seta-seta_analiz-_2011'de_turkiye

8/3/2019 SETA-SETA_Analiz-_2011'de_Turkiye

1/164

2011DE

Trkiye

SEAANALZS E T A | S y a s e t , E k o n o m v e T o p l u m A r a t r m a l a r V a k | w w w . s e t a v . o r g | A r a l k 2 0 1 1


2/164


4/164

COPYRIGHT 2011 SETA

SETA | Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar VakNenahatun Caddesi No: 66 Gaziosmanpaa / ankaya 06700 ANKARA TRKYETel:+90 312.551 21 00 | Faks :+90 312.551 21 90 | www.setav.org | [email protected]

SETA | Washngton D.C. Oce1025 Connectcut Avenue, N.W., Sute 1106 Washngton, DC 20036 USA

Tel: +1 202-223-9885 | Faks: +1 202-223-6099 | www.setadc.org | [email protected]

SETA Analz, No. 48, Aralk 2011

Tasarm&Uygulama: mare Yazar | Bask: Peln Oset, Ankara

SETA


5/164

NSZ

BRNC BLMSYASET

KNC BLMHUKUK VE NSAN HAKLARI

NC BLMDI POLTKA

DRDNC BLMEKONOM

BENC BLMETM

SONSZ

7

13

47

83

123

135

155


6/164


9/164

9

NSZ

2011 senesi, 12 Eyll 2010 Anayasa reerandum sonularnn siyasi ve sosyal

yansmalarnn hissedilecei bir yl olacakt. 12 Eyll reerandumunda eski r-

kiyeye veda ederken; yeni rkiyenin nasl ina edileceini tartr olmutuk.Ana temamz yeniydi. Yeni rkiyeyi btn ynleriyle tartmaya hazrla-

nrken, unusta balayan, ardndan btn blgemizi etkisi altna alan deiim

ve devrim dalgas ile kar karya kaldk. rkiyenin yeni tartmalarna bir

anda blgemizdeki deiim rzgr da dhil oluverdi. Kendi deiim ve dn-

mnde ciddi mesaeler alm bir rkiye olarak, Arap Bahar ile yzletik.

Hali hazrda devam etmekte olan Krt Meselesi zerinden rkiyede yaanan

demokratikleme ve sorunlarna arzulanan katky veremeyen kesimler; blge-

mizdeki isyanlardan acemi roller de karmaya altlar.2011, 12 Eyll reerandumunda %58 gibi yksek bir oranla gven tazeleme-

si yapan iktidarn nc dnem iin seimlere girecei yld. Reerandumun

hemen sonrasnda ana muhaleet partisinde yaanan karmak ve komplocu li-

der deiimi; demokratik alm sreci ve reerandumu boykot karar ardndan

BDP; Krt Meselesine dair verdii tepkilerin halk oylamasnda snanmasndan

sonra MHP, 12 Haziran 2012 seimlerine iddial bir ekilde girdiler. 12 Haziran

seimleri, muhaleet partilerinde oluan rzgrn aksine ak ara AK Partinin

zaeriyle sonuland.2011 senesinin en nemli gndemi olarak kabul ettiimiz 12 Haziran seimleri

btn partiler asndan arkl olaylar ve sreler eklinde karmza kt. zel-

likle ana muhaleet partisi CHP, 2010 senesinden devrettii parti ii tartmala-


10/164

S E T A A N A L Z : 2 0 1 1 D E T R K Y E

10

r neredeyse kesintisiz ekilde srdrd. Baykaln grevini brakmak zorunda

kalmasyla lider deiimine ahitlik ettiimiz Cumhuriyet Halk Partisi, siyasalbir gel git mekanizmasna dnen parti ii tartmalar eliinde seimlere gir-

mi oldu. Yeni liderleri Kemal Kldarolu ile Yeni rkiye tartmalarna Yeni

CHP sylemiyle mdahil oldular. Lakin eski dinamiklerin ve aktrlerin byk

lde korunduu parti yapsyla Yeni CHP tartmalar arzuladklar bir dal-

ga boyunda ilerleyemedi. AK Parti geleneinin ak bir ekilde eski siyasi kimli-

iyle yzleerek yeni siyasi pozisyonunu ilan etmesine benzer bir tavr CHPden

bekleyenler byk lde hayal krklna uradlar. CHP, 2011 boyunca eski

ile yeni sylemin arasnda skan bir siyasal parti grnm verdi. Seimlerdeeski CHPyi rkiyedeki tartmalardan ve semen tercihlerinden adeta bam-

sz saylabilecek bir ekilde destekleyen kemiklemi taban tatmin ederek yeni

bir CHP ina etme giriimi byk lde akamete urad. Ne kemiklemi taba-

nn yeni sylemleriyle tatmin edebildi ne de yeni sylemin temsilcileri eski ile

AK Parti tarz bir yzlemeyi gze alabildiler. Sonuta daha azla siyasal adann

ortaya kt paral bir parti gvdesi ve siyasal sylemi yarattlar. CHPye dair

deiim tartmalar byk lde nce CHP ierisinde aktrlk mcadelesi-

ni kimin kazanaca sonucuna balanm oldu. 2011in son baharnda Dersimzerinden yaanan tartmalar ve Babakan Erdoann devlet adna milletten

zr dilemesiyle CHP baka ve malzemesi bol bir makasn ierisine girmi oldu.

Yeni CHPnin Eski CHPden ilan edilmi ve tartmalar byk lde bitirecek

bir ekilde kopmad srece tek parti dnemi gnahlaryla her seerinde ben-

zer bir imtihan yaayaca ortaya kt.

Milliyeti Hareket Partisi, 12 Haziran seimlerine, 12 Eyll reerandumunda

Krt Meselesine ve Demokratik Alm srecine verdii reekslerin gl bir

toplumsal karl olmadn grm olmann basks altnda girmeye hazrla-nyordu. Halkoylamas sonularnn zerine CHPdeki lider deiimini mecbur

klan komploya benzer bir olay da MHP iin ortaya kt. Hala aydnlatlmam

olan bir komplo zerinden MHPnin neredeyse parti ynetimini tasiye eden

olaylar silsilesi yaand. Baheli ynetimi seim kampanyas boyunca partisine

yaplan komployla megul oldu. Sonuta ortaya kan maduriyet algsnn da

katksyla, MHP tarihinde ilk kez iki seim st ste meclise girmeyi baarm

oldu. MHPnin mecliste kalmay baarmasnn arka plannda, CHP ile arasn-

daki geiken tabann artk ciddiye alnacak bir orana ulamasnn, ehirli ulu-salc kitlenin laiklik hassasiyetlerini MHPde de koruyabildiini dnmesinin

ciddi katklar olduunu da tespit etmek gerekiyor. Yaad komplo bir taraa

braklacak olursa, MHP, yeni rkiye tartmalarnda kendine zg bir pozis-


11/164

N S Z

11

yon almaktan da imtina etmeye devam etmektedir. Seim ncesi MHPye dair

tartmann ana ekseni haline gelen baraj ap/amama sorunu partinin temelsiyasal hedeini de belirlemi oldu. MHP belli bir program dairesinde siyasi he-

de ve nerilerine sahip olmasndan ziyade; belli toplumsal tepkilerin ve hassa-

siyetlerin sadece baraj aarak mecliste temsil edilmesinin yeterli kabul edildii

denkleme hapsolmu durumdadr.

Bar ve Demokrasi Partisi, 12 Haziran seimlerine hararetli bir siyasi gndem

ve deiim rzgr eliinde girdi. Seim ncesi dile getirdikleri at partisi

konseptini parti eklinde olmasa da adaylar nezdinde listesine yanstan BDP

seimlerden hedeerine ulaarak km oldu. Krt Meselesi bakiyesiyle ve

maliyetiyle Cumhuriyet tarihi boyunca ilk kez yzleilmesinin ve ortaya kan

grece demokratik ortamn ierisinde BDP, gemi Krt siyasi hareketlerinden

daha arkl bir tecrbe yaamaktadr. Demokratik Alm tartmalarnn ve

admlarnn, benzer ekilde toplamda yaanan demokratikleme ve ekonomik

kalknmann BDPye ksa vadede alan amas olduka doal bir neticedir. Sorun

ksa vadede ortaya kacak bu sonularn BDP tarandan uzun vadeli bir siyasi

kazanma dntrlp dntrlemeyeceidir. BDP, MHPye benzer ekildebelli bir siyasi program ve gelecek vadinden ziyade Krt Meselesi zerinden

mecliste var olma hedeine hapsolmu durumdadr. Mezkr hedein BDP tara-

ndan baaryla hayata geirilmesinin byk bir baardan ziyade, uzun vade-

de, PKK parantezinden kmay daha da imknsz hale getiren bir ksr dngye

denk geldiini tespit etmemiz gerekiyor. Krt Meselesinin zmne dair tek

meru tartma izgisini BDP-PKK bak as eklinde dayatan sol-anakronik

dil, BDPnin rkiyeyi kuatan hatta Krtleri kuatan bir siyasal dnyaya sahip

olmasn engellemektedir.Krt Meselesinin bir dinamii olan PKK da, 2011 senesi boyunca Yeni rki-

ye tartmalar karsnda iinden kmas zor bir pozisyona kendisini hapsetti.

2010 ylnda Demokratik Alm srecine negati tepki veren PKK; Ortadou

isyanlaryla beraber terr eylemlerini artrd. M-PKK grmelerinin szd-

rlmasyla, PKKnn kamuoyunun tahmin ettiinden ok daha bar yntem-

lerle ikna edilmeye alld ortaya km oldu. Gerek yaanan demokratik-

leme gerekse PKK ile yaplan grmeler; rkiyenin sorunu zmek isterken,

PKKnn ise kendisini zmn deil aksine sorunun bir paras olarak konum-landrdn ortaya koydu. Benzer bir ekilde, demokratik kanallarn eski r-

kiyeye gre hi olmad kadar ak olduu bir dnemde illegal rgtlenmede

srar eden PKK, KCK ehir rgtlenmesi marietiyle bir taraan Krt Mesele-


12/164


12

sinin normallemesini engellerken dier yandan silahl rgt ile resmi yasal r-

gtlenme arasnda Krt siyasi hareketi iin almas zor bir alan ina etti. Bu ala-na yargnn belli lde kaba kabul edilebilecek mdahalesine daha azla terr

eylemiyle cevap vererek bir baka ksr dngnn olumasna yol amaktadr.

Seimlerin ak ara galibi olan AK Parti sadece 12 Eyll halkoylamasnn kaza-

nmlaryla deil ayn zamanda yeni bir anayasa yapma umuduyla 2011 senesine

girmiti. Reerandum neticesinin zgveniyle 12 Haziran seimlerine giren AK

Parti, 12 Eylldeki %58lik baarsn genel seimlerde de nc kez tekrarla-

m oldu. AK Parti, nc genel seimlerden ak ara zaerle karak hkim

parti algsnn rk siyasi hayatna yerlemesini salam oldu. zellikle sa

semen tercihlerini bnyesinde konsolide etmeyi baaran AK Parti, sa cenah

ierisindeki 1990lara benzer arkl oluumlarn ortaya kma ihtimalini iyiden

iyiye zayatm oldu. Yakn bir gelecekte, merkez sada siyaset yapmann ba-

ka bir adresinin grnmedii siyasal atmoserde, AK Partinin siyasi arenadaki

belirleyici rolnn tahkim edileceini sylemek yanl olmaz. Seim zaeriyle

beraber yeni bir anayasay gndemine alan iktidar partisi, 2012 bana kadar

ok ciddi bir sorun olmakszn mecliste devam eden sreci sene ierisinde ta-mamlamaya gayret edecektir. 2011 yl ierisinde AK Partiyle alakal bir dier

konu ise Arap Bahar tartmalar ierisinde geliti. Blgemizde yaanan derin

deiimlerin tamamnda AK Parti zerine neredeyse siyasal bir literatr olu-

tu. Arap dnyasnn deiimin srecinde AK Parti tecrbesine bitii rol hem

devrimleri yaayan lkelerde hem de batda youn bir ekilde tartld. Bu tar-

tmalar neticesinde bir rkiye modeli de gndemi yl boyunca igal etmi

oldu.

2011 gndeminin belirlenmesinde 12 Haziran seimleri ve sonular ne kadarrol oynadysa d politikada ve blgemizde yaanan gelimeler de bir o kadar

rol oynadlar. 2010 sonunda hareketlenen Kuzey Arika ve Ortadou, bir yl

ierisinde iktidarlarn yklmasna ve isyan dalgasnn yaylmasna ahitlik etti.

rkiyenin blgesinde oynad rol 2010 senesindeki tartma younluunu da

aarak devam etti. unus ve Msr devrimlerine ak bir ekilde destek veren

rkiye; Libyada Kaddainin devrilmesi srecinde tedrici bir ekilde akti rol

oynad. syan dalgasnn snrlarmza ulat Suriyede ise Austos ayna kadar

mzakere ve diyalog srecini destekledi. Suriye Baas ynetiminin, hz kesme-den katliamlarna devam etmesi, rkiyenin ve dier aktrlerin uyarlarna ku-

lak tkamas neticesinde rkiye ynetime kar aktan tavr ald. Suriye ile son

5-6 ylda kurulan zel iliki, rkiyenin gemi yllarda uluslararas izolasyon-


13/164

N S Z

13

dan getiimiz ylda ise iine dt kaostan kmas iin uzatt ipi Esadn

boynuna dolamasyla yeni bir evreye ulat. Blgemizdeki deiim dalgas kar-snda meru taleplerin karlanmas izgisini benimseyen rk d politikas,

scak sreler ierisinde yaanan kazanmlar ve kayplardan bamsz olarak,

uzun vadede kaybetmeyecei bir meruiyet adas olma zellii kazanm oldu.

Devrimlerin yaand Msr, unus ve Libyaya ilk ziyaretleri gerekletiren

Babakan youn bir tevecch ile karland. Her lkedeki muhaleet ve gei

dnemi hkmetleriyle youn ilikiler kurulmu oldu. Ayn dnemde Soma-

lide yaanan elakete zel bir ilgi gsteren rkiye, dnyada dikkatleri zerine

ekmeyi baard. Arap Baharnn yaand lkeler ve Somalideki elakete dair

rkiye ilgisi 2011 BM toplantlarnda gzlerin rkiyeye evrilmesine yol at.

rk d politikasnn kapasitesinin, aralarnn ve uzun vadeli yatrmlarnn

ilk kez bu denli youn test edildii bir yl oldu 2011. rkiye sadece akti bir

siyaset grnts vermedi. 2011 senesi sadece akti bir d politika deil ayn za-

manda etin sorunlarla boumann da yl oldu. 2010da srail saldrs, ahran

anlamas, BMGKda rkiye vetosu ile imtihandan geen rk d politikas,

2011de blgesel sorunlarn zirve yapt bir dnemden geti.2011 sonunda Iraktan ekilen muharip ABD askeri varl Irak blgesiyle be-

raber ciddi bir imtihana sokmu oldu. rkiyenin Irak igaline ortak olmayarak

tavrn aka ortaya koyduu Iraktaki gelimeler ve igal sreci her sene biraz

daha veklet ve etnik-sekteryen savalarn younlat bir sorun alan oldu.

2010 Irak seimlerinin sonularna gre deil etnik-sekteryen ablona gre olu-

an Irak ynetimi, lke ierisinde grece istikrar korumak ve ynetmekte derin

sorunlar yaamaya balamt. ABD muharip askerlerinin ekilmesinin hemen

ardndan bu sorunlarn daha da artacann iaretleri ac bir ekilde ortaya kt.rkiye Irakla youn ilikilerini Babakann btn aktrleri kapsayan Badat

ziyaretiyle yeni bir dzeye tam oldu. Yaplan ziyaretin sonular hala Irakn

istikrara kavumas iin tek reete olma zelliini koruyor. Geen sene boyunca

ABde yaanan ekonomik krizin zirve yapmas, ABnin rkiyeye kar olumsuz

tavrnn srmesi, Almanya ve Fransann AB ikrini tartamaya aacak adm-

lar atmas, ylsonunda Fransann zellikle rkiyenin Kuzey Arika ve Orta-

doudaki etkinliine Fransa i siyasetini kullanarak cevap verme giriimleri

neticesinde AB sreci ismi konulmam bir ekilde askda kalmaya devam etti.2010 senesinde sraille zirve yapan gerilim 2011de de Palmer raporuyla be-

raber, Arap Baharnn yaand bir dnemde, rkiyenin sraille ilikilerini

neredeyse srlamasna yol at.


14/164


14

2011 boyunca d politika gelimelerinin bir dier yansmas da Ortadou is-

yanlarnn rkiyede sebep olduu deiimlerdi. Kat ve pozitivist rk mo-dernlemesi adna bugne kadar ina edildii dnlen birok tavr, kurum-

sal reeks, alkanlk ve gelenek derinden salland veya ykld. Arap alabesini

deitirilerek ina edilen pozitivist ve jakoben modernleme, Erdoan ve Da-

vutolunun Ortadou ve Kuzey Arika lkelerinde kitlelere Arapa hitabyla

yeni bir evreye girdi. 2011, modern rkiyenin Arap dnyasyla ve Arapa ile

yeniden bulumas olarak kayda geti. 28 ubat dneminde darbe sebepleri ara-

sna giren Erbakann benzer ziyareti medya ve vesayet rejimi tarandan hedee

oturtulurken; Babakan Erdoann st dzey generaller eliinde yapt ziyaretmedyada cokulu bir ekilde yer ald. Batc modernlemenin yllarca tabii tae-

ronu rol slenen rk medyas da hem uakla bir iki saat uzaktaki bakentlere

dair haberleri on binlerce km uzaktaki bakentlerde retilen medyatik bilgiden

tercme etmenin eziklii hem de korkularndan ksmen kurtularak normalle-

menin rsat olarak kullandlar. Yine bir ilk olarak, rkiye, Suriye muhale-

etine ev sahiplii yapmaya balad. Genel anlamda, rkiyenin Ortadou ve

gelimelerle yakndan kurduu ilikiler kamuoyunda ve devlet nezdinde ar-

lan deil aksine desteklenen bir olguya dnt. 2011de balayan bu yeni olguilerleyen yllarda etkisini ve etkileimi artrarak devam edecektir.


15/164

15

1. S YASE T

2011 yl, eski rkiye-yeni rkiye mcadelesinin kristalletii, yeni rkiye im-

knnn ne tr gndemlerle ve hangi enstrmanlar araclyla realize edilebilece-

inin ilk iaretlerinin alnd bir yl oldu. 12 Eyll 2010daki reerandumun yenirkiye ihtimalini somut kazanmlara kavuturmas, 2011in en nemli gnde-

minin yeni Anayasa yapm olacan ortaya koymutu. 12 Hazirandaki seimleri

nemli klan da, yeni Anayasann hangi siyasal-toplumsal kesimin nclnde

yazlacan belirleyecek olmasyd. Bu erevede, 2011 ylnn en kritik olaynn

12 Haziran seimleri olduu sylenebilir. rkiyedeki i politika gelimelerine

bakldnda, 12 Hazirann hem aktrlerin pozisyonlarnda, hem de siyasal gn-

deme tanan konularn tartlma biiminde bir milat tekil ettii grlebilir. Bu

erevede, asker-siyaset ilikilerindeki normallemenin de, PKK ve Krt soru-

nundaki gelimelerin emmuzdan itibaren yeni bir evreye ulamas da seimleriniaret ettii yeni rkiye imkn ile ilikilidir.

Bu blmde, bu nemine binaen 12 Haziran seimlerine, eski rkiye atsn

ayakta tutan vesayetin en nemli gstergesi olmas hasebiyle asker-siyaset iliki-

lerine ve rkiyenin eski ile yeni ormu arasndaki geite en belirleyici imtihana

sahip olan PKKnn silahszlandrlmas ve Krt sorununun zmne ynelik

gelimelere mstakil balklar altnda yer verildi.

1.1 12 HAZRAN 2011 SEMLER

2011 ylnn en nemli bal, hi kukusuz, 12 Haziranda gerekletirilen genel

seimlerdi. 12 Haziran seimleri, rkiye siyasal tarihinin en kritik seimlerinden

YAZAR

HATEM ETE

KATKIDA BULUNANLAR

DOAN EKNAT | EDA BEKTA | GALP DALAY | SAM ORUN ERSAY


16/164


16

biri olarak deerlendirilmelidir. rkiye, eyrek asrlk tek parti rejiminin ardn-

dan 1950de serbest seimlerle tantndan beri seimler nemli olmutur. 1950-1960 arasnda, toplumun siyasal vesayetin hkm srd tek parti rejiminden

duyduu strabn yansmas eklinde tezahr eden seimler, bu dnemden sonra

da askeri ve sivil brokrasinin siyasete mdahalelerini iade eden kurumsal ve-

sayetten rahatszln iadesi olmutur. Ancak serbest seimlerin yapld gn-

den bugne dek seimlerin siyasi iktidar denklemi zerinde belirleyici olduu

tek dnem 1950-60 olmutur. Bu 10 yllk dnemden sonra drt askeri mdahale,

saysz mdahale teebbs ve bu mdahalelerin denetiminde hazrlanan (ana)

yasal dzenlemelerle, seilmiler atanmlarn denetimine alnm; seimler sa-dece hangi siyasi partinin, gerek gc elinde bulunduran brokrasiyle iktidar

paylaacan belirlemek iin yaplmtr.

Yarm yzyl akn bu sreten sonra rkiye ilk dea 12 Haziranda brokrasinin

gcnn snrland bir ortamda seimleri gerekletirmitir. Son yllarda b-

rokrasinin gcn ve yetki alanlarn snrlamaya ynelik gerekletirilen (ana)

yasal dzenlemeler, legal snrlarn dna kan aktrlere ynelik soruturmalar,

siyasete dardan yaplan mdahalelere kar kamuoyunda oluan tepki ve ar-

kndalk ile yol alan demokratikleme sreci, vesayet rejimini ciddi lde ge-

riletmitir. 12 Eyll 2010da gerekleen reerandum, bu sreci tahkim etmitir.1

Reerandumla beraber brokrasinin byk lde iktidar denkleminden kmas,

hem siyasi partileri sadece millete ynelmek zorunda brakm, hem de seimlere

iktidar belirleme yetkisi tanmtr. Seimlerin iktidar kompozisyonunu belirle-

yen yegne dinamik haline gelmesi, 12 Haziran Cumhuriyet tarihinin en kritik

seimlerinden biri haline getirmitir.

Seimleri nemli klan bir dier unsur, sonularn, 12 Eyll reerandumununsembolize ettii vesayeti geriletme srecini teyit etmesidir. Bu anlamda seimler,

iki ekilde vesayeti gerileten bir ilev grmtr: ncelikle, kuruluundan beri

vesayetle mcadelenin szcs olan ve bu uurda 10 yl boyunca skntlar gze

alarak vesayet srecini geriletmeyi baaran AK Parti, toplumsal desteini arttra-

rak, sorgulanamayacak bir ekilde siyasal ve toplumsal merkeze yerlemitir. AK

Partinin, girdii nc genel seimde oylarn %50 seviyesine tamas, vesayet-

le mcadele ve demokratik standartlar ykseltme stratejisinin arkasndaki top-

lumsal destei ortaya karm; bu anlamda AK Partiyi cesaretlendirici bir ilev

1. Reerandum srecnde syasal partlern tutumlar hakknda br deerlendrme n bkz. Murat Ylmaz,2010 Referandumu: Syas Partlern utumlar, SEA ANALZ (http://setav.org/publc/HaberDetay.aspx?Dl=tr&hd=49789&q=2010-reerandumu-syas-partlern-tutumlar) Son Erm: 16 Aralk 2011.


17/164

S Y A S E T

17

grmtr. kinci olarak 12 Haziran seimleri, yeni Anayasa srecinin gndeme

tanmas balamnda da vesayeti geriletici bir misyon yklenmitir. Reerandumsrecinin bir devam olarak siyasal gndeme tanan yeni Anayasa yazm, seim

srecinde btn siyasi partilerin desteini alm ve seim sonrasnn en nemli

siyasal meselesi haline gelmitir. Anayasann en nemli siyasal gndeminin z-

grlklerin geniletilmesi ve demokratik standartlarn ykseltilmesi olduu g-

znne alndnda, seimlerin bir dier nemli siyasal sonucunun vesayet siste-

mini ortadan kaldrmak olduu sylenebilir. Bu erevede, siyasetteki yansmalar

dolaysyla, 12 Haziran seimlerinin 14 Mays 1950 seimlerine benzediini sy-

lemek mmkndr: 1950deki seimlerin tek parti dneminin siyasal vesayetini

ykp, demokratik bir dnemi balatmas gibi 12 Haziran seimleri de, iaret ettii

yeni Anayasa ile yarm asrlk kurumsal vesayeti tamamen sona erdirme imknn

dourmu durumdadr.

Baka bir adan da, 12 Haziran seimlerini nceki seimlerden ayrmaktadr.

rkiye, uzun sredir, yeni bir gelecek ina etmek yerine, iinde bulunduu hayati

bir krizi amak iin seimlere gitmitir. 18 Nisan 1999 seimleri 28 ubat sreci-

nin yol at siyasal krizi, 3 Kasm 2002 seimleri hem 28 ubat srecinin hem de2001 ekonomik knn yol at siyasi ve ekonomik krizi, 22 emmuz 2007

seimleri de Cumhurbakanl seimlerinin yol at siyasi krizi amak zere

gerekletirilmiti. Son seimden arkl olarak, rkiye, 12 Haziran seimlerini

bir krizi amak iin deil, dorudan doruya yeni bir gelecek inas iin gerek-

letirmitir. 12 Haziran srecinde en belirleyici baln yeni Anayasa olmas bu

gelecek inasn sembolize etmitir. Bu yeni gelecek inasnn tad mesaj, hi

kukusuz, vesayet sisteminin ortadan kaldrlmasdr.

1.1.1 Seim Sreci ve Sonras GelimelerKrizler

Vesayet sisteminin geriletilmesi ve daha demokratik bir siyasal sistemin inas an-

lamn tayan 12 Haziran seimleri, birok mdahaleye uramtr. Sre dhi-

linde, seim sonularn etkilemeyi hedeeyen provokasyonlar devreye sokulmu;

seimler sonrasnda da sandktan kan sonucun siyasal gndemi ekillendirme-

sini engelleyecek admlar atlmtr.

Bu kapsamda ortaya kan ilk gelime, Yksek Seim Kurulunun 18 Nisanda ara-larnda yedi Emek, Demokrasi ve zgrlk Bloku adaynn olduu toplam 12 ba-

msz adayn bavurularn reddetmesi olmutur. Krt siyasal hareketinin baz

etkili aktrlerine adaylk hakknn tannmamas, siyasal sistemin temsil kabiliye-


18/164


18

tiyle ilgili pheler uyandrm; lkede siyasal tansiyon ykselmitir. Kamuoyun-

dan ykselen tepkiler ve 19-20 Nisan tarihlerinde BDP tarandan dzenlenenzaman zaman iddete bavurulan- eylemler sonrasnda geri adm atan YSK, 21

Nisanda Hatip Dicle, Leyla Zana, Erturul Krk, Gltan Kanak ve Sebahat

uncel gibi isimlerle ilgili kararn deitirmek zorunda kalmtr. Henz seim

sreci balamamken izlenen bu yol, BDPye erken, ksa sreli ve etkili bir kam-

panya yapma rsat sunmutur. Bylece tabann konsolide etme imkan bulan

parti, birok toplumsal kesimin nezdinde madur olarak alglanm; seim sreci

ise gergin ekilde balamtr.

BDP zerinden yarg eliyle tedavle sokulan ikinci provokasyon, seimlerin ya-

plmasna 3 gn kala, 9 Haziranda, Yargtay 9. Ceza Dairesinin Hatip Dicle hak-

kndaki mahkumiyet kararn onamas ile devreye girmitir. Diclenin milletvekili

seilmesi durumunda bile Meclise giremeyecei anlamna gelen siyaset yapma

yasa, 21 Haziranda Diclenin milletvekilliinin YSK tarandan drlmesiyle

sonulanmtr. Bu yolla seim srecinde erken start alan BDPnin, 12 Hazirann

hemen ncesinde Yargtay tarandan madur edildii algs zerinden semenini

mobilize etme imkan domutur.

BDPye benzer imknlar salayan bir dier gelime, PKK tarandan seimlere ka-

dar ilan edilen atekese ramen, askeri operasyonlar ve rgtn kar saldrlaryla

iddet ortamna geri dnlmesi olmutur. Nisan ve Mays aylarnda gerekleti-

rilen operasyonlarda 26 PKKl ldrlrken, rgtn Mays aynda dzenledii

kar saldrlarda Babakann seim konvoyu ve bir polis karakolu hede alnm;

drt emniyet grevlisi hayatn kaybetmitir. te yandan, Nisan aynda yaplan

gvenlik operasyonlarnda ldrlen militanlarn dein ilemleri byk kitlesel

gsterilere dnmtr. Gneydounun birok ilinde dzenlenen eylemlerdeasayii bozan olaylar yaanm ve birok iyeri ve banka ubesinin yansra AK

Parti binalar da saldrlara hede olmutur. Bylece seim kampanyasnn en kri-

tik aylarnda genel anlamda lke gndemi ve zel olarak Gneydou Blgesi a-

tma srecinin damga bast yksek bir gerilimle esir alnmtr.

Seim srecinde devreye sokulan provokati taktiklerin tek muhatab BDP deil-

dir. Farkl lkclk adnda bir internet sitesi, 24 Nisan-21 Mays tarihleri arasn-

da MHPnin 10 st dzey yneticisi ve milletvekili adaylar ile ilgili seks grnt-

lerini yaynlayarak parti ynetiminin ve politikalarnn deimesini talep ettiiniduyurmutur. Seimler ncesinde bir aya yaylan bu kampanya neticesinde skan-

dalda ad geen isimler partideki grevlerinden ve milletvekili adaylklarndan

istia etmilerdir. Bir siyasal mhendislik rn olduuna phe bulunmayan bu


19/164

S Y A S E T

19

almann hangi odaklar tarandan ve ne amala yrtldne dair kamuo-

yunda birok senaryo retilmi bu senaryolar, speklasyondan ibaret olmakla bir-likte, MHPnin baraj tehlikesini bertara etme ilevini grmtr. MHP, reeran-

dum srecinde kan kaybetmi ve baraj tehlikesi ile yzyze gelen bir parti haline

gelmiken, kaset provokasyonu, MHP tabannn reerandum ksknlklerini bir

taraa brakp MHP etranda kenetlenmesine yol at. Bylece, seim tarihinde

iki dea st ste Meclise girememi olan MHPnin baraj tehlikesini geride brakp

Meclise girmesi salanm oldu.

Seimlerden nceki sreci boyunca tedavle sokulan provokasyonlar milletveki-

li seilen tutuklu adaylarn salverilmemesi araclyla seim sonrasnda dade-

vam etmitir. 12 Haziran seimlerinde CHPnin Ergenekon Davasndan tutuklu

iki (Mehmet Haberal ve Mustaa Balbay), MHPnin Balyoz Davasndan tutuklu

bir (Engin Alan), BDPnin ise KCK Davasndan tutuklu alt (Hatip Dicle, Selma

Irmak, Kemal Akta, Faysal Saryldz, brahim Ayhan ve Glser Yldrm) kiiye

aday listelerinde yer vermeleri, seim srecinde de tartlmtr. Bu strateji ze-

rinden mezkr davalarn meruiyetini sorgulanr hale getirmek ve tutuklular

hapisten kurtarmay hedeeyen partiler, seim srecinde yasama-yarg ilikisi veyargnn bamszlkonularn tartmaya amtr. Bu dnemde kamuoyunda

dile getirilen bir dier kayg, mahkemelerin seilen adaylar serbest brakmamas

durumunda ortaya kmas muhtemel siyasal gerilimler olmu; nitekim bu kay-

glar hakl karlmtr. utuklu adaylarn tamamnn milletvekili seilmesi ve

YSKnn bu kiilerin yeterliliklerini kabul etmesine ramen yukarda bahsedilen

davay yrten mahkemelerin tahliye taleplerini reddetmesi tepkilere yol a-

mtr. MHP kararn siyasal maliyetlerini ve hukuksuzluunu vurgulamakla yeti-

nirken, CHP, Meclise katlarak yemine etmeme; BDP ise Meclisi boykot ederekDiyarbakrda toplanma karar almtr. Sonu olarak 24 Haziranda dzenlenen

BMMnin ilk oturumunda bulunan AK Parti ve MHP milletvekilleri yemin ede-

rek, yasama aaliyetlerini balatmlardr. te yandan CHP ve BDPnin boykot

karar, siyasal gndemi kilitlemeye uzun sre devam etmitir. Cumhurbakan,

Meclis Bakan ve siyasi partilerin abalaryla aranan zm ormlleri, seim

sonrasnn ilk iki ay boyunca srm; nihayetinde CHPnin 11 emmuzda yemin

ederek yasama aaliyetlerine dahil olmutur. Buna karn BDPnin yemin etmesi

iin 1 Ekim tarihini beklemek gerekmitir.Siyasi partilerin yarg ile el ele rettikleri kriz neticesinde, seim srecinin en

nemli gndem maddesi olan ve seim sonularyla da beklenti yaratan yeni Ana-

yasa almalar, uzun bir sre ikinci planda kalmtr. 1 Ekim tarihinden itibaren


20/164


20

btn partilerin katlmyla balayan yasama aaliyetleri, seim sonrasn uzun bir

sre megul eden ve tutukluluklar hl sren sekiz milletvekilinin yaratt krizinglgesinde yeni Anayasa almalarn srdrmektedir.

Seim srecinde ve seimlerden sonra siyasal gndemi megul eden bu krizler,

aktrlerin siyasetin kaderini belirleme iradelerini zayatma ilevi grmtr.

Olaylarn geliimi ve ortaya kan sonular gz nnde bulundurulduunda,

onca gerilemeye ramen, vesayet sisteminin ve vesayeti aktrlerin maniplasyon

glerini korumaya devam ettikleri sylenebilecektir. Siyasetin olaan ilerleyiine

sekte vuran bu gelimelerin, alnan kararlarn yansmalarnn hesaba katlmamas

ve gelimelere zamannda ve yeterli lde mdahale edilmemesinden kaynak-

land dnlrse, vesayeti sistemin kurgulad iktidar mekanizmasnn en

byk destei zay siyaset messesesinden ald anlalacaktr. Bu anlamda 12

Haziran seimleri, bu gerei bir kez daha gzler nne sermitir.

1.1.2 Seim ve Siyasi Partiler

Siyasi partilerin seim stratejisini belirleyen en nemli dinamik, 9 ay nce gerek-

letirilen reerandum olmutur. 12 Eyll 2010daki reerandumu bir genel seim

provas olarak deerlendiren siyasi partiler, 12 Haziran seimlerini, reerandum-

dan aldklar sonular tamir etme veya tahkim etme sreci olarak deerlendir-

milerdir. AK Parti, seimlere, Yeni rkiyeyi ina etme anlam yklerken; CHP,

deiim dinamiini srdrme ve yeni lider kadrosunun koltuunu koruma; MHP,

siyasal hayatta kalcln srdrme; BDP ise Krtlerin tek meru/etkili szcs

olma anlam yklemitir. Baka bir deyile, CHP, MHP ve BDP seimlere kendi

akbetleri ve siyasal yaamdaki rolleri ile snrl bir anlam yklerken, AK Parti,seimleri dorudan doruya lkenin yeniden inasn mmkn klacak bir sre

olarak deerlendirmitir.

Siyasi partiler, seimlere birbirlerinden arkl anlamlar ykleseler de, btn siyasi

partileri ortak kesen temel dinamik, siyasi partilerin vesayet sisteminin gerile-

mesini sembolize eden reerandumdan sonra, ilk dea gerek partiler olarak sei-

me girmi olmalardr. Vesayet sisteminin gerilemesi dolaysyla, siyasi partilerin

sistem iindeki arlnn seim sonularyla llecei gerei, siyasi partileri

sahici ve etkili kampanyalar yapmaya sevketmitir. Bu durum, btn partilerin,kendi kemiklemi tabanlaryla yetinmeyip baka toplumsal kesimlerin de deste-

ini almalarna yol aacak bir aday yelpazesine bavurmalarna ve seim beyan-

namelerinde orta vadeli projelere yer vermelerine yol amtr.


21/164

S Y A S E T

21

AK Parti

AK Parti, ikinci dnemden sonra gndeme gelen iktidar yorgunluu kayglarn

giderme, siyasal ve toplumsal kalcln teyit etme, 2002 ve 2007 seimlerinde

yeterince nuz edemedii kesimlerin desteini alma ve iktidar boyunca szc-

ln stlendii yeni rkiye inasn Anayasa karacak bir destekle gerekle-

tirme anlamlarn 12 Haziran genel seimlerine yklemitir.2 Seim sonularnn

btn bu alanlarda AK Partiyi memnun ettii sylenebilecektir.

Yukarda bahsedildii gibi seimlere iktidar yorgunluu algsnn semen nez-

dinde oluabilecek olumsuz yansmalarn ortadan kaldrma misyonunu ykleyenAK Parti, bir yandan parlamenter grubunun yzde 56sn yenileme, dier yandan

2023 ylna iaret eden 12 yl vadeli projeler retme yoluna gitmitir. Bylece ka-

muoyunda gndeme gelen kayglarn anlaml olmad mesajn veren bir kam-

panya yrtlmtr.

Seimlerin AK Parti asndan bir dier sonucu, elde edilen yzde 50 oy oranyla

partinin siyasal ve toplumsal kalclnn teyidi olmutur. 2007 seimlerinde al-

d yzde 47lik destek Cumhurbakanl kriziyle ilikili bir tepki oyu olarak yo-

rumlanan AK Parti, tabannn genilii hakkndaki iddialar 12 Haziran seimleri

ile rtmtr. Herhangi bir krizin olmad, siyasi partilerin gelecee dair viz-

yonlarn semene sunduklar bu seimlerde AK Partiye verilen oylar, tartmasz

bir ekilde partiye duyulan gvene iaret etmektedir. Bu oran, tepki oylarndan

beslenmeyen bir AK Partililik kimliinin olutuunu da ortaya koymakta; rki-

yenin ok partili demokrasi tarihinde rastlanmayan bir baarya iaret etmektedir.

Demokrat Parti, toplumun 27 yllk tek parti iktidarndan kurtulma arzusunun

iadesi olarak dnem st ste iktidar olabilmi; ancak nc iktidar dnemi-

ne yzde 10luk bir gerileme ile girmiti. Buna karlk AK Parti, rkiye demok-

rasisinin 60. yln geride brakt, CHP veya darbe kartlnn siyasal anlam-

nn zayad, ana akmn (Krt milliyetilii, rk milliyetilii, Kemalizm)

siyasal alanda mcadele ettii bir siyasal zeminde, oylarn artrarak ve iki kiiden

birinin oyunu alarak nc kez iktidar vizesi almtr.

AK Parti iin 12 Haziran seimlerinin bir dier anlam, rkiyenin her tarandan

destek bulan siyasi parti olma zelliini tahkim etmek ve lkenin gney bat ve

gney dousunda mevcut olan direnci krmak olmutur. Seimlerde CHP, MHP

2. 12 Eyll Reerandumundan tbaren br AK Part deerlendrmes n bkz. Yaar akn Ko, 12Eyllden 12 Hazrana Syas Partler: AK Part, SEA ANALZ (http://setav.org/publc/HaberDetay.aspx?Dl=tr&hd=77018&q=12-eylul-den-12-hazran-a-syas-partler-ak-part) Son Erm: 16 Aralk 2011.


22/164


22

ve BDPnin blgesel parti; AK Partinin ise rkiye partisi olduu perinlense de,

mevcut direncin tamamen ortadan kalkt sylenemeyecektir. AK Parti, bu di-

rencin siyasal nitelii dolaysyla, proje arlkl bir kampanyann siyasal kutupla-

may engelleyecei ngrsyle hareket etmi ve bu beklentisinde ancak ksmen

hakl kabilmitir. Gelecek inasn kalknmaya endeksleyen AK Parti kampanya-

s, Gneybatda (Ege) karlk bulurken, Gneydouya hitap etmemitir.

AK Partinin 12 Haziran seimlerine ykledii en nemli misyon ise yeni rki-

yenin anahtar konumundaki Anayasa srecini tek bana yrtmesine yetecek

bir toplumsal destee sahip olmaktr. Seimler, siyasal ve sembolik dzeyde yeni

rkiyenin AK Parti eliyle inasna onay vermi; te yandan saysal olarak 330

milletvekili gerektiren bu sre, teknik nedenlerle, arzulanan sonular retme-

mitir. Bir baka deyile AK Parti, ald oy oranyla yeni Anayasay tek bana -

karma yetkisini toplumdan almsa da, ulat milletvekili says nedeniyle dier

partilerle mzakere srecini srdrmek durumunda kalmtr.

CHP

12 Haziran seimlerinin CHP asndan en nemli anlam, bir yl nce deien

liderlik kadrosu ve syleminin toplumdan vize almasdr.3 Genel bakanla ge-

liinin ertesinde, toplumdan ykselen deiim talebini karlamaya ynelik bir

siyasal strateji arayna giren Kldarolu, bu erevede Parti Meclisini yeni-

lemitir. Yeni strateji, CHPyi liklik ekseninde siyasal gerilim reten demokrasi

kart izgiden uzaklatrmak, toplumsal ve ekonomik projelere arlk vermek,

ayn zamanda toplumun deiim talebine uygun bir siyasal sylem retmek ol-

mutur.4

Bu deiimin temel dinamii, arkl toplumsal kesimlerin desteini alarakCHPyi iktidar alternatii bir parti haline getirmektir. Baykal ve Sav ekibine kar

Kldarolunun sembolize ettii yeni CHPnin en nemli teyidi, partinin yzde

30 seviyesinin zerine kmas gerei ortaya kmtr. CHPnin oylarn kayda de-

er bir ekilde arttramamas durumunda ise kurultay arlar ve hizip kavgasnn

yeniden ba gsterecei anlalmtr. Bu balamda 12 Haziran seimleri, CHPnin

deiim srecinin kaderini etkileyici bir neme sahipti.

3. CHPnn reerandum sonras stratejs n bkz. Mahmut vr, 12 Eyllden 12 Hazrana Syas Partler: CHP,SEA ANALZ (http://setav.org/publc/HaberDetay.aspx?Dl=tr&hd=76507&q=12-eylul-den-12-hazran-a-syas-partler-chp) Son Erm: 16 Aralk 2011.

4. Ana muhaleet partsnn dnm n bkz. aha zhan, rkyenn En Eskyen Parts: CHP, Sabah,04.06.2011 (http://www.sabah.com.tr/Perspekt/2011/06/04/turkyenn-en-eskyen-parts-chp) Son Erm:16 Aralk 2011.


23/164

S Y A S E T

23

12 Haziran seimlerine bu gerilimle hazrlanan CHP, kendisini salama almak

iin ikili bir strateji izlemitir: Bir yandan, seim sonrasnda parti ii bir iktidarmcadelesini engellemek adna, Baykal ve Sav ile zdeleen kiilere aday listele-

rinde yer vermemek konusunda keskin bir kararllk gsterilerek, mevcut CHP

grubunun %63 liste d braklmtr. te yandan, Baykal siyasetinin tabandaki

yansmasndan zarar grmemek iin, hem sylem hem de aday seiminde dei-

im ve statko taraarlarn ayn anda memnun edecek mtereddit bir strateji

takip edilmitir. Bu erevede, eski CHPnin temsil ettii statkocu zihniyetle z-

deleen (Mehmet Haberal, Mustaa Balbay, Sinan Aygn, Emine arhan lker ve

lhan Cihaner) isimlerin yan sra yeni CHPnin deiim vaadini sembolize eden(Sezgin anrkulu, Muhammet akmak) isimlere de ans tannmtr. Partinin

aday seimindeki bu denge siyaseti, sylem ve kampanya dzeyinde de ilemi;

e zamanl olarak iki arkl kesime hitap etmek durumunda kalan CHP, istikrarl

bir siyasi izgi belirleyememitir. Yeni raporlar ve sylemlerle deiim ynndeki

araynda ve iktidara talip olma hedeindeki samimiyete vurgu yaplm; ancak

bu araylarn bir siyasi izgide btnleememesi nedeniyle semene elikili me-

sajlar verilmitir.

Ortaya koyduu hede gz nnde bulundurulduunda CHPnin 12 Haziran se-

imlerinde baarsz olduunu sylemek mmkn olacaktr. Partinin ald yz-

de 26lk oy oran, ihtiya duyduu ve hedeedii destein ok altnda kalmtr.

Baykal dnemiyle kyaslandnda ksm bir baar olarak kaydedilmesi gereken

bu seviye, siyasal sylem deiiklii konusunda CHPnin yeni kadrosunu cesaret-

lendirici ve parti ii muhaleete kar koruyucu bir oran olmaktan uzaktr.

Parti, seim srecinde yeni bir CHP kimlii ina etmek yerine, oy orann artr-

may ncelemi ve bu hede uruna, birbirleriyle teli edilemeyecek birok sylemkullanmtr. oplumun siyasi parti kimliini alglamasna etki eden aday listesi,

beyanname ve kampanya gibi srelerde, merkez sadan merkez sola, ulusalc-

Kemalizmden post- ve neo- Kemalizme kadar hemen her limana urayan CHP,

siyasal kimliini ulatrmtr. oplum, henz nerede duraca belli olmayan bu

dnm srecine destek vermemitir. Ksacas oy orannn Baykal dneminde-

ki seviyesinden yksek oluu, deiim arayndan duyulan memnuniyeti; bek-

lentilerin altnda kalmas ise deiim srecindeki tedirginlie-tereddde ynelik

memnuniyetsizlii iade etmektedir.Nitekim seim srecindeki denge aray ve mtereddit tutum, CHPnin seim

sonras politikalarn da etkilemitir. Listesinde Ergenekon Davasndan tutuk-

lu iki adaya yer veren parti, mahkemenin salvermeme karar sonrasnda yemin


24/164


24

etmeme ynnde tavr almtr. Yargnn verdii karara ynelik tepkisini yasa-

may boykot ederek ortaya koyan CHP, bata taban olmak zere bir ok siya-sal-toplumsal kesim tarandan marjinal parti reeksi gstermekle ve inisiyatii

AK Partiye teslim etmekle eletirilmitir. Bylece parti, yaklak 1 ay srdrd

protesto tutumunu, bata aklad artlar yerine gelmedii halde, 11 emmuzda

sonulandrmak zorunda kalmtr.

Sonu olarak, CHPnin 12 Haziran seimlerinde umduu gl toplumsal des-

tei bulamamas, deiim ynndeki arayn sekteye uratmtr. Kldarolu

ile sembolize edilen deiim araylnn zerinden bir buuk yl akn bir sre

getii halde, CHPnin siyasal kimliinin parametreleri henz netlemedii gibi,

CHP ii iktidar mcadelesi de henz ortadan kalkm deildir.

MHP

MHPnin 12 Haziran seimlerine ykledii anlam, reerandumda ortaya kan

taban ayrmasn sona erdirmek ve bu ayrma srecinde MHP ynetiminin al-

d tutumun muhaazakr tabann desteini ekmesine yol amasyla gndeme

gelen baraj altna dme tehlikesini bertara etmek olmutur.56 Parti, bu iki hede

iin anlaml olabilecek hibir strateji benimsemeden seim srecine hazrlanm-

tr. MHPnin ne lkc taban raz etmek ne de lkc tabanla ulusalc taban

arasndaki ayrmay sona erdirmek iin ilevsel bir strateji ortaya koyamamas,

byle bir aray gereksiz grdnden deil, mevcut bileenleri itibariyle byle

bir strateji ortaya koyma perormansndan uzak oluundan kaynaklanmaktadr.

Bu erevede, MHP seim srecindeki tutumuyla, varln kendisi dndaki ko-

ullara/dinamiklere teslim etmitir. PKKnn varl ve Krt meselesinin zle-meyii, MHPyi besleyen en nemli d dinamikler olarak hesaba katlmaldr. An-

cak 12 Haziran seimleri srecinde bu dinamiin yan sra MHPyi baraj stnde

tutan muhtemelen en nemli etken, MHPli st dzey yneticilere ynelik kaset

iaatlaryla gndeme gelen siyasal mhendislik aaliyeti olmutur. MHPnin bir

odak tarandan baraj altna drlmek istenmesine kar oluan tepki, parti ta-

banndaki anlamazlklarn ertelenmesine/unutulmasna yol amtr. Her zaman

5. MHPnn sem nces stratejs n bkz. Hseyn Kocabyk, 12 Eyllden 12 Hazrana Syas Partler: MHP,SEA ANALZ (http://setav.org/publc/HaberDetay.aspx?Dl=tr&hd=75736&q=12-eylul-den-12-hazran-a-syasal-partler-mhp) Son Erm: 16 Aralk 2011.

6. MHP tabannn dnm hakknda br deerlendrme n bkz. Hatem Ete, MHPnn Kmlk Aray,Sabah, 13.11.2010 (http://www.sabah.com.tr/Gundem/2010/11/13/mhpnn_kmlk_arays) Son Erm: 16Aralk 2011.


25/164

S Y A S E T

25

olduu gibi d tehdit, ieriyi tanzim etmi; kenetlemitir. Siyasal tarihinde iki kez

st ste baraj stne kamayan MHPnin, Meclis dnda kalma tehlikesi yaa-dna dair tartmalar kaset mhendisliiyle birleince, semen MHPye sahip

kma gerei duymu ve partiye yzde 12lik bir oy oran salamtr.7

Sonu olarak, MHPnin baraj stne kmas parti liderliinin yrtt strateji-

nin bir rn olmaktan te, tabann siyasal mhendislik aaliyetlerine tepkisinin

bir sonucu olarak deerlendirilmelidir. Bu erevede MHPnin baraj tehlikesi he-

nz atlatlm deildir ve bu mesele nmzdeki seimlerin de muhtemelen en

nemli gndem maddesini oluturacaktr.

BDP

BDPnin 12 Haziran seimlerine ykledii ncelikli misyon, Krtlerin temsili

noktasndaki tartmalar sona erdirecek lde yksek bir destek bulmak olmu-

tur.8 Yzde 10 seim baraj dolaysyla, Emek, Demokrasi ve zgrlk Bloku ad

altnda bamsz adaylarla seime giren parti, toplumsal desteini arttrmak zere

siyasal heterojenlie sahip bir liste ortaya karmtr. BDPnin aday listesi des-

teini almay umduu kesime iaret etmektedir: kendi geleneksel kitlesi, mu-

haazakr Krtler ve bykehirlerdeki sol evre. Bu erevede BDP, geleneksel

tabannn oylarn mobilize etmek zere, partinin mevcut milletvekillerinin yan

sra taban zerinde sembolik bir gce sahip olan Leyla Zana ve Hatip Dicle gibi

isimlere de listelerinde yer vermitir. Diyarbakrdan aday gsterilen eraettin

Eli ve Altan an, muhaazakr ve dindar Krtlere hitap ederken, Srr Sreyya

nder, Erturul Krk ve Levent zel ise bykehirlerdeki sol-sosyalist ke-

simlerin desteini mobilize etmeyi amalamtr.9

Seim tarihindeki en heterojen ve gl listeyi hazrlayan BDP, seim sonras-

nn en nemli gndemini tekil eden yeni Anayasa yazm srecinde Krtlerin

ciddi desteini alarak Krt sorunun zmnde aktrlk-muhataplk iddiasn

glendiren bir parti olarak yer almay hedeiyordu. 22 olan milletvekili say-

7. MHPde yaanan kaset skandalnn daha detayl br ncelemes n bkz. Hatem Ete, Yen CHPden Sonra SraYen MHPde M? , Sabah, 28.05.2011 (http://www.sabah.com.tr/Perspekt/2011/05/28/yen-chpden-sonra-sra-yen-mhpde-m) Son Erm: 16 Aralk 2011.

8. BDPnn 12 Eyllden sonrak seyr n bkz. Ruen akr, 12 Eyllden 12 Hazrana Syas Partler: BDP. SEAANALZ, (http://setav.org/publc/HaberDetay.aspx?Dl=tr&hd=74630&q=12-eylulden-22-hazrana-syas-partler-bdp) Son Erm: 16 Aralk 2011.

9. BDPnn semlerdek baarsnn br ncelemes n bkz. Hseyn Yayman, BDPnn Baarsnn Ardnda NeVar?, Star-Ak Gr, 19.06.2011 (http://setav.org/publc/HaberDetay.aspx?Dl=tr&hd=80111&q=bdp-nn-basarsnn-ardnda-ne-var) Son Erm: 16 Aralk 2011.


26/164


26

sn 36ya karan partinin 12 Haziran seimlerinin AK Partiden sonraki ikinci

galibi olduu sylenebilir. BDPnin bu seim zaerinde, hazrlad gl listeninyan sra, YSKnn seim kampanyasnn ilk ve son gnlerinde verdii kararlar-

la BDP kitlesini mobilize etmesinin tesirini de hesaba katmak gerekir. YSKnn,

BDPnin temsil hakkn engelledii ynndeki alg, partinin seim kampanyas-

n radikalletirdii gibi, kadrolarnn da motivasyonunu artrmtr. AK Partinin

Gneydou listelerinin BDPnin listelerindeki gl temsile sahip olmay ve se-

im kampanyasnn son gnlerinde AK Partinin benimsedii milliyeti sylem

de BDPnin baarsna katk sunmutur.

BDP parlamenter grubunun nceki dnemlere nazaran hem nicelik hem de nite-

lik asndan en nemli yansmas, Krt meselesinin ele alnmasnda ve PKK-BDP

ilikisinde sivil siyasetin ve sylemin glenmesi olabilecekken partinin seim

sonras gelitirdii tavr, bu beklentiyi boa karmtr. Baka bir deyile, BDPnin

parlamentodaki gl temsili, siyasete alan bir kredi, Krt meselesinin z-

mnde iddetin devreden karlmasna ynelik bir mesaj olarak okunmaldr.

Ancak, BDPnin seim sonrasnda mahkemelerin KCKdan tutuklu milletvekille-

rini salvermemesini Meclisi boykot ederek protesto etmesi, PKKnn art arda veuzunca bir sredir bavurmad radikal yntemlerle iddete ynelmesi, devletin

KCK operasyonlarn srdrmesi ve mral ile grmelerin kesilmesi, 12 Hazi-

ran seimlerinin sivil siyasete tand kredinin kullanlamamasna yol amtr.

PKK-KCKnn anlalmaz bir kskanlkla BDPyi ilevsizletirmeye ynelik tu-

tumu ve parti grubundaki heterojen temsilin bu blokaj krarak BDP siyasetine

kendi rengini verememesi 12 Haziran seim sonularnn siyasete yansmasn

engellemektedir.

1.1.3 Seimlerin Siyasal Anlam

12 Haziran seimleri, ortaya kard birok gsterge ile siyasal haritada yeni bir

durumu iaret etmektedir. Bu gstergeleri, katlmn son zamanlardaki en yk-

sek orana ulamas (%87), Meclis dnda kalan oylarn minimum dzeyde oluu

(%4,6), kk partilerin erimesi (toplam %3), semen eilimlerinin -biri % 50

orannda olmak zere- 4 adreste birlemesiyle tercihlerdeki heterojenliin byk

lde ortadan kalkmas ve 1980 sonras siyasal temsil tartmalarnn ncelikligndem maddesi olan %10 seim barajnn iilen ilevsiz hale gelmesi olarak kay-

da geirmek gerekir. Bu saysal tablo, geride kalan siyasal sreci anlamszlatra-

rak yeni bir anlaya alan aacak birok iaret barndrmaktadr. ki askeri darbe


27/164

S Y A S E T

27

(1960, 1980) ve iki Anayasa (1961, 1982) ile biimlenen rkiye siyaseti, 12 Hazi-

ran seimleri, yukarda saylan gstergeler ve gndemine ald yeni Anayasa ilehem 1960 sonras siyasal denklemi, hem de 1980 sonras siyasal zemini ilevsiz-

letirecek birok yeni e barndrr hle gelmitir.

Buradan karlmas gereken ilk sonu, bata yazm sreci devam eden yeni Ana-

yasa olmak zere, parlamentonun bulunaca tasarruarda yksek bir siyasal

meruiyete sahip olduudur. nemle zerinde durulmas gereken ikinci sonu

ise, seimlerin siyasal istikrar tahkim ettiidir. Bu ynyle seimler, son eyrek

yzyln en nemli dinamii olan dnm srecinin akt yeni mecrann kal-

cln teyit etmitir. 1990larn siyasal hayatn sembolize eden paralanma ve

ayrma, 2002de siyasal temsil asndan istikrara kavusa da varln srdrm;

merkez sa bakiyesi partiler, Mecliste temsil edilemeseler de toplumsal varlk-

larn korumulardr. Daha sonra 2007 seimleri, temsildeki istikrar korurken,

siyasal ve toplumsal istikrara da yol amtr. 2011 seimleri ise, istikrar tablosunu

tahkim ederek, siyasetin yeni yneliminin kalcln vurgulamtr. Merkez ba-

kiyesi partilerin erimesi, kk partilerin daha da klmesi ve siyasetin akt

drt ana mecrann varln srdrmesi, dnm srecinin yeni bir eie geldi-ini ortaya koymaktadr. Siyasal aaliyetin bundan sonraki aray, bu eiin nasl

tanmlanaca, yeni siyasal sistemin nasl kurgulanacadr.

Burada, AK Partinin oylarn girdii her seimde arttrarak, nihayet % 50ye ula-

mas zerinde zellikle durmak gerekmektedir. Zira merkez sa partilerin btn

sa kesimlerin at partisi olma zelliini yitirdikleri 1969 seimlerinden bu yana,

hibir parti % 50 oy alamamtr. Darbe sonras ilk seimlerde istikrarn zorunlu/

stratejik adresi olarak yksek oy alabilen merkez sa partiler, takip eden seim-

lerde kimlik partileri (milli gr ve lkc-milliyeti gelenekler) karsnda ge-rilemeye balamlardr. oplumun demokrasi ve kalknma taleplerinin ayrmas

anlamna da gelen bu durum, 1990larda demokrasi gndeminin kalknma gn-

deminin nne gemesi ile kimlik partileri lehine bir dnm srecine girmi-

tir. Bu balamda 2002 seimleri, bu denklemin yeni bir rotaya evrileceinin ilk

iareti olmutur. AK Partinin, kimlik partilerinin en nemli zaa olan kalknma

gndemini demokrasi gndemiyle teli etme baars, merkez sa partilerin eri-

me srecini hzlandrmtr. Partinin demokrasi gndemini ihmal etmeden yeni

siyasal merkezin kompozisyonu iin verdii mcadele, yeni kimlik partilerinindomasn engelledii gibi, mevcut partilerin de zayamasna yol amtr. 2007

ve 2011 duraklar, AK Partinin toplumun demokrasi ve kalknma talebini tek bir

at altnda topladn teyit etmitir.


28/164


28

Yeni siyasal merkezi analiz ederken, CHPnin geirdii dnmn siyasal yans-

malarn da hesaba katmakta yararl olacaktr. CHP, 1992deki kuruluundan iti-baren, kendisini merkez sa partilere kar merkez sol parti olarak konumlayan

pozisyondan vazgemi, siyasal stratejisini merkezin yeni ykselen partisi haline

gelen Reah Partisine gre konumlandrmaya balamtr. 2002-2010 aras d-

nemde, AK Partinin siyasal denklemde temsil ettii yeni durumu hesaba katma-

dan ayn pozisyon srdrlmtr. AK Partinin siyasal merkezin bileenlerini

deitirip yeni bir merkezi ina etmesine karn CHP, AK Partiyi Reah Partisinin

devam olarak grmekte srar etmi; bu strateji ise CHPyi gn getike siyasal

merkezin dna iten, yeni merkezin imknlarndan alkoyan bir sonu retmitir.CHPde Baykaln yerini Kldaroluna brakmasyla balayan yeni siyaset ara-

yn bu perspektie okumakta yarar vardr. 12 Haziran seimlerinin grcye

kard CHP, kendisini liklik parantezine hapsederek AK Partiyi Reah Partisi

olarak grmekte srar etme stratejisinin terkedildii, demokrasi ve kalknma ta-

leplerini karlayan projelerin yeni stratejinin merkezine yerletirildii bir merkez

sol parti olarak ortaya kmtr. CHPnin radikal sol-kemalist parti kimliinden

uzaklaarak merkez-sol zemine yerleme aray, merkezin sol kanadnn da tah-

kim edilmesini salad.

Bu erevede, AK Partinin ald % 50 oy orannn siyasal yansmalar ile CHPde-

ki kimlik deiimi/aray bir arada dnldnde, rkiyenin yeni bir siyasal

denklemin kurulma eiinde olduu anlalmaktadr. Bu denklemin en nemli

dinamii, demokratikleme ile temsil edilen vesayet kartldr. Eski rkiyenin

geride kald, yeni rkiyenin hangi parametreler ekseninde ina edilecei aray-

nn srd bu srecin en somut yansmas, yazlma srecine girilen yeni Ana-

yasadr. Yeni Anayasa, rkiyenin 1990lardan beri krize giren eski siyasal denk-

leminin yerine ina edilecek yeni dzen araynn en kritik eii haline gelmitir.

Bu arayn, yeni rkiyenin ina edilmesiyle sonulanp sonulanmayaca, yeni

Anayasann muhteviyatna bal olacaktr. Baka bir deyile nmzdeki soru,

yeni Anayasann eski rkiyenin son Anayasas m, yeni rkiyenin ilk Anaya-

sas m olacadr.


29/164

S Y A S E T

29

Kronoloj SYASAL PARTLER VE SEMLER

22 ubat 2011: AK Parti grup bakanvekilleri, Genel seimlerin 12 Haziran 2011deyaplmasna ynelik teklii TBMMye sundu.

10 Mart 2011: Yksek Seim Kurulu, yurtdnda bulunan semenlerin seimlerdeoy kullanabilmesi iin AK Partinin yapt bavuruyu reddetti.

18-21 Nisan 2011: Yksek Seim Kurulu, aralarnda Hatip Dicle, Leyla Zana, SebahatTuncel ve Gltan Kanakn da bulunduu 12 bamsz adayn eskimahkmiyetleri nedeniyle milletvekili seilme yeterliliine sahipolmadklarna hkmetti. Ykselen tepkiler zerine karar gzdengeiren Kurul, Hatip Dicle, Leyla Zana, Erturul Krk, Gltan K-anak, Salih Yldz ve Sebahat Tuncelin seime girebileceine kararverdi.

4 Mays 2011: Kastamonu mitinginin ardndan Ankaraya dnmekte olan Baba-kan Erdoann konvoyuna Ilgaz Da Souksu mevkiinde silahlsaldr dzenlendi. Polis memuru Recep ahin hayatn kaybetti.

10-21 Mays 2011: Bir internet sitesinde yer alan grntler MHPyi sarst. MHPnin stdzey 10 yneticisi, partideki grevlerinden ve milletvekili adayl-ndan istia etti.

31 Mays 2011: AK Partinin Hopa mitingi sonrasnda Babakan Erdoann konvo-yu tal saldrya urad. Bir Babakanlk Koruma memuru ar yara-lanrken, gsterici Metin Lokumcu kalp krizi geirerek ld.

9 Haziran 2011: Yargtay 9. Ceza Dairesi, Diyarbakrdan bamsz aday olan HatipDiclenin mahkmiyet kararn onad.

12 Haziran 2011: Milletvekili Genel Seimleri yapld. Yzde 87 katlm oranna ula-lan seimlerde AK Parti, oylarn yzde 49,94n alarak nc kez

tek bana iktidara geldi.21 Haziran 2011: Yksek Seim Kurulu, terr rgt propagandas yapmak suun-

dan hapis cezas kesinleen Hatip Diclenin milletvekilliinin d-rlmesine karar verdi.

22 Haziran 2011: Resmi seim sonular Resmi Gazetede yaymland. AK Parti 327,CHP 135 ve MHP 53 sandalye kazand. Ayrca 35 bamsz milletve-kili de Meclise girdi.

22-28 Haziran 2011: CHP tarandan aday gsterilen Ergenekon Davas tutuklular Meh-met Haberal ve Mustaa Balbay; MHP tarandan aday gsterilenBalyoz Davas tutuklusu Engin Alan ve Emek, Demokrasi ve z-grlk Bloku tarandan aday gsterilen Hatip Dicle, Selma Irmak,Kemal Akta, Faysal Saryldz, brahim Ayhan ve Glser Yldrmnmilletvekili seilmeleri zerine yarglandklar mahkemelere yap-

tklar tahliye talebi reddedildi. CHP ve BDP, mahkemelerin kararnprotesto etmek zere yemin etmeme karar aldlar.24 Haziran 2011: AK Parti ve MHP milletvekillerinin yemin etmeleriyle yeni yasama

dnemi balad.30 Haziran 2011: Babakan Erdoan, Meclisin muhaleet gelmese de alacan

syledi.4 Temmuz 2011: AK Parti Ankara Milletvekili Cemil iek, TBMM Bakan seildi.11 Temmuz 2011: AK Parti ile mutabakat salayan CHP, Meclis boykotunu sona erdir-

di.1 Ekim 2011: BDP grubu Mecliste yemin etti.13 Ekim 2011: CHPnin boykot kararn srdren son isim olan Mersin Milletvekili

sa Gk yemin etti.10-23 Kasm 2011: CHP Tunceli Milletvekili Hseyin Aygnn Dersim syannda ya-

planlarla ilgili Atatrk ve CHPyi sulayan aklamalar gnde-me oturdu. CHP Samsun Milletvekili Haluk Ko nderliindeki 12milletvekili, Kldarolu ynetiminin Dersim konusunda sessizkalmasn eletiren bir aklama yapt. CHPde Dersim tartmalarsrerken, Babakan Erdoan devlet adna zr dilediini aklad.


30/164


30

1.2 ASKER-SYASET LKLER

2010, ordunun hem darbe teebbsleri ve terrle mcadeledeki zaaar dolaysy-

la kamuoyunda sorguland, hem de hukuki soruturmaya tabi tutulduu bir yl

olmutu. Bu erevede, 2002den 2009a kadar darbe yapmaya ve darbeye ortam

hazrlamaya ynelik eylem planlar yl ierisinde aa km; bu planlar dorul-

tusunda birok muvazza ve emekli askerin yargland soruturmalar almt.

Asker-siyaset ilikilerinde asker lehine ileyen ayrcalklar gidermeye ynelik ya-

sal dzenlemeler ve siyasi iktidarn nclk ettii iili uygulamalar da kamusal

sorgulama ve hukuki soruturmalara elik etmiti. Bu balamda, reerandumda

(12 Eyll 2010) askeri yarg alann daraltan ve asker kiilerin yarglama srecindesivil yargy yetkili klan dzenlemeler gerekletirilmi; ayrca EMASYA Proto-

kolnn iptali (4 ubat 2010), 2010 Austos YA kararlar ve MGSBnin sivillerce

ve sivil bir perspektie yazlmasyla (22 Kasm 2010) asker zerindeki sivil dene-

tim glendirilmiti.

2011, darbe yapmaya, darbeye uygun ortam hazrlamaya ve hkmeti ypratmaya

ynelik eylem planlar dzenledii iddia edilen askeri personel hakkndaki yarg-

lama srecinin derinleerek devam ettii ve ayn erevede yeni davalarn ald

bir yl oldu. Bu balamda 2008de alan Ergenekon ile 2010da alan rtica ileMcadele ve Balyoz davalaryla ilgili yarglama sreci yeni tutuklama dalgalaryla

srd. Ayn zamanda hkmeti ypratmaya ynelik internet sitelerinin kurulma-

sna nayak olduklar iddia edilen askeri personel ile ilgili yeni bir dava (nternet

Andc Davas) ald. Bylece yl ierisinde sivilleme ynndeki eilim derinle-

erek srd ve somut kazanmlara kavutu.

1.2.1 Balyoz Darbe Plan Davas

2011 ylnn ilk yarsna Balyoz Darbe Plan Davas, ikinci yarsna ise nternetAndc Davas ile ilgili gelimeler damga vurmutur. rkiyede darbe plan iddi-

asyla alan ilk dava olmas hasebiyle kritik bir neme sahip olan Balyoz Dava-

snda, 2002-2003 yllarnda 1. Ordu Komutanl bnyesinde yaplan darbe ha-

zrl planlarn ieren ve 2010 yl boyunca gndemi megul eden Balyoz Darbe

Plan soruturmas, (Planla ilgili belgeler 20 Ocak 2010da kamuoyuna yansm;

stanbul 10. Ceza Mahkemesindeki davann ilk durumas 16 Aralk 2010da

yaplmt) 2011 boyunca da soruturmaya dhil edilen muvazza ve emekli as-

keri personelin rtbesi ve says nedeniyle kamuoyunun ilgisini ekmitir. Yln

ilk eyreinde, Glck Donanma Komutanlnda ele geirilen yeni belgelerdensonra balatlan yeni tutuklama dalgas ile 106s muvazza olmak zere 163 askeri

personel tutuklanmtr. Soruturma yl boyunca gerekleen yeni tutuklamalarla

derinletirilmitir.


31/164

S Y A S E T

31

30 Maysta Harp Akademileri Komutan Orgeneral Bilgin Balanlnn Balyoz Pla-

n soruturmas kapsamnda tutuklanmasyla soruturma ilk dea muvazza birorgenerale ulamtr. utuklamalar Haziran, emmuz ve Austos aylarnda da

devam etmi ve 15 Austosta 1. Balyoz Plan Davasn da yrten stanbul 10.

Ar Ceza Mahkemesinde 2. Balyoz Plan Davas balamtr. Davada 21i tutuklu

toplam 28 sann yarglanmasna devam edilmektedir. Hlihazrda Balyoz Dava-

lar kapsamnda, 184 tutuklu olmak zere, 222 askeri personel yarglanmaktadr.

Genelkurmay Bakanl, ilk gnden itibaren, Balyoz Davas ile ilgili gelime-

lerden duyduu honutsuzluunu gstermekten kanmamtr. Bu anlamda 24

emmuz 2010daki ilk tutuklama dalgasnda, askeri terilerin kararlatrlacaAustos 2010 YA toplants ncesinde tutukluluk kapsamna girmemeleri iin,

muvazza subaylarn ordu evlerinde saklanmalarna yardmc olunmu; Genel-

kurmay Bakan ve kuvvet komutanlar, 18 ubat 2011de, Hasdal Cezaevinde tu-

tulan 24 general, 102 subay ziyaret etmitir.10 Ayrca Genelkurmay Bakanl, 5

Nisan 2011de resmi internet sitesinde yaynlad aklamada, Balyoz Davasnda

yarglanan emekli ve muvazza askeri personelin tutukluluk hallerinin devam et-

mesine anlam veremediini iade etmitir.11 Austos 2011 YA toplantsnda (Bal-

yozdan tutuklu askeri personelin grevlendirilmeleri ile ilgili srete) hkmetleanlamazla derek erken emeklilik isteyen Genelkurmay Bakan Ik Koaner,

SK mensuplarna hitaben yaymlad veda mesajnda, Balyoz Davasnn yr-

tlme tarzn (kapsam ve tutukluluk hali) ve yrtmenin davaya dahil edilen mu-

vazza subaylarla ilgili teri ve atama kararlarn istia gerekesi olarak zikrederek,

davaya ynelik rahatszln iade etmitir.12

1.2.2 nternet Andc Davas

Siyaseti etkilemeye ynelik eylem planlar hazrlayan veya eylemlere katlan aske-

ri personel hakknda 2010da balatlan soruturmalar 2011 ylnda derinleerek

devam ederken, nternet Andc Davas olarak adlandrlan yeni bir soruturma

ve yarglama sreci balamtr. Kamuoyunu Ynlendirme Amal nternet Site-

leri veya kamuoyunda popler olan ismiyle nternet Andc Davas iddianamesi,

29 emmuzda stanbul 13. Ar Ceza Mahkemesi tarandan kabul edilmitir. d-

dianame, hkmet ve iktidardaki AK Parti aleyhine haberler yaymlayan internet

sitelerinin dorudan Genelkurmay Bakanl kararghnda ve Genelkurmay 2.

10. http://www.dha.com.tr/haberdetay.asp?Newsd=143177

11. http://bugun.com.tr/haber-detay/149760-tsk-dan-balyoz-acklamas-haber.aspx

12. http://gundem.mllyet.com.tr/orgeneral-kosaner-n-veda-mesaj/gundem/gundemdetay/29.07.2011/1420413/deault.htm


32/164


32

Bakanna kadar uzanan bir emir-komuta zinciri iinde kurdurulduu ve bu si-

telerde sistematik ve srarl bir biimde hkmetin ve AK Partinin ypratldnbelgeleriyle ortaya koymutur. Bu ynyle iddianame, Genelkurmay kararghnn

seilmi sivil otoriteyi ypratmaya ynelik dorudan bir kampanya yrttn

ne srmektedir. Dava kapsamnda Austos ve Eyll aylar boyunca yksek rt-

beli birok muvazza ve emekli subay tutuklanm; 15 sann yargland dava

Eyll aynda rtica ile Mcadele Eylem Plan Davas ile birletirilmitir.

Balyoz Darbe Plan Davas bugne kadar en yksek sayda askeri personelin

yargland bir dava niteliini tarken; nternet Andc Davas dorudan Ge-

nelkurmay Bakanl kararghnda grevli en yksek rtbeli sanklarn yer alma-s nedeniyle dikkat ekicidir.

1.2.3 2011 YA Sreci

Askeri personel ile ilgili sren davalarn, zellikle de Balyoz Davasnn glgesin-

de gerekletirilen Austos 2011 YA toplants -Cumhuriyet tarihinin en nemli

askeri krizine yol asa da- asker-sivil ilikilerinde sivil otoritenin arln arttr-

dn teyid etmitir. eri sras gelmi olan Balyoz Davasndan tutuklu komu-tanlarn durumu zerindeki anlamazlk, Genelkurmay Bakan ile Kara, Hava ve

Deniz Kuvvetleri komutanlarnn istiasyla sonulanmtr. 2011 urasnda da si-

vil otoritenin kararghn isteine ramen Orgeneral Hasan Isz Kara Kuvvetleri

Komutan olarak atamamas, kuvvet komutanlarnn istia edecei sylentilerine

yol am, ancak byle bir sre yaanmamtr. 2011 urasnda, grev sreleri

dolan kuvvet komutanlarnn istias bir taraa braklrsa, 2 yl daha grevini sr-

drmesi beklenen Genelkurmay Bakan Ik Koanerin istias, ordunun Balyoz

Davas soruturmasna ynelik sregelen rahatszlnn en nemli yansmas ola-

rak grlebilecektir. SKnn en yksek rtbedeki drt komutannn istiasnnyol at kriz, ayn gece (29 emmuz) Jandarma Kuvvetleri Komutan Orgeneral

Necdet zelin Kara Kuvvetleri Komutanlna (asaleten) ve Genelkurmay Ba-

kanlna (vekleten) atanmasyla zlmtr.

2011 uras, 27 Nisan (2007) e-muhtrasndan beri asker-sivil ilikilerinde sivil

otoritenin arln arttrmaya ynelik ileyen srecin yol at gerilimin sivil

otorite lehine zlme yoluna girdiinin bir iareti olarak kaytlara gemitir. Bu

ynyle, urann asker-sivil ilikilerinde tarihi bir krlmaya yol at sylenebi-

lecektir. ncelikle, asker, rahatszln atarak gstermek yerine ekilerek iadeetmitir. Bu, askerin demokratik ileyie tabi oluunun ve asker zerindeki sivil

otoritenin salamlnn bir teyidi olarak okunmaldr. kinci olarak, Cumhuriyet

tarihinin en ciddi askeri krizinin bu kadar ksa bir sre iinde ve yasal bir ereve-


33/164

S Y A S E T

33

de zme kavuturulmas, demokratik teamllerin ilerliini ve sivil otoritenin

siyasal perormansn ortaya koyarak askeri vesayeti gerileten ve demokratik si-yaseti glendiren bir ilev grmtr. rkiye demokrasisi, bir dayankllk sna-

vndan baaryla gemitir.

Sonu olarak, krizin balangc, ierii, boyutu, ynetimi ve sonucu asker-siyaset

ilikilerindeki yeni srecin bir zeti niteliinde olmutur. Siyasi iktidarn krizi y-

netme kabiliyeti ve askerin krize ynelik tutumu, normalleme srecini hzland-

rc bir ilev grmtr.

1.2.4 NormallemeSivilleme

2011 yl ortalarnda yakn tarihin en nemli asker-sivil ilikileri krizinin ortaya

kmas ve bu krizin ksa srede ve sivil otoriteyi glendiren bir ekilde zl-

mesi, asker-sivil ilikilerinde bir dnm noktas olmutur. Bu dnm noktas, ge-

rilim srecinin normallemeye dnmesinin en kayda deer iareti olarak grle-

bilecektir. Nitekim bu krizin ardndan asker-siyaset ilikilerinde siyaset kurumu-

nun belirleyiciliini ihsas ettiren bir dizi normalleme-sivilleme hamlesi ortaya

kmtr.

Askerin sivil otoriteye tabi olmas olarak zetlenebilecek normallemenin gster-

gelerinden biri, 29 emmuzdaki krizin ardndan 1 Austosta urada verilen o-

torar. uradaki oturma dzeninin Babakann tek bana bakanlk yapmasn

teyit eden bir ekilde yeniden tanzim edilmesi, yaanan srecin sembolik bir yan-

smas olmutur. Bu, asker-sivil ilikilerinde siviller lehine gelien srecin nemli

bir sembol olarak zihinlerde yer etmitir.13

Normallemenin ikinci yansmas ise, 18 Austosta gerekletirilen MGKdaki

oturma dzeni olmutur. Cumhurbakannn bakanlnda, sivil ve askeri oto-

ritenin kar karya oturduu oturma dzeni, asker ve sivil grevlilerin protokol

srasna gre bir arada oturduu yeni bir dzen ile deitirilmitir. Burada ne

kan, arkl nceliklere sahip iki cephe mesajnn, ayn ama iin bir araya gelme

sembolyle yer deitirmi olmasyd.

Bir dier normalleme iadesi, kamuoyunda ve siyasi evrelerde uzun sredir Ge-

nelkurmay Bakanlnn resmi internet sitesinden kaldrlmas istenen e-muh-

trann, 29 Austosta sitenin gncellenmesi gerekesiyle kaldrlmas olmutur.

Bylece yeni komuta kademesi, 27 Nisan 2007de Genelkurmay Bakan imzasyla

yaymlanan ve siyasi iktidar tarandan sert bir aklamayla kar durulan e-muh-tray benimsemediini sembolik olarak ortaya koymutur.

13. http://www.sabah.com.tr/Gundem/2011/08/02/yasta-yen-duzen


34/164


34

Daha nce, Babakan, BMM Bakan ve Genelkurmay Bakannn katlmy-

la l tebrikt yaplrken, 30 Austos Zaer Bayram ve rk Silahl KuvvetleriGn nedeniyle Genelkurmay kararghnda dzenlenen trende Cumhurbakan

Abdullah Gln, Bakomutan satyla kutlamalar kabul etmesi, normalleme

srecinin drdnc yansmas olmutur.14 31 Austosta Gl, eski uygulamann,

rkiyenin olaanst ara dnemlerinin bir rn olduunu ve yeni uygulama-

nn rkiyenin deiimini gsterdiini iade etmitir. 7 Eyllde uygulama ile ilgili

yazl aklama yapan Genelkurmay Bakanl da, bugne kadar izlenen prensi-

bin bayramn mana ve nemine uygun dmediini ve yeni uygulamann bizzat

Genelkurmay Bakannn teklii ile hayata geirildiini vurgulamtr.

Son olarak, 4 Kasmda Van zalp ilesindeki Orgeneral Mustaa Mulal Kla-

snn adnn kaldrlmas dikkat ekici bir normalleme emaresidir.15 Dnemin

3. Ordu Komutan Mustaa Mulal, 1943te Vanda hayvan kaakl yaptklar

iddiasyla 33 kyly kuruna dizdirmi; daha sonra DP iktidar dneminde yar-

glanarak idama mahkm edilmitir. Genelkurmay ise, 2004 ylnda zalptaki

2nci Hudut abur Komutanl Klasna Mulalnn adn vermi; bu karardan

beri, Genelkurmayn tasarruu, sklkla eletirilere maruz kalmtr.

Sonu

28 ubat srecinde, hlihazrda siyasete demokratik bir sistemde kabul edilebi-

lir seviyenin zerinde mdahil olan ordu, vesayet dzeninin yasal zemininin de

tesinde hukuk d yollarla lke ynetimine mdahale etmi; bu eilim, AK Par-

ti iktidarnda da srmtr. 2007den itibaren pe pee ortaya karlan belgeler,

bir ksm askeri personelin 2010 ylna kadar srarl bir ekilde siyasal dzenin

normal ileyiine mdahale anlam tayacak aaliyetlerin iinde yer aldn gs-

termektedir. Bu eylemler, 2008den itibaren hukuki soruturmaya tabi tutulmu;

kamuoyunun ve siyasi otoritenin, sivil yargnn bu aaliyetleri incelemesi iin ver-

dii destek ve gerekletirdii yasal dzenlemeler, siyasete mdahil olmann asker

nezdinde bir maliyet retmesine yol amtr. Yarglama sreleri yeni belgeler,

yeni tutuklama dalgalar ve yeni iddianamelerle derinletirilmektedir.

Bu balamda Genelkurmay Bakanl grevlerini yrten lker Babu ve Ik

Koaner, orduyu yeni demokratik srece adapte etmek zere radikal ve cesur ka-

14. http://syaset.mllyet.com.tr/cumhurbaskan-gul-baskomutan-satyla-kutlamalar-kabul-ett/syaset/syasetdetay/30.08.2011/1432886/deault.htm

15. http://www.dha.com.tr/haberdetay.asp?Newsd=229590


35/164

S Y A S E T

35

rarlar almak yerine, tutuklu askerlerle demokratik kamuoyu arasnda bir denge

politikas yrtmlerdir. Babu ve Koaner, muhtemeldir ki, asker-sivil iliki-lerinde sivil otoriteyi glendirme ynnde gelien srecin kalclna itimat et-

meyerek bir ara dnem stratejisi benimsemiler; bu erevede, bir yandan darbe

teebbs lanetlenip, sivil otoriteye ve anayasal dzene ballk vurgular yaplr-

ken, te yandan darbe teebbs sulamasyla alan davalarn derinlememesi

iin aba gsterilip, yarglanan askeri personelle dayanma yolu benimsenmitir.

Bylece bu iki Genelkurmay Bakan dneminde, ordunun demokratik sisteme

uyumunu salamaya ynelik bir strateji yerine, demokratik sistemin orduya daha

azla mdahil olmasn perdeleme yolu tercih edilmitir. Bu balamda orduyu de-mokratik dzen balamnda bulunmas gereken yere ekmektense, demokratik-

leme sreciyle uyum grnts verilerek ordunun ypranmamasna alld

sylenebilecektir. Babu ve Koaner, byle bir idare-i maslahat tutumun ordu-

yu daha azla yprattn ve ordunun er ya da ge gerekletirmek zorunda oldu-

u demokratik dnm geciktirerek zorlatrdn grememilerdir.

Orduda radikal bir dnm gerekletiremedii iin benimsedii dengeci po-

zisyonu daha azla srdremeyerek istia eden Koanerin yerine Genelkurmay

Bakanlna atanan Necdet zelin nnde iki selei tarandan karlm rsat-larn rettii maliyetler ve bunlardan karlabilecek dersler bulunmaktadr. zel,

sregiden soruturmalarn ordu mensuplarna maliyetlerini mesleki dayanma

duygusunun yanna kkl reormlar gerekletirme iradesini koyarak haiete-

bilecektir. te yandan, askerin siyasete karmamasna ynelik glenen kamu-

sal bilinci, sivil iradenin kararlln ve demokratikleme srecini ciddiye alarak,

demokratik sisteme uyum gsterecek ve destek verecek bir ordu yaplanmasn

gerekletirmek iin yeterli zaman ve artlara sahiptir. zelin greve geliinden

bu yana normalleme ve sivilleme ynnde yapt dzenlemeler ordunun d-ntne kanaat getirmek iin henz yetersiz olsa da, bunlar demokratik srece

ynelik bir iyi niyet beyan olarak okumak gerekmektedir.

Asker-siyaset ilikileri gz nnde bulundurulduunda unutulmamas gereken

en nemli noktalardan birisi, ordunun sivil denetime tabi klnmas srecinin sa-

dece ordunun inisiyatiine terkedilmemesi gerekliliidir. Demokratik bir dzenin

tesisinde ve ileyiinde en nemli sorumluluk, kamuoyu ve siyasi otoriteye ait-

tir. Ordunun sivil denetim altna sokulmasna ynelik son yllardaki gelimelerin

ou, siyasal iktidarn gl yapsndan ve kararl tutumundan kaynaklanmakta-dr. Ancak, ordu-siyaset ilikilerindeki temel parametreleri, hem siyasi iktidardan

hem de Genelkurmaydan bamszlatrarak yasal bir ereveye kavuturmak

gerekmektedir. Orduyu sivil gzetimine tabi tutacak birok yasal dzenleme ger-


36/164


36

ekletirilmi, ancak daha gerekletirilmeyi bekleyen birok adm durmaktadr.

Bu erevede, askerin sivil denetime alnd demokratik bir dzenin tesisi, Ge-nelkurmay Bakannn demokratik zihniyetinden veya siyasi otoritenin salaml-

ndan bamsz klnmaldr.

Kronoloj ASKERSYASET LKLER

6 ubat 2011: CHP Eskiehir Milletvekili Sheyl Batum, Trk Silahl Kuvvetlerini

(TSK) kttan kaplan olarak tanmlad.18 ubat 2011: Genelkurmay Bakan Org. Ik Koaner ve kuvvet komutanlar,Balyoz Davas kapsamnda tutuklanan 24 general ve 102 subayHasdal Askeri Cezaevinde ziyaret etti.

5 Nisan 2011: Genelkurmay Bakanlnn internet sayasndan yaplan akla-mada, Balyoz Davas kapsamnda tutukluluu devam eden 163askerin durumuna anlam verilemedii iade edildi.

30 Mays 2011: Harp Akademileri Komutan Org. Bilgin Balanl, Balyoz Darbe Pla-n soruturmas kapsamnda tutukland. Bylece, ilk dea orgene-ral rtbeli bir muvazza tutuklanm oldu.

29 Temmuz 2011: Genelkurmay Bakan Org. Ik Koaner ile kuvvet komutanlar,YAta siyasi iktidarda yaadklar gr ayrl dolaysyla emekli-

liklerini istedi. Jandarma Genel Komutan Org. Necdet zel, KaraKuvvetleri Komutan ve vekleten Genelkurmay Bakan oldu.

1 Austos 2011: Yksek Askeri ura (YA), Babakan Recep Tayyip Erdoan ba-kanlnda topland. Erdoan, masann banda tek bana otura-rak, sivilleen Trkiyenin bir portresini izdi.

8 Austos 2011: nternet Andc davas kapsamnda aralarnda Kara KuvvetleriEitim ve Doktrin Komutan Org. Hseyin Nusret Tadelerin debulunduu 14 kii hakknda yakalama karar kartld.

18 Austos 2011: Milli Gvenlik Kurulu toplantsnda asker ve sivil yeler, protokolsrasna gre ve kark olarak oturdu. Bylece daha nce kulla-nlan ve iki grubun masann ayr tarafarnda bulunduu oturmadzeni daha eitliki hale geldi.

29 Austos 2011: Genelkurmay Bakanl, internet sayasndan 27 Nisan e-muht-rasn kaldrd.

30 Austos 2011: Cumhurbakan Abdullah Gl, Zaer Bayram ve Trk Silahl Kuv-vetleri Gn nedeniyle dzenlenen trende tebrikleri Bakomu-tan satyla kabul etti.

5 Eyll 2011: nternet Andc davas san Korgeneral Mehmet Erzn avuka-t, Genelkurmay eski Bakan lker Babuun tank olarak dinlen-mesi iin mahkemeye bavurdu.

22 Kasm 2011: TSK, Vann zalp ilesinde bulunan Org. Mustaa Mulal Kla-snn adn ehit Astsubay Kdemli Baavu Erkan Durukan K-las olarak deitirdi.


37/164

S Y A S E T

37

1.3 PKK VE KRT SORUNU

2011 yl, rkiyenin Krt sorununu zme ve PKK ile mcadele stratejisinde

bir muhasebe yl oldu. calann 1999daki yakalanndan bu yana, devlet hem

PKK ile mcadelede hem de Krt sorunun zmnde, birbirinden arkl birok

strateji gelitirdi ve hayata geirdi. PKK ve eperindeki Krt siyasi hareketi de bu

stratejilere arkl karlklar verdi. Son dnemlerdeki en kapsaml strateji, AK Par-

ti hkmetinin 2009da hayata geirdii alm olmutu. Alm stratejisinin en

nemli denklemi, Krt sorunu ve PKKy birbirinden ayrp her iki unsur iin de

sivil siyaset imknlarn devreye sokmakt. Krt sorununun zm iin demok-

ratikleme, PKKnn dadan indirilmesi iin diyalog, bu stratejinin en nemli

nermeleriydi. PKK ve Krt siyasi hareketinin baarsz klmak iin gelitirdii

birok hamleye karn, 2011 ylnn ortalarna kadar, bu stratejinin, devletin Krt

meselesine ve PKKya bakndaki en nemli siyasi parametre olduu sylenebilir.

2011 yl, bu strateji kapsamnda birka yldr uygulanan siyasetin muhasebesinin

yapld, taraarn samimiyet ve gven sorgulamasn derinletirdikleri ve ilikiyi

yeni bir evreye tadklar bir yl oldu.

Bu muhasebe onksiyonu dolaysyla, 2011in ilk yars, PKK ile mcadele tarihi-nin en etkili bar srecinin yaanmasna tanklk ederken, ikinci yarsnda, PKK

ve KCKnn balatt eylemler ve bu eylemlere ynelik srdrlen operasyon-

larla son yllarn en youn atma srecine girildi. BDPnin sivil itaatsizlik ey-

lemleri ve 12 Haziran seimlerindeki baars, mral ile yrtlen grmeler,

M-Kandil arasndaki grme traii sorunun siyaset paradigmas ekseninde

zlmesinin ana duraklar olurken; PKK saldrlar, KCKnn iddetle kolkola ge-

zen eylemleri, gvenlik operasyonlar, KCK tutuklamalar, Devlet-Kandil-mral

arasndaki grmelerin kesilmesi ve szdrlmas, atma srecinin ana durakla-

r oldu. 2011 yl boyunca bu iki strateji, deyim yerindeyse, birbirleriyle mcadele

ederek srerken; yln ilk yarsnda sivil-siyasi zm abalar, ikinci yarsndaysa

bu abann yerini atmaya brakmas etkili oldu. 12 Haziran seimleri ve calan

ile srdrlen grmeler, her iki paradigma eksenindeki gelimeler zerinde de

etkili oldu. Aslnda her iki konuda da, zm srecinde siyasi mekanizmalarn

nn aan gelimeler kaydedilmesine ramen, PKKnn atma srar, sorunun

siyaset yoluyla zm iin srdrlen srecin duraklamasna yol at.

1.3.1 Sivil taatsizlik Eylemleri

BDP, 12 Haziran seimlerine ynelik kampanyasn, grece erken bir tarihte, Nev-

roz kutlamalaryla balatt. Kutlamalarn hemen ertesinde, 23 Martta, BDP ve


38/164


38

DK szcleri, sivil itaatsizlik eylemlerini balatma karar aldklarn duyurdular.

Anadilde eitim talebini, siyasi tutuklularn salverilmesini, askeri ve siyasi ope-rasyonlarn durmasn ve yzde 10 barajnn drlmesini ieren drt taleple

gerekelendirilen sivil itaatsizlik eylemi, sivil Cuma etkinlii, oturma eylemi ve

demokratik zm adrlar kurma olmak zere 3 eyleme dayanyordu.16

calann nerisiyle ve Arap baharndan ilhamla balatlan eylemler, Krt siyasi

hareketinin mcadele tarznda yeni bir evreye gei potansiyeli tayordu. n-

celikle, Arap halklarn, sivil bir mcadele ile otoriter rejimler karsnda kazan-

d mevzileri veri alan bu eylemler, dadaki silahl mcadeleye ovada silahsz

mcadele ile alternati oluturma ihtimaliyle, sivil siyaseti glendiren bir anlam

tayordu. Bu eylemlerdeki bir dier yenilik, Krt siyasi hareketinin yllardr uzak

durduu din meselesine yaklamasyd. Sivil Cuma uygulamas, sol bir gele-

nekten beslenen ve dine uzak, hatta zaman zaman kar duran, Krt hareketinin

mcadeleyi dini alana tamas anlamna geliyordu.

1990l yllarn bandan itibaren, PKKnn iddet stratejisine alternati olabile-

cek sivil bir strateji gelitiremeyen Krt siyasi hareketinin sivil itaatsizlik ey-

lemleri, kamuoyunda byk ilgi grd. Eylemlerin, silahl mcadeleye alternatiolma potansiyeli de, gelenein dine yaklama hamlesi de, hak ettiinden byk

bir iyimserlikle karland. Ancak, eylemler, BDPye seimler ncesinde etkili bir

kampanya yapma imkn sunsa da, ne silahl mcadeleye alternati oluturma po-

tansiyelini realize edebildi, ne de gelenein dinle sorunlu ilikisini gidermesine

ynelik bir eilimi kalclatrabildi.

Sivil itaatsizlik eylemleri, silah dnda rettii alternatie ilgi uyandrsa da, yanl

bir hesaba dayanyordu. En nemli yanl, rkiye Arap diktatrlkleri paralelli-

ine dayanmasyd. Krt siyasi hareketinin sivil ve silahl birok aktrnn azn-dan kurulan bu paralellik, 2011 yl iinde, sivil itaatsizlik ve devrimci halk sava

projelerine gereinden azla anlam yklemesine yol at. Arap genlerinin sokaa

karak mevcut rejimleri devirdiine odaklanan bu bak as, ne Arap genleri-

nin mcadele stratejisini ne de hede alnan rejimlerin siyasi karakterini hesaba

katt. Zaten 1950 ylndan beri adil ve serbest seimlerin gerekletii, Krt siyasi

hareketinin 1990 ylndan beri seimlere katlarak yerel ynetimlerde ve parla-

mentoda sz sahibi olabildii, sorunlar dillendiren gl bir SK yaplanmasnn

mevcut olduu, iade ve rgtlenme zgrl nndeki engellerin gn getikeazald rkiyeyi bu unsurlarn hibirisine sahip olmayan Arap rejimleriyle kar-

16. DKnn Svl taatszlk aklamas n bkz. http://www.ntvmsnbc.com/d/25195549/


39/164

S Y A S E T

39

latrmak yanlt. Bu erevede, siyasal talepleri dillendirme kanallarnn ak

ancak yetersiz olduu rkiyeyi bu kanallarn tamamen kapal olduu rejimlerleeitleyerek, Arap Bahar grntlerinin yaanacana yatrm yapmak doru bir

strateji deildi.

Sivil itaatsizlik eylemlerinin Krt siyasi hareketine umduu mobilizasyonu sa-

layamamasnn en nemli nedeni, bu yanl siyasal analizdi. Ancak, baarszlk-

ta baka unsurlar da etkili oldu. Beklentilerin karlanamamasnda, devletin bu

gne kadar tanmad bir eylem tarzyla karlamaktan duyduu tedirginlikle

eylemleri bastrmaya almas, PKKnn sivil bir inisiyatie alan kapnn kendi

otoritesini sarsacana ynelik paranoya derecesindeki hassasiyetle bu eylemlere

ans tanmamas ve rkiyede toplumun uzun sreli bir sivil itaatsizlik eylemini

srdrecek yapsal demokratik sorunlarn olmamas dolaysyla eylemlere ilginin

zaman iinde azalmas gibi aktrler de etkili oldu.

1.3.2 12 Haziran Seimleri

Krt meselesinin zmnde siyasetin alann genileten bir dier dinamik,BDPnin 12 Haziran seimlerindeki baarsyd. YSKnn aday belirleme srecin-

de, BDPli yedi bamsz adayn adayln onaylamama karar almas, seimler

ncesinde PKKnn eylemsizlik srecini sonlandrma karar ve BDPnin sivil ita-

atsizlik eylemleriyle ykselmi olan siyasi tansiyonun patlamasna yol at. BDP

taban, YSKnn kararna taknlk dzeyinde sert bir tepki gstererek, bir sivilin

lmne ve blgedeki birok AK Parti ubesi ve iyerinin zarar grmesine yol

aan kitlesel gsteriler gerekletirdi. Seimlere mdahale anlam tayan bu ka-

rar, siyasi tansiyonun ykselmesi ve siyasi aktrlerin devreye girmesiyle gzdengeirildi ve BDPnin destekledii adaylarn nndeki engeller kaldrld.

Krt siyasi hareketi, seimlerin en nemli gndemi olan yeni Anayasa srecinde,

Krtlerin yegne muhatab olduu iddiasn glendirecek bir sonu alabilmek

iin var gcyle seimlere hazrland. Siyasi geleneinin dndaki etkili isimleri

de aday gstererek, arkl toplumsal kesimlerin desteini alabilecek gl bir lis-

te hazrlayan BDP, seim sreci boyunca semeni mobilize etmekte zorlanmad.

Newroz, sivil itaatsizlik eylemleri, YSK kararlar, seime yaklatka artan PKK

eylemleri, gvenlik glerinin operasyonlar ve seime gn kala YargtaynHatip Dicle hakkndaki mahkmiyet kararn onamas gibi gelimelerle BDP, se-

im tarihine kadar etkili bir kampanya yapma ve tabann mobilize etme imkn

buldu. Bu srete, BDPnin gl olduu yerlerde hem en gl rakibi olan AK


40/164


40

Parti adaylarn hem de semeni sindirmeye ynelik agresi kampanyas, seim

adrlarnda bulundurulan patlayc maddeler, herhangi bir engelle karlald-nda hi ekinmeden iddete bavurulmas, demokratik bir yar kltrnden

uzak olduunu ortaya koydu.

Krt siyasi hareketi, seimlerde byk bir baar gstererek 36 milletvekili kar-

d. Diyarbakr, Hakkri, stanbul Mardin, rnak ve Van illerinde hem oy oran-

n hem de milletvekili saysn arttrd. 2007de milletvekili karamad Adana,

Ar, Bingl, Kars ve Mersin illerinden birer milletvekili kard. Batman, Bitlis,

Idr, Mu, Siirt ve anlurada milletvekili saysn arttramasa da oylarn yk-

seltti.

YSKnn seimlere gn kala Yargtay tarandan onanan cezasn gereke gste-

rerek Hatip Diclenin milletvekilliini drmesi ve KCK davasndan tutuklu olan

dier 5 bamsz milletvekilinin yarglandklar mahkemeler tarandan tahliye

edilmemeleri, seim sonras siyasi gndemi kilitlerken, BDP semenini de soka-

a dkt. BDP, Meclisi boykot karar alrken, sokaklar bir daha kart. YSKnn

ve mahkemelerin verdikleri karar ve BDPnin bu karara verdii boykot tepkisi,

seimlerin iaret ettii demokratik srecin baltalanmasna ve glenen sivil siya-setin sahay PKKya terketmesine yol at.

1.3.3 KCK Davas

2011 ylnda, Krt meselesi ve PKK balamnda gndemde yer bulan bir dier

mesele KCK davas ve operasyonu oldu. 2009un ilk aylarndan itibaren yeni tu-

tuklama dalgalaryla sren davada yzlerce kii tutuklanrken, zellikle olay

youn tartmalara yol at. KCK ile ilikili olarak kamuoyuna yansyan ilk tar-tma, Aralk 2009da DPli birok belediye bakan, ynetici ve yenin tutuk-

lanmasndan sonra plastik kelepe ile sraya dizilmelerini gsteren otora oldu.

kinci olarak, Ekim 2010da balayan KCK durumasnda mahkemenin sanklarn

Krte iade vermesini kabul etmeyii ve Krte dilini bilinmeyen bir dil iade-

siyle mahkeme kaytlarna geirmesi, KCK davasnn siyasi bir balama yerleme-

sine ve alm srecinin sorgulanmasna yol at. 2011 yl boyunca, zellikle yln

son aylarnda tutuklamalar ve yarglamalar devam etse de, dikkatlerin tekrar bu

davaya ekilmesi, 1 Kasmda Pro. Bra Ersanl ve yaync Ragp Zarakolununtutuklanmas ile oldu.

KCK operasyonlar ve davas ilk gnden itibaren kamuoyunda youn bir tart-

maya konu oluyor. KCK operasyonlarn kategorik olarak eletirenlerle, kategorik


41/164

S Y A S E T

41

olarak onaylayanlar, imdilik bir taraa brakrsak, tartmann operasyonlarn

kapsamna ve usulne ynelik olduu sylenebilir. Bu erevede, sklkla dile ge-tirilen eletiri, seilmi siyasetilerin, akademisyenlerin, gazetecilerin ve eylem-

lere katlan gstericilerin rgt yeliinden tutuklanm olmalardr. Davann

snrlar zenle izilmi bir siyasi perspektie yrtlmek yerine siyasi maslahat

gzetmeyen bir asayi-gvenlik paradigmasyla yrtlyor olmasnn davann

meruiyetini sorgulamaya at ve siyasi gndemi gerdii ortadadr. Siyasi bir da-

vann gerektirdii bilin ve zenle yrtlmesi gereken KCK davasnn adli vaka

muamelesi yaplarak yrtlmesi, davann selametini ve davadan umulan siyasi

sonular tehlikeye sokmaktadr.

Ancak tam da siyasi bir dava olmas hasebiyle, KCK tartmasn sadece dava sre-

cine odaklanarak tartmak mmkn deildir. PKKnn ve K

seta-seta_analiz-_2011'de_turkiye

Documents