seminarski poslove aplikacije

PANEVROPSKI FAKULTET APEIRON

FAKULTET INFORMACIONI TEHNOLOGIJA

HARDVER

OSNOVNI POJMOVI

SEMINARSKI RAD

PREDMET: POSLOVNE APLIKACIJE

PROFESOR: Doc.dr. Nedim Smailović

STUDENT: Ognjen Blagojević

BR. INDEKSA. 15-10/VPI

SEMESTAR: II

SMJER STUDIJA: POSLOVNA INFORMATIKA

Banja Luka, Maj 2011 god.

SEMINARSKI RAD POSLOVNE APLIKACIJE

SADRŽAJUVOD.........................................................................................................................................................2

1.1 Pojam hardvera...................................................................................................................................3

1.2 PC (Personal computer)......................................................................................................................3

1.2.1 Razlika između PC-a i laptop (notebook) računara...................................................................4

1.3 Prenosivi uređaji..................................................................................................................................5

1.3.1 Mobilni telefoni.............................................................................................................................5

1.3.2 PDA (Personal Digital Assistant)................................................................................................6

1.3.3. Smartphone uređaji.....................................................................................................................6

1.3.4 Multimedijalni plejer...................................................................................................................7

1.4 Osnovni dijelovi računara..................................................................................................................8

1.4.1 Glavni dijelovi računara..............................................................................................................8

1.4.1.1 Procesor sa kulerom................................................................................................................8

1.4.1.2 Memorija...............................................................................................................................10

1.4.1.2.1 RAM (Random Access Memory)...................................................................................10

1.4.1.2.2 ROM (Read Only Memory)...........................................................................................11

1.4.1.2.3. Priručna memorija (Cache)............................................................................................11

1.4.1.2.4 Tvrdi disk (Hard disk, HDD)..........................................................................................12

1.4.1.3 Matična ploča sa magistralom................................................................................................13

1.4.1.4 Kućište sa napajanjem...........................................................................................................14

1.4.2 Periferni uređaji.........................................................................................................................15

1.4.2.1 Ulazni periferni uređaji..........................................................................................................15

1.4.2.2. Izlazni periferni uređaji........................................................................................................17

1


UVOD

Računarski sistem je kolekcija hardverskih i softverskih resursa. Do pojave PC-ja (Personal Computer) postojale su tri kategorije računara:

Super računari (mainframe) Srednji računari Miniračunari

PC se pojavio 1981. God. i današnji PC-ji imaju snagu kao super računari pre nekoliko godina. Srednji i mini računari su stvar prošlosti. U području superkompjutera za sada (do 1. Jula 2009. god.) na prvom mjestu je IBM-ov RoadRunner koji se nalazi u Los Alamosu National Laboratory, košta $133 miliona i ima snagu od 1,7 petaflop-ova i zauzima 560m2. RoadRunner upoterbljava operatvine sisteme Red Hat Enterprise Linux i Fedora. PC je startovao kao produkt IBM-a, 12.08.1981.god. iz IBM radionica izašao je prvi PC. Iako gotovo niko nije predviđao da će taj računar postati dio naše svakodnevnice, taj datum predstavlja početak informatičke budućnosti.Uspjeh PC je baziran na sledećim činjenicama:

Od starta je bio standardizovan i imao je otvorenu arhitekturu Bio je dobro dokumentovan i ima je veliku mogućnost proširenja Bio je jeftin i jednostavan

PC je startovao kao produkt IBM-a, dizajniran oko Intel-ovog procesora 8088 sa Microsoft-ovim operativnim sistemom MS-DOS. Pošto je dizajn bio dobro dokumentovan, i druge firme su se ubacile na ovo tržište. U prvih dvadeset godina svjetlo dana ugledalo je čak 835 miliona PC-ja baziranih na osnovnoj IBM-ovoj arhitekturi.

2


1.HARDVER

1.1 Pojam hardvera

Termin Hradver (hardware) označava fizičke komponente našeg računara (matična ploča, periferijski uređaji, procesor, itd...). U hardver računara ne spadaju programi i operativni sistem. Hardver se mnogo rijeđe mijenja nego softver. Zbog toga su i takvi nazivi, jer na engleskom soft znači meko, a hard tvrdo. Mogućnosti računara u najvišoj mjeri zavise od hardvera i njegove kvalitete. Hardverska, računarska arhitektura koja se koristi u kućnim računarima se naziva Von-Neumann Arhitektura. Takođe postoje i druge vrste arhitekture ali se rjeđe koriste. Von-Neumanova ahitektura se odnosi na računarski model koji koristi jedan pohranjivač za instrukcije i podatke. Ime je dobila pa matematičaru i fizičaru John-von-Neumann. Takođe razdvajanje memorije od procesora je bitna karakteristika Von-Neumanove arhitekture. Instrukcije se izvršavaju u cikličnom slijedu: dohvati i izvrši.

1.2 PC (Personal computer)

U svom izvornom nazivu lični računa (Personal computer-PC) je računalo „namijenjeno jednoj osobi za izvršavanje jednoga posla u jednome trenutku“. Po svojim fizičkim svojstvima, lični racunari ne zahtjevaju nikakve posebne radne uvjete, mogu se smjestiti na uobičajeni radni sto i raditi u jednakom okruzenju u kojem čovjek normalno radi. Za rad sa ličnim računalom, od korisnika se ne traži nikakva posebna specijalistička edukacija, nego samo određena, ne prevelika, znanja i vještine.

PC se sastoji od centralne jedinice (koja se često naziva računar) i različitih periferala koji su povezani sa računarom putem žice ili bežično. Još davne 1940. god. John von Neumann je podijelio hardver u pet dijelova:

CPU (Central Processing Unit) Radna memorija (Glavna memorija RAM) Input Output Permanentna memorija (eksterna memorija)

Danas u svijetu postoji cijeli niz proizvođača osobnih računala. Pojam PC kompatibilno računalo označava činjenicu da je lično računalo, proizvedeno od bilo koje tvrtke u skladu sa postavkama standardnoga (uobičajenog) sklopa PC-a.

3


1.2.1 Razlika između PC-a i laptop (notebook) računara

Laptop ili notebook je mali prijenosni računar koji obično teži tri kilograma u zavisnosti od njegove veličine, materijala kao i drugih faktora. Laptop je stariji termin koji je predstavljen 1983. godine Gavilan SC, dok je notebook malo noviji naziv predstavljen 1989. god. sa Campaq LTE serijom. Laptop se obično napaja pomoću baterije ili vanjskog AC/DC adaptera, koji takođe istovremeno puni bateriju. Laptop računari mogu imati iste mogućnosti kakostolni PC računari, ali zbog uštede na veličini obično su manje moćni dok im je pri tome cijena ista. Većina hardverskih dijelova za laptop i stolne računare je ista, samo što je hardver za laptope dosta manji i predviđen za prijenos kao i za manju potrošnju energije, odnosno baterije. Skoro svi laptopi imaju LCD monitor, integrisan u sam računar, koji troši malo električne energije i daleko je manjih gabarita nego standardni monitori. Uz ponekad smanjenu integrisanu tastaturu često se nalazi i touchpad(poznat kao i trackpad) ili pokazivačka drška, iako je moguće spojiti vanjsku tastaturu i miš.

Laptop računari su pogodni za korištenje na njima možemo raditi šta god želimo, kad god želimo i gdje god želimo. Iako se hardver razlikuje softver je isti kao i za desktop računare. Desktop računari prednjače kada je u pitanju primena novih tehnologija. Ovo je jedna od njihovi prednosti jer čim se pojavi nova tehnologija velike su šanse da novi modeli desktop kompjutera već imaju ugrađenu tehnologiju u njima.

4

Slika1: laptop


1.3 Prenosivi uređaji

Zahtjevi i potrebe korisnika danas predstavljaju veliki izazov proizvođačima prenosnih uređaja. Shodno potrebama i zahtjevima tržišta, pojavilo se nekoliko verzija prenosnih uređaja koji se razlikuju po svojim funkcijama i namjenama.

Takve uređaje možemo podijeliti na:

Mobilne telefone PDA (Personal Digital Assistant) Smartphone uređaje Multimedijalne plejere

1.3.1 Mobilni telefoni

Prvi uređaji koji su započeli eru prenosnih uređaja su mobilni telefoni koji nam omogućavaju telefonsku komunikaciju gdje god da se nalazimo. Mobilni telefon je elektronski prijenosni uređaj za komuniciranjena velike i veće udaljenosti. Glavna komunikacijska funkcija je prijenos glasa (telefon), ali u novije vrijeme dodane su funkcije kao: kratke tekstualne poruke (SMS), elektronska pošta, internet, registracija kontakta, korištenje kalkulatora, sata, alarma i sličnih funkcija te slike i video, multimedijalne poruke (MMS), ali i popularni sadržaj su igre. Mobilni telefoni se razlikuju od prijenosnih telefona, po tome što imaju veći domet i nisu vezani uz jednu baznu stanicu. Osnovne koncepte za mobilne telefone izumljeni su u Bell Labs 1947.

Slika 2: Mobilni telefon

5


1.3.2 PDA (Personal Digital Assistant)

PDA je Engleska skraćenica od pojma Personal Digital Assistant ili slobodno prevedeno osobni digitalni pomoćnik ime je za digitalni prenosivi uređaj koji obično stane u dlan korisnika. Osnovne funkcije PDA su rokovnik, adresar i podsjetnik, digitron kao i mogućnost rada drugih aplikacija koje se učitavaju sa memorijskiih kartica ili učitavanjem aplikacije u memoriju PDA. PDA su nastali kao pomak od elektronski rokovnika i dostupnošću bržih mikroprocesora sa malom potrošnjom, boljom tehnologijom baterija, te jeftinijih memorija. Razvojem tehnologije PDA, dobivaju zaslone u boji i ulaznu jedinicu preko ekrana, Wi-fi te funkcije mobilnog telefona, funkcije GPS-a. PDA u zadnje vrijeme prestaju biti posebni uređaji, jer mnogi korisnici bi smanjili broj uređaja koji posjeduju sve više se priklanjaju inteligentnim mobitelima.

Slika 3: Lični digitalni pomoćnik (PDA)

1.3.3. Smartphone uređaji

Takozvani “pametni telefoni” smartphones kombinuju mobilni telefon sa još jednim tehnološkim čudom računarom. Kada se govori o takozvanim pametnim telefonima (smartphone), obično se misli na aparate koji se od klasičnih mobilnih telefona razlikuju po softverskoj platformi zasnovanoj na kompletnom operativnom sistemu (slično kućnim računarima, umjesto na mini aplikacijama koje predstavljaju zasebne alate isporučivane “fabrički”, koji se ne mogu mijenjati, niti nadograđivati. Razvojemjava platforme i klasični telefoni su dobili mogućnost proširenja softverskih kapaciteta, putem instalacije kratkih programa koji opet nisu ništa drugo do zasebne aplikacije ograničene veličine i upotrebljivosti, za čije funkcionisanje nije potrebna nikakva druga softverska osnova. Memorijska ograničenja java programa i česti problemi s kompatibilnošću sveli su ovu naprednu tehnologiju na puki izvor zabave – pod java programima danas se uglavnom podrazumjevaju igre, raznovrsni kalkulatori, jednostavni klijenti elektronske pošte, program za obradu slike i zvuka itd.

6


Pametni telefoni se mogu takođe razviti iz klasičnog mobilnog telefona. U ovom slučaju to je mobilni telefon sa programbilnim mozgom. Reprezetativni modeli iz ove klase tržištu su predstavljeni od strane vodećih kompanija iz ove oblasti kako što su nokia, sony ericsson, Motorola. Smartphone modeli su danas u svjetu jako popularni. Samo nokia na tržište u toku jedne godine izbaci 10 miliona telefona koji se zasnivaju na symbian os.

Slika 4: smartphone

1.3.4 Multimedijalni plejer

Multimedijalni plejeri predstavljaju posljednu generaciju uređaja koji služe za slušanje muzike, pregledanje slika, filmova i video zapisa, a ujedno se mogu koristiti kako diktafoni. Ovu vrstu uređaja započeo je poznati „walkman“ nakon čega je došao „discman“. Pojavom muzike u mp3 formatu pojavili su se i prvi MP3 plejeri (na kojima se mogla slušati samo muzika) da bi sada već imali MP4 plejere koji nam omogućavaju gore navedene mogućnosti.

Slika5: multimedijalni plejer (MP4)

7


1.4 Osnovni dijelovi računara

Sistemska jedinica (kućište) je kutija u kojoj su smještene razne komponente računara, koje omogućavaju da PC funkcioniše. Postoji više verzija kućišta:

Toranj (Tower) dolazi u tri veličine ( mini-tower, mid-tower, full-tower) i vertikalne je orijentacije.

Stolno (Desktop) kućište je smješteno na radnom stolu i horizontalne je orijentacije, na njega možemo da stavimo monitor.

Slika 6: vertikalno kućište

Hardver personalnog računara možemo podijeliti na:

Glavne djelove Periferne uređaje

1.4.1 Glavni dijelovi računara

Glavni dijelovi su uređaji bez kojih računar nebi mogao da radi:

Procesor sa kulerom Memorija Matična ploča sa magistralama i Kućište sa napajanjem

1.4.1.1 Procesor sa kulerom

Procesor je elektronska komponenta napravljena od veliog broja tranzistora na jednom čipu. CPU (Central Procesing Unit) ili centralni processor je srce svakog računara. Svaki processor, izvana izgleda jednostavno, ali je u svojoj unutrašnjosti jako kompleksan, jer se radi o stotinama miliona tranzistora koji su smješteni u samo jednom čipu.

8


Processor obrađuje i izvršava mašinski (binarni) kod, koji mu govori šta da processor radi. Jedini razumljiviji jezik procesoru je asamblerski jezik. U zadnje dvije dekade razvijene su dvije arhitekture procesora:

CISC (Complex Instruction Set Computer) RISC (Reduced Instruction Set Computer)

CISC je tradicionalna arhitektura računara 80-tih i 90-tih godina. CISC računari su organizovani tako da se smanji broj instrukcija uvođenjem kompleksnih instrukcija koje izvode višestruke funkcije u jednoj instrukciji i za dekodiranje ovih instrukcija potrebna su složena elektronska kola. Godine 1984. Uveden je koncept RISC računara, a razlog tome je bio što su studije pokazale da se aproksimativno 80% posla PC-ja izvodi sa 20% instrukcija. RISC procesira jednostavne instrukcije mnogo brže od CISC-a, a i dizajn i proizvodnja su jeftiniji, ali on gubi efikasnost kada su u pitanju kompleksnije instrukcije. RISC mašine imaju veliki uticaj na SW, jer RISC kompajleri moraju generisati SW rutine za izvođenje kompleksnih intrukcija dok je to kod CISC mašina ugrađeno u HW. U zadnje vrijeme ove dvije arhitekture se približavaju jedna drugoj, tj. postaju slične. Mnogi današnji RISC čipovi podržavaju onoliko mnogo instrukcija koliko dojučerašnji CISC čipovi. S druge strane, CISC čipovi upotrebljavaju mnoge tehnologije RISC čipova. Današnje generacije procesora se baziraju na više jezgara (multi-core) i x64- bitnoj arhitekturi. Mult- core procesori su procesorski sistemi komponovani od dva (dual-core) ili više jezgara u istom čipu za implementaciju multiprocesiranja.

Procesor radi u tijesnoj saradnj sa RAM memorijom ovo praktično znači da processor adresira svaki podatak, koji se pohranjuje u memoriju.Ram memorija je veoma brza I svi podaci u njoj su brzo dotupni. Stoga je bitno imati što više RAM memorije jer CPU tada u mogućnosti da adresira mnogo više podataka.

Slika 7: processor

9


1.4.1.2 Memorija

Osnovna defincija memorije gdje se kaže da je to sposobnost nekog organizma da sačuva, zadrži te kasnije pozove informaciju se može koristi i kada govorimo o računarskoj memoriji. Računarska memorija se najviše razlikuje od memorije mozga jer su informacije ili podaci sačuvani mehaničkim, optičkim ili drugim principima u hardver uređajima a način čuvanja i vrijeme trajanja zavisi od tipa korištene memorije. Postoji više vrsta memorija računara odnosno memorija koje računar može da koristi:

RAM (Random Access Memory) ROM (Read Only Memory) Priručna memorija (Cache) Tvrdi disk (Hard disk, HDD)

1.4.1.2.1 RAM (Random Access Memory)

RAM (Random Access Memory-memorija nasumičnog pristupa) je radna memorija u koju se, prilikom rada, privremeno pohranjuju program i obrađeni podaci. Omogućuje čitanje podataka, a gašenjem računala se briše njen sadržaj. RAM je karakterističan po tome, što se kod ove memorije,podaci mogu ne samo čitati, već i zapisivati, za razliku od ROM (Read-only memory) memorije, iz koje se podaci mogu samo čitati. RAM se u računarima upotrebljava prvenstveno za primarnu pohranu podataka, koji se aktivno koriste i neprestano mijenjaju. RAM je zadužen za držanje podataka i programskog koda, tokom njegovog izvršavanja. Veoma važna karakteristika ovog tipa memorije je da se različitim memorijskim mjestima gotovo uvijek pristupa jednakom brzinom.

Slika 8: RAM memorija

10


1.4.1.2.2 ROM (Read Only Memory)

ROM (Read Only Memory) je memorija koja se može samo čitati, i ona sadrži specifične instrukcije za određenu matičnu ploču. ROM sadrži start-up instrukcije unutar kojih postoji neloliko različitih programa.

POST (Power On Self Test) za samotestiranje HW-a Setup instrukcije za komunikaciju sa CMOS instrukcijama BIOS (Basic Input Output System) instrukcije koje se odnose na različite HW periferale BOOT instrukcije koje pozivaju OS

ROM BIOS program sadrže male programske rutine koje upravljaju specifičnim HW jedinicama, npr. rutinu koja čita tastaturu. BIOS se u toku startanja računarakopira u RAM , radi veće brzine pristupa. Ranije je svaka izmjena BIOS-a zahtijevala novi čip, a danas se koriste flash BIOS-I koji omogućavaju pisanje u EEPROM čip BIOS-a.

CMOS (Complementary Metal Oxid Semiconductor) RAM (Read Access Memory) je mala memorija u CMOS čipu. Podaci se održavaju pomoću baterije. CMOS sadrži važne sistemske podatke koji se upotrebljavaju u startanj sistema od strane POST i BIOS programa.CMOS se najčešće ažurira od strane korisnika kada se dodaje novi HW, mijenja lozinke (password), boot sekvenca itd. dok većina ostalih operacija nije interesantna za korisnika. Komunikacija BIOS programa i CMOS memorije se odvija pomoću setup programa, u koji se ulazi pritiskom na tipku DELETE, nakon uključivanja računara.

1.4.1.2.3. Priručna memorija (Cache)

Keš memorija služi da premosti razliku u brzini CPU-a, i RAM-a jer je CPU natno brži. To je specijalna memorija RAM tipa, malog kapaciteta i velike brzine, koja se upotrebljava kao bafer. Postoje dva tipa ove memorije: L1 i L2 (Level1 i Level2). L1 je integrisan u CPU čipu, a L2 se nalazi u čipu na matičnoj ploči. Ako instrukcije ili podataka nema u L1 kešu, oni se uzimaju iz L2 keša. Kada je u pitanju keš memorija, postoje dva tipa:

I-cache (instrukcioni keš) i D-cache (keš podataka)

Kod Pentiuma IV, umjesto konvencionalnog I-keša postoji “trace cache” veličine 12 kb, koji sadrži dekodirane mikrooperacije u redoslijedu izvođenja programa i tako izbacuje decoder iz glavne egzekucione petlje.

11


1.4.1.2.4 Tvrdi disk (Hard disk, HDD)

Hard diskovi su jedan od ključnih elemenata performansi PC-ja, jer mogu biti uzročnik velikih kašnjenja i predstavljati usko grlo. Dok se vremena pristupa RAM-u mjere u nanosekundama, vrijeme pristupa hard diskovima se mjeri u milisekundama.

Faktori koji utiču na brzinu hard diska jesu:

Rotaciona brina Broj cilindara Broj sektora po stazi Vrijeme pozicioniranja glava (seek time) i odabiranje glave Rotaciono kašnjenje Brzina prenosa podataka Keš na HD Organizacija podataka Interfejs (EIDE, SCSI, USB)

Za ubrzanje rada diskova koristi se RAM keš, tj. u jednom pristupu disku se više podataka prebacuje na RAM. Sljedeće obraćanje disku se svodi na pristup kešu, koji je mnogo brži. Ako je podatak u kešu, ne pristupa se HD-u. postoje i diskovi koji maju i vlastiti keš. Današnji diskovi se vrte običmo oko 7200 obrta u minuti.

Slika 9: Hard disk (HD)

12


1.4.1.3 Matična ploča sa magistralom

Matična ploča (Motherboard, MBO) je osnovni sklop računara na koji su direktno ili kablovima povezane ostale komponente.. Sadrži logička kola koja povezuju sve dijelove PC-ja. Ona sadrži konektore za CPU, BIOS,CMOS, memoriju, chipsetove, video-uređaje, zvučne uređaje itd., i na taj način formira integrisani set koponenti. Praktično, ona je dom za ostale komponente. Ona direktno utiče na performance računara shodno mogućnosti njenog čipseta, socketa i kvaliteti ostali dijelova na ploči. Matične ploče su mnogo uznapredovale, tako da je danas sasvim uobičajeno da matična ploča ima već ugrađen zvučni čip, grafički čip, mrežni čip, USB priključke, pa čak i processor, dok su floppy kontroleri već odavno uobičajeni, iakou su prije i oni bili odvojeni. Jedan od najvažniji dijelova matične ploče je sabirnica. Preko sabirnice idu svi podaci, te tako komponente međusobno komuniciraju. Brzina sabirnice se mjeri u MHz-ima (megahercima). Što je veća brzina to se više podataka istovremeno može prenijeti. Najbitnija sabirnica je FSB sabirnica, koja povetuje Northbridge i CPU, a kako memorija ide preko northbridge-a FSB-ova brzina može dramatično povećati performanse računara. Osim FSB-a postoje i druge sabirnice:

Memorijska sabirnica spaja spaja Northbridge sa memorijom IDE sabirnica spaja Suothbridge sa harddiskom ili CD/DVD uređajima AGP sabirnica spaja grafičku karticu sa memorijom i CPU Pci sabirnica spaja PCI slotove sa Southbridge-om, također PCI sabirnicu koristi novi

PCI Express (koji se nameće kako zamjena za PCI i AGP)

Glavni dio koji veže sve ostale dijelove sa procesorom te šalje glavnom procesoru (CPU) informacije ostalim dijelovima. Sastoji se od dva dijela:

NorthBridge: Northbridge je direktno povezan sa procesorom preko FSB-a (en. Front Sidee Bus ili sabirnica) što omogućava brzu dostupnost iz memorije i grafičke kartice. Od njega najviše zavise performanse matične ploče. Integrisan je na matičnuploču što znači da se ne može mijenjati, ali njegova voltaža i performanse se mogu mijenjati kroz BIOS ili softverski.

Southbridge: Southbridge je sporiji od Northbridge-a te sve informacije iz procesora idu prvo preko Northbridge-a pa tek onda u Southbridge koji je sabirnicama spojen na PCI, USB, zvučni čip, SATA i PATA konektore.

Socket određuje koji procesor se može ugraditi u matičnu ploču. Nemoguće je staviti AMD procesor u matičnu ploču koja podržava Intel socket (i čipset).

13


Slika 10: Matična ploča

1.4.1.4 Kućište sa napajanjem

U sistemskoj jedinici je smješten izvor za napajanje ostalih komponenata računara.Izvor za naoajanje ima različite konektore koji se priključuju na matčnu ploču, hard disk, CD drajv i ostale uređaje koji se nalaze u kućištu. Oblik konektora je različit, tako da smanjuje mogućnost pogrešnog spajanja.

Slika 11: Uređaj za napajanje

14


1.4.2 Periferni uređaji

Uređaji koji se priključuju na računar preko portova (serijski, paralelni,, PS/2, USB,…) ili nekog drugog interfejsa (IDE, SCSI) nazivaju se “periferijskim” (na primer: štampači, miš tastatura, monitor, mikrofon, hard disk, drajv za disketu ili CD-ROM…) Periferne uređaje dijelimo na:

Ulazne Izlazne

1.4.2.1 Ulazni periferni uređaji

Podaci u okolini računara kao što su zvuk, slika, pokret i dr. Gotovo su uvijek u obliku nepogodnom za direktan unos u računar. Te podatke treba prikladnim konvertorima i njima prilagođenim sklopovima pretvoriti u električne signale prihvatljive računaru. U tu svrhu se koriste ulazni uređaji, a to su svi oni uređaji koji omogućavaju unos podataka u računar.

U ulazne uređaje spadaju:

Tastatura Miš Skener Džojstik Ekran osjetljiv na dodir (Touch screen) Digitalni foto-aparat

Tastatura (eng, keyboard) je jedan od najstarijih i najčešćih ulaznui uređaja. Naslijeđena je izravno od mehaničkih pisaćih strojeva, a njena građa je jednostavna i jeftina. Unos podataka pomoću tastature je jednoznačan i lak, a upotreba jednostavna. Ona je posebno pogodan i za sada nezamjenljiv ulazni uređaj za unos teksta. Tastatura se sasstoji od tipaka čiji se broj kreće od 40-100, zavisno od proizvođača. Razlikujemo pet vrsta tipki:

Standardne (alfanumeričke) tipke slova i interpunkcijski znakova. Numeričke tipke koje služe za unos brojačanih podataka. Da bi se ove tipke koristile

mora biti uključena “num lock” funkcija koja se nalazi u gornjem lijevom dijelu tastature, inače tipke imaju drugu funkciju.

Kursorske tipke koje služe za pomicanje kursora odnosno pokazivača na ekranu. Funkcijske tipke obično su označene sa F1,F2,…,F12, a nihova namjena ovisi o

programu koji se izvodi na računaru. Kontrolne tipke sun pr. CTRL, ALT, SHIFT, a njihova funkcija također ovisi o

programu koji se izvodi na računaru.

Miš (eng. mouse) je nakon tastaure najčešće morišteni ulaznni uređaj. Izumio ga je Amerikanac D. Engelbart 1963. Godine, a u široj upotrebi je tek od 1982. godine kada je tvrtka

15


Mouse Systems proizvela prvog mmiša za IBM-PC računare. Pojava rčunara Apple Macintosh 1984. g. sa grafičkim korisničkim sučeljem i mišem kao standardnom opremom otvorila je širom vrata njegovoj upotrebi. Miš je mala pokretna sparava spojena sa računarom pomoću kabla ili bežično. Izgledom piodsjeća na živog miša, pa mu i otuda naziv. Mišem se za razliku od tastature može upravljai bez posebne uvježbanosti pa se vještina upotrebe stiče vrlo brzo i prirodno. Prije su se uglavnom koristili opto-mehanički, a danas optički i u novije doba laserski miševi.

Slika 12: Kompjuterski miš iz 1964 god.

Skener (eng. scanner) je ulazni uređaj računara namijenjen za unos crteža i slika s papira u računar. Zadatak mu je digitalizirati šablon tj. pretvoriti ga ua u oblik prihvatljiv računaru. skeniranjem se šablon dijeli na konačan broj elemenata , tačaka (eng. dot). Ukupan broj tih tačaka naziva serazolucija skenera (eng. resolution)-. Rezolucija skenera iražave se brojem tačaka po jedinici dužine. Kao jedinica dužine koristi se američka mjera inch. Mjerna jedinica rezolucije je (dots per inch- broj tačaka po inču).

Džojstik ili palica za igru je pokazni uređaj koji služi za pomicanje pokazivača ili nekih drugih objekata na zaslonu monitora i davanja naredbi računaru pritiskom jedne od tipki na palici. Pokreti palice pretvaraju se u električne impulse i priključnim kablom prenose računaru.

Ekran osjetljiv na dodir (touch screen) Ekran osjetljiv na dodir je ekran monitora koji ima sposobnost otkriiti mjesto na kojem je dodirnut. Ekran je dovoljno dotaknuti prstom na željeno mjesto, da bi se stvorili električni impulsi koji odgovaraju položaju dodirnutoog mjesta.

Digitalni foto-aparat Digitalni fotoaparat je poput klasičnog fotoaparata koji umjesto filma ima osjećaj svjetlosti. Rukovanje je isto kako i kod običnog aparata, dakle korisnik izabere prizor koji želi snimiti te pritišće okidač. Prizor se projecira na osjećaj svjetlosti gdje se pretvara u eletrične vrijednosti. Dogotalni fotoaparati imaju ugrađen vlastiti ekran na kojem je moguće vidjeti već snimljenu fotografiju. Digitalni footoaparat slike memoriše na izmejnljivu memorijsku karticu čiji se sadržaj može brisati te se na istu karticu snimiti nove slike.

1.4.2.2. Izlazni periferni uređaji

16


Izlazni uređaji podatke sa računara pretvaraju u oblik prohvatljiv okolini. Ta okolina mogu biti ljudi pa su to onda prikazi podataka u vizualnom ili zvučnom obliku, ili pak strojevi kada su prikazi podataka u vizuelnom ili zvučnom obliku,ili pak strojevi kada su prikazi u obliku električnih veličina (npr. Napon, struja). Svako je računalo opremljeno bar jednim izlaznim uređajem, a često puta i s više njih. Postoji mnogo vrsta izlaznih uređaja koji se međusobno razlikuju namjenom, tehnologijom izrade, cijenom…

U izlazne uređaje spadaju:

Monitor Štampač Projektor

Monitor je izlazni uređaj koji podatke iz raunara prikazuje na svom zaslonu za čovjeka u razumljivom obliku. Prikaz se sastoji od teksta, crteža, razmuljivih simbola i sl. Prikaz na ekranu brzo se i lako mijenja, privremene je naravi I gubi se prekidom napajanja monitora. Monitor je najčešće korišteni izlazni uređaj, a upotrebi je od prve pojave elektronskih računara. Osnovni element slike na pozadini je pozadinska tačka (eng. Pixel) koja je po svojo cijeloj površine jednake boje i jačine svjetlosti. Kvalitet slike monitora najprije ovisi o broju tačaka, štoih je više kvalitet slike je bolji , a mjera kojom se mjeri kvalitet slike zove se rezolucija (eng resolution). Rezolucija monitora jedanaka je broju tačaka koje on može prikazati, a izražava množenjem broja tačaka koje se mogu prikazati u vodoravnom i vertikalnom djelu, (npr. Rezolucija 640x480=307200 ekranski tačaka). Kod savremenih monitora rezolucija se kreće od 640x480 do 2560x2048, a kod nekih čak i više .

Neke vrste monitora u odnosu na konstruktivne elkemente:

LCD Plasma Monitor sa katodnom cijevi

Monitor sa tekučim kristalima (eng. LCD monitor, liquid crystal display) dobili su naziv po pozadinskom dijelu čije se djelovanje temelji na svojstvima tekućih kristala. Odlikuju se malim dimezijama, vrlo malom potrošnjom energije i zanemarivo malim štetnim zračenjem, najviše se primjenjeju kod prijenosni računara.

Monitor sa plinskom plazmom (eng. gas-plasma display) njihovo djelovanje temelji se na pobudi plina smještenog između dvije staklene ploče sa vodljivim elektrodama pomoću električnog polja. Mogu prikazivati jednobojnu sliku a ta boja ovisi o korištenom plinu (najčešće argon ili neon). Odlikuju se malim dimezijama, sposobnošću emisije svjetla i visokom potrošnjom energije.

17


Monitori sa katodnoom cijevi (eng. CRT monitor; cathode ray tube) njihov temelj čine katodna cijev. Nekad najraspostranjenija vrsta monitora odlikuju se visokom kvalitetom slike, visokom rezolucijom, višom od bilo koje druge vrste monitora, dobrom pouzdanošću i umjerenom cijenom.

Veličina ekrana monitora se mjeri dužinom glavne dijagonale ekrana u inchima. Uobičajene veličine su ekrana su: 12,14,15,17,19 i 21”. Monitori većih ekrana su skluplji i koriste se uglavnom za grafičke i profesionalne primjene.

Štampač je izlazni uređaj koji tekst ili sliku ispisuje na papir ili drugi medij, npr. prozirnu foliju. Najraspostranjenija su dva formata štampača: 254mm (A4 i uži) i 406mm (A3 i uži). Pisači mogu prihvati dva glavna oblika papira:pojedinačne listove (eng. continuos paper, fan-fold paper) koji je izrađen u obliku dugačke trake. Dio programa koji podatke iz računara pretvara u oblik razumljiv stampaču, naziva se pogonski program štampača (eng. printer driver). Većina naredbi za upravljanje radom štampača dolazi iz računara, ali pisači imaju obično nekoliko tipki na kučištu kojima se mogu dati osnovne komande kao npr. za uvlačenje papira. Štampač se sa računarom spaja preko paralelnog USB interfejsa.

Postoje dvije vrste ispisa:

Crno bijeli ispis Ispis u boji postoje dvije vrste, prva vrsta se dobiva kombinacijom tri osnovvne boje,

(crvene, zelene, plave) (eng. RGB). Slaganjem tačaka od te tri boje dobiva se dojam slike sastavljen od više boja. Druga vrsta, danas najčešća, umjesto RGB kombinacije koristi njihove komplemente, tzv. CMY(K) (crvenkasto-modra, eng. Cyan; ljubičasto-crvena, enng. Magenta; žuta, eng. Yellow; crna, eng. black), ali se tada koristi postupak kojim se od temeljne boje (bijela) oduzima postotak CMY boja.

S obzirom na tehnologiju štampanja razlikujemo više vrsta štampača:

Laserski (Led štampač) Laserski štampačii imaju vlastiti mikroprocesor i određenu količinu ROM-a u kojem je program i RAM u koji se pohranjuju određeni podaci. Budući da računar šalje štampaču ASCII znakove, razne geometrijske oblike I slične neupotrebljive podatke, processor te podatke pretvara u bitmapiranu sliku tako da svaka točka na papiru odgovara jednoj točki na papiru. Rezolucija laserskih ili LED štampača kreće se od 600x600 do 1200x1200 dpi, a brzin do 10 stranica u minuti. Prednost laserski štampača su kvalitet odšampane slike ili teksta, niska cijena ispisa po stranici, trajnost spremnika tonera, a mane visoka cijena samog štampača, visoke cijene bubnja koji se mora mijenjati svakih 10000cdo 20000 ispisanih stranica i spremnika sa tonerom.

18


Tintni pisači (Ink-jet) Tintni štampači su najrašireniji štampači u boji. Koriste se za sve moguć vrste ispisa, počevši od nejednostaavnijih tekstualnih ispisa pa sve gotovo do fotografskog ispisa slika i računarske grafike. Jedna od najvažnijih stavki tintnih pisača je (CMYK kombinacija). Tinte su uglavnom zasnovane na vodi (70 i 90 %), pa prilikom ispisa na papir dolaui do širenja kapljice i kvarenje rezolucije, a u nekim slučajevima do gužvanja papira i izobličenja konačnog otiska. Zato je boično potreban malo kvalitetniji papir sa većom sposobnošću upijanja (ink-jet papir). Za postizanje najveće rezoloucije (1440x720 dpi, 1200x1200dpi) i ispis fotografske kvalitete kkoristi se poseban foto papir. Prednosti ink-jetova su niska cijena, kvaliteta ispisa u boji (iako nije dobra kako na laserskom, cijena je i do 10 puta nižaod laserskih štampača u boji), povoljna cijena ispisa, a glavne mane sporost i poseban papir kako bi se dobi visokokvalitetan ispis.

Projektor je uređaj koji omogućuje projekciju prikaza podataka iz računara na zid ili platno tako da se često koristi za računarske prezentacije. Najraspostranjenija vrsta projektora su LCD projector. Kod njih se svijetlost ugrađenog izvora svjetlosti (sijalice) propušta kroz LCD pokazivač. Slika se nakon toga oblikuje sustavom ogledala i leća te projecira. Postoje i skuplji DLP (Digital Light Processing) projektori kod kojih se slika stvara pomoću ugrađenog poluvodikog elementa sa mnogo mikroskopskih ogledala koja se mogu zakretati.

Slika 13. Projektor

19

seminarski poslove aplikacije

Documents