situering welzijn op het werk als onderdeel van mvo, door prof.dr.em johan van de kerckhove
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
1
Systemisch coachen van transformatie-processenin organisaties
Systemisch coachen van transformatie-processenin organisaties
www.kernkracht.be
Situering
Welzijn op het werkals onderdeel van
maatschappelijk verantwoord ondernemen
Prof.dr.em. Johan Van de Kerckhove
AGORIA 07.06.2012
www.kernkracht.be
INDELING
1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
2. Welzijn op het werk
3. Ecologisch welzijn
4. Economisch welzijn
5. Welzijn als waarde en uitdaging
2
2
www.kernkracht.be
INDELING
1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
2. Welzijn op het werk
3. Ecologisch welzijn
4. Economisch welzijn
5. Welzijn als waarde en uitdaging
3
www.kernkracht.be
Maatschappelijk verantwoord ondernemenAccentverschuivingen
1. Milieu1972 Club van Rome
1987 Brundtland rapport VN
1987 Wet duurzame ontwikkeling in België
2. Economie2000 VEV-congres
2000 Meerwaardenbesluit Vlaamse regering
2006 Federaal actieplan MVO
3. Welzijn op het werk2005 Programma UNIZO-vorming
2010 The wellness imperative. World Economic Forum
4
3
www.kernkracht.be
DUURZAAMHEID
Het ene kan moeilijk zonder het andere :
MILIEU
ECONOMIE SOCIAAL WELZIJN
www.kernkracht.be
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Drie dimensies :
= Zoeken naar een optimaal evenwicht
= Duurzaam ondernemen
Milieu
Economie Sociaal welzijn
MVO
4
www.kernkracht.be
Duurzaam ondernemen
1. Economie: oiko-nomia (volgens) de wetten van het huisAristoteles: harmonie, evenwicht, weg naar het gelukhuishouding als een goede huisvaderstaatshuishoudkunde
2. Milieu: Fundamentele eerbied zoals de Indianen en de AboriginalsSeattle 1854 ‘De aarde behoort niet aan de mens
De mens behoort aan de aarde….Alles hangt met alles samenWat er gebeurt met de aarde,gebeurt met de kinderen van de aarde…..’
3. Mensen: Integriteit: integraal zijn wie men in essentie is.Alle potenties realiserenVol-ledig mens (kunnen) zijn voor zoveel mogelijk mensenIndividuele autonomie + sociale verantwoordelijkheid
7
www.kernkracht.be
Duurzaamheid impliceert verbinding in een inclusieve open systeembenadering
1. Exclusieve benadering in gesloten systemen
ik heb al genoeg werk met mijn systeem
ik doe mijn plicht op mijn domein
we pakken de problemen aan als ze zich aandienen
de toekomstige generaties moeten maar voor zichzelf zorgen
2. Inclusieve benadering in een open systeem
Alles hangt met alles samen in ruimte en tijd
Het welzijn van de werknemer is afhankelijk van het welzijn van het bedrijf
Het welzijn van het bedrijf is afhankelijk van gelukkige werknemers
Onze welvaart en vrede zijn afhankelijk van de welvaart in de derde wereld
Ons klimaat is afhankelijk van andere landen en culturen
8
5
www.kernkracht.be
Duurzaam ondernemenDuurzame ontwikkeling
1. Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die
voorziet in de behoeften van de huidige generatie
zonder de vooruitzichten voor toekomstige generaties in te perken
2. Duurzame ontwikkeling betekent concreet
- geen minwaarde produceren via afval in gesloten eco-systeem
- niet vlugger consumeren dan het natuurlijke (her-) groeiritme
- evenwicht in levensondersteunende systemen respecteren
- nieuwe indicatoren in balans en Bruto Nationaal Product
3. Botsing van 2 logica’s:
Ecosystemen zijn cyclisch en produceren geen afval in gesloten systeem
Industriële systemen zijn lineair en produceren afval bij productie en bij gebruik
4. Praktijk : Ambivalent concept met 2 accenten
9
www.kernkracht.be
DUURZAAM ONDERNEMEN als ideaal X
Triple bottom line
People ethisch en maatschappelijk verantwoord
Planet ecologisch bewust
Profit economisch gezond
In het spoor van het begrip Duurzame ontwikkeling uit het Brundtlandrapport (1987)
Duidelijke pragmatische beperkingen
1. Nadruk op - minimumdrempels ipv pro-actieve doelstellingen
- balans/optimum tussen 3 doelstellingen
- eerder een bepaald soort pragmatisme
2. Wat zegt de realiteit ?
- enkele mooie voorbeelden
- er komt steeds meer bewustwording
- problematiek wordt steeds meer onoplosbaar
{
10
6
www.kernkracht.be
De essentie van het begrip duurzaamheid
Aanwezigheid van optimale ontwikkelingsmogelijkheden overeenkomstig de specifieke ontwikkelingswettenvan elk levend wezen
verwijst naar wezenessentieidentiteitdiepe kern, kernkwaliteitenorganische groei: kunnen worden wie en
wat men in potentie is
Op de drie domeinen : mensen,milieu, economie
Zo breed mogelijk in ruimte en tijd
11
www.kernkracht.be
Duurzame ontwikkelingTweemaal 5 gradaties
Ruimte
Directe omgeving
Dorp/Stad
Staat
Continent
Planeet
Tijd
Uren/dagen
Weken/maanden
Jaren
Decennia
Eeuwen
12
7
www.kernkracht.be
INDELING
1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
2. Welzijn op het werk
3. Ecologisch welzijn
4. Economisch welzijn
5. Welzijn als waarde en uitdaging
13
www.kernkracht.be
Welzijn op het werk
- Slechts deel van de globale welzijnsproblematiek
- Gaat in essentie over alle mensen
In alle levenssferen
Op een zo lang mogelijke termijn
14
8
www.kernkracht.be
15
Stress
OSGW
Pesten
Grensoverschrijdend gedrag
Welzijn op het werk
wordt meestal negatief benaderd :
15
www.kernkracht.be
Brede definitie gezondheid // Welzijn WGO 1948
Fysisch
Psychisch welbevinden
Sociaal
Gezondheidszorg // welzijnszorg
9
www.kernkracht.be
ITEM WAT MEDEWERKERS
BELANGRIJK VINDEN:
WAT MANAGERS DENKEN DAT
MEDEWERKERS BELANGRIJK
VINDEN:
Interessant werk 1 5
Waardering en bevestiging 2 8
Betrokkenheid 3 10
Arbeidszekerheid 4 2
Goed salaris 5 1
Promotie- en
groeimogelijkheden
6 3
Goede arbeidsomstandigheden 7 4
Persoonlijke loyaliteit 8 6
Tactvol optreden werkgever 9 7
Hulp bij problemen 10 9
Mathieu Weggeman,SYSTEMATICA ,Management Team, 2 november 2001
Welzijnsbehoeften
www.kernkracht.be
Autonomie zoveel mogelijk keuzemogelijkheden aanbieden
bied maximale kansen tot verantwoordelijkheid
laat keuzevrijheid
Verbondenheid betoon respect en waardering
geef maximale participatiekansen
grote aandacht voor sfeer en cultuur
Competenties bied zoveel mogelijk (positieve) uitdagingen aan
fouten zo mogelijk zien als leermomenten
bied positieve feedback en leermogelijkheden
bouw aan een lerende organisatie
Welzijn bevorderen via
intrinsieke motivatie
18
10
www.kernkracht.be
Aandachtspunten ivm “Met Goesting blijven Werken”
(1) Energiegevende missie en toekomstvisie
(2) Een stimulerende leercultuur
(3) Flexibele structuren en systemen
(4) Ondersteunend management
(5) Lerende medewerkers
(6) Leerfaciliteiten
Vragenlijst ontwikkeld in samenwerking UHasselt en VLAO 2007
www.kernkracht.be
20
WELZIJN = VERBINDING = DUURZAAMHEID
1. MEZELF worden wie ik ben : zelfrespectcontact met wortels : energiebronver-antwoord-elijkheid : kiezen
2. ANDEREN respectvolvoedende relatiesethisch appél en dienstbaarheid
3. OMGEVING geïntegreerd in bredere systemenecht contact met en respect voor de natuurwaarlijk kunnen genieten
4. SAMENLEVING doen wat men te doen heeftzinvolle taak, roeping, missieaandacht voor ruimer geheel in ruimte en tijd
11
www.kernkracht.be
1. Negatieve effecten zijn bekend-verloop
-ziekteverzuim
-arbeidsongevallen
-psycho-sociale problemen
2. Positieve effecten worden verondersteld maar
moeten verder onderzocht worden
3. Er komt steeds meer aandacht voor goesting
en passie op het werk
Welzijn op het werk
en welzijn van het bedrijf
21
www.kernkracht.be
− Sociaal pact 1944 was vooral economisch
ingekleurd : Tewerkstellig
Loonsverhoging
Sociale zekerheid
− Hebben we behoefte aan een echt sociaal
pact met nadruk op het welzijn van de
medewerkers en kwaliteit van de arbeid ?
− In de toekomst zal er een steeds grotere
samenhang bestaan tussen welzijn van de
organisatie en welzijn van de
Nood aan een nieuw sociaal pact ?
22
12
www.kernkracht.be
INDELING
1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
2. Welzijn op het werk
3. Ecologisch welzijn
4. Economisch welzijn
5. Welzijn als waarde en uitdaging
23
www.kernkracht.be
Onze planeet kreunt onder
Overmatig gebruik van energie en
natuurlijke hulpbronnen
klimaatsverandering
- broeikasgassen verminderen niet
- temperatuur van de aarde stijgt
- natuurrampen komen steeds vaker voor
- dier- en plantensoorten verdwijnen
uitputting van de natuurlijke rijkdommen
- we verbruiken jaarlijks 20 % meer natuurlijke bronnen dan de aarde kan vervangen
- ons dierenbestand is de laatste 30 jaar met 35 % gedaald
- exponentiële bevolkingsaangroei overvraagt de planeet
24
13
www.kernkracht.be
De Duurzaamheidstrechter X
Natuurlijke rijkdommen
Maatschappelijke vraag naar grondstoffen
Destructie - - - - - - - - - - - - - - - - Hernieuwing
Er wordt meer en vlugger verbruikt dan wat de natuur kan genereren.
Er wordt meer afval geproduceerd dan de natuur kan assimileren.25
www.kernkracht.be
Milieuproblemen op een chaospuntLuchtkwaliteit
Zuurstofgehalte is gedaald tot 21% en daalt tot 14-17% in de steden.Broeikasgassen doen kooldioxide gehalte stijgen van 280 ppm tot 350 ppm.
Klimaat
Verandering in de chemische samenstelling van de dampkring.Een stijging van 2°heeft catastrofale gevolgen: mislukte oogste n, waterschaarste, smelten van de poolkappen, stijging zeewaterpeil, uitsterven van bossen, ziekten.Reeds 1°stijging in 2015.Gaia-hypothese klopt niet meer: te ver gevorderd voor zelfregulering
Drinkwater
Hernieuwbaar drinkbaar water is maar 0,007% van al het water.Reeds in 2025 ernstige waterschaarste voor 2/3 van de wereldbevolking.
Landbouwgrond
71% van de landbouwgrond ligt in ontwikkelingslanden: elk uur wordt 685 ha woestijngevormd.Steeds slechte grondkwaliteit en daling productie tegenover stijgende consumptie.
Bevolkingstoename
Nu 6,5 miljard met steeds grotere consumptie, uitputting grondstoffen en afval.Ecologische voetafdruk in de vele landen groter dan hun territorium.
Erwin Laszlo 2006
26
14
www.kernkracht.be
De natuurlijke weg naar duurzaamheid4 systeemvoorwaarden
1. Grondstoffen
Olie, metalen enz. zullen aan geen vlugger tempo worden ontgonnen dan het trage ritme waarin deze weer kunnen hernieuwd worden.
2. Scheikundige stoffen
Synthetische stoffen zullen niet vlugger worden geproduceerd dan dat ze door de natuur kunnen worden afgebroken
3. Natuurlijke diversiteit
Natuurlijke schoonheid en rijkdom worden kwalitatief gerespecteerd. Hernieuwbare natuurlijke rijkdommen zullen alleen worden gebruikt in de mate dat een constante natuurlijke regeneratie gegarandeerd is.
4. Menselijke behoeften
De menselijke basisbehoeften worden op de meest milieuvriendelijke en efficiënte manier bevredigd.
K.H. Robert
27
www.kernkracht.be
Het milieu in de mens
Welzijn milieu = welzijn mensen
- Gemiddelde burger is verontreinigd door 500 industriële gifstoffen
- Slechts een klein deel is onderzocht op schadelijke gevolgen
- Menselijk vet bevat 2 tot 3 maal meer chloorkoolstoffen dan dierlijk vet
- Chemicaliën vergiftigen ons voedsel en onze omgeving
- Van voor de geboorte zijn we erdoor beïnvloed
- Er is een steeds sterker verband tussen chemicaliën en ziekte
- Synthetische chemicaliën kunnen door het lichaam moeilijk worden afgebroken
28
15
www.kernkracht.be
INDELING
1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
2. Welzijn op het werk
3. Ecologisch welzijn
4. Economisch welzijn
5. Welzijn als waarde en uitdaging
29
www.kernkracht.be
− Is zeer ongelijk verdeeld
− Een beperkte groep is ongelukkig door te veel
Velen zijn ongelukkig door te weinig
− Is gebaseerd op uitbuiting en uitsluiting
− Ten koste van het welzijn van veel werkenden
− Ten koste van de toekomstige generaties
− Ten koste van de gezondheid van onze planeet
Onze rijk-dom
30
16
www.kernkracht.be
− Extreme neo-liberale concurrentiestrijd
− Onverantwoorde financiële risico’s
− CEO’s vergoeden voor winstprestaties op
korte termijn
− Globalisering als systematische delokalisatie
Maatschappelijk verantwoord ondernemen is niet
31
www.kernkracht.be
− Overbevolking
− Voedselproblemen
− Schulden
− Pensioenen
− Energieproblemen
− Klimaatproblemen
− Waterproblemen
− Afvalstoffen
Duurzaaamheid is nietProblemen en verantwoordelijkheid
doorschuiven naar de toekomst
32
17
www.kernkracht.be
1. Economie en ondernemingschap in een nieuw
waardekader plaatsen waarbij sociale doelstellingen
centraal staan
2. Eerherstel van de sociale ondernemer tegenover
aandeelhouders en financiële instellingen
3. Inclusieve calculatie van de totale kost (sociaal,milieu)
4. Reële participatie van de medewerkers
5. Overheidsregulering ifv een rechtvaardige verdeling van
lasten en lusten
6. Rechtvaardige handel
7. Grotere aandacht voor de langere termijn en het
bredere perspectief
Naar een duurzamer kapitalisme
33
www.kernkracht.be
INDELING
1. Maatschappelijk verantwoord ondernemen
2. Welzijn op het werk
3. Ecologisch welzijn
4. Economisch welzijn
5. Welzijn als waarde en uitdaging
34
18
www.kernkracht.be
Een duurzame welzijnsrevolutie
om de aarde te redden
Moeten we niet grondig nadenken ?
Over onze manier van
- verbruiken
- produceren
- transporteren
- leven
35
www.kernkracht.be
De diepe wortels van onze X
niet duurzame cultuur
Cogito ergo sum (Descartes, 1637)
Dualisme
Anthropocentrisme
Utilarisme
Objectieve en waardevrije wetenschap
Mechanistisch paradigma
Economie (liberale)
Vernietiging natuur
Basisangst
Individualisme
Cogito Vicieuze cirkel
36
19
www.kernkracht.be
1. Ons waardesysteem
dat prioriteit geeft aan materiële voordelen op
korte termijn
2. Onze wetenschap
die ook focust op het materiële (meten is weten)
op wat is en niet op wat zou kunnen zijn
3. Onze basisveronderstellingen :Descartes : Cogito ergo sum
-Ervaren beperkt tot zien en denken
-Scheiding tussen subject en object
-Mens is de koning van de schepping
-Doel van beschaving is beheersing natuur
De diepe kern van
het duurzaamheidsvraagstuk
37
www.kernkracht.be
Onze manier van denken :
Mechanisch
Machine
Atomisch
Ik-denken
Exclusief
Lineair
Hebben
Top-down
Ego-systeem
Organisch
Levenskracht
Systemisch
Wij-denken
Inclusief
Cyclisch
Zijn
Bottom-up
Eco-systeem38
20
www.kernkracht.be
Maatstaven voor duurzaamheid
1. Winst is niet de belangrijkste waardemeter
2. Maatschappelijke meerwaarde en welzijn op
lange termijn en brede schaal staan centraal
3. Wat men kan en moet doen ifv de mogelijk-
heden voor een menswaardige samenleving
bv. Met 1% van het BBP van de wereld zouden we klimaat kunnen redden
Milleniumdoelstellingen VN realiseren
- De armoede in de wereld halveren
- Basisonderwijs voor alle kinderen
- Drinkbaar water voor iedereen
39
www.kernkracht.be
− Egoïstisch
− Familie
− Gemeenschap
− Planeet
− Universum
Hoe breed is onze duurzaamheid ?
Hoe groot zijn onze morele aspiraties ?
40
21
www.kernkracht.be
− met onszelf ? Diepte ?
− met de medemens ? Breedte ?
− met de natuur ? Termijn ?
Hoe duurzaam is onze verbinding ?
41
www.kernkracht.be
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
= duurzaamheid maximaal bevorderen
= respect voor iedereen en alles
= welzijn voor mens ,organisatie en planeet
Tot slot
42
22
www.kernkracht.be
43
www.kernkracht.be
BibliografieAchterberg, W., e.a., Rimpels in het water, Milieufilosofie tussen vraag en aanbod. Acco, Leuven.
Achterhuis, H., De illusie van groen. Over milieucrisis en de fixatie op techniek. De Balie, Amsterdam.
Achterhuis, H., Duurzaamheid en moraal. In: Tijdschrift voor Wetenschap, technologie en samenleving. 1998. 1, 2-6.
Achterhuis, H., e.a., Technologie en samenleving. Garant. Leuven. 1995.
Algemene Milieukunde. Open Universiteit. Heerlen. 1993.
Algemene Milieukunde. Vlaamse variant leereenheden 14-15. STOHO. Brussel. 1994.
Bahro, R., Avoiding social and ecological disaster. The politics of world transformation. Gateway books. Bath. 1994.
Barrett R., Liberating the corporate soul. Building a visionary organisation, Butterworth-Heineman, Boston, 1998.
Beck, U., De wereld als risico-maatschappij. Essays over de ecologische crisis en de politiek van de vooruitgang. De Balie. Amsterdam. 1997.
Boerwinkel, F., Inclusief denken. Een andere tijd vraag een ander denken. Paul Brand. Bussum. 1975.
44
23
www.kernkracht.be
Duurzaam ondernemen, duurzame winst. Teksten VEV studiedag 18 oktober 2000.
Federaal plan inzake duurzame ontwikkeling 2000-2004. Staatssecretaris voor Energie en duurzame ontwikkeling. Brussel. 2000.
Hoe kun je lucht bezitten, een indiaanse visie op het beheer van de aarde. Jan Van Arkel. Utrecht. 1993.
Jans, M. & D. Wildemeersch. Natuur- en milieu-educatie: van overtuigen naar overleggen. In: Vorming. Febr. 1999, 161-180.
Jaworski, J., Synchroniciteit. Indigo. Zeist. 2000.
Kunneman, H., Democratie, milieu en verlangen; aanzet tot een post-modernemilieuproblematiek. In: Oikos, 1996, 1, p. 39-53.
Leren om te keren, Milieu- en natuurrapport Vlaanderen. Garant. Leuven. 1994
. Mira-T 1999. Milieu- en natuurrapport Vlaanderen: thema’s. Garant. Leuven. 1999.
Vermeersch, E., De ogen van de panda. Van de Wiele. Brugge. 1990.
Wildemeersch, D., e.a. Het maatschappelijk milieudebat. In: Leren om te keren.Garant. 1994, p. 763-779.
Wildemeersch, D., Een verantwoorde uitweg leren. Over sociaal-agogischhandelen in de risicomaatschappij. Inaugurale rede. Katholieke Universiteit Nijmegen. 1995. 45