jbjacekfoo@gmail.com

17 czerwca 2007

0Ze strony http://85000i.googlepages.com/.0Na licencji: Creative Commons Uznanie autorstwa-U»ycie niekomercyjne 2.5 Polska,

tekst licencji na stronie http://creativecommons.org/licenses/by-nc/2.5/pl/0Staraªem si¦ »eby praca byªa adekwatna. Bª¦dy na pewno s¡. Nie odpowiaam za efekty

jej u»ycia

1

SPIS TRE�CI 2

Spis tre±ci1 Koncepcje ontologii 3

2 Podstawowe poj¦cia ontologii 32.1 Przedmiot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32.2 Byt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

2.2.1 Bytowo±¢ jako to»samo±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . 42.2.2 Byt jako stawanie si¦ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.2.3 3. Byt jako idea i dynamis (mo»no±¢, moc) . . . . . . 42.2.4 Byt jako substancja (ousia) . . . . . . . . . . . . . . . 42.2.5 Byt jako mo»liwo±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.2.6 Bytowo±¢ jako urzeczywistnienie istnienia . . . . . . . 4

2.3 rzecz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.4 Substancja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.5 Cecha, wªasno±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.6 Jest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.7 Istnienie jako wªasno±¢ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

3 Konteksty istnienia 63.1 Konteksty istnienia II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63.2 Kryteria istnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

4 Substancja 64.1 Monizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64.2 dualizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74.3 pluralizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74.4 Rodzaje substancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

5 Zwrot Kartezja«ski 75.1 Idealizm 6= realizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

6 Materializm 86.1 Materializm �zykalistyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86.2 Materializm emergentystyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1 KONCEPCJE ONTOLOGII 3

1 Koncepcje ontologiiFiloz�a pierwsza Bada �Byt jako byt�

Arystoteles; Tomasz; Kartezjusz; Spinoza; Leibnitz

Teoria ±wiata realnego Poszukiwante prawdziwie istniej¡cej � przenik-ni¦cie do struktury warunkuj¡cej ±wiat poznawalny.Grecy; Lukrecjusz; Okcham; Bruno; Leibnitz; Hegel

Supernaturalna meta�zyka Jak wy»ej, ale ta podstawa jest supernatu-ralna i ponad. Niezale»na od naukiAugustyn; Bonawentura; Leibnitz; Hegel

Filoz�a zdrowego rozs¡dku Zdrowy rozs¡dek (te» j¦zyk) odwzorowujeprawdziw¡ natur¦ ±wiata.Moore; Wittgenstein

Filozo�a ±wiadomo±ci Wszelki byt jest ±wiadomo±ci¡. Zatem ontologia tobadanie u±wiadamiania bytu.Berkeley, Kant, Ayer

Analiza j¦zyka Je±li j¦zyk powstaª z kontaktu ze ±wiatem, to oddaje jegostruktur¦.Wittgenstein; Quine

Jako wyró»niony dziaª logiki formalnej Le±niewski, Tarski, Quine

2 Podstawowe poj¦cia ontologii2.1 Przedmiot

Co± co jest jakie±.

Przedmiot ma przynajmniej jedn¡ cech¦.

2.2 Byti Byt ⇐⇒ Przedmiot

ii Byt ⇐⇒ Wszystko (Spinozja«skie)

iii Okre±lenie pewnego (bytowego) aspektu bytu w sensach i i ii jako fun-duj¡cego bytowo±¢ w ogóle

2 PODSTAWOWE POJ�CIA ONTOLOGII 4

2.2.1 Bytowo±¢ jako to»samo±¢twórca � Parmenides. Dwa poj¦cia kluczowe: niepodzielny, niezmienny,

�czysty� byt i nie-byt. Byt jest nie-bytem!-> wszystko co jest, jest bytem[�my±le¢ i by¢ jest tym samym�]

Nawi¡zania: Hegel: to»samo±¢ bytu i niczego jest podstawow¡ przesªank¡i zasad¡ rzeczywisto±ci

2.2.2 Byt jako stawanie si¦twórca � Heraklit. �By¢� = �stawa¢ si¦� [mechanizm nieustannego ruchu

� motorem zmian s¡ wewn¦trzne sprzeczno±ci, które znosz¡ si¦ nawzajem wramach nadrz¦dnej jedno±ci]

2.2.3 3. Byt jako idea i dynamis (mo»no±¢, moc)twórca � Platon. Bytem rzeczywi±cie bytuj¡cym jest idea [jedno±¢ idei]

Statyczna koncepcja bytu zostaje zast¡piona koncepcj¡ jego dynamiczno±ci(byt = moc, siªa, mo»no±¢); koncepcja niebytu relatywnego � je±li bytem jestspoczynek, niebytem jest ruch etc.

2.2.4 Byt jako substancja (ousia)twórca � Arystoteles. Cztery rozumienia bytu: 1) byt jako co± nie posia-

daj¡ce istnienia ( b r a k ) 2) byt jako ruch (przej±cie z mo»no±ci do aktu) 3)byt przypadªo±ci (zale»ny od innego bytu) 4) byt jako substancja (w samymsobie posiada fundament swej bytowo±ci)-> byt w podstawowym znaczeniutego sªowa! Jest bytem indywidualnym; w przypadku substancji material-nych zasad¡ jednostkowienia jest tzw. materia pierwsza, czysta mo»no±¢.

2.2.5 Byt jako mo»liwo±¢twórca � Awicenna. gwarancj¡ to»samo±ci bytu � jego istota; cech¡ istoty

jest niesprzeczno±¢, niesprzeczno±¢ sprawia, »e byt - taki, a nie inny - jestw ogóle mo»liwy ; mo»liwe zawsze jest czym± i odpowiada mu jakie± poj¦cieistnienie � przypadªo±¢ substancji (st¡d przygodno±¢ ka»dego istniej¡cegobytu)

2.2.6 Bytowo±¢ jako urzeczywistnienie istnienia- byt jako pierwszy przedmiot poznania - intelektualno±¢ poznania bytutwórca � ±w.Tomasz z Akwinu

2 PODSTAWOWE POJ�CIA ONTOLOGII 5

2.3 rzeczPodzbiór przedmiotów b¦d¡cych samoistnymi bytowo.Reizm: przedmiot ⇐⇒ rzecz.

2.4 Substancja• Ogólny podziaª

Substancja = Rzecz Autonomiczny przedmiotSubstancja = Jedno±¢ Co± co jest proste i jest jedno±ci¡.

• Spinoza

Subsatncja = Byt absolutny Samoistny itepe.

• Arystoteles

Konkretne indywiduumCo± samoistnegoPodªo»e zmian

2.5 Cecha, wªasno±¢Co± co jest orzekane o czym±. Niesamoistne.

cechy wewn¦trzne bezwzgl¦dne

cechy zewn¦trzne wzgl¦dne

cechy konieczne Ko« z konieczno±ci jest koniem.

cechy nieokonieczne Ko« przypadªo±ciwo jest gniady.

2.6 Jestrównowa»ne ∈ Sokretes jest �lozofem

równowa»ne ⊂ Czªowiek jest Ssakiem

równowa»ne ≡ Odys jest ulissesem

równowa»ne ∃ Jest wielu dobrych logików.

2.7 Istnienie jako wªasno±¢istnienie jest ∼ cech¡ ±w. Anzelm; ±w. Tomasz

istnienie jest koniecznym warunkiem cech Kant

3 KONTEKSTY ISTNIENIA 6

3 Konteksty istnieniaNurt kantowski szuka kontekstu w którym co± istnieje � je±li co± istnieje

to jest w czym± ufundpwane.

i Materialistycznie � istnienie to bycie w kontek±cie czsoprzestrzennym

ii Subiektywnie � istniene to bycie postrzeganym

iii Transcendentalnie � Reczy istniej¡ce istniej¡ dzi¦ki aktywno±ci pod-miotu poznaj¡cego

W marksi¹mie rzeczy istnieja w kontek±cie zªo»onym z przydrody i kul-tury.

W Hegli¹mie mamy ducha.

3.1 Konteksty istnienia IIi w przestrzeni

ii w czasie

iii w czasopzrestzreni

iv w swiadomo±ci czªowieka

v w ±wiadomo±ci spoªecznej

vi w jezykach naukowych (obiekty teoretycznye)

vii w uwtorach literackich

3.2 Kryteria istnienia1. Zmysªem wewn¦trznym

2. Zmysªem zewn¦trzynym

3. Przez wnioskowanie redukcyjne (istnienie modeli)

4. Konstruowalno±¢ (matematyka)

4 Substancja4.1 Monizm

Istnieje jedna substancja. Wszystko jest tylko jej mody�kacj¡.Plotyn; Spinoza;

5 ZWROT KARTEZJA�SKI 7

genetyczny Wszystko wywodzi si¦ z jednego korzenia. Mo»e istnie¢ duch,ale wywodzi si¦ on z materii.

aktualny Istota wszystkich bytów jest ta sama.

4.2 dualizmIstniej¡ dokªadnie dwie ró»ne substancje.Kartezjusz;

4.3 pluralizmIstniej¡ przynajmniej dwie ró»ne substancje. Dziedziny te si¦ stykaj¡

(czasem nawet na siebie oddziaªuj¡), ale »adna nigny nie przechodzi w »adn¡inn¡.

Leibnitz;

4.4 Rodzaje substancjiMateria Atomy; ogie«;

Duch Demiurg, dusza;

Bóg Niesprzeczny, idealny, byt ª¡cz¡cy w sobie wszystko.

Rzecz konkretna synolon

∞±wiadomo±¢ Fichte; percepcja Hegla;

idea absolutna hegla

5 Zwrot Kartezja«skiPrzed Kartezjuszem ludzie rozwa»ali my±lenie jako akt poznawczy � sam

Kartezjusz nadaª mu rang¦ substancji.

5.1 Idealizm 6= realizmi Subiektywny

a transcendentalny (Kantowski) � ±wiat jest konstrukcj¡ umysªu, którynie jest w stanie pozna¢ ±wiata istniej¡cego niezale»nie � ±wiata rzeczysamych w sobie.

6 MATERIALIZM 8

b immanentny (Berkeley) � sposób, w jaki spostrzegam przedmioty, za-le»ny jest od mojego stanu, od narz¦dzi, którymi si¦ posªuguj¦ oraz odinnych czynników zewn¦trznych wzgl¦dem samego postrzegania. Skorotak, to jego przedmiotem jest moje wªasne wra»enie.

ii Obiektywny (Heglowski) � Istnieje obiektywny niematerialny ±wiat.

iii Poj¦ciowy � Plato«ski.

6 MaterializmTym co istnieje jest materila.

Materializm substancjalistyczny Tym co istnieje jest pierwotnie nieokre-±lona materia prima.

Materializm atrybutywistyczny Tym co istnieje jest znana nam trójwy-miarowa materia.

naturalistyczny Wszystko jest sprowadzalne do nauk przyrodniczych

mechanistyczny (wulgarny) Wszystko da si¦ opisa¢ jako sum¦ cz¡stekelementarnych. Do opisu zachowania czegokolwiek starczy znajomo±¢praw �zyki.

dialektyczny Realizm + emergentyzm +

6.1 Materializm �zykalistycznyIstniej¡ wyª¡cznie obiekty (zdarzenia, procesy) �zyczne, natomiast wszel-

kie zªo»one obiekty (zdarzenia, procesy) biologiczne, spoªeczne, psycholo-giczne, ±wiadomo±ciowe skªadaj¡ si¦ caªkowicie z tego, co �zyczne i dadz¡si¦ wyja±ni¢ w kategoriach wªasno±ci i prawidªowo±ci �zykochemicznych.

Behawioryzm skrajny gªosi, »e wszelkie procesy, stany i zdarzenia uwa-»ane za umysªowe, psychiczne, wewn¦trzne mog¡ by¢ wyja±nione w katego-riach wªasno±ci organizmów i ich zachowa« w otoczeniu zewn¦trznym. Pro-cesy biologiczne i neuro�zjologiczne organizmów s¡ zªo»onymi procesami �-zykochemicznymi.

Teoria stanu centralnego � caªkowita identyczno±¢ stanów umysªowych(uznanych wbrew behawioryzmowi za stany wewn¦trzne organizmu) z �zy-kochemicznym stanem centralnego ukªadu nerwowego. Teoria identyczno±ciprocesów umysªowych z procesami umysªowymi (Armstrong).

6 MATERIALIZM 9

6.2 Materializm emergentystycznyJako±ciwo nowe zdarzenia pojawiaj¡ si¦ w ukªadzie; nie maj¡ one ko-

relacji z jego histori¡; sam fakt pojawienia si¦ tych zdarze« jest równie»nieprzewidywalny.

Zjawiska emergentne

Powstanie »ycia

Wªasno±ci pochodne przedmiotów

Nowe rodzaje procesów