SEYİRLİK OYUNLAR GELENEKSEL SEYİRLİK

OYUNLAR

KARAGÖZ

KUKLA

MEDDAH

İÇİNDEKİLER:

1. KARAGÖZ Oyunun Bölümleri Karagöz Hacivat 2. KUKLA 3. MEDDAH

GELENEKSEL SEYİRLİK OYUNLAR

KARAGÖZ VE HACİVAT

Karagöz, deve veya manda derisinden yapılan tasvir adı verilen insan, hayvan veya eşya şekillerinin çubuklar yardımıyla, arkadan verilen ışıkla beyaz perde üzerinde hareket ettirilmesi esasına dayanan gölge

oyunudur.

Gölge oyununun kaynağı Güneydoğu Asya ülkeleri

olarak kabul edilir.

Karagöz, tek sanatçının yeteneğine bağlı olarak oynatılır. Perdedeki tasvirlerin hareket ettirilmesi, değişik tiplerin seslendirilmesi, şive ve taklitlerin hepsi bir sanatçı tarafından yapılır.

OYUNUN BÖLÜMLERİ:1.Hacivat'ın semai söyleyerek perdeye geldiği, perde gazelini okuduktan sonra Karagöz'ü çağırdığı ve Karagözle Hacivat'ın kavga ettikleri giriş bölümüne mukaddime denir.

2.Muhavere bölümünde, Karagöz ve Hacivat arasında geçen somutlaştırılmış ikili konuşma yer alır. Bu bölümde Karagöz ve Hacivat'ın kişilik özellikleri ve yaratılış açısından birbirlerine karşıt özellikleri vurgulanır.

3. Asıl hikayenin anlatıldığı, diğer tiplerin perdeye geldiği bölüme fasıl

adı verilir. Oyun buradaki konuya göre isim alır.

4. Bitiş: Bitiş bölümünde, seyirciden yapılan hatalar için özür dilenip bir sonraki oyunun duyurusu yapılır ve

oyun sona erer.

Karagöz'de hiciv ve taşlama vardır.

Bu taşlamalar mizahi bir üslupla devlet yöneticilerine kadar

uzanmıştır.

KARAGÖZ halkın ahlâk ve

sağduyusunun temsilcisidir.Özü sözü

birdir. Doğal ve yapmacıklıktan uzak,

kimseye boyun eğmeyen, özgür, zeki, hazırcevap ve

şanslı olan Karagöz, oyunun baş kahramanıdır.

HACİVAT ise yapmacık bir nezaketle konuşur ve her şeyi ben bilirim havasındadır. Kendisi de tam bir eğitim almamasına karşın Karagöz’ü cehaleti nedeniyle küçümser. Gösteriyi başlatan hep Hacivat olur.

Diğer tipleri Tuzsuz Çelebi, Matiz, Beberuhi, Arnavut, Yahudi, Çerkez, Kürt, Laz, Tiryaki, Zenneler vb. oluşturur.

KARAGÖZ’ÜN TEKNİĞİ Karagöz'ün oynatıldığı beyaz

perdeye"ayna" adı verilir.

İç tarafta perdenin altında kurulmuş "peş tahtası" vardır.Oyunda bunun dışında zil,tef,kamış,nareke (düdük), perdeyi aydınlatacak kandil veya ampul vardır. Bunlar peş tahtası üzerinde bulunur.

KUKLATürkçe bebek anlamına gelen ve bugün Anadolu'da yaşayan korçak, kudurcuk, kaburcuk, koğurcak, lubet, vb.gibi isimlerle yaşayan kukla, seyirlik oyunların en eskilerindendir. Orta Asya'dan getirildiği sanılmaktadır.

Konusunu günlük yaşamdan ve edebi hikayelerden alan kukla, bir hareket ve hacim Bu oyunun baş kahramanı ibiş ve ihtiyardır. İbiş kurnaz ve hazır cevaptır.İhtiyar ise varlıklı bir kişidir.

Ülkemizde ipli kukla,el kuklası,araba kuklası,iskemle kuklası gibi türlerle bilinen kukla sanatı 19. yy. sonlarında önemini kaybetmeye başlamıştır.

MEDDAHHikaye anlatmak olan meddahlık taklit yapma sanatıdır. Perdesi, sahnesi, dekoru, kostümü bir sanatkarda toplanmış bir temaşadır (gösteridir).

Meddah bir sandalyeye oturarak dinleyicilerine hikayeler anlatır.Meddahın anlatışını, günlük yaşamdaki olaylar, masallar, destanlar, hikayeler ve efsaneler oluşturur. Meddahın aksesuarını bir mendil ile bir sopa-baston oluşturur.

Meddah çok oyunculu bir tiyatro eserinin tek sanatçısı, oyuncusu konumundadır.Okumanın gelişmediği, dinlemenin rağbet gördüğü zamanlarda Osmanlı sarayında şehirlerde,kasabalarda, ramazan gecelerinde, sünnet düğünlerinde,kahvehanelerde bu sanat vardı. Bu sanatın günümüzdeki uzantısı stand-up yapan showmenlerdir.

KAYNAKÇA: www.kultur.gov.tr www.turkceciler.com www.edebiyatogretmeni www.turkcebilgi.com

TEŞEKKÜR EDERİM…

Hazırlayan: Cevriye İNCİ