senior primary phase silozi frist language syllabus grade ... · silozi frist language syllabus...
TRANSCRIPT
REPUBLIC OF NAMIBIA
MINISTRY OF EDUCATION
SENIOR PRIMARY PHASE
To be implemented in 2016
SILOZI FRIST LANGUAGE SYLLABUS
GRADE 4 -7
GRADES 4 - 7
Ministry of Education National Institute for Educational Development (NIED) Private Bag 2034 Okahandja Namibia © Copyright NIED, Ministry of Education, 2013 Generic First Language Syllabus Grades 4 - 7 ISBN: 978-99916-66-22-8 Printed by NIED Website: http://www.nied.edu.na Publication date: August 2013
MUKOLOKO WAZEMWAHALI
1 Makalelo …………………………………………………………………………… 1
2 Muhupulo wabutokwa ……………………………………………………………… 1
3 Milelo ………………………………………………………………………………. 1
4 Tuto yengelela baituti kaufela……………………………………………………… 1
5 Tomahanyo kwalituto zeṅwi ni litaba zezwa mwalituto zeṅwi……………………… 2
6 Mukwa wakuluta ni kuituta ……………………………………………………….. 5
7 Mutomo wazeswanela kuzibiwa kwamafelelezo alitopa………………………………………... 5
8 Kusufazo yamukoloko wa zeitutwa………………………………………………… 5
9 Mukoloko wazeitutwa ……………………………………………………………… 7
9.1 Kuteeleza ni kubulela ……………………………………………………………… 7
9.2 Kubala ni kuṅola …………………………………………………………………… 23
9.3 Puo ni zibo yamanzwi ..............…………………………………………………… 24
10 Tatubo ……………………………………………………………………………… 26
10.1 Tatubo yezwelezipili..... ………………………………………………................... 26
10.2 Tatubo yebupa nikufa liṅusa .. ……………………………………......................... 26
10.3 Milutelo yesikalukisiwa hande ni yelukisizwe hande ……………………………… 26
10.4 Kutatuba........................................................…………………………………… 27
10.5 Kutatuba kamukwa wakuitekula mosiezezwa sika.....................……………… 27
10.6 Toloko yamayemo alinepo......…………………………………………………… 27
10.7 Kuzamaisa ni kuṅola linepo zalitatubo …………………………………………....... 28
10.8 Milibo yalitatubo.................................................................................................. 28
10.9 Tatubo yezwelela pili: likuka zeshashuluzwi hande.................................................. 29
10.10 Litatubo zamafelelzo asilimo: likuka zeshashuluzwi hande...................................... 31
10.11 Linepo zakupasa kuyamwasitopa sesinca.............................................................. 35
10.12 Litoloko zamayemo alinepo ………………………………………………………… 35
10.13 Litaelo zakutatuba …………………………………………………………………... 36
Ṅambeko A: Mukoloko wamanzwi atata ………………………... 37
Ṅambeko B: Mikwa yakuluta kubala kakutwisiso ………………..... 39
Ṅambeko C: Pampili yalinepo zalitatubo: Puo yapili litopa za 4 – 7………..
40
1 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
1. Makalelo
Silabasi ye italusa zelelilwe kuitutiwa ni kutatubiwa mwalipuo zapili kaufela mwakalulo yalitopa zapili zepahami. Sina haili puo, yapili mwalikalulo zakuituta puo ni kuba ni zibo yakubala ni kuṅola mwakalulo yalituto zena nikulutiwa, kono ina nitoho yezamaelela nilituto zeṅwi zeitutiwa kaufela.
2. Muhupulo wabutokwa
Zibo mwapuo yapili (puo yasipepo) ki yabutokwa kwakuhula kwazibo yamuituti yapuo ni kuhula kwamuhupulo wahae ni zwelopili mwatuto. Ki yabutokwa kwapupo yamuhupulo, ni kubapanya kasesiitutilwe mwapuo yeṅwi kazibo ni sizo sahae. Haiba kuli puo yapili hailutiwi mwalikolo ibonisa kufokola kwapuo yabubeli ni lipuo lisili. Kuituta ni kuzwisezapili puo yapili kubonisa mayemo amande, kakutiiseza sizo samutu ni kutwisiso yazalifasi. Zibo yakubala, kuṅola ni kubulela mwapuo yapili lingiwa kuba zeinelezi mwakuliso yamutu mi iba mutomo wazeitutwa mwabupilo. Kacwalo, iswanela kuba tuto yelutiwa kuisa mwasitopa sa 12, kanzila yakumbweshafaza kuituta, ni kutiiseza zibahazo ni kuhulisa lipuo zapili mwaNamibia.
3. Milelo
Mulelo tuna wakuluta puo yapili ki kuzwiseza pili kuituta puo mwanako yetelele yakuituta, ni kuhulisa lizibo ka kukona kuambolisana hande mwalipuo ni lizo zeshutanashutana mwasicaba. Milelo yemwatasi itoloka litukiso zakuituta zelelezwi zwelopili yabaituti ni kakubabakanyeza zabupilo.
Milelo yakuituta puo yapili ki:
Kunanula buiswalo bobunde ni kuzwisezapili kutabela butokwa bwapuo;
Kutusa baituti kufumana zibo mwasibupeho ni musebezi wapuo, kuli bakone kusebelisa hande puo kakubulela ni kuṅola kusina mafosisa amatuna;
Kuhulisa kutwisiso ni buitumelo bwakusebelisa puo kabuikupuleli ni kamabaka akuituta, ni kuzwelelapili kuhulisa lizibo zabaituti kamabaka aa;
Kutusa kuzwiseza pili kuisepa kwabaituti ni kuutwisisa hande lifasi lebapila kulona.
4. Tuto yengelela baituti kaufela
Tuto yengelela baituti kaufela ifa tukelo yamuituti ni muituti ni kuhulisa kuitenga mwamukoloko wa mapulogilamu ni lisebeliso zefiwa kimukwa watuto mwalikolo kaufela. Itingile famutomo wamulao wakutusa ni kutabela mayemo ashutana alika zefumaneha mwahalaa baituti nikuzwisa zesistatalisa kaufela zakuituta. Ticele wapuo yapili mwalikalulo zalitopa zepahami zamakalelo kacwalo uswanela kulika kuamuhela muituti yana ni buanga kakucinca silabasi ye kakuya kazatokwa muituti, ni Lituto kaufela kakusebelisa mikwa yecincana yakuluta ni lisebeliso mokuswanehela ka Tuto ya( 2013). Ku zamayelela ni kutatuba kwa baitutin baba tokwa tuso kukaeziwa ka kulatelela Buka yamazoho ye zwa kwa Sibaka seo sa (2102) kwaliluko la LItatubo (DNEA). Libuka zelukisizwe za mazoho ha kiza litatubo feela, kono lisebeliswa ni baituti ba sitopa za 1kuisa 12.
Baituti babana ni bwaanga bobufitelezi kuli habakoni kufumana tuso mwatuto yamwalikolo kaufela bakayifi wa kakuya kazebatokwa mwalikalulo zakuituta, likalulo zalimbule kapa lisebeliso zamwalikolo kufitela nako yeo habakona mwalituto zalikolo kaufela hakukonahala.
Zeitutiwa mwasilabasi hape likona kukonisa bashimani ni basizana kuitenga kamayemo alikana. Zeitutiwa mwasilabasi yalitopa zepahami zamakalelo liipeya mwamayemo akuambolisana litaba zeamani ni baana ni basali falitaba zezeṅwi zabutokwa zeta zibahaza maikuto asayahile mwamihupulo yabashimani ni basizana, molibeezwi lisitataliso zakulikanelela kwabashimani ni basizana, ni komobakona kuhuliseza kulikanelela kwabashimani ni basizana mwalikalulo kaufela zabupilo. Maticele hape bakona kusebelisa lipapali kubonisa maikuto asayahile mwamihupulo yabashimani ni basizana, ni kuluta kutaluhanya litaba kuziba kapa balukuluhile mwamaikuto
2 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
asayahile mwamihupulo yabona.
5.Tomahanyo kwalituto zeñwi ni litaba zezwa mwalituto zeñwi
Puo yapili ifa tiisezo kwamukoloko wa lituto zena ni kulutiwa: Makande ao babala ni kuteeleza kuona , litoho z
alitaba ze ba kaikambota ka zona, ni liapapali ze ba eza ze tomahanya kwalitaba zecwale kasilalanda, makete, l
itukelo zabuntu ni litukelo zabanana, buiswalo, kusaba ni sobozi mwahala sicaba, puso yatato yasicaba ni silele
zo yafamukwakwa. Litaba ze litahisizwe mwamukoloko walituto zena ni kulutiwa zelukisizwe kamulao kakunga
mihato yelukisizwe mwatuto ni tuto ni kungelela likalulo kaufela, kakuli yenwi ni yenwi yalitaba ina ni likozi ka
pa kutalimana ni butata bwayona mwasicaba saluna sa Namibia. Baituti ba luna kaufela ba swanela ku:
Kuutwisisa maemo alikozi ni butata bwazona
Kuziba sesi katiswa ki kezahalomwasicaba saluna ni maemo sakata abupilo bwa sicaba saluna mwanak
o ye ni mwanako yesataha
Kuutwisisa kamo likozi ze ni butata likona kutatululelwa mwanaha yaluna ni maemo alifasi kaufela, ni
Kuutwisisa ka mob aka bela ni kalulo mwakutatululela likozize, ni butata bobufumaneha mwalikolo za
bona mane ni mwalilalanda zebapila kuzona.
Likozi luli zelemuhilwe kizecwale ka:
Butata ni likozi zelu talimana nizona haiba lusina tokomelo ni pabalelo yalimbule zaluna zanaheñi
Butata ni likozi zetisizwe ki HIV ni AIDs
Butata ni likozi ze tisizwe ki kusilafazwa kwambyumbyulu/ kusinya mezi ni zeñwi cwalo, kutokwa lituki
so zeswanela zasilelezo yamakete asicaba sihulu masila amezi, limbuzi ni malabishi
Butata ni likozi kwapuso yatato yasicaba ni buiketo zetisa bumaswe ni puso yesayi kalitukelo ni buikala
belo bwayona
Butata ni likozi zelukona kutalimana ni zona halu keshebisa milao ya famukwakwa
Butata ni likozi zelutalimana ni zona bakenisa kulekisa ni manaha kaufela alifasi/ kupila kakukopana ko
pana kwabatu balifasi
Maikuto alatelela afilwe famukoloko omwatasi aezelizwe kuetelela maticele kuamana kuluta kakuzwakanya ze
itutwa zefumaneha mwalituto kaufela habanze baluta puo kazazi ni zazi. Maticele ba kona kuekeza litoh
zalitaba kapa misebezi ya kueza kapa kulifetula kuli lizamaelele ni maemo ni litakazo zabaituti.
3 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
MUKOLOKO WA ZEITUTWA ZEFUMANEHA MWALITUTO ZEŇWI LITABA ZEITU TWA ZEFUMA NEHA MWALTUTO KAUFELA
TOHO
MISEBEZI YA ZIBO NI ZIBO
KUTEELEZA KUBULELA KUBALA KUŇOLA
Tuto yasilalanda
Se sibupa silalanda saluna ki sikamani?
Libaka zesileleliz we ni zamaikatulu
sezo
Libaka zalimbule za Nyambe
Lizazi
Lizazi la kucala likota
teeleza kwatimana yekuswani mi u lukise liñusa leli filwe fatuembaemba twa pampili
Teeleza kwatimana yekuswani mi u lukise liñusa leli filwe fatuemba emba twa pampili
buza caziba wamishitu ni lifolofolo kapa mubabaleli walimbule zaNyambe
Lukisa ngambolo, linusa lasibuabui kapa ngambolo yakangisano kmt: kamo ku
sebelise zwa mezi kapa maboni:
kuhanisa kuyumbaka matakala/ kusilafaza
bala timana yekuswani kmt, kucala
licalano fasibaka sasiko lo
Bapanya manzwi ni litaluso kuzwele afatimananyana hamunze mubala
liñolo lakuitu mela leliya ku yomuhulu watolopo yamina yabile ni kalulo yakucala likota fa sikolo Kalizazi la kucala Likota
Tuto yapalo yabatu
Palo yabatu ba Namibia/likwata zasizo
Litaba zakale za Namibia zasimuluho
Mayemo amipilelo mwanaha yaluna/ ni minzi
teeleza kwatimana nyana kamaemo a mipilelo, laitela likalabo zenepahezi
teeleza kwalinusa lakuhula kwapalo yabatu ni kakalezo butelele bwakupila bwabatu baNamibia mi mualabe lipuzo
kuikambota: litaba zakale za simuluho ya Namibia -batu ba batisize licinceho mwalitaba za kale za Namibia
ngambolo yakukangisana: kana lukona kutalimana ni kuhula kwapalo yabatu ba Namibia kacenu?
shimbululela liñusa kuzwela fapatisiso yalikwata zasizo mwazanamibia ni kulibea fa mukoloko (tafule)
bala mapa/ cati kuamana ni kakalezo yabutelele bwakupila kwabatu ba Namibia (talima mwalibuka zamipilelo yabatu)
panga posita: likwata zeshutana ze panga palo yabatu ba Namibia
shimbulule la liñusa leli famapa kuliñola famukoloko watafule
4 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
LITABA ZEITUTWA ZE FUMANEHA MWALTUTO KAUFELA
TOHO
MISEBEZI YA ZIBO NI ZIBO
KUTEELEZA KUBULELA KUBALA KUŇOLA
Liswanelo zabuntu ni puso yatatato yasicaba
kuhulisa sizo sakuba ni kozo
kuutwisisa sizo ni mipilelo ya batu ye shelenashelana
liswanelo ni buikalabelo bwabatu
-lizazi la mwanaa Afrika
teeleza kwatimana nyana ni buikalabelo bwabatu ni kufeleleza misebezi yecincanacincana (kmt kiniti /hakiniti, bapanya likalabo zamisebezi, ncc.)
bulela kuamana ni lizo zeshelana (lipuo,litino,lico, ni ncc)
bulela kuamana ni liswanelo ni buikalabelo( mushaa / mulao)
kuikambota zamulao watuto(Act)2001, kalulo ya ix
-kukena sikolo kakapelezo
bala mifutafuta yalifiha zebonisa mitala ya bubangoki
bala litimana kuamana ni buizibahazo bwabona mi bafeleleze misebezi yashelana (kmt kiniti/hakiniti, bapanya, likalabo zamisebezi yemikuswani ni yemitelele, ni ncc)
ñola kamo kabela mutu wakozo
ñola liñolo
kuamana ni mikiti fasikolo samina
ñola
kuamana ni bupilo bwahao
ñola
kuamana ni kukutekana ni babanwi (lizo/ litumelo)
HIV/AIDS
Kupila inge ulukuluhile ni hauna ni HIV ni AIDS
Kusileleza kuyambukela kwamatuku
Litukelo zababa kula ni baba fenywa kiHIV ni AIDS
Teeleza kwatimananyana mi u alabe lipuzo za kiniti/hakiniti
teeleza kwaliñusa leli zwelela famaswaniso akubuha/ likande kuamana ni batu baba nani kakokwani ka HIV mi ulukise litaba zelyanganisizwe
buzaka lipuzo, kmt, mubeleki wa zamakete kuamana ni butuku bwa HIV ni AIDS, kamulelo waku kubukanya litaba kamulelo waku kubukanya litaba (misebezi yakilasi)
ngambolo yakangisano: kana ki kokunde kuziba maemo ahao aHIV?
bala katokomelo timananyana yalikalulo zasilelezo
Shimbululo yaliñusa: mapa
yebonisa palo yabatu-kakalezo butelele bwabupilo bwabatu mwalikiliti zaNamibia
ñola litaba
zekubukanyizwe mwakalulo yakubulela ni kulibea famukoloko/cati
posita yena ni mañusa asilelezo
alaba lipuzo zezwelela fangambolo yafawayalesi/ CD mi uñole likande latitaba zaniti
5 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
LITABA ZEITUTWA ZE FUMANEHA MWALTUTO KAUFELA
TOHO
MISEBEZI YA ZIBO NI ZIBO
KUTEELEZA KUBULELA KUBALA KUŇOLA
Silelezo ya famukwakwa
Buiketelo bwa Liswanelo (bucwala,, zekola, milyani)
Kuba mukwaezi yomunde
Zetisa likozi zafamukwakwa
Road safety campaigns
Zibahazo ya silelezo yafamukwakwa
teeleza kwalitekisano/ makande azibahazo yasilelezo ya famukwakwa
kuteeleza kwamakande abatu, a limota ni lika zetisa likozi za famukwakwa
kuteeleza kwa lipiho zafamukwakwa ni zekandekwa
bulela lika zemaswe zetiswa ki bucwala, zekola ni milyani yeo mutu ha isebelisa famukwakwa
kandeka lika zenyanganisa mutu ha matisa mota zecwale ka foni/luwaile lwakuambolisa
bulela zasilelezo ya famukwakwa ha uzamaya, ha ucoba kapa ha ukwezi mwamota
bala litemuso zalipiho zalikozi etisizwe ki mafosisa abatu bala makandenyana amizamayo ni mikwa yeminde ya mukwaezi ni bazamayi bafamukwakwa
ñola liñolo le liya kumuhatisi kaza butata bwafa mikwakwa mwasilalanda sahenu
bata faintaneti litaba zatisa likozi zafamikwakwa mi kasamulaho u ñole temuso yasilelezo ya famukwakwa mwasilalanda sahenu muñole papali mwasikwata ni kuibapala, mubapalele baituti babañwi
6. Mukwa wa kuluta ni kuituta
Mukwa wa kuluta ni kuituta utomile famutala watuto yeitingile kumuituti( TIM) “LCE”, yetolokilwe mwa
pampili yabutokwa yamulao walikolo ni mwamulelo wasesilelilwe watuto yeitingile kumuituti( LCE Co
nceptual Framework). Mukwa wo ukolwisa kuli maemo apahami akuituta akakonahala milao ye haika
sebeliswa.
Mulelo ki wakuhulisa tuto yetisa kutwisiso, kufa ngana, zibo yakueza ni maikuto a tisa zwelopili kwasi
caba. Makalelo apili akuluta ni kuituta ki kulemuha kuli muituti u taha ni sifumu sa zibo yakale ya fum
ani kwalubasi, sicaba, ni kakuikopanya ni silalanda sahae. Kuituta mwasikolo kuswanela kuba kalulo,
kuyaha fa, kuekeza ni kushemaeta zibo yahae yapili ni zibo yakale yana ni yona.
Baituti baituta hande ha baitenga mwamungendenge wa kuituta kamayemo apahami akueza musebe
zi, kakufa ni kutahisa.
Kanako yeswana, muituti ni muituti una nibutokwa bwahae bobuikemeze, nako yanga mwakuituta, zi
bo yakale yana ni yona ni lika zakona kueza. Ticele uswanela kukona kulemuha butokwi bwabaituti n
i kuituta ko kusa swanela kuba teni, ni kuziba yakuituata kaswanelo. Kacwalo mikwa yakuluta ina ni k
ushelanashelana ni kunolofala kakuya kalituto zebupilwe hande ni kakulatelelana.
6 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
Ticele uswanela kuitekula kuamana ni milibo yabutokwa kuli ifumanwe
7. Mutomo wazeswanela kuzibiwa kwamafelelezo
alitopa
Kutoloka zibo yakonile kufita kuyona muituti, ni kukona kukena kalulo yasitopa se sipahami sakwatasi muituti uswanezi kufita fazibo yamafelelezo asitopa se sinyinyani sakwatasi.Mwakalulo yasitopa sesipahami sa kwatasi muituti uka kona kueza ni kubonisa zibo yahae yafumani mwalitopa zenyinyani, ni kukona kuituta zibo yenca ni ngana mo inezi puo.
Mwalitopa ze Pahami zenyinyani baituti baswanela kutiiseza ni kuekeza zibo yene itutilwe kale mwa litopa zenyinyani, kono hape baswanela kufumana zibo zenca kuamana ni moisebeleza puo. Ki kwabutokwa kuli mwasilabasi yalitopa zepahami zenyinyani maticele basebeze fazwelopili ni petahalo ya zamayemo abaswanela kufita kuona baituti. Mwalitopa zelatelela baituti baswanela kuzwisezapili mayemo azeswanelwa kufita kuzona ili famayemo afahalimu kapa atata. Palo yenyinyani yabaituti bakona kupalelwa kufita famayemo akalwisisa aswanelwa kufitiwa kuona, mi bana ni kufumana tuso ya milutelo mane ni lisebeliso zecincana, ni kufumana tuso kwabalikani. Palo yenyinyani yabaituti banani butokwa bwatuto bobuikemezi bobuli famayemo atokwa kuli muituti ni muituti afiwe tokomelo yetuna, zetokwahala kapa nyakisiso (tatubo). Babañwi bakona kuba bufokoli bwakolofalo zesakutisezi muhupulelo wamuituti ni kuituta kokuna ni susuezo ni zwelopili, kmt libofu, bosusu ni babana ni buanga. Baituti hase bafelize sitopa sesipahami sesinyinyani mwapuo ya pili, bao baswanela kuba ni zibo yazeswanela kuitutwa kuzona zetalusizwe mwataasi. Kuamani ni kuteeleza, kubona ni kubutela, baituti bata kona kueza: Kuteeleza katokomelo ni kubona mifutafuta yalitimana zakubulela, ni kubonisa mukwa wamaikuto aswanela kuamana ni sika ni buiswalo habateeleza ni kubona. Basebelisa lizibo zenata ni mikwa yamisebelezo kufumana taluso kuyona ni kutatuba litimana zakubulela, ni kualaba kaswanelo kakubonisa kutwisiso ni kamuhelo. Kuli mayemo a muituti yakena litopa zepahami zenyinyani (Senior Primary Phase) azibahale, muituti u swanela kuba ni zibo yeswanelwa kufitwa kuyona ya litopa zenyinyani (Junior Primary)
Taluso ya zibo yamayemo aswanela kufita kuona, muituti, kikuli uswanela kuba ni zibo ha yo kena mwalitopa zepahani zenyinyani Mayemo aswanelwa kufitwa kuona mwasilabasi yalitopa zenyinyani aswanela kutalimiwa.
Kuamana ni kubala ni kuñola, baituti bata kona kueza:
Kubala timana ye yelela ni sitopa ka kukuza ni kakutumusa ka kusaba ni mafosisa, kusa kakanya mi kakutwisiso.
Kubala litimana ze yelela ni sitopa zeshelanashelana kakutwisiso, zeswanela ni zefa liñusa zehatisizwe, ni zesikahatiswa ni zezwa mwamakompyuta.
Kuambola kabuisepo ni kaswanelo, kuncinca mibulelelelo yabona mwamaemo amañata / mosiezahalela sika ni milelo Ya kubulela. Bana ni kubiza manzwi kaswanelo ni mubulelelo wabona una ni kubonisa zibo yetuna yapuo.
Keta ni kulukisa Hande, maikuto ni kukona kubulela hande puo kusina kukakanyana habatahisa musebezi. Bana ni kusebelisa mutomo wakubulela ni kemelo yalizibo ili yeswanela kwa kulikiswa kuli puo ikone kusebeliswa hande ni kubupa pulelo
7 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
yena ni taluso yeswanela kwabatelezi babazibala ba bacincanacincana.
Kuitenga mwalingambolo kaswanelo litoho zezamaelela ni lilimo zabona, kubonisa lizibo zeswanela zakuambola ni babanwi ni mikwa yeswanela ni kuziba mikwa yamipilelo yasizo ni kuambolisana kamukwa o amuhelena mwasicaba.
Kunyakisisa mañusa ni litimana zefa taluso tota zefa bukupuleli, kufumana mutomo wasibupeho satimana ni mifuta futa yalitimana zefataluso, talusa zeñwi zabukwala / zibo yamañoli mi utaluse zefataluso ni kufumana buniti bwa sa utwile mutu ni mo manzwi asebeliselizwe kufataluso.
Kukona kuñola puo hande kusina mafosisa, kapusebelisa puo mwamaemo abuikupuleli ni kukona kutahisa litimana zakukandeka ni kutalusa zelikana likepe.
Muñolelo wabona una ni kubonisa zibo yapuo ni milao yapeletelo.
Kukona kufetula tuto puo ni musebelisezo wapuo hakuñolwa kapa hakubulela.
Kusebelisa tutopuo yelukile ya-manzwi alutwa mwasitopa se.
Kusebelisa linguli zesibahala ni zesasibahali ni kusebelisa makabisapuo alukile hakuñolwa kapa kubulela.
Kusebelisa manzwi alukile ni abunolo kukalela azibahala, atuto ni.Litabanyana zelikana kubaliwa, kuñolwa, kubulelwa ni kuteeleza famayemo akuitukiseza mwalitopa zakwatasi zepahami.
Kupeletela ni kutumusa manzwi abutokwa amifutafuta aza tuto, ni zakalulo yamanzwi aitutwa kaswanelo.
8. Kusufazo yamukoloko wazeitutiwa
Kuteelelza ni kubulela
Libaka haluteeleza kwalitaba zebulelwa kikuzwiseza pili lizibo zakuituta milumo mwapuo yeketilwe (k
mt. Kuziba linzwi), kuekeza zibo yamanzwi (kungelela likalulo zapuo ni kukopanya manzwi kanako ni
nako) kufumana pupo yapulelo yelukile, ni kufumana ngana mwalifasi, lizo ni kusebelisa puo mwalita
ba zecincana. Kacwalo kuteeleza kusesibulelwa kufa muituti sibaka sakuziba libuwabuwi zecincana,
zibo yakuziba manzwi amanca ni pupo yapulelo, kukopanya manzwi kanako ni nako, likalu
lo zapulelo ni mikwa yeshutanashutana. Mokukonahala, litaba zemukona kubona ni kuutwiwa zecwa
le kalipapazo zafa wayalesi yamaswaniso ni lika zabutokwa ni zona liswanela kusebeliswa.
Milibo yeketahani kuamana ni kubulela iama zetatama: Kubulela mihupulo ni milelo, lizibo mwakulela
ni kubulela maṅusa, ni kuba ni lingambolo zeutwahala.
Kubala ni kuñola
Zebaituta mwakubala halingeleli feela lizibo zakubala kakukuza ni zibo yakubala kakutiisa kamukwa
olukisizwe, kono hape nikuituta zemwalibuka ni maṅusa alitimana. (Taluso kabutungi zamaṅusa aliti
mana akonwa kufumanwa mwamukoloko mwamanzwi atata).
Baituti baswanela kuikola kubala litimana zecincana ni maṅusa kukona kufumana zibo ni maṅusa ni
kutwisiso yalifasi ni yalizo zecincana, kuekeza kuziba hande kubala ni kutwisisa kuekeza kwazibo ya
manzwi kufumana pupo yapulelo yelukile. Kakuziba zeṅata kufita kwamifuta yapuo yesebeliswa, bait
uti hape bakaekeza kuziba
8 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
hahulu kubulela puo yelukile ni yeutwahala ni kusebelisa hande libupeho zapuo. Litimana zamakand
e akuikupulela ni makande alitaba zeliteni alikela kuba amayemo apahami, kmt. atabisa ni ahapa mai
kuto ni mokufumaneha likazeṅata kufa baituti sikuka sakubatisisa ni kutaluhanya puo, sibupeho, litoh
o zataba ni mihupulo. Maticele aswanela kuli litimana zeshutana zabaliwa mwakalulo ye, kuketa ni m
wamakande a Namibia, mwaAfrica ni lifasi, mikanga ni lipapali amwalinako zacwale ni alinako zakale
kap litaba zasizo.
Litaba zakuṅola lifa baituti sibaka sakuziba kuli puo kisibelekiso sesikonwa kusebeliswa hande kwak
ufitisa mihupulo yabona ni maikuto mi kacwalo uswanela kuba musebezi obaikola baituti. Misebezi y
akuṅola iswanela kuzamaelela ni lilimo zeswanela, ni kuzibahaza buikupuleli bobutezi bwalitukiso za
kuṅola buswanela kususuwezwa, mwahala zeṅwi, kakusebelisa kutatubana ni kuitatuba. Hanyinyani
hanyinyani baituti balukela kuutwisisa kuli libaka ni babalelezwi zeṅozwi halitalusi feela zemwatuto, k
ono hape ni sibupeho ni mayemo apuo yesebeliswa simubuso. Hape kikwabutokwa kuli baituti bautw
isise shutano mwahala puo yebulelwa ni kuṅolwa. Kuama kwamakande akuṅola, foalibile maikuto alit
opa zamakalelo zepahami itaba kuluta baituti kuṅola makande atabisa ni alelilwe hande, kakusebelis
a litoho zamakande zecincana zeswanela, kmt. matangu ni makande azwa mwalitaba zakale, lika za
butokwa zeezahalile mwabupilo bwabona ni babaṅwi, zabupilo bwabatu, makande asabisa ni amaka
ndauko.
Puo ni zibo yamanzwi
Libaka lakuituta kalulo puo ni zibo yamanzwi kubona kuli luyala mutomo otiile mwamilalo kaufela yak
uitusisa puo mi ikona kusebeliswa kakuṅola ni kubulela ni kubona kuli baituti baekeza kwazibo ni toh
o yamanzwi afilwe mwasitopa ni sitopa. Ze kaufela kilitaelo kuli baituti bakone kuitukiseza zebatahala
mwamasilabasi mwakalulo yalitopa zepahami. Baituti hape baswanela kuziba ni kusebelisa manzwi a
puo (kmt. libizo, liezi, liyemeli, kekezo yatoho ni kekezo yamuhata) yapuo yelutilwa mwasitpa sabona
. Nihaike zeitutwa likauhanyizwe mwalikalulo kamabaka aswanela ni autwahala, lizibo zecincana hali
swaneli kulutiwa kakuikauhanya, kono iswanelwa kulutiwa kamukwa wakulikopanya ni ku libeya ham
oho.
9 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9 Mukoloko wa zeitutwa Nihaibakuli butungi bwa milibo yemiñwi yalikalulo ze ikaswana mwalitopa, zibo ni zibo yeñwi ya kutwisiso ika ikemela inosi ni kulutiwa kabutungi ni kutatafala kakuya kamayemo asitopa. Makande ni misebezi ika ketiwa kamayemo abuñwi 1+, kmt. Kufitelela hanyinyani zibo yamuituti, kuli akone kufita fatikoyalipuzo ni misebezi zetata, ni kuekeza kwabutata ni butelele bwalipuzo ni misebezi yamututi hanza zwelapili mwasitopa ni sitopa. 9.1 Kuteeleza ni kubulela
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka:
Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
1. Teeleza katokomelo kwa lika zeñata zakuikupulela ni kufa liñusa ka kulibulela / kapa makande abonwi ni kuutwiwa ni kualaba kaswanelo ni kuabupa
Mwamikanga ni mifutafuta yamakandenyana amakuswani akubulela kapa akuikupulela akubona ni kuutwa (kueza lipapali, makande,
matangu, lipina):
kukandeka likande
kuhupula manzwi abutokwa kapa tutabanyana
kuhupula lika moneliezahalela kakuitatelela
kutalusa liñusa
kutaluhanya babapali
kutaluhanya sika kamo siezahalela
kutaluhanya mutomo wamaikuto
kufana maikuto ni kualaba kaciseho
Mwamikanga ni mifutafuta yamakandenyana amakuswani akubulela kapa akuikupulela akubona ni kuutwa:
kuziba milelo yemituna mwalikande kapa sika
kutalusa liñusa, toho ni libaka
kutaluhanya butata ni kufumana tatululo
kutaluhanya kalulo yamutomo wasika sabutokwa mwalikande, ni mo sisi ezahalela
kutaluhanya ni kukandeka maikuto
kufana maikuto anani ciseho yakualaba
Mwamikanga ni makandenyana amakuswani akubulela kapa akuikupulela akubona ni kuutwa:
kuziba bateelezi ni mutomo wasesi ezahala
kutaluhanya ni kukandeka likalulo zebupa liñusa ni mutomo wa sesiezahala
kutalusa ni kukandeka maikuto ni mo kuezahalela
kutaluhanya manzwi, puo ni mualabelo walinzwi,sesi lelilwe kufitiswa ki ya bulela mwapapali ni mwalikande
kufitisa kalabo yeutwahala ni kufa mabaka autwahala akemelo
Mwamikanga ni makandenyana amakuswani akubulela kapa akuikupulela akubona ni kuutwa:
kuziba bateelezi, mutomo watoho ni liñusa
kutalusa ni kutoloka litaluso zamakande
kutaluhanya ni kukandeka likalulo zamutomo ni mukwa wa zeezahala mwalikande
kutaluhanya ni kufa maikuto kuama manzwi, puo ni mualabelo wa linzwi leli fitisa maikuto, sesilelilwe ni kubulelwa mwalipapali kapa mwamakande
10 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.1 Kuteeleza ni kubulela
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
: Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
1. Teeleza katokomelo kwa lika zeñata zakuikupulela ni kufa liñusa ka kulibulela / kapa makande bonwi ni kuutwiwa ni kualaba kaswanelo ni kuabupa
mikanga ni mifutafuta yamakandenyana amakuswani akubulela
kapa akuikupulela akubona ni kuutwa
(kueza lipapali, makande, matangu, lipina)
kutaluhanya ni kutoloka zebautwa ni kuboana, kuziba lisupo ni kubonisa kutwisiso kapa kutabela makande ebabuha ni kuutwa ni abapalilwe
mikanga ni mifutafuta yamakandenyana amakuswani akubulela kapa akuikupulela akubona ni kuutwa:
kutaluhanya ni kutoloka milumo yebautwa ni lisupo ni kubonisa kutwisiso kapa kutabela makande ebabuha ni kuutwa ni abapalilwe
kutaluhanya ni kukandeka bunde bwa kuopela ni zakupeta, kubapala makande akuutwa ni akubuha
mikanga ni makandenyana amakuswani akubulela kapa akuikupulela akubona ni kuutwa:
kutaluhanya ni kutoloka milumo yebautwa ni lisupo ni kubonisa kutwisiso kapa kutabela makande ebabuha ni kuutwa ni abapalilwe
kutaluhanya ni kukandeka bunde bwa kuopela ni zakupeta, kubapala ni makande akuutwa ni kubona kapa makande akulikanyisa feela.
mikanga ni makandenyana amakuswani akubulela kapa akuikupulela akubona ni kuutwa:
kualabela kwalikezahalo zeñwi mo kusebelisezwa puo, ni fa maikuto ni kufa libaka leliyemela niti yefilwe kapa kemelo
kutaluhanya ni kutoloka milumo yebautwa ni lisupo ni kubonisa kutwisiso kapa kutabela makande ebabuha ni kuutwa ni abapalilwe
kutaluhanya ni kunyakisisa mikwa ya bunde bwa kuopela ni zakupeta, kubapala makande akuutwa ni akubona ni kufumana bunde bwa ona
11 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.1 Kuteeleza ni kubulela
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
1. Teeleza katokomelo kwa lika zeñata zakuikupulela ni kufa liñusa ka kulibulela / kapa makande bonwi ni kuutwiwa ni kualaba kaswanelo ni kuabupa
Kuketa makandenyana: amakuswani akubulela, kuteeleza ni kubona ni kualuhanya Makande afa mañusa:
kuhupula ni kufitisa lika zabutokwa mwamakande akubulela
kumamela litaba feela ni zabutokwa mwamakande
kutaluhanya mabaka
kutaluhanya sika sesi tisize cwalo
kufitisa maikuto akususuweza liñusa, kutaluhanya mikwa yemiñwi yesebelisizwe yasusuwezo
kulatelela litaelo zebunolo ni kuliutwa
kuñola pizezo yalitaba zebunolo ni zetata mwamibamba yemine kuisa supa
Kuketa makandenyana: amakuswani akubulela, kuteeleza ni kubona ni kualuhanya Makande afa mañusa
kuhupula ni kufitisa lika zabutokwa mwamakande akubulela
kumamela litaba feela ni zeñwi zabutokwa mwamakande
kualuhanya litaba zamifutafuta zesupeza mutomo kapa kukusufaza mutomo walitaba zabutokwa, mitala yemiñwi
kutaluhanya mabaka ashutashutana
kutaluhanya butata ni kufumana tatululo
kufamaikuto abuikupuleli asusuweza liñusa mwazibahazo yazebulelwa ni zeñozwi zamitende
kuziba bunde bwaliñusa / ni likalulo zabutokwa za bapazo yefitiswa kwabanana
Kuketa makandenyana: amakuswani akubulela, kuteeleza ni kubona ni kualuhanya Makande afa mañusa
kuhupula ni kufitisa lika zabutokwa mwamakande akubulela
kumamela litaba feela ni zeñwi zabutokwa mwamakande
kualuhanya mifutafuta yamaikuto ni mabaka butokwa mwakangisano
kualuhanya litaba zamifutafuta zesupeza mutomo kapa kukusufaza mutomo walitaba zabutokwa, mitala yemiñwi yezwa mwamakande zakubulela ni zakukandeka kakuutwahala ni moliinezi
kutaluhanya maikuto ni buniti ni kuziba buniti ni kufamabaka kuzebulelwa kapa zeñozwi
kuziba bunde bwaliñusa / ni likalulo zabutokwa za bapazo yefitiswa kwabanana hakubulelwa
Kuketa makandenyana: amakuswani amifutafuta akubulela, kuteeleza ni kubona ni aluhanya Makande afa mañusa
kumamela litaba feela ni zeñwi zabutokwa mwamakande
kukusufaza, kubapanya kapa kuketa litaba ni kulifitisa kamukoloko wazona , kakuutwahala ni kamukwa wasibupeho moliinezi.
talusa sibuabui mwakananela, kutaluhanya mabaka ni maikuto kutalusa litaba kabutungi zamifutafuta zesupeza mutomo kapa kukusufaza mutomo walitaba zabutokwa, mitala yemiñwi yezwa mwamakande akubulela ni kukandeka litaba kakuutwahala ni moliinezi
talusa mikwa yamakande akubulela (kmt. Mayemo alihalimu ni makande
12 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
1. Teeleza katokomelo kwa lika zeñata zakuikupulela ni kufa liñusa ka kulibulela / kapa makande bonwi ni kuutwiwa ni kualaba kaswanelo ni kuabupa
kutalusa mukwa wamakande akubulela
afamoya)
kuziba kusebelisa mifutafuta yapuo
13 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.1 Kuteeleza ni kubulela
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
1. Teeleza katokomelo kwa lika zeñata zakuikupulela ni kufa liñusa ka kulibulela / kapa makande bonwi ni kuutwiwa ni kualaba kaswanelo ni kuabupa
Kuketa zakubulela, kuteeleza ni kubona ni kualuhanya
Makande afa mañusa
kuziba mukwa wapuo wosebeliswa kwabateelezi kapa libaka
kualuhanya ni kuziba puo yakubulela ni yakuñola
kulatelela litaelo kaswanelo
kuñola pizezo yapulelonolo ni lipulelotata zesupile kuisa lishumi
Kuketa zakubulela, kuteeleza ni kubona ni kualuhanya
Makande afa mañusa
kuziba mukwa wapuo wosebeliswa kwabateelezi kapa libaka
kualuhanya ni kuziba puo yakubulela ni yakuñola
kulatelela litaelo kaswanelo
kuñola pizezo yalipulelonolo ni lipulelotata zelishumi kuisa lishumi ni zeketalizoho
Kuketa zakubulela, kuteeleza ni kubona ni kualuhanya
Makande afa mañusa
kuziba mukwa wapuo wosebeliswa kwabateelezi kapa libaka
kualuhanya ni kuziba puo yakubulela ni yakuñola
kubeya hande lika ni kufa maikuto kwalitaba ni mañusa asiyo hande abulezwi mwamitende/ lipatalazo
kunyakisisa ni kubapanya litaba zebulezwi, zeswana ni zesaswani ni kufa maikuto
kulatelela litaelo zetata kaswanelo
kuñola pizezo yalipulelonolo ni lipulelotata zelishumi ni zeketalizoho.
14 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.1 Kuteeleza ni kubulela
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza::
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza::
Bulela 2. kubulela hande kabuisepo ha kuitukisizwe ni hakusika itukiswa, kubonisa mukwa wakubulela hande puo
kukona kubulela hande lika kamo moliinezi, kakuitatelela ni kakusebelisa linzwi leli utwahala
kukona kubulela hande lika kamo moliinezi, kakuitatelela, zeitukisizwe ni ze sika itukisezwa kakusebelisa linzwi leli utwahala
kukona kubulela ni kutalusa hande lika kakuutwahala kamoliinezi, kakuitatelela ni kusebelisa linzwi leli utwahala
kukona kubulela ni kutalusa hande lika zetata kamo moliinezi, kusebelisa linzwi leli utwahala
yelukile hakuitabiswa, hakubaliwa, kutalusa, kufitisa maiswalelo, kuitumela, kupo ni kufita kwamafelelezo asika
kusebelisa puo yeswanela/ lukile hakuitabiswa, hakubuziwa, kutalusa, kufataelo ni kubapanya lika
kusebelisa puo yeswanela/ lukile hakutaluswa, hakuakalezwa, kutoloka, kukusufaza ni hakubapanywa sika
kusebelisa puo yeswanela/ lukile hakutaluswa, kukanana ni kufa piho
kusebelisa zibo yamanzwi, kubupa litaba ni kukona kusebelisa moho lika kufitisa muhupulo, maikuto ni zibo yaswali mutu hakubulelwa
kusebelisa zibo yamanzwi, kubupa litaba ni kukona kusebelisa moho lika kufitisa muhupulo, maikuto ni zibo yaswali mutu hakubulelwa
kusebelisa zibo yamanzwi, kubupa litaba ni kukona kusebelisa hamoho lika kufitisa muhupulo, maikuto ni zibo yasweli mutu hakubulelwa
kusebelisa zibo yamanzwi, kubupa litaba ni kukona kusebelisa moho lika kufitisa muhupulo, maikuto ni zibo yasweli mutu hakubulelwa
kusebelisa puo ya linguli ni puo feela yakamita
kusebelisa puo ya linguli ni puo feela yakamita
kusebelisa makabisa puo ni linguli ni puo feela yakamita
ukusebelisa makabisa puo ni linguli ni puo feela yakamitama kaswanelo
kubuza ni kufa litaba/ likalabo
kubuza ni kufa litaba/ likalabo ni kusupeza
kubuza ni kufa litaba/ likalabo ni kusupeza ni kufa litaelo
kubuza ni kufa litaba/ likalabo,kusupeza ni kufalitaelo ni kusupeza
15 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.1 Kuteeleza ni kubulela
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza::
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
3. Fitisa litaba, maikuto ni mihupulo hande, mokuswanelela katatelelano, ka mulelo wo utwahala kwabateelezi
kuitukiseza kutahisa/kukandeka makande amifutafuta ebaziba
kuitukiseza kutahisa/kukandeka makande amifutafuta ebaziba
kuitukiseza kutahisa/kukandeka makande amifutafuta ebaziba ni abasazibi
kuitukiseza kutahisa/kukandeka makande amifutafuta ebaziba ni abasazibi kwabateelezi.
kuketa likalulo zebutokwa zeswanela bateelezi ni mulelo wakulitahisa
kuketa puo, likalulo zebutokwa zeswanela,kuboniswa bateelezi ni mulelo wakulitahisa
kuketa puo, likalulo zebutokwa zeswanela,kuboniswa bateelezi ni mulelo wakulitahisa
kuketa puo, likalulo zebutokwa zeswanela,kuboniswa bateelezi ni mulelo wakulitahisa
kulukisa butungi bwamutomo, ni kubeya mukoloko walika hande, makalelo ni mafelelezo
kulukisa butungi bwamutomo, ni kubeya mukoloko walika hande, makalelo ni mafelelezo
kulukisa butungi bwamutomo, ni kubeya mukoloko walika hande, makaleloatabisa ni mafelelezo, lika zebeilwe kabutungi, ni kuzamaelela ni mutomo wa toho
kulukisa butungi bwamutomo, ni kubeya mukoloko walika hande, makalelo atabisa, mabaka autwahala, mitala ni mafelelezo autwahala
kuitukiseza ni kufitisa liñusa ka kubulela ni ka lisupo zakusupaka feela kuhapa bateelezi
kuitukiseza ni kufitisa liñusa ka kubulela ni ka lisupo zakusupaka feela kuhapa bateelezi
kuitukiseza ni kufitisa liñusa ka kubulela ni ka lisupo zakusupaka feela kuhapa bateelezi
kuitukiseza ni kufitisa liñusa ka kubulela ni ka lisupo zakusupaka feela kuhapa bateelezi
16 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.1 Kuteeleza ni kubulela
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza::
4. Eza kalulo yeswanela yakukandeka hamoho ni babañwi, litoho zalika zeñwi zeswanela kalilimo
kusupeza hande mukwa mo kukopanyezwa zibo ni zibo ka
- kuambola ni kukandeka ni
babañwi
- kuikabela maikuto ni litaba ni babañwi
- kuteeleza maikuto ababañwi ni kubatisisa zeñwi
- kufa mabaka akukanana
- kusupeza hande mukwa mo kukopanyezwa zibo ni zibo ka
- kuambola ni kukandeka ni
babañwi - kutalusa zeutwahala - kuteeleza maikuto
ababañwi ni kubatisisa zeñwi
- kutahisa maikuto ni kufa mabaka aniti
- kulumela lika zetata
- kusupeza hande mukwa mo kukopanyezwa zibo ni zibo ka
- kuambola, kukandeka ni
kufana maikuto ni babañwi
- kutalusa zeutwahala
- kuhupula ni kubatisisa ni kutundamena ni kuikolwisisa kamukwa ona ni zibo
- kulumela lika zetata
- kusupeza hande mukwa mo kukopanyezwa zibo ni zibo ka
- kuhupula ni kubatisisa ni
kutundamena ni kukolwisisa kamukwa ona ni zibo
- kutalusa zeutwahala - kuitumelela kunyaziwa ni
kuitumelela lika zeñwi zetata
kuikopanya moho, ka mukwa womunde ni kuteeleza kubabañwi, kuziba liswanelo ni maikuto abona
kuikopanya moho, ka mukwa womunde ni kuteeleza kubabañwi, kuziba liswanelo ni maikuto abona
kuikopanya moho, ka mukwa womunde ni kuteeleza kubabañwi, kulumela milao ni kuitabela kuziba liswanelo ni maikuto abona
kuikopanya moho, ka mukwa womunde ni kuteeleza kubabañwi, kulumela milao, ni ikutabela kuziba liswanelo ni maikuto abona
17 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.2 Kubala ni kuñola
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
1. Bala hande likande ni mukanga kakutiisa wolukisizwe, ni kutahisa maikuto
kubani mubulelelo olukile, wakutahisa maikuto ni kufitisa liñusa lalikande leliutwahala
kubani mubulelelo olukile, wakutahisa maikuto ni kufitisa liñusa lalikande leliutwahala
kubani mubulelelo olukile, wakutahisa maikuto ni kufitisa liñusa lalikande leliutwahala
kubani mubulelelo olukile, wakutahisa maikuto ni kufitisa liñusa lalikande leliutwahala
kubiza manzwi hande
kubiza manzwi hande
kubiza manzwi hande
kubiza manzwi hande
kusebelisa hande maswayo akubala mwalitimana
kubala kalinzwi leliutwahala ni kuakufa, kuyema hanyinyani fokuswanela
kutiisa linzwi, kuisa mulumo fafasi ni kwahalimu, kuyema hanyinyani hakubaliwa
kutiisa linzwi, kuisa mulumo fafasi ni kwahalimu, kuyema hanyinyani hakubaliwa
2. Bala hande kakukuza, kaswanelo ni katwisiso
kubala manzwi afitelela kapa amwahalaa 130 kuisa 150 kamuzuzu
kubala manzwi afitelela kapa amwahalaa 150 kuisa 160 kamuzuzu
kubala manzwi afitelela kapa amwahalaa 160 kuisa 175 kamuzuzu
kubala manzwi afitelela kapa amwahalaa 175 kuisa 185 kamuzuzu
manzwi ebabonanga amayemo asitopa seo
kuziba ni kuutwisisa manzwi akubala asitopa seo kabunolo
kubani wamukwa wakubala kakutwisiso ( talima ñambeko B)
kuhupula kapili manzwi ebabonanga amayemo asitopa seo
kuziba ni kuutwisisa manzwi akubala asitopa seo kabunolo
kubani wamukwa wakubala kakutwisiso ( talima ñambeko B)
kusupeza zibo yamukoloko wakubala ni mubizezo wamilumo wamanzwi, kuziba manzwi ni mikwa yakuhulisa zibo yamanzwi
Kusebelisa mikwa yakubala kakutwisiso ( talima ñambeko B)
kusupeza zibo yamukoloko wakubala ni mubizezo wamilumo wamanzwi, kuziba manzwi ni mikwa yakuhulisa zibo yamanzwi
Kusebelisa mikwa yakubala kakutwisiso ( talima ñambeko B)
18 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.2 Kubala ni kuñola
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Mifutafuta ya Makande akuñola afa liñusa
3.kubupa mwakande ashutanashutana afa liñusa aswanela sitopa seo, litoho zeshutana, butungi, milelo, ni kusupeza kutwisiso yalikande, sibupeho salikande ni muñoli mwasebeliseza manzwi, likalulo zapuo ni zelelilwe
Mifuta yamakande: - Makande afa mañusa - Makande atalusa - Makande akukandeka - Makande ataelo - Kakandeka - Makane akukanana - Makande a ama
litekisano - Makande a ama lipapali - Makande a ama mipilelo
kmt, temuso, ni kubapanya mipilelo yamwa bukuwa ni matakanyani
- Makande afa likelezo
kukona kutoloka mifutafuta yamakande akuñola, za kubulela kmt, maswaniso/ lipina, makande ni manzwi mwasebeliselizwe
kukona kutoloka mifutafuta yamakande, litaba ni manzwi ni litoho zeñozwi ni kubupa makande abutokwa kwasikolo ashutanashutana
kukona kutoloka mifutafuta yamakande, litaba ni litoho ni mihupulo yakuikupulela kabutungi, maswaniso ni lipina ni kubupa makande alitoho zeshutanashutana
kukona kutoloka mifutafuta makande, litaba ni litoho ni mihupulo yakuikupulela kabutungi, maswaniso ni lipina zetata ni kubupa makande akuñola ashutanashutana
kusebelisa mikwa yeminde yakubala makande ni kufa taluso
kusebelisa mikwa yeminde yakubala makande ni kufa taluso
kusebelisa mikwa yeminde yakubala makande ni kufa taluso,kmt. Litoho, ni litohonyana ni kufalitaluso
kusebelisa mikwa yeminde yakubala makande ni kufa taluso
kutaluhanya mulelo ni kuziba mifutafuta yamakande atabelwa kibateelezi
kutaluhanya mulelo ni kuziba mifutafuta yamakande atabelwa kibateelezi
kutaluhanya mulelo ni kuziba mifutafuta yamakande atabelwa ki bateelezi
kukandeka mulelo ni kuziba mifutafuta yamakande atabelwa ki bateelezi
kukandeka mifutafuta ya mikwa ya kusebelisa manzwi/ ni makande
kutaluhanya mikwa yebatahala ya kusebelisa manzwi/ ni mwamakande ebabona
kutaluhanya mikwa yebatahala ya kusebelisa manzwi/ ni mwamakande ebabona
kutaluhanya mikwa ya kusebelisa manzwi/ ni mwamakande ebabona
kutaluhanya nikufa maikuto moisebeliselizwe puo, mikwa yebatahala ya kusebelisa manzwi/ ni mwamakande ebabona
19 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.2 Kubala ni kuñola
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 SItopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
3.Bupa makande afa liñusa ni kuañola, azamayelela ni sitopa seo
kutoloka maswaniso abunolo (posita, mapa, maswaniso) ni kuañola kamukwa omuñwi
kuziba makande ebabalile ni koba afumani
kuzwisa litaba feela ni zebatahala mwalikande kamayemo aswanela
kuzwisa litaba zeñwi mwalikande, kubupa litoho zenca ni litohonyana
kutomahanya taba kuyeñwi ni kuibupa hande
kutaluhanya mwahalaa sesitisa cwalo ni sesi kaezahala
kusebelisa litaelo zekuswani zefilwe ni kulibonisa
kusebelisa litaba zezwa mwamakande ni kubupa
kutoloka maswaniso abunolo (posita, mapa, maswaniso) ni kuañola kamukwa omuñwi
kufumana litaba feela ni zabutokwa mwalikande kamayemo aswanela
kubala katokomelo ni kuziba ko balile litaba ni kufumana makande
kunyakisisa makande ni kuziba mwañolezwi katetalelano
kusebelisa bupaki bwa makande añozwi ki babañwi ni kuatalusa hande kakutala
kufumana mitomo yemibeli kapa yemiñata mwalikande ni kutaluhanya bupaki bo butusa
kutoloka maswaniso abunolo (posita, mapa, maswaniso ni macati) ni kuañola kamukwa omuñwi
kufumana litaba feela ni zabutokwa, zeutwahala mwahalaa makande
kamayemo aswanela
kubala litaba kakuakufa ni katokomelo
kunyakisisa ni kubapanya makande amabeli abata kuswana kwalitoho kapa likezahalo
kunyakisisa sibupeho, milelo ni kufumana cincano yemwahalaa mwamakande ka likezahalo zaona
kunyakisisa ni kubapanya makande amabeli abata kuswana kwalitoho kapa likezahalo
kutaluhanya likalulo zapuo zesebeliswa kubupa taluso,
kutoloka ni kunyakisisa maswaniso ni makande afilwe ashutanashutana ni kuatahisa (posita, mapa, maswaniso) ni kuañola kamukwa omuñwi
kuzwisa litaba feela ni zebatahala mwalikande
kamayemo a swanela
kunyakisisa mifuta ya libupeho, ni makande kamifuta yaona
kunyakisisa ni kubapanya makande amabeli abata kuswana kwalitoho kapa likezahalo
kualuhanya makande mwasebeliselizwe
kunyakisisa ni kutalusa mayemo alikande kapa kiniti kapa hakiniti, ni kutalusa mukwa wanasebelisa muñoli walikande
20 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
3.Bupa makande afa liñusa ni kuañola, azamayeleopla ni sitopa seo
misebezi yakuñola kmt. Kubupa makande kapa akuteeleza
muhupulo walikande ni kutabisa likande
makande amabeli abata kuswana kwalitoho kapa likezahalo
kutaluhanya likalulo zapuo zesebeliswa kubupa taluso, ni kutabisa likande
21 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.2 Kubala ni kuñola
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
3. Bupa makande mifutafuta afa liñusa ni kuañola, azamayelela ni sitopa seo
Kuñola tatubanyana to tukuswani
kuñola kusufazo, kuñola litaba, kukusufaza timananyana kapa likande
kubapanya makande amabeli alike zeswana kapa litoho, kuswana ni kucincana kwazona
kusupeza kutatafala kwalitaelo nikulieza
kusebelisa litaba zezwa fa makande ni kubupa makande akuñola
kunyakisisa ni kutalusa mayemo alikande kapa ki aniti
kukopanya ni kutomahanya hande mitomo yamihupulo kuli iutwahale
kuñola zabutokwa kapa kuñola mukoloko wamaikuto makande mwaswanehela
kunyakisisa muhupulo wabutokwa womwalikande ni manzwi amañwi abutokwa
kunyakisisa maikuto amuñoli ni sanalika kusitalusa mwalikande, ni kufa mabaka
kukusufaza litimananyana, ni kukusufaza mutomo walikande
kufumana ni nyakisisa zakukanana mwalikande, kutatuba kamba kuna ni mabaka autwahala. Ni bupaki bo bu utwahala
kufumana litaba zezamaela lineku li liliñwi kapa zesina zwelopili
kusebelisa bupaki bwa makande añozwi ki babañwi ni kuatalusa hande kakutala
kusebelisa linzila zenani zibo yabucaziba kufumana litaba
22 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
3. Bupa makande mifutafuta afa liñusa ni kuañola, azamayelela ni sitopa seo
kubupa mafelelezo kapa kutalusa sesi bulelwa mwalikande ni kubonisa bupaki.
kufumana litaba zabutokwa mwalikande lililiñwi kapa amabeli, ni kulibupa kamukwa omuñwi kuli liswanele bateelezi
kunyakisisa, kutoloka ni kufumana butokwa bwa likande. kapa makande amañwi ana ni milelo yeswanela ni kuteelezwa
23 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.2 Kubala ni kuñola
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Zamwalibuka 4.bala, kakutwisiso ni kusupeza kakutala mifutafuta yamayemo apahami azibo yasitopa ni zezwa mwalibuka zebaliwa ni kuñola ni kutaluhanya muhupulo wamuñoli
kutaluhanya mutomo wa lika zabutokwa mwalikande ni matangu, ni mifutafuta yamakande
kutaluhanya likalulo zamutomo wamukanga, sibupeho/ kutakutelo, papiso ni mulumo
kutaluhanya lika zabutokwa mwalikande, matangu ni makande alipapali
kutaluhanya likalulo zamutomo wamukanga, sibupeho/ kutakutelo, papiso ni mulumo
kukanda lika zabutokwa mwalikande, matangu ni makande alipapali ni makande asi aniti
kutaluhanya toho yalikande muñoli kapa muhatisi wamukanga mwa nabeela yalikande buntufazoni sebeliso ya maswayo akuñola
kukandeka lika zamifutafuta zabutokwa mwalikande, matangu ni makande alipapali
kutaluhanya toho yalikande muñoli kapa muhatisi wamukanga mwa nabeela yalikande
kutaluhanya toho yalikande muñoli kapa muhatisi wamukanga mwa nabeela yalikande. kuziba yakandeka, kutalusa likande kapa papali mo libeezwi lika zabutokwa ni mutomo wakezahalo, ni kufa maikuto amanyinyani
kutaluhanya toho yalikande muñoli kapa muhatisi wamukanga mwa nabeela yalikande
kutaluhanya toho yalikande muñoli kapa muhatisi wamukanga mwa nabeela likande, papali, mutomo, ni mukwa. Kubonisa mayemo asimuluho, mipilelo, sizo ni kufa maikuto autwahala ka kunyakisisa litaba ni likalulo mo kubeezwi makande
kutaluhanya mutomo watoho yalikande , muñoli kapa muhatisi wamukanga mwa nabeela likande, papali, mutomo, ni mukwa. Kubonisa mayemo asimuluho, mipilelo, sizo ni kufa maikuto autwahala ka kunyakisisa litaba ni likalulo mo kubeezwi makande
kutaluhanya mukwa mo kuñolezwi toho yalikande , muñoli kapa muhatisi wamukanga mwa nabeela likande, papali, makandenyana amakuswani, mutomo, ni mukwa. Kubonisa mayemo asimuluho, mipilelo, sizo ni kufa maikuto autwahala alitaba ni likalulo mo libeezwi mwamakande
24 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
kutalusa kabutungi ni butokwa ni kufa litaluso, kubulela ni kutoloka litaba ni makande zeutwahala zezwelela famakande
kutalusa butungi ni butokwa ni kufa litaluso, kubulela ni kutoloka litaba ni makande zeutwahala zezwelela fa makande
kutalusa butungi ni butokwa ni kufa litaluso, kubulela ni kutoloka litaba ni makande zeutwahala zezwelela famakande
kutalusa butungi ni butokwa ni kufa litaluso, kubulela ni kutoloka litaba ni makande zeutwahala zezwelela famakande
25 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.2 Kubala ni kuñola
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka:
Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kuñola 5. Kuñola makande amifutafuta, akuikupulela, amikwa ni milelo yemiñata ni likezahalo
kubupa mihupulo mwalitimananyana ni kuketa puo yeswanela kuñoliwa hakueziwa musebezi
kubupa litimananyana zenani mihupulo ni kuketa puo yeswanela kuñoliwa hakueziwa musebezi
kubupa litimananyana zenani mihupulo yeutwahala ni kuitatelela hande ni kuketa puo yeswanela kuñoliwa hakueziwa musebezi
kubupa litimananyana zenani mihupulo yeutwahala kukutahisa maikuto aitatelela hande , ni kuketa puo yeswanela kuñoliwa hakueziwa musebezi
kuketa litaba zeutwahala kuzefilwe ki ticele ni kueza musebezi, ni kuñola likande lelizwa fa maswaniso,lipina ni lipiho/ mañusa isi za kukopisa kubabañwi
kuketa makande autwahala kuafilwe ki ticele ni kueza musebezi, ni kuñola likande lelizwa fa maswaniso,lipina ni lipiho/ mañusa isi za kukopisa kubabañwi
kuketa makande autwahala kuafilwe ki ticele ni kueza musebezi, ni kuñola likande lelizwa fa maswaniso,lipina ni lipiho/ mañusa isi za kukopisa kubabañwi
kuketa makande autwahala afilwe ki ticele ni kueza musebezi, ni kuñola likande lelizwa fa maswaniso,lipina ni lipiho/ mañusa isi za kukopisa kubabañwi
kueza buitukiso, misebezi, kulundulula ni kuñololola misebezi, yelukela kueziwa famayemo asitopa, puo yelukile ni peletelo yelukile makete ni muñolo omunde
kueza buitukiso, misebezi, kulundulula ni kuñololola misebezi, yelukela kueziwa famayemo asitopa, puo yelukile ni peletelo yelukile makete ni muñolo omunde
kueza buitukiso, misebezi, kulundulula ni kuñololola misebezi, yelukela kueziwa famayemo asitopa, puo yelukile ni peletelo yelukile,zibo yamanzwi, makete ni muñolo omunde
kueza buitukiso, misebezi, kulundulula ni kuñololola misebezi, yelukela kueziwa famayemo asitopa, puo yelukile ni peletelo yelukile ,zibo yamanzwi, makete ni muñolo omunde
26 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.2 Kubala ni kuñola
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka: Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
5. Eza mifutafuta yamakande kusebelisa lipulelo zebunolo ni lipulelozwako, nako yelukile, maswayo akubala, zibo yamanzwi alukile ni sebeliso yalinguli hakuñolwa
kusebelisa lipulelo zebunolo ni lipulelozwako, nako yelukile, maswayo akubala, zibo yamanzwi alukile ni sebeliso yalinguli hakuñolwa
kusebelisa lipulelo zebunolo ni lipulelozwako, nako yelukile, maswayo akubala, zibo yamanzwi alukile ni sebeliso yalinguli kamukwa olukile
kusebelisa lipulelo zebunolo ni lipulelozwako, nako yelukile, maswayo akubala, zibo yamanzwi alukile ni sebeliso yalinguli kamukwa olukile
kubupa makande akuñola, akukandeka ni kutalusa ni makande amakuswani akamita ni kuteeleza:
- kalata - memo - pampili yakwinano
yatalelezo - posita - mukoloko
wazebatahala - mikanga yakubupa/
mikanga feela - liñolo lasilikani
labuitumelo - timananyana
yeutwahala ni zibo yamanzwi zefilwe ki ticele
- likande lakutalusa
kubupa makande akuñola, akukandeka ni kutalusa ni makande amakuswani akamita ni kuteeleza:
- makandenyana amitende - kusufazo - kupo yebunolo - zibiso - kambeko yafahalimu
yamangazini - litaelo zakamita - liñolo lasilikani labuinyazo - litimananyana zeutwahala - makande akukandeka
kubupa makande akuñola atabisa, akukandeka ni akutalusa ni makande amakuswani akamita ni kuteeleza kwasikolo ni kwamahae:
- kulundulula buka - imele - kulumela liñusa
kakompiuta - liñolo la buitumelo - makandenyana atahiso - liñolo la matomola pilu - puisano/ lipuzo zatiko
yazibo - libapazo zenyinyani - litaelo zetata - litimananyana zakutalusa
makande akukandeka
- kubupa makande akuñola atabisa, akukandeka ni kutalusa ni makande amakuswani akamita ni kuteeleza aswanela:
- musebezi
wamwapumulo - liñolo la simubuso
lapuilaelo - liñolo la simubuso
lakufitisa kupo - liñolo lasikani
lakelezo - paki yaboni ni kufa
piho/ bupaki - litaelo zetata ni kufa
butungi - litimananyana
zeutwahala - makande kukandeka
27 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
9.3 Puo ni zibo yamanzwi
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka:
Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Puo 1. Kusupeza zibo ya kukona kusebelisa milao yapuo hakuñolwa ni zibo yapuo ha kubulelwa, ni kusebelisa likalulo zapuo kwakuituta ni kubulela.
kukona kusebelisa zibo yapuo yefamayemo asitopa seo hakubulelwa ni kufitisa liñusa
kusebelisa likalulo zapuo zelukile zasitopa seo hakulutiwa
kukona kusebelisa zibo yapuo yefamayemo asitopa seo hakubulelwa ni kufitisa liñusa
kusebelisa likalulo zapuo zelukile zasitopa seo hakulutiwa
kukona kusebelisa zibo yapuo yefamayemo asitopa seo hakubulelwa ni kufitisa liñusa
kusebelisa likalulo zapuo zelukile zasitopa seo hakulutiwa
kukona kusebelisa zibo yapuo yefamayemo asitopa seo hakubulelwa ni kufitisa liñusa
kusebelisa likalulo zapuo zelukile zasitopa seo hakulutiwa
Zibo yamanzwi 2. Kuziba ni kusebelisa mukoloko wamanzwi, litabanyana hakubaliwa, kuñola, kubulela ni kuteeleza mwalitopa zekwatasi, kupeletela ni kubiza hande manzwi
Kusebelisa zibo yamanzwi amañata ha kuñolwa ni kubulela - zibo yamanzwi - malikanyisamilumo - likalulo zapuo - manzwi akukalima
mwalipuo zeñwi - mabizo zwako - malatulanyi - mayumbo, sebeliso
yalinguli
kuziba litaluso zamanzwi ni kusebelisa masina ni mitai yamaezi
Kusebelisa zibo yamanzwi amañata ha kuñolwa ni kubulela
- zibo yamanzwi - maswanataku - likalulo zapuo - manzwi akukalima
mwalipuo zeñwi - mabizozwako ni
kutakutelo yamanzwi - maswanataluso ni
malatulanyi - mayumbo, ndefazo,
ni sebeliso yalinguli ni mashitanguti
Kusebelisa zibo yamanzwi amañata ha kuñolwa ni kubulela - zibo yamanzwi - maswanataku - likalulo zapuo - manzwi akukalima
mwalipuo zeñwi - mabizozwako,
pulelonolo ni kutakutelo yamanzwi
- libupeho zamitai yamanzwi
- maswanataluso, - maswanataku, ni
malatulanyi
Kusebelisa zibo yamanzwi amañata ha kuñolwa ni kubulela - zibo yamanzwi - maswanataku - likalulo zapuo - manzwi akukalima
mwalipuo zeñwi - mabizozwako,
pulelonolo ni kutakutelo yamanzwi
- libupeho zamitai yamanzwi
- maswanataluso, - maswanataku, ni
malatulanyi - ndefazo,sebeliso
yalinguli
28 Grade 4 – 7 Silozi First Language Syllabus, NIED 2016
MILIBO YAZEITUTWA MILIBO KABUTUNGI
Baituti baka:
Sitopa 4 Sitopa 5 Sitopa 6 Sitopa 7
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
Kwamafelelezo asitopa baituti bata kona kueza:
kuziba litaluso zamanzwi ni kuasebelisa masina ni mitai yamaezi
mayumbo, ndefazo, sebeliso yalinguli ni mashitanguti
kuziba litaluso zamanzwi ni kusebelisa masina ni mitai yamaezi
ni mashitanguti
kuziba litaluso zamanzwi ni kusebelisa masina ni mitai yamaezi
29 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
10. KUTATUBA Tuto ye itingile kumuituti, kutatubiwa ko kuzwelezipili ni lipetahalo za petile muituti ni muituti nako ni nako ki kalulo ye zamaelela ni mungendenge wa kuluta ni kuituta. Musebezi wa butokwa wa kutatuba ki kufa siswaniso sa butokwa kuamana ni zwelopili ya muituti ka mukwa wa kufumana mitomo ya kuituta ye mwasilabasi ni kungelela cwalo ni zibo ya mipilelo.Mutomo wa zeitutwa wa mwasilambasi 10.1 Tatubo yezwelezipili Kukona kuziba mayemo azeitutwa, tatubo yelukisiswe ni yesika lukiswa lika eziwa ili kuziba mayemo amuituti mwaezeza/ mwapaseza mwalituto zahae. Tatubo yezwelezipili ina ni kuutwahala, ka mukwa watuto yeitingile ku muituti mwaezeza. Ticele abone kuli zetahisizwe ki muituti ki zabutokwa. Linepo zamuituti zafumani lika sebeliswa kumutaluseza mwaezize hande ni mwasika eza hande ni mwa tokwa tuso. Bashemi baka talusezwa zazwelopili yamwana bona mwalituto, mwabata kususuwezwa, ni kufiwa tuso kamwaitutela. Linepo zamuituti mwatuto lika fiwa bashemi. 10.2 Tatubo yebupa ni kufa liñusa
Mufuta wa tatubo ye ki ye bupa ni kufa liñusa kakuli temuho ye bile teñi kapa kueziwa ni litaba kamukana zefumanwi ki ze sebeliswa kamikwa ye mibeli ili kufa sikuka kumuituti ni kutusa kubupa ni kuetelela mwamungendenge wa kulutiwa ni kuituta. Tatubo i na ni kalulo ya kubupa ni kufa liñusa kumuituti kubona feela:
- i sebeliswa kubasusueza kuekeza ngana ni zibo, kubupa mikwa ye minde ni kuhulisa mikwa
ye lukile ya kuituta; - misebezi ya tatubo i tusa baituti kutatulula butata kangana kakusebelisa se ba itutile; - ticele u sebelisa liñusa/litaba kumbweshefaza mikwa ya kuluta kayona ni lisebeliso ze
itusiswa ha ku lutwa. . Tatubo yefaliñusa ki tatubo yeeziwa kwamafelelezo asilimo kakuya kalinepo zafumani muituti mwahalaa silimo mwalituto kaufela, ni kungelela linepo zatatubo yamafelelezo asilimo. Tatubo yefa liñusa ki iliñwi yeeziwa kwamafelezo asilimo ni kupasisa muituti kumuisa mwasitopa se sitatama. 10.3 Mikwa yakutatuba kokusika lukiswa ni ko kukulukisizwe hande
Ticele u na ni kutatuba kaswanelo kunyakisisa kubona kapa muituti u zibile lika za butokwa sina ka mo li shashululezwi mwasilambasi ya tuto, mi kuzona ze ticele u ta ba ni siswaniso sa zwelopili kaufela ya bile ni yona muituti. Kabutungi, taba ye i konwa kueziwa kamukwa o si ka lukiswa kakulemuha ko kulukiselizwe zwelopili ya muituti yo muñwi ni yo muñwi kuamana ni kuituta ni kukaliketa lika ha ba nze ba batisisa lika, kutalusa liponahalo ni lika ze ñozwi, kusebelisa ngana, kufana maikuto/mañusa, kufa katulo ye utwahala ni kuitenga kwa bona mwalika. Ki kwabutokwa kubea tatubo yamayemo alukisizwe hande, ticele uswanela kusebelisa nzila ya mayemo a kuituta kwa kamita ni kukaliketa mayemo a kutatuba mayemo a zibo ya muituti. Kusebeliswa kwa tutabonyana twa kamita twa kuñola ni twa kubulela tu kona kutatuba feela zibo ye likani kacwalo ha kuswaneli kunga hahulu nako ye telele. Tutatubonyana tu swanela kuba feela totunyinyani.
30 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
10.4 Kutatuba Liñusa/litaba ze simuluha fatatubo ye zwelezipili ya zelukisizwe ni kuya kamulao ni zesika lukiswa ni kusaya kamulao lisebeliswa ki ticele kuli azibe nako yaswanela kuli azibe kuli ki mukwa ufi wa kuluta oswanelwa kungiwa ni lisebeliso zeswanelwa kusebeliswa kwazwelopili ni litokwahalo za muituti yo muñwi ni yo muñwi. Kwamafelelezo akalulo yeñwi ni yeñwi yabutokwa ya kuluta, ni kwamafelelezo atemu yeñwi ni yeñwi, ticele hamohocwalo ni muituti yomuñwi ni yomuñwi baswanela kutatuba mungendenge kamukana kuamana ni misebezi yepetilwe, kuitenga kuona kwa muituti yomuñwi ni yo muñwi, seo baitutile baituti, ni kuli ki sika mañi se siswanela kuezwa nako ni nako kumbweshafaza kusebeza hamoho ni sesipetilwe ki kilasi. 10.5 Kutatuba kamukwa wakuitekula mosiezezwa sika Linepo halifiwa mwatatubo yezwelezipili, ki kwabutokwa kubonisa mayemo ao muituti ukonile kufumana kaona nepo ni kufita fa milibo yakupasa, mi habapanywi ni yomuñwi muituti mwapaselize. Muituti uka fiwa nepo ya kupasa ka taku ya A, B, C ni cwalocwalo. Kutatuba kamukwa wakuitekula mosiezezwa sika, kuswanezwi kueziwa kakusupeza mayemo atatuba kaona muituti ni mokufelwa linepo. Toloko yalinepo zakupasa iswanezwi kuñolwa mwatuto ni tuto silimo ni silimo. Ki kwabutokwa kuli maticele mwaliluko labona basebeze hamoho ni kuutwisisa mukwa wakutatuba ni kufa linepo, kuli linepo lifiwe kamukwa olukile ni kuzamaelela mwalituto kaufela. Wo kiona mukwa feela wakuli linepo libe zelukile ni kuikolwisisa kuli ki zaniti.
31 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
10. 6 Litoloko za Mayemo a Linepo: Mayemo azapetile muituti kuamana ni mutomo wa zibo yeswanela kufitwa kuyona mwasilambasi ya tuto lita supezwa kakusebelisa litaku zamayemo A-E i li mo A ikaba nepo yepahani mi E ikaba nepo ye kwatasi. Hakufiwa taku ki kubonisa nepo yeo muituti akonile kufumana. Papiso yeli mwahalaa linepo ni mutomo wa zeitutwa ki zebonisizwe sina cwalo: Taku ki yetasebeliswa kusupeza linepo zakupasa.
Mayemo
% Mayemo A shutana-shutana
(Sitopa 4-7)
Toloko yamayemo alinepo
A
80% +
U konile kuutwisisa ze swanelwa kuitutwa kamukana kamukwa o munde hahulu. Muituti uzwile mubano mwakilasi mwalikalulo kamukana za butokwa zaswanela kuituta.
B
70-79%
U konile kupeta hande hahulu ze swanelwa kuitutwa. Muituti ufahalimu a mayemo akamita mwakilasi, zeswanelwa kuitutwa mwamayemo amusebezi u supelize kukona kueza lika kabutungi.
C
60-69%
U konile kupeta ze swanela kuitutwa. Muituti u konile kuutwisisa ze swanelwa kuitutwa kanzila ye tabisa kakuziba se siezahala ni se sifilwe. Buñata bwa baituti ba swanela kufita famayemo a.
D
50-59%
U konile kufumana kalulonyana kuze swanelwa kuitutwa. Muituti ukonile kutwisisa zeswanelwa kuituta, kano fokuñwi uka tokwa tuso yazibo yeñata ya zeitutwa kuzwelapili mwasitopa se siñwi.
E
40-49%
U konile kuutwisisa zeswanelwa kuitutwa kuli a ngiwe kuba muikoneli. Muituti hasika kona kuutwisisa buñata bwa zeneswanelwa kuituta mwasitopa silimo kaufela, ni ha nafumana tuso kuticele mi utokwa kulutwa nako ye telele.
U
0-39%
Ha sika kona kuutwisisa ze swanelwa kuitutwa kuli a ngiwe
kuba muikoneli. Muituti hasika kona kuutwisisa buñata bwa
zeneswanelwa kuituta mwasitopa silimo kaufela, ni ha nafumana
tuso kuticele mi utokwa kulutwa nako ye telele.
10.7 Kuzamaisa Kuñola linepo zalitatubo Tatubo yezwelezipili ikalukisiwa ni kuzamaiswa isali kwamakalelo asilimo, kakuutwahala. Linepo zekafiwa zamisebezi yamwakilasi, yabuikezezo, misebezi yakwahae ni litatubonyana zekuswani lika ñolwa fa litatubo zezwelezipili. 10.8 Milibo ya Kutatuba Milibo yakutatuba mwapuo yapili: 10.8.1 Kuteeleza ni kubulela
Baituti baka kona: 1. kuteeleza ni kuutwisisa liñusa ni kualaba zefilwe
32 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
2. kufitisa liñusa, kulemuha ni kulatelela litaelo ni maneku 3. kulemuha maikuto a butokwa a sibuabui ni kunyakisisa za butokwa ze tusa ni mitala
kusebelisa zibo ya manzwi a swanela kufana mañusa kakutala
10.8.2 Kubala ni Kuñola; Baituti baka kona:
1. kubala kakutiisa kufitisa kutwisiso ya se si ñozwi 2. kubala kakukuza kuzwelela mwalitimana ze shutana kufumana mañusa a butokwa 3. kuñola mañusa, maikuto, ni kubala ni kualabela kwamifuta ya libuka za kubala
10.8. 3 Puo ni zibo yamanzwi
Baituti baka kona: 1. kubonisa nepahalo kuamana ni mupeletelelo, maswayo a kubala ni puo 2. kusebelisa kaswanelo ni buikupuleli zibo ya manzwi ni linguli 3. kusebelisa likalulo zapuo ka mo kuswanehelela ni linako 4. kusebelisa mifuta-mifuta ya libupeho zalipulelo
10.9 Tatubo yezwelezipili: likuka kakutala Nombolo yamisebezi yalitatubo zezwelapili katemu lika zibahazwa, ni kuñolwa. Litatubo zezwelapili lika lukisiwa ni kubonelwalwa kakuya ka sikuka sa kubonela misebezi, mukwa walinepo ni likalabo. Mukwa wakulaitela misebezi yabaituti bakaifiwa pili basika fiwa kale musebezi. Bupaki bwamusebezi oezizwe ki muituti omunde hahulu, omunde hanyinyani ni okwatasi ika bulukiwa mwasikolo kuisa kwamafelelezo asilimo. Maticele baka keta mwahalaa misebezi yetatubilwe yeka baliwa kuli ki yakupasa. Kwamafelelezo asilimo kupasa kukaitinga famisebezi yetatubilwe ka kulatelela silabasi. 10.9.1 Kuteeleza ni Kubulela Kutwisiso ya kuteeleza kwabaituti i swanela ku tatubwa ka nzila ye lukile hañwi katemu. Kamukwa wo ticele u ka tatuba tatubonyana ya kuteeleza ili ye ka alabiwa ka kunola. Linepo li kañolwa fa mukoloko wa pampili ya kutwisiso ya kuteeleza (CA). Mubulelelo o swanela wa baituti unani kubeelwa linepo hakukonahala hañwi katemu.( haki linepo zakubulela kono ni linepo zakutahisa zibo yakuambola ni babañwi) linepo li kañolwa fa mukoloko wapampili ye swanela yezwelapili. (CA).
10.9.2.Kubala ni kuñola Kubala ka kutiisa kaswanelo kwa baituti. Kuswanela ku tatubiwa hañwi katemu. Kuswanela kuezwa fa musebezi o baituti ba itukiselize pili. Ticele utatuba kutwisiso yakubala ka kubuza lipuzo zeo baituti ba kona kualaba kakubulela, kono mu tokomele kuli tatubo ye itukiselizwe mi izwelela fa kabala, ina ni kubonelwa mwatemu mi linepo liñolwe fapampili ya mukoloko ya Tatubo ye zwelezipili (CA). Kuituta libuka za kubala mwalikalulo zepeli, ili buka yamakande ni mukanga. Libuka za kubala ni mikanga kaufela i ka ba siyemba sa tatubo ye itukiselizwe kakubulela mi ika tatubwa ni kuñola.
Libuka zamakande (Litilica) Musebezi ulimuñwi omukuswani ukazwa mwalibuka, ni kubonelwa katemu mi linepo lika ñoliwa mwamukoloko wapampili yatatubo yezwezipili. Mifuta yemilalu yalibuka ika itutiwa yecwale ka: buka yamakande, papali ni mikanga. Kuituta libuka za kubala mwalikalulo zetalu, ili buka yamakande, papali ni mukanga. Libuka za kubala ni mikanga kaufela i kaba siyemba sa tatubo ye itukiselizwe kakubulela mi ika tatubwa ni kuñola.
i. Buka yamakande (amatelele kapa amakuswani)
33 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Liñusa li swanelwa ku itutwa ka kutala ni sesi lukisizwe kufa mayemo kakuya ka babapali ni tatelelano, likezo ni se si tiswa ki taba ye cwalo. Lipuzo zeta buzwa ibe ze kusufalizwe. Baituti bata kona fumana likalabo kaku sebelisa litimana. Mwalitopa zepahami hanyinyani kuka itutwa makande kabutungi.
ii. Buka yapapali Buka yekuswani ya Papali ikaitutitwa. Liñusa liswanelwa ku itutwa ka kutala ni sesi lukisizwe kufa mayemo ka kuya ka babapali ni tatelelano, likezo ni se si tiswa ki taba ye cwalo. Lipuzo zeta buzwa ibe ze kusufalizwe. Baituti bata kona fumana likalabo kakusebelisa litimana.
iii. Mikanga
Mikanga yeitutwa ni ye sa itutwi kaufela ika sebeliswa kwakutatuba, mi lipuzo lika ka ba zekuswani feela. Baituti ha bana kutatubiwa kutwisiso feela ya mukanga, kono ni kukona kutaluhanya zebautwile, kukandeka ni kuhupulisisa ni puo ye sebelisizwe mwamukanga, ni zebalutilwe mwahalaa temu.
Libuka za kubala zelukiselizwe sitopa:
Sitopa 4: (3) Mikanga NI (1) buka yapapali NI (1) buka yamakande KAPA ( 3) makande amakuswani kasilimo Sitopa 5: (4) Mikanga NI (1) buka yapapali NI (1) buka yamakande KAPA (4) makande amakuswani kasilimo Sitopa 6: (5) Mikanga NI (1) buka yapapali NI (1) buka yamakande KAPA (5) makande amakuswani kasilimo Sitopa 7: (6) Mikanga NI (1) buka yapapali NI (1) buka yamakande Kapa (6) makande amakuswani kasilimo
Kubala ni Ketelelo ya Kuñola Makande akubala amifutafuta akatatuba kutwisiso ni litaluso, mwahalaa silimo kaufela. Musebezi u limuñwi mo kufumaneha timana ya kubala ili mo mifutafuta ya lipuzo lita buziwa, li bonelwe ki ticele mi li beiwe Kakuñolwa fa Pampili ya linepo za Tatubo ye Zwelezipili. Linepo ze li kona kungelela lipuzo ze buza zibo ya puo. Nihakulicwalo ki kwa butokwa kulemuha kuli zibo ya puo iswanelwa kutatubiwa kakungelela se sifa taluso. Lipuzo liswanela kutatuba kutwisiso. Mifutafuta yamakande ika ñolwa kamukwa wakubapanya ni kuswana, kapa lipiho, kusufazo ni tahiso. Makande ni mañolo
Ha ku konahala kuñolwe likande li li liñwi ni mufuta wa mañolo a kusufalizwe ni kubonelwa ki ticele katemu ni temu mi linepo li ñolwe hande fa Pampili ya ze Zwelezipili (CA). Baituti ba litopa za 4 ni 5 ha ba swaneli ku hapelezwa kufita fabutelele mwamanzwi, kono basusuwezwe kuñola ni
kubupa makande. Butelele bwamakande ki bo bulatelela: Makande akuñola: Sitopa 4: Manzwi amwahalaa 100-120 (litaba ze 15-20) Sitopa 5: Manzwi amwahalaa 120-150 Sitopa 6: Manzwi amwahalaa 150-180 Sitopa 7: Manzwi amwahalaa 180-200 Misebezi yemikuswani: Sitopa 4: Manzwi amwahalaa 60-80 (litaba ze 6-10) Sitopa 5: Manzwi amwahala 80-100 Sitopa 6: Manzwi amwahala 100-120
34 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Sitopa 7: Manzwi amwahalaa 120-150 10.9.3 Puo ni zibo yamanzwi Puo Makalelo atiile apuo akatusa baituti kusebelisa puo hande ni kaswanelo. Milao ya puo ikatatubiwa ka kusebelisa mikwa yemiñatañata (litatubonyana, lipuzo zakuketa, lipuzo zakubapanya, ncc.) imi ki kwabutokwa kuli baituti basebelise milao ye ha batatubiwa. Muituti ukatatubiwa hañwi ka temu mwapuo mi linepo likaba kalulo ya linepo zatatubo yezwelapili ni kubeiwa fapampili yalinepo. Peletelo Litatubonyana zapeletelo zamifutafuta ni pizezo yalitabanyana kapa timananyana likabalelwa baituti, kutatuba zibo yabona yapuo. Ki kwabutokwa kuli baituti ba no ñola litatubonyana zapeletelo ni pizezo. Litatubonyana zapeletelo ni pizezo lika tatuba zibo yamanzwi alutilwe mwahalaa temu /silimo. Baituti bakona kulaitela misebezi yabona beñi. Tatubonyana yapeletelo ika laitelwa ki ticele ni kuiñola fapampili yalinepo zasilimo. 10.9.4 Kusufazo yatatubo yezwelezipili (KTZ) katemu:
Kalulo yazibo Linepo Kaufela
1.Kuteeleza ni Kubulela
Kuteeleza makande 10
Misebezi yaKubulela 10
Kaufela
20
2. Kubala ni kuñola
Kubala kakutiisa
10
Zezwamwalibuka 10
Kubala ni ketelelo yakuñola 20
Makande akuñola 10
Mañolo 10
Kaufela
60
3. Puo ni zibo yamanzwi
Puo 10
Peletelo 10
20
LINEPO 100
10.9.5 Linepo zamafelelezo atemu
Linepo zalitatubo zezwelezipili (CA) mwatemu iliñwi likaba 100. Linepo zelika sebeliswa kwamafelelezo mwatemu yapili ni yabubeli. Mukwa omunde ki wakuli likolo lituhele kuñolisa baituti makande ni mañolo lizazi lamafelelezo sikolo hasi pumula. 10.10 Linepo zamafelelezo asilimo: sikuka kakutala
35 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Tatubo yamafelelezo asilimo ikañolwa mwalipuo kaufela zapili. Libaka lakuñola tatubo ye ki kutatuba zibo yakonile kufumana muituti mwahalalaa silimo. Kuñola Tatubo ye kueziwa mwahalaa liviki zepeli feela kwamafelelezo asilimo. Tatubo ya kwamafelelezo asilimo itaba ni mapampili amabeli
Pampili SITOPA 4 Nako Linepo
Pampili 1: Kubala likande
Pampili ya 1 ikaba ni likalulo ze peli. Mifuta ya lipuzo i ta ama za buiketelo bwa kalabo ye lukile, niti/haki niti, kubapanya, ni lipuzo zebata likalabo zetelele. Kalulo 1: Kubala likande (linepo 20) Lipuzo kaufela likazwa falikande lebasika bala baituti, musebezi ulimuñwi kapa yemibeli wakuñola siswaniso se sitalusa lika kamashekanu papazo/kufundota, maswaniso. Palo yamanzwi yalikande ikaba 150-200. Lisebeliso secwale (ka mashekano, lifundoto, litafule,ni gilafu) likonwa kusebeliswa kuekeza kwamakande.Musike mwasebelisa makande amabeli amifuta yeswana. Lipuzo ibe zamayemo ashutanashutana kwabutata. Kalulo 2: Puo (linepo 10) Lipuzo litabuziwa kuzwelela fapuo yelutilwe mwatemu/ mwahalaa silimo, kmt. Maswayo akubala, likalulo zapuo, linako, pupo yalitaba, ncc.
45
mizuzu.
30
Pampili 2: Makande ni Mañolo
Likande (linepo 20 ) Baituti bata ñola iliñwi yalitoho zene. (Mibamba ye 15-20) Lisebeliso ze susueza li na ni kutahiswa hakukonahala.
45
mizuzu.
20
KAUFELA 50
36 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Pampili SITOPA 5 Nako Linepo
Pampili 1: Kubala likande
Pampili ya 1 i ka ba ni likalulo ze peli. Mifuta ya lipuzo ita ama za buiketelo bwa kalabo yelukile, niti/haki niti, kubapanya, ni lipuzo zebata likalabo zetelele. Kalulo 1: Kubala ni ketelelo yakuñola (linepo 20) Lipuzo kaufela likazwa falikande (linepo 10), ni (linepo ze 10) fa musebezi wa ketelelo kuñola ulimuñwi kapa yemibeli yakuñola ina
ni kubuziwa, ili makande feela eba sika bala, kapa akutalusa ni kuzwelela fa mukanga. Butelele bwalikande bube mwahalaa manzwi 200-250. Makande abeni siswaniso sesitalusa lika kamashekanu, papazo/kufundota, maswaniso. Musike mwasebelisa makande amabeli amifuta yeswana Lipuzo ibe zamayemo ashutanashutana kwabutata. Kalulo 2: Puo (linepo 10) Lipuzo litabuziwa kuzwelela fapuo yelutilwe mwatemu/ mwahalaa silimo, kmt. Maswayo akubala, likalulo zapuo, linako, pupo yalitaba, ncc.
1 hola
30
Pampili 2: Makande ni Mañolo
Pampili ya 2 itaba ni likalulo zepeli feela. Kalulo 1 Likande (linepo 10 ) Baituti bata ñola iliñwi yalitoho zene. Manzwi amwahalaa (120-150). Lisebeliso ze susueza linani kutahiswa hakukonahala. Kalulo 2 Mañolo (linepo 10) Baituti bata ñola iliñwi yalitoho zefilwe( kmt. Liñolo la silikani ni liñolo lasimubuso, piho) Baituti bata ñola iliñwi yalitoho zetalu (3 ) (manzwi 80-100) Lisebeliso ze susueza linani kutahiswa ha kutatubiwa.
1 hola 15 mizuzu.
20
KAUFELA 50
37 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Pampili LITOPA 6 & 7 Nako Linepo
Pampili 1: Kubala likande
Pampili ya 1 ikaba ni likalulo zepeli. Mifuta ya lipuzo ita ama za buiketelo bwa likalabo zelukile, niti/haki niti, kubapanya, ni lipuzo zebata likalabo zetelele. Kalulo 1: Kubala ni ketelelo yakuñola (linepo 50) Lipuzo kaufela likazwa falikande ( linepo 40 ), fa musebezi wa ketelelo kuñola (linepo 10) yemibeli yakuñola kapa ye milalu
yakuñola ina ni kubuziwa, ili makande feela/ ebasika bala, kapa akutalusa. Butelele mwamakande a slitopa sa 6 manzwi akaba mwahalaa 250-300 mi mwasitopa sabu 7 ika ba manzwi amwahalaa 300- 350. Makande abeni siswaniso se sitalusa lika kamashekanu, papazo/kufundota, maswaniso. Musike mwasebelisa makande amabeli amifuta yeswana. Lipuzo ibe zamayemo ashutanashutana kwabutata. Kalulo 2: Puo (linepo 20) Lipuzo litabuziwa kuzwelela fapuo yelutilwe mwatemu/ mwahalaa silimo, kmt. Maswayo akubala, likalulo zapuo, linako, pupo yalitaba, ncc.
1 hola 30 mizuzu.
70
Pampili 2: Makande ni Mañolo
Pampili ya 2 itaba ni likalulo zepeli. Kalulo 1: Likande (linepo 20 ) Baituti bata ñola iliñwi yalitoho zene. (Sitopa 6: Manzwi a 150-180, Sitopa 7: Manzwi a 180-200) Kalulo 2: Mañolo (linepo 10) Baituti bata ñola iliñwi yalitoho zefilwe( kmt. Liñolo la silikani ni liñolo lasimubuso, piho) Baituti bata ñola iliñwi yalitoho zetalu (3 ) ( Sitopa 6: manzwi 100-120 ) Sitopa 7: (manzwi 120-180) Lisebeliso zesusueza lina ni kutahiswa hakukonahala.
1 hola
30 mizuzu.
30
KAUFELA
100÷ 2 = 50
38 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
10.11 Linepo zakupasa Tatubo yezwelezipili ikaba 50% mwahalaa silimo mi kwamafelelezo asilimo ikaba 50%. [50 linepo + 50 linepo = 100]. Linepo zakutatuba zakalulo ni kalulo likaba sina cwana: Sitopa 4 ni 5
KALULO TOLOKO LINEPO KUPASA
Tatubo yazwelezipili Mifutafuta yazibo yapuo
100 50%
Tatubo yakuñola Pampili 1 30 30%
Pampili 2 20 20%
KAUFELA: 100%
Sitopa 6 ni 7
KALULO TOLOKO LINEPO KUPASA
Tatubo yezwelezipili Mifutafuta yazibo yapuo
100 50%
Tatubo yakuñola Pampili1 70 35%
Pampili 2 30 15%
kaufela: 100%
10.12 Mibamba ye Pumahana ni ku Supeza Kalulo ni Kalulo
Milibo yatatubo Tatubo ye Zwelezipili Pampili
ya 1 Pampili
ya 2
Kuteeleza & kubulela1 √
Kuteeleza & kubulela 2 √
Kuteeleza & kubulela 3 √
Kubala & kuñola 1 √ √
Kubala & kuñola 2 √ √
Kubala & kuñola 3 √ √
Puo & zibo yamanzwi 1 √ √ √
Puo & zibo yamanzwi 2 √ √ √
Puo & zibo yamanzwi 3 √ √ √
Puo & zibo yamanzwi 4 √ √ √
39 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
10.13 Mukwa wakutatuba
Mikwa ye lukisizwe hande: Hakuli kwabutokwa kubea tatubo yamayemo lukisizwe hande, ticele uswanela kusebelisa nzila ya mayemo aswana sina kuituta kwa kamita ni kukaliketa mayemo akutatuba mayemo azibo ya muituti. Kusebeliswa kwatutabonyana twakamita twakuñola ni twakubulela tukona kutatuba feela zibo yelikani kacwalo haku swaneli kunga hahulu nako yetelele. Tutatubonyana tuswanela kuba feela tuto iliñwi kapa kalulo yayona.
Kutatuba ko kuama mukwa wa kuitekula ka mo si ezezwa sika: Nako ya kufiwa mayemo a linepo, ki kwa butokwa kuli mayemo a sa fumani muituti aswana ni Mutomo waze Swanelwa Kuitutwa mi hali swanelwi kubapanywa ni baituti ba bañwi. Kutatuba ko kuama mukwa ni kuitekula ka mo siezezwa sika ni litaelo za mwatatubo linani kusebelizwa kutatuba kutwisiso yakuituta. Mukwa wa kubonela zañozi muituti o itingile falitaelo zatatubo li konwa kuisiwa mwalinepo zebupa kapa kufa liñusa ili zeswanela kuñolwa kuba linepo ze fumanwi mwahalaa silimo zeñolwa fapampili.
40 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Ňambeko ya A: Litaluso zamanzwi Nepo ya Tatubo ye Zwelezipili: nepo kamukana ye fumani mwalizibo ze ne ze
ezizwe mwalikoota ze talu. Mayemo a Kualuhanya: kubeya mwalikwata Taelo ya Tatelelano: tatelelano mo li ezahalela likezahalo Kuambolisana: kufana liñusa, makande, muhupulo wa
kuambolisana Ze Itutwa: zibo kapa ngana yeo baituti bataba ni yona mwa Makande ni Mañolo: likalulo ze telele ni ze kuswani za kuñola, kmt.
makande, mañolo, lipiho, lipuisano Ngambolo ya Kukangisana: kuambola kamukwa wo itukiselizwe Ketelelo ya Kuñola: likalulo ze kuswani za kuñola, kusebelisa buñata
bwa lipulelo kuamana ni lisebeliso ze hapa maikuto
Kakufitissisa: kabupala Nepo ya Mafelelezo a Silimo: Linepo ze fumanwi mwalitatubo za mwahali ni
mafelelezo a silimo Tatubo ye Lukisizwe ye Zwelesipili: i ezahala mwanako ya litatubo ze zwelezipili i li
kakamaiso ye swanela Tatubo ye si ka Lukiswa ye Zwelezipili: i ezahala mwanako ya kuluta mi i ba kalulo ya
kuluta kwa kazazi Tatubo ye Tatubelwa faSikolo: tatubo ye tatubilwe ki ticele fasikolo ni
kunyakisiswa ki Ticele ya Okamezi Tuto yeo kapa membela wa ba baetelezi sikolo
Ze Sehisa: za lishea, ze komokisa Kuikupulela: ze si za niti, za kuipangela Kilasi ye Zwakazwakani Kakuya Kazibo: kilasi ye kopanyize baituti ba ba sa ikoneli ni ba
baikonela Za Kuakaleza: kubulela, kunuha ka se si ka ezahala pili ku si ka
balwa kapa kuteeleza kwatimana Nepo ye Pasisa: linepo kamukana za Tatubo ye Zwelezipili CA ni
Nepo ya Tatubo ya Mafelelezo a Silimo
Milelo ya Kubala: mungendenge wa kubala ni kuba ni zibo ya likalulo kaufela
Kubala katokomelo: kubala se siñozwi kakuakufisa (kufumana liñusa
le litokwahala) Kubala luutuko: kubala se siñozwi kakuakufisa i li kufumana lika
za butokwa kapa kufumana liñusa le litokwahala
41 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Tatelelano: kukolokisa mifuta ya lika kuli li itatelele kanzila ye swanela
Kukopanya Moho Litatubonyana
za mwahalaa silimo: nako yeo nepo ya mafelelezo a silimo, hamoho ni linepo za tatubo ye zwelezipili li sebeliswa kutahisa tatubo ya mafelelezo
Nepo ya temu: linepo kaufela za likalulo zetalu zazibo
Milao yapuo Mayemo amikwa yakuñola puo ni kubulela
makande afa mañusa Makande afa mañusa anani: Kutalusa (kutahisa litaba, kufa taluso ni toloko, kubapanya ni shutano. Mitala ya kutalusa makande = libuka,makande amanca Makande akukanana ni niasusuweza maikuto (ahapa maikuto amubali nikufa susuwezo,kufa tumelo kumubali. Mitala = mañusa alipolitiki ni makande, litilica– liswanelo zabuntu, liswanelo zabasali, ncc., libapazo, liñolo leliya kwa lamitende, ) procedural texts (kufa mañusa ,kmt, bukanyana, lipapali, zabumapangapanga) mikwa yakufitisa makande multimodal texts (zabumapangapanga,tubukanyana, kubapanya lipiho zalipatisiso)
Kukopisa Kukopisa muhupulo wo ñozwi ki yomuñwi mutu ni
kuusebelisa kuli ki wahao
42 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Ňambeko B: Mikwa yakubala kakutwisiso
Kunuha Kunuha so hupula kuli ki sesi kaezahala malikande.
kusebelisa toho ni maswaniso Kuhupulisisa Kubupa lika mwamunahano, Kuhupulisisa
zekaezahala, ncc. Kubuza Kukutumana ni kuipuza lipuzo kapa zebulelwa
mwalikande zautwahala. Kubalulula likande ni kufumana zabutokwa. Mikwa yakubala ingelelezi kubalulula, kufumana litaluso zamanzwi, kubuza litaluso kubabañwi .
kubupa Kuhupula zezibiwa kale kuama likande. Kufumana
mukwa wakubapanya likande ni wena kasibili mane ni zeñwi zeezahala mwalifasi kaufela.
kukandeka Kuhupula ni kandeka likezahalo, lika, litaba, lika
zabutokwa sibupeho salikande,ncc, zezwa mwamakande ni kuliambola ni babañwi.
Kusufazo Kufumana mutomo walikande ni kulikusufaza. kutaluhanya Kufumana mulelo wamuñoli, mutomo walikande,
zabutokwa ni mukwa wamuñolelo walikande. Mosinezi sika Mosiezahalela sika, mo sifelela, taluso ni mayemo
mosibonahalela. Kuswana ni Kubapanya Kufumana kuswana ni kucincana kwamakande
mwautwahalela. Manzwi ni litaba zabutokwa ni litaba Kubata manzwi abutokwa, kapa litaba mwalikande,
toho ni maswaniso, ncc.
43 NIED Syllabus: Silozi First Language Senior Primary Phase 2016
Ňambeko C: Pampili yaLinepo zaTatubo: Puo yaPili Litopa 4-7 SITOPA: _______ KILASI: _______________ SILIMO: _____________________________________________ SIKOLO: ___________________________________________ TICELE: -------------------------------------------------------------
LIBIZO LAMUITUTI K
AL
UL
O
kuteeleza & kubulela
Kubala & kuñola Puo & zibo yamanzwi
LIN
EP
O za
Tem
u
KA
UF
EL
A
(Lin
ep
o
za
lite
mu
ze
3)
Ne
po
ya
tem
u
(300
÷6
)
Lin
ep
o z
ata
tub
o
NE
PO
YA
KU
PA
SA
Ma
kan
de
akute
ele
za
Mu
seb
ezi
wa
kub
ule
la
KA
UF
EL
A
Ku
ba
la k
aku
tiis
a
Zem
wa
libuka
Ku
ba
la n
i ke
tele
lo
ya
kuñ
ola
Lik
and
e
Ma
ño
lo
KA
UF
EL
A
Pu
o
Pe
lete
lo
KA
UF
EL
A
10 10 20 10 10 20 10 10 60 10 10 20 100
300
50 50 100
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
1
2
3
The National Institute for Educational Development Private Bag 2034 Okahandja NAMIBIA Telephone: +264 62 509000 Facsimile: +264 62 509073 Website: http://www.nied.edu.na ©NIED, 2013