Klasifikacija i rasprostranetost na elementite vo prirodata

Elemntite glavno mo`e da se podelat vo ~etiri grupi: Metali- ja so~inuvaat najgolemata grupa na elementite. Se odlikuvaat so dobra sprovodlivost na el. struja i toplina, kovanost i metalen sjaj. Site se vo cvrsta agregatna sostojba. Gradat metalni oksidi koi naj~esto se so bazen karakter. Nemetalite imaat sosema sprotivni svojstva od metalite. Tie se slabi sprovodnici na elektr. struja i toplina. Nemaat metalen sjaj, krti se i naj~esto se vo gasovita agregatna sostojba. Nemetalnite oksidi imaat kisel karakter. Metaloidite po svoite svojstva se nao|aat pome|u metalite i nemetalite. Tie imaat fizi~ki svojstva sli~ni na metalite, a hemiskite svojstva se skoro identi~ni na nemetalite. VodorodVo slobodna sostojba vo prirodata se sre}ava samo vo nezna~itelni koli~estva, glavno vo gornite sloevi na atmosferata. Vodorodot pripa|a na grupata t.n. biogeni elementi i e neophoden za `iviot svet.

Dobivawe na vodorod. Postojat pove}e laboratoriski i industriski metodi. Poznat laboratoriski metod e reakcijata me|u

razredena H2SO4, HCl, so nekoi metali kako Zn, Fe i Al.Zn + H2SO4 = ZnSO4 + H2

Ova reakcija se izveduva vo Kipov aparat. Isto taka se dobiva i pri zaemno dejstvo na nekoj alkalen ili

zemnoalkalen metal so vodata.2Na + 2H2O = 2NaOH + 2H2

Ovaa reakcija pretstavuva laboratoriski na~in za dobivawe na vodorod. Reakcijata se vr{i na sobna tempperatura. Za razlika od

Na Fe ja razlaga vodata pri visoka temperatura od 500C. 3Fe + 4H2O = Fe3O4 + 4H2

Ovaa reakcija pretstavuva industriski proces za dobivawe na vodorod. Isto taka, industriska postapka za dobivawe na vodorod, e koga vodena parea se propu{ti niz v`aren koks na temperstura

od okolu 1000C:C + H2O = CO + H2 - “voden gas”

Ponatamu za da se oslobodi H2 od CO, vodeniot gas se me{a so vodena parea i vo prisustvo na katalizator FeO nastanuva slednava

reakcija:H2 + CO + H2O CO2 + 2H2

Poznat industriski metod za dobivawe na vodorod,. Reakcijata se odviva na temp. od 1000C i vo prisustvo na katalizator. CH4 + H2O = CO + 3H2 (voden gas), Fizi~ki svojstva. Vodorodot e gas bez boja, miris i vkus. Toj e najlesen gas, za 14,5 pati e polesen od vozduhot. Se pretvara vo te~na agregatna sostojba na temp. od -253C, a na temperatura od -259C se stvrdnuva.Hemiski svojstva. Atomite na vodorodot imaat sposobnost da go otpu{taat edinstveniot elektron i da se pretvoraat vo pozitivno naelektrizirani joni. Vo vid na negativen jon vodorodot gradi soedinenija so nekoi od najaktivnite metali: K, Na, Ca i dr. Takvite soedinenija se narekuvaat hidridi na metali i se odlikuvaat so golema nestabilnost.Vodorodna vrska

Vo atomska sostojba vodorodot e mnogu aktiven. Vodorodot gradi tri izotopi: obi~en vodorod (hydrogenium) ili protonium (1

1H), deuterium (12D) i

tritium (13T).

Upotreba na vodorod. Vo smesa so helium slu`i za polnewe na vozdu{ni balon. Se primenuva za dobivawe visoki temperaturi koi dostignuvaat duri i do 4000C. Se upotrebuva za dobivawe na sinteti~ki amonjak i za dobivawe na ve{ta~ki azotni |ubriwa.VODAVodata e najraspostraneto hemisko soedinenie vo prirodata. Zazema okolu 75% od povr{inata na Zemjata. Se javuva vo tri agregatni sostojbi. Isto taka e prisutna vo site rastitelni i `ivotinski organizmi.Prirodnata voda ne e hemiski ~ista. Sodr`i razni rastvoreni soli i gasovi, potoa cvrsti supstanci vo vid na ~esti~ki kako i razli~ni mikroorganizmi.

Fizi~ki svojstva. Vodata pri obi~ni uslovi e bez boja, miris i vkus. Vrie na? Pri normalen pritisok? So namaluvawe na pritisokot se sni`uva i nejzinata temperatura na vriewe i obratno.Molekulskata masa na vodata iznesuva 18, {to se odnesuva samo na nejzinata parea, a te~nata voda ima pogolema relativna molekulska masa od 18 zo{to?Hemiski svojstva na vodata od hemiskata formula se gleda deka vodata se sostoi od2H2 + O2 = 2H2O + 572,4 KJ egzotermen procesI nejzinite molekuli se mnogu stabilni na obi~na temperatura. Te{ka voda e soedinenie na deuterium(izotop na vodorod) (D) so kislorodot,~ija formula e D2O.Te{kata voda se nao|a vo obi~nata, prirodna voda vo mnogu mali koli~estva. Se dobiva pri dolgotrajna elektroliza na golemi koli~estva voda. Rel.mol.masa na te{kata voda iznesuva 20.

Sedma grupa na periodniot sistem-podgrupa VIIaHalogeni elementiDirektno se soedinuvaat me|u sebe. Ovie elementi se mnogu silni oksidacioni sredstva. Mnogu lesno se svrzuvaat so metalite, a najlesno so alkalnite i zemnoalkalnite metali:2Na + Cl2 = 2NaClFluorE raspostranet vo prirodata isklu~ivo vo vid na soedinenija i toa vo mnogu mali koli~estva. Poznati minerali na fluorot se fluorit (CaF2) i kriolit (Na3AlF6). Nekoi soedinenija na fluorot se nao|aat i vo `ivite i rastitelnite organizmi, vo koskite, zabite krvta, mozokot i dr. Se dobiva so elektroliza na HF. Najzna~ajno soedinenie na fluor e H2F2 koja se dobiva so reakcijata:CaF2 + H2SO4 = H2F2 + CaSO4

Hlor Vo prirodata e zastapen samo vo vid na soedinenija kako NaCl, KCl, MgCl2, CaCl2 i dr. Se nao|a vo `iviot i rastitelniot svet vo forma na HCl i NaCl. Poznat laboratoriski metod za negovo dobivawe e oksidacija na negovite soedinenija so KMNO4:

HCl + KMNO4 = MnCl2 + KCl + Cl2 + H2O

Industriski metod za dobivawe hlor e so elektroliza na NaCl. Hlorot se upotrebuva za dobivawe na hloridna kiselina i hlorna var. Se upotrebuva i kako sredstvo za belewe i dezinfekcija na vodata za piewe. Najzna~ajno soedinenie na hlorot e HCl. Poznat laboratoriski i industriski metod za negovo dobivawe e :

NaCl + H2SO4 = NaHSO4 + HClHCl e gas bez boja, so ostar i zadu{liv miris.

BromBromot vo prirodata se nao|a samo vo vid na soedinenija. Se nao|a vo vid na soli vo morska voda i kako mineral brom karnalit. (KBr. MgBr2 . 6H2O). Se dobiva so rekacija na oksidacija so hlor i negovite soli:MgBr2 + Cl2 = MgCl2 + Br2

Drug na~in za negovoto dobivawe e elektroliza na negovite soli. Najzna~ajno soedinenie e HBr bromovodorod ~ij voden rastvor pretstavuva bromovodorodna kiselina.

JodSe nao|a vo morska voda vo vid na negovite soedinenija. Vo elementarna sostojba se nao|a vo morskite algi, vo rastenijata,`ivotnite i vo ~ove~kiot organizam. Jod ima i vo mineralnite soli. Se nao|a vo ~ilskata {alitra vo forma na NaJO3. Jodot spa|a vo grupata na mikroelementi koi se neophodni za `ivite organizmi. Vo medicinata se upotrebuva kako antisepti~no sredstvo. Najzna~ajno soedinenie na jodot e HJ jodovodorod, koj pretstavuva gas bez boja, e zadu{liv i lesno se rastvora vo voda. Vodeniot rastvor na HJ se narekuva jodidna kiselina.Astatot ne se nao|a vo prirodata, e radioaktiven element i se dobiva po ve{ta~ki pat.

[esta grupa na periodniot sistem-podgrupa VIaGlavno svojstvo na ovie elementi e {to nivnite atomi imaat po {est elektroni vo nadvore{niot sloj, koe uslovuva da imaat nemetalen karakter.KislorodE najraspostranetiot element vo prirodata. Go ima vo zemjinata kora, okeanite, i atmosferata okolu 49,85% masen udel). Vo slobodna sostojba se nao|a vo vozduhot okolu 20,95% maseni. Svrzan so vodata e sostaven del na mnogu karpi i minerali. Toj e najneophoden biogen element. Za laboratorisko dobivawe na kislorod naj~esto se primenuvaat supstanci koi se bogati so kislorod i koi pri zagrevawe lesno go osloboduvaat:2KClO3 = 2KCl + 3O2

Industriski se dobiva od te~en vozduh i na niska temperatura ili so elektroliza na vodata. Te~niot vozduh se podlo`uva na frakciona destilacija. So frakciona destilacija na te~niot vozduh se oddeluva kislorodot od azotot vrz osnova na nivnite razli~ni temperaturi na vriewe.

Svojstva na kislorodot Na obi~na temperatura i pritisok e bezboen gas miris i vkus. Na niski temperaturi kislorodot se pretvora vo te~na sostojba. Spa|a vo najreaktivnite elementi. U{te poaktiven e nascentniot ili atomskiot kislorod. Molekulite na obi~niot kislorod se dvoatomni, no toj vo prirodata se javuva i vo vid na molekuli koi se troatomni O3 a toa e ozon. Ozonot e gas so sina boja, otroven e ako se vdi{uva podolgo vreme, makar i vo minimalni koli~estva.

Ozonot nastanuva pri elektri~no praznewe vo atmosferata, odnosno se sozdava pri grmotevica, pri oksidacija na nekoi organski supstanci i dr. Se dobiva od kislorod po pat na elektri~no praznewe vo aparati ozonatori.

3O2 2O3 – 284,5 KJ/mol

Zatoa ozonot e mnogu nestabilen, silno reaktiven i lesno preminuva vo molekulski kislorod. Ozonot e silno oksidaciono sredstvo, gi uni{tuva bakteriite i zatoa ponekoga{ se koristi za dezinfekcija na vodata.Kislorodot reagira so site elementi osven so nekoi blagorodni gasovi i gradi oksidi.

SulfurE hemiski element koj vo prirodata se nao|a vo slobodna i vo svrzana sostojba, vo vid na minerali kako sulfidi: pirit(FeS2), galenit(PbS), sfalerit(ZnS), i kako sulfati: gips (CaSO4 . 2H2O). Vo elementarna sostojba go ima okolu vulkanskite oblasti. Sulfurot e biogen element, i sostaven del na `ivata kletka i na nekoi belkovini, go ima vo naftata vo kameniot jaglen i dr. Svojstva na sulfur na obi~na temperatura e cvrsta, krta supstanca so `olta boja. Poznati se pove}e alotropski modifikacii na sulfurot, od koi najzna~ajni se: rombi~en, monoklini~en i amorfen sulfur. Molekulite na sulfurot na obi~na temperatura se sostojat od osum atomi.

Upotreba Sulfurot se upotrebuva vo industrijata na guma (slu`i za dobivawe na kau~uk), za dobivawe na SO2, sulfitna kiselina i sulfatna kiselina.

Sulfurvodorod (H2S) se nao|a vo vulkanskite gasovi i vo nekoi mineralni vodi. Vo prirodata nastanuva pri gniewe na soedinenijata koi sodr`at sulfur. H2S e bezboen gas so karakteristi~en neprijaten miris.

Sulfur (IV) oksid ili sulfurdioksid (SO2) e anhidrid na sulfitna kiselina (H2SO3):

SO2 + H2O H2SO3

Sulfur (IV) oksid e bezboen zadu{liv gas so krakteristi~en ostar miris.

Sulfur (VI) oksid ili sulfurtrioksid (SO3) e anhidrid na sulfatna kiselina (H2SO4). Se dobiva so oksidacija na sulfur (IV) oksid so vozdu{en kislorod na temp. od 400 do 600 C vo prisustvo na katalizator:

2SO2 + O2 2SO3

Sulfitnata (sulfuresta) kiselina (H2SO3) e mnogu nestabilna i vo ~ista sostojba ne mo`e da se izolira.

Gradi dva tipa soli: sulfiti i hidrogensulfiti.

Sulfatna (sulfurna) kiselina ( H2SO4). Se dobiva so rastvorawe na sulfur (VI) oksid vo voda:

SO3 + H2O H2SO4

Industriski sulfatnata kiselina se dobiva na dva na~ina: kontaktna i nitrozna postapka.

Koncentrirana sulfatna kiselina (98%), pretstavuva gusta, bezbojna, viskozna te~nost so specifi~na masa od 1.84 g/cm3. Vo voden rastvor se odnesuva kako silna kiselina, ima svojstvo da ja vrzuva vodata i zatoa se koristi kako silno dehidrataciono sredstvo., pri {to se osloboduva golemo koli~estvo toplina .Zatoa nikoga{ voda ne smee da se dodava vo kiselina, tuku obratno. Tiosulfatna kiselina (H2S2O3) e mnogu nestabilna i lesno se razlo`uva spored ravenkata:

H2S2O3 = SO2 + S + H2

Pirosulfatna kiselina (H2S2O7) nastanuva so rastvorawe na sulfur (VI) oksid vo koncentrirana sulfatna kiselina:

H2SO4 + SO3 H2S2O7

Petta grupa na periodniot sistem – podgrupa Va

Ovie elementi se javuvaat kako negativno trivalentni, koga gradat soedinenija so popozitivni metali i so vodorodot. Pri svrzuvawe so kislorod, sulfur i halogenite elementi odnosno so ponegativni elementi od sebe, se javuvaat kako pozitivno tri i petvalentni.

Azot

Vo prirodata se javuva vo elementarna i vo svrzana sostojba .Vo elementarna sostojba najmnogu go ima vo vozduhot, okolu 78,1% (volumenski). Vo soedinenija e zastapen vo vid na {alitra. (NaNO3). Toj e edna od najzna~ajnite biogeni elementi. Za laboratoriski potrebi, azotot se dobiva so zagrevawe na voden rastvor.

Za laboratoriski potrebi, azotot se dobiva so zagrevawe na voden rastvor od amonium nitrit (NH4NO2) koj e nestabilen i se razlo`uva spored ravenkata:

NH4NO2 = N2 + 2H2O

Po industriski pat se dobiva so preveduvawe na vozduhot vo te~na agregatna sostojba.

Svojstva na azotot. E bezboen gas, bez miris i vkus, ne gori i ne go podr`uva goreweto, ne e otroven. Na obi~na temperatura se odnesuva kako inertni gasovi, dodeka negovata reaktivnost se zgolemuva na visoki temperaturi. Se upotrebuva za dobivawe na amonjak i kalcium cianamid. Soedineijata na azot so metalite se narekuvaat nitridi.

Amonjakot se javuva vo prirodata pri raspa|awe na azotni organski soedinenija, go ima vo vulkanskite gasovi, vo gasot za osvetluvawe vo `ivotnite vo krvta i urinata i dr. amonjakot e bezboen gas so karakteristi~en ostar miris. Lesno se rastvora vo voda. Negovata temperatura na vriewe iznesuva -33C, a temperaturata na topewe e -77,7C. Se koristi vo fabrikite za fri`ideri i drugi uredi za ladewe. Se upotrebuva vo industrujata za dobivawe amoniumovi soli, koi se poznati kako ve{ta~ki |ubriwa, za dobivawe na nitratna kiselina HNO3 i na nejzinite soli, koi isto taka nao|aat primena kako ve{ta~ki |ubriwa vo zemjodelstvoto. Golemata rastvorlivost na amonjakot vo vodata, se objasnuva so sozdavawe na vodorodni vrski so molekulite na vodata.Za razlika od ostanatite elementi od ovaa grupa, azotot gradi pet oksidi, so oksidacioni broevi od +1 do +5.

Azot(I) oksid ili diazotmonoksid (N2O) e bezboen gas so slatkast vkus. Pretstavuva neutralen oksid. Vo medicinata se upotrebuva kako anestetik.Azot (II) oksid ili azotmonoksid (NO) e neutralen oksid. E bezboen gas, koj e mnogu toksi~en.Azot(III) oksid ili diazottrioksid (N2O3) e anhidrid na nitritna kiselina.Azot(IV) oksid ili azotdioksid (NO2) e gas so crvenokafena boja koj e mnogu otroven.

Azot(V) oksid ili diazotpentaoksid (N2O5) na obi~na temperatura pretstavuva cvrsta bezbojna supstanca. Anhidrid e na nitratna kiselina.

Nitritna (azotesta) kiselina (NHO2) e mnogu nestabilna i lesno se raspa|a vo nitratna kiselina (HNO3), azot(II) oksid i voda:3HNO2 = HNO3 + 2NO + H2O

Nitratna (azotna) kiselina (HNO3) vo prirodata e zastapena vo vid na nejzinite soli, poznati kako nitrati. Najpoznata nejzina sol e ~ilska {alitra (NaNO3). Nitratna kiselina se dobiva od nejzinite soli pod dejstvo na koncentrirana sulfatna kiselina:NaNO3 + H2SO4 = HNO3 + NaHSO4

Industriski na~in za nejzino dobivawe e so oksidacija na sinteti~ki amonjak. Nitratnata kiselina e bezbojna, lesno isparliva te~nost, mnogu lesno se rastvora vo voda. Pri zagrevawe se razlo`uva na:4HNO3 = 4NO2 + O2 + 2H2O

FosforVo prirodata se nao|a vo forma na svoite soedinenija. Naj~esto se sre}ava vo vid na mineralot fosforit Ca3(PO4)2, kako i vo vid na razni tipovi na mineralot apatit. Soedineijata na fosfor vleguvaat vo sostav na rastitelnite i `ivotinskite organizmi. Se dobiva od negovite rudi i toa naj~esto od fosforit, koga }e se pome{a so pesok (SiO2) i koks (C), bez prisustvo na vozduh i na povisoka temperatura:Ca3(PO4)2 + 3SiO2 + 5C = 3CaSiO3 + 2P + 5COFosforot se javuva vo pove}e alotropski modifikacii, od koi najzna~ajni se dve: crven i bel fosfor.Beliot fosfor e bezbojna, prili~no meka, kristalna struktura. Ne se rastvora vo voda, a e rastvorliv vo jaglerod(IV) sulfid CS2. Sveti vo temnina so zelena svetlina. Mnogu e nestabilen duri i na obi~na temperatura. Mnogu e otroven.

Crveniot fosfor na vozduh e postojan na obi~na temperatura. Se upotrebuva vo industrijata za izrabotka na kibriti. Druga poznata alotropska modifikacija na fosforot e crniot fosfor.Fosforot so metalite gradi soedinenia koi se narekuvaat fosfidi, so vodorodot fosfini, dodeka so kislorodot gradi oksidi.Fosfor(III) oksid ili dvafosfotrioksid (P4O6) nastanuva so sogoruvawe na fosfor pri nedovolen pristap na vozduh na obi~na temperatura.P4 + 3O2 = P4O6

Pretstavuva bela kristalna struktura. Mnogu e otroven. So voda gradi fosfitna kiselina H3PO3.Fosfor(V) oksid ili dvafosfopentaoksid (P4O10) nastanuva pri sogoruvawe na fosfor vo vozduh ili kislorod, so osloboduvawe na golemo koli~estvo toplina:P4 + 5O2 = P4O10

Fosfor (V) oksidot e cvrsta, bela supstanca. Toj e mnogu silno dehidrataciono sredstvo. Kako silno higroskopsko sredstvo fosfor (V) oksidot se upotrebuva za otstranuvawe na vlagata od vozduhot i od nekoi drugi gasovi. Vo zavisnost od koli~estvoto na vrzanata voda i temperaturata na reakcijata, gradi tri kiselini:

P4O10 + 2H2O = 4HPO3 – metafosfatna kiselina

Ova kiselina reagira so edna molekula voda i preminuva vo ortofosfatna kiselina:

HPO3 + H2O = H3PO4

Pri zagreavawe na dve molekuli od ortofosfatna kiselina se dobiva pirofosfatna kiselina i se osloboduva edna molekula voda:

2H3PO4 = H4P2O7 + H2O

Poznati soedinenija na fosforot so halogenite elementi se fosfor (III) hlorid PCl3

Se dobiva so reakcija na stopen fosfor so hlor2P + 3Cl2 = 2PCl3

i fosfor (V) hlorid PCl5 se dobiva koga na PCl3 se deluva so hlor:

PCl3 + Cl2 = PCl5

Arsen Vo prirodata se nao|a vo svrzana sostojba, vo svoite minerali: arsenolit (A4O6), arsenopirit (FeAsS), realgar (AsS4) i dr. Vo minimalni koli~estva se nao|a i vo `ivite }elii.Arsenot se dobiva so redukcija na arsenot so jaglen:As4O6 + 6C = 4As + 6COSe javuva vo dve alotropski modifikacii: `olt i siv arsen. Poznato soedinenie na arsen so vodorod e arsenovodorod (AsH3), poznat i kako arsin. Toj e bezboen i mnogu otroven gas so miris na luk.So kislorodot gradi dva oksida: arsen (III) oksid (As4O6) i arsen (V) oksid (As4O10).Arsen (III) oksid (As4O6) se dobiva so zagrevawe na arsen na vozduh:As4 + 3O2 = As4O6

Toj pretstavuva bela kristalna supstanca i mnogu e otroven. Negovo trivijalno ime e arsenik ili mi{omor.

Vo voda malku se rastvara i dava arsenitna kiselina. (H3AsO3):

As4O6 + 6H2O = 4H3AsO3

Arsen(V) oksid (As2O5 ili As4O10) e nestabilno soedinenie i pri zagrevawe se razlo`uva na arsen (III) oksid i kislorod:

As4O10 As4O6 + 2O2

Toj pretstavuva bela staklovidna materija, koja lesno ja odzema vlagata od vozduhot i preminuva vo arsenatna kiselina (H3AsO3).

Arsenitna (arsenesta) kiselina (H3AsO3) se dobiva pri reakcija na arsen (III) oksid so voda:As4O6 + 6H2O = 4H3AsO3

Taa e amorfen elektrolit. Nejzinite soli se narekuvaat arseniti. Arsenatna (arsenova) kiselina (H3AsO4) se dobiva so rastvorawe na nejziniot anhidrid As4O10 so voda:As4O10 + 6H2O = 4H3AsO4

Spored hemiskite svojstva e sli~na na fosfatnata kiselina.Gradi soli koi se narekuvaat arsenati.Nekoi arsenovi soedinenija se upotrebuvaat vo zemjodelstvoto, kako insekticidi. Nekoi se upotrebuvaat i vo medicinata. Poznato e deka arsenovite soedinenija se otrovni.

^etvrta grupa na periodniot sistem podgrupa IVaPostojat zna~ajni razliki vo svojstvata na ovie elementi. C i Si se nemetali, kaj Ge nemetalniot karakter e poslabo izrazen, a se javuvaat i nekoi metalni svojstva, dodeka Sn i Pb se tipi~ni metali. C i Si gradat soedinenija so kovalentna vrska, dodeka ostanatite elementi imaat tendencija za gradba na pozitivni joni.

Site elementi od ovaa grupa, so vodorodot gradat hidridi od tipot XH4, ~ija stabilnost opa|a so porastot na nivniot reden broj. Najstabilen e CH4.

Zaradi sposobnosta na jaglerodnite atomi me|usebno da se vrzuvaat, jaglerodot gradi golem broj hidridi kako: alkani, alkeni, alkini i aromati~ni jaglevodorodi.

.

Jaglerod

Jaglerodot e eden od osnovnite ~etiri elementi na site `ivi organizmi. Vo elementarna sostojba vo prirodata e zastapen vo oblik na dve kristalni alotropski modifikacii: dijamant i grafit. Vo atmosferata se nao|a vo vid na gas, CO2. Se sre}ava vo oblik na karbonati kako: varovnik, mermer (CaCO3), magnezit (MgCO3), dolomit (CaCO3

.MgCO3) siberit (FeCO3) i dr.

Dijamantot kristalizira vo oblik na oktaedar, a vo kristalnata re{etka jaglerodnite atomi se povrzani megusebno so kovalentna vrska. Se odlikuva so golema cvrstina. Dijamantot e dobar sprovodnik na toplina, a prakti~no ne sproveduva el. struja. Toj e hemiski inerten element.

Druga kristalna modifikacija na jaglerodot e grafitot. Vo prirodata se nao|a vo mnogu pogolemi koli~estva, otkolku dijamantot, i e raspostranet na mnogu mesta vo svetot.

E temno siva supstanca, so metalen sjaj. Mnogu e mek i mo`e da se se~e so no`.

E dobar sprovodnik na elektri~na struja i toplina.

Poradi negovata golema elektrosprovodlivost i hemiska otpornost, nao|a {iroka primena.

Dijamantot i grafitot se dve kristalni modifikacii na jaglerodot, koi imaat razli~ni fizi~ki i hemiski svojstva, zaradi {to i nivnite kristali imaat razli~na vnatre{na struktura.

Jaglerodot se javuva i kako amorfen jaglerod, koj se sostoi od ~esti~ki so grafitna struktura, a sodr`i i drugi elementi vo razli~ni koli~estva. Poznati vidovi na amorfen jaglerod se: aktiven jaglen, koks, ~ad i dr.

Na obi~na temperatura e inerten element, no na zgolemena temperatura toj stapuva vo reakcija so nekoi nemetali i metali. Na visoka temperatura se odnesuva kako silno redukciono sredstvo.

Soedinenijata na jaglerodot so nemetalite i so metalite, koi se elektropozitivni od nego, se narekuvaat karbidi. So kislorodot gradi pove}e oksidi od koi pozna~ajni se: C3O2, CO i CO2. Jaglerod suboksidot e nestabilen dodeka drugite dva oksida se stabilni. Jaglerod (II) oksid ili jagleromonoksid (CO) e neutralen oksid, koj vo voda slabo se rastvora. Nastanuva so sogoruvawe na jaglerod vo ograni~eno koli~estvo na vozduh. Toj e bezboen gas, bez miris, otroven e, i polesen od vozduhot.

Jaglerod (IV) oksid ili jaglerodioksid (CO2) vo vozduh se sre}ava okolu 0.03%. Prisuten e vo mnogu izvori na mineralna voda, vo vulkanskite mesta, a nastanuva i pri di{eweto.

Industriski se dobiva so `arewe na varovnik na temperatura od 800C:CaCO3 CaO + CO2

Laboratoriski se dobiva vo Kipov aparat koga na mermer (varovnik), se deluva so hloridna kiselina:CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2

Na obi~na temperatura pretstavuva bezboen gas. Toj e bez miris ne e otroven no vo negovo prisustvo ~ovekot mo`e da se zagu{i, zaradi otsustvo na kislorod. So ladewe i pod pritisok mo`e da se pretvori vo te~na agregatna sostojba. So naglo isparuvawe te~niot CO2, se pretvora vo cvrsta agregatna sostojba (-78.7C), t.n. “suv mraz” koj se upotrebuva kako sredstvo za ladewe.

Se upotrebuva za proizvodstvo na soda-voda i na gazirani osve`uva~ki pijalaci, za gasewe na po`ari, bidej}i ne gori i ne go podr`uva goreweto. Jaglerod (VI) e kisel oksid i e anhidrid na karbonatnata kiselina:CO2 + H2O H2CO3

Ramnote`ata vo ovaa reakcija e pomestena mnogu na levo, bidej}i samo 1% od rastvoreniot CO2 reagira so vodata i dava kiselina, a drugite 99% od CO2 se rastvoreni i se vo molekulska forma.Karbonatna (jaglerodna) kiselina (H2CO3) e slaba dvobazna kiselina, koja e nestabilna i lesno se razlo`uva na CO2 i H2O. Jaglerod (IV) sulfid ili jaglerodisulfid (CS2) nastanuva pri direktna reakcija na jaglerod so sulfur na visoka temperatura:C + 2S CS2

Toa e bezbojna, lesno isparliva toksi~na te~nost. Nejzinite parei vo smesa so vozduhot se eksplozivni. Vo voda e slabo rastvorliva. Se upotrebuva kako rastvoruva~ vo hemijata, a se upotrebuva i kako insekticidno sredstvo vo zemjodelstvoto.Jaglerod (IV) hlorid ili jaglerodtetrahlorid (CCl4) pretstavuva bezbojna te~nost so prijaten miris. Se koristi kako dobar rastvoruva~ na mastite i maslata.Cijanovodorod (HCN) e bezboen otroven gas so miris na gor~liv badem. Se rastvara vo voda i gradi cijanidna kiselina (HCN). Ovaa kiselina e slab elektrolit. Gradi soli koi se narekuvaat cijanidi.Cijanatna (cijanska) kiselina (HOCN) e mnogu nestabilna i e slab elektrolit. Gradi soli cijanati.

Tiocijanatnata kiselina (HSCN) e poznata kako tiocijanska ili rodanidna kiselina. Taa spa|a vo grupata na silni elektroliti. Gradi soli tiocijanati ili rodanidi.

Silicium (Si)

Po kislorodot Si e najrasprostranet element vo prirodata. Se javuva samo vo oblik na svoite soedinenija i toa glavno vo forma na razni silikati. Sostaven del e na silikatnite karpi, vo vid na ortoklas (K2Al2Si6O6), kaolin (H4Al2Si2O) ili (Al2O3 .2SiO2

.2H2O) i dr. Vo mali koli~estva e zastapen i vo rastitelnite i vo `ivotinskite organizmi. Siliciumot vo elementarna sostojba se dobiva so redukcija na kvarcen pesok (SiO2), na visoka temepratura:SiO2 + 2Mg = 2MgO + Si

Postojat dve alotropski modifikacii na silicium: kristalen i amorfen silicium. I dvete modifikacii imaat visoka temperautra na topewe, koja iznesuva 1420C. Kristalniot silicium e so temnosiva boja, metalen sjaj i ima golema cvrstina. Toj slabo sprovoduva elek. struja, a mnogu dobro toplina. Amorfniot silicium e temnokafen prav koj ne sproveduva el. Struja. Na obi~na tmperatura Si e hemisko slabo reaktiven, a od negovite dve alotropski modifikacii, poaktiven e amorfniot Si. Na obi~na temperatura Si reagira samo so fluorot i gradi SiF4. Na visoka temperatura siliciumot se soedinuva so metalite i gradi soedinenija silicidi, vo koi se javuva kako negativno -4. So jaglerod gradi soedinenie silicium karbid (SiC), poznat pod imeto karborundum.

Soedinenijata na silicium so vodorod se narekuvaat silikovodorodi ili silani, koi po svojata struktura i nomenklatura se sli~ni so zasitenite jaglevodorodi. Si so kislorod go gradi soedinenieto silicium (IV) oksid. Najzna~ajna kristalna modifikacija na SiO2 e kvarc. Od SiO2 se izveduvaat nekolku kiselini, koi se razlikuvaat edna od druga, po razli~noto koli~estvo voda, {to go sodr`at vo svojata molekul;a:H2SiO3 - metasilikatna kiselinaH4SiO4 - ortosilikatna kiselinaH2Si2O5 - metadisilikatna kiselinaH6Si2O7 - ortodisilikatna kiselinaMetasilikatna kiselina (H2SiO3) ~esto se sre}ava kako silikatna kiselina. Taa ne se javuva vo monomolekulska forma tuku kako polimer (H2SiO3)x. E te{ko rastvorliva vo voda i dava kolidni rastvori, koi se narekuvaat hidrozoli, i kolidni talozi poznati pod imeto hidrogeli. Gradi soli metasilikati ili silikati.

Ortosilikatna (ortosiliciumova) kiselina (H4SiO4) ne e poznata vo slobodna sostojba, pove}e se poznati nejzinite soli ortosilikati. Taa lesno gubi voda i minuva vo metasilikatna kiselina.

Dimetasilikatna (dimetasiliciumova) kiselina (H2Si2O5) kako i ortosilikatnata kiselina ne e poznata vo slobodna sostojba, no poznati se nejzinite soli. Takov e na primer mineralot talk.

Ortodisilikatna (ortodisiliciumova) kiselina (H6Si2O7). Isto taka i ovaa kiselina ne e poznata vo slobodna sostojba, me|utoa poznati se nejzinite soli, kako {to e na pr. skandium ortodisilikatot (Sc2Si2O7). Prirodnite silikati se delat na prosti i slo`eni silikati.

Elementi od Ia podgrupa na periodniot sistem

Metalite od ovaa podgrupa se so kristalna struktura, so metalen sjaj i so meka konzistencija, taka {to mo`at da se se~at i so no`. Vrednostite za nivnata elektronegativnost se mnogu mali i nivnite atomi ne mo`at da primaat elektroni. Tie se mnogu reaktivni hemiski elementi i se vbrojuvaat vo grupata na mnogu silni redukcioni sredstva. Zaradi golemata hemiska aktivnost, tie vo prirodata se nao|aat isklu~ivo vo svrzana sostojba, vo vid na soedinenija. NatriumE alkalen metal, koj e dosta rasprostranet vo prirodata isklu~ivo vo forma na soedinenija, a ne vo slobodna sostojba. Toj e sostaven del na razni silikatni minerali, so ~ie raspa|awe i pretvorawe vo forma na rastvorlivi soli e prisuten vo ezerata, moriwata okeanite i toa vo najgolemi koli~estva vo vid na NaCl.

Vo forma na hlorid vo prirodata se sre}ava kako mineral halit ili kamenska sol, vo vid na rudni naslagi. Natriumot vo prirodata vo prirodata e zastapen i vo forma na (Na2SO4 . 10H2O), ~ilska {alitra NaNO3, natrium karbonat Na2CO3 i dr. Vo elementarna sostojba se dobniva so elektroliza na stopen NaCl ili NaOH. Natriumot energi~no reagira so vodata, pri {to se dobiva natriumova baza i vodorod vo elementarna sostojba, i pri toa se osloboduva toplotna energija:2Na + 2H2O = 2NaOH + H2 + 171JNatriumot na zgolemena temperatura reagira so vodorodot i se dobiva natium hidrid (NaH).2Na + H2 = 2NaH

Natrium oksid (Na2O) nastanuva pri sogoruvawe na natium vo vozduhot. Natrium oksid e bela cvrsta supstanca, koja energi~no reagira so vodata i dava natriumova baza:Na2O + H2O = 2NaOHNatrium peroksid (Na2O2) nastanuva so sogoruvawe na natrium vo ~ist kislorod. Reakcijata e egzotermna i se osloboduva toplina:2Na + O2 = Na2O2 + 519 JNatrium peroksid e `oltenikav prav. Se upotrebuva kako silno oksidaciono sredstvo i kako sredstvo za belewe.Natrium hidroksid ili natriumova baza (NaOH) e edno od najzna~ajnite soedinenija na natriumot. Taa e edna od najsilnite bazi, koja vo voden rastvor se jonizira okolu 90%. Postojat pove}e laboratoriski na~ini za nejzino dobivawe na pr. koga na voda se deluva so elementaren natrium, so natrium oksid i so natrium peroksid.

Tehni~ki se dobiva so elektroliza na NaCl. Pri toa na katodata se oddeluva elementaren Na, a na anodata elementaren Cl. Drug tehni~ki metod za dobivawe na NaOH e pri dejstvo na kalciumova baza, poznata pod imeto varno mleko Ca(OH)2, so natrium karbonat koj u{te se narekuva soda. Na2CO3:Natrium hidroksid e bela, cvrsta, kristalna supstanca koja lesno se rastvora vo voda i pri toa se osloboduva golemo koli~estvo toplina. Mnogu e higroskopna i pri stoewe na vozduh lesno ja vpiva vlagata i CO2 od vozduhot. Nejzinoto trivijalno ime e kausti~na ili kamena soda.

Natrium hidroksidot e mnogu toksi~na supstanca. Se primenuva vo industrijata za hartija, sapuni, ve{ta~ka svila, celuloza i vo hemiskite laboratorii kako reagens.Natrium hlorid (NaCl) e poznata natriumova sol, koja vo prirodata, vo rastvorena sostojba e prisutna vo solenite ezera i moriwata a vo kristalna sostojba se sre}ava vo vid na mineralot halit. Se upotrebuva vo industrijata za dobivawe na holridna kiselina, elementaren hlor, natrium karbonat, natrium hidroksid i dr.Natrium karbonat (Na2CO3) postoi vo vid na bezvoden Na2CO3 poznat kako kalcinirana soda i kristalen natrium karbonat Na2CO3 . 10H2O poznat kako kristalna soda. Se koristi za dobivawe na: natriumova baza, boraks, staklo, natrium nitrat i dr.

Natrium hidrogenkarbonat (NaHCO3) ili soda bikarbona e sitno kristalen bel prav, prakti~no nerastvorliv vo voda. Toj e sostaven del na pra{okot za pecivo.Natrium sulfat (Na2SO4) se javuva kako bezvoden natrium sulfat (Na2SO4) i kristalen natrium sulfat (Na2SO4 . 10H2O), koj e poznat pod ime “ Glauberova sol”. Vo prirodata se nao|a rastvorena vo nekoi ezera vo Kanada i Rusija. Se primenuva vo industrijata za proizvodstvo na: staklo, boja, tekstil i hartija. Natrium tiosulfat (Na2S2O3 . 5H2O) se upotrebuva vo analiti~kata hemija kako reagens i vo tehnikata za izrabotka na fotografii.Natrium nitrat (NaNO3) vo prirodata se sre}ava kako mineral, poznat pod imeto “~ilska {alitra”. Se primenuva vo zemjodelstvoto kako mnogu zna~ajno azotno |ubre, a se primenuva i pri proizvodstvo na eksplozivi.

KaliumVo prirodata se naoga vo vid na negovite soli i toa glavno vo zemjinata kora, za razlika od natriumot, koj e zastapen vo golemi koli~estva vo morskata voda. Poznati minerali na kaliumot se: silvin (KCl), karnalit (KCl . MgCl2 . 6H2O) i dr. Ovie minerali se upotrebuvaat kako ve{ta~ki |ubriwa. Vo elementarna sostojba se dobiva so elektroliza na kalium hidroksid. Kalium e metal so srebrenobela boja i e polesen od vodata. Kako i natriumot toj reagira so vodata i dava KOH i H2.2K + 2H2O = 2KOH + H2

Kalium hidrid (KH) se dobiva pri reakcija na stopen kalium so voda. Toa e soedinenie vo koe vodorodot e negativno ednovalenten. Kaliumot so kislorodot gradi tri oksida: kalium oksid (K2O), kalium peroksid (K2O2) i kalium superoksid (KO2).

Kalium oksid (K2O) nastanuva so oksidacija na kalium vo vozduhot. Toa e bela kristalna supstanca. Kalium oksidot burno reagira so vodata i se obrazuva kalium hidroksid, pri {to se osloboduva izvesno koli~estvo toplina.K2O + H2O = 2KOH

Kalium peroksid (K2O2) nastanuva so sogoruvawe na kalium oksid vo prisustvo na kislorodot od vozduhot.

Kalium superoksid (KO2) se dobiva so sogoruvawe na elementaren kalium vo struja na kislorod, ili vozduh:K + O2 = KO2

Kalium superoksidot e `olta, cvrsta supstanca, koja pretstavuva silno oksidaciono sredstvo.

Kalium hidroksid (KOH) ili kaliumova baza se dobiva so elektroliza na kalium hlorid, po sli~na postapka kako i za natrium hidroksid. Toa e bela, kristalna supstanca, lesno rastvorliva vo voda, pri {to se osloboduva toplina. Se vbrojuva me|u najsilnite bazi. Toj e mnogu higroskopna supstanca. Se upotrebuva za dobivawe na meki kaliumovi sapuni.Kalium hlorid (KCl) e edna od najzna~ajnite kaliumovi soli. Se primenuva vo zemjodelstvoto kako ve{ta~ko kaliumovo |ubre, za elektroliti~koto dobivawe na kalium hidroksid i za dobivawe na kaliumova {alitra (KNO3). Kalium karbonat (K2CO3) e poznat pod imeto pota{a. Toj e osnoven del na pepelot od rastenijata. Se upotrebuva kako kaliumovo |ubre, kako i vo proizvodsrvoto na kaliumovo te{ko toplivo staklo. Ima sli~ni svojstva na natrium karbonat. Kalium karbonatot e otrovna supstanca.

Kalium sulfat (K2SO4) e bela, kristalna supstanca, te{ko rastvorliva vo voda. Se primenuva vo zemjodelstvoto kako ve{ta~ko |ubre, a isto taka i za proizvodstvo na kaliumova stipsa.Kalium nitrat (KNO3) e poznat pod imeto kaliumova {alitra. Se primenuva kako kombinirano kaliumovo i azotno ve{ta~ko |ubre, a isto taka i za konzervirawe na meso.Kalium permanganat (KMnO4) se javuva vo vid na kristali so temno violetova boja. Toj e mnogu silno oksidaciono sredstvo. Razreden rastvor od kalium permanganat se upotrebuva kako dezinfekciono sredstvo.

Elementi od Ib pogrupa na periodniot sistemRazlikata pome|u ovie elementi i alkalnite metali, e vo toa {to tie vo pretposledniot sloj sodr`at po 18 elektroni, dodeka alkalnite metali sodr`at po osum elektroni. Se vbrojuvaat vo grupata na polublagorodni (Cu) i blagorodni (Ag i Au) metali.

BakarVo prirodata vo slobodna sostojba se nao|a mnogu malku. No zatoa mnogu pove}e vo vid na negovite rudi: kuprit (Cu2O), malahit (Cu(OH)2

. CuCO3), halkozin (Cu2S), halkopirit (CuFeS2) i dr. Bakarnite soedinenija vo minimalni koli~estva se zastapeni vo rastitelnite i `ivotinskite organizmi i zatoa bakarot se vbrojuva vo grupata na mikroelementi.

Bakarot od oksidnite rudi se dobiva so `arewe vo visoki pe~ki, vo prisustvo na koks, ili od sulfidnite rudi, so oksidacija vo prisustvo na kislorod. Bakarot e metal so svetlocrvena boja, i e mnogu dobar sprovodnik na elektri~na struja i toplina. Relativno e mek, koven i plasti~en. Lesno se izvlekuva vo tenki liv~iwa. Hemiski ne e mnogu aktiven. Se rastvora vo koncentrirana sulfatna kiselina pri zagrevawe.Cu + H2SO4 = CuSO4 + SO2 + 2H2O

Toj mnogu lesno reagira so nitratna kiselina, bilo da e koncentrirana ili razredena.3Cu + 8HNO3 = 3Cu (NO3)2 + 4H2O + 2NO

Bakarot e postojan na suv vozduh. Se upotrebuva vo elektrotehnikata za izrabotka na elektrosprovodnici, vo ma{inogradbata za izrabotka na kotli i razni delovi od ma{ini.

Se upotrebuva za dobivawe na razni leguri (mesing, bronza i dr). Gradi soedinenija so oksidacionen broj +1 i soedinenija so oksidacionen broj +2.Bakar (I) oksid (Cu2O) vo prirodata e zastapen vo vid na mineralot kuprit (Cu2O). Toj e bazen oksid. E nerastvorliv crven prav koj se upotrebuva kako crvena boja vo industrijata za staklo.Bakar (II) oksid (CuO) e bazen oksid, koj pretstavuva crn amorfen prav, nerastvorliv vo voda, a lesno rastvorliv vo kiselini, pri {to gradi soodvetni bakar (II) soli:CuO + 2HCl = CuCl2 + H2OSe upotrebuva vo industrijata za boewe na glazuri i staklo vo sina ili zelena boja i kako oksidans vo organska hemija.Bakar (II) hidroksid (Cu(OH)2 se dobiva pri dejstvo na alkalni hidroksidi na rastvor od nekoja bakar (II) sol, pri {to se oddeluva sin talog od Cu(OH)2:CuSO4 + 2NaOH = ↓Cu(OH)2 + Na2SO4

Bakar(II) hlorid (CuCl2) se dobiva so rastvorawe na bakar (II) oksid vo hloridna kiselina i pri toa se dobivaat zeleni kristali vo forma na kristalohidrat (CuCl2 . 2H2O).Bakar (II) sulfid (CuS) se dobiva so voveduvawe na sulfuvodorod vo rastvor na nekoja bakarna sol, pri {to bakar (II) sulfidot se izdvojuva vo vid na crn talog:

CuSO4 + H2S = ↓CuS + H2SO4

Bakar (II) sulfat pentahidrat (CuSO4 . 5H2O) e najzna~ajna bakarna sol. Se dobiva so rastvorawe na bakar(II) oksid vo sulfatna kiselina:

CuO + H2SO4 = CuSO4 + H2OSe javuva vo vid na prosirni kristali so azurna boja. Trivijalnoto ime na ovaa sol e sin kamen ili modra galica. Na povisoki temperaturi go gubi vodata i preminuva vo anhidrid.

Elementi od IIa podgrupa na periodniot sistemOvie elementi se poznati pod imeto zemnoalkalni metali. Atomite na zemnoalkalnite metali vo najvisokoto energetsko nivo imaat po dva s-elektroni: ns2. So svoite soedinenija se javuvaat kako pozitivno dvovalentni katjoni, i imaat oksidacionen broj +2. Ovie elementi se mnogu reaktivni zaradi toa vo prirodata ne se nao|aat vo slobodna sostojba, tuku vo forma na svoite soedinenija.MagneziumE hemiski element koj e dosta rasprostranet vo prirodata. Se sre}ava vo vid na svoite soedinenija, vo slednive rudi: Magnezit (MgCO3), dolomit (CaCO3 . MgCO3) i dr. Se nao|a vo morskata voda vo vid na magnezium hlorid (MgCl2) i magnezium sulfat (MgSO4). E zna~aen biogen element i e sostaven del na `ivite }elii i hlorofilot.

Toj e srebrenobel metal, koj na povr{inata ima tenok sloj od magnezium oksid, koj go {titi od ponatamo{na oksidacija. E mnogu aktiven hemiski element. Ako se zapali na vozduh energi~no sogoruva so zaslepuva~ka, bleskava svetlina, bogata so ultravioletovi zraci. Pritoa magneziumot preminuva vo magnezium oksid spored slednava reakcija:2Mg + O2 = 2MgO + 493,7 kJ/molElementaren magnezium vo metalurgijata se upotrebuva za izrabotka na leguri. Mg gradi pove}e soedinenija, me|u koi pozna~ajni se:MgO se dobiva so sogoruvawe na magnezium vo prisustvo na vozduh, a isto taka i so zagrevawe na magnezium karbonat na visoka temperatura:MgCO3 MgO + ↑CO2

MgO pretstavuva bel prav, te{ko rastvorliv vo voda, a lesno rastvorliv vo kiselini. Vo medicinata se koristi kako antidot pri truewe so kiselini.

Magnezium hidroksid (Mg(OH)2 e magneziumova baza koja se dobiva pri rastvorawe na magnezium oksid vo voda. Pritoa zaradi malata rastvorlivost na MgO se dobiva mnogu razreden rastvor. Drug na~in za negovo dobivawe e koga na rastvor od magneziumovi soli se dejstvuva so nekoja baza:MgCl2 + 2NaOH = Mg(OH)2 + 2NaClMgO e amorfen, bel prav koj mnogu malku se rastvara vo voda. Vo medicinata se upotrebuva pri truewe so kiselini kako protivotrov (laksativ), vo vid na voden rastvor. Magnezium hlorid (MgCl2) se nao|a vo morskata voda. Pretstavuva kristalna, silno higroskopska supstanca, mnogu lesno rastvorliva vo voda. Magnezium karbonat (MgCO3) prakti~no e nerastvorliv vo voda me|utoa ako vo vodata ima CO2 se rastvara i preminuva vo magnezium bikarbonat:

MgCO3 + H2O + CO2 = Mg(HCO3)2

Zaedno so Ca(HCO3)2 se naogaat vo prirodnite vodi kaj koi zaradi prisustvoto na ovie soli se javuva t.n. Preodna tvrdost na vodata.Magnezium sulfat (MgSO4) zaedno so kalcium sulfat u~estvuva vo sozdavaweto na postojana tvrdost na vodata. Vo forma na kristalohidrat MgSO4 . 7H2O se narekuva gorska sol. Se upotrebuva vo medicinata kako laksativ i kako antidot.

KalciumE ednen od najrasprostranite elementi vo prirodata vo forma na svoite soedinenija, i toa: varovnik, kalcit, mermer kreda gips i dr. Elementaren kalcium se dobiva so elektroliza na smesa od kalcium hlorid i ka;cium fluorid. E sjajen srebrenobel metal i po cvrstina e blizok so olovoto. Vo negovite soedinenija se javuva vo oksidaciona sostojba +2.Kalcium hidrid (CaH2) se dobiva pri reakcija na vodorod so elementaren kalcium na zgolemena temperatura. CaS2 e bela kristalna struktura, koja burno reagira so vodata i pri toa se oddeluva elemntaren vodorod. Drugi pova`ni soedinenija na Ca se CaN2 kalcium nitrid, kalcium carbid CaC2 i kalcium cijanamid CaCN2.

Kalcium oksid CaO e poznat pod imeto negasena var. Se dobiva so zagrevawe na varovnik, na temp. Od 800 do 1000C, spored slednava reakcija:CaCO3 CaO + ↑CO2

CaO e bela cvrsta supstanca, koja se odlikuva so mnogu visoka temperatura na topewe. E higroskopska supstanca i so voda burno reagira pretvoraj}i se vo kalcium hidroksid, pri {to se osloboduvua golemo koli~estvo na toplina.CaO + H2O = Ca(OH)2 + 67KJCaO ima {iroka primena. Taka osven za dobivawe na kalcium hidroksid se koristi i vo industrijata za staklo, a isto taka kako ve{ta~ko gubre vo zemjodelstvoto. Kalcium hidroksid Ca(OH)2 ili gasena var se dobiva pri dejstvo na CaO vo voda. Kalcium hidroksid mnogu malku se rastvara vo voda i pri toa dobieniot voden rastvor varna voda, reagira mnogu bazno preminuva vo gusta bela masa.

Kalcium hlorid (CaCl2) se naoga vo morskata voda i vo nekoi mineralni vodi. Lesno se rastvara vo voda. Se javuva kako kristalo hidrat CaCl2 . 6H2O. Bezvoden kalcium hlorid e mnogu higroskopna supstanca i se upotrebuva vo laboratoriite za su{ewe na razni hemiski supstanci.Kalcium karbonat (CaCO3) se javuva vo mnogu mineralni formi. Vo voda e nerastvorliv. Me|utoa kalcium karbonatot mnogu lesno se rastvara vo voda koja vo sebe sodr`i rastvoren CO2. Imeno pri toa se sozdava kalcium hidrogenkarbonat Ca(HCO3)2, koj pretstavuva kisela sol, lesno rastvorliva vo voda:CaCO3 + H2O + CO2 = Ca(HCO3)2

.

Zaedno so magnezium hidrogen karbonat Mg(HCO3)2 se soli koi ja uslovuvaat privremenata tvrdost na vodata. Postoi i t.n. postojana tvrdost na vodata. Pri~initeli na postojana na tvrdost na vodata se solite na kalcium sulfat CaSO4 i MgSO4.Kalcium sulfat (CaSO4) se javuva kako bezvoden anhidrid (CaSO4) i kako gips (CaSO4 . 2H2O). Slabo e rastvorliv vo voda.Super fosfat Ca(H2PO4)2 . H2O + 2CasO4 . 2H2O e ve{ta~ko gubre koe se dobiva koga mineralot fosforit se deluva so sulfatna kiselina.Hlorna var Ca(ClO)2 + CaCl2 pretstavuva smesa od kalcium hipohlorit Ca(ClO)2 i kalcium hlorid CaCl2. Se dobiva pri dejstvo na elementaren hlor so kalcium hidroksid. Se upotrebuva za dezinfekcija i belewe.

Elementi od IIb podgrupa na periodniot sistemMetalniot karakter na ovie elementi e poslabo izrazen od zemnoalkalnite metali. Tie pote{ko se oksidiraat od niv i gradat hidroksidi koi se zna~itelno poslabi bazi od hidroksidite na zemnoalkalnite metali. Spa|aat vo grupata na te{ki metali, dodeka oksidacioniot broj na Zn i Cd e +2 a na Hg +1 i +2.CinkVo prirodata se nao|a vo forma na svoite soedinenija kako: smitsonit (ZnCO3) i sfalerit (Zns). Vo elementarna sostojba cinkot se dobiva so pr`ewe od negovite rudi. Cinkot e sivkasto bel metal, koj na vozduh poleka se oksidira. Toj e dobar sprovodnik na el. struja i toplina. Reagira so razredeni mineralni kiselini i pri toa se sozdava soodvetna sol i se osloboduva vodorod:Zn + H2SO4 = ZnSO4 + H2 Cinkot se rastvara i vo alkalni hidroksidi i gradi cinkatni soli. Ovie reakcii uka`uvaat na toa deka cinkot e amfoteren element.

Cinkot se upotrebuva za pravewe na leguri, kako {to se na pr.mesing, novo srebro itn. Bidej}i na vozduh na povr{ina od cinkot se sozdava tenok sloj od ZnO koj ne podlegnuva na oksidacija , se upotrebuva za pocinkuvawe. Cinkot e zna~aen mikroelement, koj vo mali koli~estva e zastapen vo rastitelnite i `ivotinskite organizmi.Cink (I) oskid (ZnO) se dobiva so direktno soedinuvawe na cink so kislorod ili so zagrevawe na zink(II) hidroksid2Zn + O2 = 2ZnO

Zn(OH)2 = ZnO + H2O

Cink (II) oksidot e bel prav, nerastvorliv vo voda, se upotrebuva kako mineralna bela boja poznata pod imeto cinkovo belilo ili “cinkvajs”. Vo medicinata se koristi vo oblik na cinkova mast, bidej}i deluva antisepti~ki. Cink (II) hidroksid Zn(OH)2 nastanuva so talo`ewe na cinkovi soli so alkalni bazi, pri {to se javuva vo vid na bela, piviesta masa.

Zn(OH)2 reagira so silni kiselini i silni bazi i gradi soodvetni soli i cinkati:Zn(OH)2 + 2HCl = ZnCl2 + 2H2OZn(OH)2 + 2NaOH = Na2Zn(OH)4

natrium tetrahidroksocinkat(II)Cink(II) hlorid (ZNCl2) se javuva kako bezvoden cink(II) hlorid (ZnCl2) i kako kristalen ZnCl2 . 2H2O. Bezvodniot ZnCl2 e mnogu higroskopen i se koristi kako sredstvo za dehidratacija.Zink(II) sulfat (ZnSO4) od koncentriran voden rastvor se talo`i vo vid na bezbojni kristali vo forma na ZnSO4 . 7H2O, poznat pod imetobela galica. Se upotrebuva za dobivawe na bela maslena boja.

Elementi od IIIa podgrupa na periodniot sistem

Site elementi od ovaa podgrupa se izraziti metali. Isklu~ok e bor koj e nemetal. Ovie elementi spa|aat vo grupata na p-elementi. Vo soedinenijata se javuvaat vo oksidaciona sostojba +3, dodeka Ga, In i Ta gradat soedinenija so oksidaciona sostojba +1 i +2.

Bor Vo prirodata se nao|a isklu~ivo vo svrzana

sostojba, vo oblik na svoite minerali, od koi najzna~ajni se: sasolin (H3BO3), boratna kiselina, boraks (Na2B4O7 . 10H2O) i boracit (2Mg3B8O15 . MgCl2).

Vo mali koli~estva e zastapen vo po~vata i vo nekoi rastenija. Borot e nemetal i se javuva vo amorfen i kristalen oblik. Na obi~na tempretura borot e inerten element, a na visoka temperatura reagira so metalite i gradi boridi na pr Mg3B2. Pri obi~ni uslovi borot reagira. Pri obi~ni uslovi borot reagira so konc. Nitratna i sulfatna kiselina, koi go oksidiraat do boratna kiselina:B + 3HNO3 = H3BO3 + 3NO2

2B + 3H2SO4 = 2H3BO3 + 3SO2

Isto taka borot reagira i so koncentrirani alkalni bazi i se osloboduva vodorod i sol na metaboratna kiselina:2B + 2KOH + 2H2O = 2KBO2 + 3H2.

Bor(III) oksid (B2O3) se dobiva so zagrevawe na bor so kislorod ili so dehidratacija na boratna kiselina na visoka temperatura (nad 500C):

2H3BO3 = B2O3 + 3H2O

Bor(III) oksid e anhidrid na boratna kiselina. Toj e mnogu higroskopna supstanca.

Ortoboratna (borna) kiselina (H3BO3) e mnogu slab elektrolit. Pri zagrevawe na 100C, gubi voda i preminuva na metaboratna kiselina (HBO2). Se javuva vo forma na lu{pesti, prosirni kristali so bela boja, koi se mrsni pri dopir

Metaboratna (metaborna) kiselina (HBO2) nastanuva so zagrevawe na ortoboratna kiselina na 100C. Gradi soli metaborati. Pri rastvorawe so voda stanuva metaboratna kiselina.Tetraboratna (tetraborna) kiselina (H2B4O7) ne e poznata. Popoznata e nejzinata natriumova sol, natrium tetraborat ili boraks. Ima {iroka primena vo industrijata za sapun, hartija i vo analiti~kata hemija, kako reagens.

AluminiumVedna{ po kislorodot i Si e najrasprostranet element vo prirodata. Se javuva vo pogolemi koli~estva vo forma na svoite soedinenija i toa vo oblik na aluminium silikati, minerali od grupata na felspat, kako ortoklas (K2Al2Si6O16), albit (Na2Al2Si6O16).

Proizvodi na raspa|aweto na aluminium silikatnite minerali se kaolin (Al2O3 . 2SiO2 . 2H2O) i drugi razni vidovi glina.

Drugi poznati minerali na aluminiumot se: korund (Al2O3), boksit (Al2O3 . H2O) i kriolit.

Elementaren aluminium se dobiva so redukcija na mineralot boksit pod dejstvo na el. struja. Aluminiumot e srebrenobel metal, koj e dobar sprovodnik na el. struja i toplina. Toj e mnogu koven i lesno rastegliv metal.

Pri stoewe na vozduh na povr{inata se sozdava tenok sloj od Al2O3 koj go {titi od ponatamo{na oksidacija.

Elementaren Al ima amfoterni svojstva. Reagira so kiselini i gradi soodvetni soli:2Al + 6HCl = 2AlCl3 + 3H2 Isto taka reagira i so bazite gradej}i soli aluminati:2Al + 2NaOH + 6H2O = 2NaAl(OH)4 + 3H2

Natrium tetraoksoaluminat (III)Aluminiumot nao|a {iroka primena za pravewe razni leguri.Aluminium(III) oksid (Al2O3) vo prirodata se nao|a vo vid na mineralot korund, a mo`e da se dobie i so `arewe na Al (OH)3:2Al(OH)3 = Al2O3 + 3H2ONa ovoj na~in dobieniot Al2O3 pretstavuva bel, amorfen prav, koj e nerastvorliv vo voda.

Isto taka postoi i kristalen Al2O3, koj se odlikuva so golema cvrstina, bliska so cvrstina na dijamantot, i zatoa se upotrebuva za se~ewe metali i staklo. Se javuva vo vid na bezbojni i oboeni kristali. Oboenite kristali se upotrebuvaat kako skapoceni kamewa: safir(sin), rubin(crven), smaragd(zelen), topas(`olt), ametist(violetov) i dr.

Aluminium(III) hidroksid Al(OH)3 se dobiva pri reakcija na nekoja aluminiumova sol so amoniumova baza, vo vid na pivtiest talog (gel):

AlCl3 + 3NH4OH = Al(OH)3 +3NH4Cl

Al(OH)3 e amfoterno soedinenie reagira i so kiselini i so bazi.

Aluminium(III) hlorid (AlCl3) slu`i kako katalizator vo organskite sintezi. Od voden rastvor kristalizira kako kristalohidrat AlCl3 . 6H2O.

Aluminium(III) sulfat (Al2(SO4)3) se dobiva so rastvorawe na aluminium vo sulfatna kiselina. Kristalizira kako kristalohidrat so 18 mol voda: Al2(SO4)3 . 18H2O. Se upotrebuva za pre~istuvawe na vodata od vodovodnata mre`a.

Elementi od VIb pogrupa na periodniot sistem

Ovie elementi vo soedinenijata u~estvuvaat so elektronite od nadvore{niot elektronski kako i so elektronite od nepopolnetiot vnatre{en d-podsloj, pri {to vkupniot broj na elektroni iznesuva {est.

Elementite od ovaa podgrupa gradat soedinenija so oksidacionen broj od +2 do +6. Za ovie elementi e karakteristi~na nivnata slaba hemiska aktivnost.

Hrom E zna~aen mikroelement, zastapen vo rastitelniot i

`iviot svet. Vo prirodata ne se naoga vo slobodna sostojba, tuku glavno vo vid na svoite soedinenija. Poznata negova ruda e hromit (FeCr2O4). E metal so srebrenest sjaj.

Na obi~na temp.vozduh i vo voda e mnogu postojan, bidej}i na negovata povr{ina se sozdava tenok sloj od soodveten oksid, koj go {titi od korozija.

Od tie pri~ini elementarniot hrom se upotrebuva za oblo`uvawe na nekoi metali za da gi za{titi od korozija (hromirawe). Hromot vo soedinenijata se javuva vo oksidaciona sostojba: +2, +3, +5 i +6.

Hrom(II) oksid (CrO) pretstavuva crn prav, nerastvorliv vo voda, a se rastvora vo razredena HCl i H2SO4.

Hrom(II) hidroksid Cr(OH)2 e talog koj ima `olta boja. Drugi poznati soedinenija na hromot se CrCl2, koj se dobiva so rastvorawe na hrom so hloridna kiselina, potoa Cr2O3 koj se dobiva so zagrevawe na hrom(III) hidroksid, potoa Cr(OH)3, koj se dobiva koga na hrom (III) soli se dejstvuva so bazi.

Hrom(III) sulfat (Cr2(SO4)3 e soedieneie koe od voden rastvor kristalizira vo vid na violetovi kristali, koi pri zagrevawe preminuvaat vo rastvor so zelena boja.

Hrom (VI) oksid (CrO3) pretstavuva kisel oksid, koj kristalizira vo vid na zeleni kristali, preminuvaj}i vo `olto oboen rastvor.

Hromhata stipsa (KCr(SO4)2 . 12H2O) nao|a primena vo indistrijata za boewe i za {tavewe na ko`ata.

Hromatna(hromna) kiselina (H2CrO4) se dobiva so rastvorawe na nejziniot anhidrid vo voda. Dodeka solite se narekuvaat hromati.

Dihromatna (dihromna) kiselina (H2Cr2O7) ne se nao|a vo slobodna sostojba, me|utoa poznati se nejzinite soli dihromati, bihromati. Se vbrojuvaat vo silni oksidacioni sredstva. Poznat dihromat e kalium dihromat (K2Cr2O7), koj se primenuva kako silen oksidans.

Elementi od VIIb pogrupa na periodniot sistem

Ovie elementi vo najvisokoto energetsko nivo imaat elektronska konfiguracija d5ns2. Ovie elementi spa|aat vo grupata na preodni elementi. Se javuvaat vo slednive osidacioni sostojbi: +2, +3, +4, +6 i +7.

Mangan Vo prirodata e zastapen isklu~ivo vo vrzana

sostojba. Poznati negovi rudi se: piroluzit (MnO2), haluzmanit (Mn3O4) i dr. Se vbrojuva vo zna~ajni mikroelementi. Se javuva vo mnogu oksidaciski broevi no pove}eto se stabilni manganovi soedinenija so oksidaciona sostojba +2.

Mangan (II) oksid (MnO) e prav so zelena boja, nerastvorliv vo voda, a lesno se rastvora vo kiselini.

Mangan (II) hidroksid Mn(OH)2 se dobiva koga na rastvor od nekoja mangan (II) sol se dejstvuva so alkalni hidroksidi.

Mangan (III) oksid (Mn2O3) e prav so kafena boja. Toj e stabilen vo odnos na drugite manganovi soedinenija, koi isto taka se so oksidaciona sostojba +3, no za razlika od nego, tie se mnogu nestabilni.

Mangan (IV) oksid (MnO2) e najzna~aen oksid na manganot. Vo prirodata se nao|a kako ruda piroluzit.Mangan(VII) oksid (Mn2O7) e silno oksidaciono sredstvo. Se rastvora vo voda i gradi permanganatna kiselina (HMnO4):Mn2O7 + H2O = 2HMnO4

Elementi od VIIIb podgrupa na periodniot sistemOvie elementi se izraziti metali i gradat pozitivni joni. Kako preodni elementi imaat promenliv oksidacionen broj u~estvuvaat vo reakciite ne samo so s-elektronite od nadvore{niot sloj, tuku i so d-elektronite od pretposledniot elektronski sloj. Ovie elementi se sre}avaat i pod imeto “metali od grupata na `elezoto”.

@elezoE eden od najrasprostranetite elementi vo prirodata. Se sre}ava vo vid na oksidni i sulfidni rudi; magnetit (Fe3O4), hematit(Fe2O3), limonit (Fe2O3 . H2O), pirit (FeS2), hlakopirit (CuFeS2) i dr. E sostaven del na rastitelnite i `ivotinskite organizmi (hemoglobin vo krvta) i e zna~aen biogen element.

Najmnogu go ima vo slezinata i vo xigerot. Vo soedinenijata se javuva kako +2,+3

@elezo(II) soedinenijata se nepostojani, se oksidiraat vo `elezo(III) soedinenija, koi se odnesuvaat kako redukcioni sredstva.

@elezo (II)oksid (FeO) e crn prav nerastvorliv vo voda a rastvorliv vo kiselini, pri {to preminuva vo `elezo(II) soli.

@elezo(II) hidroksid (Fe(OH)2 se dobiva vo forma na bel pivtiest talog, koga na rastvor od nekoja `elezo(II)sol, se dejstvuva so alkalni hidridi.

@elezo(II) hlorid (FeCl2) se dobiva so rastvorawe na `elezo vo hloridna kiselina.

@elezo(II) sulfid (FeS) se dobiva so zagrevawe na `elezo i sulfur. Preststavuva crna supstanca, nerastvorliva vo voda

Drugi zna~ajni soedinenija na Fe se : FeSO4, se dobiva so rastvorawe na `elezo vo razredena sulfatna kiselina, potoa Fe2O3 kako mineral, FeCl3 e sol koja lesno se rastvora vo voda, Fe2(SO4)3 se dobiva so rastvorawe na `elezo (III) oksid vo sulfatna kiselina.@elezo(II,III) oksid (Fe3O4) se nao|a vo prirodata kako ruda magnetit., vo forma na crni okstaedarski kristali. Toj pretstavuva smesa od Fe(II) i Fe(III) oksid. @elezo(II) jonite obrazuvaat razli~ni kompleksni soedinenija Najzna~ajno kompleksno soedinenie vo ~ija gradba vleguva Fe 2+ jonot e hemoglobinot. Kompleksnite soli koi gi gradi `elezoto se K4[Fe(CN)6] i K3[Fe(CN)6].

Kompleksni soedinenija Pri svrzuvawe na elektroneutralni molekuli od dadeni soedinenija so elektroneutralni molekuli od drugi soedinenija, se dobivaat novi poslo`eni soedninenija, koi se narekuvaat kompleksni soedinenija:AgCl + 2NH3 = [Ag(NH3)2] Cl

diamin srebro (I)( hlorid

Fe(CN)2 + 4KCN = K4[Fe(CN)6] kalium heksacianoferat (II)

CuSO4 + 4NH3 = [Cu(NH3)4]SO4

tetraaminbakar(II) sulfat

Kompleksnite soedinenija se takvi soedinenija vo koi se prisutni grupi od atomi, koi se povrzani vo pove}e ili pomalku stabilni edinici, vo cvrsta, te~na ili stopena sostojba.

Hemiskite vrski kaj kompleksnite soedinenija se od koordinativnata priroda.

Bidej}i prv gi otkril Verner i zatoa se narekuvaat Vernerovi soedinenija ili kompleksi.

Spored Vernerovata teorija, postojat dve grupi soedinenija, i toa soedinenija od prv red i soedinenija od povisok red.

Tie od prv red (obi~ni hemiski soedinenija) se sozdavaat so valentno svrzuvawe na atomite na elementite i atomskite grupi. Kaj soedinenijata od povisok red(kompleksni soedinenija) postojat dve valentnosti: glavna i sporedna valentnost.Na pr. Vo K4[Fe(CN)6], `elezoto so svoite dve glavni valencii vrzuva dve cijanidni grupi, a so sporednite u{te ~etiri. Obele`uvaweto na glavnite valencii e so polna linija, a na sporednite so isprekinata linija:

Kompleksnite soedinenija se izgradeni od eden atom ili jon, koj ima centralna polo`ba i se narekuva centralen atom ili jon.

Centralniot atom koj u{te se narekuva kompleksoobrazuva~ e naj~esto pozitivno naelektriziran jon, no mo`e da e i anjon ili pak elektroneutralen atom ili molekula.

Centralniot atom privlekuva, odnosno koordinira okolu sebe pove}e molekuli ili joni, koi se narekuvaat ligandi ili adendi {to zna~i dodatoci).

Ligandite mo`at da bidat joni: (F-), (Cl-), (S2-), (CN-), (SCN-) (NO+), (NO2

-) (NH2-), (CO3

2-), (S2O32-) ili molekuli

kako (NH3), (H2O), (NO),(CO) i dr. Brojot na ligandit se narekuva koordinativen broj. Toj mo`e da ima vrednosti od 2 do 8, a naj~esto 4 ili 6.

Ligandite so centralniot atom ja obrazuuvaat vnatre{nata sfera na kompleksot a jonite ili molekulite, koi se nadvor od srednata zagrada, ja pretstavuvaat nadvore{nata sfera na kompleksot.

Karakteristi~no svojstvo na metalite od VIII grupa i na nekoi metali od b podgrupite od I do VII grupa na periodniot sistem, kako i na drugi metali e da gradat kompleksni soedinenija.

Kompleksnite soedinenija se slo`eni soedinenija i pri formirawe na nivnite imiwa postojat odredeni pravila. Taka ako ligandide se kiselinski ostatoci toga{ imaeto na kiselinskata grupa se dodava sufiksot “o”: nitro (NO2-, sulfato (SO4

2-), cijano (CN-), hloro (Cl-), hidrokso (OH-), okso (O2

2-) itn. A ako ligandide se neutralni molekuli, toga{ tie se imenuvaat kako akva (H2O), amin (NH3), nitrozil (NO2), karbonil (CO) itn. Koordinativniot broj se pi{uva so zborovi od gr~kata azbuka: di, tri, tetra, penta itn.

Ako vo kompleksnoto soedinenie, kompleksniot jon pretstavuva katjon, toga{ ~itaweto na negovoto ime zapo~nuva so ~itawe na koordinativniot broj, potoa prodol`uva so ~itawe na ligandot i na centralniot atom so negovata valentnost, a na kraj se ~ita anjonot, koj pripa|a na nadvore{nata sfera: Cu[(NH3)4]SO4 tetraaminbakar (II) sulfat [Cr(H2O)6]Cl3 heksaakvahrom(III) hlorid

^itaweto na imiwata na kompleksnite soedinenija vo koi kompleksniot jon e anjon, zapo~nuva od nadvore{nata sfera, potoa koordinativniot broj, pa ligandot i na krajot, latinskoto ime na centralniot atom, koe zavr{uva na “at”, a negovata valentnost se pi{uva vo zagrada: K3[Fe(CN)]6 kalium heksacianoferat (III) K2[PtCl]6 kalium heksahloroplatinat (IV)

Kaj poslo`enite kompleksi, izgradeni od dva ili pove}e ligandi, i od pove}e ~lenovi vo nadvore{nata sfera, imiwata se izveduvaat na sledniov na~in:Cr[(H2O)4Cl2]Cl . 2H2O dihlorotetraakvahrom (III) hlorid dihidratOksidacioniot broj na kompleksniot jon, pretstavuva algebarski zbir na oksidacionite broevi na centralniot atom i ligandite.Kompleksnite soedinenija i joni imaat prostorna konfiguracija, zaradi prostornoto rasporeduvawe na ligandite okolu centralniot jon-ligandot.Kompleksniot amonium jon (NH4)+, pretstavuva pravilen tetraedar, dodeka kompleksniot anjon heksahloroplatinat (IV) ima forma na pravilen oktaedar.

Postojat kompleksni soedinenija so kompleksen katjon, soedinenija so kompleksni anjoni i soedinenija neelektroliti., od koi najzna~ajni se helatite. Helatite se mnogu stabilni kompleksni soedinenija, koi pote{ko se rastvaraat vo voda, a polesno vo organski rastvoruva~i.Soedinenieto bakar(II) amino acetat (CH2NH2COO)2Cu) ili bakar glikokolat e helat, vo koj bakarot e vrzan so kovalentna vrska so karboksilniot ostatok, a so koordinativnata vrska so amino grupite:

Hemoglobinot i klorofilot, isto taka pretstavuvaat kompleksi, poznati pod imeto helati. Kaj kompleksnite soedinenija, kako centralni atomi, obi~no se javuvaat atomi na metali koi se odlikuvaat so golema jonizira~ka energija. Kaj ovie metalni joni ne se popolneti s,p i d orbitalite i za da gi popolnat, tie se vrzuvaat so drugi joni ili molekuli, koi se odlikuvaat so toa {to imaat slobodni elektronski parovi, atakvi se ligandite: [:C≡N:]- [:N≡O:]+ [:O - O:]2- Cijaniden jon nitrozil jon peroksiden jon

Vrzuvaweto na ligandite ovozmu`va sozdavawe slobodni s,p I d orbitali kajcntralniot atom I nivna hibridizacija. Na pr. K4[Fe(CN)6 ] se sostoi od K joni I kompleksniot jon Fe(CN)6

4-. Vo voj kompleksen jon, za centralniot Fe2+ jon se vrzani {est CN- joni.

Ottuka proizleguva deka Fe2+ jonot vo svoite ~etiri 3d-orbitali, ednata s-orbitala I vo trite 4p-orbitali, mo`e da primi vkupno 12 elektroni i da se zdobie so stabilna elektronska konfiguracija na atomot na inertniot gas kriptonot:

Vrskata megu Fe2+ jon i CN- joni, pretstavuva donorsko-

akceprotski mehanizam.