยเฉพาะในชวงเทศกาลสงกรานตอนถอวาเปนวนปใหม ซงมกจะเปนเวลาหลงการ เกบเกยวพชผลทางเกษตรอนเปนเวลาพกผอน และตรงกบเดอนเมษายนทเปนฤดรอน คนสมยกอนจงมการใช “นำา” สาดกนเพอความสนกสนานและคลายรอนไปในตว รวมถง ใชในกจกรรมอนๆ ทเกยวเนองกบวนสงกรานตดวย เชน ใชสรงพระพทธรปและพระสงฆ เพอความเปนสรมงคลรบปใหม หรอใชทำาความสะอาดบานเรอน เสมอนการขบไลเสนยดจญไรและลางสงสกปรกใหออกไปจากบาน หรอใชรดนำาดำาหวผใหญเพอขอสมาลาโทษ หรอขอพรจากทาน หรอใชกรวดนำาเพออทศสวนกศลใหบรรพบรษผลวงลบไปแลว เปนตน ๕. คำาวา “ดำาหว” ปกตแปลวา “สระผม” แตในประเพณสงกรานตลานนา จะหมายถง การไปแสดงความเคารพ ขออโหสกรรมทเราอาจไปลวงเกนใครใน เวลาทผานมา รวมทงการไปขอพรจากผใหญ ซงหมายถงญาตผใหญ ผอาวโสในหมบานในเมองหรอครบาอาจารย ผบงคบบญชา โดยสวนมากจะใชนำาขมนสมปอยไปไหวทาน และทานกจะจมแลวเอานำาแปะบนศรษะเปนเสรจพธ ๖. การกอเจดยทรายเปนกจกรรมหนงทมกทำากนในวนสงกรานต ซงมลเหต ทคนนยมกอเจดยทราย มเรองเลาวาพระเจาปเสนทโกศลไดเสดจไปยงเมองสาวตถ พรอมบรวาร ไดเหนหาดทรายขาวบรสทธกเกดจตศรทธากอทรายเปนเจดย ๘ หมน ๔ พนองค แลวอทศเปนพทธบชา ธรรมบชา และสงฆบชา เมอพระองคไปเฝาพระพทธเจากไดทลถาม ถงอานสงสการกอเจดยทรายดงกลาว พระพทธเจาตรสวา การทมจตเลอมใสศรทธา กอเจดยทรายถง ๘ หมน ๔ พนองคหรอเพยงองคเดยวกไดอานสงสมาก คอ จะไมตกนรก หลายรอยชาต ถาเกดเปนมนษยกจะเพยบพรอมไปดวยยศถาบรรดาศกด มบรวารและเกยรตยศชอเสยง หากตายกจะไดขนสวรรค พรงพรอมดวยสมบตและมนางฟาเปนบรวาร ดวยอานสงสดงกลาวจงทำาใหคนโบราณนยมกอเจดยทรายเปนประเพณมาจนทกวนน ๗. การอญเชญพระพทธสหงค ซงเปนพระพทธรปคบานคเมองมาแตโบราณมายงบรเวณทองสนามหลวงใหประชาชนไดมาสกการะและสรงนำาในชวงสงกรานตนนอาจารยสมบต พลายนอย ศลปนแหงชาต เลาวา จดขนเมอประมาณป พ.ศ.๒๔๗๗ สมยพระยาพหลพลพยหเสนา เปนนายกรฐมนตร โดยทางการเปนผจดขนใหประชาชนไดสรงนำา พระพทธรปศกดสทธ เพอเปนสรมงคล และเปนขวญกำาลงใจในโอกาสเฉลมฉลองปใหมไทย


๘. ศพทบางคำาในประกาศสงกรานต คำาวา สปตศก หมายถง ปจลศกราช ทลงทายดวยเลข ๗ อธกมาศ คอ ปทมเดอน ๘ สองหน สวนปกตสรทน คอ ปทม ๓๖๕ วน ตามปกต วนอธบด และวนธงชย คอวนทถอวาเปนวนดเหมาะแกการ ทำากจกรรมทเปนมงคลตางๆ สวนวนอบาทว และวนโลกาวนาศ ถอเปนวนไมด ไมเหมาะ แกการทำาการมงคล ซงวนดงกลาวนเปนการคำานวณทางโหราศาสตร สวนปใดทวนดและ ไมด เปนวนเดยวกน จะตองดชวงเวลาทเรยกวา ยาม ตามตำาราโหรกำากบดวย เชน ปน วนองคารเปนทงวนอธบดและวนอบาทว ชวงเวลาทเปนอธบดคอ ยาม ๕ คอ ระหวางเวลา ๑๒.๐๐-๑๓.๓๐ น. และชวงเวลาทเปนอบาทว คอ ยาม ๔ คอ ระหวาง เวลา ๑๐.๓๐-๑๒.๐๐ น. เปนตน การวดจำานวนนำาฝนเปน หา เปนการวดปรมาณนำาฝนแบบโบราณ โดยกำาหนดวา ถาฝนตกลงมาเตมบาตรขนาดกลางทตงรองอยกลางแจง เรยกวา นำาฝนหาหนง เกณฑธญญาหาร เปนการพยากรณบอกถงจำานวนขาวปลา พชพนธอาหารตางๆ วาปนนๆ จะอดมสมบรณหรอแหงแลงอยางไร เกณฑธาราธคณ เปนการบอกถงปรมาณนำาฝนทจะตกในโลกวามมากนอย นำาเทาใด


น�งสงกร�นตทงเจด

วนอาทตย นาม นางทงษะ ทดดอกทบทม เครองประดบปทมราค หรอปทมราช(พลอยสแดง)

ภกษาหารมะเดอ หตถขวาถอจกร หตถซายถอสงข มครฑเปนพาหนะ


วนจนทร นาม นางโคราคะ ทดดอกปบ เครองประดบมกดา (ไขมก) ภกษาหารนำามน

หตถขวาถอพระขรรค หตถซายถอไมเทา มเสอเปนพาหนะ


วนองคาร นาม นางรากษส (ราก-สด)ทดดอกบวหลวง เครองประดบโมรา ภกษาหารโลหต

หตถขวาถอตรศล หตถซายถอธน มสกร (หม) เปนพาหนะ


วนพธ นาม นางมณฑา ทดดอกจำาปา เครองประดบไพฑรย ภกษาหารนมเนย

หตถขวาถอเหลกแหลม หตถซายถอไมเทา มคสพะ (ลา) เปนพาหนะ


วนพฤหสบด นาม นางกรณ ทดดอกมณฑา เครองประดบมรกต

หตถขวาถอขอชาง หตถซายถอปน มชางเปนพาหนะ


วนศกร นาม นางกมทา ทดดอกจงกลน เครองประดบบษราคม ภกษาหารกลวยนำาวา หตถขวาถอขรรค หตถซายถอพณ มกระบอ (ควาย) เปนพาหนะ


วนเสาร นาม นางมโหธร ทดดอกสามหาว (ผกตบ) เครองประดบนลรตน ภกษาหารเนอทราย

หตถขวาถอจกร หตถซายถอตรศล มนกยงเปนพาหนะ

ทปรกษา นางสาวนนทยา สวางวฒธรรม อธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม นายมานส ทารตนใจ รองอธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม นางสนนทา มตรงาม รองอธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม นางสาวทศชล เทพกำาปนาท ผอำานวยการสถาบนวฒนธรรม คณะทำางาน นางอรณ คงเสร นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการพเศษ นางมงคลทพย รงงามฤกษ นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการพเศษ นางสาวปราณสา เตยวพพธพร นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการพเศษ นายสชาต คณานนท นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นางสลกจตร ศรชย นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นางพชรนทร ฤทธสำาแดง นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นางสาวรชดาพร ศรภบาล นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นางมณฑรา สวสดรกษา นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นางปญชล ดวงเอยด นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นางสาวบญชญา ไฮดอน นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นายสมภพ ปไทย นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นายอภนนท คำายวง นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นายกาจบดนทร พนธภกด นกวชาการวฒนธรรมชำานาญการ นางสาวภธตา เหมทานนท นกวชาการวฒนธรรมปฏบตการ นายจตพร ธราภรณ นกวชาการวฒนธรรมปฏบตการ นายวโรจน สรยายนต นกวชาการวฒนธรรมปฏบตการ นางสาวธศร ยมสงวน นกวชาการวฒนธรรมปฏบตการ นางสาวเพญนภา มณฑา นกวชาการวฒนธรรม นางณฐรดา เสนสข เจาพนกงานธรการปฏบตงาน

ภาพประกอบ นายโอม รชเวทย นายมนส หสดำา นายคารญย หกขนทด

คณะผจดทำ�

Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture, Thailand

SONGKRANFESTIVAL

Songkran Festival

Message from the Minister of Culture

Of all the festivals in the Kingdom of Thailand, Songkran is the most remarkable as it marks the beginning of a New Year. It has been firmly established as an integral part of Thai life since time immemorial. The government proclaimed the 13th of April, the 14th of April, and the 15th of April public holidays in order to allow people to return to their hometowns for making merit, offering of food and gifts to the monks, releasing of birds and fish, sprinkling of water over the Buddha images, bringing lustral water and other items to parents, senior relatives and respected persons to bathe them as tribute paying, and to ask for their blessings, splashing water among each other according to the ancient traditionof celebrating the New Year. In recent times, this traditional festival is on the list of tourist attractions and enables to put Thailand as one of the most favoured tourist destinations of the world. Songkran thereby represents the time when all the Thais as well as friends of Thailand appreciate the Thai traditional values. The Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture, deems it necessary to publish the book, Songkran, to promote public awareness and encourage public participation in the preservation and maintenance of Songkran including the story of Songkran goddesses as one of the most cherished Thai cultural heritage.

(H.E. Mr. Vira Rojpojchanarat)Minister of Culture

Ministry of Culture of the Kingdom of Thailand

Preface

“Songkran Festival” is the most important tradition of Thailand since the old days. The event shows Thai culture and good examples of youngsters being grateful to their elders by using water as the means to transfer love, respect and relationship of family, society, and nation. On this special occasion, the Ministry of Culture plans to promote the information about Songkran Festival. The Department of Cultural Promotion has published the book “Songkran Festival” which includes the appropriate ways to participate as well as the dos and don’ts. Additionally, the book is presented in cartoon form to illustrate Songkran customs and traditions.

I hope this book will be fruitful and provide readers with the broader views regarding Songkran Festival.

(Prof. Apinan Posayanont)Permanent Secretary for Culture

Ministry of Culture

Preface

When it comes to Songkran, the meaning of this festival becomes unique. It is the time for Thais to celebrate the Thai Traditional New Year day all over the country. Songkran is not just wet, besides splashing water, some of the most joyful and exciting activities include Thai Traditional New Year’s practices. There is a belief in “Songkran Goddesses” that cannot be eliminated.

Most of the people are unclear about “Songkran Goddesses” and have their ideas mixed up with the Songkran beauty queen. In fact, this is not correct! The Songkran Goddesses of Thailand have an interesting history to follow. Consequently, the book will also bring up their stories and present cartoon images for intelligible understanding.

The Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture hopes that this book will be useful and able to enhance more understanding about Songkran Festival and Songkran Goddesses.

(Miss Nuntiya Swangvudthitham)Director-General

Department of Cultural Promotion

What is Songkran?

Songkran is the traditional Thai New Year festival since the former time. It is a celebration that embraces goodwill, love, compassion, and thankfulness, using water as the means of expression. The word Songkran derives from Sanskrit meaning to move or step forward. The first day of Songkran takes place when the sun moves from Pisces into Aries, which marks the New Year’s Day according to the Brahmin solar system.

Songkran Festival 51

Songkran Festival

The festival of Songkran falls on the 13th, 14th, and 15th of April every year. The first day is known as Maha Songkran or the grand Songkran. The Thai government has declared Songkran festival as extended public holidays to enable the people to return to their hometown for family reunions, merit-making and reuniting with others in their community. April 13th is also declared the Day of the Senior or Elderly by the government. The occasion marks the appreciation for the senior population for their years of contribution to the family and country. The 14th of April is designated as Family Day to celebrate family love and togetherness.


The importance of Songkran Festival

Songkran is regarded as one of the most important traditions in Thailand because it encompasses the three major values in the Thai way of life which are: Value of family : Songkran is the time when family members come together to show appreciation, love and respect as well as making merit and paying homage to their ancestors. Value of society : Through active participation and interaction with each other, Songkran brings the people in the community together to enhance goodwill and unity in the society. Value of religion : Making merit by offering food to monks, going to the temples and attending Buddhist sermons are auspicious activities done during Songkran.


In the old days, when mass communications was somewhat limited, in order to help the illiterate learn on which day of the week Songkran was, a story on the origin of Nang Songkran or Songkran Goddesses was created. It was said that Tao Kabilaprom had seven daughters, known collectively as Nang Songkran. In a gambling game that he lost to Thammakumarn, Tao Kabilaprom had to pay his debt with his head. However, his head must not come into contact with the ground, air or water because it would cause catastrophes. To maintain peace on earth, his head was placed on a tray which was then taken to Krailad Mountain.Every year, one of the daughters would bring the head down to town for procession. Each daughter was unique in her own way and was identified by her ornaments, choice of weapons and means of transport symbolised by animals. Since there were seven daughters, they also served as fairy for each day of the week.

The names of the seven Nang Songkran for each day are : Day Name of Nang Songkran Transport Sunday Tung-sa, Garuda Monday Ko-ra-ka, TigerTuesday Rak-sod, Pig Wednesday Mon-ta, DonkeyThursday Kiri-nee, Elephant Friday Kimi-ta, BuffaloSaturday Maho-torn, Peacock

Who is Nang Songkran?


Nang Songkran not only represents the day of the week, but back then people often associated her characteristics to the type of weather they could expect for that year, too.


What to do during Songkran Festival

To celebrate Songkran, there are many activities throughout Thailand which vary according to regional tradition. Some of the activities include:

Cleaning of houses and public places such as temples, schools, offices to welcome the New Year with cleanliness and fresh start. Merit making by offering alms to monks in dedication to the late ancestors, going to the temples to listen to Buddhist preaching. Releasing birds and fish back to their natural habitat is a common practice during Songkran. This act of giving freedom is a form of merit making. Sprinkling water onto Buddha images and monks is an auspicious act to receive blessings for the New Year.


Building sand pagodas on temple ground. Bringing sand into the temple’s premise is considered a merit because the sand can be used or reused for construction or restoration by the temple. Pouring water onto the elderly members of the family and/or the society to show respect and gratefulness and to ask for their blessing. Folk performances and traditional games are organised for enjoyment as well as to preserve the Songkran tradition. Throwing water at each other in a friendly manner by using clean or scented water, exchanging New Year’s greetings during water play, and in case of doubt, ask permission before throwing water at someone because he or she may not wish to get wet.


As water throwing has become popular during Songkran, it is recommended that the following practice is avoided: - The use of dirty water, ice, mixture of dangerous items such as paint, dye and plant seeds, etc. may cause injuries to other people’s eyes or other parts of their body. - Throwing water at people who are riding on moving vehicles such as motorcycles, cars etc. may cause serious accidents.

What NOT to do during Songkran


- Using modified gadgets like PVC pump tube which produces high water pressure could cause serious injuries to others. Lewd acts such as applying powder paste on others’ face, especially females’, inappropriate physical contacts and touching are unacceptable. - Too much alcohol consumption, especially in public places could cause annoyance and unrests. Moderate drinking with friends and families in one’s own privacy is preferred. - Driving after drinking can and do cause fatal road accidents every year.


Working Group

Project ConsultantsMs. Nuntiya Swangvudthitham Director-General of Department of Cultural Promotion Mr. Manat Tharatjai Deputy Director-General of Department of Cultural PromotionMrs. Sunantha Mit-ngam Deputy Director-General of Department of Cultural PromotionMs. Tassachon Thepgumpanat Director of Cultural study Institute

Work TeamMrs. Arunee Kongsearee Cultural Officer (Senior Professional Level)Mrs. Mongkolthip Rung-ngamrerg Cultural Officer (Senior Professional Level)Ms. Pranisa Teopipithporn Cultural Officer (Senior Professional Level)Mr. Suchat Kannanon Cultural Officer (Professional Level)Mrs. Salakjit Srichai Cultural Officer (Professional Level)Mrs. Patcharin Ritsamdang Cultural Officer (Professional Level)Ms. Rachdaporn Sripibarn Cultural Officer (Professional Level)Mrs. Monthira Sawatdirugsa Cultural Officer (Professional Level)Mrs. Panchalee Doung-Eiad Cultural Officer (Professional Level)Ms. Boonchaya Hydon Cultural Officer (Professional Level)Mr. Somphop Putai Cultural Officer (Professional Level)Mr. Apinan Kamyuang Cultural Officer (Professional Level)Mr. Kajbodin Punpugdee Cultural Officer (Practitioner Level)Ms. Patita Hemtanont Cultural Officer (Practitioner Level)Mr. Jatuporn Thiraporn Cultural Officer (Practitioner Level)Mr. Viroj Suriyayon Cultural Officer (Practitioner Level)Ms. Thasorn Yimsanguan Cultural Officer (Practitioner Level)Mr. Pennapa Monta Cultural OfficerMrs. Natrada Sensook General Service Officer (Practional Level)

Illustrator Mr.Om RatchawejMr.Manut HutsadamMr.Kharin Hukkhoonthod

กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture, Thailand

๑๔ ถนนเทยมรวมมตร เขตหวยขวาง กรงเทพฯ ๑๐๓๑๐ 14 Thiamruammitr Road, Huay Khwang, Bangkok 10310

โทรศพท ๐-๒๒๔๗-๐๐๑๓ ตอ ๑๓๒๕, ๑๓๐๓ โทรสาร ๐-๒๒๔๘-๕๘๔๔Tel. 0-2247-0013 Ext. 1325, 1303 FAX. 0-2248-5844

www.culture.go.th

songkran festival

Documents