skkn hóa học - bồi dưỡng các phương pháp giải nhanh một số bài toán hóa học -...

8/11/2019 SKKN Hóa Học - Bồ i Dưỡng Các Phương Pháp Giải Nhanh Một Số Bài Toán Hóa Học - Nguyễn Đình Hành

http://slidepdf.com/reader/full/skkn-hoa-hoc-boi-duong-cac-phuong-phap-giai-nhanh-mot-so 1/22

SKKN – Nguyeãn Ñình Haønh

Trang 0

MUÏC LUÏC

Noäi dung ñeà taøi Trang

Lôøi caûm ôn ............................................................................................................................................................................. 1

A- PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ................................................................................................................................................................... 2

I- LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI: ....................................................................................................................... 2II-MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU: ............................................................................................................... 2III-ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ KHAÙCH THEÅ NGHIEÂN CÖÙU:............................................................................... 2

1- Ñoái töôïng nghieân cöùu : .................................................................................................................... 2 2- Khaùch theå nghieân cöùu : ................................................................................................................... 2

IV-NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU: .............................................................................................................. 2V- PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU:.................................................................................................................. 3VI- PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU: ..................................................................................................... 3

1- Phöông phaùp chuû yeáu: ..................................................................................................................... 3 2-Caùc phöông phaù p hoã trôï: ................................................................................................................. 3

B- NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN .................................................................................................... 4

I- CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI NHANH MOÄT SOÁ BTHH. .................................. 4II- THÖÏC TIEÃN VEÀ TRÌNH ÑOÄ VAØ VAØ ÑIEÀU KIEÄN HOÏC TAÄP CUÛA HOÏC SINH. .............................. 5

1-Thöïc traïng chung: ............................................................................................................................ 5 2- Chuaån bò thöïc hieän ñeà taøi: ............................................................................................................... 5

III- KINH NGHIEÄM VAÄN DUÏNG ÑEÀ TAØI VAØO THÖÏC TIEÃN ............................................................... 6Chuû ñeà 1: Phöông phaùp töï do choïn löôïng chaát ............................................................................. 6

Chuû ñeà 2: Phöông phaùp khoái löôïng mol trung bình ...................................................................... 8 Chuû Ñeà 3 : Phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng .............................................................................................. 10 Chuû Ñeà 4: Phöông phaùp tính theo löôïng cuûa nguyeân töû hoaëc nhoùm nguyeân töû................................. 132 Chuû Ñeà 5: Phöông phaùp hôïp thöùc ........................................................... ........................................................... .. 16

C - BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM VAØ KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC: ............................................................................. 18

I- BAØI HOÏC KINH NGHIEÄM: ............................................................................................................... 18II- KEÁT QUAÛ ÑAÏT ÑÖÔÏC: ................................................................................................................... 18

D- KEÁT LUAÄN CHUNG: ...................................................................................................................................................... 19

E- PHAÀN PHUÏ LUÏC: .............................................................................................................................................................. 20

I- PHIEÁU ÑIEÀU TRA : ........................................................................................................................... 20II- TAØI LIEÄU THAM KHAÛO: ................................................................................................................ 21

--------------------------------

WWW.DAYKEMQUYNHON.COM

WWW.FACEBOOK.COM/DAYKEM.QUYNHON WWW.DAYKEMQUYNHON.UCOZ.COM




Trang 1

Lôøi caûm ôn Lôøi caûm ôn Lôøi caûm ôn Lôøi caûm ôn

Ñeà taøi naøy ñöôïc hoaøn thaønh nhôø söï giuùp ñôõ, ñoäng vieân cuûa Ban giaùm hieäu nhaø tröôøngvaø cuûa moät soá ñoàng nghieäp ñaõ cung caáp caùc taøi lieäu phuïc vuï cho vieäc nghieân cöùu. Ñeà taøicuõng ñöôïc söï coäng taùc nhieät tình cuûa caùc giaùo vieân trong toå boài döôõng hoïc sinh gioûi, caùcgiaùo vieân coù nhieàu kinh nghieäm vaø caùc em hoïc sinh trong ñoäi tuyeån HS gioûi huyeän ÑakPô.

Toâi xin chaân thaønh caûm ôn Ban giaùm hieäu nhaø tröôøng, caùc thaày coâ giaùo ñaõ hôïp taùctrao ñoåi kinh nghieäm vaø trôï giuùp taøi lieäu; caûm ôn caùc thaày coâ giaùo vaø caùc em hoïc sinh ñaõ

tham gia traû lôøi caùc caâu hoûi trong phieáu ñieàu tra, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå toâi hoaøn thaønhñeà taøi naøy./.

Toâi xin chaân thaønh caûm ôn !

Ngöôøi thöïc hieän ñeà taøi

Nguyeãn Ñình Haønh






Trang 2

A- PHAÀN MÔÛ ÑAÀU I- LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI:Muïc tieâu cuûa ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc noùi chung, phöông phaùp daïy hoïc hoaù

hoïc noùi rieâng laø nhaèm ñaøo taïo vaø boài döôõng con ngöôøi môùi phaùt trieån toaøn dieän, coù ñuû kieánthöùc khoa hoïc, coù naêng löïc thöïc haønh vaø bieát vaän duïng kieán thöùc vaøo thöïc tieãn. Ñeå thöïchieän muïc tieâu ñoù, caùc nhaø tröôøng luoân chuù troïng ñeá n vieäc boài döôõng hoïc sinh, taïo ñieàukieän cho hoïc sinh ñöôïc reøn luyeän naêng löïc tö duy, khaû naêng saùng taïo, coù yù thöùc vaän duïngmoät caùch linh hoaït caùc kieán thöùc ñaõ hoïc vaøo cuoäc soáng thöïc tieãn. Ngoaøi nhieäm vuï naângcao chaát löôïng boài döôõng ñaïi traø nhaø tröôøng caàn phaûi chuù troïng ñeán coâng taùc boài döôõnghoïc sinh gioûi, coi troïng vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån tieàm löïc trí tueä cho hoïc sinh. Ñaây laømoät nhieäm vuï khoâng phaûi ñòa phöông naøo cuõng coù theå laøm toát vì nhieàu lyù do khaùc nhau.Coù theå neâu ra moät soá lyù do nhö: do moân hoïc môùi meû neân kieán thöùc kyõ naêng cuûa hoïc sinhcoøn nhieàu choã khuyeát; giaùo vieân chöa ñuû caùc tö lieäu hoaëc thieáu kinh nghieäm ñeå ñaûmnhieäm coâng vieäc daïy hoïc sinh gioûi …

Laø moät giaùo vieân thöôøng xuyeân tham gia coâng taùc boài döôõng hoïc sinh gioûi, toâi ñaõ coùdòp trao ñoåi kinh nghieäm vôùi nhieàu ñoàng nghieäp ( ôû An Kheâ vaø ÑakPô ), tieáp xuùc vôùinhieàu theá heä hoïc troø toâi nhaän thaáy kinh nghieäm giaûi toaùn hoaù hoïc cuûa caùc em khi vaøo ñoäituyeån coøn nhieàu haïn cheá, trình baøy lôøi giaûi coøn nhieàu luùng tuùng, daøi doøng gaây maát nhieàuthôøi gian. Ñieàu ñoù laøm cho caùc em khoù ñaït keát quaû cao trong caùc kyø thi hoïc sinh gioûi. Töønhöõng khoù khaên vöôùng maéc, vì mong muoán ñaït keát quaû cao, toâi ñaõ söu taàm caùc taøi lieäu;tìm toøi; nghieân cöùu vaø ñaõ tích luyõ ñöôïc moät soá kinh nghieäm giuùp hoïc sinh giaûi caùc baøi toaùn

hoaù hoïc moät caùch nhanh choùng vaø hieäu quaû.Vôùi nhöõng lyù do treân toâi ñaõ choïn vaø aùp duïng ñeà taøi “ BOÀI DÖÔÕNG CAÙC PHÖÔNG

PHAÙP GIAÛI NHANH MOÄT SOÁ BAØI TOAÙN HOAÙ HOÏC” nhaèm giuùp cho caùc em HS gioûicoù kinh nghieäm giaûi caùc baøi taäp moät caùch töï tin, nhanh choùng vaø hieäu quaû.

II-MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU:1- Nghieân cöùu moät soá phöông phaùp giaûi caùc baøi toaùn hoaù hoïc.2-Neâu ra phöông phaùp giaûi theo töøng chuû ñeà nhaèm giuùp hoïc sinh gioûi reøn luyeän kyõ

naêng, giaûi toát nhieàu baøi toaùn hoaù hoïc nhaèm naâng cao chaát löôïng ñoäi tuyeån hoïc sinh gioûi.

III-ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ KHAÙCH THEÅ NGHIEÂN CÖÙU:

1- Ñoái töôïng nghieân cöùu :

Ñeà taøi naøy nghieân cöùu 5 phöông phaùp giaûi baøi toaùn hoaù hoïc, nguyeân taéc aùp duïng cuûamoãi phöông phaùp, caùch toå chöùc boài döôõng hoïc sinh gioûi theo nguyeân taéc “ Keá thöøa - phaùttrieån - saùng taïo”

2- Khaùch theå nghieân cöùu :

Khaùch theå nghieân cöùu laø hoïc sinh lôùp 9 döï thi hoïc sinh gioûi caùc caáp ( Tænh vaø huyeän) IV-NHIEÄM VUÏ NGHIEÂN CÖÙU:Nhieäm vuï nghieân cöùu cuûa ñeà taøi nhaèm giaûi quyeát moät soá vaán ñeà cô baûn sau ñaây :






Trang 4

B- NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP THÖÏC HIEÄN I- CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI NHANH MOÄT SOÁ BAØ I TOAÙN

HOAÙ HOÏC.

Heä thoáng caùc baøi taäp hoaù hoïc raát phong phuù vaø ña daïng. Moãi daïng baøi taäp hoaù hoïc

ñeàu coù nguyeân taéc rieâng vaø coù phöông phaùp giaûi ñaëc tröng rieâng. Tuy nhieân do vieäc phaânloaïi caùc baøi taäp hoaù hoïc chæ mang tính töông ñoái, vì vaäy trong moãi loaïi baøi taäp loaïi naøythöôøng chöùa ñöïng moät vaøi yeáu toá cuûa loaïi baøi taäp kia. Ñieàu ñoù giaûi thích taïi sao coù nhieàubaøi toaùn hoaù hoïc giaûi ñöôïc baèng nhieàu caùch giaûi khaùc nhau. Ñoái vôùi hoïc sinh gioû i khoângphaûi chæ ñôn thuaàn laø giaûi ra ñaùp soá maø vieäc bieát giaûi kheùo leùo, tieát kieäm ñöôïc thôøi gianmaø vaãn cho keát quaû chính xaùc môùi laø ñieàu quan troïng.

Veà nguyeân taéc, muoán giaûi nhanh vaø chính xaùc moät baøi toaùn hoaù hoïc thì nhaát thieát hoïcsinh phaûi hieåu saâu saéc noäi dung vaø ñaëc ñieåm cuûa baøi toaùn ñoù, naém vöõng caùc moái quan heä

giöõa caùc löôïng chaát cuõng nhö tính chaát cuûa caùc chaát, vieát ñuùng caùc phöông trình phaûn öùngxaûy ra. Thöïc teá coù raát nhieàu baøi toaùn raát phöùc taïp: caùc döõ kieän ñeà cho khoâng cô baûn ( toångquaùt ), hoaëc khoâng roõ, hoaëc thieáu nhieàu döõ kieän … töôûng chöøng nhö khoâng bao giôø giaûiñöôïc. Muoán giaûi chính xaùc vaø nhanh choùng caùc baøi toaùn loaïi naøy thì phaûi choïn moät phöôngphaùp phuø hôïp nhaát ( phöông phaùp giaûi thoâng minh ).

Toâi nghó, giaùo vieân laøm coâng taùc boài döôõng hoïc sinh gioûi seõ khoâng ñaït ñöôïc muïc ñíchneáu khoâng bieát choïn loïc nhöõng phöông phaùp giaûi toaùn thoâng minh, neâu ra ñaëc ñieåm cuûaphöông phaùp vaø nguyeân taéc aùp duïng. Caùc phöông phaùp naøy laø caåm nang giuùp hoïc sinh bieáttìm höôùng giaûi deã daøng, haïn cheá toái ña nhöõng sai laàm trong quaù trình giaûi baøi taäp, ñoàngthôøi phaùt trieån tìm löïc trí tueä cho hoïc sinh ( thoâng qua caùc baøi taäp töông töï maãu vaø caùc baøitaäp vöôït maãu ).

Trong phaïm vi cuûa ñeà taøi naøy, toâi xin ñöôïc maïn pheùp trình baøy kinh nghieäm boàidöôõng moät soá phöông phaùp giaûi nhanh caùc baøi taäp hoaù hoïc cho hoïc sinh gioûi. Noäi dung ñeàtaøi ñöôïc saép xeáp theo 5 chuû ñeà, moãi chuû ñeà coù neâu nguyeân taéc aùp duïng vaø caùc ví duï minhhoaï. Sau ñaây laø teân moät soá phöông phaùp giaûi baøi taäp hoaù hoïc ñöôïc theå hieän trong ñeà taøi:

1) Phöông phaùp töï do choïn löôïng chaát.2) Phöông phaùp khoái löôïng mol trung bình.3) Phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng.4) Phöông phaùp tính theo löôïng cuûa nguyeân töû hoaëc nhoùm nguyeân töû.5) Phöông phaùp hôïp thöùc.






Trang 5

II- THÖÏC TIEÃN VEÀ TRÌNH ÑOÄ VAØ VAØ ÑIEÀU KIEÄN HOÏC TAÄP CUÛA HOÏC SINH.

1-Thöïc traïng chung:

Khi chuaån bò thöïc hieän ñeà taøi, naêng löïc giaûi caùc baøi toaùn hoaù hoïc cuûa hoïc sinh noùichung laø raát yeáu. Ña soá hoïc sinh thöôøng toû ra raát meät moûi khi phaûi gaëp caùc baøi taäp phöùc taïpnhö : caùc daïng coù döõ kieän khoâng cô baûn (toång quaùt), hoaëc caùc baøi taäp quaù nhieàu phaûn öùng,hoaëc caùc baøi taäp döõ kieän ñeà cho khoâng roõ… Vì theá hoï raát thuï ñoäng trong caùc buoåi hoïc boàidöôõng vaø khoâng coù höùng thuù hoïc taäp. Hoïc sinh khoâng coù saùch tham khaûo vieá t veà caùcphöông phaùp neâu trong ñeà taøi. Moät soá em coù saùch tham khaûo nhöng cuõng môùi chæ laø caùcsaùch “ Hoïc toát “ hoaëc “ Baøi taäp naâng cao “ chöa phuø hôïp vôùi ñoái töôïng hoïc sinh gioûi. Lyùdo chuû yeáu laø do HS chöa bieát tìm mua caùc loaïi saùch hay hoaëc ñieàu kieän kinh teá gia ñìnhcoøn quaù khoù khaên (Ña soá caùc em hoïc sinh gioûi trong huyeän laø con cuûa noâng daân ).

2- Chuaån bò thöïc hieän ñeà taøi:Ñeå aùp duïng ñeà taøi vaøo trong coâng taùc boài döôõng HS gioûi toâi ñaõ thöïc hieän moät soá khaâu

quan troïng nhö sau:a) Ñieàu tra trình ñoä HS, tình caûm thaùi ñoä cuûa HS veà noäi dung cuûa ñeà taøi; ñieàu kieän

hoïc taäp cuûa HS. Neâu ra yeâu caàu ñeå hoïc toát boä moân, höôùng daãn caùch söû duïng saùch thamkhaûo vaø giôùi thieäu moät soá saùch hay cuûa caùc taùc giaû ñeå nhöõng HS coù ñieàu kieän tìm mua;caùc HS khoù khaên seõ möôïn saùch baïn ñeå hoïc taäp.

b) Xaùc ñònh muïc tieâu, choïn loïc vaø nhoùm caùc baøi toaùn theo daïng, choïn loïc phöông

phaùp, xaây döïng nguyeân taéc aùp duïng, bieân soaïn baøi taäp maãu ; caùc baøi taäp vaän duïng vaø naângcao. Ngoaøi ra phaûi döï ñoaùn nhöõng tình huoáng coù theå xaûy ra khi boài döôõng moãi chuû ñeà baøitaäp.

c) Söu taàm taøi lieäu, trao ñoåi kinh nghieäm cuøng caùc ñoàng nghieäp; nghieân cöùu caùc ñeà thiHS gioûi, ñeà thi vaøo tröôøng chuyeân cuûa tænh ta vaø moät soá tænh, thaønh phoá khaùc. Troø chuyeän,giaûi ñaùp thaéc maéc cuûa hoïc sinh.

d) Chuaån bò noäi dung cho moãi buoåi boài döôõng vaø laäp keá hoaïch veà thôøi löôïng cho moãichuû ñeà ( thöôøng moãi chuû ñeà gaén lieàn vôùi moät phöông phaùp chuû yeáu ), chuaån bò caùc caâu hoûi

môû ñeå HS coù theå phaùt hieän ra nhöõng caùch giaûi hay.






Trang 6

III- KINH NGHIEÄM VAÄ N DUÏNG ÑEÀ TAØI VAØO THÖÏC TIEÃN

Khi thöïc hieän ñeà taøi vaøo giaûng daïy, toâi giôi thieäu cho HS caùc böôùc chung ñeå giaûi moätbaøi toaùn hoaù hoïc ( sau khi ñaõ nghieân cöùu kyõ ñeà baøi cho gì ? hoûi gì ? caùc kieán thöùc hoaù hoïccoù lieân quan ? caùc moái quan heä giöõa ñieàu kieän vaø yeâu caàu ? xaùc ñònh caùch thöùc ñeå thöïc hieän

caùc thao taùc ñeå hoaøn thaønh yeâu caàu cuûa ñeà baøi); goàm caùc böôùc nhö sau :-Böôùc 1: Chuyeån döõ kieän khoâng cô baûn thaønh caùc döõ kieän cô baûn ( theo soá mol )

(döõ kieän khoâng cô baûn thöôøng laø : chaát khoâng tinh khieát, caùc ñaïi löôïng chöachuaån veà ñôn vò, … )

-Böôùc 2: Ñaët aån cho soá mol, hoaù trò, nguyeân töû khoái … ( Neáu caàn )-Böôùc 3: Vieát ñuùng taát caû caùc phöông trình hoaù hoïc xaûy ra.-Böôùc 4: Thöïc hieän caùc kyõ naêng tính toaùn theo CTHH, theo PTHH, bieän luaän …-Böôùc 5: Kieåm tra.

Tieáp theo, toâi tieán haønh boài döôõng kyõ naêng theo daïng. Möùc ñoä reøn luyeän töø minh hoïañeán khoù, nhaèm boài döôõng hoïc sinh phaùt trieån kyõ naêng töø bieát laøm ñeán ñaït meàm deûo, linhhoaït vaø saùng taïo. Ñeå boài döôõng moãi daïng toâi thöôøng thöïc hieän theo caùc böôùc sau:

- Böôùc 1: Giôùi thieäu baøi taäp maãu vaø höôùng daãn giaûi.

- Böôùc 2: Ruùt ra nguyeân taéc vaø phöông phaùp aùp duïng.

- Böôùc 3: HS töï luyeän vaø naâng cao.

- Böôùc 4: Kieåm tra ñaùnh giaù theo chuû ñeà.

Tuyø theo ñoä khoù moãi chuû ñeà toâi coù theå hoaùn ñoåi thöù töï cuûa böôùc 1 vaø 2.

Sau ñaây laø moät soá phöông phaùp giaûi baøi taäp hoaù hoïc, caùch nhaän daïng, kinh nghieämgiaûi quyeát ñaõ ñöôïc toâi thöïc hieän vaø ñuùc keát töø thöïc teá. Trong giôùi haïn cuûa ñeà taøi, toâi chæneâu 5 chuû ñeà giôùi thieäu 5 phöông phaùp thöôøng gaëp coù taùc duïng giuùp hoïc sinh giaûi ñöôïcnhieàu baøi toaùn vôùi ñoä chính xaùc cao vaø tieá t ñöôïc nhieàu thôøi gian.

CHUÛ ÑEÀ 1: PHÖÔNG PHAÙP TÖÏ DO CHOÏN LÖÔÏ NG CHAÁT

1) Nguyeân taéc aùp duïng:GV caàn cho HS naém ñöôïc moät soá nguyeân taéc aùp duïng cuûa phöông phaùp naøy nhaèm

traùnh hieän töôïng HS tuyø tieän choïn löôïng chaát vì chöa hieåu roõ phaïm vi söû duïng cuûa noù:

- Khi gaëp caùc baøi toaùn coù caùc löôïng chaát ñeà cho döôùi daïng toång quaùt ( daïng tæ leä mol,tæ leä % theo theå tích, khoái löôïng , hoaëc caùc löôïng chaát ñeà cho ñeàu coù chöùa chung moät thamsoá : m (g), V(l), x(mol)…) thì caùc baøi toaùn naøy seõ coù keát quaû khoâng phuï thuoäc vaøo löôïngchaát ñaõ cho.

- Phöông phaùp toái öu nhaát laø töï choïn moät löôïng chaát cuï theå theo höôùng coù lôïi cho vieäctính toaùn, bieán baøi toaùn töø phöùc taïp trôû neân ñôn giaûn. Sau khi ñaõ choïn löôïng chaát thích hôïp






Trang 8

- GV : gôïi yù cho HS phaùt hieän ra vì kim loaïi laáy dö neân toaøn boä löôïng axit vaø nöôùctrong dung dòch ñeàu phaûn öùng. Caùc löôïng chaát ñeàu cho döôùi daïng toång quaùt ( chöùa chungtham soá a ), vì vaäy baøi toaùn seõ khoâng phuï thuoäc vaøo löôïng a (gam ).

- HS : Neâu caùch choïn löôïng chaát : choïn a = 100 gam.* Giaûi :

Giaû söû a = 100 g ⇒ ⇒⇒ ⇒

2 4

2

2

( )

100 ( )

4, 694( )

H SO

H O

H

m c gam

m c gam

m gam

=

= −

=

Vì hoãn hôïp kim loaïi Fe, Na laáy dö neân xaûy ra caùc phaûn öùng sau :2K + H2SO4 → K2SO4 + H2 ↑ (1) Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2 ↑ (2) 2K (dö)+ 2H2O → 2KOH + H2 ↑ (3)

Theo caùc ptpö (1),(2),(3) ta coù :2 2 4 2

1 100 4,694( )

2 18 2

C 1 +98 2

H H SO H O

cn n n

−= + ⋅ ⇔ ⋅ =∑ ∑

⇒ 31 C = 760 ⇒ C = 24,5Vaäy noàng ñoä dung dòch H2SO4 ñaõ duøng laø C% = 24,5%

CHUÛ ÑEÀ 2: PHÖÔNG PHAÙP KHOÁI LÖÔÏNG MOL TRUNG BÌNH

1) Nguyeân taéc aùp duïng- Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp naøy laø döïa vaøo vieäc tính khoái löôïng mol trung bình

cuûa moät hoãn hôïp. Khoái löôïng mol trung bình cuûa hoãn hôïp ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:hh

hh

m n M n M ... M

n n n ...+ +

= =+ +

∑∑

1 1 2 2

1 2

+) Ñoái vôùi hoãn hôïp khí thì coù theå thay caùc soá mol n1,n2 … baèng theå tích hoaëc % theåtích.

+) Neáu hoãn hôïp chæ coù 2 chaát khí , vôùi x% laø % theå tích cuûa khí thöù nhaát thì : x%.M ( x%).M M

%+ −

= 1 2100100

+) Giaù trò cuûa M naèm trong khoaûng : M1 < M < M2 ( giaû söû M1 < M2 )- Ñaây laø phöông phaùp cho pheùp giaûi nhanh choùng nhieàu baøi toaùn hoaù hoïc phöùc taïp.

Phöông phaùp naøy coù theá maïnh khi giaûi caùc baøi taäp xaùc ñònh 2 kim loaïi cuøng moät phaânnhoùm chính vaø thuoäc 2 chu kyø lieân tieáp trong baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc, hoaëcxaùc ñònh coâng thöùc phaân töû cuûa caùc hôïp chaát höõu cô ñoàng ñaúng lieân tieáp. Ngoaøi ra phöôngphaùp naøy cuõng ñöôïc söû duïng raát hieäu quaû khi giaûi caùc baøi toaùn xaùc ñònh thaønh phaàn % cuûamoät hoãn hôïp.

- Phöông phaùp chung :






Trang 9

+) Caên cöù caùc döõ kieän ñeà cho ñeå tính M cuûa hoãn hôïp.+) Töø khoái löôïng mol trung bình coù theå tìm ñöôïc giôùi haïn khoái löôïng mol cuûa caùc

nguyeân toá caàn tìm ( ñoái vôùi baøi toaùn tìm CTHH ), hoaëc giôùi haïn cuûa moät löôïng chaát.+) Töø khoái löôïng mol trung bình cuõng coù theå tìm ñöôïc thaønh phaàn % cuûa caùc chaát

trong hoãn hôïp.+) Neáu hoãn hôïp goàm 2 chaát coù caáu taïo vaø tính chaát hoaù töông töï nhau ( 2 kim loaïi

cuøng phaân nhoùm chính, hoaëc 2 hôïp chaát voâ cô coù cuøng coâng thöùc toång quaùt, caùc hôïp chaáthöõu cô ñoàng ñaúng … ) thì coù theå ñaët moät coâng thöùc ñaïi dieän cho hoãn hôïp. Caùc ñaïi löôïng tìmñöôïc cuûa chaát ñaïi dieän laø caùc giaù trò cuûa hoãn hôïp (mhh; nhh ; M hh ).

2) Caùc ví duï:Ví duï 1:Hoãn hôïp X goàm hai kim loaïi kieàm A vaø B thuoäc hai chu kyø lieân tieáp nhau trong baûng

tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. Chia m ( gam ) hoãn hôïp X laøm 2 phaàn baèng nhau:- Phaàn 1 : Hoaø tan vaøo dung dòch HCl dö thu ñöôïc moät dung dòch Y. Coâ caïn Y ñöôïc

23,675 gam muoái khan.- Phaàn 2: Ñoát chaùy hoaøn toaøn thì phaûi duøng heát 1,96 lít khí O2 ( ñktc).a) Xaùc ñònh hai kim loaïi A,Bb) Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa caùc kim loaïi trong hoãn hôïp X.* Gôïi yù HS: Hai kim loaïi coù hoaù trò vaø tính chaát töông töï neân ñeå ñôn giaûn coù theå ñaët moät kyù hieäu

ñaïi dieän cho hoãn hôïp 2 kim loaïi. Vieát PTHH, Töø soá mol O2 vaø khoái löôïng muoái khan ta tính

toaùn ñeå tìm giaù trò M hh .* Giaûi:a) Xaùc ñònh kim loaïi A,BÑaët M laø kim loaïi ñaïi dieän cho hoãn hôïp hai kim loaïi kieàm A,BGoïi a laø soá mol cuûa hoãn hôïp ôû moãi phaànPhöông trình hoaù hoïc:

2 M + 2HCl → 2 M Cl + H2 (1)a a

4 M + O2 → 2 M 2O (2)a

4

a

Töø (1),(2) ta coù heä phöông trình:( 35,5) 23, 675

1,960,0875 32,14

4 22,4

a=0,35

M a

a M

+ ⋅ =

⇒ = = =

Hai kim loaïi kieàm lieân tieáp coù M = 32,14 thoaõ maõn laø Na (23) vaø K(39)

b) Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa hoãn hôïp Xgoïi x laø soá mol cuûa K ⇒ soá mol Na laø ( 0,35 – x ) molAÙp duïng coâng thöùc tính khoái löôïng mol trung bình ta coù:






Trang 10

39 (0, 35 ).2332,14 0, 2

0,35 x x

x+ −

= ⇒ =

Vaäy nK = 0,2 mol vaø nNa = 0,35 - 0,2 = 0,15 mol0 , 2 3 9

% 100% 69, 33% 30, 67%0, 2 39 0,15 23

N a Suy ra: % mK

m ×

= × = =× + ×

Ví duï 2 :Moät hoãn hôïp khí A goàm : N2, H2, NH3 coù tæ khoái hôi ñoái vôùi O2 baèng 0,425. Bieát soá

mol H2 trong hoãn hôïp gaáp 3 laàn soá mol N2 trong hoãn hôïp.Tính thaønh phaàn % theo theå tích vaø theo khoái löôïng cuaû hoãn hôïp khí A.

* Gôïi yù HS:- Ñoái vôùi moät hoãn hôïp khí thì % theå tích baèng % soá mol- GV taïo cô hoäi cho HS phaùt hieän ra yù nghóa cuûa caùc moái quan heä trong ñeà baøi : Töø tæ

khoái hôi cuûa hoãn hôïp ta coù theå tính ñöôïc gì ? Töø quan heä soá mol H 2 vaø soá mol N 2 coù theå giaûi

quyeát ñöôïc ñieàu gì ? Töø ñoù xaùc ñònh caùc böôùc ñeå giaûi baèng phöông phaùp ñaïi soá.* Giaûi:Giaû söû coù 1mol hoãn hôïp khí A goàm : x mol N2 , 3x mol H2 vaø (1- 4x) mol NH3 Theo ñeà baøi ta coù :

M hh = 28x + 2.3x + 17 ( 1 – 4x ) = 32.0,425 = 13,6 (1)Giaûi phöông trình (1) ñöôïc : x = 0,1 molThaønh phaàn % theo theå tích cuûa hoãn hôïp khí A laø:

2

0,1

% 100 10%1 N V = ⋅ =

Vì tæ leä theå tích cuûa caùc khí baèng tæ leä soâ mol cuûa chuùng, neân :

2% 3.10 30%

H V = = ⇒ 3

% 100% (10% 30%) 60% NH V = − + =

Thaønh phaàn % theo khoái löôïng cuûa hoãn hôïp khí A laø:

2

0,1 28% 100 20, 59%

13,6 N m

⋅= ⋅ =

2

(3 0,1) 2% 100 4, 41%

13,6 H

m ⋅ ⋅

= ⋅ = ⇒ 3

% 100% (20,59 4, 41) 75% NH

m = − + =

* Löu yù : Coù theå ñaët x % laø % theå tích cuûa N2 roài duøng coâng thöùc (1) vôùi toång % laø100 %

CHUÛ ÑEÀ 3 : PHÖÔNG PHAÙP TAÊNG GIAÛM KHOÁI LÖÔÏNG

1) Nguyeân taéc aùp duïng:

-Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp naøy laø döïa vaøo söï taêng hoaëc giaûm khoái löôïng trong quaùtrình laøm bieá n ñoåi chaát naøy thaønh chaát khaùc. Veà baûn chaát phöông phaùp naøy döïa treân cô sôû

cuûa ñònh luaät baûo toaøn khoái löôïng, vì vaäy trong nhieàu taøi lieäu daïy hoïc hoaù hoïc nhieàu taùcgiaû ví phöông phaùp naøy vaø phöông phaùp baûo toaøn khoái löôïng nhö “anh em sinh ñoâi”.-Phöông phaùp chung:






Trang 13

Ví duï 2:Thaû moät thanh kim loaïi Pb vaøo trong dung dòch muoái nitrat cuûa kim loaïi hoaù trò II,

ñeán khi löôïng Pb khoâng ñoåi nöõa thì laáy ra khoûi dung dòch, thaáy khoái löôï ng cuûa noù giaûm28,6 gam. Thaû tieáp thanh Fe naëng 100g vaøo phaàn dung dòch coøn laïi. Ñeán khi löôïng Fekhoâng ñoåi nöõa thì laáy kim loaïi khoûi dung dòch, laøm khoâ caân naëng 130,2 gam. Tìm coângthöùc cuûa muoái nitrat ban ñaàu.

* Gôïi yù HS:-Do löôïng kim loaïi ôû 2 phaûn öùng ñaõ khoâng ñoåi ñöôïc nöõa neân R(NO3)2 vaø Pb(NO3)2 ñaõ

phaûn öùng heát.Suy ra soá mol Pb(NO3)2 ôû 2 phaûn öùng baèng nhau.-Baøi toaùn naøy vaãn coù theå giaûi ñöôïc baèng phöông phaùp ñaïi soá keát hôïp vôùi gheùp aån soá.* Giaûi:Ñaët coâng thöùc muoái nitrat ban ñaàu laø R(NO3)2 Caùc phöông trình phaûn öùng:

R(NO3)2 + Pb → Pb(NO3)2 + R (1)Pb(NO3)2 + Fe → Fe(NO3)2 + Pb (2)

Töø ñeà baøi nhaän thaáy : Löôïng muoái ôû 2 phaûn öùng ñeàu ñaõ phaûn öùng heátTheo (1): do khoái löôïng kim loaïi giaûm 28,6 gam, neân :

3 2( )

2,86

207 (mol)

Pb NOn

R=

−

Theo (2): do khoái löôïng kim loaïi taêng 130,2 -100 =30,2 gam, neân :

3 2( )

3,02

207 56

= 0,2 (mol)Pb NO

n =

−

Suy ra ta coù :28,6

207 = 0,2 R = 64 ( Cu )

R⇒

−

Vaäy coâng thöùc phaân töû cuûa muoái nitrat : Cu(NO3)2

CHUÛ ÑEÀ 4: PHÖÔNG PHAÙP TÍNH THEO LÖÔÏNG CUÛA NGUYEÂN TÖÛ HOAËC NHOÙM NGUYEÂN TÖÛ ( Baûo toaøn nguyeân toá )

1)Nguyeân taéc aùp duïng:- Trong caùc phaûn öùng hoaù hoïc, “ toång soá mol nguyeân töû cuûa moät nguyeân toá hoaëc

nhoùm nguyeân töû tröôùc phaûn öùng vaø sau phaûn öùng luoân baèng nhau”- YÙ nghóa cuûa phöông phaùp :Phöông phaùp naøy giuùp giaûi nhanh caùc baøi toaùn coù nhieàu bieá n ñoåi hoaù hoïc phöùc taïp

hoaëc caùc baøi taäp hoãn hôïp phöùc taïp, chaúng haïn : caùc baøi toaùn xaûy ra phaûn öùng giöõa caùc hoãnhôïp muoái, axit, bazô …

Ví duï : Phaûn öùng trung hoaø hoãn hôïp axit vôùi hoãn hôïp bazô ñöôïc bieåu dieãn toång quaùt:yR(OH)x + xHyG → RyGx + xyH2O

Theo ptpö ta coù : ( (2

OH H Ocuûa axit) = n cuûa bazô) = n H n

Vì vaäy khi bieát ñöôïc soá mol cuûa nhoùm - OH thì tìm ñöôïc soá mol H trong axit , soá molH2O vaø ngöôïc laïi.






Trang 17

Löu yù : Neáu 0,672 lít khí laø cuûa hoãn hôïp CO2 vaø SO2 thì ñaët coâng thöùc chung cuûa 2oxit laø RO2 vaø baøi toaùn vaãn ñöôïc giaûi nhanh choùng vaø ñôn giaûn.

Ví duï 2: Hoaø tan hoaøn toaøn 10,8 gam kim loaïi Al vaøo trong dung dòch HNO3 thì sau phaûn öùng

thu ñöôïc moät dung dòch X vaø hoãn hôïp khí Y goàm 2 khí NO vaø N2O coù tæ khoái ñoái vôùi khíHiñro baèng 19,2. Tính theå tích cuûa moãi khí trong hoãn hôïp Y ( ñktc).

* Gôïi yù HS:Töø döõ kieän :

2 / M hhY H d ⇒ ⇒ tæ leä soá mol cuûa 2 khí ( baèng phöông phaùp ñaïi soá

hoaëc theo phöông phaù p ñöôøng cheùo) Bieát ñöôïc tæ soá mol cuûa 2 khí ta coù theå xaùc nhaäp 2 phaûn öùng thaønh moät phaûn öùngTöø PTPÖ : Bieát soá mol Al ⇒ soá mol cuûa caùc chaát khí.* Giaûi:

Vì2

/ 19,2 2 38,4 = 19,2 M gam/molhhY H

d ⇒ = × = Ta coù sô ñoà ñöôøng cheùo:

Khí 1(NO): n1 30 5,638,4

Khí 2(N2O): n2 44 8,4

Suy ra ta coù : 1

2

5, 6 2

8, 4 3

n

n= =

Caùc phöông trình phaûn öùng :

Al + 4HNO3 → Al(NO3)3 + NO + 2H2O (1) × 2 8Al + 30HNO3 → 8Al(NO3)3 + 3N2O + 15H2O (2)Vì tæ leä mol NO : N2O = 2 : 3 neân toång hôïp (1) vaø (2)ta coù ptpö:

10Al + 38HNO3 → 10 Al(NO3)3 + 2NO + 3N2O + 19H2O (3) Theo phöông trình (3) ta coù :

1 1 10,80,08

5 5 27 mol NO Aln n= ⋅ = ⋅ =

⇒ VNO = 0,08 × 22,4 = 1,792 lít ; suy ra :2

31,792 2,688

2 lít

N OV = ⋅ =

Toùm laïi : Treân ñaây chæ laø moät soá phöông phaùp giaûi baøi taäp hoaù hoïc. Ñaây chæ laø moätphaàn nhoû trong voâ soá caùc phöông phaùp giaûi baøi taäp hoaù hoïc naâng cao. Ñeå trôû thaønh moäthoïc sinh gioûi hoùa thì hoïc sinh coøn phaûi reøn luyeän nhieàu phöông phaùp khaùc. Tuy nhieân, duøaùp duïng baát kyø phöông phaùp naøo, hoïc sinh cuõng phaûi naém thaät vöõng kieán thöùc giaùo khoaveà hoùa hoïc. Khoâng ai coù theå giaûi ñuùng moät baøi toaùn neá u khoâng bieát chaéc phaûn öùng hoùa hoïcnaøo xaûy ra, hoaëc neá u xaûy ra thì taïo saûn phaåm gì, ñieàu kieän phaûn öùng nhö theá naøo ?. Nhövaäy, nhieäm vuï cuûa giaùo vieân khoâng nhöõng giuùp HS reøn kyõ naêng giaûi baøi taäp, maø coøn xaâydöïng moät neàn taûng kieán thöùc vöõng chaéc, höôùng daãn caùc em bieát keát hôïp nhuaàn nhuyeãnnhöõng kieán thöùc kyõ naêng hoùa hoïc vôùi naêng löïc tö duy toaùn hoïc.






Trang 19

D- KEÁT LUAÄN CHUNG:

Vieäc nghieân cöùu, vaän duïng caùc phöông phaùp giaûi baøi taäp hoaù hoïc ñaõ neâu trong ñeà taøinhaèm muïc ñích boài döôõng vaø phaùt trieån kieán thöùc kyõ naêng cho HS vöøa beàn vöõng, vöøa saâu

saéc; phaùt huy toái ña söï tham gia tích cöïc cuûa ngöôøi hoïc. Hoïc sinh coù khaû naêng töï tìm rakieán thöùc,töï mình tham gia caùc hoaït ñoäng ñeå cuûng coá vöõng chaéc kieán thöùc,reøn luyeän ñöôïckyõ naêng. Ñeà taøi coøn taùc ñoäng raát lôùn ñeán vieäc phaùt trieån tìm löïc trí tueä, naâng cao naêng löïctö duy ñoäc laäp vaø khaû naêng tìm toøi saùng taïo cho hoïc sinh gioûi, goùp phaàn thöïc hieän muïc tieâuñaøo taïo con ngöôøi môùi phaùt trieån toaøn dieän. Tuy nhieân caàn bieát vaän duïng caùc phöông phaùpmoät caùch hôïp lyù vaø bieát keát hôïp caùc kieán thöùc cô baûn hoaù hoïc, toaùn hoïc cho töøng baøi taäp cuïtheå thì môùi ñaït ñöôïc keát quaû cao.

Trong khi vieát ñeà taøi naøy chaéc chaén toâi chöa thaáy heát ñöôïc nhöõng öu ñieåm vaø toàn taïi

trong tieá n trình aùp duïng, toâi raát mong muoán ñöôïc söï goùp yù pheâ bình cuûa caùc ñoàng nghieäpñeå ñeà taøi ngaøy caøng hoaøn thieän hôn.Toâi xin chaân thaønh caùm ôn !






Trang 20

E- PHAÀN PHUÏ LUÏC: I- PHIEÁU ÑIEÀU TRA :1) Ñieàu tra tình caûm, thaùi ñoä cuûa 20 HS gioûi veà naêng löïc giaûi BTHH

Keát quaû :Thôøi gian a b c d

Tröôùc khi thöïc hieän ñeà taøi 0 6 7 7Sau khi thöïc hieän ñeà taøi 15 5 0 0

2) Ñieàu tra veà coâng taùc boài döôõng cuûa GV ( qua 10 giaùo vieân coù boài döôõng HS gioûi )

Keát quaû:

Caâu A B C DKeát quaû 0 7 0 3

Em haõy töï nhaän xeùt khaû naêng cuûa mình veà giaûi caùc

baøi taäp phöùc taïp ( ñieàn vaøo oâ töông öùng)a) Giaûi toát nhieàu baøi.b) Giaûi ñöôïc moät soá baøi.c) Giaûi ñöôïc nhöng chöa naém ñöôïc

phöông phaùp ( coøn moø maãn ).d) Khoâng bieát giaûi.

• Xin vui loøng cho bieát Anh (chò) ñaõ gaëp nhöõng khoù khaênnaøo trong vieäc boài döôõng HS gioûi caùc caáp ?

( ñaùnh daáu vaøo oâ töông öùng)

A) Khoâng gaëp khoù khaên naøo.B) Caùc baøi toaùn phöùc taïp .( Döõ kieän khoâng caên baûn , nhieàu phaûn öùng phöùc taïp )

C) Daïng naøo cuõng thaáy khoù khaên.D) Moät loaïi baøi taäp khaùc.

• Xin vui loøng cho bieát nhöõng khoù khaên cuï theå ? Höôùng giaûiquyeát cuûa Anh (chò)?--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------






II- TAØI LIEÄU THAM KHAÛO:

• Cao Thò Thaëng : Hình thaønh kyõ naêng giaûi BTHH - NXB GD 1999.• GS .Leâ Xuaân Troïng: Baøi taäp naâng cao hoaù hoïc 9 - NXB GD 2004.

• Ngoâ Ngoïc An : 400 BTHH lôùp 9 - NXB ÑHQG TP Hoà Chí Minh 2004.• Vuõ Anh Tuaán : Boài döôõng hoùa hoïc THCS - NXBGD 2004.• GS.TS Ñaøo Höõu Vinh : 250 BTHH lôùp 9 - NXB GD 2001.• PGS.TS Nguyeãn Xuaân Tröôøng : Baøi taäp naâng cao Hoaù hoïc lôùp 9 - NXB GD 2005.

--------------------------------


skkn hóa học - bồi dưỡng các phương pháp giải nhanh một số bài toán hóa học -...

Documents