Fakultet za poslovne studije PožarevacMEGATREND UNIVERZITET

Predmet: Poslovna statistika

Seminarski rad:Migranti u Srbiji

Student: Profesor:Stamenković Slobodan Doc.dr Vojislav Andrić Broj indeksa:F/026/08

Požarevac, jun 2009.

Sadržaj:

Uvod u migracione procese u Srbiji..............................................................................3Migratsko stanovništvo u RS prema tipu naselja preseljenja, polu i starosti...........6Migrantsko stanovništvo u RS prema polu, starosti i zanimanju..............................7Migrantsko stanovništvo u RS prema polu, starosti i etničkoj pripadnosti.............10Migrantsko stanovništvo u RS prema tipu naselja, polu i etničkoj pripadnosti.....13Analiza tabela migrantskog stanovništva....................................................................14Rezime.............................................................................................................................15Literatura........................................................................................................................16

2

Uvod u migracione procese u Srbiji

Migracije, kao posebna tematska celina (modul), nisu bile obuhvaćene u anketnim

istraživanjima o životnom standardu stanovništva sprovedenim 2002. i 2003. Jedan od

ciljeva ankete u 2007. bio je da se sagledaju migratorna obeležja stanovništva Srbije,

kako kvantitativna tako i kvalitativna, kako bi se utvrdilo da li postoji korelacija između

prostorne pokretljivosti stanovništva i linije siromaštva.

Na osnovu rezultata anketnog istraživanja u 2007.[1] procenjeno je da u sastavu

ukupnog stanovništva preovlađuje autohtono stanovništvo, tj. 58,7% lica od rođenja

stanuje u istom mestu, dok se 41,3% lica preseljavalo. Ovi podaci ne odstupaju značajnije

od podataka popisa 2002. o zastupljenosti autohtonog i migrantskog stanovništva (54,2%

prema 45,8%).[2] Visok udeo doseljenog u ukupnom stanovništvu Srbije rezultat je

krupnih društveno-ekonomskih promena u poslednjih šezdeset godina. Na polju

unutrašnjih migracija, 50-te i 60-te godine prošlog veka, usled ubrzanog privrednog

razvoja, obeležile su masovne migracije na relaciji selo-grad, dok će poslednja decenija

tog veka, zbog ratnih sukoba na prostoru bivše SFRJ, ostati upamćena po pojavi

prinudnih migracija (izbeglice i raseljena lica). Obim i brzinu prostorne mobilnosti

ilustruje podatak da je udeo migrantskog u ukupnom stanovništvu Srbije od popisa 1948.

do popisa 2002. udvostručen (povećan sa 23% na 46%).

[1] Uzorak Ankete o životnom standardu (AŽS) za 2007. čini 7 140 domaćinstava iz 510 izabranih popisnih krugova. Unutar svakog popisnog kruga, izabrano je 14 nastanjenih stanova. U svakom stanu, izabrano je po jedno domaćinstvo (pomoću Kišove tablice slučajnih brojeva). Veličina uzorka određena je sa ciljem prikupljanja 5 000 popunjenih anekta domaćinstava, uz očekivanu stopu neodgovora od oko 30%. Krajnja stopa odgovora bila je 78%, što ukupno čini uzorak od 5 557 domaćinstava.

[2] O migrantskom stanovništvu Srbije prema podacima popisa 2002. vidi: Pregled SCG, 2004, br. 4.

3

Pretežni oblik migracija bile su lokalne i regionalne migracije, u kojima je

učestvovalo oko 71% broja migranata Centralne Srbije i oko 46% migranata Vojvodine.

Posle najnovijeg izbegličkog talasa u poslednjoj deceniji dvadesetog veka iz

bivših republika SFRJ došlo je do "smene" stanovništva u pojedinim imigracionim

sredinama Srbije, posebno u Vojvodini. Pri tome su izbeglice "zamenile" izumrle

koloniste iz perioda neposredno posle Drugog svetskog rata i uticale na promenu odnosa

između pojedinih tipova migracija. U izbegličkim strujama iz republika prethodne SFRJ

preovladavale su one iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine, koje su pretežno srpsko

stanovništvo vodile ka Srbiji, što je bio nastavak ranijeg procesa etničke homogenizacije

bivšeg jugoslovenskog prostora.

Podaci o autohtonom i migrantskom stanovništvu i njihovim osnovnim

obeležjima upućuju na zaključak da je demografska situacija u Vojvodini i Centralnoj

Srbiji na početku 21. veka veoma složena. Ona je rezultat kako prostorne pokretljivosti

tako i prirodnog obnavljanja stanovništva.

I pored izvesnih ograničenja, zbog promena metodologije popisivanja, popisi

stanovništva su jedan od osnovnih izvora za demografska izučavanja migracionog

fenomena. U ovom prikazu analiziraju se za Srbiju (bez Kosova i Metohje): promene

apsolutnih vrednosti i procentualnog udela autohtonog (stanovništva koje živi u mestu

rođenja) i migrantskog stanovništva (stanovništva koje se najmanje jednom u životu

preselilo, te ne živi u mestu rođenja); i glavni tipove migracija prema prostornoj i

vremenskoj distanci.

Pod tradicionalnim migracijama podrazumevaju se svi oblici prostorne

pokretljivosti stanovništva pre masovnije pojave migracija na relaciji selo-grad vezanih

za novije procese deagrarizacije i urbanizacije. Njihovi začeci na prostoru Srbije

zabeleženi su sredinom XIX veka sa prodorom kapitala, robnonovčanih odnosa, razvojem

zanatstva, trgovine i ugostiteljstva, pojavom industrije, razvojem varoši i formiranjem

elemenata urbane strukture. Tradicionalne migracije predstavljaju u stvari preseljavanja

na prostor Srbije kao zemlje matice iz dinarskih, kosovsko-metohijskih i ostalih prostora,

4

koja je kao pojedinačna ili masovna Jovan Cvijić označio kao metanastazička kretanja

(metanastazičke struje).

Moderne migracije, čiju osnovu čine migracije na relaciji selo-grad, nastaju

između dva svetska rata sa stvaranjem jugoslovenske države i njenim sveukupnim

privrednim i kulturnim preobražajem, a doživljavaju kulminaciju posle Drugog svetskog

rata na osnovama razvoja komunalnog sistema, industrijalizacije i jačanja funkcija

gradskih naselja različitog ranga, s rastom obrazovnog nivoa stanovništva i drugim

činiocima.

Dok su u tradicionalnim migraciama, pored ekonomskih, važnu ulogu, posebno u

pojedinim istorijskim etapama, imali i politički činioci, ratovi za oslobođenje i formiranje

nacionalnih država, moderne migracije su u osnovi determinisane ekonomskim

činiocima. Međutim, i moderne migracije bile su povremeno determinisane navedenim

činiocima. Primeri za to su masovne migracije u vreme Prvog i Drugog svetskog rata, a

zatim planska preseljavanja srpskog stanovništva iz različitih delova Jugoslavije posle

navedenih ratova (kolonizacija Kosova i Metohije posle Prvog svetskog rata, Vojvodine

posle Drugog svetskog rata iz planinskih predela Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Crne

Gore, južne Srbije), iseljavanja Nemaca i drugog nesrpskog stanovništva iz Vojvodine,

iseljavanje Srba i drugog nealbanskog stanovništva sa Kosova i Metohije. Novi ciklus

prisilnih migracija prema Vojvodini i Centralnoj Srbiji kao i emigracije sa Kosova i

Metohije, determinisan političkim i sličnim činiocima, kulminirao je u poslednjoj deceniji

dvadesetog veka u uslovima raspada Jugoslavije, ratnih dejstava i NATO agresije.

5

Tabela 1. Migrantsko stanovništvo u RS prema tipu naselja preseljenja, polu i starosti

6

Tabela 2. Migrantsko stanovništvo u RS prema polu, starosti i zanimanju

7

8

9

Tabela 3. Migrantsko stanovništvo u RS prema polu, starosti i etničkoj pripadnosti

10

11

12

Tabela 4. Migrantsko stanovništvo u RS prema tipu naselja, polu i etničkoj pripadnosti

13

Analiza tabela

Podaci o migracijama stanovništva dobijeni su na osnovu odgovora na pitanje o

doseljavanju u sadašnje mesto stalnog stanovanja. Lica koja su se preseljavala trebalo je

da navedu mesto (naselje) i opštinu iz koje su se doselila i godinu doseljenja. Ako se lice

više puta selilo, kao odgovor trebalo je da navede poslednje mesto iz kojeg se preselilo u

sadašnje prebivalište. Za lica koja su se doselila ili su izbegla iz  jedne od republika bivše

SFRJ upisivani su naziv mesta i opština u republici iz koje su se doselila, prema

teritorijalnoj podeli koja je bila na snazi 1. januara 1991. .

Posmatrano po polu, žene odlikuje veći stepen prostorne pokretljivosti; njihov

udeo u skupu migranata je za 20,5% veće od udela muškaraca. Međutim, i u strukturi

autohtonog i u strukturi migrantskog stanovništva, prema polu i zaposlenosti, gotovo da

su izjednačeni udeli muškog i ženskog stanovništva.

14

Rezime

Metodološki pristup migracijama u popisima stanovništva nije bitnije menjan, ali

zbog izmena u definisanju stalnog stanovništva podaci između popisa nisu sasvim

uporedivi. Pre svega, u popisu 2002. u sastav ukupnog stanovništva nije uključeno

stanovništvo koje je radilo ili boravilo u inostranstvu duže od godinu dana. U skladu s

tim, u ukupno stanovništvo uključeni su strani državljani koji su u Republici Srbiji radili

ili su u njoj boravili godinu dana i duže. Na uporedivost podataka između popisa uticao je

i veliki priliv izbeglih lica posle 1991. Pošto su u popisu 2002. izbegla lica smatrana

stalnim stanovnicima Republike Srbije, ona su priključena svim licima koja su do

momenta popisa bilo kada migrirala. Nasuprot izbeglim licima, raseljena lica s Kosova i

Metohije nisu uključena u ukupno stanovništvo Republike Srbije, iako se i za njih

raspolaže relevantnim podacima, s obzirom na to da se njihova prebivališta nalaze na

području Kosova i Metohije.

Pri analiziranju podataka o migracijama, treba imati u vidu i druge izmene u

definisanju stalnog stanovništva, odnosno u određivanju prisutnog i odsutnog

stanovništva. U popisima do 1971. radnici i druga aktivna lica koja su radila van mesta

stalnog stanovanja popisana su kao stalni stanovnici mesta u kojima su radila. Od popisa

1981. godine za određivanje mesta stalnog stanovanja najbitnijom se smata pripadnost

porodici, odnosno domaćinstvu, pri čemu se mestom stalnog stanovanja smatra mesto

(naselje) u kojem je nastanjeno domaćinstvo. Članovi domaćinstva koji su iz bilo kog

razloga (zbog rada ili školovanja, odsluženja vojnog roka, izdržavanja kazne i dr.) bili

odsutni iz svog domaćinstva i dalje su smatrani stanovnicima naselja u kojima žive

njihova domaćinstva.

15

Literatura

1. http://webrzs.stat.gov.rs/axd/index.php2. Demografska statistika 2007. (izdavač: Republički zavod za statistiku Srbije; Beograd)3. Izvodi sa predavanja prof. Doc. Dr Vojislava Andrića

16