shpËrndarja e masËs falimentuese sipas …
TRANSCRIPT
FAKULTETI JURIDIK
ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ
LAW FACULTY
STUDIME PASDIPLOMIKE - CIKLI I DYTË
PROGRAMI- E DREJTA CIVILE
TEMA
“SHPËRNDARJA E MASËS FALIMENTUESE
SIPAS LEGJISLACIONIT POZITIV NE
REPUBLIKEN E MAQEDONISE SE VERIUT”
MENTORI: KANDIDATI:
Prof.Dr Adnan JASHARI Naxhije ZEQIRI
2
Shkup, 2020
“Varfëria e vërtetë është falimentimi nga veprat e mira.”
[Mexhmu'a El-Muel-lefat, 178/6]
3
DEKLARATË
Unë Naxhije Zeqiri me përgjegjësi të plotë deklaroj se jam autor origjinal i këtij desertacioni dhe
puna e raportuar këtu ka përbërje tërsishtë origjinale. Informacioni i marrë nga puna e botuar ose
e pabotuar e të tjerëve është e cituar në tekst dhe referencat janë dhënë në listën e burimeve .
4
Tetovë , 2020 ....................................
PËRMBAJTJA E PUNIMIT
“SHPËRNDARJA E MASËS FALIMENTUESE”
DEKLARATË........................................................................................................................................... 3
ABSTRAKTI ............................................................................................................................................ 6
MIRËNJOHJE ....................................................................................................................................... 8
1. HYRJE ............................................................................................................................................... 9
1.1 Metodika e punës ......................................................................................................................... 10
1.2 Qëllimi i studimit .............................................................................................................................. 11
1.3 Objektivat e punimit ......................................................................................................................... 12
1.4 Rëndësia e punimit ............................................................................................................................ 13
2. SHQYRTIMI I LITERATURËS ..................................................................................................... 14
Në përgjithsi për falimentimin ................................................................................................................ 14
2.1 Konceptet kryesore ...................................................................................................................... 15
a) Kuptimi dhe karakteristikat me kryesore......................................................................................... 17
b) Kushtet per inicimin e procedurës së falimentimit .......................................................................... 18
2.2 E drejta e falimentimit ...................................................................................................................... 20
2.3 Trajtimi juridik i falimentimit në Maqedoni ................................................................................ 25
2.4 Shpërndarja e masës falimentuese ............................................................................................... 27
a) Procedura e shpërndarjes ................................................................................................................. 28
b) Shpërndarja e masës midis kreditorëve falimentues........................................................................ 29
c) Përcaktimi i lartësisë së masës falimentuese ................................................................................... 30
d) Përfundimi i procedurës për shpërndarje të masës falimentuese ..................................................... 31
e) Riinicimi i procedurës për masën Falimentuese të pa shpërndarë................................................... 31
g) Përfundimi dhe përdorimi i mjeteve juridike ..................................................................................... 31
3. STUDIMI I MASËS SË FALIMENTIMIT .................................................................................... 32
a) Krijimi i masës falimentuese ........................................................................................................... 34
b) Përbërja e masës falimentuese ......................................................................................................... 35
5
b.1) Sendet e paluajthsme si pjesë e masës falimentuese ....................................................................... 35
b.2) Sendet e luajtshme si pjesë të masës falimentuese .......................................................................... 37
c) Të drejtat si pjesë e masës falimentuese .......................................................................................... 37
3.1 Subjektet e falimentimit .................................................................................................................... 38
3.2 Fushëveprimi i Ligjit......................................................................................................................... 49
3.3 Çështje të juridiksionit ................................................................................................................. 51
a) Organet në procedurën e falimentimit ............................................................................................. 53
b) Zhvilimi dhe përfundimi i procedurës së falimentimit .................................................................... 55
3.4 Risi të project ligjit për proçedurat e falimentimit ....................................................................... 56
4. Rezultatet e studimit ........................................................................................................................ 57
4.1 Baza e të dhënave.............................................................................................................................. 58
4.2 Statistika përshkruese........................................................................................................................ 58
Të dhëna statistikore në lidhje me shpërndarjen e masës falimentuese në Komunën e Shkupit në
periudhën 2004-2009 dhe 2015-2019 ..................................................................................................... 58
4.2.1 Raste për kërkesat për falimentim.................................................................................................. 61
a) Analiza konkrete e shpërndarjes së masës falimentuese te debitor të caktuar – rast studimi.......... 61
SHEMBULL PRAKTIK ......................................................................................................................... 74
4.3 Shkaqet e falimentimit ...................................................................................................................... 81
4.3.1 Faktorët e jashtëm dhe të mbrendshëm .......................................................................................... 84
4.3.2 Modele të tjera të parashikimit të falimentimit .............................................................................. 87
5. DISKUTIME ................................................................................................................................... 88
5.1 Falimentimi në Europën Perendimore .............................................................................................. 88
5.2 Falimentimi në Europën Qendrore.................................................................................................... 91
5.3 Falimentimi në Maqedoni ............................................................................................................ 92
6. KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME .................................................................................... 93
6.1 Konkluzione ...................................................................................................................................... 93
6.2 Rekomandime ................................................................................................................................... 98
7. BIBLOGRAFIA .............................................................................................................................. 99
LITERATURË E SHFRYTËZUAR ....................................................................................................... 99
6
ABSTRAKTI
Ndonjëherë kompanitë e gjejnë veten në rrugën e gabuar duke rrëshqitur drejt e në
humnerën e falimentimit. Arsyet e krijimit të një situate falimenti vijnë qoftë për shkak të
strategjisë me shumë probleme të pa adresuara apo të paevidentuara qartë, apo të menaxhimit të
paaftë, si dhe një pjesë e problemeve ekonomike, që ndikohen nga konjuktura tregu që
ngadalësojnë ecurinë e gjithë kompanisë.Disa biznese në këto situata nuk kanë vetëm nevojë për
dikë që të vijë në krye dhe të marrë vendime të mëdha për të ndryshuar kurs, por mbi te gjitha
për masat e duhura që nevojiten për të dalë nga rreziku i mbytjes nga borxhet e krijuara dhe që
nuk arrijnë te shmangen dot më tej.
Të gjithë zbatimin e një programi për daljen nga status quo e prag falimentit nevojitet që
të jetë e shoqëruar me vendimet e domosdoshme të bordit të shoqërisë/ve për ndryshimin e
administrimit te shoqërisë për shoqëritë ne vështirësi duke kaluar administrimin e saj me ide dhe
imazh te ri duke përzgjedhur rekrutimet ne pune dhe strukturën menaxhuese.Ndër vendimet e
para të këtij lidershipi të ri të drejtimit të shoqërisë është planifikimi i objektivave dhe
pritshmerive, te detajuara me program financiar me afate dhe me një plan te veçantë marketingu.
Duke patur parasysh zhvillimin e proceseve politike që ndodhën në Maqedoni jam përpjekur që
përmes temës të trajtohen problemet e politikës falimentuese të shoqërive tregtare për kuptimin,
rolin, efektet dhe pasojat nga ky proces si dhe studimi krahasues i zhvillimeve dhe rrjedhave të
rregullativave ligjore që rregullojnë falimentimin në vendet e Ballkanit Perendimor dhe
Bashkimit Evropian.
Mënyra më e mirë për të shpëtuar biznesin nga falimentimi është që të fillohet me
ngritjen e financave në nivele të sigurta që të mos "përmbyten" përsëri në të ardhmen. Duke
ringritur financat nga fillimi me financime të mirë adresuara, së bashku me një buxhet të mirë
dhe të vetëpërmbajtur, do të ndihmojë të kursehet biznesi nga rrëshqitja drejt falimentit.
Por, vetëm financimi i sigurt nuk mjafton, pasi shkaqet e një situate falimenti nuk janë vetëm
barra e borxheve, por më shumë se kaq. Shpesh borxhet ndaj kreditorëve janë të shoqëruara edhe
7
me borxhe ndaj tatimeve, doganave, sigurimeve, apo agjencive të tjera si dhe ndaj vetë
punonjësve të kompanisë dhe furnitorëve të ndryshëm. Me fjalë të tjera themi se qëllimi është që
përmes punimit të vlerësohen rrethanat, kushtet dhe trajtimi juridik konform rrethanave
ekonomiko-sociale, shoqërore të vendit.
Duke qënë se nga hulumtimet e deritanishme na rezulton se në vendin tonë nuk ka asnjë
punim të karakterit kërkimor e shkencor lidhur me falimentimin e njësive ekonomike me kapital
privat në rang kombëtar, ky është një motiv për një studim të mirëfilltë teoriko-shkencor, por
edhe praktik e konkret për falimentimin dhe parashikimin e tij në një ekonomi të vogël në
zhvillim, siç është Maqedonia.
Studimi përfshin elementet e mëposhtme:
Një vështrim të përgjithshëm të strukturës ekonomike në Maqedoni dhe të masës
falimentuese të bizneseve;
Vrojtimin e metodave statistikore të vlerësimit të masës së falimentimit të sektorit privat;
Statistika përshkruese, nëpërmjet të cilave krahasohen masat e falimentimit, duke
përfshirë vëzhgimin e praktikave në fuqi të faktorëve të jashtëm dhe faktorëve të
brendshëm të falimentimit;
Analizë ekonometrike e hendekut ndërmjet sektorit publik-privat dhe masës
falimentuese;
Një vlerësim të karakteristikave dhe drejtimeve kryesore të masës falimentuese në
Europë dhe Maqedoni.
8
MIRËNJOHJE!
Së pari, falenderimi i takon Zotit te Madheruar ndaj te cilit perulem me krenari.
Edukimi eshte gjeja me e mire qe nje baba mund t’i jep femijes se tij”- Muhamedi a.s
“Krejt cka une jam,ose shpresoj te behem,i detyrohem engjullit Nene”-Lincoln.
Përpara se të filloj të paraqes punimin tim, nuk mund të harroj pa falenderuar ata persona që
dhanë ndihmesën e tyre për të realizuar këtë detyrë.
Në radhë të parë falenderoj udhëheqësin tim Prof.Dr. Adnan Jashari i cili dha kontributin e e tij
në finalizimin e punimit tim te diplomes, produkt i shume oreve konsultimi dhe bashkpunimi. E
falenderoj per mbeshtetjen, keshillat e dhena dhe ndihmen profesionale. Faleminderit profesor!
Falenderoj thellesisht dhe u jam mirnjohes perjetsisht dy personave me te vecante ne jeten time,
babain tim per kontributin financiar dhe per kurajon e vazhdueshme gjate zhvillimit tim
akademik dhe nenen time te ndjere per te cilen dy fjale jane te pamjaftueshme per te shprehur
mirnjohjen time,por te jeni te sigurt se as gjithe fjalet qe njoh nuk e arrine kete.
Mirënjohje e vecantë shkon për Universitetin E Europes Juglindore, për mundësinë e ofruar, si
dhe për të gjithë pedagogët me të cilët kam patur kënaqësinë të ndajmë sëbashku orët e
leksioneve duke na u përkushtuar në maksimum.
Faleminderit
Me respekt
9
HYRJE
Ky punim ka për qëllim analizën e masës falimentuese në Maqedoni, evidentimin,
identifikimin e faktorëve që ndikojnë në të si dhe disa masa që mund të merren për minimizimin
e pasojave të mungesës së këtij ligji. Duke parë këtë problem sidomos në vendin tonë, na lind
nevoja për një vështrim dhe trajtim më të gjërë të kësaj situate. Ky fenomen është kompleks dhe
zhvillimi i tij në një ekonomi vjen si pasojë e disa faktorëve që ndërveprojnë me njeri tjetrin dhe
bëjnë të mundur zgjerimin e ekonomisë informale.
Në këtë kuadër të zhvillimeve të viteve të fundit, një nga çështjet më të rëndësishme në
fushën e drejtimit financiar është studimi i falimentimit. Studimi i tij ka shfaqur interes gjithnjë e
në rritje për shumë arsye.
Së pari, dështimi i njësisë ekonomike ndikon në nivelin ekonomik të një vendi në tërësi,
si rrjedhim i pasojave negative të tij në nivelin ekonomik të aksionerëve, furnitorëve, kreditorëve
si dhe punonjësve.
Së dyti, kostot indirekte dhe direkte të dështimit të njësisë ekonomike janë shumë të larta, si dhe
rriten në mënyrë të ndjeshme me afrimin e momentit të falimentimit.
Së treti, kërkuesit shkencorë në ditët e sotme kanë në dispozicion më shumë të dhëna dhe mund
të përdorin teknika sasiore më të avancuara.
Kjo ka shtuar në mënyrë të ndjeshme mundësitë për ndërtimin e modeleve të parashikimit të
falimentimit.
Në anën tjetër, mungesa e ligjeve për falimentimin ose nëse ato nuk janë funksionale mund të
dëmtojnë ekonominë e vendit. Në mungesë të tyre, zbatimi i tij do të ishte i vështirë. Në këtë
mënyrë, është në interes të Maqedonise të përfundojë kornizën ligjore që ka të bëjë me
falimentimin dhe të fillojë zbatimi i saj në gjykata dhe autoritete tjera që merren me veprimtari
afariste.
10
Nga moria e hulumtimeve shpërndarjen e masës falimentuese dhe ndikimit në ekonosmi, së
bashku me udhëheqësin shkencor Prof. Adnan Jashari menduam të bëjmë një analizë të temës:
“Shpërndarja e masës falimentuese”.
1.1 Metodika e punës
Metodologjia e përdorur është në funksion të qëllimeve të vëna në fillim të studimit. Studimi
është mbështetur në një kërkim empirik. Kërkimi konsiston në kombinimin e metodave cilësore
dhe sasiore. Kështu metodat sasiore synojnë të realizojnë vlerësimin e shpërndarjes së masës së
falimentimit. Ndërsa metodat cilësore përdoren me qëllim që të interpretohen rezultatet sasiore
dhe për të dhënë një tablo të së drejtës së falimentimit dhe trajtimit juridik të saj. Kërkimi është
dizenjuar me qëllim që të dhënat e mbledhura dhe të interpretuara të kenë në qendër objektivin
në studim.
Gjithashtu, kam përdorur një numër të artikujve, gazetave, literaturave dhe librave të ndryshëm.
Cdo informacion është bazuar në hulumtimet e mia dhe hulumtimet e bëra deri më tani për
ekonominë e Maqedonise dhe të drejtës falimentuese. Metodologjia e këtij studimi ka
inkorporuar revidimin e kornizës ligjore ekzistuese si dhe literaturës lidhur me sektorin privat
dhe shtetëror. Pavarësisht kompleksitet të këtij tregu, jemi përpjekur që ky studim të mos jetë
vetëm informues, por të analizojë më tej tendencat dhe zhvillimet e këtij tregu, me qëllim të
vlerësimit të nivelit të falimentimit dhe mundësisht të identifikimit të problemeve apo hapësirave
ku mund të pengohet e drejta falimentuese në këtë sektor sa të rëndësishëm aq edhe “delikat”.
Gjithashtu, jam përpjekur të përcaktoj disa nën segmente të këtij ligji që mund të monitorohen në
vazhdimësi, në përgjigje të zhvillimit të shpejtë të tyre, por që mund edhe të jenë objekt i veçantë
i studimeve të tjera më të specifikuara në të ardhmen. Ky studim merr në analizë një sërë
elementësh cilësorë dhe sasiorë, që influencojnë apo përcaktojnë nivelin e shpërndarjes së masës
së falimentimit: subjektet e fushëveprimit, fushëveprimi i ligjit dhe cështje të juridiksionit.
Gjatë monitorimit të këtij sektori, jam përballë me sfidat të ndryshme të cilat ndikojnë në
kredibilitetin e kësaj analize. Disa prej tyre ishin: kompleksiteti i vetë studimit dhe përvoja jo e
11
duhur, mungesa e komunikimit të mjaftueshëm, problemet në sigurimin e informatave dhe
materialeve të besueshme të cilat ndikojnë në cilësi e analizës, disa nga përgjigjet nuk ofronin
informata të mjaftueshme apo ishin informata gjysmake e tjera.
1.2 Qëllimi i studimit
Duke qënë se nga hulumtimet e deritanishme na rezulton se në vendin tonë nuk ka asnjë punim
të karakterit kërkimor e shkencor lidhur me falimentimin e njësive ekonomike me kapital privat
në rang kombëtar, ky është një motiv për një studim të mirëfilltë teoriko-shkencor, por edhe
praktik e konkret për falimentimin dhe parashikimin e tij në një ekonomi të vogël në zhvillim, siç
është Maqedonia.
Studimi përfshin elementet e mëposhtme:
Një vështrim të përgjithshëm të strukturës ekonomike në Maqedoni dhe të masës
falimentuese të bizneseve;
Vrojtimin e metodave statistikore të vlerësimit të masës së falimentimit të sektorit privat;
Statistika përshkruese, nëpërmjet të cilave krahasohen masat e falimentimit, duke
përfshirë vëzhgimin e praktikave në fuqi të faktorëve të jashtëm dhe faktorëve të
brendshëm të falimentimit;
Analizë ekonometrike e hendekut ndërmjet sektorit publik-privat dhe masës
falimentuese;
Një vlerësim të karakteristikave dhe drejtimeve kryesore të masës falimentuese në
Europë dhe Maqedoni.
12
1.3Objektivat e punimit
Duke pasur parasysh drejtimet kryesore të gjetjeve, objektivat tona kanë si synim jo vetëm
vendimmarrës, por i drejtohen edhe aktorëve të tjerë juridik, të cilët, në përputhje me parimin e
përfshirjes, kanë gjithashtu rolin dhe përgjegjësitë e tyre. Për të realizuar këtë punim është
përdorur një metodologji kërkimore që mbështetet në studimin e literaturës ekzistuese dhe
dokumentacionit. Është bërë përpjekje maksimale për të përdorur informacione sa më objektive
për të finalizuar një punim mbi baza vërtetësie. Në këtë mënyrë janë përdorur libra dhe artikuj
shkencor. Gjithashtu kam shfrytëzuar edhe shtypin. Meqenëse ky studim ka qenë një
këndvështrim analitik është mbështetur në një analizë të detajuar të koncepteve.
Rezultatet e këtij vëzhgimi mund të përdoren si një kuadër i përgjithshëm analitik për të
vlerësuar dhe, nëse është e nevojshme, për të realizuar ndryshime të trajtimit juridik të
falimentimit, duke pasqyruar efektin e tregut privat mbi ekonomië gjatë viteve të fundit.
Objektivat për realizmin e kësaj teme janë mbështetur në rishikimin e gjithë literaturës për sa i
përket shpërndarjes së masës së falimentimit.
Ky kuadër do të shërbejë si një kuadër teorik për të bazuar punën e analizës.
➢ Kryerja e një analize të dhënash bazuar në informacionin cilësor dhe statistikor duke
kombinuar metodat e analizës statistikore dhe asaj cilësore.
➢ Paraqitja e një sërë përfundimesh të punimit, duke dhënë disa shpjegime profesionale për
çështjet e bëra objekt studimi në këtë punim.
13
1.4 Rëndësia e punimit
Përsa i përket vendit tonë, studimet në lidhje me dështimin dhe falimentimin e njësive
ekonomike kanë qënë të pakta. Pjesa më e madhe e studimeve në këtë fushë janë përqëndruar në
arsyet që i çojnë njësitë ekonomike drejt falimentimit, ndërkohë që për parashikimin e
falimentimit janë kryer vetëm dy studime në vendin tonë.
Fokusi i këtij studimi ishin njësitë ekonomike me kapital shtetëror dhe për ndërtimin e modelit u
përdorën të dhënat e njësive ekonomike të falimentuara dhe njësive ekonomike jo të
falimentuara. Pjesë e këtij studimi ishin njësitë ekonomike që ushtronin aktivitetin në sektorin
tregtar. Për ndërtimin e modelit u përdorën të dhënat e njësive ekonomike të falimentuara dhe
njësive ekonomike jo të falimentuara.
14
KREU I
NË PËRGJITHSI PËR FALIMENTIMIN
Ekonomia e Maqedonisë është në tranzicion dhe një ligj i mirë për falimentimin është
thelbësor për të ndihmuar shoqëritë tregtare dhe ndërmarrësit në përpjekjet e tyre, sidomos gjatë
periudhave të vështira ekonomike. Ekzistenca e një ligji të mirë për falimentimin dhe e sistemit
funksional për zbatimin e tij (përfshirë edhe gjykatat funksionale) janë qenësore për
funksionimin e duhur të veprimtarisë afariste në ekonominë e tregut. Me të vërtetë, ligjet e mira
për falimentimin e inkurajojnë ndërmarrësinë, sepse ju ofrojnë rrjet të sigurt njerëzve të cilët
duan të bëjnë afarizëm.
Ligji për Falimentimin është hartuar për të siguruar këto mekanizma.
Neni 2i Ligjit për Falimentimin parashikon sa më poshtë:
1. Procedura e falimentimit ka qëllim të shlyejë, në mënyrë kolektive, detyrimet e debitorit
nëpërmjet likuidimit të të gjitha pasurive të tij dhe shpërndarjes së të ardhurave, ose në
rastin e një plani riorganizimi, nëpërmjet arritjes së një marrëveshjeje tjetër, me synim
kryesor ruajtjen e veprimtarisë së tij.
2. Çdo debitori të ndershëm, nëpërmjet procedurës së falimentimit, i jepet mundësia të
shkarkohet nga pjesa e mbetur e detyrimeve.Megjithatë, duhet të kihet parasysh se Ligji
për riorganizimin dhe likuidimin e personave juridik në falimentim nuk vlen për:
➢ Ndërmarrje private;
➢ Kompanitë e Sigurimit;
➢ Institucionet financiare (p.sh. bankat);
➢ Ofruesit e pensioneve; dhe
15
➢ Ndërmarrjet publike dhe shoqërore, të cilat akoma nuk janë shndërruar në subjekte
ligjore.
➢ Përjashtimi i “ndërmarrjeve private” nga fushëveprimi i këtij ligji është një pjesë tjetër e
cila krijon probleme, sepse ajo përjashton ndoshta të gjitha shoqëritë tregtare të cilat ky
ligj synon t’i mbulojë. Edhe pse kjo është njëra prej mangësive të shumta të cilat duhet të
përmirësohen në mënyrë që ky ligj të jetë funksional, ne do të vazhdojmë me versionin
ekzistues dhe shpresojmë se amendamentet e mëvonshme do të përmirësojnë problemet e
përmendura.
2.1 Konceptet kryesore
Një procedurë falimentimi e hapur në një vend çfarëdo, është shumë e vështirë t’i shtrijë efektet
e saj brenda kufijve të një vendi të vetëm si përsa i përket subjekteve të përfshirë në të, ashtu
edhe për sa i përket vendodhjes së pasurive të debitorit të falimentuar. Kështu, në cilësinë e
kreditorëve të falimentimit mund të jenë subjekte persona fizikë që nuk janë shtetas të vendit ku
hapet procedura e falimentimit, apo subjekte persona juridikë të huaj për vendin ku është hapur
procedura e falimentimit. Gjithashtu, një situatë e vështirë mund të krijohet edhe në se vetë
debitori i falimentuar e shtrin aktivitetin e tij ekonomik në më shumë se një vend të vetëm, duke
shtruar kështu problemin se ku do të hapet procedura e falimentimit.1
Po kështu, një tjetër problem del kur pasuritë e debitorit gjenden në më shumë se një shtet të
vetëm. Ekzistenca e këtyre elementëve të huaj në një procedurë falimentimi nuk është një
fenomen i ri, për të mos thënë qëështë një fenomen qëi ka shoqëruar gjithnjë marrëdhëniet
tregtare, por përpjekjet për tu dhënë zgjidhje elementëve të tillë nëaspektin ndërkombëtar sa
vijnë e intensifikohen, sepse edhe vetë problematikat rriten dhe kërkojnë zgjidhje sa më të
shpejta, por mbi të gjitha efikase.2
Përpjekjet në këtë drejtim kanëmë shumë se një shekull që zhvillohen, por shpesh zgjidhjet janë
gjetur kryesisht në marrëveshje të ngushta dy palëshe. Janë bërë në vazhdimësi përpjekje për t’i
1 Roland Montfort “Extraterritorial effect on French law on insolvency”, International Legal News an international lawyers networkpublication,
10.06.2005. (per me shume shih http://www.imakenews.com/iln/e_article000410961.cfm?xwb11,0,w)
2 Roland Montfort “Extraterritorial effect on French law on insolvency”, International Legal News an international lawyers networkpublication,
10.06.2005. (per me shume shih http://www.imakenews.com/iln/e_article000410961.cfm?xwb11,0,w)
16
shtrirë këto zgjidhje më gjerë, në formën e traktateve apo konventave, por këto përpjekje nuk
kanë patur rezultatet e pritshme, duke mbetur shpesh thjesht në kuadrin e përpjekjeve.
Falimentimi është një nga degët e së drejtës ku, pavarësisht nga përpjekjet e vazhdueshme për të
vendosur disa rregulla bazë ndërkombëtare, përsëri rezultatet janë pothuaj inekzistente. 3
Kështu, ka ekzistuar në vazhdimësi problemi i njohjes së vendimeve të falimentimit të marra nga
një gjykatë e një vendi të caktuar dhe si do të veprohej për njohjen e tij në vendet e tjera ku mund
t’i shtrinte efektet një procedura e hapur.Maqedonia nuk është prekur nga një problem i tillë, për
vetë faktin se në Maqedonia ka qenë një vend i mbyllur, me ekonomi të centralizuar, ndaj edhe
nuk ka pasur probleme të falimentimit ndërkufitar, sepse nuk ka patur fare ligj falimentimi, për
sa kohë shteti totalitar hapte apo mbyllte vetë ndërmarrjet shtetërore. Me vendosjen e rregullave
të ekonomisë së tregut, një nga ligjet që gjeti shumë shpejt rregullim ishte ligji i falimentimit, si
nevojë e kompletimit të kuadrit të ri ligjor në fushën e të drejtës tregtare. 4
Shumë shpejt edhe legjislacioni ynë i falimentimit përfshiu në rregullimet e tij zgjidhje për
njohjen e procedurave të huaja të falimentimit. Kjo erdhi si rrjedhojë e detyrimit që mori vendi
ynë me nënshkrimin e MSA. Që të flas për përafrimin e ligjit shqiptar të falimentimit me
Rregulloren e BE nr. 1346/2000, dt.29.05.2000,5 duhet patjetër që të tregoj se cilat kanë qenë
përpjekjet e bëra në aspektin ndërkombëtar për të arritur deri tek kjo Rregullore. Duhet ta bëj
këtë për të kuptuar se sa e vështirë ka qenë për të arritur deri në këtë për vetë Bashkimin
Europian. Falimentimi paraqet një përpjekje për të gjetur raportin e saktë midis nevojës për të
mbrojtur pasuritë ekonomike të mbetura nga një subjekt në krizë dhe duhet të kujdeset dhe të
realizojë në masë më të madhe të drejtat e kreditorëve.6
Ky punim do të trajtojë lajmet që sjell ligji i ri, lidhur me procedurat që duhet të ndiqen dhe
kushtet që duhet të përmbushen për një debitor person, mund të shkarkohen nga detyrimet e
mbetura. Njoftimi i rregulluar i një procedure falimentimi të huaj dhe hapjen e një procedure
dytësore, si dhe bashkëpunimin midis më të lartës së dy procedurave të falimentimit.
Përfundimet tregojnë një tendencë pozitive të normave juridike për të mbrojtur kreditorët, por
3 Ligji, Nr.110/2016, datë 27.10.2016, Për falimentimin dhe aktet nënligjore në zbatimin të tij, mundësuar nga faqja: https://portavendore.al/wp-
content/uploads/2018/05/Ligji-nr.1102016-P%C3%ABr-falimentimin-dhe-aktet-n%C3%ABnligjore-t%C3%AB-dala-n%C3%AB-zbatim-tij.pdf
qasur me datë:26/11/2019
4 Butterworths Journal of International Banking and Financal Law- 10 JIBLF December 2004
5 Butterworths Journal of International Banking and Financal La- 10 JIBLF December 2004
6 Blerta Aliu, Legat and practical aspects of bankruptcy proceedings in Albania and their role in protection of stakeholders, European Journaal of
Social Sciences, Education and Research, September, December, 2014
17
niveli i vendimeve dhe praktikave juridiksionale duket më embrionale. Rëndësia e kësaj teme ka
të bëjë me aspektet sociale, juridike por edhe ekonomike.
Ligji i falimentimit7 është një barometër i dy ndryshimeve më të mëdha që prekën Evropën në
fund të shekullit XX: konsensusi në favor të ekonomisë së tregut dhe nevoja për të kontrolluar
papunësinë. Sa i përket qëllimit kryesor të falimentimit, në letërsinë botërore ka pikëpamje të
ndryshme rreth këtij punimi. Përkrahësit e teorisë klasike, thonë se qëllimi që të gjitha procedurat
në procesin e falimentimit është gatishmëria për të realizuar të drejtën e kreditorëve për një
ndërmarrje në krizë, për barazi trajtimi përsa i përket ekzekutimit të tyre të ndërmarrë që është i
detyruar nga gjendja e falimentimit të kompani (debitor) në krizë. Sipas pikëpamjeve moderne
dhe tendencave që paraqesin legjislacionin e falimentimit sot, qëllimi i procedurave të
falimentimit është eliminimi nga tregu i ndërmarrjeve (ndërmarrjeve) në krizë, kur vazhdimësia e
tyre e biznesit rezulton jo produktive për ekonominë në përgjithësi. (K. Katro, 2004). Mënyra se
si administrohen kompanitë, në botën e sotme paraqesin një spektër të gjerë rregullash që
rrotullohen rreth qeverisjes së korporatave, të cilat shpesh theksojnë rëndësinë e garantimit të
palëve të interesuara të prekura nga menaxhimi i duhur. Qëllimi i këtij punimi është të hedh një
përmbledhje të disa aspekteve specifike të falimentimit në Maqedoni, duke trajtuar mënyrën se si
një entitet debitor mbronte kreditorët përpara.
a) Kuptimi dhe karakteristikat me kryesore
➢ Procedura e falimentimit synon të shlyejë në mënyrë kolektive, detyrimet e debitorit
përmes riorganizimit të aktivitetit ose përmes likuidimit të të gjitha pasurive të debitorit
dhe shpërndarjes së të ardhurave.
➢ Procedura e falimentimit duhet të ndjekë një proces të rregullt, brenda afateve të shpejta
dhe të arsyeshme.
➢ Procedura e falimentimit nuk pezullohet ose ndërpritet, përveçse kur është parashikuar
shprehimisht ndryshe në këtë ligj.
➢ Procedura e falimentimit është publike, brenda kufijve të përcaktuar nga ky ligj. . Palët
pjesëmarrëse në procesin e falimentimit kanë të drejtë të informohen mbi procedurën,
sipas mënyrës së përcaktuar në këtë ligj.
➢ Procedura e falimentimit mund të fillojë ndaj çdo debitori si person fizik ose juridik.
7 “Mbi zbatimin e ligjit të Falimentimit”,Tiranë 1999, fq 77-83. see K.Katro, 2004
18
➢ Procedura e falimentimit mund të fillojë edhe pas prishjes së personit juridik që ende nuk
është likuiduar.
➢ Procedura e falimentimit nuk mund të fillojë ndaj subjekteve publike objekt i të drejtës
administrative. Shoqëritë me kapital publik ose shtetëror të organizuara si person juridik
privat janë objekt i këtij ligji Ky ligj nuk zbatohet për kompanitë e sigurimeve, bankat
dhe institucionet financiare ose ndonjë subjekt tjetër që ka një procedurë të veçantë
falimentimi të rregulluar në ligje të posaçme.
➢ Procedura e falimentimit administrohet nga gjykata e falimentimit. Gjykata e
falimentimit disponon me vendime dhe urdhra. Gjykata e falimentimit mund të hetojë me
iniciativën e vet të gjitha aspektet e procedurës së falimentimit.
a) Kushtet per inicimin e procedures se falimentimit
Procedura e falimentimit shqyrtohet dhe administrohet në gjykatën e falimentimit, ku debitori ka
qendrën kryesore të interesit. Gjykata e falimentimit shqyrton me iniciativën e vet nëse ka
juridiksion. Në qoftë se një procedurë falimentimi është deklaruar nën kompetencën territoriale
të disa gjykatave të falimentimit, kompetencë të drejtpërdrejtë për shqyrtimin dhe administrimin
e çështjes ka gjykata e falimentimit ku është paraqitur për herë të parë kërkesa për fillimin e
procedurës së falimentimit. Fillimi i procedurës të falimentimit mund të kërkohet nga debitori
ose kreditorët në formë të shkruar dhe në përputhje me kërkesat e përcaktuara në këtë ligj.
Dokumentacioni që shoqëron kërkesën e debitorit
1. Së bashku me kërkesën, debitori paraqet edhe dokumentacioni dhe informacioni në vijim:
a) Raportin e debitorit ku përcaktohen shkaqet e paaftësisë paguese dhe analiza e tij për të
ardhmen e biznesit.
b) Ekstraktin historik të lëshuar nga Qendra Kombëtare e Regjistrimit për debitorin.
c) Bilancin dhe pasqyrat financiare për tre vitet e fundit të aktivitetit të debitorit. Nëse debitori ka
ushtruar veprimtari për një periudhë më të shkurtër kohe, për aq sa kjo periudhë është;
d) Listë të pronave të luajtshme dhe të paluajtshme, përfshirë:
i. vlerën e çdo pasurie në momentin e blerjes;
ii. Vlerën aktuale të tregut në rast se këto pasuri kanë qenë objekt i rivlerësimit;
Iii.vendndodhjen e pasurive; dhe/ose
19
iv. Të dhënat e regjistruara në regjistrat publik nëse këto pasuri janë objekt i ndonjë procedure
ligjore; dhe
v. nëse ndonjë nga këto pasuri është vendosur si garanci, ose është objekt i ndonjë barre dhe,
nëse po, vlera e kredisë së siguruar;
e) Listë të bilanceve aktuale të parave në gjendje dhe burimet e të ardhurave;
f) Listë të kreditorëve të cilët janë persona fizikë, përfshirë emrat e tyre, adresat, vlerën dhe
burimin e detyrimeve.
g) Listë të kreditorëve që janë persona juridikë, përfshirë emrat e tyre, adresat, selitë, emrat e
përfaqësuesve të tyre ligjorë nëse është rasti, si dhe vlerat dhe burimin e detyrimeve.
h) Listë të debitorëve të debitorit, qoftë këta persona fizikë ose juridikë, përfshirë emrat e tyre,
adresat, selitë, vlerat dhe burimin e kredisë.
i) Listë të të gjitha procedurave ligjore ku debitori është palë, si paditës ose i paditur.
2. Dokumentet sipas pikës 1 të këtij neni duhet të jenë origjinalë, të nënshkruar dhe/ose vulosur
në çdo faqe dhe të shoqëruar nga një deklaratë, ku shprehet se përmbajtja e dokumenteve
shoqëruese është e plotë dhe e saktë. Nëse ka arsye të bazuara se përmbajtja e dokumenteve nuk
është e plotë ose e saktë, duhet të përcaktohet shprehimisht në tekstin e deklaratës.
3. Në rastin e një shoqërie të thjeshtë, ku asnjë nga partnerët nuk është individ, kërkesat e pikës 1
të këtij neni do të zbatohen për anëtarët e bordit të drejtorëve, si dhe anëtarët, aksionerët dhe
partnerët që përfaqësojnë partnerët e shoqërisë së thjeshtë.
Gjykata e falimentimit vendos për fillimin e një procedure falimentimi kur plotësohen kushtet e
parashikuara në këtë ligj. Vendimi për fillimin e procedurës së falimentimit përmban:
a) Në rastin e një personi fizik, emrin, mbiemrin, datën e lindjes, numrin personal të
identifikimit dhe vendbanimin e debitorit ose, në rastin e personit juridik, emrin, llojin e
veprimtarisë, numrin e identifikimit të personit të tatueshëm dhe vendbanimin;
b) Caktimin e administratorit të falimentimit ose administratorit mbikëqyrës në rastet kur gjykata
e falimentimit vendos regjimin e specifikuar në nenin 61 pika 1. Vendimi përmban emrin,
mbiemrin, datën e lindjes, numrin personal të identifikimit, numrin e licencës dhe adresën e
administratorit të caktuar, duke treguar nëse është një administrator falimentimi ose një
administrator mbikëqyrës;
c) Urdhërin që siguron botimin e një kopjeje të shkurtuar të vendimit në faqen zyrtare të
gjykatës, të Qendrës Kombëtare të Regjistrimit dhe Fletoren Zyrtare;
20
d) Kërkesën ndaj çdo personi ose subjekti që pretendon të jetë kreditor i debitorit, për të
paraqitur pretendimet e tyre ndaj administratorit të falimentimit ose administratorit mbikëqyrës
brenda 45 ditëve nga publikimi në Qendrën Kombëtare të Regjistrimit;
e) Datën në të cilën do të mbahet mbledhja mbi raportimin, e cila caktohet jo më vonë se 120 ditë
nga data e vendimit;
f) Në rastet kur lista e kreditorëve bashkangjitur nga debitori në bazë të nenit 14 është e
disponueshme, gjykata e falimentimit cakton një komitet të përkohshëm të kreditorëve përveç
rastit kur për shkak të veprimtarisë së vogël të biznesit ose faktorëve të tjerë, caktimi i këtij është
i papërshtatshëm. Gjykata e falimentimit cakton 3 anëtarë, përfshirë 2 kreditorët më të mëdhenj
të pasiguruar dhe kreditorin më të madh të preferuar.
2.2 E drejta e falimentimit E drejta e falimentimit është një dege shumë e rë në studimi krahasuar me degët tjera që hasin
me problematika dhe tematika edhe në kohërat e mëparshme. E drejta e falimentimit merret me
trajtimin e çështjeve, që kanë të bëjnë me riorganizimin dhe likudimin e personave, që gjenden
në procedurën e falimentimit. Falimentimi është një proces ligjor përmes të cilit njerëzit ose
subjektet e tjera që nuk mund të paguajnë borxhet ndaj kreditorëve mund të kërkojnë lehtësim
nga disa ose të gjitha borxhet e tyre. Në shumicën e juridiksioneve, falimentimi imponohet me
një vendim gjykate, i iniciuar shpesh nga debitori. Falimentimi nuk është status vetëm juridik i
një personi falimentues ai rrjedhimisht është term falimentimi dhe nuk është sinonim e
falimentimit. Fokusi kryesor i legjislacionit modern i falimentimit dhe praktivakve të
ristrukturimit të borxhit të biznesit nuk mbështetet në eliminimin e subjekteve të falimentimit
porn ë rimodelimin e structures financiare dhe organizative të debitorëv që përjetojnë shqetësime
financiarë në mënyrë që të lejojnë rehabilitimin dhe vazhdimin e biznesit. Me zhvillimin e
ekonimisë së tregut dhe ndërlidhjes së marrëdhënieve ekonomike gjithnjë e më të shumta në treg,
jo vetëm të brëndshmin, por edhe në atë ndërkombëtar, bën që analizimi i strukturës post -
shoqërore që karakterizohet nga falimenti, si proçes natyral në rastet kur subjektët që ushtrojnë
aktivitet ekonomik nuk mund të plotësojnë kushtet për mbajtjen aktive të veprimtarisë tregtare,
integron një multidimension efekt - pasojash, të cilat në raste specifike mund të çojnë në kryerjen
e veprave penale të parashikuara nga Kodi Penal.
21
Ligji Maqedonas për falimentim 19978 i miratuar nga Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së
Veriut, gjatë gjithë këtyre viteve që ekziston ky ligj deri diku ka pasur raste të regjistruara të
falimentimit. Kreditimi është një tipar kryesor i ekonomisë moderne të tregut. Pa të, rritja dhe
zgjerimi i ekonomisë dëmtohen seriozisht. Megjithatë, kur shoqëritë tregtare ose personat fizikë
që përdorin kreditime mbingarkohen aq shumë, saqë aftësia e tyre për të marrë pjesë në një
veprimtari ekonomike dëmtohet ose paralizohet seriozisht, është e rëndësishme që të vihen në
lëvizje mekanizmat ligjorë për të zgjidhur problemin.9 Këto mekanizma mund të përfshijnë
ekzekutimin efikas dhe të përbashkët të pretendimeve të kreditorëve ndaj aktiveve të debitorëve,
me rezultatin se ato aktive janë çliruar për t’u përdorur nga pjesëmarrës të tjerë në ekonomi, ose
mund të përfshijnë një strukturë me anë të së cilës kreditorët mund të bëjnë rregullime sipas të
cilave debitori mund të vazhdojë të funksionojë në rrethana të ndryshuara.Procedura e
falimentimit ka qëllim të shlyejë, në mënyrë kolektive, detyrimet e debitorit nëpërmjet likuidimit
të të gjitha pasurive të tij dhe shpërndarjes së të ardhurave, ose në rastin e një plani riorganizimi,
nëpërmjet arritjes së një marrëveshjeje tjetër, me synim kryesor ruajtjen e veprimtarisë së tij. 2.
Çdo debitori të ndershëm, nëpërmjet procedurës së falimentimit, i jepet mundësia të shkarkohet
nga pjesa e mbetur e detyrimeve.10
Këto mekanizma të tjerë janë krijuar për prishjen e shoqërive (ose me fjalë të tjera për ti dhënë
fund ekzistencës së tyre), në shumicën e rasteve kur nuk ekziston asnjë çështje që përfshin
pretendimet konfliktuale të kreditorëve të ndryshëm. Për më tepër, ato nuk janë projektuar për të
lehtësuar rehabilitimin e shoqërisë ose riorganizimin kur një mundësi e tillë është e mundshme
nga pikëpamja tregtare. Ligji modern i falimentimit ka disa role, të cilat ndonjëherë janë
konfliktuale. Shtrirja në të cilën paraqitet secili nga këto role ndryshon nga njëri sistem në tjetrin.
Historikisht, roli kryesor i degës së ligjit për falimentimin, i referuar në disa sisteme si
“falimentim” ose “falimentim me likuidim”11, ka qenë të sigurojë një sistem nëpërmjet të cilit
kreditorët e një debitori mospërmbushës të detyrimit mund të kënaqnin plotësisht ose pjesërisht
pretendimet e tyre në një mënyrë të organizuar.
Masat e zakonshme të ekzekutimit të detyrimit janë të natyrës ad hoc, të kushtueshme, jo efikase
dhe në përgjithësi nuk sigurojnë trajtim të barabartë të kreditorëve të një debitori. Për më tepër,
8 Gazeta zyrtare e R.M.‟‟ nr 57/97
9 Gazeta zyrtare e R.M.‟‟ nr 57/97
10 E drejta e Falimentiti, Dr.Prof.Erblina Fetahu, Tiranë
11 E drejta e Falimentiti, Dr.Prof.Erblina Fetahu, Tiranë
22
ato krijojnë shumë mundësi që debitorët mospërmbushës të pengojnë ekzekutimin duke fshehur
asetet ose duke bërë që ato të mos konfiskohen ose shiten nga autoritetet ekzekutuese.12
Një sistem falimentimi siguron një mënyrë të organizuar dhe sistematike për të ekzekutuar
pretendimet e kreditorëve. Asetet e debitorit që është në gjendjen e paaftësisë paguese vendosen
nën kontrollin e një administratori të besuar ose administratori të caktuar nga gjykata e
falimentimit dhe kreditorët veprojnë në mënyrë kolektive nëpërmjet një komiteti te kreditorëve.
Debitori pushon së pasuri zotësi për të vepruar me asetet e tij dhe vendoset nën një detyrim ligjor
strikt për të treguar natyrën, shtrirjen dhe vendndodhjen e këtyre aseteve. Masat e marra nga
debitori përpara hapjes së procedurave të falimentimit për të lëvizur aktivet që të mos gjenden
nga kreditorët mund të anulohen nëpërmjet procedurave gjyqësore të nisura nga administratori.
Ligji për falimentimin siguron një strukturë uniforme për identifikimin dhe miratimin e
pretendimeve të kreditorëve, duke përfshirë dispozitat të cilat trajtojnë pretendimet konfliktuale
të kreditorëve që kanë përparësi ndaj aseteve te debitorit. Këto aktive disponohen nga
administratori dhe të ardhurat shpërndahen sipas rregullave të parashikuara në ligj që bazohen në
radhën e prioriteti.Falimentimi është një gjendje e shpallur ligjore e pa mundësisë apo e
mundësisë se zvogëluar të një personi fizik dhe juridik që ti paguan detyrimet ndaj kreditoreve.
Dallimi në mes: Falimentimi është proces që i jepet fund jetës së kompanisë, përshkak se nuk
arrit me i paguar borxhet ne kohen kur ato ju vjen afati i pagesës. Paaftësisë për të shlyer borxhet
është një gjendje e kompanisë me të cilat borxhet janë me të mëdha se sa pasurit e saj. 13
Falimentimi është proces zyrtar ligjor nëpërmjet të cilit kompania organizohet ose likuidohet.
Dallojmë: Falimentimin vullnetar- proces i iniciuar nga vete personi qe ka vështirësi me pagesën
e detyrimeve ndaj kreditoreve, pra kërkimi i tij për mbrojte nga gjykata.
Falimentimi i detyrueshëm- ndodh kur kreditoret paraqet kërkesën për falimentim, me qëllim që
ti shpëtoj një pjesë të kredisë që debitori ia ka borxh, apo të filloje riorganizminin e një
kompanie.
Korniza ligjore për procedurat e falimentim duhet të i këtë dy objektiva kryesore:14
1. Shperndajrja e rrezikut - (parashikueshmeria, trajtimi i barabartë dhe transparenca).
12 E drejta e Falimentiti, Dr.Prof.Erblina Fetahu, Tiranë
13 R. Leshner „‟The neë threat to Intrernotional Comercial Transactions; cross- Border Insolvency and its impact on the Stanble letter of credit
regime‟‟ www.natlaw./pubs/spack I htm
14 R. Leshner „‟The neë threat to Intrernotional Comercial Transactions; cross- Border Insolvency and its impact on the Stanble letter of credit
regime‟‟ www.natlaw./pubs/spack I htm
23
a) Parashikueshmeria- rregullat përkatëse të shpërndarjes së rrezikut duhet te jen qarta dhe
zbatohen nga institucionet ne mënyrë qe rritet siguria ne shpërndarjen e rrezikut.
b) Trajtimi i barabarte i kreditoreve ne baze te rregullave te falimentimit e jo favorizime dhe
mashtrime.
c) Transparenca- ne procedure pjesëmarrësit duhet te i ofrohet informacione ne mënyrë që të
ushtroj drejtat e tij sipas ligjit.
2. Maksimizimin e vlerës se pasurive- nënkupton anulimin e transakcioneve mashtruese para
fillimit te procedurave te falimentimit ne mënyrë që rrit vlerën e pasurive te debitorit.
Parimet e përgjithshme gjatë procedurës së likuidimit, gjykata i ndërmerr masat e nevojshme për;
15
1. Përfaqësuesi i pasurisë së falimentimit maksimizon kthimin e përgjithshëm të pasurisë në
favor të kreditorëve;
2. Shpërndarjet ndaj të gjithë kreditorëve të kategorisë së njëjtë të prioriteteve bëhen sipas
parimit pari passu;
3. Debitori person juridik nuk do të jetë pronar i aseteve të tij në përfundim të procedurës së
likuidimit dhe do të fshihet si biznes aktiv në regjistrin e bizneseve me shënimin “i likuiduar”;
4. Debitori individual nuk do të jetë pronar i aseteve të tij të shfrytëzuara për biznes të cilat janë
administruar gjatë procedurës së falimentimit, dhe shënohet edhe në regjistrin e kredive të
Bankës Qendrore të Republikës së Maqedonisë.
5. Procedura e falimentimit është procedurë urgjente; dhe
6. Nuk lejohet asnjë lloj pezullimi apo ndërprerje e procedurës së falimentimit.
5. Në procedurë të riorganizimit, gjykata duhet të siguroj që procedura e riorganizimit, nëse ka
sukses;
1. Ruajnë vendet e punës ose krijon vende të reja të punës;
2. Ruajnë vlerën e aseteve deri në masën në përputhje me riorganizimin.
Korniza ligjore (administrimi i rastit) Gjykata duhet te përfshihet në zgjedhjen e mos
marrëveshjeve në procedurë të falimentimit, jo ma larg se 7 dite nga dita e njoftimit nga
palët.(neni 10) Gjykata therret seancën dëgjimore dhe merr aktvendim për administrimin e rastit;
Gjykata cakton profesionist të kualifikuar( likuiduesit dhe administratorët) që kanë funksion
15 R. Leshner „‟The neë threat to Intrernotional Comercial Transactions; cross- Border Insolvency and its impact on the Stanble letter of credit
regime‟‟ www.natlaw./pubs/spack I htm
24
(regjistrimin, vlerësimin e pasurive dhe detyrimeve, dhe menaxhimin e ndërmarrjes). Gjykata
punën e vet e mbështet mbi specialistet (kontabilistet, vlerësuesit, avokatet dhe organizatoret e
ankandeve).16 Gjykata ju jep autoritet profesionisteve në ushtrimin e gjykimit, përveç sigurimin e
ligjshmërisë vendimet e tyre ndikojnë në ekonominë e tregut.
Ligji Nr. 05/L-0834- për Falimentim (qëllimi)
1. Inicimin dhe hapjen e procedurës ndaj debitorit në falimentim;
2. Procedurën dhe zhvillimin e procedurës së falimentimit;
3. Pasojat juridike të hapjes dhe përmbylljes së procedurës së falimentimit;
4. Riorganizimin e debitorit në vështirësi financiare;
5. Pasojat e lirimit nga borxhi të debitorit pas përfundimit të suksesshëm të riorganizimit dhe
likuidimit.
Ligji Nr. 05/L-0834- 17për Falimentim (fushëveprimi) Ky ligj është i zbatueshëm ndaj të gjitha
Shoqërive Tregtare të rregulluara me Ligjin për Shoqëritë Tregtare, (Individual, SHPK, SHA,
Ortakëritë e përgjithshme, Shoqëri komandite).
Ligji nuk zbatohet ndaj (neni 2):
1. Institucioneve R.Maqedonisë, pra organeve qeveritare;
2. Institucionet financiare (bankat, institucionet jobankare);
3. Kompanitë e sigurimeve;
4. Fondeve pensionale ose ofrueseve te skemave pensionale;
5. Ndërmarrjet shoqërore nen administrimin e AKP; dhe 6. Ndërmarrjeve publike.
Përfaqësuesi i pasurisë falimentuese Në dy rastet:
1. Në procedurë të likuidim, Administratori i falimentimit do të jetë përfaqësuesi i pasurisë
falimentuese; dhe
2. Në procedurë të riorganizimit, debitori është përfaqësuesi i pasurisë falimentuese kur vepron si
debitori në posedim.
Në rastet kur gjykata e emëron një Administrator të falimentimit, Administratori duhet të jetë
përfaqësuesi i pasurisë falimentuese në riorganizim.Juridiksioni dhe ankesatProcedura e
16 R. Leshner „‟The new threat to Intrernotional Comercial Transactions; cross- Border Insolvency and its impact on the Stanble letter of credit
regime‟‟ www.natlaw./pubs/spack I htm
17 Zakonot za steçaj, prinudno likvidiranje i likvidacija; nr 174/95, 17/96, 44/2006; 126/2006, 84/2007
25
falimentimit është kompetente gjykata themelore e Shkupit dep. i ceshtjeve ekonomike. Rastet e
falimentimit gjykohen nga një gjyqtar i vetëm. 18
Ankesat- mundë të ushtrohet ne gjykatën e apelit ne dep. e njëjte ne një afat prej 7 ditësh për
secilin raste që është marrë vendimi, (Neni 8) thotë- vendimet përfundimtare të gjykatës që janë
thelbësore për administrimin e rastit i nënshtrohen ankesës, mirëpo nuk e ndalon administrimin e
rastit.19 Mjetet e jashtëzakonshme juridike nuk lejohen.Inicimi i procedures për falimentimit
Rasti konsiderohet I hapur kur; Kur debitori paraqet kerkese vullnetar te riorganizimit apo
likudimit; Është paraqititur një kërkesë jo vullnetare kundër debitorit, gjykata ka mbajtur seancën
dëgjimore dhe ka nxjerr aktvendim per pranim të kërkesës.
Inicimi vullnetar i rastit nga debitori:
1. Debitori paraqet kërkese vullnetare për riorganizim dhe likuidim;
2. Debitori nuk duhet të jeteë situata të paaftësis e për të paguese;
3. Nësë kërkesa e paraqitur ka elemente të mashtrimit, atëher gjykata mund të i shqiptoj gjobë
ekipit menaxhues.20
Debitori paraqet kërkese me qellim mashtrimi apo shkaktim demit kreditoreve, konsiderohet; Në
kërkesë nuk jepet emri i saktë; Nuk jep emra përmes te cilit është përfshire në afarizëm; Nuk ka
liste te kreditoreve, nuk nuk pranon njoftimin per inicim procedurës; Ofron infomata te rrejshme
dhe tenton te manipulon procedurën; Gjykata shqipton gjobe nga 500 deri 10,000E, qe paguhen
buxhet Maqedonisë.Rastet jo vullnetare të inicuar nga kreditoret a. Debitori nuk e paguan
borxhin ndaj kreditorit ( kreditorëve) i ka kaluar afati së paku (90) ditë; b. Shuma e detyrimit
është të paktën në vlere prej tre mijë (3000) €; c. borxhi nuk është i kushtëzua as nuk varet nga
kontesti në mirëbesim; dhe d. debitori në përgjithësi nuk i paguan borxhet e tij në afatin e
paraparë, ku borxhi i përgjithshëm e ka tejkaluar 5000 €.
2.3 Trajtimi juridik i falimentimit në Maqedoni
Ligji për Falimentimin ka edhe një qëllim tjetër publik që gjendet në shumë sisteme moderne të
falimentimit, që është i kundërt me qëllimin tradicional të përshkruar më sipër, (domethënë
grumbullimi sistematik dhe likuidimi i aktiveve të debitorit në gjendje paaftësie paguese dhe
shpërndarja e të ardhurave që rrjedhin prej tyre ndërmjet kreditorëve të debitorit). Ky qëllim, nga
18 Selman Selamanaj-Globalizimi dhe Tranzicioni- Prishtinë, 2006
19 Selman Selamanaj-Globalizimi dhe Tranzicioni- Prishtinë, 2006
20 Selman Selamanaj-Globalizimi dhe Tranzicioni- Prishtinë, 2006
26
pikëpamja e politikave publike, është më i qëndrueshëm me përqasjen “fillim i ri” që zbatohet
për individët. Ky aspekt i Ligjit për Falimentimin siguron një sistem sipas të cilit shmanget
likuidimi i aktiveve të debitorit në gjendje paaftësie paguese dhe debitorit i jepet mundësia të
vazhdojë të ekzistojë dhe përfshihet në veprimtari ekonomike sipas një marrëveshjeje të pranuar
bashkërisht nga kreditorët e tij. Ka shumë përfitime që mund të realizohen nga ruajtja e debitorit
të mbingarkuar me borxhe i cili ka një potencial të arsyeshëm për t’u rimëkëmbur
ekonomikisht.21 Në shumicën e rasteve, kreditorët do të përfitonin shuma më të mëdha nga ato
që debitori i’u detyrohet atyre, nëse debitori do të vazhdonte biznesin e tij në vend të asaj që do
të përfitonin në qoftë se aktivet e tij do të likuidoheshin dhe veprimtaria do të mbyllej. Ruajtja e
veprimtarisë do të ishte në interes të punëmarrësve, shumë nga të cilët do të ruanin vendin e tyre
të punës. Debitori do të vazhdonte të paguante taksa dhe zotëronte të mira dhe shërbime në
zonën ku ushtron aktivitetin duke mbështetur kështu shërbimet sociale dhe bizneset e tjera. Nga
analiza e kornizës ligjore për falimentim në Republikën e Maqedonisë mund të konkludojmë se
ekziston kornizë ligjore për falimentimin ndërkufitar, me ç'rast e njëjta është plotësisht e
harmonizuar me 5 Urdhëresën e Bashkimit Evropian.
Ligji i Falimentimit luan një rol të rëndësishëm në të gjitha shtetet që kanë ekonomi shumë të
zhvilluara. Si kreditorët, ashtu edhe debitorët e shikojnë atë si një mekanizëm ligjor të
rëndësishëm për të adresuar prishjen e marrëdhënieve debitor-kreditor. Fakti nëse ai do të ketë të
njëjtin efekt edhe Maqedoni varet nga një sërë faktorësh. Kreditorët dhe këshilluesit e tyre ligjorë
duhet te vihen në dijeni mbi dobitë që ai ofron. Gjyqtarët duhet të kenë një perceptim të qartë të
politikave publike që mishërohen në legjislacion dhe duhet të kërkojnë që t’i zbatojnë këto
politika nëpërmjet interpretimit përparues e informues, si dhe zbatimit të dispozitave të tij. Ata
duhet të kenë një perceptim të drejtë të pikës kritike të takimit ndërmjet Ligjit të Falimentimit
dhe ligjeve të tjera që kanë të bëjnë me marrëdhëniet debitorkreditor si p.sh. Kodi Civil dhe Ligji
21 Në ndërtimin dhe zhvillimin e të drejtës ndërkombëtare insolvente punuan më shumë institucione në mesin e të cilëve edhe Këshilli i Evropës
në kuadër të të cilëve u miratua Konventa Evropiane për Aspekte të Caktuara Ndërkombëtare të Falimentimit nga data 09.06.1990. Këtë
Konventë e nënshkroi Belgjika, Gjermania, Franca, Greqia, Italia, Luksemburgu dhe Qipro. Kjo Konventë u ratifikua vetëm nga Qipro dhe nuk
ka hyrë në fuqi. Në vitin 1995, pesëmbëdhjetë vende-anëtare të BE e nënshkruan tekstin e Konventës Evropiane për Procedura Insolvente e cila
asnjëherë nuk hyri në fuqi. Pastaj, Fondi Ndërkombëtar Monetar edhe atë Njësia e tij juridike në vitin 1999 hartoi një dokument të quajtur
Orderly and Effective Insolvency Procedures. Banka Botërore në vitin 2001 e hartoi Principles and Guidelines for Effective Insolvency and
Creditor Right Systems i cili u dedikua vendeve në zhvillim si ndihmë gjatë përpilimit të legjislacionit të tyre të falimentimit dhe sistemit bankar.
Në vitin 2005 u hartua drafti i reviduar. Në vitin 1988 seksioni për të drejtën ekonomike pranë Shoqatës Ndërkombëtare të Avokatëve
International Bar Association hartoi Model International Insolvency Cooperation Act (MIICA) shoqata e njëjtë e hartoi edhe Cross-Border
Insolvency Concordat. American Laë Institute në vitin 2000 e hartoi dokumentin Principles of Cooperation in Transnational Insolvency Cases
Among the Members of the North American Free Trade Agreement. Ky dokument përmban rekomandime të cilat nuk janë detyrimore për një
bashkëpunim më të afërt të shteteve të NAFTA të cilat e përfaqësojnë SHBA, Kanadanë dhe Meksikon në fushën e të drejtës ndërkombëtare të
falimentimit.
27
për Barrët Siguruese. Roli i administratorit duhet të kryhet nga persona të aftë dhe kompetentë.
Mbi të gjitha, publiku duhet të ketë besim në drejtësinë dhe efektshmërinë e sistemit. Drejtori
falimentues për të ushtruar kompetencat e veta duhet të ketë licencë-çertifikatë për drejtor të
autorizuar falimentues, që duhet të ripërtrihet (certifikata) në çdo 3-vite për ripërtrirjen e diturive
nga fusha e likuidimit. Krahas të drejtave, autorizimeve janë rritur edhe përgjegjesitë e drejtorit
falimentues për shkak të dëmeve që mund të sjell çdo pjesëmarrës në procedurën falimentuese
me çrast përgjigjet në mënyrë të pakufizuar me tërrë pasurinë e tij, ai gjithashtu është i detyruar
të paraqes informatë për masën falimentuese. Ndryshime ka edhe në lidhje me emërimin e
drejtorit falimentues dhe ndryshime tjera pozitive. Ky ligj është i harmonizuar me ligjet e
institucioneve të lartëpërmendura dhe Unionit Europian.
2.4 Shpërndarja e masës falimentuese
Pas hapjes së procedures falimentuese bëhet shpërndarja e masës falimentuese. Ligji për
falimentim rregullon qëllimet dhe kushtet për hapjen e një procedure falimentimi, rregullon
organte e procedurës së falimentimit, administrim dhe asgjësimin e pasyrisë, realizon shlyerjen e
kreditorëve në në procedurën e falimentimit; pasojat juridike të hapjes së procedurës së
falimentimit; plani i riorganizimit; menaxhimi personal; përjashtimi nga detyrimet e tjera; lloje të
veçanta të procedurave të falimentimit për individë me status tregtar; procedurat e falimentimit
me një element të huaj dhe çështje të tjera të falimentimit. Sipas Ligjit për Falimentim në
Republikën Veriore të Maqedonisë neni 170-a shëndërrimi i pronës të masës falimentuese në
para bëhet nëpërmjet shitjes me shpallje publike për grumbullimin e ofertave në ankand public
ose me marrëveshje direkte, në alinen e dytë të këtij neni kemi se shitja e pronës nga masa
falimentuese përmes shpalljes publike për pranimin e ofertave ose me ankad public shpallet së
paku dy gazeta ditore ndërsa sipas nevojsë edhe në gazët të huaj. Sipas ligjit për falimentim
tëMaqedonisë22 ky ligj rregullon dhe përcakton të gjitha çështjet që kanë të bëjnë me
falimentimin dhe josolvencën e shoqërive tregtare, dispozitat për mbrojtjen, likuidimin dhe
shpërndarjen e aseteve të debitorit falimentues te kreditorët dhe dispozita për riorganizimin dhe
lirimin nga borxhi për shoqëritë tregtare Ky ligj përcakton kushtet dhe dispozitat për:
2.1. Inicimin dhe hapjen e procedurës së falimentimit ndaj debitorit në falimentim;
2.2. Procedurën e falimentimit dhe zhvillimin e procedurës së falimentimit;
22 Ligji nr.05/L-083
28
2.3. Pasojat juridike të hapjes dhe përmbylljes së procedurës së falimentimit;
2.4. Riorganizimin e debitorit në vështirësi financiare, kur ekziston mundësia që debitori të vijë
në gjendje falimentimi;
2.5. Pasojat e lirimit nga borxhi të debitorit pas përfundimit të suksesshëm të riorganizimit dhe
likuidimit sipas këtij ligji.
Përveç në rastet kur gjykata vendos ndryshe, përfaqësuesi i pasurisë falimentuese mund të marrë
kredi të pasiguruar dhe të krijojë detyrime të pasiguruara gjatë rrjedhës normale të afarizimit të
tij, e cila është e lejueshme si shpenzim administrativ. Gjykata autorizon përfaqësuesin e pasurisë
falimentuese për të marr kredi të pasiguruar ose krijuar detyrime të pasiguruara shtesë ndaj atyre
të lejura në paragrafin 1 të këtij neni, e cila gjithashtu është e lejueshme si shpenzim
administrativ. Kontratat e papërmbushura të cilave ju referohet ky nen janë ato kontrata të
debitorit të cilat në momentin e hapjes së rastit nuk janë përmbushur nga të dy palët, debitori dhe
jo-debitori dhe se mospërmbushja e të cilave do të konsiderohej shkelje sipas ligjeve të
aplikueshme në Maqedoni. Përfaqësuesi i pasurisë së falimentimit ka kompetencë të kthejë
përmes veprimit ose të kërkojë dhe pranojë kthimin e cilësdo pronë, pjesë e pasurisë së
falimentimit e cila është duke u mbajtur nga një entitet tjetër nga debitori në momentin e fillimit
të procedurës së falimentimit.
a) Procedura e shpërndarjes Masa falimentuese përfshinë pasurinë e përgjithshme të debitorit në ditën e hapjes së procedurës
falimentuese, si dhe pasurinë që ai do ta fitojë gjatë procedurës falimentuese.23 Pasuria që nuk
hynë na masën falimentuese në momentin kur drejtori falimentues e formon masën falimentuese
janë: veshjet, këpucët, dhe pajisje tjera për nevoja personale, enë të ndryshme, mbulesa, mobilje,
shporet, frigorifer dhe pajisje tjera që shërbejnë për plotësimin e nevojave të amvisërisë, nëse i
nevojiten borxhliut apo anëtarëve të familjes së ngushtë, ushqim, ngrohje për nevojat e borxhliut
dhe anëtarëve të familjes së ngushtë për tre muaj, makina bujqësore dhe pajisje tjera për punë,
farëra, ushqimet e kafshëve, pajime tjera që i nevojiten borxhlit për kryerjen e veprimtaris
bujqësore apo zejtarisë, në atë masë që duhet të siguroi ekzistencën minimale për mbatjen e vetës
dhe anëtarëve të familjes së ngushtë. jë procedurë falimentimi e hapur në një vend çfarëdo, është
shumë e vështirë t’i shtrijë efektet e saj brenda kufijve të një vendi të vetëm si përsa i përket
subjekteve të përfshirë në të, ashtu edhe për sa i përket vendodhjes së pasurive të debitorit të
23 Ligji për Falimentim i RM-së Neni 74
29
falimentuar. Kështu, në cilësinë e kreditorëve të falimentimit mund të jenë subjekte persona
fizikë që nuk janë shtetas të vendit ku hapet procedura e falimentimit, apo subjekte persona
juridikë të huaj për vendin ku është hapur procedura e falimentimit.
Gjithashtu, një situatë e vështirë mund të krijohet edhe në se vetë debitori i falimentuar e shtrin
aktivitetin e tij ekonomik në më shumë se një vend të vetëm, duke shtruar kështu problemin se
ku do të hapet procedura e falimentimit. Po kështu, një tjetër problem del kur pasuritë e debitorit
gjenden në më shumë se një shtet të vetëm. Ekzistenca e këtyre elementëve të huaj në një
procedurë falimentimi nuk është një fenomen i ri, për të mos thënë qëështë një fenomen qëi ka
shoqëruar gjithnjë marrëdhëniet tregtare, por përpjekjet për tu dhënë zgjidhje elementëve të tillë
nëaspektin ndërkombëtar sa vijnë e intensifikohen, sepse edhe vetë problematikat rriten dhe
kërkojnë zgjidhje sa më të shpejta, por mbi të gjitha efikase. Përpjekjet në këtë drejtim kanëmë
shumë se një shekull që zhvillohen, por shpesh zgjidhjet janë gjetur kryesisht në marrëveshje të
ngushta dy palëshe. Janë bërë në vazhdimësi përpjekje për t’i shtrirë këto zgjidhje më gjerë, në
formën e traktateve apo konventave, por këto përpjekje nuk kanë patur rezultatet e pritshme,
duke mbetur shpesh thjesht në kuadrin e përpjekjeve.Administratori është përgjegjës për
shpërndarjen(t) e masës së falimentimit. Fillimi i shpërndarjes së masës së falimentimit mund të
fillojë vetëm pas mbledhjes verifikuese të kreditorëve, ku merret vendimi përfundimtar për
përcaktimin e vlefshmërisë së çdo pretendimi të paraqitur.
a) Shpërndarja e masës midis kreditorëve falimentues Pavarësisht se pretendimet ndaj masës së falimentimit duhet t’i paraqiten dhe të regjistrohen nga
administratori (nenet 141-142), ai/ajo luan vetëm një rol suplementar në vlerësimin e
vlefshmërisë së këtyre pretendimeve. Vendimi për të përcaktuar nëse një pretendim është
verifikuar ose jo bëhet nga mbledhja e kreditorëve në një seancë verifikimi (neni 143), ose nga
Gjykata e Falimentimit (nenet 147- 148). Megjithatë, administratori ka përgjegjësinë të vlerësojë
pretendimet dhe të tregojë se cilat duhet të pranohen e cilat të refuzohen (nenet 143-144).
30
Kreditorët të cilët i kanë dhënë kredi administratorit paguhen nga masa e falimentimit para
pretendimeve të kreditorëve të falimentimit (neni 36).
Detyrimet e klasifikuara në këtë kategori kreditorësh përfshihen në përgjithësi në kategorinë e
shpenzimeve administrative, të përcaktuara në nenin 38 si më poshtë vijon:
• Detyrimet që lindin si pasojë e veprimtarisë së administratorit të falimentimit ose në çdo
mënyrë tjetër gjatë administrimit, disponimit dhe shpërndarjes së masës së falimentimit, por që
nuk janë pjesë e shpenzimeve të procedurës së falimentimit;
• Detyrimet sipas kontratave që pretendohet se duhet të paguhen në favor të masës së
falimentimit ose që duhet të paguhen pas hapjes së procedurës se falimentimit;
• Detyrimet për kthimin e shumave në të holla në rastin e begatimit pa shkak të masës së
falimentimit;
• Detyrimet që lindin si pasojë e veprimtarisë së administratorit të përkohshëm të falimentimit
nëse ai, me miratimin e seksionit tregtar të gjykatës së rrethit gjyqësor, u ka dhënë përparësi në
pagesë. Në shumicën e rasteve, pretendimet e kreditorëve të masës së falimentimit ngrihen jashtë
procedurës dhe sistemit të falimentimit. Kreditorët e masës së falimentimit nuk janë të përfshirë
në llogaritjen e pretendimeve të kreditorëve dhe nuk marrin pjesë në shpërndarje. Ata nuk kanë
nevojë të depozitojnë pretendimet e tyre me qëllim përfitimin e pagesës (neni 141).
Mosmarrëveshjet midis kreditorit të masës së falimentimit dhe administratorit duhet të zgjidhen
duke ndjekur procedurat e përgjithshme gjyqësore, jashtë sistemit të falimentimit (neni 36 pika
2).
b) Përcaktimi i lartësisë së masës falimentuese Masa e falimentimit shërben për t’u paguar kreditorëve pretendimet pasurore që ata kanë ndaj
debitorit në datën e hapjes së procedurës së falimentimit dhe që, në kuptim të këtij ligji, quhen
kreditorë të falimentimit. Kreditorët e falimentimit mund të ekzekutojnë pretendimet e tyre, sipas
dispozitave të procedurës së falimentimit. Ata duhet të paraqesin pretendimet e tyre për
verifikim, sipas neneve 141 dhe në vazhdim të këtij ligji, si dhe të marrin pjesë në shpërndarje,
sipas neneve 150 e në vazhdim të këtij ligji. ë procedurën e falimentimit, kreditori që ka
pretendime ndaj disa personave me përgjegjësi solidare mund të paraqesë një pretendim në
shumën e plotë kundër secilit prej debitorëve derisa të realizojë plotësisht pretendimin në të
njëjtën mënyrë, sikur të kishte pretendim për shumën e plotë në datën e hapjes së procedurës së
falimentimit.
31
c) Përfundimi i procedurës për shpërndarje të masës falimentuese Vendimi i gjykatës me te larte qe ne baze te ankimit te veçante ka vendosur prishjen e vendimi te
seksionit tregtar te gjykatës se rrethit për hapjen e procedurës se falimentimit dhe pushimin e
çështjes duhet te shpallet publikisht. Përfundimi i procedurës se falimentimit, sipas pikës 1 te
këtij neni, nuk cenon pasojat juridike të veprimeve te kryera nga administratori i falimentimit ose
palët e treta. Sapo te jete kryer shpërndarja përfundimtare, seksioni tregtar i gjykatës se rrethit
bën mbylljen e procedurës se falimentimit. Vendimi dhe shkaku i mbylljes shpallen publikisht.
Pas mbylljes se procedurës se falimentimit, kreditoret e falimentimit mund te kërkojnë pa
kufizim plotësimin e pretendimeve te mbetura ndaj debitorit. Kreditoret e falimentimit, qe kane
ngritur pretendime te vërtetuara, te cilat nuk janë kundërshtuar nga debitori gjate mbledhjes se
verifikimit, mund te përmbushin këto pretendime ndaj debitorit me rruge ekzekutimi ligjor, duke
u bazuar ne regjistrimin ne tabele, qe ka te njëjtën vlere si një vendin ekzekutueshëm. Pretendimi
i pakundershtuar barazohet me një pretendim ndaj te cilit kundërshtimi është hedhur poshtë.
d) Riinicimi i procedurës për masën Falimentuese të pa shpërndarë Procedura e falimentimit ka qellim te shlyeje, ne mënyrë kolektive, detyrimet e debitorit
nëpërmjet likuidimit te te gjitha pasurive te tij dhe shpërndarjes se te ardhurave, ose, ne rastin e
një plani riorganizimi, nëpërmjet arritjes se një marrëveshjeje tjetër, me synim kryesor ruajtjen e
veprimtarisë se tij . Falimentimi i njësive ekonomike24 nuk është një fenomen i ri në botën e
biznesit. Për sa kohë që ka lindje të njësive të reja, të cilat shoqërohen me risqe të ndryshme gjatë
aktivitetit të tyre, ka dhe zhdukje të tyre nga tregu. Sipas nenin 91 Të Ligjit për falimentim,
kreditori, kërkesa e të cilit është kontestuar nga drejtori i falimentimit ka të drejtë të ngritë
orocedurë për konfimrimin e kërkesës së kontestuar në afat 8 ditë.
g) Përfundimi dhe përdorimi i mjeteve juridike Përfundimi i procedurës së falimentimit, sipas pikës 1 të këtij neni, nuk cenon pasojat juridike të
veprimeve të kryera nga administratori i falimentimit ose palët e treta. Menjëherë pasi të jetë
kryer shpërndarja përfundimtare, Gjykata e Falimentimit duhet të mbyllë procedurën. Vendimi i
24 Sipas Standarteve Kombëtare të Kontabilitetit në Maqedoni, bizneset emërtohen me termin njësi ekonomike, prandaj gjatë studimit përdoret ky
term.
32
Gjykatës së Falimentimit shpallet publikisht (neni 163). Me përjashtim të rasteve kur debitorit i
është dhënë e drejta të shkarkohet nga detyrimet e mbetura (Pjesa e nëntë), ose në rastet kur
debitori është një person juridik që është prishur si rezultat i procedurës së falimentimit, mbyllja
e procedurës së falimentimit, nuk kufizon plotësimin e atyre pretendimeve të kreditorëve që nuk
janë shlyer gjatë shpërndarjes. Një pretendim i tillë që nuk është kundërshtuar nga debitori në
mbledhjen e verifikimit konsiderohet si një titull ekzekutiv i detyrueshëm në gjykatën e rrethit
gjyqësor (neni 164).
3. STUDIMI I MASËS SË FALIMENTIMIT Qëllimi i këtij projektligji është të caktojë rregulla të detyrueshme, të njëjta dhe të barabarta, si
dhe të lehtësojë zgjidhjen dhe shlyerjen e detyrimeve të debitorit brenda dhe/ose jashtë
procedurës së falimentimit. Ligji ekzistues mbi falimentimin është vlerësuar si tepër kompleks
dhe i vështirë për t`u zbatuar. Kjo gjeneron përshtypjen se sistemi aktual ligjor mbi procedurat e
falimentimit përbën një mjet të pamjaftueshëm për shpëtimin e biznesit. Për pasojë, sistemi
aktual nuk është përdorur gjerësisht, dhe në ato raste kur është përdorur, ka patur pak mundësi
për të shpëtuar vlerën. Ligji është tepër i gjatë, i vështirë për t`u interpretuar dhe relativisht i
huaj për skistemin ligjor shqiptar. Ligji për Falimentimin ka edhe një qëllim tjetër publik që
gjendet në shumë sisteme moderne të falimentimit, që është i kundërt me qëllimin tradicional të
përshkruar më sipër, (domethënë grumbullimi sistematik dhe likuidimi i aktiveve të debitorit në
gjendje paaftësie paguese dhe shpërndarja e të ardhurave që rrjedhin prej tyre ndërmjet
kreditorëve të debitorit). Ky qëllim, nga pikëpamja e politikave publike, është më i qëndrueshëm
me përqasjen “fillim i ri” që zbatohet për individët.25 Ky aspekt i Ligjit për Falimentimin siguron
një sistem sipas të cilit shmanget likuidimi i aktiveve të debitorit në gjendje paaftësie paguese
dhe debitorit i jepet mundësia të vazhdojë të ekzistojë dhe përfshihet në veprimtari ekonomike
sipas një marrëveshjeje të pranuar bashkërisht nga kreditorët e tij. Ka shumë përfitime që mund
të realizohen nga ruajtja e debitorit të mbingarkuar me borxhe i cili ka një potencial të arsyeshëm
për t’u rimëkëmbur ekonomikisht. Në shumicën e rasteve, kreditorët do të përfitonin shuma më
të mëdha nga ato që debitori i’u detyrohet atyre, nëse debitori do të vazhdonte biznesin e tij në
vend të asaj që do të përfitonin në qoftë se aktivet e tij do të likuidoheshin dhe veprimtaria do të
25Elezi I, E drejta penale (Pjesa e Posaçme), Tiranë 2009
33
mbyllej. Ruajtja e veprimtarisë do të ishte në interes të punëmarrësve, shumë nga të cilët do të
ruanin vendin e tyre të punës.
Debitori do të vazhdonte të paguante taksa dhe zotëronte të mira dhe shërbime në zonën ku
ushtron aktivitetin duke mbështetur kështu shërbimet sociale dhe bizneset e tjera. Marrëveshja
sipas së cilës debitori në gjendje paaftësie paguese shmang likuidimin mund të përfshijë
reduktimin e borxheve, investime të reja, pagesa të vonuara, shkëmbim të borxhit me kapital ose
ndonjë kombinim të këtyre me masa të tjera. Roli i ligjit të falimentimit në këtë kontekst është që
të krijojë një strukturë ligjore nëpërmjet së cilës debitori në gjendje paaftësie paguese të mund të
hartojë një propozim që i paraqitet kreditorëve të tij. Një tipar thelbësor i kësaj strukture është
pezullimi i përkohshëm i të drejtave të kreditorëve, përfshi këtu dhe kreditorët e siguruar, për të
realizuar pretendimet e tyre nëpërmjet procedurave të zakonshme të ekzekutimit apo të
likuidimit. Ky pezullim është i nevojshëm për t’i dhënë kohë debitorit në gjendje paaftësie
paguese që të hartojë propozimin e tij, si dhe për t’u dhënë kohë kreditorëve që ta vlerësojnë atë
dhe të vendosin për ta pranuar ose jo. Një procedurë në dukje e ngjashme vihet në dispozicion të
individëve kundër të cilëve është bërë kërkesë për hapjen e procedurave të falimentimit.
Sidoqoftë, në këtë rast, procedura është shumë më e thjeshtë.
Megjithëse Ligji për Falimentimin u modelua në pjesën kryesore sipas ligjit Gjerman të
falimentimit, ai është proceduralisht dhe thelbësisht më i ngjashëm me ligjin e gjendjes së
paaftësisë paguese dhe falimentimit të shumë juridiksioneve të Evropës Perëndimore dhe
Amerikës Veriore. Me anë të Ligjit për Shoqëri tregtare rregullohet/rregullohen: tregtari (sipas
veprimtarisë, formës, natyrës dhe vëllimit të veprimtarisë, regjistrimit); tregtariindivid; kryegjëja
bazë; pjesët dhe aksionet; marrëveshja për shoqërinë; përkatësisht statuti i shoqërisë; para
shoqëria; kohëzgjatja e shoqërisë; cilësia e personit juridik të shoqërisë (subjektiviteti juridik);
filijalat; përgjegjësia për obligimet e shoqërisë; përgjegjësia e veçantë e bashkëpronarëve,
përkatësisht aksionarëve; personat të cilët munden, përkatësisht personat të cilët nuk munden të
themelojnë shoqëri; kushtet me të cilat personi i huaj mund të bëhet bashkëpronar, përkatësisht
aksionar; të drejtat e personave të huaj; shuarja e shoqërisë; depozitimet (monetare dhe
jomonetare); ndalesa për lirimin nga obligimi i pagesës, përkatësisht futjes së depozitimit;
pjesëmarrja në fitim, e drejta për informimin e bashkëpronarit, përkatësisht aksionarit; regjimi
juridik i pronës së shoqërisë; mbrojtja e të drejtave të bashkëpronarëve, përkatësisht të
aksionarëve para gjyqit; vlerësimi i ligjshmërisë; shenjat e shoqërisë tregtare (firma, selia, lënda
34
e punës); përfaqësimi (përfaqësuesi ligjor, përfaqësuesi me autorizim dhe i autorizuari me
punësim); i autorizuari tregtar; agjenti tregtar; regjistri tregtar; regjistrimet në regjistrin tregtar
dhe shpallja e tyre; kushtet e themelimit, administrimit, mbikëqyrjes; zvogëlimit dhe zmadhimit
të kryegjësë bazë; raportet ndërmjet bashkëpronarëve, përkatësisht aksionarëve; dhe çështje të
tjera me rëndësi për format e ndryshme të shoqërive tregtareshoqëria publike tregtare, shoqëria
komanditore, shoqëria me përgjegjësi të kufizuar, shoqëria aksionare dhe shoqëria komanditore
me aksione; punët e mëdha dhe punët e shoqërisë me palën e interesuar; librat tregtar; llogaritë
vjetore dhe raportet financiare dhe shoqëria me palën e interesuar; librat tregtar; llogaritë vjetore
dhe raportet financiare dhe revizioni i tyre; dividenta; pjesëmarrja në shoqëri të tjera tregtare
(shoqëri të lidhura); llogaritë vjetore të konsoliduara dhe raportet financiare të konsoliduara;
transformimi i shoqërisë nga njëra në formë tjetër të shoqërisë; bashkëngjitja, bashkimi dhe
ndarja e shoqërisë; likuidimi i shoqërisë; bashkësia e interesit afarist; shoqëria e fshehtë, shoqëria
tregtare e huaj dhe tregtariindivid i huaj; filijalat e shoqërisë së huaj, përkatësisht të tregtarit-
individ të huaj dhe përfaqësitë e filialeve të huaja; kontrollin dhe mbikëqyrjen; dispozitat
ndëshkuese si dhe të regjimit kalimtar për zbatimin e këtij ligji.
a) Krijimi i masës falimentuese Falimentimi nënkupton rastin kur debitori ka më shumë detyrime sesa ka të hyra, pra me
kërkesën e kreditorëve kërkohet të bëhet shitja e pasurisë së debitorit në procedurën e
falimentimit dhe nga masa pasurore e fituar nga procedura e falimentimit të përmbushen kërkesat
e tyre për aq sa është e mundur.Sipas nenit 34 të Ligjit për falimentim: Krijimi i masës
falimentuese është prona e debitorit që është lëndë e procedurës së falimentimit. Procedura e
falimentimit është procedura kolektive të cilën e udhëheq gjykata kompetente për riorganizimi
ose likuidim të falimentimit. Masa e falimentimit përfshin të gjithë pasurinë dhe të drejtat e
debitorit në datën e hapjes së procedurës së falimentimit, si dhe pasurinë e që ai fiton gjatë
zbatimit të procedurës së falimentimit, me përjashtim të sendeve që përjashtohen nga ekzekutimi
i detyrueshëm. Pasuria e debitorit e konfiskuar nga përmbaruesi gjyqësor dhe shumat e fituara
nga shitja e pasurive duhet ti dorëzohen administratorit të falimentimit, nëse plani i zyrës së
përmbarimit për ndarjen e të ardhurave, siç parashikohet në Kodin e Procedurës Civile nuk ka
marrë formë përfundimtare përpara hapjes së procedurës së falimentimit.
35
b) Përbërja e masës falimentuese Masa falimentuese përbëhet prej, sëndeve të paluajtshme, sendet e luajtshme. Procedura e
falimentimit zbatohet mbi masën e falimentimit që përfshin të gjithë pasurinë dhetë drejtat e
debitorit në datën e hapjes së procedurës së falimentimit dhe pasurinë që ai fiton gjatëzbatimit të
kësaj procedure falimentimi. Sendet që përjashtohen nga ekzekutimi i detyrueshëm, sipas
dispozitave të Kodit të ProcedurësCivile, nuk përfshihen në masën e falimentimit. Për
mosmarrëveshjet ndërmjet debitorit dhe administratorit të falimentimit, për faktin nëse njësend i
përket masës së falimentimit, vendos seksioni tregtar i gjykatës së rrethit. Në procedurën e
falimentimit zbatohen kushtet e parashikuara në nenet 34 dhe 35 të këtij ligji,për sendet në
pronësi të personave të tjerë ose sendet e ngarkuara me barrë siguruese.
b.1) Sendet e paluajthsme si pjesë e masës falimentuese Vendimi për hapjen e procedurës së falimentimit regjistrohet në Regjistrin e Pasurive të
Paluajtshme, duke bërë shënimet përkatëse:
a) Mbi çdo pasuri të paluajtshme, ku debitori është regjistruar si pronar;
b) Mbi të gjitha tëdrejtat e tjera të regjistruara të debitorit mbi pasuri të paluajtshme ose të drejta
të tjera të regjistruara nëse këto të drejta, për nga lloji dhe rrethanat, nëse nuk do të shënoheshin,
mund të çonin në dyshime se kreditori i përfshirë në procedurën e falimentimit do të vendosej në
disavantazh.
Nëse gjykata e falimentimit vihet në dijeni për pasuri të paluajtshme, ku debitori është pronar ose
gëzon të drejta të tjera të regjistrueshme, gjykata urdhëron administratorin të kërkojë këtë
regjistrim në Regjistrin e Pasurive të Paluajtshme. Procedurat e parashikuara në këtë nen
zbatohen, sipas rastit, edhe për regjistrimin e vendimit të hapjes së procedurës së falimentimit
dhe vendosjen e shënimeve përkatëse në regjistrat e tjerë, të mbajtur, sipas ligjit, nga autoritete të
tjera publike, të ngarkuara me regjistrimin e pronësisë ose të të drejtave të tjera të debitorit mbi
sende që bëjnë pjesë në masën e falimentimit. Toka dhe ndërtea përfaqësojnë pjesën më të
madhe dhe më tëvlefshme të pasurisë së një vendi. Sendet janë objekt i së drejtës reale. Sendi
është ajo pjese e natyrës materiale që i plotëson dy kushte: kushti i parë është ai fizik, çka do të
thotë se kjo pjese duhet t’i nënshtrohet pushtetit te njerëzve dhe se dyti është kushti shoqëror, që
kjo pjese e natyrës njëkohësisht duhet të jetë edhe mall, të mund të shkëmbehet dhe të dalë në
36
qarkullim ekonomik.26 “Sendet janë të luajtshme dhe të paluajtshme. Janë sende te paluajtshme
toka, burimet e rrjedhjet e ujërave, drurët, ndërtesat, ndërtimet e tjera notuese te lidhura me
tokën, dhe çdo gjë që është e trupëzuar në mënyrë të 30 qëndrueshme dhe të vazhdueshme me
tokën ose ndërtesën. Të gjitha sendet e tjera, duke përfshirë dhe çdo energji tjetër natyrore janë
sende të luajtshme”.27 Sendet e paluajtshme janë sendet e palëvizshme, të cilat nuk e ndërrojnë
pozicionin e tyre dhe kryesisht janë ato sende që janë të lidhura në mënyrë të qëndrueshme dhe
te vazhdueshme me tokën dhe me ndërtesën. Në këtë grup sendesh vendin kryesor e zë toka, e
cila pasohet me ndërtesat, pyjet, burimet, rrjedhjet e ujërave, ndërtimet notuese të lidhura me
tokën si dhe çdo gjë tjetër, e cila është trupëzuar dhe lidhur në mënyrë të qëndrueshme me tokën.
Koncepti për sendet e paluajtshme vjen që nga e drejta romake, (Superficies solo cedit) që
nënkupton faktin se çdo gjë që është e lidhur me tokën, i takon pronarit të tokës. Në të drejtën
romake nuk ekzistonte ndarja e pronësisë në toka dhe ndërtesa. Lidhur me sendet e paluajtshme,
Kodi Civil shqiptar në nenin 142 të tij ka bërë këtë përcaktim:”janë sende të paluajtshme, toka,
burimet dhe rrjedha e ujit, drurët, ndërtesat, ndërtimet e tjera notuese, të lidhura me tokën dhe
çdo gjë tjetër që është trupëzuar në mënyrë të qëndrueshme e të vazhdueshme me tokën ose
ndërtesën…28
Materialiteti pasuria e paluajtshme nuk mund të jetë e tillë, në qoftë se nuk është e trupëzuar dhe
nuk mund të jetë lehtësisht e perceptueshme nga shqisat njerëzore;
Dobia ekonomike, që do të thotë që, pavarësisht se si materializohet pasuria e paluajtshme, në
formën e një shtëpie, trualli, livadhi apo tokë bujqësore ajo mund të përkthehet në vlerë
monetare;
Një send që gëzon tri cilësitë e mësipërme, fiton statusin e pasurisë së paluajtshme, vetëm pasi të
jetë regjistruar në regjistrat e pasurive të paluajtshme.
26 Besnik Maho (2013) ”Fitimi i pronesise mbi pasurite e paluajteshme ‘’ UETPRESS
27 Po aty
28 Nga përmbajtja e dispozitës të mësipërme dallojmë dy kategori kryesore të sendeve të paluajtshme
37
b.2) Sendet e luajtshme si pjesë të masës falimentuese E drejta civile 29rregullon vetëm ato marrëdhënie juridike civile, të cilat kanë si objekt sendet (të
mirat materiale) në kuptimin juridik; sendet që sjellin përfitime ekonomike dhe që janë të lira në
qarkullimin civil dhe ekonomik. Sendet e luajtshme janë të gjithë sendet e lëvizshme të cilat e
ndërrojnë pozicionin e tyre, pa e ndryshuar natyrën dhe funksionalitetin e tyre, p.sh: veglat e
punës, pajisjet elektroshtepiake, kafshët, materialet e ndërtimit, veshjet, etj. sendet e luajtshme do
të konsiderohen të tilla për sa kohë ato nuk e kanë humbur këtë aftësi dhe nuk janë bashkuar me
sende të paluajtshme, e cila sjell dhe pasojën e ndryshimit të destinacionit të tyre. Mënyra e
fitimit të pronësisë së sendeve të luajtshme është juridikisht joformale (nuk kërkohet nga ligji
domosdoshmërisht një formë e caktuar), ndërsa për të fituar në mënyrë të ligjshme sendin e
paluajtshëm, mënyra e fitimit të pronësisë duhet të materializohet domosdoshmërisht në një
formë të caktuar me ligj, ndryshe veprimi juridik konsiderohet i pavlefshëm. Forma e shprehur e
përcaktuar me ligj është forma me shkrim dhe me akt noterial.
c) Të drejtat si pjesëe masës falimentuese Procedura e falimentimit synon të shlyejë në mënyrë kolektive detyrimet e debitorit përmes
riorganizimit të aktivitetit ose përmes likuidimit të të gjitha pasurive të debitorit dhe shpërndarjes
të të ardhurave. Masë e falimentimit" është tërësia e pasurive dhe të drejtave të debitorit në datën
e fillimit të procedurës së falimentimit, si dhe pasurive dhe të drejtave të fituara gjatë kësaj
procedure, brenda territorit të Republikës së Maqedonisë ose jashtë tij, përveç pasurive që janë të
përjashtuara nga ekzekutimi i detyrueshëm, siç parashikohet në Kodin e Procedurës
Civile.Efektet mbi të drejtat e debitorëve në administrimin dhe disponimin e pasurive të
falimentuara
1. Kur procedura e falimentimit nis me kërkesë të debitorit, automatikisht të drejtat e
administrimit e të disponimit të masës së falimentimit do të vazhdojnë të jenë nën autoritetin e
debitorit me kufizimet e mëposhtme:
a) Të drejtat e debitorit do të jenë të kufizuara në veprime të administrimit të zakonshëm dhe
janë objekt i kontrollit të përgjithshëm nga administratori mbikëqyrës;
b) Administratori mbikëqyrës autorizon paraprakisht të gjitha veprimet e disponimit që janë
jashtë fushës së veprimtarisë së zakonshme të biznesit ose që nuk përbëjnë vepra të ruajtjes së
29 Semini, Marjana., “E drejta civile”, Pjesa e Përgjithshme
38
thjeshtë të pasurisë. Çdo posedim i pasurive, që janë objekt i të drejtave të siguruara,
konsiderohet si një veprim jashtë veprimtarisë së zakonshme të aktivitetit të debitorit;
c) Debitori nuk mund të kryejë veprime që janë brenda veprimtarisë normale të biznesit, të cilat
në mënyrë të qartë janë kundërshtuar nga administratori mbikëqyrës;
ç) Administratori mbikëqyrës ose çdo kreditor mund të kërkojë në çdo kohë nga gjykata e
falimentimit heqjen tërësisht ose pjesërisht të të drejtave të administrimit e të disponimit të
debitorit. Kjo kërkesë duhet të justifikohet sipas rregullave dhe të bazohet në ekzistencën e
rrezikut ndaj pasurisë dhe interesit të kreditorëve.
2. Kur procedura e falimentimit nis me kërkesë të kreditorit, automatikisht të drejtat e debitorit
për të menaxhuar dhe disponuar pasuritë e tij do të jenë nën autoritetin e administratorit të
falimentimit.
3. Në vendimin për fillimin e procedurës së falimentimit dhe sipas vlerësimit të rrethanave,
gjykata e falimentimit mund të ndryshojë efektin e të drejtave të debitorit që vijnë automatikisht
nga identiteti i kërkuesit siç është parashikuar në pikat 1 dhe 2 të këtij neni.
3.1 Subjektet e falimentimit
Në Republikën e Maqedonisë me zhvillimin e ekonimisë së tregut dhe ndërlidhjes së
marrëdhënieve ekonomike gjithnjë e më të shumta në treg, jo vetëm të brëndshmin, por edhe në
atë ndërkombëtar, bën që analizimi i strukturës post - shoqërore që karakterizohet nga falimenti,
si proçes natyral në rastet kur subjektët që ushtrojnë aktivitet ekonomik nuk mund të plotësojnë
kushtet për mbajtjen aktive të veprimtarisë tregtare, integron një multidimension efekt - pasojash,
të cilat në raste specifike mund të çojnë në kryerjen e veprave penale të parashikuara nga Kodi
Penal.Kështu, në Kreun III të Kodit Penal, të titulluar “Veprat penale kundër pasurisë dhe në
sferën ekonomike”, si edhe në Seksionin IX, të emërtuar “Veprat penale në fushën e
falimentimit” gjejmë të përcaktuara nën hartimin teknik katër nene referente të veprës penale të
kryer nga persona juridik në fushën falimentare.Në ekonominë e një shteti, hapja e proçedurave
falimentare nga ana civilistike sjell përherë një dizekuilibër social, me pasoja shpesh-herë jo të
vogla për subjektet pjesmarrëse, si edhe në rang republike, në rastin e shoqërive tregtare që
kryejnë aktivitete ekonomike parësore, ku numri i të punësuarve, raporti me kreditorët dhe
ndërlidhjet me strukturat shtetërore me rëndësie të spikatur, prodhojnë pasoja të rënda për
shoqërinë në tërësinë e saj.
39
Struktura ndërlidhëse midis ligjit për “Tregtarët dhe shoqëritë tregtare” (Ligj nr. 9901, datë
14.04.2008, i ndryshuar me Ligj nr. 10475, datë 27.10.2011 dhe me Ligj nr. 129/2014), ligjit
“Për Falimentin” (Ligj nr. 110/2016) dhe normativa e parashikuar në Kodin Penal dhe atë Civil,
bëjnë që rëndësia analitike e falimentit të jetë parësore në kuadrin e zhvillimit të Shtetit dhe
aktiviteteve ekonomike në përgjithësi.Paranteza e zhvillimit të këtij fenomeni (falimenti) bazohet
si në shtrirje horizontale, në lidhje me ligjet e posaçme që e regullojnë këtë disiplinë, ashtu edhe
në shtrirje vertikale, ku nyjëzimi ndërveprues mes së drejtës penale dhe aspekteve ndëshkuese që
ajo mbart bëhet thelbësore, me qëllim evitimin e fakorit “abuzim dhe shpërdorim” i së drejtës së
iniciativës së lirë private në dëm të të tretëve.Ligji nr. 110/2016 “Për falimentimin” përcakton në
nenin 2 të tij, se: “Procedura e falimentimit synon të shlyejë në mënyrë kolektive detyrimet e
debitorit përmes riorganizimit të aktivitetit, ose përmes likuidimit të të gjitha pasurive të
debitorit dhe shpërndarjes së të ardhurave”.
Që në përcaktimin e parë të dhënë nga ligjvënësi për falimentimin vihen re dy fenomene:
a) shlyerjen e detyrimeve të debitorit, me anë të dy proçedurave të paracaktuara në ligj;
b) aplikimin e principit të falimentimit pasuror, si element thelbësor karakterizues i
proçedurës falimentare.
Në lidhje me formën e felimentimit, atij pasuror në kuptim të gjerë, ndërhyrja mes sistemit
penal dhe atij privatist në tërësi është thelbësore, pasi në këtë kontekst mund të krijohet edhe
linja e interpretimit të ngushtë të fenomenit të falimentimit, kur ai është i provokuar dhe, si
pasojë, vepër penale e parashikuar në Kodin Penal.Në strukturën organike ligjore “Ligji për
Falimentimin” është i lidhur në mënyrë simbiotike me ligjin për “Tregtarët dhe shoqëritë
tregtare”, sepse në këtë të fundit gjënden edhe përcaktimet terminologjike dhe funksionale që
lejojnë më parë përcaktimin e nocionit subjekt juridik (tregëtar, shoqëri tregtare dhe format e saj)
dhe më pas fenomenin falimentim, si përfundimi i jetës së subjektit juridik.Nën këtë profil kemi
një interpretim sistematik midisi nenit 2 dhe 3 të Ligj nr. 9901/2008, i ndryshuar dhe nenit 7 të
ligj nr. 110/2016.
Le të ndalemi më poshtë në mënyrë më specifike.Në nenin 2, pika 1, 4, 6, 7 të Ligj nr.
9901/2008, i ndryshuar, lexohet: “Tregtari është personi fizik, sipas kuptimit të Kodit Civil, i cili
ushtron veprimtari ekonomike të pavarur, që kërkon një organizim tregtar të zakonshëm. …
Personi fizik, veprimtaria ekonomike e të cilit, për shkak të vëllimit të tij, nuk kërkon një
organizim të zakonshëm tregtar (tregtar i vogël), nuk vlerësohet tregtar e nuk i nënshtrohet këtij
40
ligji. Ministri i Financave dhe ministri përgjegjës për ekonominë, me urdhër të përbashkët,
miratojnë pragjet e vëllimit të veprimtarisë, në bazë të të cilave lind detyrimi i regjistrimit si
tregtar. Tregtari, për detyrimet që rrjedhin nga veprimtaritë e ushtruara, përgjigjet personalisht
me të gjithë pasurinë e të drejtat e tij të tashme dhe të ardhshme, përfshirë pasuritë e luajtshme e
të paluajtshme, pronësitë industriale e intelektuale, kreditë ndaj të tretëve e çdo të drejtë apo
pasuri tjetër, vlera e të cilave mund të shprehet në para. Tregtari e humbet statusin e tij kur
pushon ushtrimin e veprimtarisë ose kur është i detyruar ta pushojë atë”.Në nenin 3, pikat 1 dhe
3, të Ligjit nr. 9901/2008, i ndryshuar, lexohet: “Shoqëritë tregtare themelohen nga dy ose më
shumë persona fizikë dhe/ose juridikë, që bien dakord për arritjen e objektivave ekonomikë të
përbashkët, duke dhënë kontribute në shoqëri, sipas përcaktimeve në statutin e saj. …….
Shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar dhe shoqëritë aksionare mund të themelohen edhe vetëm
nga një person fizik dhe/ose juridik (shoqëritë me ortak apo aksionar të vetëm) … Shoqëritë
përgjigjen me të gjitha aktivet e tyre për detyrimet, që rrjedhin nga veprimtaritë e ushtruara”.
Në nenin 7, të Ligj nr 110/2016 lexohet: “Procedura e falimentimit mund të fillojë ndaj çdo
debitori si person fizik ose juridik. 2. Procedura e falimentimit mund të fillojë edhe pas prishjes
së personit juridik që ende nuk është likuiduar. 3. Procedura e falimentimit nuk mund të fillojë
ndaj subjekteve publike, objekt i së drejtës administrative. Shoqëritë me kapital publik ose
shtetëror, të organizuara si person juridik privat, janë objekt i këtij ligji. 4. Ligji nuk zbatohet
për shoqëritë e sigurimit, bankat, fondet e pensioneve, fondet e investimeve të letrave me vlerë
dhe institucione të tjera që grumbullojnë depozita nga publiku ose institucione të tjera
financiare, për të cilat procedura e falimentimit rregullohet në një ligj të posaçëm. Ky ligj
zbatohet për institucionet jobankare, sipas parashikimeve të legjislacionit për bankat në
Republikën e Maqedonisë……..”
Nga sa vërehet në tre nenet e lartpërmëndur, fenomeni që bie në sy është fakti se për ligjin
shqipëtar, si personi fizik, ashtu dhe ai juridik janë subjekte që i nënshtrohen proçedurës
falimentare.Shprehimisht, në anën tjetër, ligji për falimentin ndalon kategorikisht hapjen e
proçedurës falimentare për subjekte të cilët janë të lidhur me sistemin bankar, në kuptim të nenit
7, pika 4, të Ligjit nr. 110/2016, ku proçedura falimentare specifike për ‘to është e rregulluar me
ligj të posaçem dhe me dinamika të ruajtjes së sistemit financiar të ndryshëm nga ai i sektorit të
parashikuar nga ligji për tregtarët dhe shoqëritë tregtare në përgjithësi.Dilema juridike në lidhje
me aspektin interpretues të ngushtë civilist dhe, më pas, efektet juridike penale në rast
41
falimentimi të provokuar dhe derivateve normative të tjera të parashikuara në Kodin Penal,
mbetet në lidhje me tregtarët e vegjël.Për këta të fundit, ku vëllimi i aktivitetit të tyre është i
përcaktuar me Urdhër nga ministritë kompetente, dhe në bazë të interpretimit favorizues të
personave fizik që nuk kanë detyrim të regjistrohen me statusin “Tregtar”, automatikisht mendim
i kujt shkruan është që këto subjekte pa status efektiv të njohur nga ligji për tregtarët dhe
shoqëritë tregëtare të mund të përjashtohen nga proçedura falimentare.Sakaq, panvarsisht faktit
se në një interpretim të ngushtë të nenit 7, pika 1, të Ligjit nr. 110/2016 lexohet: “Procedura e
falimentimit mund të fillojë ndaj çdo debitori si person fizik ose juridik”, me një kombinimi
normativ midis nenit 2, pika 4, të Ligjit nr. 9901/2008, i ndryshuar, si edhe nenit 7, pika 1, të
Ligjit nr. 110/2016, mendohet që proçedura falimentare ndaj këtyre subjektëve, të cilët për vet
faktin se nuk marrin statusin “Tregtar”, edhe pse ushtrojnë veprimtari ekonomike, të mos jetë e
aplikueshme.Kjo edhe për arsye se në ligjin për falimentimin nuk gjëndet asnjë referencë
pasurore “çati” në lidhje me kërkesën për hapjen e proçedurës falimentare karshi subjektëve si
persona fizik, ashtu edhe persona juridik.Element tjetër i kombinuar midis ligjit për Falimentimin
dhe ligjit për Tregtarët dhe Shoqëritë Tregtare është edhe përgjegjësia pasurore që subjektët si
fizik, ashtu dhe juridik kanë karshi kreditorëve të tyre në rast falimenti.
Në këtë prizëm, me interes është sa lexohet në nenin 2, pikat 6 dhe 7, të Ligjit nr. 9901/2008, i
ndryshuar: “Tregtari, për detyrimet që rrjedhin nga veprimtaritë e ushtruara, përgjigjet
personalisht me të gjithë pasurinë e të drejtat e tij të tashme dhe të ardhshme, përfshirë pasuritë
e luajtshme e të paluajtshme, pronësitë industriale e intelektuale, kreditë ndaj të tretëve e çdo të
drejtë apo pasuri tjetër, vlera e të cilave mund të shprehet në para. Tregtari e humbet statusin e
tij kur pushon ushtrimin e veprimtarisë ose kur është i detyruar ta pushojë atë”.
Në këtë nen vihet re shprehimisht, se “Tregtari” përgjigjet karshi të tretëve me të gjithë pasurinë
e tij, qoftë kjo materiale e tashme e ardhme dhe me pasurinë jomateriale (pronësia industriale,
etj.), qoftë e luajtshme apo e paluajtshme edhe në rastet, kur “është i detyruar ta pushojë atë
(aktvitetin tregtar)”, me këtë të fundit, “detyrim” duhet të kuptohet falimenti.
Përsa i përket shoqërive tregtare, në nenin 3, pika 3, të Ligjit nr. 9901/2008, i
ndryshuar “Shoqëritë përgjigjen me të gjitha aktivet e tyre për detyrimet, që rrjedhin nga
veprimtaritë e ushtruara”. Në kombinim me ligjin për falimentin dhe specifikisht në lidhje me
nenin 14 të Ligjit nr. 110/2016, kur personi juridik (debitor – shoqëri tregtare) parashtron
kërkesën për hapjen e proçedurës së falimentimit, si pasojë e paaftësisë paguese ekzistuese, ose
42
për shkak të paaftësisë paguese në një të ardhme të afërt, do të bazojë kërkesën e vet jo vetëm
mbi “aktivet”, që do të hynë në masën e falimentit dhe gjithshka tjetër e parashikuar në nenin 14,
por edhe (më problematikja në aspektin penal) me pasivet,30ga ku raporti përgjegjës karshi të
tretëve nuk do të jetë më vetëm në lidhje me “aktivet e shoqërisë për detyrimet”, por do të jetë
përgjegjëse edhe me pasivet.
Gjithashtu, në bazë të formës juridike të shoqërisë (sh.a., sh.p.k., sh. akom, etj), kjo e fundit do të
përgjigjet, në rastin e falimentimit në specifike, si me masën “aktive” shoqërore, ashtu edhe atë
personale të ortakëve, në rastet e parashikuara nga Ligji nr. 9901/2008 dhe Ligji nr. 110/2016
(neni 64). Nga ana penale, falimentimi është vepër penale personale,31ë kryhet nga “Tregtari”
apo Shoqëria Tregtare. Në këtë prizëm, falimentimi personal shihet në figurën e tregtarit dhe të
shoqrisë tregtare, në varësi të formave që kjo e fundit merr. Konkretisht, në rastin e shoqërive
tregtare përgjegjës për falimentinin janë të gjithë ortakët; kur kemi të bëjmë me shoqëri
kolektive, shoqëri aksionare dhe me shoqëritë komandite, në kuptim të Ligjit nr. 9901/2008, i
ndryshuar.
Përcaktimi normativ mbi falimentin nga ana penale jepet në nenin 193 të K.P., ku
lexohet: “Çuarja me dashje e personit juridik në gjëndjen e falimentit dënohet me gjobë ose me
burgim gjer në tre vjet”. Nga sa lexohet në këtë nen, elementi i parë objektiv është ai i
përcaktimit të falimentimit, pra çuarjen e personit juridik, që sa ësahtë përcaktuar në pikën 2
përfshin edhe personat fizik me status “Tregtar”, subjekte që marrin status juridik në gjeografinë
e sistemit ligjor.
Nga këtu mund të themi që, për të çuar drejt falimentit personin juridik (apo fizik), kryerja e
veprimeve apo mos veprimeve duhet të bierë ndesh me elementet e paracaktuara si në Ligjin nr.
9901/2008, i ndryshuar, ashtu edhe sa është përcaktuar në Ligjin nr. 110/2016.
Falimentimi është vepër penale në fushën ekonomike32ku barra bie mbi pasurinë e subjektit
juridik, përgjegjës aktiv për konfigurimin e veprës penale (krim).
Në mënyrë të thjeshtëzuar mund të themi që çuarja drejt falimentimit bëhet nga subjekti juridik
me qëllim “sulmin” ndaj pasurisë personale të shoqërisë apo personit fizik (Tregtar)33Ҫuarja në
gjëndjen e falimentimit, siç është e përcaktuar në nenin 193 K.P., ka një formulim të
30Mungesa e pasurisë në kuptim të nenit 20, të Ligjit nr. 110/2016
31Gjykata e Lartë Italiane – Cass. Civ. 5, 04.10.2006, n. 37038, koment Massimiliano, në Ced Cass., rev., 235023
32Delitalia, L’oggetto della tutela nel reato di bancarotta, në Studime Longhi, Romë, 1935, fq. 284
33Soana, I reati Fallimentari, Milano 2012, fq. 96
43
përgjithshëm ku më tepër se elemente penal, në të vërehen elemente administrativ të kryerjes së
formalizmave buorkratikë, të afta për të mbajtur të pa prekur në kontekst penal strukturën e
subjektit juridik.
E thënë ndryshe, subjekti juridik veprues tek kërkon hapjen e proçedurës falimentare në
respketim të kritereve të përcaktuara në nenin 14 të Ligjit nr. 110/2016, më parë kryen veprime
apo mos veprime, të cilat dëmtojnë aktivitetin e subjektit juridik karshi kreditorëve, duke
manipuluar me anë të instrumenteve juridik, si për shembull, nënshkrimin e kontratave të
shërbimi34me çmim më të ulët se sa është parashikuar nga tregu, ose modifikimin e bilanceve në
mënyrë që të rezultojnë më shumë debi sesa fitim.
Në rastin e kësaj tipologjie vepre penale është e shpeshtë edhe kryerja e veprave penale të tjera,
duke patur kështu bashkëpunim material midis veprash penale35Për shembull, zhdukje e
dokumenteve fiskale të vitit të tretë para se të shpallte falimentimin (bilanceve) me anë të
artificeve ligjore, ose falsifikimi i letrave me vlerë (184), duke u krijuar kreditorëve iluzionin se
subjekti juridik është në gjëndje ekonomike të pamundur për të shlyer detyrimet e veta (pra
çuarje me dashje ne falimentim).
Gjithsesi, në rastin e pasjes së bashkëpunimit material midis veprash penale duhet që subjekti
juridik të ketë nisur realizimin e tyre me aksione të ndryshe të tipizuara (pra, të parashikuara
shprehimisht nga Kodi Penal) dhe të ndara midis tyre si në profilin ontologjik, ashtu edhe
psikologjik dhe funksional. Element ndërlidhës i bashkëpunimit material të veprave penale duhet
të jetë ai “kohor”, ku çdo vepër të jetë kryer si qëllim në vetvete dhe, më pas, për efekt të kohës
t’i ketë shërbyer çuarjes drejt falimentimit.ga analiza e ndërlidhur multidisiplinore mund të themi
që hapësirat ligjore të koordinuara midis Ligjit nr. 9901/2008, i ndryshuar, Ligjit nr. 110/2016
dhe Kodit Penal, Kreu III, Seksioni IX, në pjesën penale duket të mos jenë të një fryme. Nga sa
është parashtruar mbetet fryt i interpretimit doktrinar të kombinuar, me qëllim përshtatjen dhe
dhënien e një këndvështrimi me koncpete penaliste problematikave të shumta, që e drejta
falimentare penale has në veçanti.
Si pasojë, e domosdoshme do të ishte ndërhyrja nga ana e ligjvënësit për të harmonizuar dhe
strukturuar në mënyrë më specifike dhe të detajuar në kuptishmërinë normative të të gjithë
Seksionin IX të Kreut III të Kodit Penal. Kjo ndërhyrje do të duhej si në aspektin përcaktues të
34Santoriello, Il nuovo diritto penale delle società, Torino 2000
35Gjykata e Lartë Italiane – Cass. Civ. 5, 22.06.2010, n. 30932, koment Poli, në Ced Cass., rev., 247970
44
kohëve që lidhen me parashkrimin e veprës penale në fushën falimentare, ashtu edhe në
identifikimin e rasteve konkrete dhe të tipizuara në Kod të aktivitetit efektiv që personat juridik
vënë në jetë në lidhje me proçedurën falimentuese penale.Riorganizimi është procesi që synon
fuqizimin e gjëndjes financiare dhe qëndrueshmërinë e biznesit të debitorit në mënyrë që të
mund të vazhdojë të operojë në vijimësi. Likuidimi është procesi i mbledhjes dhe shitjes së
aseteve të një debitori të paaftë të paguajë dhe me mbingarkesë borxhesh, në mënyrë që të
shpërndajë të ardhurat kreditorëve të saj. Likuidimi mund të përfshijë një shitje graduale të
aseteve të debitorit, apo shitjes së gjithckaje, ose shumicës së aseteve. Procedurat e riorganizimit
dhe likuidimit ndryshojnë në 3 mënyra kryesore: shkallën në të cilën ato lejojnë kreditorët e
siguruar të mbulojnë borxhin e tyre, gjasat që një biznes i vlefshëm do të vazhdojë vijimësinë e
operimit në treg pas procedurave të falimentimit dhe masës në të cilën adresohen shqetësimet e
kreditorëve të pasiguruar. Riorganizimi ka avantazhin e adresimit të shlyerjes së borxheve ndaj të
gjithë kreditorëve, të siguruar dhe të pasiguruar, si dhe lejon bizneset e qëndrueshme për të
vazhduar operimin në treg. Likuidimi gjithashtu adreson shqetësimet e të gjithë kreditorëve
kolektivisht, edhe pse bizneset mbyllen zakonisht pas përfundimit të procedurës. Sipas Doing
Business, reformat më të larta të rimëkëmbjes janë rregjistruar në ekonomitë ku riorganizimi
është procedura e falimentimit më e zakonshme.
Qeveria Italiane, ka ristrukturuar procedurat e falimentit duke i bërë ato më të aksesueshme dhe
fleksibël. Debitorët mund të përfitojnë nga një moratorium mbi veprimet e mbledhjes së
kreditorit për t’i lejuar kohë të mjaftueshme për të negociuar dhe për të zhvilluar një plan
ristrukturimi. Para këtij ndryshimi, debitorët që aplikonin për procedurat e ristrukturimit, duhej të
propozonin një plan riorganizimi në kohën e fillimit të procedurës së falimentit, e cila
dekurajonte shumë nga kërkuesit e ristrukturimit duke bërë që ata që të ndiqnin likuidimin si
procedurë, në vend të riorganizimit. Si rezultat i reformës, bizneset e qëndrueshme kanë një
shans më të mirë që vjen përmes ristrukturimit dhe vazhdimit të operimit në treg. Shtete të tjera
gjithashtu si: Kroacia, Ukraina apo Republika Çeke, kanë paraqitur ndryshime në sistemet e
falimentit, me qëllim lehtësimin, shkurtimin e kohës dhe rritjen e efikasitetit për shqyrtimin e
rasteve për riorganizim apo likuidim biznesesh. Konkretisht, Kroacia ka themeluar një procedurë
për zgjidhje paraprake me ndërmjetësim, ndërsa Ukraina lejon kreditorët të paraqesin
pretendimet e tyre edhe pas afateve të përcaktuara duke u dhënë kreditorëve të siguruar edhe të
drejtën e vetos për planet e propozuara të ristrukturimit.
45
Një ligj i ri falimentimi hyri në fuqi në vitin 2008 në Republikën Çeke, ku riorganizimi
deklarohet si metoda më e preferuar për zgjidhjen e falimentimit. Fokusi qëndron në procedura të
efektshme likuidimi dhe riorganizimi, duke vazhduar me rritjen e ndërgjegjësimit në shkolla për
cështjet e paaftësisë paguese të bizneseve duke u bërë subjekt i arsimit, përvec mbikëqyrjes më të
rreptë të procesit nga ana e qeverisë. Qeveria shqiptare, së fundmi ka kërkuar ndihmën e Bankës
Botërore për të lehtësuar procedurat e falimentit dhe riorganizimin e bizneseve në vështirësi
financiare. Por treguesi më problematik është se thuajse të gjitha bizneset në vështirësi financiare
përfundojnë në likuidim edhe në rastet kur mund të shpëtohen.
Karakteristikat e përbashkëta të reformave të falimentimit në 5 (pesë) vitet e fundit përfshijnë
miratimin e ligjeve të reja të falimentimit, duke eliminuar formalitetet, forcimin e afateve kohore
të procedurave të paaftësisë paguese dhe rregullimin e profesionit të administratorëve të
falimentimit. Kur një kuadër ligjor i dobët falimentimi nuk parashikon mekanizma efektiv
formalë edhe për zgjidhje jashtë-gjykatës, për të adresuar problemet financiare, më shumë
borxhe mbeten të pashlyera e më shumë kompani përkeqësohen, me humbje e me më pak asete
në dispozicion për kreditorët e tyre dhe më pak shanse për fitime ka. Një sistem falimenti që
lejon debitorët dhe kreditorët për të gjetur zgjidhje të shpejta, të lira, me procedura transparente,
mund të lehtësojnë kthimin e borxhit, të inkurajojnë kreditimin dhe të çojë në një normë më të
lartë të mbijetesës për bizneset e qëndrueshme.
Në përvojën e afërt të Maqedonisë është vënë re shpesh-herë, se proçedurat falimentare
ezaurohen ekskluzivisht në fushën civiliste, duke lënë hapësira të panumërta në kontekstin penal.
Sa kaq, në eksperiencën konkrete kjo ka sjellë edhe mungesë vendimesh penale që lidhen me
fushën e falimentit në të gjitha elementet interpretuese dhe, mbi të gjitha, një varfërim ndërlidhës
midis veprave penale të parashikuara në Kodin Penal të vitit 1995 dhe Ligjit për Falimentinin të
vitit 2016.Në këtë prizëm do të ishte e domosdoshme ndërhyrja e ligjvënësit në rishikimin e
nenve të Kodit Penal, më ekzaktësisht të neneve nga 193 deri në 196 të tij.
Sipas fjalorit të gjuhës shqipe me falimentim kuptohet “ mbyllja e tregtores, sipërmarrjes ose
bankës, etj, për shkak të pamundësisë së pagesës së borxheve ose për shkak të pamundësisë të
përballimit të shpenzimeve të prodhimit” .Subjektit të së drejtës që ushtrojnë veprimtari tregtare,
kur i shpallet falimentimi,;
– i ndalohet ushtrimi i punëve udhëheqëse,
– i ndalohet ushtrimi i Punëve drejtuese
46
përkatësisht administruese që kanë të bëjnë me veprimtarin e tij.
Projektligji parashikon zgjerimin e rrethit të entiteteve, të prekura nga falimentimi, përshirë:
personat natyrorë (si psh. individë, konsumatorë apo persona fizik tregtarë); persona juridikë (si
psh. persona juridik, privat dhe publik, fitimprurës dhe jo-fitimprurës); sikurse edhe njësi
vendore administrative. Në lidhje me rrethin e aktiviteteve me interes për publikun, projektligji
parashikon që këto entitete do t’i nënshtrohen rregullave të përgjithshme të falimentimit kur
falimentimi rregullohet nga ligje të veçanta, duke mbetur në këtë pikë brenda kuadrit të
parashikuar në ligjin ekzistues. Ndërsa projektligji parashikon që kjo rregullore prek entitete që
operojnë vetëm në interesin publik për aq kohë sa ata janë të liçencuar për të kryer aktivitete të
tilla. Paraqitet gjithashtu si risi në projektligj, që nëse ligje të veçanta që rregullojnë sektorin
publik apo strategjik nuk parashikojnë rregulla falimentimi, atëhere çdo subjekt sipas paragrafit
të parë të këtij neni ka të drejtë të kërkojë hapjen e proçedurave të falimentimit, vetëm pas
marrjes së lejes nga autoriteti përkatës rregullator. Gjithashtu, projektligji parashikon që si
anëtarë të komitetit të kreditorëve mund të emërohen gjithashtu njerëz që nuk janë kreditorë, por
përfaqësues të një autoriteti rregullator në raste kur debitori kryen aktivitete në sektorin e
interesit publik i cili kontrollohet prej tij. Lidhur me kompetencën e gjykatës, janë sqaruar fuqitë
vendimmarrëse dhe proçedurat e gjykatës, duke e bërë ndërhyrjen e gjykatës nëpërmjet
vendimeve apo urdhërave të saj më fleksibël dhe të shpejtë vetëm nëpërmjet konsultimeve të
bazuara në akte, pa pasur nevojën për një seancë të detyrueshme dëgjimore.
Sipas mendimit tim Koncepti i falimentimit (falimentimit) të personit juridik nuk është
thashetheme njohur për nëpunësit civilë, sipërmarrësit, profesionistët dhe studentët e
profesioneve ekonomike dhe ligjore. Dikush nga colliding me bileta termi shtudiruet para
provimit, dikush shkruan një kurs ose kërkimore letër. Në periudhën e mëvonshme dhe të
vështirë të jetës fenomeni gjenden në gjykata, organet e pushtetit, duke hyrë në komisione të
ndryshme ose - në të keqe - si pronar i kompanisë falimentuar. Më shumë detaje do të zbulojë
veçoritë e falimentimit (falimentimit) të personave juridikë. Nëse marrim parasysh termin në
formën e zakonshme, vlera e tij - e falimentimit. Situata të tilla lindin kur një kompani apo një
individ nuk mund të paguajnë detyrimet e tyre ndaj bankave, autoriteteve tatimore, furnizuesit
dhe kategoritë e tjera të kreditorëve. Megjithatë, nganjëherë në gjuhën e folur e quajtur një njeri i
falimentuar papunë që përfundoi jetesën e tyre. Karakteristikat e përgjithshme të falimentimit
(falimentimit) e entitetit dhe stereotipeve ligjor falimentimit kanë shumë të përbashkëta. Përtej
47
marrëdhënieve ekonomike dhe ligjore, kur një person nuk ka para apo jo mjaft prej tyre për të dal
nga borxhi, siç është thënë, ajo quhet falimentimit. aktet rregullative ligjore të japë më shumë
informacion. Mbi të - edhe më tej. Përfundimisht me vitin 2017 kemi rritje për 3.2 për qind të
firmave që kanë bankrotuar apo mbi 2500 firma kanë pushuar së funksionari gjatë vitit të kaluar.
Kështu rezulton Raporti për stabilitetin financiar në Maqedoni i Bankës Popullore të Maqedonisë
për vitin 2017, sipas të cilit, krahasuar me vitin 2016, vjet shkalla e bankrotimit të firmave u rrit
për 2.1 për qind, shkruan gazeta KOHA.36
“Në vitin 2017, shkalla e firmave që kanë bankrotuar gjatë këtij viti është rritur për 3.2 për qind,
ndërkaq në vitin 2016 kjo shkalle ishte 2.1 për qind. Subjektet ekonomike ekzistuese gjatë vitit
2017 shumë pak kanë pasur aktivitete punuese në tregun e Maqedonisë, gjë që ka çuar deri në
rritjen e numrit të subjekteve afariste që të hapin proces falimentimi, gjegjësisht 3.2 për qind nga
numri i përgjithshëm i subjekteve afariste të regjistruar në Regjistrin qendror kanë bankrotuar”,
thuhet në Raportin e BPM-së.37
Në ndërkohë, të dhënat e Regjistrit Qendror të Maqedonisë thonë se deri në fund të vitit 2017,
numri i përgjithshëm i personave juridik jo financiar ka qenë 111.307, ndërsa në vitin 2016, ky
numër ishte 113.978 apo 2. 671 firma më pak se viti paraprak. Ndërkaq, nga aspekti formalo-
juridik, do të thotë firmat ekzistuese, raporte vjetore financiare deri të Regjistri Qendror për vitin
2017 kanë dorëzuar vetëm 60 mijë firma. Arsyet se kemi kaq numër të firmave që mbyllen
brenda një viti, sipas ekspertëve ekonomik, në radhë të parë është kriza e gjatë politike disa
vjeçare që zotëroi në Maqedoni dhe e njëjta kontribuoi që shumë firma private të futen në
borxhet të mëdha dhe në pamundësi për të kthyer borxhet e vjetra, morën vendimin më të
dhimbshëm duke u vendosur drynin firmave të tyre. Profesori i ekonomisë pranë Kolegjit
Amerikan në Shkup, Marjan Petreski, shprehet se edhe përkundër rritjes së numrit të firmave që
kanë bankrotuar vitin e kaluar, kjo nuk paraqet sinjal serioz se në Maqedoni po përkeqësohen
kushtet për të bërë biznes të suksesshëm. “Megjithatë, nuk mund të anashkalojmë faktin se viti
2017 ishte një vit shumë i rëndë për të bërë biznes sidomos në gjysmë vjetorin e parë të këtij viti.
Me formimin e Qeverisë së re në qershor të vitit 2017, segmenti i të bërit biznes filloi të
përmirësohet falë rritjes së optimizmit të firmave e jo si pasojë e zbatimit të masave reale nga
Qeveria aktuale”, thotë Petreski.38 Sipas Petreskit, i gjithë viti 2017 u mbyll nën ndikimin e
36 Gazeta “Koha” lajm Për një vit mbyllen 2500 kompani në Maqedoni, shpërndare me 6 shtator 2018, qasur me datë 27/11/2019.
37 Gazeta “Koha” lajm Për një vit mbyllen 2500 kompani në Maqedoni, shpërndare me 6 shtator 2018, qasur me datë 27/11/2019.
38 Gazeta “Koha” lajm Për një vit mbyllen 2500 kompani në Maqedoni, shpërndare me 6 shtator 2018, qasur me datë 27/11/2019.
48
krizës politike dhe pamundësisë që Qeveria aktuale të merr hapa konkrete të politikave
ekonomike.“E gjithë kjo u vërtetua me rritjen ekonomike prej 0 për qind në kuartalin e parë të
vitit 2017. Kështu që në këtë kontekst, nuk është për tu habitur që numri i firmave të bankrotuara
ka shënuar rritje. Mirëpo, ajo që është tepër brengosëse për momentin janë paralajmërimet e
Qeverisë aktuale për marrjen e masave restriktive të cilat gjenerojnë efekte negative për sektorin
biznesit, sidomos në sferat e tatimeve fiskale. Në qoftë se tatimi progresiv fillon të zbatohet nga
janari i vitit 2019, atëherë kjo do të thotë humbje e madhe për firmat vendore, pse jo dhe shumë
firma të marrin vendime që kapitalin e tyre ta dislokojnë në ndonjë shtet tjetër fqinjë”, thotë
Petreski.
Analisti ekonomik Fatmir Bytyqi thotë për KOHA se shkalla e rritjes së firmave të bankrotuara
prej 3.2 për qind gjatë vitit të kaluar nuk është dhe aq e vogël kur kemi parasysh se Maqedonia
është shtet i vogël dhe se nuk ka dilema se kondicioni i firmave në Maqedoni nuk është dhe aq i
mirë, porse mirë do të ishte të zbulohen arsyet se pse rritet numri i firmave që bankrotojnë
brenda një viti.“Duhet të dihet mirë se shkalla e rritjes ë firmave që bankrotojnë janë për shkak të
vendosjes së taksave të reja fiskale nga ana e shtetit. Nëse kjo është arsyeja e vetme, atëherë kjo
nuk është dhe aq tragjike. Mirëpo nëse bankroti është shpallur për shkak të gjendjes së rëndë
financiare, atëherë kemi një situatë shumë të keqe. Dy vitet e fundit kanë qenë shumë të vështira
për të bërë biznes për shkak të gjitha gjërave që ndodhën gjatë 10 viteve të fundit. Patëm një
ekonomi të stagnuar, e cila në mënyre direkte ndikoi në mos funksionim të rregullt të firmave.Të
shpresojmë se gjatë gjysmë vjetorit të dytë të këtij viti, të kemi rezultate të mira sa i përket
aktivitete punuese të firmave dhe se kjo të parandalonte që shumë firma që janë në gjendje të
rëndë financiare, të mos marrin vendime për bankrot”, thotë Bytyqi.39 Kohët e fundit, një rritje e
konsiderueshme e numrit të rasteve në gjykata në lidhje me falimentimin. Disa ndërmarrjeve dhe
qytetarët janë me të vërtetë në një gjendje shumë të vështirë dhe për këtë arsye ata janë duke
marrë këtë hap. Personat e tjerë të nisur procedurat e falimentimit të ‘sanitize’ e tyre të biznesit.
Si rezultat, ata shkruajnë jashtë pothuajse të gjitha fajet e tyre. Ndërkohë, kontrollin e strukturave
të tregojnë interes në rritje në këto çështje. Legjislacioni ofron disa organizative dhe ligjore të
llojeve të ndërmarrjes.Kjo formë është konsideruar nga shumë themeluesit si më e përshtatshme,
pasi që ata besojnë se të gjitha risqet janë kufizuar me madhësinë e kapitalit aksioner.
Megjithatë, në rast të njohjes së falimentimit të firmës, kjo nuk është gjithmonë rasti. Në çdo
39 Gazeta “Koha” lajm Për një vit mbyllen 2500 kompani në Maqedoni, shpërndare me 6 shtator 2018, qasur me datë 27/11/2019.
49
organizatë, nuk janë subjekte që mund të jetë i ngarkuar subjektit të ri me përgjegjësi në
falimentim. Ata janë individuale ekzekutive të strukturave të patundur që të ketë autoritet të
nxjerrë udhëzime të detyrueshme. Këto organe janë klasifikuar si ‘kontrolluar. Për ta, nuk është
një prezumimi i fajit. Në qoftë se ka disa të tillë të subjekteve, subjektit të ri përgjegjësia për të
falimentimit të personit juridik shtrihet për ato në solidaritet. Subjektit të ri me përgjegjësi në
falimentim do të thotë ‘shtesë’. Ajo është caktuar për tema të caktuara, në qoftë se kompania
është pronë është e pamjaftueshme për të përmbushur të gjitha kërkesat. Subjektit të ri
përgjegjësi në falimentimi i debitorit përfshin grumbullimin në formë personale e vlerave
materiale e themeluesve, menaxherë, etj.
3.2 Fushëveprimi i Ligjit
Në këtë pjëse të punimit do të flasim për fushëveprimet e ligjeve të falimentimit në Republikën e
Maqedonisë së Veriut, në Kosovë dhe Shqipëri. Fushëveprimi i ligjit në Maqedoni është
realizuar nëpërmjet tre ligjeve:
1. Ligji për falimentim prej 199740
2. Ligji për falimentim prej 200641 me ndryshime dhe plotësime te shpallur me fletën
zyrtare të R.M. nr 126/2006, 84/2007, 47/2011, 79/2013, 164/2013, 29/2014, 98/2015
dhe 192/2015
3. Ligji për barazim të dhunshëm, falimentim ose likuidim.42
Çdo ndërmarrje mund të bëhet likuidimin. Kjo është për shkak të rrethana të ndryshme. Për
shembull, kjo situatë mund të jetë shkaktuar nga pasaktë vendimet e menaxhmentit, fshehja e
qëllimshme e shlyerjes së detyrimeve, etj. Themeluesit dhe menaxhimit duhet të kuptojnë se në
raste të tilla nuk mund të ndodhin në të subjektit të ri me përgjegjësi. Në falimentimin shpesh
ndodh që kompania e pronës nuk është e mjaftueshme. Kjo është gjithashtu e kushtëzuar nga
rrethana të ndryshme. Megjithatë, ata nuk do të jenë të rëndësishme në përmbushjen e
pretendimeve të kreditorëve. Subjektit të ri me përgjegjësi në të falimentimit është mundësia e
mbledhjes së jashtëzakonshme të shumë prej një nga shtesë subjektet, nëse kryesore askush nuk
është në gjendje për të kënaqur të kreditorëve pretendimet e të pavarur. Siç është e qartë nga sa
më sipër, ato përfshijnë themeluesit dhe udhëheqësit. Ajo është mbi ta, e para, pas të
40 Shpallur në F.zyrtare të R.M. nr. 34/06
41 Shpallur në F.zyrtare të R.M. nr. 34/06
42 Shpallur në F. Zyrtare të R.M. nr 84/89
50
menjëhershëm debitorit, përgjegjësi shtesë i është besuar. Ligji për falimentimin zë një pozicion
të veçantë në ligjet e një shteti. Nga njëra anë, ai nuk mund të jetë një kod gjithëpërfshirës që
trajton të gjitha çështjet materiale që lindin në procedurat e falimentimit. Ai duhet të veprojë në
kontekstin e ligjit civil dhe tregtar në përgjithësi, sipas të cilëve krijohen dhe rregullohen të
drejtat pasurore dhe kontraktore. Nga nevoja, ai duhet të njohë dhe trajtojë të drejtat pasurore dhe
kontraktore të personave të tjerë që kanë marrëdhënie ligjore me debitorin në gjendje paaftësie
paguese ose që kanë marrë pasuri prej tij/saj.
Ai, gjithashtu, duhet të njohë preferenca dhe prioritete të veçanta që vendos ligji i përgjithshëm
mbi të gjitha procedurat për shlyerjen e borxhit. Raste të veçantë të këtyre tipareve të Ligjit për
Falimentimin renditen në paragrafët e mëposhtëm. Ky ligj është i zbatueshëm ndaj të gjitha
Shoqërive Tregtare të rregulluara me Ligjin për Shoqëritë Tregtare ose me një ligj pasardhës.N
ga një vlerësim i legjislacionit aktual mbi falimentin, krahasuar me ligje të tjera të brendshme
dhe me legjislacionet e huaja, që trajtojnë këtë fushë, ekspertët konsiderojnë se pozitat e debitorit
në një procedurë falimenti, janë në një gjendje diskriminuese, kjo për shkak se fryma, që ligji
ekzistues përcjell, është e orientuar drejt zbatimit të procedurave të likuidimit, duke mos i lënë
hapësirën e duhur biznesit për të shfrytëzuar mundësinë tjetër të njohur nga ligji, atë të
riorganizimit, që si qëllim kryesor ka ruajtjen e aktivitetit.Kjo ndodh pasi dispozitat e ligjit
ekzistues fokusohen më tepër në sqarimin e dispozitave që parashikojnë likuidimin e një biznesi,
duke lënë të paqartë procesin e riorganizimit të një biznesi.Sipas tyre, ligji aktual nuk përcakton
saktë se për çfarë mund të aplikohet në fazën fillestare të nisjes së procedurave të falimentit.Pra,
nuk përcakton mundësi alternative nëse një procedurë aplikimi mund të jetë për ndjekjen e
procedurës së likuidimit, të riorganizimit, apo për ristrukturim borxhi me të ardhura të
rregullta.Ndërkohë që legjislacioni ynë paraqet këtë mangësi, legjislacionet e vendeve më të
zhvilluara i kushtojnë rëndësi detajimit, që prej fillimit të aplikimit për procedurë falimenti, duke
e sqaruar atë që në momentin e aplikimit, çka i orienton më shpejt dhe saktë palët se cilat do të
jenë hapat e mëtejshëm në realizimin e procedurës.Legjislacioni aktual nuk i sanksionon saktë
detyrat dhe përgjegjësitë e administratorit të falimentit, apo detyrat e mbikëqyrjes në një
procedurë falimenti.Ekspertët thonë se duke mos u specifikuar qartë detyrat e administratorit,
ekziston rreziku: i shpërbërjes së masës së falimentit, i dështimit të të gjithë procesit, i shmang
nga përgjegjësia ligjore.Ligji aktual sanksionon në mënyrë të përgjithshme se çfarë është masa e
falimentit,por nuk përcakton konkretisht sendet dhe pasuritë që përfshihendhe deri ku shtrihet
51
masa e falimentit.Nga zbatimi në praktikë është konstatuar mosrealizimi i një procedure, për
shkak të keqinterpretimeve nga gjykata të ndryshme në forma të ndryshme, se çfarë do të quhet
masë apo pasuri e debitorit e cila i nënshtrohet një procedurefalimenti.Ata thonë se ka mangësi
në përcaktimin e qartë të të drejtave dhe detyrimeve që kanë palët: në një proces likuidimi,
riorganizimi,apo ristrukturimi borxhi.Nga evidentimi në zbatim të procedurave në praktikë është
konstatuar zbatim i gabuar i detyrave që ka secili në procedurë.
Ekspertët thonë gjithashtu senuk parashikohet asgjë në lidhje me mashtrimet në procesin e
falimentit, ndërkohë që legjislacionet e vendeve të zhvilluarai kanë të përcaktuara:llojet e
mashtrimeve në faliment,si dhe masën dhe mënyrat e vendosjes së sanksioneve penale apo
administrative në rast të konstatimit të tyre.Ligji aktual kufizon mënyrën e funksionimit dhe
përgjegjësitë e organit të Agjencisë së Mbikëqyrjes së Falimentit, duke sqaruar rolin dhe
përgjegjësitë e këtij organi vetëm në 7 nene të këtij ligji.Ai kufizohet kryesisht në të drejtën e
këtij organi, për licencimin e subjekteve:që mund të ushtrojnë detyrën e Administratorit të
Falimentit,kontrollin e veprimtarisë së tyredhe analizat statistikore mbi ecurinë e këtyre
procedurave.
3.3 Çështje të juridiksionit
Në këtë punim do të përshkruhe në mënyre të detajuar veçoritë e Ligjit për Falimentimin në
lidhje me efektet e tyre tek pjesëmarrësit e ndryshëm në fazën e paraqitjes së kërkesës për hapjen
e procedurës së falimentimit dhe administrimin e një procedurë falimentimi, përfshirë shlyerjen e
detyrimeve të një debitori duke likuiduar masën e falimentimit. Objektivi kryesor i kësaj pjese të
Manualit është që të shpjegojë rolin e secilit prej pjesëmarrësve, si dhe të drejtat e detyrimet e tij
sipas Ligjit për Falimentimin.Ekzistojnë pikëpamje të ndryshme mbi efektet e problemeve
organizative që kalojnë kompanitë në prag të falimentit. Literatura organizative ndahet në dy
shkolla mendimi, të cilat e shohin rënien e organizatës si faktor nxitës për adapatimin dhe
inovacionin e kompanisë apo në të kundërt, si një faktor frenues të zhvillimit organizativ
(McKinley, Latham et al. 2013).
Duke u shkëputur nga pikëpamja organizative, falimentimi ka qenë objekt i fushave të ndryshme
të kërkimit. Altman (1997) është një nga studiesit e parë që mundohet të krijoj një metrikë
matëse të riskut të falimentimit, për të parashikuar efektin e vorbullës financiare në vijim.
Studiuesit e analizave financiare të falimentimit, janë përqëndruar në zhvillimin e indekseve
lajmërues të riskut të falimentimit duke u nisur gjithmonë nga një pikëpamje negative e
52
falimentit dhe për të ndezur të gjithë stimujt organizativë rigjenerues të situatës (Lee, Hart et al.
1996, Hillegeist, Keating et al. 2004, Ooghe and Prijcker 2008, Platt and Platt 2012, Robinson,
Robinson et al. 2012, Tsai and Hsu 2013).
Rezultatet e këtyre studimeve tregojnë sesi modelet e qeverisjes ndikojnë ndjeshëm në ecurinë e
kompanive pre dhe post falimentit. Në fakt, mirë-qeverisja e kompanive ndikon jo vetëm në
uljen e rasteve të regjistrimit për falimentim, por edhe në zgjerimin e rasteve të cilat aplikojnë
për rioganizim dhe jo likuidim (Daily and Dalton 1994, Parker, Peters et al. 2002) dhe
(Davidson, Worrell et al. 1993, Latham and Braun 2008, Chen and Hambrick 2012, Leverty and
Grace 2012). Disa studiues janë përqëndruar në faktorë të tjerë, të cilët ndikojnë mbi riskun e
falimentit të kompanive, duke e parë nga një pikëpamje qeverisjeje (Daily and Dalton 1994,
Gales and Kesner 1994, Daily 1996, Daily, Dalton et al. 2003, Fich and Slezak 2007). Studiues
të tjerë i lidhin arsyet dhe efektet e falimentimit më shumë me menaxhimin e kompanive.
Ndryshimi i CEO (Davidson, Worrell et al. 1993, Chen and Hambrick 2012), risku i
menaxherëve në momentet e krizës (Latham and Braun 2008), aftësitë e stafit menaxherial
(Leverty and Grace 2012) janë faktor determinues në hyrjen, përballjen dhe dalje nga kriza
organizative.
Gjithashtu, vëmendja e menaxhimit kundrejt krizës dhe përballja objektive me faktet e
ndryshimeve negative organizative është një temë e analizuar gjërësisht në literaturën strategjike
(D'Aveni 1989, D'Aveni 1990, Barker and Barr 2002, Lohrke, Bedeian et al. 2004). Menaxhimi i
vëmendshëm kundrejt situatave të krizës dëshmon një proaktivitet strategjik që shtyn në
shumicën e rasteve adoptimin e strategjive riorganizative, duke shfrytëzuar falimentimin si
mënyrë për të dalë nga kriza (Lohrke, Bedeian et al. 2004). Një sistem i mirë falimenti
diferencon kompanitë që janë në vështirësi financiare, por ekonomikisht të shëndetshme
krahasuar me kompanitë inefiçente që mund të likudohen. Shumë reforma të kohëve të fundit të
ligjeve mbi falimentin kanë për qëllim dhënien e ndihmesës së këtyre bizneseve për të mbijetuar,
pasi një aspekt kyç i një sistemi efikas të falimentimit është aftësia e tij për të nxitur
riorganizimin e firmave të shëndetshme dhe likuidimin e atyre të paqëndrueshme. Kjo kërkon një
ekuilibër delikat.
Neni 1 i Ligjit për Falimentim43 rregullon qëllimet dhe kushtet për hapjen e procedurës së
falimentimit, organet e procedurës së falimentimit, administrimi dhe dispozicion me pronën e
43 Ligji për Falimentim i RM-së Neni 69, 71
53
hyrë në masën e falimentimit. Procedura e falimentimit ka për qëllim përmbushjen kolektive të
kreditorëve të debitorit të falimentimit (në tekstin e mëtejmë: debitori) me shndërrimin në para të
pronës së debitorit dhe shpërndarjen e mjeteve të realizuara (të ardhurat) të kreditorëve ose në
lidhjen e marrëveshjes së veçantë për barazim të kërkesave të përcaktuara me planin për riorganizim
që është drejtuar drejt mbajtjes së mëtejmë të përfshirjes
afaristetëdebitorit(nëtekstinemëtejmë:ndërmarrja).
Me riorganizimin mund të bëhet edhe barazimi i kërkesave para hapjes së procedurës së
falimentimit nën kushtet e përcaktuara me këtë ligj. Procedura e falimentimit realizohet mbi
pronën e debitorit-person juridik, si dhe mbi pronën e debitorit- individ i cili ka të regjistruar
veprimtari të regjistruar, përveç nëse me këtë ligj nuk është përcaktuarndryshe. Procedura e
falimentimit mund të realizohet edhe mbi pronën e bashkësisë ekonomike të interesit, mbi
pronën e personit të vdekur dhe mbi pronën e përbashkët të çiftevebashkëshortore. Procedura e
falimentimit nuk mund të realizohet mbi pronën e Republikës së Maqedonisë, mbi fondet që
financohen nga Buxheti i Republikës së Maqedonisë, fondet për sigurim pensional dhe invalidor,
fondin për sigurim shëndetësor, njësitë e vetadministrimit lokal, mbi organet e drejtorisë
shtetërore, si dhe të personave tjerë juridikë me autorizim publik, nëse ato me ligj përjashtohen
nga procedura e falimentimit.
Për obligimin e personit juridik nga paragrafi (3) i këtij neni, mbi të cilin nuk realizohet
procedura e falimentimit, në mënyrë solidare përgjigjen themeluesit e tij, respektivisht
bashkëpronarët oseaksionarët.Dispozitat nga ky ligj nuk zbatohen në procedurën e falimentimit
të bankave, kursimoreve, shoqërive për sigurim dhe organizatave tjera financiare, përveç
dispozitat me të cilat rregullohen çështjet që nuk janë të rregulluara me ligjet eveçanta.
a) Organet në procedurën e falimentimit Procedura e falimentimit mund të hapet edhe pas likuidimit të shoqërisë tregtare, deri sa nuk
është e bërë ndarja e masëslikuiduese. Falimentimi ose riorganizimi mbi debitorin e falimentimit
realizohet kur debitori falimentues është i paaftë përpagim.Proceset e falimentimit nuk
realizoheshin, pasi në pjesën më të madhe të rasteve, shoqëritë në faliment nuk kishin më asnjë
pasuri, qoftë dhe për kostot e procesit, pavarësisht sa të larta ishin ato.Në tentativën e parë të
ndryshimit të ligjit u propozua mundësia e krijimit të një fondi publik, që do të mbulonte kostot e
procedurës dhe do të administrohej nga Agjencia Kombëtare e Falimentimit. Ligji aktual nuk e
54
përfshin më këtë zgjidhje për të shmangur pushimin e procedurës së falimentimit në rastet kur
nuk mundësohet mbulimi i shpenzimeve.Gjykata e Falimentimit informon kreditorët dhe bën
shpallje publike të situatës. Kreditorët dhe palët e tjera të interesuara kanë të drejtë që brenda 60
ditëve nga ky njoftim të paraqiten në Gjykatën e Falimentimit dhe të kundërshtojnë mbylljen e
procedurës, për shkak të mungesës së pasurive nëse debitori ka pasuri ose nëse hetimi i
mëtejshëm është i nevojshëm në lidhje me pasuritë që debitori ka transferuar dhe që mund të jetë
subjekt i veprimit të shmangies.Pretendimet e mësipërme, për nevojën e kryerjes së hetimeve të
mëtejshme mbi veprimet e debitorit, Gjykata e Falimentimit, brenda 5 ditëve, ia komunikon
prokurorit çdo pretendim të palës, e cila ka arsye të bazuara dhe pezullon procedurën për 6 muaj
për kryerjen e hetimit.Gjykata e Falimentimit vendos mbylljen e procedurës për shkak të
mungesës së pasurive nëse:
a) Nuk ka pasur kundërshtime për mbylljen e procedurës nga palët që mund të kundërshtojnë,
pas kalimit të afatit 60-ditor;
b) Prokurori vendos mosfillimin ose pushimin e çështjes penale;
c) Kanë kaluar 6 muaj nga komunikimi që gjykata i bën prokurorit për pezullimin e procedurës.
Pavarësisht nga përfshirja e prokurorisë, është e vështirë të vlerësohet nëse do të ketë një impakt
pozitiv në zbatimin e ligjit dhe ekzekutimit të procedurave të falimentimit, duke bërë një
ndryshim nga situata që ka krijuar ligji aktual. Ndërsa shumica e raste gjyqësore shqyrtohen në
gjykatë civile ose penale, rastet e falimentimit kanë një sistem specifik në të gjithë vendin të cilat
trajtohen aktualisht nga seksioni tregtar i gjykatave të rrethit. Çdo rreth gjyqësor ka gjykatën e
saj të seksionit tregtar.
Gjyqtarët e falimentimit kanë autoritetin për të marrë vendime të detyrueshme në rastet e
falimentimit, të tilla si çështje të konfilkteve civile të natyrës së detyrimeve, marrëdhenie
kontraktuale qiraje, shërbimi etj.Shumica e aplikantëve në rastet e likujdimit kanë shumë pak
ndërveprim me gjykatën për vetë faktin se në këto raste detyrat e debitorit i kalojnë
administratorit të falimentit. Në rastet e riorganizimit debitorët zakonisht paraqiten në gjykatë, në
seancën e konfirmimit ose jo të planit të falimentimit megjithatë kjo është në varësi të detyrave
dhe kërkesave që vinë nga komiteti i kreditorëve dhe gjykata.Qëllimi kryesor i proçedurave të
falimentimit është për ti dhënë debitorëve një mënyrë për të dalë nga borxhet, duke i dhënë
konsumatorëve dhe bizneseve një fillim të ri, kur të gjitha opsionet e tjera kanë dështuar.
55
b) Zhvilimi dhe përfundimi i procedurës së falimentimit
Zhvillimi dhe përfundimi i procedurës së falimentimit. Në këtë pjesë do të flasim për fazat se si
zhvillohet procedura e falimentimit dhe si përfundon ajo.Procesi i hapjes së procedurës së
falimentimit përfshin një vendim gjyqësor, pasi nuk është thjesht një akt administrativ. Procedura
e falimentimit mund të hapet vetëm me kërkesën drejtuar Gjykatës së Falimentimit nga një ose
disa kreditorë ose nga debitor. kziston mundësia që për hapjen e procedurës së falimentimit ndaj
një personi të vetëm të bëhet më shumë se një kërkesë.
Megjithatë në rast se ndodh diçka e tillë, Gjykata e Falimentimit do të shqyrtojë të gjitha
kërkesat për hapjen e një procedurë të vetme. Një kërkesë mund të tërhiqet në çdo kohë para
datës në të cilën Gjykata e Falimentimit do të vendosë për hapjen ose jo të procedurës së
falimentimit. Por me kërkesën e debitorit procedura e falimentimit do të ndërpritet nëse të gjithë
kreditorët e miratojnë këtë (neni 176). Më tutje, procedura mund të ndërpritet nëse debitori i
tregon Gjykatës së Falimentimit se arsyeja e falimentimit të tij është zhdukur, ose që ai mund të
sigurojë Gjykatën e Falimentimit se, nëse procedura ndërpritet, ai nuk do të jetë më i kërcënuar
nga gjendja e paaftësisë paguese ose falimentimi, në rast se ky ishte shkaku për hapjen e
procedurës (neni 175).
Shembull: Al-net ka një kreditor, të cilit duhet t’i shlyente detyrimin 6 muaj më parë. Al-net nuk
ishte në gjendje të përmbushte detyrimet e tij përkundrejt kreditorëve gjatë kësaj periudhe.
Kreditori 1 dhe Kreditori 2 depozituan dy kërkesa të veçanta për hapjen e procedurës së
falimentimit më datë 1 qershor. Më datë 2 qershor 2012, një ditë më pas, Al-net përfitoi një hua
nga Capital Bank, e cila do t’i lejonte pagesën e të gjithë shumës së vonuar dhe të vepronte në
një mënyrë të tillë që të lehtësohej përmbushja e detyrimeve të ardhshme. Opsion 1- Kreditori 1
dhe Kreditori 2 mund të bien dakord për të tërhequr kërkesat e tyre. Opsion 2- Ka mundësi që
Gjykata e Falimentimit të ndërpresë procedurën e falimentimit.
Një kreditor mund të kërkojë hapjen e një procedurë falimentimi vetëm në rastet e mëposhtme:
• Kur kreditori ka një “interes të ligjshëm” për hapjen e kësaj procedure;
• Kur kreditori mund të sjellë provën e kërkesës së tij (domethënë të provojë. ekzistencën e saj si
mosekzekutimi i urdhrit për shlyerjen e detyrimit);
• Kur kreditori provon se ka një shkak për të hapur procedure.
56
Ligji për Falimentimin autorizon Gjykatën e Falimentimit të urdhërojë të merren masat e
nevojshme për të shmangur përkeqësimin e pasurisë së debitorit derisa te merret vendimi lidhur
me kërkesën për hapjen e procedurës së falimentimit, nenet 18-2. Këto masa mund të prekin jo
vetëm debitorin, por dhe kreditorët e siguruar dhe të pasiguruar. Megjithatë masa të tilla mund të
vendosen vetëm për një periudhë 30 ditore. I njëjti afat vlen edhe për vendosjen e masave të
sigurisë në rastin e procedurave të ekzekutimit të një detyrimi të siguruar mbi pasurinë e
debitorit. Ky afat mund të zgjatet në rast se vlera e barrës siguruese është më e madhe se vlera e
kredisë së siguruar së bashku me shpenzimet e ekzekutimit të detyrimit (neni 21 pika 3), ose nëse
debitori, përpara përfundimit të afatit fillestar 30 ditor, paraqet të mjaftueshme për mundësinë e
zbatimit të një plani riorganizimi për të cilin barra siguruese është e nevojshme. Një debitor
mund të paraqesë një kërkesë për hapjen e procedures.
Kërkesa duhet të shoqërohet me:
• Një listë të pasurive dhe të ardhurave që ka bashkë me një deklaratë ku të shënohet vlera
e çdo sendi dhe fakti nëse ky send është përdorur si mjet sigurimi ose nëse është ngarkuar
me barrë si i tillë.
• Një listë të kreditorëve të tij me emrat, adresat dhe shumat që u detyrohet.
• Dokumentacioni i kërkuar
Menjëherë pasi të jetë kryer shpërndarja përfundimtare, Gjykata e Falimentimit duhet të mbyllë
procedurën. Vendimi i Gjykatës së Falimentimit shpallet publikisht (neni 163). Me përjashtim të
rasteve kur debitorit i është dhënë e drejta të shkarkohet nga detyrimet e mbetura (Pjesa e nëntë),
ose në rastet kur debitori është një person juridik që është prishur si rezultat i procedurës së
falimentimit, mbyllja e procedurës së falimentimit, nuk kufizon plotësimin e atyre pretendimeve
të kreditorëve që nuk janë shlyer gjatë shpërndarjes. Një pretendim i tillë që nuk është
kundërshtuar nga debitori në mbledhjen e verifikimit konsiderohet si një titull ekzekutiv i
detyrueshëm në gjykatën e rrethit gjyqësor (neni 164).
3.4 Risi të project ligjit për proçedurat e falimentimit
Ligji i Falimentimit konsiderohet kyç në funksionimin e aktiviteteve afariste në ekonominë e
tregut dhe në zhvillimin ekonomik në përgjithësi.Aty u tha se Ligji për Falimentimin është kyç
57
për funksionimin e ligjeve tregtare dhe se me këtë ligj rregullohet edhe aspekti i falimentimit për
bizneset. Po ashtu u theksua se është e rëndësishme që të ketë zbatim të mirëfilltë të ligjit, sepse
në këtë mënyrë arrihet edhe zhvillim ekonomik i qëndrueshëm për vendin.
Falimentimi është procedurë e pashmangshme e zbatimit të ligjit dhe zhvillimit ekonomik të një
vendi. Juristët duhet të jenë mjaftë të mirë në aspektin e zhvillimit dhe komunikues të mirë për
klientët e tyre që të sigurohen që falimentimi të funksionojë ashtu siç parashihet. Ligjet e mira
për falimentimin janë aq të rëndësishme sa edhe një ekonomi e qëndrueshme. Miratimi i këtij ligi
është pjesë e një tendence në Republikën e Maqedonisë për miratimin e legjislacionit ekonomik,
i cili forcon mjedisin që mundëson zhvillimin e afarizmit. Ekonomia e Maqedonisë që përballoi
një tranzicion të ashpër përveç reformave tjera kishte nevojë edhe për një ligj të mirë për
falimentimin që është thelbësor për të ndihmuar shoqëritë tregtare dhe ndërmarrësit në përpjekjet
e tyre, sidomos gjatë periudhave të vështira ekonomike. Ekzistenca e një ligji të mirë për
falimentimin dhe e sistemit funksional për zbatimin e tij janë qenësore për funksionimin e duhur
të veprimtarisë afariste në ekonominë e tregut. Me të vërtetë, ligjet e mira për falimentimin e
inkurajojnë ndërmarrësin, sepse ju ofrojnë rrjetë të sigurt njerëzve të cilët duan të bëjnë afarizëm.
Në procedurën e falimentimit kompetent vendor është gjykata në territorin e së cilës gjendet selia
e debitorit. Kompetenca vendore e gjykatës një herë e vendosur, nga dita e paraqitjes së
propozimit për hapjen e procedurës së falimentimit, nuk mund të ndryshohet pa marrë parasysh
rrethanat erastit.Gjykata që ka marrë vendim për hapjen e procedurës së falimentimit është
ekskluzivisht kompetente për vendosje ndaj padive për përcaktimin e kërkesave të kontestuara që
janë paraqitur pas hapjes së procedurës së falimentimit. Gjykata para së cilës mbahen procedurat
është kompetente ndaj kërkesave të gjykatës që ka marrë vendim për hapjen e procedurës së
falimentimit, pa shtyrje, ta dorëzojë lëndën me të gjithashkresat. Ky ligj rregullon qëllimet dhe
kushtet për hapjen e një procedure falimentimi; organet e procedurës së falimentimit;
administrimi dhe disponimi i pasurive që janë pjesë e Pasurisë së Falimentimit; shlyerja e
kërkesave të kreditorëve në procedurën e falimentimit; pasojat juridike të hapjes së procedurës së
falimentimit; plani i riorganizimit; menaxhimi personal; përjashtimi nga detyrimet e tjera; lloje të
veçanta të procedurave të falimentimit për individë me status tregtar; procedurat e falimentimit
me një element të huaj dhe çështje të tjera të falimentimit.
4. REZULTATET E STUDIMIT
58
4.1 Baza e të dhënave
Arkitektura e një hulumtimi nuk do të ishte e plotë nëse nuk do të përmbantë dy elemetente
domethënëse të tij: pyetjet kërkimore dhe hipotezat e ngritura. Pyetjet hulumtuese kanë rëndësi të
veçantë për projektin kërkimor, sepse janë ato që na japin drejtimin kryesor të studimit. Punimi
është një analizë e rëndësishme për të kuptuar shpërndarjen e masës falimentuese.Metodologjia e
përdorur është në funksion të qëllimeve të vëna në fillim të studimit. Studimi është mbështetur në
një kërkim empirik. Kërkimi konsiston në kombinimin e metodave cilësore dhe sasiore. Kështu
metodat sasiore synojnë të realizojnë vlerësimin e shpërndarjes së masës së falimentimit. Ndërsa
metodat cilësore përdoren me qëllim që të interpretohen rezultatet sasiore dhe për të dhënë një
tablo të së drejtës së falimentimit dhe trajtimit juridik të saj. Kërkimi është dizenjuar me qëllim
që të dhënat e mbledhura dhe të interpretuara të kenë në qendër objektivin në studim.
Gjithashtu, kam përdorur një numër të artikujve, gazetave, literaturave dhe librave të ndryshëm.
Cdo informacion është bazuar në hulumtimet e mia dhe hulumtimet e bëra deri më tani për
ekonominë e Maqedonise dhe të drejtës falimentuese. Metodologjia e këtij studimi ka
inkorporuar revidimin e kornizës ligjore ekzistuese si dhe literaturës lidhur me sektorin privat
dhe shtetëror. Pavarësisht kompleksitet të këtij tregu, jemi përpjekur që ky studim të mos jetë
vetëm informues, por të analizojë më tej tendencat dhe zhvillimet e këtij tregu, me qëllim të
vlerësimit të nivelit të falimentimit dhe mundësisht të identifikimit të problemeve apo hapësirave
ku mund të pengohet e drejta falimentuese në këtë sektor sa të rëndësishëm aq edhe “delikat”.
4.2 Statistika përshkruese
Të dhëna statistikore në lidhje me shpërndarjen e masës falimentuese në
Komunën e Shkupit në periudhën 2004-2009 dhe 2015-2019
59
Metodologjia e përdorur në këtë punim është një gërshetim i analizës teorike, i analizës mbi
situatën reale, si dhe trajtimi i një modeli ekonometrik, në mënyrë që përfundimet e nxjerra dhe
rekomandimet të jenë sa më të sakta.Gjithashtu, kam përdorur një numër të artikujve, gazetave,
literaturave dhe librave të ndryshëm. Cdo informacion është bazuar në hulumtimet e mia dhe
hulumtimet e bëra deri më tani për ekonominë e Maqedonise dhe të drejtës falimentuese.
Metodologjia e këtij studimi ka inkorporuar revidimin e kornizës ligjore ekzistuese si dhe
literaturës lidhur me sektorin privat dhe shtetëror.
Pavarësisht kompleksitet të këtij tregu, jemi përpjekur që ky studim të mos jetë vetëm informues,
por të analizojë më tej tendencat dhe zhvillimet e këtij tregu, me qëllim të vlerësimit të nivelit të
falimentimit dhe mundësisht të identifikimit të problemeve apo hapësirave ku mund të pengohet
e drejta falimentuese në këtë sektor sa të rëndësishëm aq edhe “delikat”.
Gjithashtu, jam përpjekur të përcaktoj disa nën segmente të këtij ligji që mund të monitorohen në
vazhdimësi, në përgjigje të zhvillimit të shpejtë të tyre, por që mund edhe të jenë objekt i veçantë
i studimeve të tjera më të specifikuara në të ardhmen. Ky studim merr në analizë një sërë
elementësh cilësorë dhe sasiorë, që influencojnë apo përcaktojnë nivelin e shpërndarjes së masës
së falimentimit: subjektet e fushëveprimit, fushëveprimi i ligjit dhe cështje të juridiksionit.Gjatë
monitorimit të këtij sektori, jam përballë me sfidat të ndryshme të cilat ndikojnë në kredibilitetin
e kësaj analize. Disa prej tyre ishin: kompleksiteti i vetë studimit dhe përvoja jo e duhur,
mungesa e komunikimit të mjaftueshëm, problemet në sigurimin e informatave dhe materialeve
të besueshme të cilat ndikojnë në cilësi e analizës, disa nga përgjigjet nuk ofronin informata të
mjaftueshme apo ishin informata gjysmake e tjera.
Procedimet e
falimentimit sipas
ligjit / falimentimit
procedurat në
vazhdim e ligjeve të
2008 2009 2010
60
ndryshme
Ligji për zgjidhjen e
detyruar, falimentimin
dhe likuidimin
34 23 15
Ligji i falimentimit të
1997
190 159 142
Ligji i falimentimit i
vitit 2006
137 156 201
Gjithësej 361 338 358
Pas ligjit të vitit 1989 për zgjidhjen e detyruar, falimentimin dhe likuidimin, 34 procedura të
falimentimit janë kryer në vitin 2008, 23 në 2009, dhe në vitin 2010 janë 15 procedura të
falimentimit të vazhdueshme që nuk janë përfunduar ende.44 Sipas Ligjit të Falimentimit të 1997,
190 procedura të falimentimit janë kryer në fund të vitit 2008, në vitin 2009 numri i tyre ra në
159, që do të thotë se në vitin 2009 janë përfunduar 31 procedura falimentimi, dhe në vitin 2010
ka pasur 142 falimentime. Veprime që nuk janë bllokuar akoma. Pas Ligjit të Falimentimit të
vitit 2006, në fund të vitit 2008 kishte 137 procedura të falimentimit, në vitin 2009 kishte 156
procedura të falimentimit, dhe në vitin 2010 201 procedura falimentimi që nuk janë përfunduar
ende në uljen e procedurave të falimentimit sipas ligjeve të 1989 dhe 1997, dhe një rritje në
procedurat e hapura të falimentimit pas Ligjit të Falimentimit 2006.
Procedimet e
falimentimit sipas
ligjit / falimentimit
procedurat në
2015 2016 2017 2018 2019
44 Të dhënat në këtë tabelë janë me 31.12.2010.
61
vazhdim e ligjeve të
ndryshme
Ligji për zgjidhjen e
detyruar,
falimentimin dhe
likuidimin
33 24 27 15 12
Ligji i falimentimit i
vitit 2006
144 174 225 263 280
Gjithësej 177 198 252 287 292
4.2.1 Raste për kërkesat për falimentim
a) Analiza konkrete e shpërndarjes së masës falimentuese te debitor të
caktuar
Rast studimi
Në Republikën e Maqedonisë ka 12 gjykata me juridiksion të zgjeruar për çështjet e
falimentimit. Në këtë pjesë të punimit do të japim një përmbledhje të shkurtër të shpërndarjes së
çështjeve të falimentimit në gjykata, veçanërisht të tre ligjeve në fuqi dhe të cilat rregullojnë
procedurat e falimentimit në Republikë. Maqedonia, dhe ne gjithashtu do të paraqesim të dhëna
për procedurat e falimentimit me ligj në Republikën e Maqedonisë për tre vitet e fundit, 2008,
2009 dhe 2010, për të përcaktuar nëse numri i çështjeve gjyqësore ndikon në kohëzgjatjen
mesatare të procedurave të falimentimit. Sipas Ligjit për zgjidhjen e detyruar, falimentimin dhe
likuidimin në Gjykatat e Republikës së Maqedonisë deri më 31 dhjetor 2010, janë gjithsej 15
raste falimentimi20, shumica prej të cilave janë në pritje para Gjykatës Themelore Shkup 2,
përfshirë 12 raste falimentimi, dy rastet e falimentimit sipas këtij ligji janë në Gjykata Themelore
e Kumanovës dhe një në Gjykatën Themelore Kocani. Nga këto të dhëna mund të konkludohet
se çështjet më të pazgjidhura të falimentimit sipas Ligjit për zgjidhjen e detyruar, falimentimin
dhe likuidimin janë në Gjykatën Themelore Shkup 2, në të cilën gjykata ka më së shumti rastet
në veprim në Republikën e Maqedonisë.Përfundimisht me vitin 2017 kemi rritje për 3.2 për qind
të firmave që kanë bankrotuar apo mbi 2500 firma kanë pushuar së funksionari gjatë vitit të
kaluar. Kështu rezulton Raporti për stabilitetin financiar në Maqedoni i Bankës Popullore të
62
Maqedonisë për vitin 2017, sipas të cilit, krahasuar me vitin 2016, vjet shkalla e bankrotimit të
firmave u rrit për 2.1 për qind. Në vitin 2017, shkalla e firmave që kanë bankrotuar gjatë këtij
viti është rritur për 3.2 për qind, ndërkaq në vitin 2016 kjo shkalle ishte 2.1 për qind. Subjektet
ekonomike ekzistuese gjatë vitit 2017 shumë pak kanë pasur aktivitete punuese në tregun e
Maqedonisë, gjë që ka çuar deri në rritjen e numrit të subjekteve afariste që të hapin proces
falimentimi, gjegjësisht 3.2 për qind nga numri i përgjithshëm i subjekteve afariste të regjistruar
në Regjistrin qendror kanë bankrotuar Në ndërkohë, të dhënat e Regjistrit Qendror të
Maqedonisë thonë se deri në fund të vitit 2017, numri i përgjithshëm i personave juridik jo
financiar ka qenë 111.307, ndërsa në vitin 2016, ky numër ishte 113.978 apo 2. 671 firma më pak
se viti paraprak.
Ndërkaq, nga aspekti formalo-juridik, do të thotë firmat ekzistuese, raporte vjetore financiare
deri të Regjistri Qendror për vitin 2017 kanë dorëzuar vetëm 60 mijë firma. Arsyet se kemi kaq
numër të firmave që mbyllen brenda një viti, sipas ekspertëve ekonomik, në radhë të parë është
kriza e gjatë politike disa vjeçare që zotëroi në Maqedoni dhe e njëjta kontribuoi që shumë firma
private të futen në borxhet të mëdha dhe në pamundësi për të kthyer borxhet e vjetra, morën
vendimin më të dhimbshëm duke u vendosur drynin firmave të tyre. Profesori i ekonomisë pranë
Kolegjit Amerikan në Shkup, Marjan Petreski, shprehet se edhe përkundër rritjes së numrit të
firmave që kanë bankrotuar vitin e kaluar, kjo nuk paraqet sinjal serioz se në Maqedoni po
përkeqësohen kushtet për të bërë biznes të suksesshëm. Megjithatë, nuk mund të anashkalojmë
faktin se viti 2017 ishte një vit shumë i rëndë për të bërë biznes sidomos në gjysmë vjetorin e
parë të këtij viti. Me formimin e Qeverisë së re në qershor të vitit 2017, segmenti i të bërit biznes
filloi të përmirësohet falë rritjes së optimizmit të firmave e jo si pasojë e zbatimit të masave reale
nga Qeveria aktuale Duhet të dihet mirë se shkalla e rritjes ë firmave që bankrotojnë janë për
shkak të vendosjes së taksave të reja fiskale nga ana e shtetit.
Nëse kjo është arsyeja e vetme, atëherë kjo nuk është dhe aq tragjike. Mirëpo nëse bankroti është
shpallur për shkak të gjendjes së rëndë financiare, atëherë kemi një situatë shumë të keqe. Dy
vitet e fundit kanë qenë shumë të vështira për të bërë biznes për shkak të gjitha gjërave që
ndodhën gjatë 10 viteve të fundit. Patëm një ekonomi të stagnuar, e cila në mënyre direkte ndikoi
në mos funksionim të rregullt të firmave.Të shpresojmë se gjatë gjysmë vjetorit të dytë të këtij
viti, të kemi rezultate të mira sa i përket aktivitete punuese të firmave dhe se kjo të parandalonte
që shumë firma që janë në gjendje të rëndë financiare, të mos marrin vendime për bankrot”
63
Sipas RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË NË
VITIN 2015, kemi Dimensioni sasior i iniciativës sipërmarrëse në Republikën e Maqedonisë, në
një farë mase, mund të shihet përmes hyrjes dhe daljes nga tregu i subjekteve të reja ekonomike
respektivisht nëpërmjet dinamikës së rritjes vjetore të subjekteve juridike reja të themeluara dhe
të falimentuara. Për herë të parë që nga viti 2010, në vitin 2015 numri i subjekteve të reja
juridike shënoi rritje prej 3.9%. Për disa vite radhazi pjesëmarrja e subjekte të reja juridike në
numrin e përgjithshëm të subjekteve aktive juridike53 është stabilizuar në rreth 15%. Mesa duket
duke reduktuar kohën e nevojshme për regjistrimin e subjekteve juridike, si dhe me lehtësimin e
procedurave, është kontribuar në eliminimin e luhatjeve të mëdha në normën e ndryshimit të
subjekteve të reja të regjistruara.
Megjithatë, duhet theksua se lehtësimi i procedurave dhe kushteve të regjistrimit për Dimensioni
sasior i iniciativës sipërmarrëse në Republikën e Maqedonisë, në një farë mase, mund të shihet
përmes hyrjes dhe daljes nga tregu i subjekteve të reja ekonomike respektivisht nëpërmjet
dinamikës së rritjes vjetore të subjekteve juridike reja të themeluara dhe të falimentuara. Për herë
të parë që nga viti 2010, në vitin 2015 numri i subjekteve të reja juridike shënoi rritje prej 3.9%.
Për disa vite radhazi pjesëmarrja e subjekte të reja juridike në numrin e përgjithshëm të
subjekteve aktive juridike është stabilizuar në rreth 15%. Mesa duket duke reduktuar kohën e
nevojshme për regjistrimin e subjekteve juridike, si dhe me lehtësimin e procedurave, është
kontribuar në eliminimin e luhatjeve të mëdha në normën e ndryshimit të subjekteve të reja të
regjistruara. Megjithatë, duhet theksua se lehtësimi i procedurave dhe kushteve të regjistrimit për
krijimin e një personi juridik, në vetvete, nuk paraqesin garanci për sukses në aktivitetin afarist.45
Në vitin 2015 numri i subjekteve juridike ndaj të cilave ka filluar procedura e falimentimit
shënoi rënie prej 13% me çka edhe shkalla e përafërt e falimentimit të personave juridik (anglisht
bankruptcy rate46) rra për 0.6 pikë përqindje në vitin 2015 (nga 3.8% në 3.2%). Kjo pjesëmarrje e
45 Shkalla e personave juridik të falimentuar është përllogaritur si raport në mes numrit të personave juridik ndaj të cilëve ka filluar procedura e
falimentimit gjatë vitit dhe numrit mesatar vjetor të subjekteve juridike aktive që kanë dërguar llogari vjetore deri te Regjistri Qendror i
Republikës së Maqedonisë
46 Komfor Ligjit për falimentim („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“ nr. 34/2006, 126/2006, 84/2007, 47/2011, 79/2013, 164/2013,
29/2014, 98/2015 dhe 192/2015), procedura e falimentimit mundet të fillohet në bazë të propozimit për fillim të procedurës së falimentimi, të
dorëzuar pranë gjykatës kompetente, nga ana e vetë huazuesit, bestorit ose ndonj personi tjetër me autorizim në bazë të ligjit. Në praktikë,
zakonisht propozimet e tilla pranë gjykatës dorëzohen nga ana e besorësve. Megjithatë shpeshherë besorësit nuk kanë gatishmëri të futen në
procedurat falimentuese përmes dorëzimit formal të propozimit në gjyqe për fillimin e të njëjtës,për shkak të qëndrimeve të tyre të cilët ndikojnë
në mënyrë demotivuese, si për shembull: mendimi për kohëzgjatjen e procedurës dhe mundësive procedural për tej zgjatje të saj , lartësia e
shpenzimeve për udhëheqje të procedurës së falimentimit, përqindja relativisht e ulët për kompensim për kërkesat në procedurën falimentuese etj.
Sipas treguesve për procedurat falimentuese, të prezantuara në Raportin e Bankës Botërore për Biznesbërje në vitin 2015 („Doing Bussines
Report 2015“), në Republikën e Maqedonisë, koha mesatare për kompensim të plotë ose të pjesërishëm të kërkesave falimentuese nga besorësit
64
personave me qasje të bllokuar në shërbimet e pagesave, në kombinim me numrin e lartë dhe të
qëndrueshëm të subjekteve të biznesit që shfaqin humbje operative, si dhe me indikatorët për
kohën e arkëtimit të kërkesave dhe pagesën e detyrimeve, janë sinjale të një nënvlerësimi të
mundshëm të normës së procedurave të hapura falimentuese, që nënkupton se ndoshta kreditorët
kanë stimuj për vonim të qëllimshëm ose taktizim në paraqitjen e kërkesave zyrtare për hapjen e
procedurave të falimentimit.47 Sipas RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR NË
REPUBLIKËN E MAQEDONISË NË VITIN 2016 Jostabiliteti politik në vitin 2016 nuk
shkaktoi çrregullime të konsiderueshme në iniciativën sipërmarrëse në Republikën e
Maqedonisë. Në fakt, në vitin 201648 formimi i subjekteve të reja ekonomike shënoi një rritje të
butë krahasuar me vitin paraprak 2015, ndërsa pjesëmarrja e personave juridik të posa
themeluar49 në numrin e përgjithshëm të personave juridik aktiv ka një trend constant. Nga ana
tjetër si rezultat i predispozitave ligjore për veprim me subjektet të cilëve ju është verifikuar
statusi joaktiv50 në vitin 2016 është shënuar zvogëlim i numrit të subjekteve me llogari të
translacioneve të bllokuar. Zvogëlim vërehet edhe te dalja e subjekteve ekonomike ekzistuese
nga tregu, e paraqitur përmes ndryshimeve te personat juridik ndaj të cilëve është e hapur
procedurë e falimentimit.
Nga këtu, erdhi deri në zvogëlim të normës së përafërt të personave juridik të falimentuar51 nga
3.2% në 2.1%.
Sipas RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR NË REPUBLIKËN E MAQEDONISË NË
VITIN 2017 Iniciativa sipërmarëse në Republikën e Maqedonisë, e shqyrtuar përmes shkallës së
ndryshimit vjetorë të subjekteve të reja ekonomike, për të dytin vit në rradhë shënon një rrënie të
butë.
është 1.8 vjet, kostoja mesatare për udhëheqjen e procedurës së falimentimit është rreth 10% nga pronësia e huamarrësit, ndërsa shkalla mesatare
e kompensimit të kërkesave falimentuese është 44.1%. Raporti dhe metodologjia mundet të gjinden në: http://www.doingbusiness.org/.
47 Komfor Ligjit për falimentim („Gazeta Zyrtare e Republikës së Maqedonisë“nr. 34/2006, 126/2006, 84/2007, 47/2011, 79/2013, 164/2013,
29/2014, 98/2015 dhe 192/2015), procedura e falimentimit mundet të fillohet në bazë të propozimit për fillim të procedurës së falimentimi, të
dorëzuar pranë gjykatës kompetente.
48 Ndryshimet në lëminë e lehtësimit të procedurave për regjistrim të personave juridik të realizuara në disa raste gjatë disa viteve të kaluara, kanë
mundësuar që shkalla e ndryshimit të personave juridik të posathemeluar të mos shënojë ndryshime të mëdha gjatë disa viteve të fundit.
49 Në fund të vitit 2016, numri i përgjithshëm i personave juridik jofinanciar të regjistruar më Regjistrin qendrorë të Republikës së Maqedonisë
ishte 113978 subjekte (në vitin 2015 ishin 136695 subjekte). Nga këto subjekte eksistueesenë aspektin formal juridik, llogari vjetore deri te
Regjistri qendrorë kanë dorëzuar vetëm 59959 subjekte (në vitin 2015 kanë qenë 58920 subjekte), në ç‘rast veprimtarive të përfshira në
kategorinë e sektorit korporativ i përkasin 53.446 subjekte (52.556 subjekte ne vitin 2015)
50 Për persona aktiv juridik gjatë vitit konsiderohen personat e regjistruar juridik që kanë dërguar llogari vjetore deri te Regjistri Qendror i
Republikës së Maqedonisë. Me dispozitat e reja të Ligjit për Shoqëri Tregtare është e përfshirë procedura për përcaktim të statusit të subjektit
joaktiv si dhe mundësitë për fshirje të subjekteve të tilla nga evidence e Regjistrit Qendrorë
51 Shkalla e personave juridik të falimentuar është përllogaritur si raport në mes numrit të personave juridik ndaj të cilëve ka filluar procedura e
falimentimit gjatë vitit dhe numrit mesatar vjetor të subjekteve juridike aktive që kanë dërguar llogari vjetore deri te Regjistri Qendror i
Republikës së Maqedonisë .
65
Participimi i subjekteve afariste të reja52 në numrin e përgjithëshëm të personave juridik aktiv
edhe më tutje mbetet në nivel relativishtë stabël prej pak nën 13%.
Dispozitat ligjore për veprim me subjektet të cilave u është komfirmuar statusi joaktiv , për të
dytin vit në rradhë çojnë drejt zvogëlimit të numrit të subjekteve me llogari të bllokuara të
transakcionit. Kështu, në vitin 2017, numri i personave juridik me llogari të bllokuara të
transakcionit është zvogëluar për 14.4%.
Subjektet eksistuese ekonomike kanë shënuar një shkallë pak më të vogël të dalëshmërisë nga
tregu, të shprehur përmes zmadhimit të numrit të personave juridik për të cilët është aktivizuar
procedurë e falimentimit. Nga këtu, në vitin 2017 erdhi deri në rritje të shkallës së bankrotimit të
personave juridik (ang. bankruptcy rate) prej 2.1% në 3.2% Totali i mjeteve të sektorit korporativ
në vitin 2017 ka shënuar një rritje modeste në krahasim me vitet paraprake, që mundet të
konsiderohet si pasojë e përmbajtjes së subjekteve afariste nga sjellja e vendimeve investuese në
kushte të jostabiliettit politik. Nga kjo, edhe pjesëmarja e totalit të mjeteve të sektorit korporativ
në prodhimtarinë e brendëshme bruto në vitin 2017 ka shënuar zvogëlim. Sipas madhësisë së
tregtarëve, pjesën më të madhe të sektorit vendor korporativ e përbëjnë subjektet e klasifikuara
sit ë vogla dhe si mikrosubjekte, pjesëmarja e përbashkët e të cilëve është 97.8% nga totali i
sektorit korporativ, e të cilët kanë dorëzuar llogari përfundimtare pranë Regjistrit qendrorë në
vitin 2017.Sipas Ligjit për zgjidhjen e detyruar, falimentimin dhe likuidimin në Gjykatat e
Republikës së Maqedonisë deri më 31 dhjetor 2015 janë 18 raste falimentimi, shumica e tyre
janë në pritje tek Gjykata themelore Shkupi 2. Viti 2016 sjell 22 raste falimentimi 4 prej tyre janë
në Gjykatën Themelore të Kumanovës kurse 2 prej tyre në Kocan shumica në Gjykatën
themelore Shkupi 2.Viti 2017 këmi 45 raste të falimentimit, krahasurar me vitin 2018 kemi më
pak 30 raste falimentimi kurse në vitin 2019 kemi një rritje 33 raste falimentimi ku mbi 20 raste
janë në Gjykatën Themelore Shkupi 2.
52 Në fund të vitit 2017, numri i përgjithëshëm i personave juridik jofinanciar të regjistruar pranë Regjistrit qendrorë të Republikës së Maqedonisë
ishte 111.307 (në vitin 2016 ishin 113.897). Nga këto subjekte, që në kuptimin formal-juridik të fjalës konsiderohen si “subjekte eksistuese:,
llogari vjetore pranë Regjistrit qendorë kanë dorëzuar vetëm 60.001 subjekte (59.959 subjekte në vitin 2016), në ç‘rast në suaza të veprimtarive të
përfshira nën sektorin korporativ bëjnë pjesë 53.412 subjekte (53.446 subjekte në vitin 2016).
66
Nr. Gjykata
Municipal Court
Ligji i falimentimit nga 1997 Shkalla mesatare e
Rritje / Mesatare
2008 2009 2010
shkalla e rritjes
2008 2009 2010
1. Shkup 103 85 72 -15.05
2. Kumanov 24 24 25 2.08
3. Veles 9 7 5 -22.22
4. Strugë 15 13 10 -16.67
5. Manastir 8 0 0 .50.00
6 Strumicë 6 6 5 -8.33
7. Koçan 6 3 3 -25.00
8. Shtip 8 8 5 -18.75
9. Gostivar 2 2 3 25.00
10. Prilep 1 0 0 -50.00
11. Tetovë 2 2 2 0.00
Ohër 1 0 0 -50.00
Total 197 162 142 -13.96
Nga të dhënat e paraqitura në Tabelën 2 shihet se Gjykata Themelore Shkup 2 ka çështjet më të
pazgjidhura sipas Ligjit të Falimentimit të vitit 1997, ndërsa Gjykata Themelore Kocani për
periudhën 2008-2010 ka një ulje prej 25.00%. Ulja mesatare e procedurave të falimentimit sipas
Aktit të Falimentimit 1997 është -13,96% në vit, krahasuar me vitin 2009. Janë përfunduar 35
procedura të falimentimit dhe në vitin 2010 janë përmbyllur 20 procedura të falimentimit. Për
periudhën e analizuar, shihet se procedurat më të falimentimit sipas këtij ligji janë në Gjykatën
Themelore Shkup 2, e cila ka procedurat më të falimentimit të cilat nuk janë përfunduar.
67
Nr. Gjykata
Municipal Court
Ligji i falimentimit nga 1997 Shkalla mesatare e
Rritje / Mesatare
2008 2009 2010
shkalla e rritjes
2008 2009 2010
1. Shkup 76 85 98 14.47
2. Kumanov 11 10 21 45.45
3. Veles 8 7 6 -12.50
4. Strugë 3 8 7 66.67
5. Manastir 6 7 6 0.00
6 Strumicë 7 7 10 21.43
7. Koçan 5 6 11 60.00
8. Shtip 3 4 6 50.00
9. Gostivar 5 8 15 100.00
10. Prilep 10 10 11 5.00
11. Tetovë 2 4 5 75.00
12. Ohër 1 0 5 200.00
Total 137 156 201 23.36
Nga Tabela 3 mund të konkludohet se në Republikën e Maqedonisë pas Ligjit të Falimentimit
2006 ka pasur një rritje të vazhdueshme të numrit të procedurave të hapura të falimentimit, në
vitin 2008 ka pasur gjithsej 137 raste falimentimi, në vitin 2009 ka pasur 156 raste falimentimi,
dhe në 2010 ka një vit Rasti i falimentimit. Edhe pas këtij ligji të falimentimit, përsëri ka
shumica e çështjeve të falimentimit në Gjykatën e Shkallës së Parë 2, pra pothuajse numri i
numrit të përgjithshëm të çështjeve të falimentimit nga të gjitha gjykatat janë së bashku në
Gjykatën e Shkallës së Parë 2.
68
Nr. Gjykata
Municipal Court
Ligji i falimentimit nga 1997
2015 2016 2017 2018 2019
1. Shkup 120 75 28 74 44
2. Kumanov 22 21 14 18 11
3. Veles 17 22 5 4 44
4. Strugë 8 0 14 4 1
5. Manastir 0 15 5 5 1
6 Strumicë 6 15 2 2 1
7. Koçan 8 4 3 8 1
8. Shtip 4 7 5 5 2
9. Gostivar 2 5 1 2 1
10. Prilep 8 5 2 1 2
11. Tetovë 3 2 5 1 1
Ohër 1 0 2 1 0
Total 199 171 86 125 109
Nga të dhënat në tabelë shihet se në në periudhën kohore 2015-2019 kemi rritjen e rasteve të
pazgjidhura sipas ligjit të falimentimit të vitit 1997 në krahasim me gjykatën themelore të
Kocanit.
1. A do të propozojë Administratori i Falimentimit të ndërmarrë biznesin e kompanisë dhe
në procedurën e hapur të falimentimit për të kryer një procedurë të riorganizimit dhe të
propozojë një plan për riorganizim ose të vendosë për likuidimin:
ABV prodhon xehe metalike me ngjyra nga një minierë mbi të cilën kompania ka një koncesion
20 vjet, 5 prej të cilave kanë kaluar tashmë. Kompania kishte probleme operimi, ishte borxh dhe
njëri nga kreditorët paraqiti një propozim për hapjen e një procedure falimentimi, pas së cilës u
69
hap procedura e falimentimit. Është emëruar një administrues i falimentimit, i cili ka hyrë në
Kompaninë, ka bërë analizën fillestare, ka bërë një inventar të pasurisë së falimentimit, dhe
është caktuar një vlerësues i autorizuar për të kryer një vlerësim të pasurive dhe ka përgatitur
Bilancin e Bilancit Fillestar të Falimentimit. Ai aktualisht po shqyrton se çfarë t'i propozojë
asamblesë së parë të raportit të kreditorëve mbi raportin mbi pozicionin e tij ekonomik dhe
financiar - likuidimin ose riorganizimin. Elementet që ai konsideron në analizë janë si më
poshtë: Të gjitha pasuritë e kompanisë janë hipotekuar. Stopanska Banka ka një hipotekë, e cila
ka një kërkesë prej 1.500.000 EUR. Komercijalna Banka ka siguruar një kërkesë prej 1.000,000
eurosh me hipotekë.Pagimet e tjera janë ndaj Tutunska banka, e cila ka një peng për shumicën e
makinave. Vlerësimi i pasurisë është kryer sipas standardeve ndërkombëtare të vlerësimit.
Bilanci fillestar i falimentimit është me vlerat e vlerësuara të aktivit. Vlera kontabël e pasurive
ishte 5.6 milion dollarë. EUR. Kapaciteti i impianteve është 15,000 t, dhe më i azhurnuar (me
pajisje të reja) ishte 7,000 t. 650 njerëz ishin të përfshirë në procesin e punës.
Pricemimi i t metalit të prodhuar = 6000 $ në javën e fundit. Ishte 4000 dollarë. Pritet që të
shkojnë deri në 8,000 dollarë. Mimi i metaleve në tregun botëror ka filluar të rritet. Pas hapjes
së falimentimit çmimi është rritur me 50%. Pritjet janë që ajo do të vazhdojë të rritet.
Kostot për 1 (pa kosto punonjësi) në kohën e fillimit të falimentimit ishin 4,400 dollarë.
Pranë ka një depozitë të re metalike, me një sasi më të madhe metali (dhe ari). Koncesioni
tashmë është dhënë në një kompani të huaj. Ekziston një investitor i mundshëm i huaj i
interesuar të bashkohet me ndërmarrjen tonë. Marrëveshja për koncesion ka qenë në fuqi edhe
për 15 vjet të tjera. Bilanci i Bilancit Fillestar të Falimentimit me vlera të vlerësuara tregohet
më poshtë:
vo EUR
Akt i va Pasi va
Osnovni sr edst va Obvr ski
Zgr adi i ma{ i ni 2,000,000 Kon vr abot eni 1,000,000
Vl o` uvawa * 100,000 Kon banki 3,000,000
Tekovni sr edst va Kon UJP, f ondovi 3,000,000
Zal i hi 500,000 Dr ugi dover i t el i 500,000
Pobar uvawa 200,000
Got ovi sr edst va 2,000 Sr edst va mi nus obvr ski -4,698,000
VKUPNO AKTI VA 2,802,000 VKUPNO PASI VA 2,802,000
* Akci i vo nekol ku banki
Elementet e reagimit: pasi çmimet e metaleve në tregjet botërore kanë filluar të rriten,
konjuktura është e mirë dhe pritet të vazhdojë të miratohet. Padyshim që përfaqëson një
70
mundësi për të punuar më tej. Para falimentimit, çmimi ishte nën koston dhe firma po bënte
humbje. Tani kjo ka ndryshuar seriozisht dhe pritet që raporti akoma të përmirësohet.
Se ekziston një mundësi për rritje në biznes tregon edhe interesi i konkurrencës për të hyrë në të
njëjtin biznes në afërsi të menjëhershme. Konkurrenca do të rritet, por kjo nuk duhet të jetë
problem pasi është një treg i aksioneve dhe kërkesa për të është akoma e lartë. Koncesioni i
kompanisë duket se ka shumë vlerë dhe nëse kompania likuidohet, ajo vlerë do të humbet.
Kompania nuk ka asnjë problem me tregun, sepse është një produkt i aksioneve. Problemi i
vetëm është organizimi i prodhimit dhe nëse ai do të jetë mjaft ekonomik. Nëse bëjmë një
parashikim të vogël të pasqyrës së mundshme të të ardhurave me të dhënat e dhëna më lart,
rezulton se çmimi aktual është shumë i lartë për të shmangur një riorganizim. Mendimet mbi
pasqyrën e të ardhurave janë paraqitur më poshtë:
o~ekuvana
pr oekci ja
pesi mi st i ~ka
pr oekci ja
kol i ~i na (t .) 7,000 6,000
Cena na 1 t . USD * 7,000 6,000
Vkupen pr i hod 49,000,000 36,000,000
Tr o{ oci na 1 t (bez vr abot eni ) 4,200 4,200
Vr abot eni 400 400
Pr ose~en br ut o t r o{ ok na vr abot en 500 500
Vkupni t r o{ oci (bez vr abot eni ) 29,400,000 25,200,000
Vkupni t r o{ oci za vr abot eni 2,400,000 2,400,000
Oper at i ven pr of i t 17,200,000 8,400,000
Nov kr edi t (so 8% kamat a) 2,500,000 5,500,000
Kamat a 200,000 440,000
Pr of i t pr ed danoci 17,000,000 7,960,000
Danoci 1,700,000 796,000
Net o pr of i t 15,300,000 7,164,000
Got ovi nski t ek
Net o pr of i t 15,300,000 7,164,000
Mi nus
St ar i obvr ski 10,250,000 10,250,000
Vkupni obvr ski 10,250,000 10,250,000
Ost at ok po obvr ski t e za
oper at i vno r abot ewe ** 5,050,000 -3,086,000
* Par i ~ni t e i zr azi se vo USD osven ako ne e poi naku ka` ano
** Sogl asno pesi mi st i ~kat a pr oekci ja ne e mo` no ot pl a} awe vo edna godi na
71
PËRGJIGJE:
a) Kompania do të bënte fitime të mjaftueshme dhe para të mjaftueshme për të siguruar shlyerjen
e plotë të të gjitha detyrimeve të papaguara.
Në këtë rast, Besuari i Falimentimit i Asamblesë së Kreditorëve do të propozojë sipërmarrjen e
biznesit që të vazhdojë procedurën e falimentimit dhe të hapë një procedurë riorganizimi me të
Besuarin e Falimentimit, duke u kërkuar që të hartojë një plan të riorganizimit që do të ndajë
50% të kreditorëve, 100 administrues të falimentimit. % për një periudhë 12 muaj;
b) Kompania do të vazhdonte të fitonte mirë, por shlyerja e kërkesave për pretendimet e krijuara
të kreditorëve do të duhej të bëhej për një periudhë më të gjatë se një vit. Në këtë rast, Besuari i
Falimentimit do të propozonte një vazhdim të sipërmarrjes së biznesit, një plan të riorganizimit
duke shlyer kreditorët për një periudhë 5 vjeçare, me të cilën kohë kreditorët e ndryshëm do të
shlyhen 100% dhe kreditorët e tjerë të falimentimit 80%.
c) Udheqës i falimentimit të propozojë likuidimin e të ardhurave të biznesit duke arkëtuar në
vlerësimin e tij duke shitur kolateralin themelor, kreditorët janë të sigurtë se do të shlyejnë 100%
pasi një investitor i ri del në lagje. Për kreditorët e falimentimit, niveli i shlyerjes në këtë rast do
të ishte pak më i vogël se 20%, por do të ishte më e sigurt për të organizuar një prodhim që nuk
do të jepte një fitim të besueshëm.
2. A do t'i vendos kreditorët në një plan të pabarabartë:
Procedurat e falimentimit janë hapur nën Ligjin e Falimentimit të 1997.
Një propozim për hapjen e procedurës së falimentimit është paraqitur nga kreditori PAKO
KOMERC dhe Këshilli i Falimentimit i Gjykatës Themelore Shkup I Shkup pas procedurës së
paracaktuar për përcaktimin e kushteve për hapjen e procedurës së falimentimit me Vendimin nr.
05267/02 me 10.05.2002. procedura dhe pasojat juridike të procedurës së hapur të falimentimit.
Shpallja për procedurën e hapur të falimentimit publikohet në "Gazetën Zyrtare të Republikës së
Maqedonisë". Pas njoftimit në "Gazetën Zyrtare të Republikës së Maqedonisë", 55 kreditorë
paraqitën kërkesa me një shumë totale prej 55.199.253,00 denarë. Prej tyre numri i përgjithshëm
i kreditorëve: 24 kreditorë ishin persona fizikë dhe 31 kreditorë ishin persona juridikë. Kërkesat
u shqyrtuan në seancat e provimit të mbajtura gjatë 2002 dhe 2003. Në procedurën e përcaktimit
dhe kundërshtimit të kërkesave, u kundërshtuan gjithsej 15 kërkesa të kreditorëve. Nga kreditorët
72
që u paditën, vetëm dy kreditorë e vërtetuan kërkesën e tyre me një vendim të formës së prerë.
kziston vetëm një mosmarrëveshje para gjykatave para një kreditori i cili kishte një kërkesë
kontestuese, përkatësisht kërkesën e kreditorit ROCKY KOMERC i cili paraqiti një kërkesë
përmes prokurës së tij në shumën prej 3,116,152,00 denarë nga të cilat 2,964,152.00 denarë.
borxh ndaj faturave për mallra të pa dorëzuara dhe 132,000.00 denarë në emër të interesit. Pas
këtij raporti, udhëheqësi i falimentimit paraqiti një parashtresë me shkrim të datës 27.10.2010
pas së cilës Këshilli i Falimentimit nxori një vendim në 27.10.2010 me të cilin kreditori paraqiti
mosmarrëveshje. Pas ankimit të kreditorit, shkalla e parë dhe e dyta e hodhën poshtë padinë si të
pabazuar. Paditësi ose kreditori paraqiti ankesë në datën 20.04.2013 në Gjykatën Supreme të
Republikës së Maqedonisë, e cila ende nuk është dhënë aktgjykim. Gjatë procedurës së
falimentimit INVEST KOMERC DOO nga Shkupi bleu pretendimet e 22 kreditorëve duke marrë
kështu mbi 51% të kërkesave totale në procedurën e falimentimit.Në seancën dëgjimore të
raportit, kreditorët vendosën që vendimi i datës 01.10.2005 për të mbyllur sipërmarrjen e biznesit
të Debitorit ishte ndryshuar dhe ata vendosën të riorganizohen. Në të njëjtën kohë, ata e detyruan
Udhëheqësin e falimentimit të përgatisë një plan për riorganizimin e Debitorit të Falimentimit
brenda 30 ditëve.Gjatë procedurës së Falimentimit, Besuari i Falimentimit, përmes një vlerësimi
të pasurisë nga një vlerësues i certifikuar, përcaktoi vlerën e pasurisë që përbëhej nga disa lokale
afariste, vendndodhja e të cilave në të gjithë shtetin ishte me vlerë 125,276.00 denarë. Besuari i
Falimentimit propozon një plan për riorganizim me elementët e mëposhtëm:
- Formimi i një ndërmarrje të re tregtare me një bashkëpunëtor i cili do të jetë pasardhësi ligjor i
debitorit të falimentimit duke kryer një veprimtari tjetër tregtare.
- Ndërmarrja e krijuar rishtazi do të marrë përsipër të drejtat dhe detyrimet që do të specifikohen
në pjesën thelbësore të planit të riorganizimit, si më poshtë:
- Pas hyrjes në fuqi të vendimit për pranimin dhe miratimin e planit të riorganizimit, ndërmarrja
e krijuar rishtazi merr detyrimet e mëposhtme ndaj kreditorëve të falimentimit:
- pagesa e kërkesave të kreditorëve të falimentimit në shumë prej 100% të kërkesave të
përcaktuara me interes të grumbulluar deri në ditën e hapjes së procedurës së falimentimit, si dhe
pagesa të interesit nga dita e hapjes së procedurës së falimentimit deri në ditën e paraqitjes së
planit të riorganizimit në gjykatë (kreditorët) pagesa e parë në tërësi) brenda 15 ditëve nga
vendimi për pranimin dhe miratimin e planit të riorganizimit të miratuar nga Këshilli i
Falimentimit.
73
- pagesa e kërkesave të kreditorëve të falimentimit, pretendimet e të cilave janë kontestuar, dhe
të cilat janë subjekt i kontestit pas përfundimit të procesit gjyqësor për pretendimet e kontestuara
- të cilat përcaktohen shtesë në bazë të vendimeve gjyqësore të formës së prerë në shumën 100%
të kërkesave të përcaktuara me interes të grumbulluar deri në ditën e hapjes së procedurës së
falimentimit dhe pagesën e interesit nga dita e hapjes së procedurës së falimentimit deri në ditën
e paraqitjes së planit për riorganizim në gjykatë brenda afatit të përcaktuar me aktgjykimin
përfundimtar.
- Pagesa e kostove të procedurës së falimentimit dhe detyrimeve në pasurinë e falimentimit.
Ndërmarrja tregtare e themeluar rishtazi si pasardhës ligjor i Debitorit të Falimentimit do të
marrë në pronësi pronën e paluajtshme të Debitorit të Falimentimit, me pjesën thelbësore të
planit që është baza ligjore për regjistrimin dhe transferimin e pronësisë në librat e pasurive të
paluajtshme publike.
Kompania e sapoformuar nuk është përgjegjëse për detyrimet që lidhen me debitorin e
falimentimit, bazuar në pretendimet që kreditorët nuk kanë raportuar pretendimet në procedurën
e falimentimit brenda afatit ligjor, d.m.th. ato nuk janë të përfshira në këtë plan të riorganizimit.
Pasuritë e paluajtshme të transferuara në pronësi të ndërmarrjes së re me një vlerë të vlerësuar
prej 125,276,000.00 denarë paraqesin një investim thelbësor pa para të ndërmarrjes së
sapoformuar.
PËRGJIGJE:
a) Dispozitat në pjesën thelbësore të planit të riorganizimit hartohen në përputhje me dispozitat e
Ligjit të Falimentimit, përkatësisht respektohet parimi i shlyerjes kolektive të kreditorëve, dhe
plani nuk përfshin vetëm kreditorin që ribleri kërkesat e kreditorëve dhe u bë kreditor me
shumicë votash.
b) Dispozitat në pjesën thelbësore të planit të riorganizimit nuk janë bërë në përputhje me
dispozitat e ligjit të falimentimit, pra nuk respektohet parimi i shlyerjes kolektive të kreditorëve
dhe në plan nuk përfshihet vetëm kreditori që bleu pretendimet e kreditorëve dhe u bë kreditor
me të drejtën e shumicës.
c) Në rastin konkret, nuk ka kushte për një plan të riorganizimit të propozuar dhe Kreditorëve të
Falimentimit do të paguheshin një përqindje më e lartë nëse propozohej të likuidonte biznesin
dhe të arkëtonte pronën e debitorit kryesisht për shkak të mundësisë që lokalet e biznesit të
arrinin një vlerë më të lartë se ajo vlerësohet.
74
SHEMBULL PRAKTIK - Riorganizim i jashtëzakonshëm -
1. A është emëruar udhëheqësi i falmentimitn në procedurën e riorganizimit jo-falimentues, në të
cilin debitori paraqet një propozim për hapjen e një procedure falimentimi dhe një plan të
riorganizuar paraprakisht të riorganizimit?
Ndërmarrja tregtare NN DOO nga Shkupi, përfaqësuesi i saj ligjor, vlerësoi se ai kishte mbetur i
papërshtatshëm për të paguar detyrimet, d.m.th që përkundër faktit se llogaria e bartësit të
operacioneve të pagesave nuk ishte bllokuar për 21 ditë, do të ketë kërkesë për pagesa. , dhe me
urdhër ekzekutiv. Prandaj, menaxheri informoi bashkëpunëtorët se do të paraqiste një propozim
për hapjen e një procedure falimentimi dhe të hartojë një plan të riorganizimit që do të vononte
pagesën për një vit derisa kërkesat e kreditorëve të paguheshin në 100% të plotë.
Aksionarët në Asamblenë e Aksionarëve nuk morën vendim për të paraqitur një propozim për
hapjen e një procesi falimentimi dhe Besuari u takua me kreditorët të cilët kanë një kërkesë me
shumicë prej 51% në mënyrë që të kërkojnë pëlqimin e tyre për pranimin e planit të
riorganizimit. Të gjithë kreditorët kanë pranuar planin e propozuar të riorganizimit dhe kanë
noterizuar një deklaratë me të njëjtën përmbajtje.
Gjykatësi i Falimentimit, pasi mori propozimin për hapjen e procedurës së falimentimit dhe
planin e përgatitur paraprakisht për riorganizim, caktoi seancën dëgjimore për shqyrtimin e
propozimit brenda tetë ditëve. Në atë seancë, Gjykatësi i Falimentimit hapi menjëherë një
procedurë falimentimi dhe caktoi një Besimtar të Falimentimit, sipas sistemit të emërimit
elektronik të Administratorëve të Falimentimit, nga radhët e Besuar të Falimentimit të
Autorizuar, të cilët kanë një licencë të specializuar për të kryer procedurat e Falimentit të
Falimentimit, në një procedurë të riorganizuar dhe një plan të riorganizuar paraprakisht. rrjedhën
e një procedure të hapur falimentimi.
A ka gabuar gjyqtari i falimentimit në fillimin e procedurave të falimentimit;
PËRGJIGJE:
75
a) Në një procedurë të riorganizimit vetëm debitori i falimentimit paraqet një propozim për
hapjen e një procedure falimentimi dhe një plan i përgatitur paraprakisht për riorganizim nuk hap
procedurë falimentimi dhe pasojat juridike të procedurës së hapur të falimentimit nuk lindin, por
plani i paraqitur rishikohet në procedurë paraprake dhe emërohet kujdestar;
b) Procedura e falimentimit hapet gjithmonë dhe krijohen pasojat juridike të procedurës së
falimentimit;
c) Debitori nuk është i autorizuar të paraqesë një plan të përgatitur paraprakisht të riorganizimit.
c) Debitori nuk është i autorizuar të paraqesë një plan të riorganizuar paraprakisht për çdo rast;
A është vendimi i aksionarëve një kusht themelor për paraqitjen e një propozimi për hapjen e një
procedure falimentimi dhe një plan të përgatitur paraprakisht për riorganizim?
Kompania NN AD nga Shkupi, Drejtori i Përgjithshëm i saj vlerësoi se ai ende nuk është në
gjendje të paguajë detyrimet, d.m.th që edhe pse mbajtësi i llogarisë së pagesës nuk ishte
bllokuar aktualisht për 21 ditë, një kërkesë do të bëhet, dhe me urdhër ekzekutiv. Prandaj,
menaxheri informoi aksionarët se do të paraqiste një propozim për hapjen e një procedure
falimentimi dhe të hartojë një plan të riorganizimit që do të vononte pagesën me një vit derisa
kërkesat e kreditorëve të paguheshin në 100% të plotë.
Aksionarët e asamblesë së aksionarëve nuk morën vendim për të paraqitur një propozim për
hapjen e një procedure falimentimi dhe CEO u takua me kreditorët të cilët kanë një kërkesë me
shumicë prej 51% në mënyrë që të kërkojnë pëlqimin e tyre për pranimin e planit të
riorganizimit. Të gjithë kreditorët kanë pranuar planin e propozuar të riorganizimit dhe kanë
noterizuar një deklaratë me të njëjtën përmbajtje.
Gjykatësi i Falimentimit, pasi mori propozimin për hapjen e procedurës së falimentimit dhe
planin e përgatitur paraprakisht për riorganizim, caktoi seancën dëgjimore për shqyrtimin e
propozimit brenda tetë ditëve. Në atë seancë, Gjykatësi i Falimentimit kundërshtoi propozimin
për hapjen e procedurës së falimentimit me një plan të parashtruar për riorganizim, sepse debitori
nuk u paraqiti aksionarëve një vendim që aprovoi dorëzimin e një propozimi për hapjen e një
procedure falimentimi me një plan të parashtruar.
Ka gabuar gjyqtari i falimentimit në marrjen e një vendimi të tillë?
PËRGJIGJE:
a) Për të paraqitur një propozim për hapjen e procedurës së falimentimit dhe një plan të
parashtruar për riorganizim në një procedurë për mos falimentim, është e detyrueshme të
76
paraqisni një vendim në mbledhjen e aksionarëve që CEO i lejohet të paraqesë një propozim për
hapjen e procedurës së falimentimit me një plan të parashtruar për falimentim. Riorganizimin;
b) për paraqitjen e një propozimi për hapjen e procedurës së falimentimit dhe një plan të
parashtruar për riorganizim në një procedurë për mos-falimentim sipas ligjit të falimentimit, nuk
është e detyrueshme të paraqitet një vendim në kuvendin e aksionarëve që CEO i lejohet të
paraqesë një propozim për hapjen e procedurës së falimentimit. me një plan riorganizimi të
parashtruar;
c) Debitori nuk është i autorizuar të paraqesë një plan të riorganizuar paraprakisht për çdo rast;
A është mendimi i auditorit që plani i propozuar i riorganizimit është i mundshëm si parakusht
për pranimin e një plani të riorganizuar paraprakisht të parashtruar së bashku me një propozim
për një procedurë falimentimi?
Kompania NN AD nga Shkupi, Drejtori i Përgjithshëm i saj vlerësoi se ai ende nuk është në
gjendje të paguajë detyrimet, d.m.th që edhe pse mbajtësi i llogarisë së pagesës nuk ishte
bllokuar aktualisht për 21 ditë, një kërkesë do të bëhet, dhe me urdhër ekzekutiv. Prandaj,
menaxheri informoi aksionarët se do të paraqiste një propozim për hapjen e një procedure
falimentimi dhe të hartojë një plan të riorganizimit që do të vononte pagesën me një vit derisa
kërkesat e kreditorëve të paguheshin në 100% të plotë.
Aksionarët e asamblesë së aksionarëve nuk morën vendim për të paraqitur një propozim për
hapjen e një procedure falimentimi dhe CEO u takua me kreditorët të cilët kanë një kërkesë me
shumicë prej 51% në mënyrë që të kërkojnë pëlqimin e tyre për pranimin e planit të
riorganizimit. Të gjithë kreditorët kanë pranuar planin e propozuar të riorganizimit dhe kanë
noterizuar një deklaratë me të njëjtën përmbajtje.
Gjykatësi i falimentimit, pasi mori propozimin për hapjen e një procedure falimentimi dhe planin
e paracaktuar për riorganizim, vendosi të fillojë një procedurë paraprake dhe caktoi një seancë
votimi për planin e propozuar për riorganizim.
Në seancë, kreditorët pranuan planin e riorganizimit, por Gjykatësi i Falimentimit kundërshtoi
propozimin për hapjen e procedurës së falimentimit dhe planin e riorganizimit të paraqitur.
Ka gabuar gjyqtari i falimentimit në marrjen e një vendimi të tillë?
PËRGJIGJE:
77
a) jo një kusht thelbësor për pranimin e një plani të parorganizuar të riorganizimit të paraqitur së
bashku me një propozim për një procedurë falimentimi është mendimi i auditorit që plani i
propozuar i riorganizimit është i zbatueshëm;
b) po, kërkesa themelore për pranimin e një plani të paracaktuar të riorganizimit të paraqitur së
bashku me një propozim për procedurat e falimentimit është mendimi i auditorit që plani i
propozuar i riorganizimit është i zbatueshëm;
c) Auditori nuk është i autorizuar t'i japë një mendim të tillë vlerësuesit;
5. A kërkohet nga kreditorët të paraqesin një kërkesë në procedurën paraprake pas një propozimi
për të hapur një procedurë falimentimi me një plan të riorganizuar paraprakisht?
Kompania NN AD nga Shkupi, Drejtori i Përgjithshëm i saj vlerësoi se ai ende nuk është në
gjendje të paguajë detyrimet, d.m.th që edhe pse mbajtësi i llogarisë së pagesës nuk ishte
bllokuar aktualisht për 21 ditë, një kërkesë do të bëhet, dhe me urdhër ekzekutiv. Prandaj,
menaxheri informoi aksionarët se do të paraqiste një propozim për hapjen e një procedure
falimentimi dhe të hartojë një plan të riorganizimit që do të vononte pagesën me një vit derisa
kërkesat e kreditorëve të paguheshin në 100% të plotë.
Aksionarët e asamblesë së aksionarëve nuk morën vendim për të paraqitur një propozim për
hapjen e një procedure falimentimi dhe CEO u takua me kreditorët të cilët kanë një kërkesë me
shumicë prej 51% në mënyrë që të kërkojnë pëlqimin e tyre për pranimin e planit të
riorganizimit. Të gjithë kreditorët kanë pranuar planin e propozuar të riorganizimit dhe kanë
noterizuar një deklaratë me të njëjtën përmbajtje.
Gjykatësi i falimentimit, pasi mori propozimin për hapjen e një procedure falimentimi dhe planin
e paracaktuar për riorganizim, mori vendim për fillimin e një procedure paraprake, caktoi një
besimtar të përkohshëm dhe caktoi masa sigurie dhe caktoi një seancë votimi në planin e
propozuar të riorganizimit.
Para votimit për planin e propozuar të riorganizimit, Gjykatësi i Falimentimit caktoi gjithashtu
një seancë të veçantë në të cilën i besuari i përkohshëm shqyrton pretendimet e raportuara të
kreditorëve.
A ka gabuar gjyqtari i falimentimit në marrjen e një vendimi që lejon raportimin dhe
ekzaminimin e kërkesave?
PËRGJIGJE:
78
a) Në procedurën e procedurës paraprake pas propozimit të paraqitur për hapjen e procedurës së
falimentimit me një plan përgatitor për riorganizim, pretendimet e kreditorëve në seancë nuk
raportohen dhe ekzaminohen;
b) Në procedurën paragjyqësore pas propozimit të paraqitur për hapjen e procedurës së
falimentimit me një plan përgatitor për riorganizim, pretendimet e kreditorëve në seancë
raportohen dhe shqyrtohen;
c) Kreditorët janë të detyruar të paraqesin një kërkesë për çdo rast;
Vetëm kreditori është i autorizuar të paraqesë një propozim për fillimin e procedurës së
falimentimit me një plan të përgatitur paraprakisht për riorganizim në rast se plani është për të
shlyer kreditorët duke e kthyer kërkesën në depozitë?
Kompania NN AD nga Shkupi, Drejtori i Përgjithshëm i saj vlerësoi se ai ende nuk është në
gjendje të paguajë detyrimet, d.m.th që edhe pse mbajtësi i llogarisë së pagesës nuk ishte
bllokuar aktualisht për 21 ditë, një kërkesë do të bëhet, dhe me urdhër ekzekutiv. Prandaj,
menaxheri informoi aksionarët se do të paraqiste një propozim për hapjen e një procedure
falimentimi dhe të hartojë një plan të riorganizimit që do të vononte pagesën për një vit derisa
kërkesat e kreditorëve të paguheshin në 100% të plotë duke i shndërruar ato në aksione.
Aksionarët e asamblesë së aksionarëve nuk morën vendim për të paraqitur një propozim për
hapjen e një procedure falimentimi dhe CEO u takua me kreditorët të cilët kanë një kërkesë me
shumicë prej 51% në mënyrë që të kërkojnë pëlqimin e tyre për pranimin e planit të
riorganizimit. Të gjithë kreditorët kanë pranuar planin e propozuar të riorganizimit dhe kanë
noterizuar një deklaratë me të njëjtën përmbajtje. Sidoqoftë, debitori nuk paraqiti një propozim
por një propozim dhe plan u paraqit nga kreditori më i madh i debitorit me të njëjtin plan me
debitorin.
Gjykatësi i falimentimit, pas pranimit të propozimit për hapjen e procedurës së falimentimit dhe
planit të parapërgatitur për riorganizim, mori vendim që të refuzojë propozimin për hapjen e
procedurës së falimentimit së bashku me një plan të përgatitur paraprakisht për riorganizim sepse
kreditori nuk ishte i autorizuar të paraqiste një plan të tillë në përputhje me ligjin.
A e mori gjykatësi falimentimin vendimin e gabuar?
PËRGJIGJE:
79
a) Vetëm Kreditorët e Falimentimit janë të autorizuar të paraqesin një propozim për hapjen e një
procedure Falimentimi me një plan të përgatitur paraprakisht për riorganizim në rast se kërkesa e
kreditorëve është shndërruar në një depozitë;
b) Çdo gjë që parashikohet në planin e paracaktuar të riorganizimit dhe në këtë rast, në çdo rast
vetëm debitori është i autorizuar me ligjin e falimentimit të paraqesë një propozim për hapjen e
një procedure falimentimi me një plan të riorganizuar paraprakisht;
c) Në një procedurë falimentimi një procedurë e tillë nuk mund të kryhet pa marrë parasysh se
nga kush paraqitet propozimi;
Plani i riorganizimit paraqitet së bashku me propozimin për fillimin e procedurës së falimentimit
nga debitori duhet të përmbajë një dispozitë që pretendimet e kreditorëve që nuk përfshihen në
dispozitat e planit të shlyerjes së kreditorëve të shlyhen në të njëjtën mënyrë dhe në të njëjtat
kushte. si pretendimet e kreditorëve të tjerë të klasës së tyre?
Kompania NN AD nga Shkupi, Drejtori i Përgjithshëm i saj vlerësoi se ai ende nuk është në
gjendje të paguajë detyrimet, d.m.th që edhe pse mbajtësi i llogarisë së pagesës nuk ishte
bllokuar aktualisht për 21 ditë, një kërkesë do të bëhet, dhe me urdhër ekzekutiv. Prandaj,
menaxheri informoi aksionarët se do të paraqiste një propozim për hapjen e një procedure
falimentimi dhe të hartojë një plan të riorganizimit që do të vononte pagesën për një vit derisa
kërkesat e kreditorëve të paguheshin në 100% të plotë duke i shndërruar ato në aksione.
Aksionarët e asamblesë së aksionarëve nuk morën vendim për të paraqitur një propozim për
hapjen e një procedure falimentimi dhe CEO u takua me kreditorët të cilët kanë një kërkesë me
shumicë prej 51% në mënyrë që të kërkojnë pëlqimin e tyre për pranimin e planit të
riorganizimit. Të gjithë kreditorët kanë pranuar planin e propozuar të riorganizimit dhe kanë
noterizuar një deklaratë me të njëjtën përmbajtje.
Gjykatësi i falimentimit pasi mori propozimin për hapjen e një procedure falimentimi dhe planin
e paracaktuar për riorganizim nga Drejtori Ekzekutiv mori një vendim për refuzimin e
propozimit për hapjen e një procedure falimentimi së bashku me planin e parapërgatitur për
riorganizim sepse nuk ishte përfshirë në planin e riorganizimit. një dispozitë që pretendimet e
kreditorëve që nuk përfshihen në dispozitat e planit të shlyerjes së kreditorëve do të shlyhen në të
njëjtën mënyrë dhe në të njëjtat kushte si pretendimet e kreditorëve të tjerë. klasa e egër
A ka marrë gjyqtari i falimentimit një vendim të gabuar, apo a duhet që plani të përfshijë një
dispozitë të tillë?
80
PËRGJIGJE:
a) plani duhet të përmbajë një dispozitë që përcakton që pretendimet e kreditorëve që nuk
përfshihen në dispozitat e planit të shlyerjes së kreditorëve do të shlyhen në të njëjtën mënyrë
dhe në të njëjtat kushte si pretendimet e kreditorëve të tjerë të klasës së tyre;
b) plani nuk duhet të përmbajë një dispozitë që përcakton që pretendimet e kreditorëve që nuk
janë të përfshira në parashikimet e planit të shlyerjes së kreditorëve do të shlyhen në të njëjtën
mënyrë dhe në të njëjtat kushte si pretendimet e kreditorëve të tjerë të klasës së tyre. ;
c) në një procedurë falimentimi një procedurë e tillë nuk mund të kryhet pa marrë parasysh se
nga kush paraqitet propozimi dhe nuk mund të paraqitet plani;
A do ta refuzojë gjyqtari i falimentimit sipas detyrës zyrtare propozimin për hapjen e procedurës
së falimentimit dhe propozimin për riorganizim në përputhje me planin e përgatitur për
riorganizim, nëse plani nuk prek kreditorët, të cilët, nëse mbulohen nga plani, mund të ndikojnë
në vendim me votimin e tyre? për të bërë një plan?
Kompania NN AD nga Shkupi, Drejtori i Përgjithshëm i saj vlerësoi se ai ende nuk është në
gjendje të paguajë detyrimet, d.m.th që edhe pse mbajtësi i llogarisë së pagesës nuk ishte
bllokuar aktualisht për 21 ditë, një kërkesë do të bëhet, dhe me urdhër ekzekutiv. Prandaj,
menaxheri informoi aksionarët se do të paraqiste një propozim për hapjen e një procedure
falimentimi dhe të hartojë një plan të riorganizimit që do të vononte pagesën për një vit derisa
kërkesat e kreditorëve të paguheshin në 100% të plotë duke i shndërruar ato në aksione.
Aksionarët e asamblesë së aksionarëve nuk morën vendim për të paraqitur një propozim për
hapjen e një procedure falimentimi dhe CEO u takua me kreditorët të cilët kanë një kërkesë me
shumicë prej 51% në mënyrë që të kërkojnë pëlqimin e tyre për pranimin e planit të
riorganizimit. Të gjithë kreditorët kanë pranuar planin e propozuar të riorganizimit dhe kanë
noterizuar një deklaratë me të njëjtën përmbajtje.
Gjyqtari i Falimentimit pas pranimit të propozimit për hapjen e procedurës së falimentimit dhe
planit të parapërgatitur për riorganizim nga Drejtori Ekzekutiv mori një vendim që refuzoi
propozimin për hapjen e procedurës së falimentimit së bashku me planin e parapërgatitur për
riorganizim sepse plani i riorganizimit nuk ishte i mbuluar të cilët, nëse mbulohen nga plani, me
votën e tyre mund të ndikojnë në vendimin për të miratuar planin.
A e mori gjykatësi falimentimin vendimin e gabuar?
PËRGJIGJE:
81
(a) Gjyqtari i Falimentimit, sipas detyrës zyrtare, do të refuzojë propozimin për hapjen e një
procesi falimentimi dhe propozimin për riorganizim pas një plani të riorganizimit, me kusht që
plani të mos prekë kreditorët, të cilët, nëse mbulohen nga plani, mund të ndikojnë në votimin e
tyre. vendimi për miratimin e planit.
b) Gjyqtari i Falimentimit nuk mund të hedhë poshtë zyrtarisht propozimin për hapjen e
procedurës së falimentimit dhe propozimin për riorganizim sipas planit të përgatitur për
riorganizim, nëse plani nuk prek kreditorët, të cilët, nëse mbulohen nga plani, mund të kishin
ndikuar në votimin e tyre. vendimi për të miratuar planin;
c) Në këtë procedurë, nuk është objekt vlerësimi i gjykatësit të falimentimit nëse Plani i
Riorganizimit prek kreditorët të cilët, me votimin e tyre, mund të ndikonin në vendimin për të
miratuar pla
4.3 Shkaqet e falimentimit Në bazë të studimeve që kam bërë, më shumë është theksuar nga specialistët, se tipi i bisnezit që
falimenton më shpesh është bisnezi i vogël. Shumica e bizneseve të vogla kudo në botë
falimentojnë brenda 5 vjetesh.Të pakta janë ato biznese të cilat kanë vazhdimësi të biznesit pas
këtyre viteve. Në vitin 2008-09 në Mbretërinë e Bashkuar (United Kingdom) nga 100 kompani
që regjistrohen, mbrenda 2.3 vjetësh, 95% e tyre deklarojnë falimentim (bankruptcy)
Shumë analistë shtrojnë pikat kryesore se ku një biznes falimenton dhe ndër to do përmendja:
1) Në shumicën e rasteve bizneset e reja nuk e rinovojnë ofertën e tyre. Me këte nënkuptojme që
ato vazhdojnë të ofrojnë drejt publikut të njejtin mall ndonëse ndryshimi i teknologjisë dhe
evoluimi i kompjuterave bën të mundur rinovimin e shijeve dhe kërkesave konsumatore.
2) Besueshmeri e madhe në atë që tregtojnë duke injoruar opinionet e të tjerëve. Shumica e
bizneseve janë shumë optimiste dhe pak a shumë nuk duan të mendojnë nëse opinioni i
konkurentëve të tyre është i mirë apo i keq. Ata besojnë tek produkti që ata shesin që ka të gjitha
cilësitë e nevojshme. E rëndësishme është që të ndiqen dy linjat kryesore për mos ta lënë
biznesin që ti bieri klientela e vet. Së pari, ndiekja e instikteve dhe e dyta, ecja në një linjë më të
mirë se konkurentët e tu.. (Këto të dyja ndihmojnë një bisnes të eci me kohen dhe të tregtojë
mallra të cilat janë të preferueshme nga konsumatorët aktuale.
3) Injorimi i posicionit financiar që mund ti shkaktohet një kompanie në një moment të caktuar.
Në një moment të dhënë mund të ndodhë që shitjet për këtë kompani të ulen, dhe biznesmenët
akoma vazhdojnë të mendojnë se është thjesht një krize e çastit. Nëse nuk i bëhet një studim
82
tregut, shijeve konsumatore e shumë të tjera si këto, do të ndodhi që klientela jote do merret nga
një tjetër konkurent i yti që ofron këtë produkt, më mirë apo më lirë.
Ka shumë faktorë të cilat ndikojnë në uljen e klientelës dhe të fitimeve të kompanisë. Duke qenë
se firma kërkon të ketë të njejtin fitim ata rrisin çmimet pasi edhe numri i konsumatorëve është
ulur në treg në krahasim me fillimin e biznesit të tyre. Kjo është një arsye tjetër që çon firmën në
humbjen pothuajse të pjesës më të madhe të klienteve të saj, dhe sigurisht në një falimentim total
të firmës...
4) Vënia në pozitat drejtuese të kompanisë të njerëzve të paaftë për të drejtuar. Vëmendja më e
madhe kur punëson dikë që do drejtojë kompaninë tënde duhet të përqëndrohet në tre pika
kryesore.
- Ky punëtor kërkon ta bëjë punën e tij me përgjegjësi të plotë.
- Ai di si ta bëjë punën në nivel të standartit që nevoitet
- I pëlqen të punojë me ty ose kompaninë tënde.
Ne pergjithesi kompanite qe punesojne njerez te afte dhe te gatshem per tu perballur me cdo
situate sado e veshtire te jete per kompanine, nuk perballen shpesh me situata falimentimi. madje
ne momente te veshtira i kalojne me sukses kto pika
Fillimi i procedurëstë falimentimitmund të kërkohet nga debitori ose kreditorët në formë të
shkruar dhe në përputhje me kërkesat e përcaktuara në këtë ligj. Kërkesa e debitorit për hapjen e
procedurës së falimentimit mbështetet në paaftësinë paguese ekzistuese të debitorit ose në
paaftësinë paguese në një të ardhme të afërt. Së bashku me kërkesën, debitori paraqet edhe
dokumentacionin dhe informacionin në vijim:
a) Raportin e debitorit, ku përcaktohen shkaqet e paaftësisë paguese dhe analiza e tij për të
ardhmen e biznesit;
b) Ekstraktin historik të lëshuar nga Qendra Kombëtare e Biznesit për debitorin;
c) Bilancin dhe pasqyrat financiare për tri vitet e fundit të aktivitetit të debitorit. Nëse debitori ka
ushtruar veprimtari për një periudhë më të shkurtër kohe, për aq sa kjo periudhë është;
ç) Listën e pronave të luajtshme dhe të paluajtshme, përfshirë:
i) Vlerën e çdo pasurie në momentin e blerjes;
ii) Vlerën aktuale të tregut në rast se këto pasuri kanë qenë objekt i rivlerësimit;
iii) Vendndodhjen e pasurive; dhe/ose
83
iv) Të dhënat e regjistruara në regjistrat publikë nëse këto pasuri janë objekt i ndonjë procedure
ligjore; dhe
v) Nëse ndonjë nga këto pasuri është vendosur si garanci, ose është objekt i ndonjë barre dhe,
nëse po, vlera e kredisë së siguruar;
d) Listë të bilanceve aktuale të parave në gjendje dhe burimet e të ardhurave;
dh) listë të kreditorëve, të cilët janë persona fizikë, përfshirë emrat e tyre, adresat, vlerën dhe
burimin e detyrimeve;
e) Listë të kreditorëve që janë persona juridikë, përfshirë emrat e tyre, adresat, selitë, emrat e
përfaqësuesve të tyre ligjorë, nëse është rasti, si dhe vlerat dhe burimin e detyrimeve;
ë) listë të debitorëve të debitorit, qoftë këta persona fizikë ose juridikë, përfshirë emrat e tyre,
adresat, selitë, vlerat dhe burimin e kredisë; Dokumentet, sipas pikës 1, të këtij neni, duhet të
jenë origjinale, të nënshkruara dhe/ose të vulosura në çdo faqe dhe të shoqëruara nga një
deklaratë, ku shprehet se përmbajtja e dokumenteve shoqëruese është e plotë dhe e saktë. Nëse
ka arsye të bazuara se përmbajtja e dokumenteve nuk është e plotë ose e saktë, duhet të
përcaktohet shprehimisht në tekstin e deklaratës. 3. Në rastin e një shoqërie të thjeshtë, ku
anëtarët nuk janë individë, kërkesat e parashikuara në pikën 1, të këtij neni, do të zbatohen për
anëtarët e organeve drejtuese të saj. . Debitori ka për detyrë të paraqesë kërkesë për fillimin e
procedurave të falimentimit, brenda 60 ditëve nga data në të cilën debitori dinte ose duhet të
dinte që është bërë i paaftë të paguajë. Në rastin e subjekteve juridike, ky detyrim i takon çdo
anëtari të organit drejtues. Nëse këta përfaqësues nuk paraqesin kërkesën për fillimin e
procedurës së falimentimit, do të jenë përgjegjës personalisht për të kompensuar kreditorët për
dëmet e pësuara për këtë shkak. Gjykata e falimentimit mund të vendosë edhe sanksion ndaj
debitorit ose çdo anëtari të organit drejtues që nuk plotëson detyrimin, sipas këtij neni, duke i
përjashtuar ata nga e drejta e ushtrimit të çdo veprimtarie për një periudhë nga 1 deri në 5 vjet, në
varësi të rëndësisë së shkeljes. Nëse një kërkesë e tillë nuk është paraqitur bashkërisht nga të
gjithë anëtarët e organit drejtues ose të gjithë anëtarët e shoqërisë së thjeshtë, kërkesa do të
lejohet nga gjykata e falimentimit nëse shkaqet e parashikuara për fillimin e procedurës së
falimentimit janë të mjaftueshme dhe bindëse. Gjykata e falimentimit dëgjon anëtarët e tjerë të
organit drejtues dhe anëtarët e shoqërisë së thjeshtë që nuk i janë bashkuar kërkesës, para se të
marrë një vendim.
84
Gjykata e falimentimit duhet të pranojë kërkesën e kreditorit, nëse kreditori provon se debitori
është në gjendjen e paaftësisë paguese. Për të paraqitur këtë kërkesë, kreditori duhet të provojë
ekzistencën e një detyrimi të maturuar dhe të papaguar. Gjendja e paaftësisë paguese prezumohet
në qoftë se kreditori ka dështuar në ekzekutimin e një detyrimi në një procedurë të ekzekutimit të
detyrueshëm gjatë periudhës së ekzekutimit vullnetar, sipasparashikimeve tënenit 517,të Kodit të
Procedurës Civile. Debitori, me anë të paraqitjes së provave, mund të kundërshtojë këtë
prezumim nëse vërteton se ka aftësi paguese dhe se nuk ka një detyrim të maturuar e të papaguar
ndaj kreditorit.
Nëse debitori paraqet kërkesë për fillimin e procedurës së falimentimit, gjykata e falimentimit
shqyrton përputhshmërinë me kërkesat e përcaktuara në nenin 14 të këtij ligji. Në qoftë se, pas
një rishikimi të përgjithshëm të dokumenteve, vërtetohet gjendja e paaftësisë paguese të
debitorit, gjykata e falimentimit deklaron fillimin e procedurës brenda 5 ditëve, në përputhje me
nenin 29 të këtij ligji. Nëse nuk vërtetohet gjendja e paaftësisë paguese, gjykata e falimentimit
refuzon kërkesën.
Nëse dokumentet e përcaktuara në nenin 14, të këtij ligji, nuk janë të plota, debitori i plotëson ato
brenda 5 ditëve. Nëse brenda kësaj periudhe debitori nuk plotëson kërkesën, atëherë kërkesa i
kthehet e pashqyrtuar.
4.3.1 Faktorët e jashtëm dhe të mbrendshëm Bizneset e vogla, veçanërisht bizneset në rritje, shihen nga politikë-bërësit dhe ekonomistët si
burime të rëndësishme për rritjen e mirëqenies dhe pasurisë së një vendi si dhe gjenerues
punësimi dhe novacionesh. Megjithatë shumë pak biznese të vogla rriten. Një mënyrë për të
shpjeguar pse kaq shumë biznese nuk rriten është ajo e nocionit të “barrierave” ose “faktorëve
kritikë” që pengojnë rritjen. Studime të mëparshme kanë identifikuar cilët janë faktorët kryesorë
që influencojnë në suksesin apo mossuksesin e një biznesi, por pak hulumtime janë bërë për të
argumentuar shkaqet, pse dhe si këta faktorë ndikojnë në bizneset dhe në perceptimet e
pronarëve/menaxherëve për rritjen e biznesit. Veçanërisht nëse do të flasim për literaturën
shqiptare, mund të gjejmë vetëm disa studime të shkëputura, apo
opinioneindividuale.Institucionet ndikojnë përpjekjet sipërmarrëse në dy mënyra. Së pari ato
mund të pengojnë krijimin e firmave, duke ulur kështu numrin e përgjithshëm të hyrësve të rinj
në treg. Së dyti ata mund të krijojnë pengesa për performancën e firmave, e matur kjo nga
85
periudha e mbijetesës, rritja apo fitimet. Edhe pse tranzicioni krijoi mundësi të shumta për hyrjet
e reja në treg, trashëgimia nga koha e ekonomisë së planifikuar ishte në shumë mënyra jo e
favorshme dhe ka ndikuar për ta bërë mjedisin edhe më pak të favorshëm për sipërmarrësit.
Cilat janë disa nga barrierat me të cilat janë ndeshur sipërmarrësit, pronarët dhe menaxherët në
ekonomitë në tranzicion?
1.Barrierat financiare: Tregjet financiare ishin deficente dhe progresi në këtë fushë ishte shumë i
ngadalshëm (EBRD, 2004) Në vitin 1994, vetëm pesë vende kishin arritur një renditje prej 32
për treguesit e tregut të kapitalit dhe situata nuk u përmirësua dukshëm deri ne vitin 2000. Dhjetë
vende nuk e kishin ndryshuar pozicionin e tyre në pesë vitet e fundit dhe situata ishte
përkeqësuar në tre vende - Rusi, Sllovaki dhe Slloveni. Megjithatë, përbënin një diferencim të
lehtë, Polonia dhe Hungaria që ishin pozicionuar në vendin e katërt dhe të tre shtetet baltike që
ishin përmirësuar disi. Kështu tregjet financiare në tranzicion janë shpesh shumë të kufizuar dhe
të pazhvilluar dhe struktura e tregut është shumë e përqendruar në bankat që shpesh kanë nivele
të ulëta të efikasitetit. Sektori bankar është gjithashtu relativisht i papërvojë në kreditimin e
sektorit privat, dhe financimin e projekteve në mënyrë të veçantë, dhe në këtë mënyrë i
mungojnë aftësitë organizative për të financuar bizneset sipërmarrëse (Pissarides, F., Singer, M.,
& Svenjnar, J. 2003).
2.Mjedisi institucional. Sistemi ligjor dhe institucional është sigurisht i papjekur, duke qenë se në
shumë vende është prezantuar për herë të parë në vitet e para të tranzicionit. Shumica e
ekonomive të Evropës Qendrore dhe Lindore kishin një kod të vjetruar komercial në vitin 1990,
por, edhe këtu, ligjet e reja ishin të nevojshme për të përcaktuar konceptin e një firme private,
dhe për të krijuar procedurat për hyrjen dhe falimentimin e firmave. Në shumë vende të
Ballkanit, trashëgimia ligjore për një ekonomi tregu ishte edhe më e dobët. Në vakuumin ligjor
pas rënies së komunizmit, vështirësia në zbatimin e kontratave ishte gjithashtu me rëndësi të
madhe. Sipërmarrësit janë shpesh më të prekur nga korrupsioni dhe kornizat rregullative jo
efektive, sepse ata nuk kanë fuqinë negociuese me burokracinë publike (Djankov et al 2004). Në
të gjitha vendet në tranzicion, taksat, financimi dhe paqëndrueshmëria e politikave janë ndër tre
problemet më të përmendura, ndërsa institucionet informale, të tilla si krimi apo funksionimi i
gjyqësorit, janë përmendur më rrallë.
Në analizën e tyre, Pissarides, Singer, dhe Svejnar (2003) zbulojnë se normat e larta të interesit
dhe pengesat për gjetjen e fondeve janë më të vlerësuarat, ndjekur nga 'furnizuesit që nuk kanë
86
mundësi për të livruar mallrat', problemet operacionale' dhe 'aksesi në tokën dhe ndërtesat".Në
ekonomitë në trnzicion, kostot e krijuara nga një sistem joefikas ose i korruptuar i mbledhjes së
taksave mund të shtojnë ndjeshëm shpenzimet për drejtimin e një biznesi sipërmarrës. Disa
evidenca për këtë mund të gjenden në studimin e Aidis dhe Mickiewicz (2004). Një studim i
bërë nga Meyer et al (2005) gjithashtu nxjerr në pah paqëndrueshmërinë e ligjeve dhe rregullave,
në vend të mungesës së tyre, si një pengesë të raportuar nga investitorët e huaj. Edhe pse kuadri
rregullator në vendet në tranzicion është duke shkuar drejt përafrimit me legjislacionin e BE-së,
procesi i ndryshimit si i tillë krijon kosto dhe pasiguri që ndikojnë bizneset.Johnson et al (2000)
konkludojnë se besimi i biznesit në aftësinë e gjykatave për të zbatuar kontratat ka një efekt
negativ në rritjen e punësimit, megjithëse ky efekt nuk është i rëndësishëm në rritjen e shitjeve.
Në vendet në tranzicion, sipërmarrësit duket se kanë pak besim në efikasitetin e sistemit
gjyqësor.
3.Faktorët socio-ekonomik dhe të kapitalit njerëzor. Kapitali njerëzor është gjithashtu një
përbërës i rëndësishëm në zhvillimin e biznesit, dhe kjo është konfirmuar nga Barberis et al
(1996), të cilët tregojnë se kapitali njerëzor i ri ishte një përbërës i rëndësishëm për hyrjen e
suksesshme në treg të firmave të vogla në vendet në tranzicion. Vendet në tranzicion janë
relativisht mirë në aspektin e arsimit formal. Megjithatë, mjedisi social dhe kulturor është më pak
i favorshëm. Regjimet socialiste, krijuan një shërbim arsimor dhe shëndetësor të gjerë, të cilat
kontribuojnë pozitivisht në mjedisin e ri të krijuar. Si rezultat nivelet e arsimimit janë të larta në
ekonomitë nëtranzicion dhe standardet arsimore janë të krahasueshme me Evropën
Perëndimore.Një aspekt i rëndësishëm i kapitalit njerëzor është edhe struktura e moshës së
popullsisë, kur shumica e sipërmarrësve janë në rangun e moshës 30 deri në 45. Struktura
demografike e Evropës Qendrore dhe Lindore në shumë mënyra ngjan me atë të Evropës
Perëndimore, me relativisht një numër më të madh të rinjsh. Kjo në vetvete mund të shihet si një
pengesë për sipërmarrjen.Ka edhe dëshmi se në vendet në tranzicion mungojnë aftësitë
menaxheriale. Shumica e drejtorëve të lartë në ekonomitë në tranzicion kishin një background
inxhinierik dhe mungonin aftësitë menaxheriale si dhe përvoja e tregut. Përqendrimi në planet
afatgjata edukoi “lojën e sigurt” (shih Estrin 2001). Sipërmarrja në kuptimin e krijimit të
bizneseve të reja private ka qenë e paligjshme në ish Bashkimin Sovjetik që nga viti 1917, dhe
në Evropën Qendrore dhe Lindore pas vitit 1945. Për më tepër, u kthye në kulturë kundërshtimi
me forcë i veprimtarisë sipërmarrëse. Pak dallim është bërë në media apo në perceptimin publik
87
mes sipërmarrësit dhe kriminelëve.
4.3.2 Modele të tjera të parashikimit të falimentimit Studimet më të hershme në lidhje me parashikimin e kompanive financiare në vështirësi datojnë
që në vitet 1930. Këto studime bazoheshin në analizën një funksionale. Ato fokusoheshin në
raportet financiare te nxjerra nga pasqyrat financiare të kompanive që ishin tashmë të mbyllura
për shkak të paaftësisë paguese, të krahasuara këto me raportet financiare të pasqyrave financiare
të kompanive që ishin në vazhdimësi. Modelet më të hershme dhe më të njohura për
parashikimin e fenomenit të falimentimit kanë qenë modelet teorike. Këto modele nuk
bazoheshin në përzgjedhjen empirike të variablave apo faktorëve të cilët ndikojnë në
përkeqësimin e situatës financiare të kompanisë. Studiuesit që janë bazuar në këto modele
mbështesnin idenë që vetëm teoria mund të përgjithësojë studimin e fenomenit të falimentimit në
të gjitha tregjet. Modelet më të njohura teorike janë: modelet e treguesve të likuiditetit,
përfitueshmërisë dhe pasurisë, teoria e fluksit të parasë, modeli teorik i Merton, dhe modeli
gambler‟s ruin (modeli bastexhiut). Teoria e pasurisë është konsideruar si teori imagjinare, dhe
buron nga perceptimi i raporteve financiare si tregues të shëndetit të një kompanie.Kur treguesit
e kompanisë janë të "mirë”, ajo perceptohet si e shëndetshme, dhe kur treguesit janë të varfër,ajo
është perceptuar si e sëmurë dhe në rrezik falimentimi. Tre kategoritë kryesore të këtyre
treguesve janë: raportet financiare të likuiditetit, profitabilitetit dhe të pasurisë. Dobësia kryesore
e kësaj teorie është parimi i përgjithësimit të saj. Në anën tjetër, kjo "dobësi", siguron se teoria
nuk është në konflikt dhe nuk përfshihet me teoritë e tjera. Megjithatë, hyrja apo dalja e një
kompanie nga tregu nuk do të thotë gjithmonë përfshirjen fizike apo përjashtimin nga një industri
e dhënë. Hyrja ose dalje mund të shihet si rritje apo ulje në operacione, rritje e burimeve apo
mjeteve, apo ndryshim në fushën e aktivitetit. Në këtë kontekst, proçesi i konkurrencës mund të
perceptohet si përfshirje e burimeve efikase në një industri dhe përjashtimin e atyre joefikase nga
industria.
Për shembull, rënia e kërkesës në disa produkte mund të shkaktojë burime të rezervuara të
prodhimit, zhvendosje në proçeset e tjera të prodhimit ose mbylljen e një strukturë të prodhimit.
Për kompanitë e mëdha, proçesi daljes mund të përkufizohet si ristrukturimi e alokimi i burimeve
të prodhimit. Në këtë kontekst, ekonomitë e tregut dhe konkurrenca mund të përshkruhen si një
rrjedhë apo një lëvizje nga proçeset joefikase drejt proçeseve efikase. Teorikisht, në tregjet
88
shumë konkurruese fenomenin e falimentimit, mund ta hasim rrallë. Teoria e fluksit të parasë
është zhvilluar për herë të parë nga Beaver (1966).
Sipas tij: “kompania konceptohet si një rezervuar i mjeteve likuide, e cila furnizohet nga flukset
hyrëse dhe pakësohet nga flukset dalëse. Rezervuari shërben si një jastëk kundër ndryshimeve në
flukset mjeteve likuide. Aftësia paguese e kompanisë mund të përcaktohet me probabilitetin që
rezervuari do jetë i lodhur deri në atë pikë ku do të jetë në gjendje të paguajë detyrimet e saj.”
Kjo teori bazohet në argumentin që kompania me flukse pozitive të mjeteve likuide është në
gjendje të rrisë kapitalin e saj dhe të marrë hua nga tregu i kapitalit. Ndërsa kompanitë me fluks
negativ ose të pamjaftueshëm të mjeteve likuide nuk janë në gjendje të marrin hua, dhe përballen
me rrezikun e mospagimit. Një kompani është supozuar për të falimentuar sa herë që fitimi
aktual vjetor, ose fluksi monetar është negativ, ose më i vogel se detyrimet korrente, ose sa herë
që shuma e fitimit të saj të vitit aktual dhe vlera e pritur e kapitalit (pa të ardhura tanishme ) është
negative (më pak se zero) (Scott, 1981).
Modeli Merton u krijua nga Merton në vitin 1973, dhe pastaj u modifikua nga shoqëria
financiare KMV në vitin 1993. Sipas këtij modeli Merton e konsideron kapitalin e kompanisë si
një opsion call mbi aktivet e kompanisë, ku çmimi i ushtrimit të opsionit është vlera e
detyrimeve të kompanisë. Merton bazohej në supozimin se borxhi i kompanisë ka një afat të
papërcaktuar maturimi, dhe se vlera opsionit llogaritet në një datë të caktuar, jo gjatë gjithë afatit
të opsionit. Nëse vlera e tregut e aktiveve bie poshtë një niveli të caktuar, atëherë kompania
shkon drejt falimentimit. Vlera e mbetur mbahet nga aksionerët e kompanisë.
5. DISKUTIME
5.1 Falimentimi në Europën Perendimore Në këtë kapitull paraqiten kuadret ligjore të fenomenit të falimentimit në vende të ndryshme dhe
në kohë. Kuadret ligjore rregulluese të fenomenit të falimentimit ndryshojnë midis vendeve për
shkak të dallimeve në origjinën ligjore të tyre. Këto dallime ndikojnë në rregullat dhe zbatimin
ligjor të fenomenit falimentimit. Kodet e falimentimit ndryshojnë ndjeshëm në të gjithë vendet
në shkallën e të drejtave të kreditorit dhe kontrollit në proçesin e falimentimit. Bizneset të cilat
kryejnë aktivitet në vendet e BE përfitojnë nga një mjedis i përbashkët ekonomik. Është detyrë e
Komunitetit Europian të krijojë kushtet e përshtatshme lehtësuese e favorizuese për bizneset që
të operojnë sa më mirë në këtë treg, nëpërmjet një rregullimi ligjor të përshtatshëm për to.
Europës i duhet një ligj modern i falimentimit që ti ndihmojë bizneset të mbijetojnë, të inkurajojë
89
sipërmarrësit të marrin risk, dhe ti lejojë kreditorët të huazojnë në kushtë më favorizuese për
bizneset. Një ligj modern i falimentimit i lejon sipërmarrësit të kenë një shans të dytë investimi,
dhe siguron proçedura më të shpejta e cilësore në interes si të debitorëve ashtu dhe të
kreditorëve. Rregullimi ligjor mbi falimentimin ne BE i ka rrënjët e tij që përpara 5 dekadash. Në
Europë ashtu si dhe në vendet e tjera traktatet shumëpalëshe dhe bilaterale janë njohur që në
periudhat e hershme. Si pasojë që në atë kohë kanë ekzistuar inisiativat për krijimin e një klime
të favorshme dhe në procedurat e falimentimit.
Këshilli i Europës, dhe më pas Komuniteti Europian (Bashkimi Europian) kanë qenë aktivë në
rregullimin e fenomenit të falimentimit. Një nga rregulloret e nxjerra nga BE ka qenë ajo e vitit
2000, Regullorja e Këshillit Europian mbi Procedurën e Paaftësisë Paguese, e cila hyri në fuqi
më 31 Maj 2002.
Projekti i rregullores ishte hartuar pothuajse 40 vjet më parë si një propozim për një konventë për
të krijuar një sistem të përbashkët ligjor brenda Europës, ne kohën në të cilën u themelua
Komuniteti Europian në 1957. Në këtë kohë u hartua Traktati i Romës 1957, qëllimi i të cilit
ishte përcaktonte parimet themelore për të siguruar lëvizjen e lirë të mallrave e shërbimeve,
punonjësve e kapitalit. Këto ishin të nevojshme për të hequr pengesat strukturore për rrjedhjen e
lirë të tregtisë dhe zhvillimin e një tregu të vetëm. Pjesë e këtyre rregullimeve në këtë kohë ishte
dhe Konventa e Brukselit e vitit 1968, që kishte të bënte me ligjin civil dhe ligjin për shoqëritë
tregtare. Në konventë nuk ishte parashikuar falimentimi, apo mbyllja përfundimtare e
kompanive. Në të parashikoheshin vendimet që duhet të merreshin në rastet e mashtrimit,
tregtisë jo të ndershme, por jo çështje që kishin të bënin drejt për drejt me falimentimin e
bizneseve.
Zgjidhja e këtyre çështjeve bëhej në bazë të ligjeve specifike të secilit shtet anëtar. Si pasojë
gjatë gjithë kësaj kohe janë hartuar drafte, propozime, përmirësime të artikujve të konventës, për
rregullimin e këtyre çështjeve, derisa Konventa e Brukselit, u konvertua në Rregullore e Këshillit
Europian Nr.1346/2000, në 31 Maj 2002, e detyrueshme për tu zbatuar nga të gjitha shtetet
anëtare të BE. Rregullimi i institucioneve financiare dhe shoqërive të sigurimit bëhet përkatësisht
me anë të direktivave, Direktiva 2001/24 “Për likuidimin dhe riorganizimin e institucioneve
financiare” dhe Direktiva 2001/17 “Për likuidimin dhe riorganizimin e shoqërive të sigurimit” të
publikuara në Mars 2001 dhe Prill 2001. Danimarka është i vetmi shtet i cili në bazë të
Protokollit Nr.20, ka dalë jashtë fushës së bashkëpunimit gjyqësor në çështjet civile. Rregullorja
90
unifikoi rregullat private të së drejtës ndërkombëtare në lidhje me proçedurat e paaftësisë
paguesepër të gjitha vendet anëtare të saj, brenda për brenda BE. Por megjithatë duhet theksuar
se rregullorja nuk harmonizoi ligjet e paaftësisë paguese të secilit shtet anëtar, duke bërë që ligjet
të variojnë nga njëri shtet në tjetrin.
Mangësitë të cilat paraqet kjo Rregullore e Këshillit Europian Nr.1346/2000 janë: - Rregullorja
është e zbatueshme për personat fizike dhe juridikë, edhe në vendet e tjera në të cilat ka aktivitet
apo kreditorë, që nënkupton që nëse një kompani ka një filial në një vend tjetër anëtar në BE,
edhe pse mund të jetë në gjendje të mirë financiare, dhe ky filial do ti nënshtrohet proçedurave të
falimentimit. -Juridiksionin për të hapur procedureën e falimentimit e ka gjykata në vendin në të
cilin biznesi ka qendrën kryesore të interesave (COMI). Të gjitha vendimet që do të merren nga
kjo gjykatë janë të njohura dhe të detyrueshme për zbatim në të gjitha vendet e tjera anëtare. -
Proçedura falimentimit do të hapet dhe në vendet e tjera në të cilat ka aktivitet biznesi, por
likuiduesit duhet vazhdimisht të shkëmbejnë informacion me njëri tjetrin në lidhje me këto
proçedura, por jo ndërmjet gjykatave të këtyre vendeve, gjë që dëshmon mungesën e ekzistencës
së një ligji të vetëm uniform në të gjitha vendet europiane. -Kjo rregullore shtrihet vetëm në
vendet anëtare të BE, ndërkohë që me globalizimin e ekonomisë po shtrihet dalja e kapitalit nga
shoqërite europiane dhe në vende të tjera jashtë BE.
Komisioni Europian vlerësoi dhjetë vjet pas hyrjes në fuqi zbatueshmërinë e Rregullores. Edhe
pse në përgjithësi konsiderohet e suksesshme në lehtësimin e procedurave të falimentimit brenda
BE, vlerësimi tregon se ka problematika ne zbatueshmërinë e saj, sepse rregullorja nuk pasqyron
në mënyrë të mjaftueshme prioritetet aktuale të BE dhe praktikat kombëtare në ligjin e paaftësisë
paguese, në veçanti në promovimin e shpëtimit të bizneseve në vështirësi financiare. Për një
kohë të gjatë objekt i qeverisë së Anglisë ka qenë formulimi dhe përmirësimi i një sistemi efiçent
të shpëtimit të kompanive të ndodhura në vështirësi financiare. Qeveria e Anglisë ka qenë
nismëtare në përdorimin e praktikave për të nxitur reformat e ligjit të paaftësisë paguese drejt një
kulture moderne të shpëtimit të korporatave. Këtë e tregon pranimi dhe adoptimi i procedurave të
falimentimit dhe nga vende të tjera në proçedurat e tyre ligjore të falimentimit. Historiku i ligjit
të paaftësisë paguese i ka gjurmët që në statutin e Henrit VIII, më 1542. Gjithashtu përpjekjet për
skemat e marrëveshjeve midis debitorëve e kreditorëve kanë ekzistuar që në legjislacionin
viktorian më 1870, të cilat në atë kohë patën ndikim të madh në reformat ligjore të vendeve të
tjera të industrializuara. Skemat e marrëveshjeve, të parashikuara në Ligjin për Shoqëritë, u
91
jepnin mundësi kompanive që ndodheshin në vështirësi të ristrukturonin borxhet e tyre. Ligji për
falimentimin në Gjermani daton që në vitin 1877 (Akti i Falimentimit). Për 20 vite me radhë ky
ligj është diskutuar dhe ka qenë objekt i ndryshimeve, të cilat vazhdojnë dhe në ditët e sotme. Në
1999 u miratua Statuti i Falimentimit. Sipas këtij dokumenti kushtet për të nisur një proçedurë
falimentimi duhen formuluar në një mënyrë të tillë që të lejojnë hapjen sa më thjeshtë të
procedurave të falimentimit, në krahasim me Aktin e falimentimit.
5.2 Falimentimi në Europën Qendrore
Rregullat që përdoren për një proçedurë falimentimi në Gjermani, bazohen në Kodin Gjerman të
Falimentimit. Kodi përmban dy aspekte që duhet të përmbushë biznesi që të hyjë në proçedurën
e falimentimit: mungesa e likuiditetit dhe mbingarkimi me borxhe. Një kompani është likuide
nëse është e aftë të shlyejë të paktën 90% të borxheve të saj për tre javë ndërsa një kompani është
e mbingarkuar me borxhe nëse: nuk ka mundësi që gjatë vitit aktual dhe vitit pasaardhës të
shlyejë borxhet brenda afatit të tyre, dhe nëse vlera e likuidimit e aktiveve të kompanisë nuk
mbulon detyrimet e kompanisë. Nëse kompania plotëson këto dy kushte drejtuesit e kompanise,
ose dhe aksionerët e kompanisë mund të kërkojnë nisjen e proçedurave të falimentimit.
Gjithashtu këtë të drejtë e zotërojnë dhe kreditorët e kompanisë. Historikisht, përfundimi i një
proçesi likuidimi për kompanitë gjermane ka qenë likuidimi përfundimtar. Pasi depozitohet
kërkesa për hapjen e proçesit falimentimit, gjykata cakton një administrator. Një mundësi tjetër
është hartimi i një plani në të cilën palët e interesuara bien dakort për një zgjidhje, i cili përfshin
një kënaqje të pretendimeve në një renditje të ndryshme nga ajo e parashikuar në ligj.
Ky plan mund te perfshije dhe nje ristrukturim te kompanise. Kodi i falimentimit i lejon debitorit
të bëjë kërkesë për vetëadministrim të kompanisë, në vend të caktimit nga gjykata të
administratorit të falimentimit. Megjithatë këto plane janë përdorur shumë rrallë nga kompanitë
në Gjermani, dhe kërkesat për vetëadministrim nuk pranohen nga gjykatat edhe pse lejohet nga
Kodi Falimentimit. Ndryshimet e fundit ligjore të bëra në Kodin e Falimentimit kanë qenë në 1
Mars 2012. Me anë të këtyre ndryshimeve u përmirësuan ndjeshëm pozicioni i kreditorëve në
proçedurat e e falimentimit mbi aktivet e kompanive. Kreditoret kishin më shumë influencë në
proçes, sepse gjykata kërkonte krijimin e një komiteti kreditorësh qëtë parashtronin kërkesat mbi
debitorët. Ky komitet mund të propozonte dhe administratorin e falimentimit.Kjo është një risi
dhe përafrim me legjislacionin e Britanisë sepse gjykata tashmë duhet të dëgjojë kërkesat e
92
kreditorëve përpara se te vendosë. Në ligjin e ri u parashikua dhe klauzola për proçedim
mbrojtës. Ato kompani që kishin vështirësi financiare mund të aplikonin në gjykatë për proçedim
mbrojtës, dhe nëse aprovohesh, kompania deri në tre muaj kishte mbrojtje nga kreditorët nëse ato
mund të marrin veprime për ndonjë plan ristrukturimi. Kjo u jep kohë atyre për të përgatitur dhe
negociuar një plan shpëtimi pa qenë objekt i ndonjë veprimi nga kreditorët. Kjo proçedure
ombrelle, mbrojtëse, nuk mund të ndiqet nga të gjitha kompanitë pra është objekt i disa
kufizimeve dhe kushteve. Një nga kushtet kryesore është që debitori ende të mos jetë i paaftë të
paguajë. Për këtë debitori duhet të dorëzojë një raport vlerësimi pranë gjykatës nga një ekspert,
në të cilat të shpjegohet situata financiare e kompanisë, nëse ka gjasa që të shkojë në likujdim,
pse kompania nuk ka gjasa të mos paguajë mbi periudhën e faljes detyrimeve për tre muaj, dhe
pse ristrukturimi nuk do të ishte padyshim i pasuksesshëm.
5.3 Falimentimi në Maqedoni Në kushtet e një ekonomie tregu, pjesmarrës në të janë një numër i madh njësish ekonomike të
cilat synojnë fitimin. Por jo të gjitha ato e arrijnë këtë sukses, një pjesë e tyre për shkaqe të
ndryshme, janë të destinuara të dështojnë, pra të likujdohen në përputhje me legjislacione në fuqi
e rregullat e përcaktuara për këtë qëllim. Në ditët e sotme vihet re fenomeni i shtimit të numrit të
njësive ekonomike që falimentojnë. Sfidat që ofron tregu i ekspozojnë njësitë ekonomike drejt
një rreziku më të lartë, duke bërë që shumë prej tyre të falimentojnë.
Parashikimi i fenomenit të falimentimit ka të bëjë me problemin e klasifikimit midis njësive të
falimentuara dhe jo të falimentuara bazuar në të dhëna të treguesve financiarë të periudhave të
mëparshme. Aftësia për të parashikuar mundësinë e njësive ekonomike për të falimentuar dhe
për të dhënë sinjale paralajmëruese për përkeqësimin e situatës financiare të njësive ekonomike
është me interes jo vetëm për menaxherët, por edhe për aktorët e jashtëm të tyre. Në literaturë
ekzistojnë modele të ndryshme për parashikimin e fenomenit të falimentimit.
Falimentimi sjell shumë pasoja negative për njësitë ekonomike, prandaj është e nevojshme të
kryhet analiza dhe të përcaktohen instrumenta identifikues të simptomave të tyre që në hapat e
para, për të pakësuar përqindjen e atyre që falimentojnë. Falimentimi i vitit të kaluar i rreth dy
mijë kompanive është një konfirmim tjetër se ekonomia në vend nuk është në gjendje të mirë,
komentojnë disa nga ekspertët dhe shoqatat e biznesit.
93
Si një mënyrë e mundshme për përmirësimin e gjendjes financiare në sektorin privat, nga Oda
Ekonomike e Maqedonisë thonë se ata tashmë kanë nisur një iniciativë për ndryshime në Ligjin
për përmbarim. Nga shoqata më e madhe e biznesit vlerësojnë se zgjidhja e tanishme nuk u lejon
firmave të arkëtojnë kërkesat e qeverisë, njësive të vetëqeverisjes lokale, si dhe të ndërmarrjeve
publike. Në këtë mënyrë, kompanitë humbasin kondicionin financiar, dhe disa prej tyre edhe
zhduken.
6. KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME
6.1 Konkluzione Provat sugjerojnë që nivelet e dështimit të bizneseve të vogla në Maqedoni kanë të bëjnë me
natyrën e një tregu kapitalist në mbështetje të konkurrencës ku vetëm më e forta mbijeton.
Shkaqet e dështimit të biznesit të vogël dhe përfundimisht falimentimi janë të shumta. Një
sipërmarrës i suksesshëm është, pa dyshim, afarizmi i përkryer i cili duhet të jetë një tregtar i të
gjithave. Është e qartë se pothuajse të gjithë sipërmarrësit kanë mundësinë të kontrollojnë fatin e
tyre. Suksesi nuk është sigurisht një garanci, por as dështimi. Disa nga shkaqet kryesore të
falimentimit janë planifikimi i dobët, mungesa e financimit, mungesa e përvojës në biznes dhe
mungesa e disiplinës personale.
Një pjesë e rëndësishme e këtij plani biznesi duhet të jetë një strategji daljeje në rast se biznesi ka
probleme. Asnjë biznes nuk duhet të fillojë me para të mjaftueshme për të hapur derën. Shumë
sipërmarrës nuk e kuptojnë se duhen dy deri në tre vjet për shumicën e bizneseve të kthejnë një
fitim. Edhe pse ju jeni shefi juaj, klienti ende kontrollon shumë nga jeta juaj dhe si kalon koha
juaj.
Prandaj, vetë-disiplinimi bëhet një element shumë i rëndësishëm për të qenë i suksesshëm në
pronësinë e një biznesi të vogël. Së bashku me vetë-disiplinën, një individ duhet të ketë përvojë
në industrinë në të cilën ata po përpiqen të krijojnë biznesin e tyre. Gjithmonë është një ide e
mirë të punoni për dikë në industri dhe të bëni gabimet tuaja në paratë e tyre sesa në paratë
94
tuaja.Ky ligj rregullon shitjen e një prone të tillë me ankand publik, të realizuar në mënyrë
elektronike, pa çmim fillestar. Nëse prona nuk është shitur, vlera e saj u shpërndahet kreditorëve,
bazuar në planin e shpërndarjes të përgatitur nga administruesi i falimentimit.
Më në fund, me këtë ligj, u shkurtuan afatet që gjyqtarët janë të detyruar t'i respektojnë ndërsa
vendosin për çështjet civile në procedurën e Falimentimit, qofshin ato të filluara apo të zgjatura.
Për të përfunduar, mund të thuhet se reforma vazhdon ende, dhe qëllimi është, nga njëra anë, të
krijojë kushte që kreditorët të arrijnë një kthim më të madh të pretendimeve të tyre përmes
përfshirjes së praktikave më të mira sa më shpejt të jetë e mundur, dhe, nga ana tjetër, të lejojë
kompaninë debitor të kapërcejë vështirësitë e saj financiare përmes riorganizimit, kur është e
mundur, në mënyrë që të shmangë pasojat juridike të procedurave të falimentimit.Falimentimi
është një institut juridik i shtrëngimit kolektiv, shlyerje të drejtë dhe të drejtë të kreditorëve,
ekzekutim i përgjithshëm i pasurisë së debitorit të falimentimit, pasi ajo të pushojë së ekzistuari
si person juridik.
Në kuptim juridik material, falimentimi është në të njëjtën kohë, nga njëra anë, një situatë në të
cilën debitori nuk mund të përmbushë detyrimet e tij ndaj kreditorët dhe, nga ana tjetër, zbatimi i
detyruar i kërkesave të të gjithë kreditorëve mbi pasurinë e debitorit të falimentimit, që rezulton
në humbjen e personit juridik të debitorit të falimentimit. Debitori i falimentimit humbet pasurinë
e tij e cila është baza ekonomike e subjektivitetit të tij juridik.Në kuptimin procedural dhe
juridik, një falimentim është një procedurë e veçantë gjyqësore që realizon shlyerjen e
përgjithshme të kreditorëve të pasurisë së debitorit të falimentimit, në kushtet dhe mënyrën e
përcaktuar në ligjin e falimentimit.
Në këtë kuptim, ligji i falimentimit të ish-Jugosllavisë në vetvete zhvillimi ka kaluar në shumë
periudha.Shtete e reja ose territoret shtetërore mbi ato territore kanë miratuar ligjet e tyre të
falimentimit.Në këtë mënyrë, edhe një institucion juridik klasik dhe i rregulluar rreptësisht si
falimentimi, nuk ka qëndruar imun ndaj prirjeve dhe tendencave moderne dhe ka përqafuar
dinamikën e mënyrës moderne të marrëdhënieve të reja tregtare ekzistuese.
Sidoqoftë, nga ana tjetër, falimentimi është gjithashtu një kërcënim për mbijetesën dhe
funksionimin e personit juridik, kështu që lind pyetja se si interpretohen dhe zbatohen siç duhet
dispozitat e ligjit dhe a ka hapësirë abuzimi, veçanërisht kur bëhet fjalë për abuzim.
Subjektet mbi të cilat nuk mund të krijohet falimentim?
95
A është një privilegj për ta, apo thjesht çon në një nënvlerësim të punës së tyre dhe operim të
detyruar, pavarësisht nga pasojat që ata po shkaktojnë brenda sistemit juridik dhe shoqëror të një
shteti siç mund të shihet nga radhët e ky punim seminarik, subjektet që janë të përjashtuar nga
mundësia e fillimit të procedurave të falimentimit janë ndërmarrje ose prona që në përgjithësi
janë pronë ose themeluar nga shteti ...! ?? Pyetje dhe përfundime të tilla janë vetëm një pjesë e
vogël e sfidës së shtjellimit të çështjeve juridike që mbulojnë saktësisht subjektet që janë të liruar
nga procedura e falimentimit, si dhe të kuptuarit e zbatimit të dispozitave që kanë të bëjnë me
subjekte të tilla dhe interpretimi i tyre në praktikë, dhe të cilin ata kalojnë në një mënyrë të
përshtatshme brenda këtij punimi.
Ligji ynë i falimentimit krijon mundësi dhe hap dimensione të reja në aplikimin e institutit të
falimentimit, i cili është në përputhje me frymën dhe kohën në të cilën veprojnë subjektet e
ekonomisë sonë.
Duhet të theksohet se koncepti themelor dhe përmbajtja e ligjit tonë pozitiv janë marrë nga Ligji
i parë i Falimentimit i Republikës së Maqedonisë, i cili kryesisht u harmonizua me legjislacionin
e Republikës së Maqedonisë.Bashkimi Evropian, si dhe direktivat për falimentimin dhe
falimentimin.Pas gjithë kësaj, Ligji i Falimentimit i Republikës së Maqedonisë përcakton
qëllimet e mëposhtme: sigurimin e sigurisë së tregut, promovimin e stabilitetit ekonomik dhe
zhvillimin, shkurtimin e kohëzgjatjes së procedurave të falimentimit, përmirësimin e
mekanizmave për ushtrimin e të drejtave të kreditorëve, rregullimin e marrëdhënieve të
kreditorëve.
Ndërmarrjet e falimentimit, si dhe rregullimi më i detajuar i llojeve të subjekteve që i
nënshtrohen falimentimit, si dhe ato të përjashtuara nga kjo procedurë. Sidoqoftë, pasi lë
hapësirë për një interpretim më të hollësishëm të dispozitës që specifikon subjektet mbi të cilat
nuk mund të kryhet procedura e falimentimit dhe i referohet rregullimit me ligje të veçanta dhe të
veçanta meqë rregullojnë funksionimin e personave juridikë individualë me autorizime publike,
ligji parashikon specifikime të ndryshme ligjore kur dhe në çfarë kushtesh mund të zhvillohet
procedura e falimentimit ndaj personave juridikë me autorizime publike, rast pas rasti. Në
veçanti, një interpretim i tillë i ndryshëm ose i paqartë përfshihet në dispozitat e Ligjit për
Ndërmarrjet Publike ku thuhet se funksionimi i ndërmarrjeve të tilla është publike, transparente
dhe e përhershme, por dispozita e qartë që përcakton qartë që përcakton se nuk ushtrohet
falimentim mbi një ndërmarrje publike është fshirë. tregon për faktin se çdo institucion i vetëm
96
ose një ndërmarrje e akordit të vet, me ligj ose me statut, në mënyrë të pavarur vendos nëse ai
institucion ose ndërmarrje mund të jetë i paaftësisë paguese, dhe si një alternative ose alternative
për procedurën e falimentimit 21 është konvertimi i kompanive me përgjegjësi të kufizuar ose
shoqërive aksionare. të cilit dispozitat e Ligjit të Kompanisë zbatohen përkatësisht pas
konvertimit.
Zbatimi praktik në secilën prej rasteve të mësipërme flet mjaftueshëm për kompleksitetin e këtij
procesi, duke konfirmuar vetëm faktin që procedura e falimentimit është një procedurë sui
generis.Ky punim hulumtues eksploron disa pjesë të ligjit të falimentimit ose më konkretisht,
dispozitat e këtij ligji që përcaktojnë subjektet mbi të cilat nuk mund të zbatohet procedura e
falimentimit.
Pas një përmbledhje të shkurtër të rregullimit ligjor të çështjeve të falimentimit në vitet e
kaluara, para dhe pas pavarësisë së Republikës së Maqedonisë, vijat e këtij hulumtimi ndërpresin
fokusi kryesor i këtij punimi është të rishikojë veçmas subjektet që i nënshtrohen një përjashtimi
specifik nga procedurat e falimentimit. Institucionet publike, prona shtetërore, njësitë e
qeverisjes vendore, shoqatat dhe fondacionet janë vetëm disa nga subjektet që bëjnë pjesë në
këtë kategori lëndësh.
Në këtë pjesë duhet të përmendet edhe fakti që ata madje janë të përjashtuar nga procedura e
falimentimit jo të përjashtuar plotësisht nga përgjegjësia, por themeluesit e tyre korrespondojnë
ashpër me të gjithë pronën e tyre për detyrimet e njësisë ekonomike. Rreshtat e mëtejshme të
letrës paraqesin specifikat e fillimit të falimentimit procedurat mbi ndërmarrjet publike që
mbulojnë një çështje juridike krejt të veçantë për sa i përket redaktimit të procedurës së
falimentimit ndryshojnë nga rasti në çështje që çon në faktin se procedimi i falimentimit është
një procedurë sui generis. Pjesa e fundit sugjeron një procedurë që lidhet drejtpërdrejt me
vendimin nëse një entitet ose një ndërmarrje me një autoritet publik është e përshtatshme për të
hapur procedurat e falimentimit ose për ta shndërruar ndërmarrjen në një kompani (Shoqëri me
përgjegjësi të kufizuar ose kompani aksionare).
Subjektet e transformuara rregullohen sipas dispozitave të tjera, posaçërisht sipas parashikimeve
të ligjit të shoqërive tregtare. Për më tepër, kjo analizë e përmbledhur dhe e hollësishme e bërë
gjatë hulumtimit tregon në përfundimin se dispozitat e përgjithshme në lidhje me entitetet kanë
përfunduar cilat procedura të falimentimit zhvillohen lënë shumë hapësirë për interpretim më të
saktë dhe rregullim të mëtutjeshëm të procedurave të falimentimit në ligjet speciale që përbëjnë
97
themelimin dhe rregullimin e ndërmarrjeve publike. Nga këto çështje, vjen ndërlikimi i
falimentimit si një procedurë ligjore që zbatohet kur kompania ose njësia ekonomike është
paaftësi paguese dhe nuk është në gjendje të paguajë kërkesa ndaj kreditorëve të saj.
Procedura e falimentimit është një mekanizëm ligjor për shlyerjen e përbashkët të kreditorëve të
debitorit i cili është i paaftë të paguajë detyrimet ndaj kreditorëve. Zbatimi i suksesshëm, efikas
dhe i shpejtë i procedurës së falimentimit është dëshmi e drejtësisë së gjyqësorit brenda një
vendi. Ekzistimi i një sistemi efikas falimentimi është i domosdoshëm për ekonominë e një vendi
pasi siguron sigurinë e kreditorëve, rimëkëmbjen e ndërmarrjeve me vështirësi financiare dhe
kthimin e shpejtë të fondeve, aktivet e bllokuara në përdorim.Si parazgjedhje, një procedurë
falimentimi është një procedurë urgjente, pasi pasuritë në pronësi të debitorit të falimentimit po
humbasin vlerën e tyre çdo ditë, kështu që procedura e falimentimit duhet të jetë efikase dhe e
kufizuar me kohë për të ruajtur vlerën e pasurisë së debitorit, në këtë mënyrë interesat e
kreditorëve për tu shlyer nga prona e debitorit dhe interesat e punonjësve që presin të kthehen në
punë me debitorin do të mbrohen gjithashtu.
Ky punim shqyrton arsyet e kohëzgjatjes së gjatë të procedurave të falimentimit në Republikën e
Maqedonisë nga aspekte të ndryshme, pra nga aspekti i shpërndarjes së çështjeve të falimentimit
nga gjykatat, shpërndarja e çështjeve të falimentimit nga ana e administruesve të falimentimit,
dobësitë e legjislacionit në Republikën e Maqedonisë që rregullon këtë fushë ligjore. si dhe për
sa i përket çështjeve gjyqësore në gjykatat në Republika e Maqedonisë, të cilat janë të
rëndësishme për kohëzgjatjen e procedurave të falimentimit. Përfundimi i këtij punimi jep
sugjerime mbi atë që duhet ndërmarrë në Republikën e Maqedonisë në të ardhmen që procedurat
e falimentimit të zgjasin më shpejt. Gjatë kohëve të fundit studimi mbi falimentimin e njësive
ekonomike është një nga fushat që ka rritur interesin e shumë kërkuesve në tërë vendet e botës.
Nevoja e këtyre studimeve lidhet drejtpërdrejtë me kostot direkte dhe indirekte, dhe pasojat që
sjell falimentimi i njësive në ekonominë e një vendi. Prandaj lind nevoja për modele që
mundësojnë ofrimin e sinjaleve të parakohshme për ndodhjen e falimentimit.
Kohët e fundit me rritjen e disponueshmërisë së të dhënave për njësitë ekonomike, me zhvillimin
e modeleve ekonometrike, dhe zhvillimin me hapa të shpejtë të teknologjisë, është rritur dhe
mundësia e zhvillimit të modeleve të parashikimit të falimentimit me cilësi më të lartë. Këto
modele mund të ofrojnë sinjale të përkeqësimit të situatës financiare të njësive ekonomike deri
në 5 vite para ndodhjes së fenomenit të falimentimit. Të gjitha modelet përdorin të dhëna të cilat
98
sigurohen nga pasqyrat financiare të njësive ekonomike gjatë viteve të fundit para falimentimit
(1 deri 5 vite).
Në përgjithësi modelet bazohen në supozimin se njësitë ekonomike të falimentuara kanë
karakteristika të ndryshme nga njësitë jo të falimentuara gjatë së njëjtës periudhë të marrë në
studim. Por gjithsesi mungon një rregull unik për të përcaktuar një grup treguesish financiar të
përbashkët për të studiuar parashikimin e falimentimit për të gjithë njësitë ekonomike. Prandaj
modelet e ndërtuar nga studiues të ndryshëm adaptohen në varësi të vendeve në të cilët kryhet
studimi, sektori i industrisë, madhësia e njësive dhe periudha e studimit. Për shembull nuk është
e arsyeshme të përdoren të njëjtat modele të parashikimi të falimentimit për sektorin prodhues
dhe për sektorin tregtar. Këto dy sektorë të ekonomisë kanë strukturë kapitali, dhe norma fitimi
të ndryshme nga njëri tjetri.
6.2 Rekomandime
Lexuesit e këtij studimi duhet të kenë parasysh se ashtu si në çdo studim tjetër të kryer më parë
ekzistojnë disa kufizime.Të dhënat e marra në studim janë përfituar nga një numër i vogël i njësive
tregtare të falimentuara dhe jo të falimentura, kjo për arsye të vështirësisë sigurimit të tyre. Prandaj
ekziston rreziku që rezultatet e studimit të ndikohen nga madhësia e mostrës së zgjedhur. Kufizimet
e këtij studimi ofrojnë mundësi për studime në të ardhmen. Rezultatet e studimit sugjeruan që
teknikat statistikore kishin aftësi në klasifikimin e njësive tregtare në njësi tregtare të
falimentuara dhe njësi tregtare jo të falimentuara. Duke u nisur nga ngjashmëritë në rezultatet e
saktësisë së modeleve të parashikimit të analizës diskriminuese të shumëfishtë dhe analizës së
regresionit logjistik, sugjerohet që në studimet e ardhme të ndërtohen modele të parashikimit të
falimentimit bazuar në teknika të tjera, për shembull rrjeta e neuroneve, pemët e klasifkimit dhe
regresioneve etj. Pra analiza të shtrihet ne teknika të tjera statistikore.
Një rekomandim i rëndësishëm për studimet e ardhshme është të ndryshohet variabli i varur,
dikotom, në një variabël tjetër që të jetë më i gjerë. Situata financiare e njësive ekonomike në
99
realitet mund të përshkruhet me një gamë më të gjerë statusesh të saj, jo vetëm në gjendje të
falimentuar dhe jo të falimentuar.
BIBLOGRAFIA
LITERATURË E SHFRYTËZUAR 1. Achtenhagen, L., Davidsson, P., & Naldi, L. 2004. Research on small firm growth:
A review. Proceedings of the European Institute of Small Growth Business.
2. Agency for Real Estate Cadastre Skopje 2011.
3. Aidis, R. 2004. By law and by custom: Factors affecting small-and medium-sized
enterprises during the transition in Lithuania. Published doctoral dissertation,
University of Amsterdam, The Netherlands.
4. Altman E. I. (1993). Corporate Financial Distress and Bankruptcy: A Complete Guide to
Predicting and Avoiding Distress and Profiting from Bankruptcy, 2. Edition, John Wiley
& Sons, Inc
5. Altman, E. and E. Hotchkiss, Corporate Financial Distress and Bankruptcy, Third
Edition, Wiley and Sons, Jersey City, N.J., 2005.
6. Altman, E., “Financial Ratios: Discriminant Analysis and the Prediction of Corporate
Bankruptcy,” Journal of Finance, September, 1968,
100
7. An automated risk-based inspection system, CDPS Risk-Based Selection for Red,
Yellow, Green and Blue Channel Inspection, has been in place since 2002. Other
information technology systems in place include the South-East European Messaging
System, created by the European Commission’s EuropeAid Co-operation (AIDCO) and
the European Union’s Customs and Fiscal Assistance Offi ce (CAFAO).
8. Anderson, A., &Jack, S. 2002. The articulation of social capital in entrepreneurial
networks: A glue or a lubricant? Entrepreneurship &Regional Development, 14:
193-210.
9. Arendarski, A., Mroczkowski, T., &Sood, J. 1994. A study of the redevelopment
ofprivate enterprise in Poland: Conditions and policies for continuing growth.
Journal of Small Business Management, 32(3):40-51.
10. Armenski, Gusev and Spasov 2007.
11. Austin, J. T, & Vancouver, J. B. 1996. Goal constructs in psychology: Structure,
process and content. Psychological Bulletin, 120(3): 338-375.
12. Barber, J., Metcalfe, J.S., &Porteous, M. 1989. Barriers to small business growth.
London: Routledge.
13. Barberis N., Shleifer A., Vishny R. (1996), “A model of investor sentiment”,
Journal of Financial Economics 49 (1998) 307Ð343
14. Barkham, R., Gudgin, G., Hart, M., & Hanvey, E. 1996. The determinants of small
firm growth. Regional Policy and Development Series, 12, London: Jessica
Kingsley.
A. Baron (Eds.), The psychology of entrepreneurship: 93-112. London: Lawrence
Erlbaum Associates.
15. Bartlett, W., &Bukvić, V. 2001. Barriers to SME Growth in Slovenia. MOCT-MOST,
11: 135-154.
16. Bartlett, W., &R. Rangelova, R. 1997. Small firms and economic transformation in
Bulgaria. Small Business Economics, 9: 319-333.
17. Barth, H. 2004. Barriers to growth and development in small firms. Published
doctoral dissertation, Luleå University of Technology, Sweden.
18. Baumol, W. J. 1990. Entrepreneurship: Productive, unproductive, destructive. The
Journal of Political Economy, 98(5):893-921.
101
19. Berg, D. (2007). Bankruptcy Prediction by Generalized Additive Models. Applied
Stochastic Models in Business and Industry, 23(2)
20. Besnik A. Krasniqi, (2007), “Barriers to entrepreneurship and SME growth in
transition: the case of Kosovo”, Faculty of Economics, University of Prishtina.
21. Birch D.,(1989), 'Change, Innovation and Job Generation', Journal of Labor
Research, 10 (1), pp.33-38.
22. Biznes Albania Tirane, (2011), “Identifikimi i problemeve dhe barrierave që hasen
nga biznesi në Shqipëri dhe përcaktimi i rrugëve për heqjen e tyre”.
23. Blazy, R., Chopard, B., Fimayer, A. & Guigou, J.-D., 2011. Employment preservation vs.
creditors repayment under bankruptcy law: The French dilemma?. International Review
of Law and Economics
24. Blum, M. (1974). Failing Firm Discriminant Analysis. Journal of Accounting Research,
12(1)
25. Bohatá, M., &Mládek, J. 1999. The development of the Czech sector. Journal of
Business Venturing, 14(5-6): 461-473.
26. Bolton Report. 1971. Report of the committee of enquiry on small firms. Bolton
Report,Cmnd. 4811. London: HMSO.
27. Bratkowski, A., Grosfeld, I., & Rostowski, J. 2000. Investment and finance in de
novo private firms. Economics of Transition, 8(1): 101-116.
28. Bridge, S., O’Neill, K., &Cromie, S. 2003. Understanding enterprise, entrepreneurship
and small business. London: Palgrave Macmillan.
29. Broadman, H. G. 2000. Reducing structural dominance and entry barriers in
Russianindustry.PolicyResearchWorkingPaperNo.2330,TheWorldBank.
30. Bruce Kogut, (2000), The network as knowledge: generative rules and the
emergence of structure:, Strategic Management Journal, 21, faqe 422.
31. Bruton, G. D., Ahlstrom, D. & Obloj, K. 2008. Entrepreneurship in emerging
economies: Where are we today and where should the research go in the future.
Entrepreneurship Theory and Practice, January: 1-14.
32. Burton, D. 2000. Research training for social scientists: A handbook for postgraduate
researchers. London: SagePublications.
33. Burrell, G., &Morgan, G. 2003. Sociological paradigms and organisational analysis.
102
Aldershot: Ashgate PublishingLimited.
34. Butterworths Journal of International Banking and Financal Laë- 10 JIBLF
December 2004
35. Cardozo, R., Elder, T., & Harmon, B. 1996. When does growth pay? In P. Reynolds,
36. Carter, S., & Jones-Evans, D. 2006. Introduction. In S. Carter & D. Evans-Jones
(Eds.), Enterprise and small business: Principles, practice and policy (2nd ed.): 1-
4. Harlow, UK: Pearson Education.
37. Carter, S., Mason, C., & Tagg, S. 2006. Lifting the barriers to growth in UK small
businesses: 2006 biennial survey of FSB membership. A Report to Federation of
Small Businesses.
38. Casson, Mark C. (2005) Entrepreneurship and the theory of the firm, Journal of
Economic Behaviour and Organization, 58,327-348.
39. Chilosi, A. 2001. Entrepreneurship and transition. MOCT-MOST, 11: 327-357.
40. Clowry, K., 2008. Debt-for-equity swaps. In: B. Larkin, ed. Restructurings and workouts.
London: Global Law and Business,
41. Coad Alex dhe Werner Hölzl, (2010), “Firm growth: empirical analysis”, Papers
on Economics and Evolution.
42. Cooper, A. C. 1993. Challenges in predicting new firm performance. Journal of
Business Venturing, 8(3): 241-253.
43. Council Regulation on Insolvency Proceeding (CE), N. 1346/2000, dt.29.05.2000.
44. Cybinski, P. (2001). “Description. Explanation, Prediction:
The Evolution of Bankruptcy Studies?”, Managerial Finance 27(4)
45. Dannreuther, Charles and Perren, Lew (2013) The Political Economy of the Small Firm
46. Dannreuther, Charles and PERREN, LEW (2013) Uncertain states - the
politicalconstruction of the small firm, the individualisation of risk and the
financial crisis Capital and Class, 37 (1). ISSN 0309-8168.
47. David Smallbone & Friederike Welter, (2003), Institutional Development and
Entrepreneurship in Transition Economies, ICSB 48th World Conference -
Advancing, Entrepreneurship and Small Business. June, Belfast (Northern Ireland)
48. Davidsson, P. 1989. Continued entrepreneurship and small firm growth. Published
doctoral dissertation, Stockholm School of Economics, Sweden.
103
49. Davidsson, P. 1991. Continued entrepreneurship: Ability, need, and opportunity as
determinants of small firm growth. Journal of Small Business Venturing, 6: 405-
429.
50. Davidsson, P. 2004. Researching entrepreneurship. New York: Springer.
51. Davidsson, P., &Henrekson, M. 2002. Determinants of the prevalence of start-ups
and high growth firms. Small Business Economics, 19:81-104.
52. Davidsson, P., & Wiklund, J. (2000). Conceptual and empirical challenges in the
study of firm growth. In D. Sexton & H. Landström (Eds.), The Blackwell
Handbook of Entrepreneurship (pp. 26-44). Oxford, MA: Blackwell (Chapter 3 in
the current volume).
53. Davidsson, P., Kirchoff, B., Hatemi-J, A., &Gustavsson, H. 2002. Empirical analysis
of business growth factors using Swedish data. Journal of Small Business
Management, 40(4): 332-349.
54. Davies, C.D., Hills, G.E., & LaForge, R.W. 1985. The marketing/small enterprise
paradox: a research agenda. International Small Business Journal, 3(3): 31-42.
55. Deakins, D. 1999. Entrepreneurship and small firms (2nd ed.). London: McGraw- Hill.
56. Delmar, F. 1997. Measuring growth: methodological considerations and empirical
results. Entrepreneurship and SME Research: On its Way to the Next Millennium
(pp. 199-216). Aldershot, England:Ashgate.
57. Delmar, F. and Davidsson, P. and Gartner, W. (2003) Arriving at the high growth firm.
58. Denzin, N. K. 2002. The interpretive process. In A. M. Huberman, & M. B. Miles
(Eds.), The qualitative researcher’s companion: 349-366. London: Sage
Publications.
59. Doern, R., &Fey, C. 2008. E-commerce developments and strategies for value
creation: The case of Russia. Journal of World Business, 41:315-327.
60. E-gov Project, http://www.egov.org.mk.
61. European Commission 2005.
62. European Commission 2010.
63. Folloëing the introduction of electronic case management, the Automated Court Case
Management Information System (ACCMIS) softëare ëas introduced in 2009 and became
fully operational in January 2010.
104
64. For details on the distance to frontier measure, see the data notes.
65. FYR Macedonia ëas among the 10 economies that improved the most in the ease of doing
business as measured in Doing Business 2008 and in Doing Business 2010.
66. FYR Macedonia, Ministry of Economy 2011.
67. FYR Macedonia, Ministry of Justice 2005.
68. Gjykata e Tiranës, found at: http://ëëë.gjykatatirana.gov.al/
69. http://ligjet.info/shoqerite_tregtare/falimentimi/ligje/8901
70. http://www.drejtesia.gov.al/files/userfiles/Legjislacioni/Kodi_i_Procedures_civile.pdf
71. http://www.qkr.gov.al/nrc/Kerko_Per_Subjekt.aspx
72. Http://www.shqiptarja.com/ekonomi/2733/belle-air-mister-falimenti-i-nje-kompanie-
miliardere188752.html#sthash.0mNMvFGj.dpuf
73. https://ëëë.google.al/?gës_rd=cr,ssl&ei=_BfRU_ORDKaByëP1zoDABA#q=kestrin+katr
o+falimentimi
74. https:/www.google.al/?gws_rd=cr,ssl&ei=rhnRU9imG8qGyëPeoIDoCg#q=falimentimi%
2C+gjykata+e+larte
75. IMF- International Monetary Fund, (2006), Report on the observance of standards
and codes Albania, October 2006
76. INSTAT-Instituti i statistikave, Buletin statistikor 2013, 2012.
77. INSTAT-Instituti i Statistikave, Buletin statistikor tremujor 1-2014.retrived on line
at http://www.instat.gov.al/al/publications/librat/2014/buletini-statistikor,-
tremujori-1- 2014.aspx
78. Iraj Hashi, (2001), “Financial and Institutional Barriers to SME Growth in
Albania: Results 0f an Enterprise Survey”, Stafordshire University
79. Jennings, Peter L., Perren, Lew and Carter, Sara (2005) Guest editors'
introduction:alternative perspectives on entrepreneurship research
Entrepreneurship: theory & practice, 29 (2). pp. 145-152. ISSN 1540-6520.
80. Johansson J.,(2008),'Essays on collaborative processes among SMEs for
competitiveness development'. Doctoral Thesis (fq81).
81. John McMillan and Christopher Woodruff, 2002, “The Central Role of
Entrepreneurs in Transition Economies”, Journal of Economic Perspectives—
Volume 16, Number 3— Summer—faqe153–170.
105
82. Johnson, S., Loveman, G. (1995) Starting Over in Eastern Europe:
Entrepreneurship and Economic Renewal, Boston: Harvard Business School Press.
83. Journal of Business Venturing 18(2):pp. 189-216.
84. Julia Prats, Marc Sosna, S. Ramakrishna Velamuri “Managing different in growth
context”, University of California, Berkeley vol. 54, No. 4 Summer 2012
cmr.berkeley.edu.
85. Kazanjian, R. K. 1988. Relation of dominant problems to stages of growth in
technology- based new ventures. Academy of Management Journal, 31(2): 257-
279.
86. Keogh, W., & Evans, G. 1999. Strategies for growth and the barriers faced by new
technology-based SMEs. Journal of Small Business and Enterprise Development,
5(4): 337-350.
87. Kestrin Katro- “E Drejta e Falimentimit”, 2004, found at:
88. Kirchoff, B. A. 1994. Entrepreneurship and dynamic capitalism: The economics of
business firm formation and growth. Westport, CT: PraegerPublishers.
89. Kirzner,I.1979.Perception,opportunityandprofit:Studiesinthetheoryofentrepreneurship.
London: The University of ChicagoPress.
90. Kodi i Procedurës Civile found at:
91. Kolvereid, L., & Bullvåg, E. 1996. Growth intentions and actual growth: The
impact of entrepreneurial choice. Journal of Enterprising Culture, 4(1): 1-17.
92. Kontorovich, V. 1999. Has new business creation in Russia come to a halt? Journal
of Business Venturing, 14: 451-460.
93. Kouriloff, M. 2000. Exploring perceptions of a priori barriers to entrepreneurship:
A multidisciplinary approach. Entrepreneurship Theory and Practice, 25(2): 59-79.
94. Krueger, N. 2003. Entrepreneurial resilience: Real and perceived barriers to
implementing entrepreneurial intentions. Babson College Entrepreneurship Research
Conference.
95. Laë No. 9920, dated 19.05.2008 "On Tax procedures in the Republic of Albania".
96. Liao, J., Welsch, H. P., & Pistrui, D. 2001. Environmental and individual
determinants of entrepreneurial growth: An empirical examination. Journal of
Enterprising Culture, 9(3): 253-272.
106
97. Ligj nr. 9919, dt. 19.05. 2008 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr 8901, dt.
23.05.2002“Për Falimentimin http://mobile.ikub.al/LIGJE_CATEGORY/LIGJE/PeR-
DISA-SHTESA-DHE-NDRYSHIME-Ne-LIGJIN-NR-8901-DATe-23-5-2002-PeR-
FALIMENTIMIN--805190001.aspx
98. Ligj nr.8901, datë 23.05.2002 “Për falimentimin”, found at:
99. Ligji nr. 7521 dt. 30.10.1991, ndryshuar me Ligjin nr. 7579, dt.02.07.1992 “Për
përkrahjen sociale për personat që dalin të papunë nga zbatimi i reformës ekonomike”
100. Ligji nr. 7631, dt. 29.10.1992 “Për falimentimin e ndërmarrjeve shtetërore”
101. Locke, E. A., & Baum, J. R. 2007. Entrepreneurial motivation. In J. R. Baum, M.
Frese, & R.
102. McMillan, J. U. C. Woodruff (2002): The Central Role of Entrepreneurs in
Transition Economies. In: Journal of Economic Perspectives 16, H. 3, S. 153-170.
103. Meyer, A.D., Gaba, V. and Colwell, K. (2005) 'Organizing Far from
Equilibrium: Nonlinear Change in Organizational Forms', Organization Science
16(5): 456-473.
104. Miles, M. B., &Huberman, A. M. 1994. Qualitative data analysis (2nd ed.).
London: Sage Publications.
105. Mintzberg, H., & Waters, J. A. 1985. Of strategies, deliberate and
emergent. Strategic Management Journal, 6(3): 257-272.
106. Mirela Xheneti, (1994), “Institutional constraints and SME growth in post-
communist Albania”, Emerald Insight.
107. Mitchell, Busenitz et al, 2002,. The central question in entrepreneurial
cognition research. Entrepreneurship Theory and Practice, f. 97
108. Moy,J.W.,&Luk,V.W.M.2003.Thelifecyclemodelasaframeworkfor
understanding
barrierstoSMEgrowthinHongKong.AsiaPacificBusinessReview,10(2):199-220.
109. Neergaard, H., & Ulhoi, J. P. 2007. Handbook of qualitative research
methods in entrepreneurship. Cheltenham, UK: Edward Elgar.
110. Newby, R., Watson, J., &Woodliff, D. 2003. Using focus groups in SME
research: The case of owner-operator objectives. Journal of Developmental
Entrepreneurship, 8(3): 237- 246.
107
111. Nicholson, B. (2001): From migrant to micro-entrepreneur: do-it-yourself
development in Albania. In: South-East Europe Review 3, S. 39-42.
112. Nicholson, B. (2004): The Tractor, the Shop and the Filling Station: Work
Migration as Self-help Development in Albania. In: Europe-Asia Studies 56, H. 6,
S. 877-890.
113. Official Gazette of the Republic of Macedonia 34/2006, 126/2006, 84/2007,
47/2011, 79/2013, 164/2013, 29/2014, 98/2015 and 192/2015.
114. Official Gazette of the Republic of Macedonia number 119/2006 .
115. Official Gazette of the Republic of Macedonia number 119/2006.
116. Official Gazette of the Republic of Macedonia number 47/2014.
117. Official Gazette of the Republic of Macedonia number 47/2014.
118. Paul Torremans, F.Tegu, A.Shehi-Falimentimi në Aspektin Krahasues” Shkolla e
Magjistraturës, 2005.
119. Peng M.W. (2009), 'Institutions, resources, and entry strategies in emerging
economies. “Strategic Management Journal”, 30 (1) 61-80.
120. Peng, M. W. & Meyer, K. E. 2005. Probing theoretically into Central and
Eastern Europe: Transactions, resources and institutions. Journal of International
Business Studies, 36(6):600-621.
121. Peng, M. W. 2000. Business Strategies in Transition Economies. London:
Sage Publications.
122. Penrose, E. 1959. The theory of the growth of the firm. Oxford: Basil Blackwell.
123. Perren, Lew and Jennings, Peter L. (2005) Government discourses on
entrepreneurship:issues of legitimization, subjugation, and power
Entrepreneurship: Theory & Practice, 29 (2). pp. 173-184. ISSN 1540-6520.
124. Piero Pajardi e autori vari, “Il falimento nel mondo”, Padova 1988.
125. Pissarides, F. 1999. Is lack of funds the main obstacle to growth? EBRD’s
experience with small-and-medium sized businesses in Central and Eastern Europe.
Journal of Business Venturing, 14: 519-539.
126. Pissarides, F., Singer, M., &Svenjnar, J. 2003. Objectives and constraints of
entrepreneurs: Evidence from small and medium size enterprises in Russia and
Bulgaria. Journal of Comparative Economics, 31: 503-531.
108
127. Praag dhe Aidis, 2007. Illegal entrepreneurship experience: Does it make a
difference for business performance and motivation? Journal of Business
Venturing, 22(2): 283-310.
128. Puffer, S. M., McCarthy, D. J., & Naumov, A. I. 2000. The Russian
capitalist experiment: From state-owned organizations to entrepreneurships.
Cheltenham (UK): Edward Elgar.
129. Qëndra Kombëtare e Regjistrimit, found at
130. Rae, D. 2000. Understanding entrepreneurial learning: A question of how?
International Journal of Entrepreneurial Behaviour and Research, 6(3): 145-159.
131. Rauch, A., Frese, M., &Utsch, A. 2005. Effects of human capital and long-
term human resources development and utilization on employment growth of small-
scale businesses: A causal analysis. Entrepreneurship Theory and Practice, November:
681-698.
132. reorganization in the small and medium-sized enterprise sector.
133. Routledge Frontiers of Political Economy . Routledge, UK.
ISBN 9780415198561
134. Scase, R. 1997. The role of small businesses in the economic transformation
of Eastern Europe: Real but relatively unimportant? International Small Business
Journal, 16(1): 13-
135. Scott, M., &Bruce, R. 1987. Five stages of growth in small business. Long
Range Planning, 20(10):45-52.
136. Scott, W. R., & Meyer, J. 1994. Institutional environments and
organizations: Structural complexity and individualism. Thousand Oaks,
California: Sage Publications.
137. Sengenberger, W & Loveman, G.W.,. 1990. Introduction: Economic and social
138. Smallbone, D. U. F. Welter (2006): Conceptualising entrepreneurship in a
transitional context. In: International Journal of Entrepreneurship and Small
Business 3, H. 2, S. 190- 206.
139. Smith, N. R. (1967). The Entrepreneur and His Firm: The Relationship
between Type of Man and Type of Company. East Lansing, MI: Michigan State
University.
109
140. Stanworth, M. J., & Curran, J. (1973). Management motivation in the
smaller business. Epping, Essex: Gower Press.
141. Storey, D. 1994. Understanding the small business sector. London: Routledge.
142. The ease of doing business ranking cited from Doing Business 2006 is the ranking
published in the report, not a back-calculated ranking that has been adjusted for changes
in methodology and data revisions.
143. Under judicial authority the registration process required filing documents and
forms at several diff erent institutions, leading to higher fees and longer ëait times
(USAID 2009).
144. Vendimi I Gjykates së Lartë, Nr 142, datë 15.03.2012
145. Weinzimmer, L. G., Nystrom, P. C., & Freeman, S. J. 1998. Measuring
organizational growth: Issues, consequences and guidelines. Journal of
Management, 24 (2): 235-262.
146. Westhead, P., Wright, M., &Ucbasaran, D. 2001. The internationalization of
new and small firms: A resource-based view. Journal of Business Venturing,
16:333-358.
147. Wield, D. 2002. Planning and organising a research project. Doing
postgraduate research: 35-70. London: Sage Publications.
148. Wiklund, J. (1998). Small Firm Growth and Performance:
Entrepreneurship and Beyond. (Doctoral Dissertation): Jönköping International
Business School.
149. Wiklund, J., &Shepherd, D. 2003. Aspiring for, and achieving growth: The
moderating role of Resources and Opportunities’, Journal of Management
Studies40(8): 1919-1941.
150. Will Bartlett,Vladimir Bukvič, “Barriers to SME Growth in Slovenia” (2001)
151. Winborg, J., &Landström, H. 2001. Financial bootstrapping in small
businesses: “Examining small business managers’ resource acquisition behaviours.
Journal of Business Venturing, 16(3): 235-254.
152. Xhillari, L., dhe Telhaj, Sh., (2003): Barriers to Entry and their impact on
Firms' performance in Albania. In: Barriers to Entry and Growth of New Firms in
Early Transition Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, 243- . ISBN
110
9780792374169