solunum egzersizleri - acibademhemsirelik.com · solunum egzersizi cerrahi bir girişim uygulanan...

Solunum Egzersizleri

Hazırlayan: Birsen ErkuşAcıbadem Sağlık Grubu

Eğitim ve Gelişim HemşiresiHazırlanma Tarihi: 18.02.2011

Solunum Egzersizi

Cerrahi bir girişim uygulanan hastalarda,ameliyat sonrası dönemde öksürme, derin nefes aldırma gibi solunumun yeterli derecede sürdürülmesini sağlayacak teknikler uygulatılmakla birlikte, genellikle ameliyat öncesi dönemde hastaların eğitimine gerekli önem verilmemektedir.

Preoperatif dönemde hastaya eğitim verilmesi postoperatifdönemin seyrinde etkili olmaktadır. Postoperatif dönemde anestezi, emosyonel stres ve ağrının etkisiyle hastaya

verilen eğitimin etkinliğin daha az olabilmektedir.

Solunum Egzersizi

Bir çok çalışmada ameliyat sonrası dönemde atelektazininönlenmesinde yada ameliyat sonrası diğer pulmonerkomplikasyonların önlenmesinde, solunum eğitimi ve egzersizlerin önemi gösterilmiştir.

Solunum Egzersizi

Postoperatif PulmonerKomplikasyonlar

• Atelektazi• Akciğer aspirasyonu• Pnomoni• Akciğer ödemi• Akciğer embolisi ve enfarktus• Erişkin ya da akut respiratuardistres sendromu (ARDS)

Hava yolunun temizliği normalde mukosilier aktivite ve öksürükle sağlanır.

• Viskoz sekresyon (akışkan olmayan)• Trakeostomi tüpünün varlığı, • Dehidratasyon, • Hipoksemi, • Mobilite azlığı,• Yeterli nemlendirmenin sağlanamaması

Gibi nedenler mukosilier aktiviteyi bozarak sekresyonbirikimine neden olur.

Postoperatif PulmonerKomplikasyonlar

Solunum Egzersizlerinin Amaçları

• Solunum egzersizleri ile ventilasyon dağılımınıdüzenlemek ve oksijenasyonu artırmak,

• Havayollarını korumak,• Öksürüğün etkinliğini arttırmak,• Hastane içi ve dışında hastaların kendi havayollarının

bakımını yapabilmelerini sağlamak,• Solunum hareketlerini düzenlemek,

• Havayollarındaki sekresyonları uzaklaştırmak,• Atelektazi, pnömoni ve bronkopulmoner

enfeksiyonlardan korunmak ve tedavilerini yapmak,• Tüm bunlara hastayı ve ailesini hazırlamak,• Kardiyopulmoner rezervi artırarak fiziksel kondisyonu

geliştirmek,• Gevşemeyi sağlamaktır.

Solunum Egzersizlerinin Amaçları

Aktif egzersizlere ameliyattan en az bir hafta önce başlanarak, günde 4 defa, en fazla 20 dakika uygulanması gerekir ve bu egzersizlerin önemi, hasta tarafından anlaşılmalıdır.

Solunum Egzersizi

Solunum Egzersizlerine Hazırlık

• Solunum egzersizlerinin amaçları ve nedenleri hastaya anlatılmalı,• Sakin, sessiz ve havadar bir odada öğretilmeli,• Hasta rahat, gevşek durumda olmalı ve üzerindeki kıyafetler hastayı

sıkmamalı,• Hastanın kendi doğal solunum paterni not edilmeli,• Gerekiyorsa hastaya gevşeme egzersizleri öğretilmeli, özellikle

sternokleidomastoid, skalen, üst trapez, levator skapula kaslarıgevşetilmeli,

• Hastaya solunum egzersizleri öğretildikten sonra, istirahatte ve aktivite sırasında bu egzersizleri uygulaması istenmelidir.

Solunum Egzersizlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Hastanın zorlu ekspirasyon yapmasına izin verilmemelidir. Ekspirasyon gevsek ve pasif olmalıdır.

• Zorlu ekspirasyon hava yollarında türbülansı arttırarak bronkospazm ve obstrüksiyona neden olabilir.

• Ancak 3-4 solukta bir derin solunum yaptırılmalıdır. Aksi takdirde hiperventilasyon meydana gelir.

• Hemşire pursed-lip ya da diyafragmatik solunum egzersizini öğretirken görsel, sözel ve dokunsal uyarıstratejilerini kullanmalıdır.

• Uyarılar verilirken hastanın dikkati başka yöne kaymadan yoğun bir şekilde iletişim kurulmalıdır.

• Hasta solunum sıkıntısında olacağı için enerjilerinin büyük bir kısmını solunuma ayıracaklardır

• Yeni beceriler için çok az enerjileri vardır ve anksiyetelerivardır.

• Talimatlar açık ve kısa olmalı, sakin anlatılmalıdır.• Hemşire hastaya sıkıntısının azalacağı yönünde güvence

vermelidir.• Hastaya solunum egzersizleri sadece tarif edilmez,

hemşire tarafından yapılarak gösterilir.

Solunum Egzersizlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Pursed lips (büzük dudak) solunum ve diyafragmatik solunum KOAH’lı hastalarda dispneyi azaltmak amacıyla kullanılan egzersizlerdir.

Solunum Egzersizi

Egzersiz sırasında ve günlük aktiviteler sırasında solunum ihtiyacının arttığı durumlarda dispneyi kontrol altına almak ve rahatlatmak amacıyla KOAH’lı hastalar tarafından spontan veya bilinçli olarak kullanılan bir solunum tekniğidir.

Büzük Dudak (pursed-lip) Solunumu


Bu yöntem ekspirasyon sırasında kontrolü sağlamak ve alveollerin maksimum düzeyde boşalmasınıkolaylaştırmak için kullanılır.

Hava yolu kollapsını önlemek için burundan derin nefes alınıp dudakların büzülerek yapıldığıyavaş ve uzun ekspirasyondur.

• Bu solunum dispneyi rahatlatır • Büzük dudak solunumu gaz değişimini artırır, • Solunum hızını düşürür, • Tidal volümü artırır,• İnspiratuvar ve ekspiratuvar kasların aktivitesini artırır.• Bir çok hastada arteriyal SpO2 düzeyi %3-4 düzeyinde

artar. • Hastada solunumunu kontrol etme duygusunun

uyanmasına sebep olur.• Diyafragmatik solunum ile birlikte büzük dudak solunumu

yararlı bir gevşeme tekniği olarak kullanılabilir


Eğer hasta burundan nefes alma sırasında zorluk yaşıyorsa hem inspirasyon hem de ekspirasyonu ağızdan yapabilir.


• Ekspirasyon süresi inspirasyon süresinin en az 2 katıolmalıdır.

• İnspirasyon burundan olmalı ve çok derin olmamalıdır. • Hava burun yoluyla alındıktan sonra dudaklar ıslık

çalar-öper gibi büzülerek ağız yoluyla verilir.• Hasta oturuyorsa öne doğru eğilebilir, böylece abdominal

organlar diyafragmaya doğru iletilir.


• Hastayı cesaretlendirmek için hemşire hastanın omuzlarına hafifçe dokunmalıdır.

• Eğer hasta yana eğiliyorsa bir el hastanın omuzuna diğer el karşı tarafın göğüs kafesinin altına yerleştirilir.

• Hemşire hasta ile göz hizasında olmalıdır.

• Sürekli göz iletişimi kurmalıdır. Bu hemşirenin hastaya yardım etmek istediğini gösterecektir.

• Uygun ise pulseoksimetre ile egzersizin etkinliği hastaya gösterilebilir.


Hasta yürürken de pursed-lip egzerzini yapabilir, bunun için 2 adımda nefes alıp 4 adımda nefesini vermesi söylenir.

Hastanın güçlü bir şekilde yanaklarını şişirerek ağızdan inspirasyonuna izin verilmemelidir.


Pursed lip solunumu su dolu bardağa pipetle üfleyerekbaloncuk yapma, pink pong topuna sadece oynayacak kadar üfleme ya da balon şişirme ile de yapılabilir.

Ayrıca çiçek koklar gibi nefes alıp mum alevini söndürmeyecek kadar nefes vermesi söylenerekteegzersiz yapılabilir.


Diyafragmatik Solunum Egzersizleri

Diafragma solunumun en önemli kasıdır. Eğer diafragmadışındaki kaslar solunumda daha fazla görev alıyorlarsa tedavinin amacı diafragmatik solunumu arttırmak olmalıdır.

Diafragmatik solunumda amaç inspirasyon sırasında diafragmanın aşağı inmesi, ekspirasyon sırasında yukarı çıkmasıdır.

Diyafragmatik Solunum

Diyafragmatik solunum tekniği; büzük dudak solunumu tekniğinden sonra, yani hasta daha az nefes darlığıyaşadığında ve solunumu üzerinde daha çok kontrol sahibi olduğunda uygulanmaya başlanır. Bu solunum ile daha derin ve daha etkili bir inspirasyon sağlanır

Diyafragmatik Solunum Egzersizleri

Diyafragmatik Solunum Nasıl Yaptırılır

Hasta sırt üstü yatarak bir elini karnının üzerine bir elini göğsüne yerleştirir. Hasta nefes alınca diyafram kasılıp düzleşir, hava içeri girdiğinde karın bölgesi yukarı doğru, alt kostalar ise yana doğru hareket eder.

Hastadan yavaşçaburnundan soluk alması istenir. Bu solunum ile daha fazla abdominal daha az göğüs kafesi hareketi istenir.

İnspirasyon devam ederken dikkatini dominant eline vermesi söylenir,

İnspirasyon süresince havayı akciğerlerine doldurdukça dominant elininyukarı doğru yükselmesi gerektiği anlatılır,

Non-dominant elinin altında fazla bir hareket olmaması gerektiğikonusunda uyarılır,

Hasta inspirasyon yapmadan önce egzersizi öğreten kişi tarafındanhastanın dominant eli üzerine karşıt basınç uygulanır,

Hasta inhalasyon yaparken uygulanan basınç azaltılır.

Hasta egzersizi yardımsız ve doğru yapıncaya kadar egzersiz tekrarlanır.

Diyafragmatik Solunum Nasıl Yaptırılır

Sekresyon atılmasına yardımcıteknikler

Sekresyonları çıkartmak için; • postüral drenaj, • vibrasyon, • perküsyon, • öksürme teknikleri kullanılmaktadır.

Sekresyon atılmasına yardımcıteknikler

Postüral Drenaj • Yer çekiminin etkisinden yararlanılarak çeşitli pozisyonlara

yerleştirilen hastanın tıkanmış olan hava yollarındaki sekresyonları temizleme işlemidir.

• Pozisyonlama, trakeobronşial yolların anatomisine uygun olarak yapılır.

• Sekresyonların bronşiollerden bronşlara ve trakeayadoğru ilerlemesi sağlanır

Postüral Drenaj Endikasyonları

• Pulmoner komplikasyon riski taşıyan hastalarda sekresyonların birikmesini engellemek,

• Akciğerde birikmiş olan sekresyonları mobilize etmek,

• Kronik bronşit ve kistik fibrozis gibi mukus üretiminin artmasına etki eden pulmoner hastalıklara sahip olan uzun süreli yatak istirahatinde olan, derin solunumu ve öksürüğü kısıtlayan ağrılı insizyona sahip ve genel anestezi almış hastalar,

• Tedaviyi tolere edebilecek ventilatöre bağlı hastalar,

• Pnömoni, atelektazi, akut uzun süreli enfeksiyonu olan ve KOAH gibi akut veya kronik akciğer hastalıklarında,

• Çok yaşlı veya zayıf hastalarda,

• Doğal solunum yollarına sahip olmayan hastalarda uygulanır.

Postüral Drenaj Endikasyonları

Postüral Drenaj Kontrendikasyonları

• Ağır pulmoner ödem,• Konjestif kalp yetmezligi,• Geniş pulmoner effüzyon,• Pulmoner embolizm,• Pnömotoraks,• Kardiyovasküler instabilite,• Kardiyak aritmi,• Ağır hipertansiyon,• Hipotansiyon,• Yeni geçirilmiş miyokard infarktüsü,• Yeni geçirilmiş nörocerrahi (baş aşağı pozisyon

intrakranial basıncın artmasına yol açabilir).

Kontrollü Öksürme Tekniği

Pulmoner sistemin temel savunma mekanizmasıöksürmedir. Hava yollarındaki sekresyonların ve yabancıcisimlerin atılmasındaki en etkili yöntemlerden biridir.

1. Maksimal inhalasyon yapmak: etkili bir öksürükle mukusu hareket ettirmek, distal havayolları ve akciğerlerin hava ile doldurulmasına bağlıdır. Böylelikle havanın dışarıverilmesi sırasında mukus havayollarından yukarı doğru hareket edecektir.


2. Nefesi iki saniye tutmak: Bu basamak hastayıekspiryuma hazırlar ve inhale edilen havanın akciğerlerin uç kısımlarına dağılmasına olanak sağlar.

3. İki kere öksürmek: İlk öksürük mukusu çözecektir.İkinci öksürük mukusu ileri doğru hareket ettirecektir. Daha fazla öksürük aşırı oksijen ve enerji kullanımına neden olur, kaçınılmalıdır.Tekrarlı öksürme ile oluşabilecek bronkospazmdan kaçınılmalıdır.


4. Durmak: Yeniden kontrolü sağlamak için bir müddet durup beklenir.

5. Havayı burundan inhale etmek: Ağız yolu ile alınan derin bir inhalasyon çözünmüş olan mukusu tekrar havayollarından aşağıya doğru hareket ettirecektir.Bu nedenle hastanın burnundan soluk alması sağlanır.


Perküsyon

Uygulandığı alanın altındaki sekresyonların çözülmesini kolaylaştırmak amacıyla inspiryum ve ekspiryum boyunca avuç içi kubbe şeklindeyken ritmik olarak göğüs duvarına vurulmasıdır.

• Hemşire elleri hastanın göğsü üzerinde ritmik bir biçimde sıra ile vurma hareketini gerçekleştirir.

• Hareket sırasında omuzlar, dirsekler ve el bilekleri mümkün olduğunca gevşek tutulmalıdır.

• Perküsyon birkaç dakika veya hasta öksürmek için pozisyonunu değiştirmek isteyene kadar devam etmelidir.

• Perküsyon ağrı verici veya çok rahatsız edici olmamalıdır. Hassas yüzeyler üzerinde irritasyonu önlemek için hasta ince hafif bir kıyafet veya gecelik giymelidir.

Perküsyon

Perküsyon sırasında havayolu obstrüksiyonu ve SpO2’de düşmeye neden olabilir. Hasta bu açıdan gözlenmelidir.

Perküsyon

Vibrasyon

Bu teknik perküsyonla birlikte veya birbirini izleyerek uygulanır. Hasta sekresyonlarını daha geniş bir pulmoneryola hareket ettirmek amacıyla önce derin bir nefes alırve ekspirasyon sırasında vibrasyon uygulanır.

Vibrasyon

İki el üst üste konularak göğse hafif ve orta derecede basınç uygulaması ve daha sonra ellerin vücuttan hızlı bir şekilde çekilmesidir. Bu sırada oluşan çok ince titreşimler ile sekresyonlar hareket kazanır.

Aşırı basınç uygulanmamalı; yumuşak dokunun sıkıştırılmasıveya kaydırılması şeklinde olmamalıdır. Stabil olmayan torasik vertebralar üzerine uygulanması önerilmez.

Vibrasyon

Triflo Kullanımı

Ameliyat sonrası hastaların akciğer kapasitelerinin artması, atelektazi oluşumunu önlemek ve ameliyat sırasında verilen anestezi nedeniyle zayıflayan solunum kaslarının kuvvetlenmesi amacıyla triflo kullanımı önerilmektedir.

Triflo ile akciğerlere alınan derin hava sonucu akciğerlere bol miktarda hava girişi olur. Buna bağlı olarak alınan oksijen miktarı artacaktır. Akciğerlerin kapasitesi artacaktır.

Ameliyat sonrası saatte yaklaşık 10 kez triflo kullanılmalıdır.

Triflo Kullanımı

Triflo kullanımıTriflo kullanımı hastaya öğretilirken hastadan bütün nefesini dışarıya vermesi, triflonun ağız kısmını ağzına yerleştirip derin nefes alması ve triflo içerisindeki topları yukarıya kaldırması istenir. Bu işlem sırasında hasta çok fazla zorlanmamalı ve triflo hastaya uygun bir triflo olmalıdır.

Kaynaklar1.Çiçek S. (2002).Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Olan Bireylerde Solunum Egzersizlerinin Kan GazlarıVe Solunum Fonksiyon Testlerine Etkisi, GATA Hemşirelik Yüksek Okulu, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

2. Madenoğlu Ş.(2007).Koroner Bypass Ameliyatı Geçiren Hastalara Preoperatif Ve Postoperatif Erken Dönemde Uygulanan Göğüs Fizyoterapisi Yöntemlerinin Arteryel Kangazı Ve Solunum Fonksiyon Testlerine Etkisi, Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak.

3. Atam Taşdemir Z. (2007). Koah Olgularında Solunum Fizyoterapisi ve Beslenmenin Solunum Fonksiyon Testleri, Egzersiz Kapasitesi ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkileri, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, İstanbul.

4. Akıncı A Ç. (20089. KOAH’lı Hastalara Uygulanan Pulmoner Rehabilitasyonun Fiziksel ve Psikolojik Parametrelere Etkisi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, iç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İstanbul.

5. Karadakovan A., Eti Aslan F. (2009). Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım, Nobel Kitabevi, Adana.

6. Ünverdi Z M. (2010).Yoğun Bakımda Ameliyat Sonrası Uygulanan Perküsyon (Tapotman) Tekniğinin Solunum Fonksiyonlarına Etkisi, Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

7. Sema Savcı (2001). Yoğun Bakım Ünitesinde Göğüs Fizyoterapisi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Yüksekokulu, Yoğun Bakım Dergisi;1(1):33-40, Ankara.

solunum egzersizleri - acibademhemsirelik.com · solunum egzersizi cerrahi bir girişim uygulanan...

Documents