UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

SARAJEVO

Odsjek: saobraćajSmjer: zrakoplovni

SEMINARSKI RAD

Tema:

Centri za upravljanje sigurnošću u cestovnom saobraćaju

Studenti: Predmetni nastavnik:Amer Saničić Prof.dr.Osman LindovAmir OmićIrena KvesićDino Jukić

Sarajevo, Novembar, 2012.

Sadržaj:1. UVOD.....................................................................................................................................3

2. NIR I NJEGOVA ARHITEKTURA......................................................................................4

2.1. Centar za upravljanje saobraćajem..................................................................................6

2.1.1. Struktura sistema upravljačkog centra......................................................................9

2.1.2. Komunikacijska mreža............................................................................................11

3. PRIKUPLJANJE, OBRADA I DISTRIBUCIJA PODATAKA..........................................12

3.1. Prikupljanje podataka.....................................................................................................12

3.1.1. Oprema za prikupljanje ulaznih veličina................................................................13

3.2. Obrada podataka............................................................................................................15

3.3. Distribucija podataka....................................................................................................16

4. ZAKLJUČAK.......................................................................................................................17

2

1. UVOD

Jedan od temeljnih problema savremenog svijeta je saobraćaj, koji se naglim razvojem

potreba za općom mobilnošću i transportom dobara ne uspijeva više rješavati samo fizičkom

gradnjom odnosno rekonstrukcijama saobraćajnica. Saobraćajni problemi se najčešce

ogledaju u nemogučnosti bitnog povećanja korisnih saobraćajnih površina pa

podrazumijevaju pravilno regulisanje postojećim saobraćajnim prostorom. Raznolike i često

sukobljene interese različitih sudionika saobraćajne potražnje danas je vrlo teško uskladiti bez

uvođenja promišljenih koncepcija i strategija.

Promijenjeni saobraćajni uslovi mijenjaju algoritam regulacije u upravljačkom centru.

Promijenjena strategija regulacije pomoću saobraćajnih svjetala mijenja saobraćajnu ponudu,

a ona saobraćajne uslove. Sa saobraćajnog stanovišta sistem je definisan projektnim

rješenjem. Treba iznaći tehnološko rješenje koje će omogućiti apliciranje projektnog rješenja

na saobraćajnu mrežu. Glavni dio sistema je saobraćajni računarski centar smješten u

upravljačkom centru (sastoji se od upravljačkog centra, sistema za prijenos informacija i

spoljne jedinice). Putem grafičkih radnih stanica vrši se komunikacija s računarom, analiziraju

se podaci i obnašaju sve kontrolne i upravljačke funkcije.

3

2. NIR I NJEGOVA ARHITEKTURA

Svakodnevno odvijanje saobraćaja, kao i povećanje zahtjeva za mobilnošću ljudi i

roba, u velikoj mjeri su okarakterisani sa gužvom, zastojima, ekološkim zagađenjem i

ugroženom sigurnošću učesnika u saobraćaju. Realizacija NIR-a dovodi do znatnih

poboljšanja saobraćajnog sistema, odnosno tehnologija transporta ljudi i roba, koja se

ogledaju kroz, prije svega veću sigurnost, zatim veću propusnost saobraćajnica, bolji prijevoz,

kvalitetu usluga, ekološka poboljšanja, itd.

Za uspješno funkcioniranje sistema NIR-a neophodno je korištenje naprednih

informacijsko – komunikacijskih tehnologija (baze podataka, procesna oprema, bežični i žični

telekomunikacijski sistemi, senzori, elektronski sistemi, itd.), te usaglašenost institucionalnih i

komercijalnih faktora koji utiču na njihov razvoj iprimjenu. Kao razlog tome se navodi razvoj

privrede i porast standarda ljudi koji za sobom povlače i intenzivan rast saobraćaja koji

postavlja sve složenije zahtjeve zanjegovo uspješno funkcioniranje. Usljed dinamičkog

razvoja cestovnog saobraćaja dolazi i do povećanja zahtjeva za primjenom informacijsko –

komunikacijskog sistema u ovoj grani saobraćaja.

Struktura sistema NIR-a treba biti definirana tako da prije svega ispuni sve

postavljene zahtjeve sa strane korisničkih usluga, ali i postavljene ciljeve koji se odnose

naplan razvoja. Od sistema se očekuje sposobnost djelovanja bez obzira na promjenu

operativnih, organizacijskih ili tehničkihuslova. Temeljni preduslov je standardizacija

sistema, od referentnog modela pa do fizičke implementacije.

Arhitektura predstavlja temeljnu organizaciju sistema koja sadrži ključne komponente,

njihove odnose i veze prema okolini. Arhitektura NIR-a treba uspostaviti integraciju sistema

na način da njegove komponente predstavljaju podsisteme koji će ostvariti postavljene ciljeve

NIR-a. Arhitektura NIR-a ne uključuje samo tehničke, nego i institucionalne komponente.

U tehničke komponente ubrajamo:

komunikacijske veze,

sistemi za prikupljanje podataka,

informacijske platforme, itd., nego i:

4

Institucionalne komponente čine:

centar za upravljanje tranzitom,

centar za upravljanje saobraćajem,

centar za upravljanje u slučaju opasnosti.

Slika 1. Arhitektura NIR-a

Osnovna podjela arhitekture NIR-a je na:

Logička ili funkcionalna arhitektura izvodi se iz specificiranih korisničkih zahtjeva i

služi za izradu fizičke arhitekture.

Fizička arhitektura definira i opisuje načine kojima dijelovi funkcionalne arhitekture

mogu biti povezani tako daformiraju fizičke entitete

Na najvišem nivou fizičke arhitekture funkcije su na osnovu sličnosti grupisane u

sisteme za koje se mogu definisati zajednički podaci i postupci, te zajedničke lokacije sistema.

Mogu se definisati četiri sistema i to:

Sistem centra za upravljanje saobraćajem

Sistem saobraćajnica

Sistem putnika

Sistem vozila

5

Svaki od navedenih sistema može dalje biti podijeljen na podsisteme, tako se sistem

centra za upravljanje saobraćajem sastoji od podsistema za upravljanje saobraćajem,

upravljanje vanrednim situacijama, informiranje vozača i putnika i sl. Navedeni podsistemi

se sastoje od više funkcija koje nisu međusobno neovisne.

2.1. Centar za upravljanje saobraćajem

Informacije o promijenjenim saobraćajnim uslovima šalju se u upravljački centar, gdje

se analiziraju, ispituju se mogućnosti poboljšanja, a u slučaju da se radi o novim saobraćajnim

uslovima spremaju se u bazu podataka kako bi se sljedeći put moglo odmah reagovati.

Slika 2. Centar za upravljanje saobraćajem

Sistem javnog gradskog prevoza može svojim online ili offline internim sistemom

najave na semaforiziranoj raskrsnici djelovati na saobraćajnu ponudu. Video nadzor kritičnih

tačaka saobraćajne mreže može detektirati povećanu saobraćajnu potražnju pa će se

izmjenjenim algoritmom regulacije u upravljačkom centru djelovati na poboljšanje odvijanja

javnog prevoza - poboljšat će se saobraćajna ponuda.

Da bi se na pravi način vršilo nadziranje i regulisanje saobraćaja iz upravljačkog centra

potreno je vršiti:

Praćenje uslova na cestama

Sakupljanje trenutnih podataka o protoku saobraćaja i uslovima na putevima

Obavještavanje učesnika u saobraćaju o sudarima, zakrčenjima i drugim usporenjima

saobraćaja

6

Da bi se imale sve potrebne informacije potrebno je izvršiti i prikupljanje informacija sa

terena to se u principu vrši na više različitih načina:

Učesnici u saobraćaju

Policija i radnici koji rade na održavanju cesta

Izvještači sa lica mjesta

Pozivi putnika putem mobilnih telefona

Slika 3. Sistem rada upravljačkog centra

Ako centar za upravljanje saobraćajem posmatramo kao jedno tijelo u sistemu

upravljanja saobraćajem na datoj teritoriji, onda sam centar može da funkcioniše uspješno u

dvjema prilikama:

kada je moguće obezbjediti potpunu informiranost;

različite varijante djelimične informiranosti.

Centar dakako ne može funkcionisati ako ne raspolaže potrebnim sistemom informacija.

7

Slika 4. Prikaz mogućnosti rada centra za upravljanje saobraćajem

Ako centar za upravljanje saobraćajem ima potpun sistem informacija, onda u njega

pristižu informacije u automatizovanom režimu rada. Tada nije potrebna etapa prikupljanja

podataka pa su organi centra u mogućnosti da brže donose odluke o režimima funkcionisanja

saobraćaja.

Ali, kada centar ne raspolaže potpunim sistemom informacija (automatizovanim), moguće je

imati različite varijante prikupljanja i obrade informacija:

da se organizuje postupak prikupljanja i prenosa u centar nedostajućih informacija o

stanju putne mreže i saobraćaja na njoj;

da se organizuje postupak formiranja prijedloga i planova zasnovanih samo na

podacima koje centar za upravljanje saobraćajem posjeduje (iz nekih razloga nije

moguće organizovati dopunsko prikupljanje);

da se kombinuju različite metode djelovanja na prikupljanju informacija o

saobraćajnoj situaciji.

Navedenim opisom mehanizma prikupljanja i obrade informacija o stanju saobraćaja

na putnoj mreži ukazuje se na mnogobrojne probleme koji se pojavljuju pri funkcionisanju

saobraćaja. Jer, u svim tim uslovima, učesnici u saobraćaju ne mogu slobodno i nezavisno od

uvedenog režima birati svoja stanja: putni pravac ili dionicu puta, vrijeme putovanja, brzinu

kretanja i dr.

8

Uvođenje određenog režima u saobraćaju ustvari je specijalni zahtjev da se obezbjedi

normalno, uredno i po prioritetu odvijanje saobraćaja, a da se otklone zastoji, nagomilavanja,

čekanja i havarije do kojih u takvim situacijama može doći.

Iz toga slijedi da funkcionisanje složenog sistema upravljanja saobraćajem na mreži

puteva ili gradskih saobraćajnica zahtjeva da se izvrše određena istraživanja. Faze takvog

istraživanja bile bi slijedeće:

formirati model koji će dati konkretan opis cilja, procesa i efekata upravljanja;

opisati aktivnosti koje dovode do postizanja cilja - optimalna raspodjela saobraćaja pri

minimumu vremena putovanja;

razraditi postupak prikupljanja, obrade i prijenosa informacija za sve nivoe

upravljanja, ocijeniti i uporediti efekte,

razraditi algoritme i matematičke modele za njihov opis.

2.1.1. Struktura sistema upravljačkog centra

Sistem se sastoji od uredaja za prikupljanje podataka koji su elektronski povezani sa

centralnim serverom. Server obrađuje podatke prikupljene sistemom senzora, a zatim odašilje

odgovarajuće informacije vozačima i osoblju u saobraćajno-operativnom centru. Saobraćaj na

putu se konstantno nadzire pomoću saobraćajnih senzora koji su postavljeni na svakih 500-

1000 m puta. Zatvoreni sistem kamera, koje su postavljene na približno svakom kilometru

puta, šalje saobraćajno-operativnom centru snimke puta u realnom vremenu. Ti podaci o

brzini kretanja vozila, nagomilavanju vozila, dužini toka i eventualnim incidentima se

informacionim sistemom za prikupljanje podataka šalje saobraćajno - operativnom centru.

Nakon pristiglih informacija centralni server obraduje pristigle podatke i na osnovu

serije predefinisanih scenarija odabira poruku koja ce biti emitovana. Ona može biti odabrana

automatski ili manualno, a takođe, osoblje može kreirati potpuno novu poruku.

Identifikacija incidentnih situacija se vrši manualno, nadzorom pristiglih snimaka od

strane stručnog osoblja u saobraćajno-operativnom centru. Operater tada na osnovu realnih

slika aktivira adekvatne službe (policija,auto-moto savez, hitna pomoc) cime se izbegavaju

preobimne akcije u slučajevima kada za njima nema potrebe.

9

Slika 3. Saobraćajno - operativni centar

Bez obzira na to kakav se računarski sistem koristi u razvoju arhitektura za regulacija se

sastoji od :

Upravljački centar

Sistem za prijenos informacija

Spoljne jedinice

Upravljački centar - podrazumijeva:

1) Racunarski centar ima ulogu:

Slanje, primanje i obrada podataka u/iz komunikacionog centra iz/ka spoljnim

jedinicama

Nadzor nad radom svih dijelova sistema

Informacije o radu svih dijelova sistema

Informiranje o svim greškama u sistemu

2) Komandni centar ima ulogu :

Pracenje saobraćajnih procesa

regulacija saobraćajnim tokovima

10

2.1.2. Komunikacijska mreža

Povezivanje senzorskih sistema i pokaznih sistema na saobraćajnicama sa centrom za

upravljanje saobraćajem obavlja se putem komunikacijske mreže. Zahtjev koji se postavlja na

komunikacijsku mrežu odnosi se na podržavanje komunikacije senzorskih sistema na

saobraćajnicama sa centrom, komunikaciju centra za upravljanje s pokaznim sistemima, te

komunikaciju sa specijalnim službama i ostalim informacijskim centrima. U urbanim

sredinama te na autoputevima najčešće se rad o fiksnoj žičanoj mreži.

Informacije koje se prosljeduju putem komunikacijske mreže zahtijevaju posebne

protokole koomuniciranja u mreži, jer je potreba za komunikacijom u realnom vremenu

veoma izražena. U ruralnim sredinama žičano povezivanje senzorskih sistema sa centrom za

upravljanje bilo bi preskupo i teško za održavanje. Tako se u ruralnim sredinama koriste

bežični sistemi. Od bežičnih sistema upotrebljavaju se oni sistemi koji podržavaju mogućnost

povezivanja i senzorskog i pokaznih sistema sa centrom za upravljanje.

Tako se kao komunikacijski bežični sistem upotrebljavaju:

digitalna mobilna telefonija,

bežična digitalna paketna mreža,

sistemi usluga osobnih komunikacija,

niskokružeći satelitski sistem,

Meteor Burst.

Osim komunikacije između senzorskih i pokaznih sistema sa centrom za upravljanje,

potrebu za komunikacijom sa centrom pokazuju i vozila, putnici, te osoblje zaduženo za

održavanje sistema na terenu. Tako se postavlja zahtjev za osiguranje mogućnosti udaljenog

pristupa uslugama centra za upravljanje od strane samih putnika, te vozila u pokretu. Najčešća

rješenja komunkacijske mreže za navedene komunikacije su bežični sistemi i to javna GSM

mreža.

11

3. PRIKUPLJANJE, OBRADA I DISTRIBUCIJA PODATAKA

Pored telematskih sistema koji prate određene parameter rada i kretanja vozila u cilju

smanjenja i izbjegavanja saobraćajnih nesreća postoje i telematski sistemi zaduženi za

obavještavanje centara za hitne slučajeve imaju za cilj da smanje posljedice saobraćajne

nesreće nakon sto se ona desi. Naime oni su zaduženi da putem raznih senzora prate vozilo i u

slučaju saobraćajne nesreće automatski dojave centru za hitne slučajeve određene parameter o

nesreći kako bi se adekvatno i na vrijeme moglo reagovati u pružanju prve pomoći

nastradalima. Informacije koje sistem automatski prenosi do centra mogu biti u vidu

informacija o brzini kretanja vozila u trenutku nesreće, informacije da li je doslo do prevrtanja

vozila, kao i informacije koliko je bilo osoba prilikom nesreće. Zajedno sa svim tim podacima

kao i trenutnoj lokaciji određenoj pomoću GPS lokatora sistem instaliran u vozilo proslijeđuje

centru i otvara govorni kanal prema njima. U slučaju da je doslo do teže saobraćajne nesreće i

ukoliko vozač ili prisutni nisu u stanju sami da naprave taj poziv, sistem za njih to uradi. U

centru za hitne slučajeve se ovakvi zahtjevi rješavaju u brzom vremenskom roku, tako da je u

roku od minute obavještene i policija i hitna i vatrogasna služba o eventualnoj nesreći.

3.1. Prikupljanje podataka

Prometni senzori mogu osiguravati puno parametara prometnog toka, direktnih i

indirektnih, tako prikupljeni podaci su bolji od promjenljive video slike koja pomaže

operatorima prometnih centara u kompliciranim prometnim situacijama za donošenje

odgovarajućih odluka. Vizualna slika sa zatvorene kablovske televizije (CCTV) se koristi

kao nadopuna u prometnim upravljačkim centrima. Kombiniranje prometnih detektora i

video nadzora prometa, dopunjeno policijskim patrolama, službama održavanja cesta,

praćenje vremenskih uvjeta i telefonske stanice za vozače koriste se za upravljanje prometom.

Putem senzora može se izmjeriti pokrivene površine ceste ledom, omogućavajući upravljanje

održavanjem putne mreže u zimskim uvjetima te izračunavanje količine sredstava za

sprečavanje zaleđivanja ceste što rezultira poboljšanjem sigurnosti uz snižavanje stvarnih

troškova. Na strani vozila, podaci koji nadziru uvjete vozila kao što su brzina, opskrba

gorivom, pritisak ulja, temperatura i drugi podaci važni za vozača. Prikupljanje ovih podataka

putem senzora u vozilu važno je za operacije vozilom i njegovo održavanje.

12

Iz perspektive održavanja cesta, nadziranje težine vozila je također važno, jer se smanjuje

oštećenje cesta zbog prekoračenja osovinskog opterećenja.

3.1.1. Oprema za prikupljanje ulaznih veličina

Oprema za prikupljanje ulaznih veličina može biti:

konvencionalna (detektori se instaliraju u cestovni zastor)

savremena (izvan cestovnog zastora).

Vanjska oprema (laterne, nosači signala i dr.) mora zadovoljavati važece norme i

propise. Upravljački centar je glavni dio sistema. Njegov smještaj, unutrašnje uređenje i

organizacija može mnogo doprinjeti kvalitetnom radu sistema. Uobičajeno je da se

upravljački centri smještaju u policijske prostore ili u prostore nad kojima policija može vršiti

efikasan nadzor. Upravljački centar strateško je mjesto funkcioniranja grada pa je potreban

visok stepen sigurnosti.

Prostorni zahtjevi moraju zadovoljavati funkciju i definišu se kroz:

minimalne zahtjeve u pogledu broja zaposlenih u skladu sa pozitivnim zakonskim

propisima, preporukama i normama

fizičkom veličinom opreme koju je potrebno smjestiti u centar

planiranim razvojem - proširenje sistema automatskog regulacije saobraćajem.

Slika 5. Način prikuplanja i slanja informacija iz saobraćajno - operativnog centra

13

Slika 6. Princip rada upravljačkog centra - lokalni uređaj

Jedan od svjetskih lidera u ponudi opreme za prikupljanje ulaznih veličina kao i

obradu istih je Signalbau Huber. Sistemi koji koriste opremu navedenog lidera u ponudi ITS

opreme su u stanju da odgovore adekvatno na svaki saobraćajni zahtjev grada koji se brzo i

dinamično razvija u realnom vremenu primjenom najsavremenije tehnologije u oblasti

prenosa podataka, upravljanja i planiranja saobraćajem. Na ovaj način gradovi metropole su u

prilici da dobiju sistem koji povećava produktivnost privrede grada a isto tako i atraktivnost

grada kroz bolju turističku ponudu, tako što se smanjuje potrebno vreme za putovanje,

smanjuje potrošnja goriva, smanjuje buka i zagadjenje vazduha.

Slika 7. ITS podrška upravljačkom centru

14

Sistemi, kao neophodna ITS podrška svakom upravljačkom centru, koje nudi Signalbau

Huber su:

Sofver LISA+ sveobuhvatan alat za planiranje, obradu i simulaciju saobraćaja na

raskrsnicama;

Actros – upravljački uređaji za kontrolu svijetlosne signalizacije sa naprednom

tehnologijom i modularnim dizajnom za najkopmleksnije koncepte upravljanja;

Detektori za prikupljanje podataka o saobraćaju u realnom vremenu.

Centar za upravljanje saobraćajem mora omogućiti integraciju velikog broja podsistema kao

što su:

Sistem za davanje prioriteta javnom prevozu

Parking sistem

Sistem za video observaciju saobraćaja

Sistem za pružanje informacija specijalnim korisnicima : policija, hitna pomoć,

vatrogasna služba,

Sistemi za pružanje informacija sredstvima javnog informisanja putem interneta,

radija itd.

3.2. Obrada podataka

Stvarnovremenski podatci o prometu se prikupljaju na više načina. Prometni i

transportni upravljački centri imaju potrebu za obradom tih podataka, provjeru njihove

točnosti, usklađivanje proturječnih informacija i njihovo objedinjavanje u dosljedan

(konzistentan) i realan skup prometnih podataka, prije nego oni budu distribuirani.

Ovaj proces je poznati i kao proces objedinjavanja, koji je definiran kao osnovni okvir

u kojem postoje tačna sredstva i alati za povezivanje podataka koji potječu od različitih

izvora.Složeni koraci objedinjavanja podataka za centre upravljanja prometom sastoje se od

obrade sirovih podataka, čišćenja i provjere tačnosti podataka, pravljenje formata podataka te

uključivanje podataka za druge agencije. Druge važna tehnologija obrade podataka na strani

infrastrukture je automatska detekcija incidenata AID.

Ona se izvodi potpuno kroz kompjutoriziranu obradu, baziranu na sofisticiranim

algoritmima primijenjenim na prometne podatke dobivene od različitih detektora.

15

Određivanje vremena incidenta je prilika da ulazni podaci od sistema detekcije budu

provjereni prije izvođenja algoritma. Općenito AID tehnologija nije dizajnirana da potpuno

zamijeni operatore prometnih centara ali im pomaže oko prometnog oblikovanja u uvjetima

kao što su incidenti. Prema tome AID pokušava smanjiti vrijeme detekcije incidenta i brzo

aktiviranje resursa i prometnog skretanja na mjestu incidenta. Sa stajališta vozila, obrada

podataka je potrebna radi navigacije. U zadnjem desetljeću značajan napredak u

navigacijskoj tehnologiji je ostvaren putem globalnog pozicijskog sustava GPS (Global

Position System). Informacije o lokaciji vozila se šalju u prometni centar, dispečerski centar

ili autobusno stajalište koje ih treba.

3.3. Distribucija podataka

Prometne i druge povezane informacije (stanje na prometnicama, slobodna mjesta za

parkiranje, itd.) mogu biti distribuirane putem javnih institucija (centara) koje u prvom redu

poboljšavaju efikasnost transporta, sigurnost i poboljšavaju kvalitetu okoliša. Istovjetne

informacije mogu biti distribuirane putem privatnih informativnih servisa provajdera koji

zarađuju kroz pružanje obavještenja (savjetovanje) i/ili nastalim promjenama do krajnjeg

korisnika.

Postoje dvije glavne kategorije za distribuciju prometnih informacija i drugih

relevantnih informacija: fiksni terminali i mobilni terminali.

Fiksni terminali se koriste sa stajališta infrastrukture, uključujući telefone, radija,

televizije, kompjutore, fax uređaje, kioske, sistem promjenljivih poruka znakova.

Mobilni terminali uključuju auto radio, specijalne mobilne radije, ćelijske telefone,

laptop kompjutore, pejdžere, i ručne digitalne uređaje.

16

4. ZAKLJUČAK

Kada govorimo o sigurnijem saobraćaju, govorimo o primarnoj ulozi nadzora i

regulacije. Ukupnoj sigurnosti putovanja NIR doprinosi prevencijom i smanjenjem nesreća i

štete u sudarima, te smanjenjem uticaja ljudskog faktora u postupcima regulacije vozilima,

kao i povećanjem sigurnosti putnika po svim načinima i sredstvima prevoza. Zbog toga se i

najveća razina sigurnosti očekuje od uvođenja automatizirano - reguliranih vozila, te sistema

sigurnosti. Široki spektar različitih tehnologija, predstavlja poboljšanje dosadašnjih rješenje

velikih transportnih problema. Da bi nadzor i regulacija u današnjem vremenu bili efikasni

oni u sebi uključuju različite tehnologije kao što su: komunikacijske informacije,

komunikacije, elektronske kontrole vozila i prometa. U zemljama gdje je već izvršena

sinergija različitih tehnoloških rješenja je zabilježeno značajno smanjenje saobraćajnih

nesreća kao i bržih reakcija u slučaju istih.

Da bi imali siguran i pouzdan sistem regulacije unutar njega je potrebno uključiti

usklađivanje prijevoza i infrastrukture, kroz smanjenje saobraćajnog zagušenja, snadbjevanje

vozača i putnika pouzdanim informacijama koje trebaju pomoći boljem odlučivanju oko

putovanja, eliminisanje zaustavljanja i kašnjenja zbog naplate, svrsishodnija koordinacija

semaforske signalizacije, efikasnije korištenje saobraćajnih resursa, povećanje pokretljivosti i

produktivnosti, smanjenje neželjenih utjecaja na okolinu, itd...

17

LITERATURA

1. dipl. inž. Lazar Cvetanović - Tehnologija i organizacija prometa – strategija

upravljanja putnim saobraćajem, 1990. Beograd

2. Prof. dr. Kemo Sokolija – Nadzor i regulisanje cestovnog saobraćaja

3. Doc. dr. Drago Ezgeta - Inteligentni transportni sustavi

18