การคดเลอกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตประสทธภาพสงจากดนรอบราก ขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร

SCREENING OF THE RHIZOSPHERE OF HIGH-PERFORMANCE DISSOLVED

PHOSPHATE BACTERIA OF UPLAND RICE IN TUMBOL PLANGPLAE, SANGKLABURI DISTRICT, KANCHANABURI PROVINCE

สพตรา รกษวงษ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรศกษา

มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร พ.ศ. 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

(1)

การคดเลอกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตประสทธภาพสงจากดนรอบราก ขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร

SCREENING OF THE RHIZOSPHERE OF HIGH-PERFORMANCE DISSOLVED

PHOSPHATE BACTERIA OF UPLAND RICE IN TUMBOL PLANGPLAE, SANGKLABURI DISTRICT, KANCHANABURI PROVINCE

สพตรา รกษวงษ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาศาสตรศกษา

มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร พ.ศ. 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร

(2)

หวขอวทยานพนธ การคดเลอกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตประสทธภาพสงจากดน รอบรากขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร

ผวจย นางสาวสพตรา รกษวงษ ปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา วทยาศาสตรศกษา อาจารยทปรกษา ดร.กาญจนา เชยงทอง _________________________________________________________________________ คณะกรรมการสอบ

............................................................. ประธานกรรมการ (ดร.วชาญ พนธประเสรฐ) ............................................................. กรรมการ (ดร.กาญจนา เชยงทอง) ............................................................. กรรมการผทรงคณวฒ (ดร.รงทวา ชดทอง)

คณะกรรมการบณฑตศกษา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร อนมตใหวทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงของการศกษาหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา .......................................................... (ดร.ณรงคเดช รตนานนทเสถยร) ประธานคณะกรรมการบณฑตศกษา วนท ............ เดอน ............................. พ.ศ. 2558

(3)

บทคดยอ

หวขอวทยานพนธ การคดเลอกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตประสทธภาพสงจากดนรอบรากขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร

ผวจย นางสาวสพตรา รกษวงษ ปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา วทยาศาสตรศกษา ปการศกษา 2558 อาจารยทปรกษา ดร.กาญจนา เชยงทอง

งานวจยนมวตถประสงคเพอแยกแบคทเรยละลายฟอสเฟตในดนรอบรากขาวไร และคดเลอกแบคทเรยทมประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตไดด ซงท างานวจยโดยการแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตจากดนรอบรากขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร ดวยอาหาร Pikovskaya agar สามารถแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตไดทงหมด 18ไอโซเลท เมอคดเลอกเชอแบคทเรยทละลายฟอสเฟตไดอยางมประสทธภาพ โดยการเปรยบเทยบจากคา Halo:Colony ratioได 4 ไอโซเลทคอไอโซเลท A4, B5, B6 และ B9 หลงจากทดสอบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว Pikovskaya พบวาปรมาณฟอสเฟตทละลายไดคอ 14.96 + 0.32,13.92 + 0.67, 20.47 + 3.56 และ 41.60 + 4.09 mg/l และใหคา pH ในอาหารเหลวมคาเทากบ 3.81 + 0.17,4.38 + 0.18, , 3.65 + 0.25และ 3.44 + 0.25 ตามล าดบ จากการเปรยบเทยบปรมาณฟอสเฟตทละลายไดพบวาไอโซเลท B9 ละลายฟอสเฟตไดดทสด และเมอวเคราะหชนดดวย 16s DNA sequencing พบวาไอโซเลท B9 คอเชอ Bacillus cereus.

(4)

ABSTRACT

Thesis Title SCREENING OF PHOSPHATE SOLUBILIZING BACTERIA FROM UPLAND RICE RHIZOSPHERE GROWN IN TUMBOLPLANGPALE, SANGKLABURI DISTRICT,KANCHANABURI PROVINCE

Researcher Miss Supattra Rakwong Degree Master of Science Program Science Education Academic Year 2015 Advisor Kanchana Chiangthong, Ph.D.

The objective of this research was to isolate of phosphate solubilizing bacteria from the soil of upland rice rhizosphere and screen for effective phosphate solubilizing bacteria. The experiment was conducted by isolation of phosphate solubilizing bacteria from rhizosphere soil of upland rice grown in TumbolPlangpale ,Sangklaburi District, Kanchanaburi Province with Pikovskaya agar. Totally, eighteen bacterial isolates were obtained. They were screened for the 4 effective phosphate solubilizing bacteria by Halo:Colony ratio as isolates A4, B5, B6 and B9. The bacteria were analyzed for phosphate solubilization potential in Pikovskaya broth. It was found that soluble phosphate of 14.96 + 0.32,13.92 + 0.67, 20.47 + 3.56 and 41.60 + 4.09 mg/l and pH of 3.81 + 0.17,4.38 + 0.18, , 3.65 + 0.25 and 3.44 + 0.25 were given by isolates A4, B5, B6 and B9 respectively. Comparison of soluble phosphate quantity showed that isolate B9 was the best and identified as Bacillus cereus by 16s DNA sequencing analysis.

(5)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงดวยดโดยไดรบความอนเคราะหอยางดยงจาก ดร.กาญจนา เชยงทอง กรรมการควบคมวทยานพนธ ทไดกรณาใหค าปรกษาแนะน าและตรวจแกไขในการด าเนนงานการจดท าวทยานพนธ ผวจยรสกซาบซงและถอเปนพระคณอยางยง จงขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน และขอกราบขอบพระคณ ดร.วชาญ พนธประเสรฐ ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ และดร.รงทวา ชดทอง กรรมการผทรงคณวฒจากภายนอกทกรณาใหขอเสนอแนะเพมเตม จนท าใหวทยานพนธมความถกตองสมบรณยงขน

ขอกราบขอบพระคณอาจารยสมาพร เรองสงข ทไดกรณาใหความรและใหค าแนะน าดวยดเสมอมา ขอขอบคณศนยวทยาศาสตรมหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร ทอ านวยความสะดวกใหใชสถานท เครองมอ และอปกรณในการทดลอง และขอขอบคณคณชวลตร ทองด และคณ พมลดา คงสงคะ ทกรณาอ านวยความสะดวกและใหใชพนทเกษตรในการเกบตวอยางดนท าการวจยในครงน ตลอดจนทกคนในครอบครวของขาพเจาทใหก าลงใจ ชวยเหลอ สนบสนนและอ านวยความสะดวกโดยตลอด จงขอขอบพระคณมา ณ ทนดวย

คณคาและประโยชนทพงไดรบจากวทยานพนธฉบบน ผวจยขอนอมร าลกถงพระคณของบรรพบรษ บรพาจารย และผมพระคณทกทาน ทไดอบรมสงสอนใหผวจยสามารถด ารงตนและมานะพยายามศกษาจนบรรลผลส าเรจดวยดเสมอมา

สพตรา รกษวงษ

(6)

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย บทคดยอภาษาองกฤษ กตตกรรมประกาศ สารบญ (2) สารบญตาราง

สารบญภาพ (3)

บทท 1 บทน า 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 วตถประสงคของการวจย 2 ขอบเขตของการวจย 3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ สภาพทวไปของจงหวดกาญจนบร 4 สภาพทวไปของอ าเภอสงขละบร 5 ประวตของต าบลปรงเผล 6 การปลกขาวในประเทศไทย 6 ลกษณะส าคญทางพฤกษศาสตรของขาว 6

ขาวไร และลกษณะทางสณฐานวทยาของขาวไร 7 ธาตอาหารทขาวไรตองการ 9 ความส าคญและปญหาดนขาดฟอสเฟตทมประโยชนตอขาวไร 10 ธรรมชาต ปรมาณการกระจาย และชนดของสารประกอบฟอสฟอรสในดน 13 วธแกปญหาดนขาดฟอสเฟต 15 บทบาทของจลนทรยละลายฟอสเฟต 16 งานวจยทเกยวของ 17

3 วธด าเนนการวจย รปแบบการด าเนนการวจย 23 เครองมอ อปกรณและสารเคมทใชในการวจย 23 วธด าเนนการวจย 24

(7)

สารบญ หนา บทท

4 ผลการวจย การเกบตวอยางดนจากพนทปลกขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล การแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตจากดนตวอยาง ค านวณคา Halo: Colony ratio ของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต

ทแยกไดจากดนตวอยาง ประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว ศกษารายละเอยดทางสณฐานวทยาของเชอบรสทธ การระบจนสของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต

5 สรปและอภปรายผลการวจย วตถประสงคของการวจย สรปผลการวจย อภปรายผลการวจย ขอเสนอแนะ เอกสารอางอง 28 ภาคผนวก ภาคผนวก ก ภาคผนวก ข ประวตผวจย

(8)

สารบญตาราง หนา ตารางท

1 พนทเพาะปลกขาว ผลผลตและผลผลตตอไร ตามฤดกาลเพาะปลก พ.ศ. 2511-2550

(9)

สารบญภาพ หนา ภาพท

1 ทตงขอบเขต และเสนทางคมนาคมของจงหวดกาญจนบร 4 2 ทตงขอบเขต และเสนทางคมนาคมของอ าเภอสงขละบร 5 3 อาการขาดธาตฟอสฟอรสในขาว 11

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย บทคดยอภาษาองกฤษ กตตกรรมประกาศ สารบญ (2) สารบญตาราง

สารบญภาพ (3)

บทท 1 บทน า 1

ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 วตถประสงคของการวจย 2 ขอบเขตของการวจย 3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 3

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ สภาพทวไปของจงหวดกาญจนบร 4 สภาพทวไปของอ าเภอสงขละบร 5 ประวตของต าบลปรงเผล 6 การปลกขาวในประเทศไทย 6 ลกษณะส าคญทางพฤกษศาสตรของขาว 6

ขาวไร และลกษณะทางสณฐานวทยาของขาวไร 7 ธาตอาหารทขาวไรตองการ 9 ความส าคญและปญหาดนขาดฟอสเฟตทมประโยชนตอขาวไร 10 ธรรมชาต ปรมาณการกระจาย และชนดของสารประกอบฟอสฟอรสในดน 13 วธแกปญหาดนขาดฟอสเฟต 15 บทบาทของจลนทรยละลายฟอสเฟต 16 งานวจยทเกยวของ 17

3 วธด าเนนการวจย รปแบบการด าเนนการวจย 23 เครองมอ อปกรณและสารเคมทใชในการวจย 23 วธด าเนนการวจย 24

สารบญ หนา บทท

4 ผลการวจย การเกบตวอยางดนจากพนทปลกขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล การแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตจากดนตวอยาง ค านวณคา Halo: Colony ratio ของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต

ทแยกไดจากดนตวอยาง ประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว ศกษารายละเอยดทางสณฐานวทยาของเชอบรสทธ การระบจนสของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต

5 สรปและอภปรายผลการวจย วตถประสงคของการวจย สรปผลการวจย อภปรายผลการวจย ขอเสนอแนะ เอกสารอางอง 28 ภาคผนวก ภาคผนวก ก ภาคผนวก ข ประวตผวจย

สารบญตาราง หนา ตารางท

1 พนทเพาะปลกขาว ผลผลตและผลผลตตอไร ตามฤดกาลเพาะปลก พ.ศ. 2511-2550

สารบญภาพ หนา ภาพท

1 ทตงขอบเขต และเสนทางคมนาคมของจงหวดกาญจนบร 4 2 ทตงขอบเขต และเสนทางคมนาคมของอ าเภอสงขละบร 5 3 อาการขาดธาตฟอสฟอรสในขาว 11

1

บทท 1

บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา ขาว (Oryza sativa L.) จดเปนพชอาหารทมความส าคญในแถบเอเชยมถนก าเนดบรเวณทางตอนใตของเทอกเขาฮมาลายานในบรเวณของประเทศอนเดย พมาและไทย อกบรเวณคอทางตอนใตของสาธารณรฐประชาชนจน (Pusadee และคณะ, 2009) ขาวจดเปนพชลมลกใบเลยงเดยวตระกลหญาชนดหนง (Family Paoceae หรอ Gramineae) (วชราวธ ชนะเคน, 2552) เรยกกนวา ธญพช มอายเพยง 1 ป

ขาวไร ปลกเฉพาะถน มอยมากมายหลายรอยสายพนธ จดเปนขาวในกลม indica type เปนขาวเมลดเรยวยาว สวนมากเมลดไมมหาง มขนบนเปลอกเมลดเลกนอย เมลดรวงงาย เจรญเตบโตไดดในบรเวณเขตรอน (tropical zone) เชน ศรลงกา จนตอนใต และตอนกลาง อนเดย อนโดนเซย บงกลาเทศ ไทย ฟลปปนส เปนตน (วชราวธ ชนะเคน, 2552) คณสมบตของขาวไร คอ เปนขาวท ไมชอบน าขงในระยะทมการเจรญเตบโต สามารถปลกไดทงพนทราบและบรเวณลาดชน (สปราณ สทธพรหม, 2538) ในการปลกขาวไรจงอาศยเฉพาะน าฝนเพยงอยางเดยว ขาวไรจงจดวาเปนพนธขาวททนตอสภาพความแหงแลง โดยทวไปพนธขาวเหลานจะสามารถปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมตางๆ ไดเปนอยางด (กรมการขาว, 2553) ดนเปนทรพยากรธรรมชาตทมความส าคญตอการด ารงชวตของพชและสตว เกดจาก การทบถมของซากพช ซากสตว การผพงของอนทรยวตถและแรธาตของหน โดยผานการยอยสลายโดยจลนทรย และปจจยทางธรรมชาตอนๆ ผานกระบวนการเปลยนแปลงปฏกรยาใหเปนพลงงาน เปนกาซ ซงพชสามารถน าไปใชในการสงเคราะหแสงได ดนทมคณสมบตเ อออ านวยตอการเจรญเตบโตของขาวไรใหสามารถเจรญเตบโตและใหผลผลตดตองมธาตอาหารทเพยงพอตอความตองการของขาวไร แตดนโดยทวไปมกจะมธาต ไนโตรเจน ฟอสฟอรส และโพแทสเซยมไมเพยงพอแกความตองการของขาวไร

ธาตฟอสฟอรสเปนธาตท พชตองการนอยกวาไนโตรเจนแตกมความส าคญตอพชไม นอยกวาไนโตรเจน เปนธาตทจ าเปนตอการด ารงชพของสงมชวต เพราะเปนองคประกอบของ (Deoxyribonucleic acid; DNA), ไรโบนวคลอค แอซด (Ribonucleic acid; RNA) และ (Adenosine triphosphate; ATP) มความส าคญตอการเจรญเตบโตและผลผลตของพช พชใชเปนสวนประกอบของแหลงพลงงานในรป ATP กรดนวคลอก ฟอสโฟลปด ไฟตน น าตาลฟอสเฟต และโค

2

เอนไซม นอกจากนยงเกยวของกบกระบวนการเมตาบอลซม การสงเคราะหและท าลายสารตางๆ ภายในเซลล (นจกาล การอ านวย, 2550) หากขาวไรไดรบธาตฟอสฟอรสไมเพยงพอกบความตองการจะท าใหมการเจรญเตบโตผดปกต ตนขาวไรจะแคระแกรน มการหายใจและการสงเคราะหแสงลดลง ใบมสเขยวเขมผดปกต ใบลางจะมสมวง รากจะไมเตบโต การแตกกอนอยและใหผลผลตต า (อดลย สทธวงศ, 2546)

โดยทวไปพชจะดดดงฟอสฟอรสจากดนในรปของฟอสเฟตทละลายน า (ออรโทฟอสเฟต ไอออน) แตดนทใชในการเกษตรมกมฟอสเฟตไอออนในสารละลายดนไมเพยงพอตอการเจรญเตบโตของพช ดงนนจงมการเตมฟอสฟอรสในรปของปยเคมฟอสฟอรสแกดน หรอน าหนฟอสเฟต มาบดละเอยดแลวใสลงดนโดยตรง แตอปสรรคส าคญคอฟอสฟอรสในปยท เตมจะเปลยนรป จากรปฟอสเฟตทละลายไดด ไปอยในรปทไมละลายดวยกระบวนการตรงฟอสเฟตทางเคม เชน แคลเซยมฟอสเฟต เหลกฟอสเฟต อลมเนยมฟอสเฟต ซงขนอยกบคณสมบตของดน และไอออนของสารตางๆ ภายในดน ท าใหพชน าฟอสเฟตทละลายในดนไปใชไดนอยมาก

อยางไรกตามฟอสฟอรสในรปทไมละลายจะถกละลายไปอยในรปทพชน าไปใชประโยชนไดดวยกจกรรมของจลนทรยในกลมแบคทเรย รา และแอคตโนมยซตส จ าพวก heterotrophic ท ยอยอนทรยวตถโดยทวไป (นฤมล ศรชย, 2546) ซงมการสรางกรดอนทรยมาละลายฟอสเฟต ท าใหมปรมาณฟอสเฟตในรปทเปนประโยชนในดนสงขน การละลายฟอสเฟตโดยจลนทรยเหลานจะเปนไปอยางชาๆ แตตอเนอง จงสงผลตอการเพมผลผลตพชในฤดกาลเพาะปลกถดไปอกดวย โดยทจลนทรยจ าพวกเชอราบางชนดสามารถสรางสปอรได จงท าใหมโอกาสด ารงชวตอยในดนไดเปนเวลานาน (อาภารตน มหาขนธ, 2549) ดงนนงานวจยน จงม งทจะศกษาดนบร เวณรอบรากขาวไรทปลกในต าบลปรง เผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร เพอแยกเชอแบคทเรยดนรอบรากขาวไรและคดเลอกเชอแบคทเรยทมประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตดทสด จะมเชอแบคทเรยชนดใดทมประสทธภาพ ในการละลายฟอสเฟตไดดทสดทสามารถชวยสงเสรมการเจรญเตบโตและการเพมผลผลตขาวไร ทปลกในพนท เพอเปนแนวทางในการหาวธการน าเชอแบคทเรยทคดแยกไดมาใชประโยชน ใหมประสทธภาพสงสดตอไป วตถประสงคของการวจย

1. เพอแยกเชอแบคทเรยในดนรอบรากขาวไร 2. คดเลอกจนสของเชอแบคทเรยในดนทมประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตดทสด

3

ขอบเขตของการวจย

1. ศกษาพนทปลกขาวไรใน หมท 1 และหมท 2 ต.ปรงเผล อ.สงขละบร จ.กาญจนบร จ านวน 2 แปลง จากพนทสมตวอยางแบบเจาะจง โดยเลอกแปลงทมการปลกเฉพาะขาวไรอยางเดยวไมมการปลกพชชนดอนแซมและปลกขาวไรตดตอกนมาเปนเวลานาน ทง 2 แปลงทเลอกมระยะทางหางกนประมาณ 2 กโลเมตร จากการเลอกแปลงตวอยางทมระยะทางทหางกนอยางนอย 1 กโลเมตร เพอใหไดกลมตวอยางของเชอแบคทเรยทมความหลากหลาย

2. คดเลอกและศกษาดานสณฐานของเชอจลนทรยในดนรอบรากขาวไรทมประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตดทสด

ประโยชนทไดรบจากการวจย

1. เพอแยกเชอแบคทเรยในดนรอบรากขาวไร 2. คดแยกเชอแบคทเรยในดนทมประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตดทสด 3. ทราบจนสของเชอแบคทเรยทสามารถละลายฟอสเฟตดทสด 4. เพอเปนแนวทางในการพฒนาวธสงเสรมการเจรญเตบโตของขาวไรในอนาคต

4

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การคดเลอกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตประสทธภาพสงจากดนรอบราก ขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร ไดรวบรวมวรรณกรรมและงานวจยทเกยวของดงน

สภาพทวไปของจงหวดกาญจนบร

จงหวดกาญจนบร ตงอยภาคกลาง ดานตะวนตกของประเทศไทย มเนอทมากเปนอนดบ 3 ของประเทศ จงหวดกาญจนบรมเขตพนทปกครองประกอบดวย 13 อ าเภอ ไดแก อ าเภอเมองกาญจนบร อ าเภอทามะกา อ าเภอทามวง อ าเภอเลาขวญ อ าเภอบอพลอย อ าเภอพนมทวน อ าเภอทองผาภม อ าเภอไทรโยค อ าเภอหวยกระเจา อ าเภอดานมะขามเตย อ าเภอหนองปรอ อ าเภอศรสวสด และอ าเภอสงขละบร ประกอบดวย 95 ต าบล 915 หมบาน

ภาพท 1 ทตงขอบเขต และเสนทางคมนาคมของจงหวดกาญจนบร ทมา (ศนยวจยขาวสพรรณบร สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร, 2548)

5

สภาพทวไปของอ าเภอสงขละบร

สงขละบรเปนอ าเภอชายแดนบนสดของจงหวดกาญจนบร อยทางทศเหนอของจงหวดกาญจนบร มพนททงหมดประมาณ 3,500 ตารางกโลเมตร เปนพนทปาเขา 2,500 ตารางกโลเมตร (คดเปน 71.4 %) เปนพนท 335 ตารางกโลเมตร (คดเปน 9.6 %) สวนทเหลอเปนพนน า พนทอ าเภอสงขละบรเปนแหลงตนน าล าธารทส าคญของแมน า 3 สาย คอ แมน ารนต แมน าปคล และแมน าซองกาเรย ไหลมารวมกนทบรเวณสามประสบซงเปนตนก าเนดของแมน าแควนอย แตปจจบนพนทดงกลาวอยในเขตน าทวมของเขอนวชราลงกรณ แบงการปกครองออกเปน 3 ต าบล 20 หมบาน ประกอบดวยต าบลหนองล ม 10 หมบาน ต าบลปรงเผล ม 4 หมบาน ต าบลไลโว ม 6 หมบาน ภาพท 2 ทตงขอบเขต และเสนทางคมนาคมของอ าเภอสงขละบร ทมา (สภาพทวไปของอ าเภอสงขละบร คนเมอ 19, กรกฎาคม, 2557, จาก https://www.google.co.th/search)

6

ประวตของต าบลปรงเผล

ต าบลปรงเผลอยในเขตการปกครองของอ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร มพนททงสน 712 ตารางกโลเมตร เปนพนน าเขอนวชราลงกรณ 1 ใน 3 ของพนททงหมด ประชากรประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลก สภาพภมอากาศ ม 3 ฤด ฤดฝนระหวางเดอนพฤษภาคม–เดอนกนยายน จะมฝนตกชก บางครงตกตดตอกนเปนเวลา 7-10 วน ฤดหนาว ระหวางเดอนตลาคม–เดอนมกราคม อากาศจะเรมหนาวและหนาวจดในเดอนธนวาคม–เดอนมกราคม สวนฤดรอน ระหวางเดอนกมภาพนธ–เดอนเมษายน ชวงนอากาศจะรอนจดเพราะพนทตงอยในเขตทสง แบงเขตการปกครองออกเปน 4 หมบาน ประกอบดวย หมท 1 บานทาดนแดง หมท 2 บานวงขยาย หมท 3 บานหวยตอ และหมท 4 บานยางขาว มจ านวนประชากรทงสน 3,593 คน มจ านวนครวเรอนทงสน 1,339 ครวเรอน (ขอมลสรป ณ วนท 30 เดอน มนาคม พ.ศ.2556) ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม ไดแก การท าไรมนส าปะหลง พรก นาขาว ขาวไร ปลกพชลมลก หาของปา รบจางทวไป เลยงสตว ประมงและคาขายบางสวน ประชากรสวนใหญมฐานะยากจนเพราะไมมสนคาทเพมรายได ทมนคง ผลผลตทางการเกษตรคอนขางต า เนองจากระยะทางการขนสงไกลจากตวจงหวด และสภาพถนนช ารดทรดโทรมมาก

การปลกขาวในประเทศไทย

การปลกขาวในสงคมไทยมมานานแลว การคนพบโบราณวตถทหมบานโนนนกทาในทราบสงโคราชของประเทศไทยเปนเครองสะทอนวาการปลกขาวในสงคมไทยมมานานกอนยคประวตศาสตร (สมพร อศวลานนท, 2553) การปลกขาวในประเทศไทยและในประเทศอนๆ ในเอเชยทมประชากรบรโภคขาวเปนอาหารหลกทส าคญ การปลกขาวเปนทงวถชวตของคนในชนบทและเปนสวนของประเพณและวฒนธรรมตางๆ เชน ประเพณการท าขวญขาว ประเพณการแหนางแมวเพอการขอฝน และพธการแลกนาขวญ เปนตน ประชากรเกษตรในชนบทสวนใหญประกอบอาชพในการท านา และมครวเรอนทเกยวของกบการปลกขาวไมต ากวา 3.7 ลานครวเรอน หรอประมาณ 17 ลานคน สวนการใชทรพยากรทดนของประเทศนนประมาณรอยละ 59 ของพนทเพาะปลกพชประมาณ 130 ลานไร ไดใชไปในการเพาะปลกขาว (สมพร อศวลานนท, 2552)

ลกษณะส าคญทางพฤกษศาสตรของขาว ขาวเปนพชลมลกตระกลหญา (Family Paoceae หรอ Gramineae) จดอยใน Genus

Oryza ซงมอยประมาณ 22 species ลกษณะทางพฤกษศาสตรของขาวมความส าคญมากตอการ

7

แบงแยกชนดของขาวทมอยทวไปในโลก ซงตองอาศยความรดานอนกรมวธาน (taxonomy) ของขาวท าใหสามารถแบงขาวทขนอยในทองทตางๆ ของโลกออกไดเปน 3 กลมใหญ ไดแก ขาวเอเชย (Oryza sativa) ซงปลกกนทวไปในเอเชย อเมรกา ออสเตรเลย แอฟรกา และยโรป สวนขาว แอฟรกา (Oryza gramberima) มปลกเฉพาะทางดานตะวนตกของทวปแอฟรกาเทานน และขาวปา ซงขนอยทวไปตามธรรมชาตในสวนตางๆ ของโลกทมพนทการปลกขาว (วชราวธ ชนะเคน, 2552) ปจจบนขาวทปลกเพอการบรโภคมอย 2 ชนด คอขาวเอเชย และขาวแอฟรกา ซงขาวปลกทงสองชนดมความแตกตางกนทางสณฐานวทยาและทางระบบนเวศวทยา รวมถงความแตกตางของสภาพพนทและภมอากาศของแหลงปลกขาว จงสามารถแบงขาวปลกเอเชยออกไดเปน 3 กลมคอ อนดกา, จาโปนกา และ จาวานกา 1)ขาวอนดกา (Indica) หรอขาวเจา เปนขาวทมลกษณะเมดเรยวยาวร ล าตนสง ตงชอมาจากแหลงทคนพบครงแรกในประเทศอนเดย เปนขาวทนยมเพาะปลกในทวปเอเชย เขตมรสม ต งแต จน เวยดนาม ฟลปปนส ไทย อนโดน เซย ไปจนถงอนเดยและศรลงกา และแพรกระจายไปทงเขตอษาอาคเนยตงแตหลง พ.ศ. 1000 ทงเขตลมน าอระวด และตอมา แพรขยายเพาะปลกในทวปอเมรกา 2)ขาวจาโปนกา (Japonica) เปนขาวเหนยวเมลดปอม กลมร มแหลงก าเนดจากทางภาคเหนอ แลวผานมาทางลมแมน าโขง ในสมยกอนพทธศตวรรษท 20 หลงจากนนลดจ านวนลงไปแพรหลายในเขตอบอนทญปน เกาหล รสเซย ยโรป และอเมรกา 3)ขาวจาวานกา (Javanica) เปนขาวลกษณะเมลดปอมใหญ สนนษฐานวาเปนขาวพนธผสม ระหวางขาวอนดกาและจาปอนกา นยมเพาะปลกในอนโดนเซย ฟลปปนส ไตหวน หมเกาะรวกว และญปน แตไมคอยไดรบความนยมนกเพราะใหผลผลตต า ประเทศตางๆ ในโลกตางกมการพฒนาสายพนธขาวใหม เพมพนทการเพาะปลกขาว และวธการปลกขาวใหไดปรมาณผลผลตเพมขน ในขณะทต านานเกยวกบขาวของแตละชาตตางกมประวตศาสตรอนยาวนาน (บญหงส จงคด, 2547)

ขาวไร และลกษณะทางสณฐานวทยาของขาวไร ขาวไร เปนขาวทสามารถปรบตวใหเจรญเตบโตไดในททมอากาศเยนและความสงเกน

1,000 เมตร เหนอระดบน าทะเลปานกลาง มพนทปลกประมาณ 10 % ของพนทปลกขาวในประเทศ และประมาณครงหนงของพนทเพาะปลกอยในภาคเหนอตอนบน (สมพร อศวลานนท, 2553) ปลกไดทงบนบรเวณไหลเขาทมความลาดชนและทราบลมบรเวณหบเขา (อทยวรรณ จงรจโรจนชย, 2550) ไมตองท าคนนากกเกบน าเหมอนขาวนาสวน แตตองปลกในฤดท านาป เพราะขาวไรอาศยความชนในการเจรญเตบโตจากน าฝนตามธรรมชาตเพยงอยางเดยว (อทยวรรณ จงรจโรจนชย, 2550) ขาวไรมความส าคญทางดานเศรษฐกจนอยหรอแทบไมมเลยเมอเทยบกบพชเศรษฐกจอนๆ แตความหลากหลายทางพนธกรรมของขาวไรพนธทองถนจดวาเปนแหลงยนทส าคญมาก เพราะเปนแหลง

8

พนธกรรม (germplasm) ส าหรบการปรบปรงพนธขาวสมยใหม แมวาจะมขอเสยหลายประการ เชน การชรวงไมด เมลดมสของรงควตถ บางพนธมหางยาว ตนสงเกนไปท าใหเกดปญหาการหกลมหรอเมลดระยะพกตวนาน แตขอดทเปนเอกลกษณเฉพาะของขาวไร พนธทองถนคอ มความตานทานโรคและแมลงศตรพช ทนแลง และมความสามารถในการแขงขนกบวชพชไดด ซงถอวาเปนความหลากหลายทมคณคาโดยเฉพาะเปนแหลงพนธกรรมของขาวทมความส าคญและจ าเปนตอการสรางและพฒนาขาวพนธใหม (วชราวธ ชนะเคน, 2552) ถงแมขาวไรจะไมไดจดเปนพชเศรษฐกจเหมอนขาวนาสวน แตกเปนพชทมความส าคญตอเกษตรกรทอาศยอยในเขตพนทสงโดยเฉพาะชาวเขาและเกษตรกรทอาศยอยในเขตชนบทหางไกล

การปลกขาวไรสวนใหญปลกไวเพอบรโภคภายในครวเรอนและใชประกอบพธกรรมตางๆในชวตประจ าวน มความส าคญตอวถชวต ขนบธรรมเนยม จารตประเพณและวฒนธรรมของเกษตรกรหรอกลมชาตพนธบนทสง ซงการปลกขาวไรมกประสบปญหาผลผลตอยในเกณฑคอนขางต า มสาเหตมาจากหลายปจจย เชน ปจจยความแหงแลง การระบาดของโรค แมลง ธาตอาหารในดน อกท งพนธขาวไรทใหผลผลตสงสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตาง ๆ ไดดกเปนสาเหตหนงทท าใหผลผลตต า (วชราวธ ชนะเคน, 2552) นอกจากนยงไมคอยตอบสนองตอปยในแงผลผลต ถาปลกในสภาพทดนมความอดมสมบรณสงหรอถาใสปยในอตราทสง ๆ โดยเฉพาะปยไนโตรเจนจะมลกษณะเจรญทางล าตนและใบมาก (เฝอใบ) และมกจะมการหกลมเปนสาเหตท าใหผลผลตลดลงได ( อทยวรรณ จงรจโรจนชย, 2550)

ขาวไรพนเมองเปนพนธขาวทปลกในบรเวณเทอกเขาสงและทราบเชงเขา เชน ทางภาคเหนอตอนบนและภาคตะวนตกของประเทศไทย (ธนพร ขจรผล และคณะ, 2555) พนธขาวไรทเกษตรกรใชปลกกนอยในปจจบนเปนพนธพนเมองดงเดมทปลกกนมานานแลว พนธขาวไรพวกนจดอยในกลมอนดกา มลกษณะทวๆไปคอ รวงใหญแนน เมลดตอรวงมาก การ แตกกอนอย ลกษณะคอนขางสง ผลผลตต า ทนทานตอความแหงแลง และมความแปรผนสง เชน ขาวแกวดอ ฮาวแดง หอมอนเหลองเบา ลายเหนและก าดาดไร เปนตน (วชราวธ ชนะเคน, 2552)

IRRI (1984) (อางถงโดยอทยวรรณ จงรจโรจนชย, 2550) ไดประเมนเชอพนธขาวไรมากกวา 4,000 เชอพนธในเอเชยตะวนออกเฉยงใตของลกษณะทางสณฐานวทยาและลกษณะทางพชไรพบวาขาวไรมลกษณะดงน คอ

1. ล าตน มลกษณะหนาและเปราะงายเมอเขาสระยะเกบเกยว มการแตกกอปานกลางถงแตกกอมาก จ านวนหนอตอกอต า และมลกษณะของหนอทแขง ตนสงประมาณ 100-120 เซนตเมตร

2. ราก ระบบรากลก หนา และมการแตกแขนงของรากทด มระดบการฟนตวหลงขาดน าคอนขางต า และมความสามารถในการทนแลงดปานกลาง

9

3. ใบ มลกษณะสเขยวออน ยาว กวาง โนมลง และไมมขน การมวนของใบขนอยกบการตานทานการคายน าและมดชนพนทใบ (leaf area index) ระดบต า

4. รวง รวงขาวมลกษณะยาวโผลพนใบธงและมคอรวงยาว ใหรวงทสมบรณสงเมออย ใตภาวะแหงแลง ซงรวงขาวทใหผลผลตสงควรม 5 - 8 รวงตอกอ และใหเมลด 150 - 200 เมลด ตอรวง

5. เมลด มลกษณะใหญ กวาง หนา และมน าหนกเมลดมาก 6. วนเกบเกยว อยระหวาง 95 -140 วน และมลกษณะไวตอชวงแสง ควรออกดอกใน

เดอนกนยายน หรอไมชากวากลางเดอนตลาคม ใหผลผลตต า แตมลกษณะคงทและมดชนการเกบเกยว (harvest index) ในระดบต ากวา 0.4

7. ปรมาณอะไมโลส (amylose) คอนขางต าถงปานกลาง (18 – 25 %) อณหภมทแปงสกปานกลาง มความรอนของขาวระดบต าถงปานกลาง และมคณภาพหงตมด

8. มการตอบสนองตอไนโตรเจนต า 9. ตานทานตอเชอบางชนดของโรคไหมและออนแอตอเพลยจกจน เพลยกระโดด และโรคท

เกดจากไวรสในขาวนาสวน 10. ทนทานตอการขาดธาตฟอสฟอรส ความเปนพษของธาตอลมนมและแมงกานส และม

ลกษณะทนทานตอดนเคม ธาตอาหารทขาวไรตองการ การทขาวจะเจรญเตบโตไดดจ าเปนตองไดรบธาตอาหารมากกวา 10 ชนด ธาตอาหารเหลาน

อาจไดจากอากาศ น า และดน ธาตทมความส าคญส าหรบขาวมากทสดคอ คารบอน ไฮโดรเจน และออกซเจน ชวยในการสรางอาหารและการหายใจ ซงขาวไดรบจากอากาศและน า สวนทเหลอประมาณ 14 ธาต ขาวจะไดรบจากดน โดยปกตขาวไรกตองการธาตอาหารตางๆ จากดนเชนเดยวกบขาวนาทวไป ซงแบงออกเปน 3 กลมใหญๆ คอ (สรสทธ วชโรทยาน, 2554)

1. ธาตอาหารหลก เปนธาตอาหารทขาวตองการในปรมาณมาก มหนาทเดนชดในการท าใหขาวเจรญเตบโตและใหผลผลต และเปนธาตทดนนาทใชปลกขาวสวนใหญมกจะขาดประกอบดวย ไนโตรเจน(N) ฟอสฟอรส(P) และโปแตสเซยม(K)

2. ธาตอาหารรอง เปนธาตอาหารทขาวตองการในปรมาณมากแตในดนทวไปมกจะมธาตอาหารเหลานเพยงพอ ประกอบดวย แคลเซยม(Ca) แมกนเซยม(Mg) และก ามะถน(S)

10

3. ธาตอาหารเสรม เปนธาตอาหารทจ าเปนตอการเจรญเตบโตของขาวเชนเดยวกนแตตองการในปรมาณนอย ประกอบดวย เหลก(Fe) ทองแดง(Cu) แมงกานส(Mn) สงกะส(Zn) โบรอน(B) คลอรน(Cl) โมลบดนม(Mo) และโคบอลท(Co)

ความส าคญและปญหาดนขาดฟอสเฟตทมประโยชนตอขาวไร เนองจากฟอสฟอรสเปนธาตอาหารหลกของพชรองจากไนโตรเจน มบทบาทเกยวของกบ

การเจรญเตบโตและการสรางผลผลตทส าคญ พชใชเปนสวนประกอบของแหลงพลงงานในรป Adenosine triphosphate (ATP) กรดนวคลอก (Nucleic acids) ฟอสโฟลปด (Phospholipid) ไฟตน น าตาลฟอสเฟต และโคเอนไซม เพราะฟอสฟอรสเปนธาตทพบอยในนวเคลยสของเซลล และโครโมโซม เปนสวนประกอบของ DNA และ RNA นอกจากนยงเกยวของกบเมตาบอลซม การสงเคราะหและท าลายสารตางๆ ภายในเซลล หากพชไดรบธาตนไมเพยงพอกบความตองการ จะท าใหมการเจรญเตบโตผดปกต เจรญเตบโตชา ล าตนแคระแกรน มการหายใจและการ สงเคราะหแสงลดลง ใบมสเขยวเขมผดปกต การตดดอกตดผลต า ผลผลตต า คณภาพของเมลด ลดต าลง (นจกาล กาลอ านวย, 2550) และขาวไรกตองการธาตฟอสฟอรสในการเจรญเตบโตไมตางจากพชชนดอน หากขาวไรไดรบธาตฟอสฟอรสไมเพยงพอกบความตองการจะแสดงออกทพฒนาการของขาว โดยตนขาวจะไรมการหายใจและการสงเคราะหแสงลดลง แคระแกรน ใบสเขยวเขมแบบสกปรก ใบตง ใบแคบสน การแตกกอนอย ล าตนผอมเรยว ขาวจะชะงกการเจรญเตบโต ใบออนสมบรณดแตใบแกจะเปลยนเปนสน าตาลและตายในทสด ถาพนธขาวทปลกสามารถผลต Anthocyanin ไดใบอาจเปลยนเปนสแดงหรอสมวง จ านวนใบ รวงและเมลดตอรวงลดลง เมลดลบมากขน น าหนก 1,000 เมลดนอยลง ไมตอบสนองตอปยไนโตรเจน (Dobermann and Fairhurst, 2000) และใหผลผลตต า (อดลย สทธวงศ, 2546) ในดนทเปนกรดการขาดฟอสฟอรสมกจะเกดรวมกบเหลกเปนพษจะท าใหมการเจรญเตบโตผดปกต ฟอสฟอรสเคลอนยายไดภายในตนขาว จะสงเสรมการแตกกอ การพฒนาของราก การออกรวงและการสกแก สวนใหญถกดดซบไปในชวงแรกของการเจรญเตบโต แลวจงถกสงตอไปยงเมลดในตอนหลง (Dobermann and Fairhurst, 2000) ถาระบบรากทแขงแรงแตกแขนงและกงกานแพรกระจายอยในดนอยางกวางขวาง ขาวจะสามารถดงดดน าและธาตอาหารไดด เมอมน าขงระดบของฟอสฟอรสในสารละลายดนจะสงขน และในสถานการณทมน าขงยงท าใหฟอสฟอรสเขาสรากขาวไดดขน การทฟอสฟอรสถกปลดปลอยออกมาในสารละลายดนไดงายเมออยในสภาพน าขง จงท าใหลดความเขมขนลงอยางเรวหลงน าขงแลวขาวดดไปใช ดนทมปญหาเชนดนทมปฏกรยาดนเปนกรดจะมการดดยดฟอสฟอรสไวสง (P fixation) ดงนนหากจะใชฟอสฟอรสอยางมประสทธภาพตองแกปญหาดนกรดโดยการใสปนมารล

11

ฟอสฟอรสมผลตอการแตกกอมากกวาองคประกอบผลผลตสวนอน แมวาฟอสฟอรสจะมผลตอการสรางเมลด น าหนกเมลด และคณภาพเมลดกตาม เนองจากความตองการฟอสฟอรสเรมตงแตชวงแรกของการเจรญเตบโตของขาว ชวงเวลาทเหมาะสมในการใหปยฟอสฟอรสจงควรใสเปนปยรองพน แตหากเปนดนทมลกษณะดดยดฟอสฟอรสไวสงจะตองมการแบงใสหลายครงและใสบรเวณใกลรากขาวมากทสด (Dobermann and Fairhurst, 2000 และ Uexkull, 1976)

สาเหตของการขาดฟอสฟอรสเกดจากการมระดบฟอสฟอรสในดนนาต าหรอถกตรงโดยดนจนพชน ามาใชประโยชนไมได (จะเกดในดนทเปนกรดจด) ฟอสฟอรสจะชวยในการแตกกอ การพฒนาของราก การออกดอกและการสกแกของขาว ปยฟอสเฟตจะจ าเปนมากส าหรบขาวทระบบราก ยงไมพฒนาเตมท เชนหลงการปกด าใหมๆ (Dobermann and Fairhurst, 2000)

ขาวทไมไดใสฟอสเฟต (ขวามอ) จะแตกกอนอยกวาขาวปกต

ตนขาวแคระแกรน ตนเลกเรยวและตงตรงเมอเปรยบเทยบกบตนปกต

ภาพท 3 อาการขาดธาตฟอสฟอรสในขาว ทมา (อาการขาดธาตฟอสฟอรสในขาว คนเมอ 25 กนยายน 2556, จาก http://kkn-rsc.ricethailand.go.th/rice/plant/nutrient-fail_P.html)

ธาตฟอสฟอรสในดนก าเนดมาจากการสลายตวผพงของแรบางชนดในดน การสลายตวของสารอนทรยวตถในดนจะสามารถปลดปลอยฟอสฟอรสออกมาเปนประโยชนตอพชทปลกไดเชนเดยวกบไนโตรเจน ดงนน การใชปยคอกนอกจากจะไดธาตไนโตรเจนแลวกยงไดฟอสฟอรส อกดวย ธาตฟอสฟอรสในดนทจะเปนประโยชนตอพชไดจะตองอยในรปของอนมลของสารประกอบ ทเรยกวา ฟอสเฟตไอออน (H2PO4

- และ HPO42-) ซงจะตองละลายอยในน าในดน และคาความเปน

กรดและดางท เหมาะสมตอการละลายของฟอสเฟตในดนควรมคาอยระหวาง 5.5 ถง 7.0 (Sekhar and Aery, 2001) สารประกอบของฟอสฟอรสในดนมอยเปนจ านวนมาก แตสวนใหญละลายน ายาก ดงนนมกพบปญหาเสมอวาดนถงแมจะมฟอสฟอรสมากแตพชยงขาดฟอสฟอรส

12

เพราะสวนใหญอยในรปทละลายน ายาก นอกจากนนแรธาตตางๆ ในดนมกท าปฏกรยากบอนมลฟอสเฟตทละลายน าได ดงนนปยฟอสเฟตทละลายน าไดเมอใสลงไปดนประมาณ 80-90 % จะท าปฏกรยากบแรธาตในดนกลายเปนสารประกอบทละลายน ายากไมอาจเปนประโยชนตอพช (สภาพร จนรงเรอง และคณะ, 2553) แตการใชปยคอกจะชวยปองกนไมใหปยฟอสเฟตท าปฏกรยากบแรธาตในดนและสญเสยความเปนประโยชนตอพชเรวจนเกนไป

การเปลยนรปของฟอสฟอรสในดนระหวางรปอนนทรย และอนทรย เกยวของกบปจจยหลายประการ ประกอบดวยปจจยทางชวภาพจากกระบวนการ mineralization และ immobilization ของจลนทรย และกจกรรมของพชทบร เวณราก รวมถงอทธพลจากปจจย ทางกายภาพ และทางเคมของดน ไดแก ปฏกรยาการตรง การตกตะกอน และการดดซบ (Hinsinger, 2001) ซงอทธพลจากปจจยทงสามสวนสงผลกระทบตอปรมาณและรปของฟอสฟอรสในดน โดยเฉพาะรปทเปนประโยชนส าหรบพชในสารละลายดนอยางมาก

ฟอสฟอรสอนนทรยในรปทถกตรงหรอถกดดซบไวในดน หรอฟอสฟอรสอนทรยทสะสมอยภายในเซลลสงมชวตจะเปนแหลงส ารองฟอสฟอรสทเปนประโยชนส าหรบพชอยางชา ๆ โดยจะคอย ๆ ไดรบการปลดปลอยออกมาจากแหลงทตรงฟอสฟอรสไว เมอมสภาวะทเออตอการปลดปลอย หรอหลงจากทเซลลสงมชวตถกยอยสลาย

อยางไรกตามฟอสฟอรสในรปทไมละลายจะถกละลายไปอยในรปทพชน าไปใชประโยชน ไดดวยกจกรรมของจลนทรยในกลมแบคทเรย ราและแอคตโนมยซตสบางชนด ซงมการสรางกรดอนทรยมาละลายฟอสเฟต ท าใหมปรมาณฟอสเฟตในรปทเปนประโยชนในดนสงขน การละลายฟอสเฟตโดยจลนทรยกลมนจะเปนไปอยางชา ๆ แตตอเนอง จงสงผลตอการเพมผลผลตพชในฤดกาลเพาะปลกถดไปอกดวย โดยทจลนทรยจ าพวกเชอราบางชนดสามารถสรางสปอรได จงท าใหมโอกาสด ารงชวตอยในดนไดเปนเวลานาน (สมาพร เรองสงข, 2552) จากงานวจยของ โสภณ บญลอ (2553) การศกษาปยชวภาพจากจลนทรยกลมดดซบและละลายฟอสเฟต ในการศกษาวจยไดคนพบคณสมบตพเศษของเชอราอารบสคลารไมคอรไรซา (Arbuscular mycorrhizae) ซงเปนเชอราทพบไดตามดนทวไป ท าใหเกดความสมพนธแบบพงพาอาศยซงกนและกนกบพชอาศย โดยเชอราจะชวยสงเสรมการเจรญเตบโตของพช โดยเพมการดดซบธาตอาหารในดนใหกบพชเศรษฐกจหลายชนด เชน มะละกอ ออย พรก และถวลสง สวนแบคทเรยละลายฟอสเฟต (phosphate solubilizing bacteria, PSB) พบไดทวไปในดนเชนเดยวกน แตมคณสมบตในการผลตกรดอนทรยทสามารถยอยสลายฟอสเฟตทถกตรงอยในดนในรปทไมละลายน า ท าใหฟอสฟอรสละลายออกมาสดน จากนนเชอราไมคอรไรซาจงชวยดดซบฟอสฟอรสใหกบพช ไดมากขน จงท าใหพชมการเจรญเตบโตทสงและใหผลผลตด จากการศกษาวจยทดลองโดยน าเชอจลนทรยทง 2 กลมน ไปใชในการปลกถวลสงในสภาพแปลงปลกทดลองซงเสรจสมบรณแลว

13

และพบวาไดผลเปนทนาพอใจ ในขนตอนกระบวนการทดลองจะเกบดนบรเวณรากพชทตองการศกษาดงกลาวมาใชในการทดลอง จากนนกจะน ามาแยกสปอรของเชอราอารบสคลารไมคอรไรซา ดวยวธรอนแบบเปยก คอ รอนผานน าในตะแกรง ถง 4 ชน รของตะแกรง มขนาดเลกแตกตางกน ในระดบไมโครเมตร น าสปอรทไดมาตรวจสอบคณลกษณะวาใชเชอราอารบสคลารไมคอรไรซาหรอไม โดยสองผานกลองจลทรรศนแบบสเตอรร โอไมโครสโคป พรอมทงคดเลอกสปอรภายใต กลองจลทรรศนน และน ามาเพมปรมาณโดยใชพชอาศย เชน ขาวโพด ทมระบบรากจ านวนมาก มวงชวตสน ใชเวลาประมาณ 3 เดอน กสามารถเพมปรมาณสปอรของเชอไดด ส าหรบแบคทเรยน ามาแยกโดยใชอาหารจ าเพาะทผสมไตรแคลเซยมฟอสเฟต แลวเพาะเลยงในอาหารเหลว และผสมกบพาหะซงใชผงซโอไลทท าใหแหงแลวน าไปใชทดลองตอไป เมอไดเชอจลนทรยทง 2 กลม ในปรมาณทเพยงพอแลว แลวกจะน าไปทดสอบกบพชเปาหมาย ในขนแรกจะน าไปทดสอบกบพชเปาหมาย ในขนปรกจะน าไปทดสอบในระดบกระถางกอน โดยใชถวลสงทมสายพนธแตกตางกน มาทดสอบกบเชอราอารบสคลารไมคอรไรซารวมกบแบคทเรยละลายฟอสเฟตในแตละชนด ซงพบวาเชอราอารบสคลารไมคอรไรซาชนดโกมสคารลม (Gomuscarlum) เปนเชอทดทสด สามารถสงเสรมการเจรญเตบโตของถวลสงไดดทสด เมอใสเชอราอารบสคลารไมคอรไรซา ชนดโกมสคารลมรวมกบแบคทเรยละลายฟอสเฟต ในการปลกถว ท าใหถวลสงมเมลดโต น าหนกด เมอเปรยบเทยบกบถวทไมไดใสปยชนดใดเลย และไดผลดเทยบเทากบถวลสงทใสปยเคมเพยงอยางเดยว นอกจากนเชอราอารบสคลารไมคอรไรซา ยงเปนกลมจลนทรยทสามารถดดซบฟอสฟอรสใหกบพชไดด สวนแบคทเรยละลายฟอสเฟต ชวยละลายฟอสเฟตในรปทไมละลายน าใหเชอราไมคอรไรซาน าไปสพช ดงนนการใชเชอจล นทรย ทง 2 กลม จงเปนการเสรมประสทธภาพในการสงเสรมการเจรญเตบโตของถวลสง เนองจากการท างานของเชอรวมกนน และยงชวยรกษาสภาพดนใหรวนซยไดดอกดวย

ธรรมชาต ปรมาณการกระจาย และชนดของสารประกอบฟอสฟอรสในดน ในธรรมชาตฟอสฟอรสในดนไดจากการสลายตวของวตถตนก าเนดดนทมฟอสฟอรส

เปนองคประกอบ (P-bearing minerals) คอแรฟอสเฟตในดน เชน แรอะพาไทต (apatite) ซงมแคลเซยมฟอสเฟตเปนองคประกอบ (สรสทธ วชโรทยาน , 2535) และจากการสลายตว ของอนทรยวตถ ฟอสฟอรสเปนธาตอาหารชนดหนงทพชตองการเปนปรมาณมาก พชดดกนฟอสฟอรสในรปของอนมลฟอสเฟตทละลายอยในน าในดน แตอนมลฟอสเฟตทละลายอยในน านมกจะท าปฏกรยากบธาตทมประจบวก และสารประกอบตาง ๆ ในดนเกดเปนสารประกอบฟอสเฟต

14

ชนดใหมทเปนของแขงละลายน าไดยาก เคมของฟอสฟอรสในดนจงเปนปจจยส าคญในการควบคมและจดการฟอสฟอรสในดนใหเปนประโยชนตอพช ปรมาณฟอสฟอรสในดนจะแตกตางกนไปขนอยกบชนดของวตถตนก าเนด ความมากนอยของการกรอนดน (erosion) และอตราการถกชะละลายออกไปจากดน (leaching) โดยปกตปรมาณฟอสฟอรสในดนจะมคาต ามากเมอเปรยบเทยบกบปรมาณไนโตรเจนและโพแทสเซยมในดน ดนทมเนอละเอยดจะมปรมาณฟอสฟอรสสงกวาดนเนอหยาบ ดนชนบนจะมปรมาณฟอสฟอรสสงกวาดน ชนลาง

สา รประกอบฟอสฟอร ส ท พบ ในด น เ ก อบท ง หมดจะอย ใ น ร ปออ โทฟอส เฟต (orthophosphate) สารประกอบฟอสฟอรสในดนสามารถแยกออกเปน 2 ประเภทคอ

1. สารประกอบอนทรยฟอสฟอรส เปนสารทประกอบดวยโมเลกลใหญ ๆ ของสารอนทรยทท าหนาทคลายแคตไอออนทมาแทนท H ของกรดออโทฟอสฟอรก โดยโมเลกลของสารอนทรยและอนมลฟอสเฟตมการจบตวกนในลกษณะเชนเดยวกบการจบตวกนระหวางโมเลกลของกรดกบแอลกอฮอล (ester linkage)

โดยทวไปสารประกอบอนทรยฟอสฟอรสมมากในดนชนบนทมการทบถมของเศษซากพช

หรอตะกอนทถกพดพามา รปของสารประกอบอนทรยฟอสฟอรสในดนไดแก อโนซทอลฟอสเฟต (inositol phosphates) ซงพบประมาณรอยละ 30-45 ของอนทรยฟอสฟอรสทงหมดในดน กรดนวคลอก (nucleic acids) ซงพบโดยเฉลยประมาณรอยละ 2 ของอนทรยฟอสฟอรสทงหมด ในดน ฟอสโฟไลปด (phospholipids) พบเปนปรมาณนอยกวารอยละ 1 ของอนทรยฟอสฟอรสทงหมดในดน และ อนทรยฟอสฟอรสอนๆ (unidentified organic phosphorus) ทไมสามารถระบไดวาเปนสารประกอบชนดใดซงพบเปนปรมาณมากกวารอยละ 62 ของอนทรยฟอสฟอรสทงหมด ในดน

2. สารประกอบอนนทรยฟอสฟอรส ไดแก เกลอฟอสเฟตซงเกดจากแคตไอออนตางๆ เขาแทนท H อะตอมของกรดฟอสฟอรก จ านวน 1,2 หรอ 3 อะตอมกได

O

O

OH

OH ถกแทนทดวย R-group ได 1,2 หรอ 3 ต าแหนงของ H O

O

O

OH

OH ถกแทนทดวยแคตไอออนตางๆ เชน Ca, Al, K O

15

ดนทใชท าการเกษตรกรรมโดยทวไปซงเปนดนแรธาตโดยเฉพาะในดนลางจะพบอนนทรยฟอสฟอรสเปนปรมาณมากกวารอยละ 95 ของฟอสฟอรสทงหมดในดน

รปของอนนทรยฟอสฟอรสในดน แบงตามการละลายไดหรอความเปนประโยชนตอพชออกเปน

2.1 อนนทรยฟอสฟอรสทอยในสารละลายดน อนนทรยฟอสฟอรสเพยงสวนนอย โดยปกตมกมปรมาณต ากวา 1 ppmP เทานนทละลายอยในสารละลายดน โดยจะอยในสภาพทสมดลกบสารประกอบฟอสฟอรสทเปนของแขงและฟอสเฟตทถกแรดนเหนยวดดยดไว

2.2 อนนทรยฟอสฟอรสทถกดนดดยดไว อนนทรยฟอสฟอรสในดนสวนหนงจะถก แรดนเหนยวดดยดไวในปรมาณทแตกตางกน ขนอยกบปรมาณของแรดนเหนยวในดน ฟอสเฟตทอยในรปนจะถกแทนทหรอปลดปลอยออกมาอยในสารละลายดนไดงายกวาฟอสเฟตทอยในรปของ แรในดน

2.3 อนนทรยฟอสฟอรสทอยในรปของแรในดน เปนรปของอนนทรยฟอสฟอรส ทพบมากทสดในดน มองคประกอบทางเคมทซบซอนแตกตางกนไปตามวตถตนก าเนด อนนทรยฟอสฟอรสทอยในรปนเปนแหลงของฟอสฟอรสในดนทส าคญทสดทจะละลายออกมาทดแทนฟอสฟอรสในสารละลายดนทถกพชและจลนทรยดดไปใช

ฟอสฟอรสทอยในรปของแรในดนสวนใหญมากกวารอยละ 95 ของฟอสฟอรสทงหมดเปนแรพวก อะพาไทต (apatite) ซงไดจากการสลายตวของหนอคนและแรฟอสเฟตทเกดขนใหม เชน คารบอเนตอะพาไทต (carbonate apatite) ไฮดรอกซอะพาไทต (hydroxy apatite) และสารประกอบฟอสเฟตของเหลก อะลมนม แคลเซยม และอนๆ

2.4 อนนทรยฟอสฟอรสทอยในรปออคคลดฟอสเฟต (occluded phosphate, solid in solid solution) คอ สารประกอบฟอสเฟตทซมแทรกอยในออกไซดของเหลกและอะลมนม และอยในสภาพทเปนของแขง ฟอสฟอรสในสภาพนจะละลายยากทสดเนองจากตองสลายโครงสรางรอบนอกกอนทสารประกอบฟอสเฟตซงอยภายในจะมโอกาสละลายออกมาได

สารประกอบอนนทรยฟอสฟอรสในรปของเหลกฟอสเฟตและอะลมนมฟอสเฟตมกจะสะสมอยกบอนภาคดนเหนยว สวนสารประกอบแคลเซยมฟอสเฟตมกสะสมอย กบอนภาคทราย หรอซลทปรมาณเหลกฟอสเฟตจะเพมขนตามความรนแรงของการสลายตวของแรในดน ในทางกลบกนปรมาณแคลเซยมฟอสเฟตจะลดลงตามความรนแรงของการสลายตวของแร สวนอะลมนม -ฟอสเฟต และออคคลดฟอสเฟตจะมปรมาณคอนขางคงทตลอดเวลา

16

วธแกปญหาดนขาดฟอสเฟต วธแกปญหาดนขาดธาตฟอสฟอรสท าได 2 วธคอ การใชปยเคมและการใชจลนทรย

ละลายฟอสเฟต การใชปยเคม มขอเสยตรงทราคาแพง เปนการเพมตนทนในการผลต และพช ไมสามารถใชประโยชนจากปยฟอสเฟตไดอยางเตมทเพราะจะท าปฏกรยากบแรธาตในดนแลว เปลยนรปรางกลายเปนสารประกอบทละลายน ายากอยางรวดเรว สวนการใชจลนทรยละลายฟอสเฟต มขอดตรงทมราคาทถกกวา และเปนมตรกบสงแวดลอม

บทบาทของจลนทรยละลายฟอสเฟต จลนทรยละลายฟอสเฟต คอ จลนทรยทสามารถเปลยนรปฟอสฟอรสทไมสามารถละลายน า

ใหอยในรปทสามารถละลายน าได จลนทรยดนทพบทวไปมหลายประเภทประกอบดวย แบคทเรย เชน Burkholderia

multivarant (สภาพร จนรงเรอง และคณะ , 2553) Bacillus sp. (นฤมล ศรชย, 2546) Pseudomonas, Bacillus, Rhizobium, Bradyrhizobium, Berholderia (ธงชย มาลา, 2550) Achromobacter, Agrobacterium, Micrococus, Aereobacter, Flavobacterium และ Erwinia (นจกาล การอ านวย, 2550) เชอรา เชน Penicillium sp. (ภาวนา ลกขนานนท และคณะ, 2547) Aspergillus, Penicillium, Rhizopus (ธงชย มาลา, 2550) mycorrhiza (นจกาล การอ านวย, 2550) แอคตโนมยซส โปรโตซว สาหราย เหดบางชนด และไวรส จลนทรยเหลานมสวนส าคญในวฎจกรธาตตางๆ เชน วฎจกรคารบอน วฎจกรไนโตรเจน และชวย ในการยดเกาะกนของอนภาคดน นอกจากนบร เวณรอบรากพช ( rhizosphere) เปนอกบรเวณหนงทพบจลนทรยหลากหลายชนดเขามาอาศยอยเปนจ านวนมากเนองจากกจกรรมของพชทบรเวณรากปลดปลอยสารทเรยกวา root exudate ทมความส าคญตอการก าหนดอาณาบรเวณรอบรากพช และชวยดงดดใหจลนทรยเขามาอาศยอยบรเวณราก เพราะสารนเปนแหลงพลงงานและแหลงอาหารทส าคญตอการเจรญของจลนทรย (นจกาล การอ านวย, 2550) กจกรรมของจลนทรยทพบบรเวณรอบรากพชยงชวยสงเสรมการเจรญพฒนาของราก และเพมธาตอาหารบางชนดทจ าเปนส าหรบพช เชน ไนโตรเจน และฟอสฟอรส

จลนทรยในดนหลายชนดสามารถละลายฟอสเฟตได ไดแก แบคทเรย รา และแอคตโนไมซต ฟอสเฟตทละลายไดน สวนใหญเกดจากการสรางกรดแลวปลดปลอยออกมา ดงน

1. กรดอนทรย(organic acids) กรดอนทรยทพบเสมอๆ วาจลนทรยสามารถสราง และปลดปลอยออกมาไดแก กรดฟอรมค อะซตค โปรปโอนค แลคตค ไกลโคลค ฟมารค และซคซนค

17

เปนตน สวนมากแลวเฮทเทอโรโทรพ และจะปลดปลอยกรดอนทรยออกมาจ านวนหนงเสมอ ในระหวางการยอยสลายสารอนทรย แตมความแตกตางกนทงชนด และปรมาณของกรดอนทรย 2. กรดอนนทรย( in organic acids) จลนทรยบางชนดสราง และปลดปลอยกรดอนนทรยออกมาไดแกกรดไนตรค และซลฟรคจากกจกรรมของ Nitrobacter และ Thiobacillus ตามล าดบ กรดตางๆ ทเกดขนเหลานจะสงผลให pH ลดลง และเกดการละลายฟอสเฟตมากขน กรดอนทรยบางชนดอาจเกดคเลตกบแคลเซยม และเหลก ท าใหการละลาย และการใชฟอสเฟตมมากขน อยางไรกตามปรมาณการละลายฟอสเฟตจะแตกตางกนตามความสามารถในการละลายของจลนทรยแตละชนด รวมทงลกษณะ และชนดของหนฟอสเฟตดวย โดยทวไปแลวเช อรา จะมความสามารถสงกวาจลนทรยชนดอนๆ

ตวอยางเชอจลนทรยละลายฟอตเฟต เชน Penicillium sp. สรางกรด Gluconic (ภาวนา ลกขนานนท และคณะ, 2547) Aspergillus niger สรางกรด Gluconic, Oxalic, Citric (ธงชย มาลา, 2550)

งานวจยทเกยวของ พสฐ พรหมนารท (2544) มมมองทแตกตางของการใชปยเพอการผลตขาว ขาวเปลอก

มองคประกอบเปนไนโตรเจน 1.1% ฟอสฟอรส 0.20% และโพแทสเซยม 0.29% ฟางขาวและตอซงมไนโตรเจน 0.65% ฟอสฟอรส 0.10% และโพแทสเซยม 1.40% ขาวพนธพนเมองใหผลผลตต า 160-320 กโลกรม./ไร ธาตอาหารทถกดดซบไปถกทดแทนตามธรรมชาตจากการสลายตวของวตถ ตนก าเนดดน จากน าฝนและน าชลประทาน และกจกรรมของจลนทรยดน ขาวพนธใหมใหผลผลตสง ปลกมากกวา 1 ครงตอป ธาตอาหารไมสามารถทดแทนไดตามธรรมชาต ธาตไนโตรเจนไดจากกจกรรมของจลนทรย น าฝน ตะกอนดนจากแมน า และการสลายตวของอนทรยวตถ สงเสรม การเจรญเตบโต การแตกกอ ฟอสฟอรสไดจากการสลายของวตถตนก าเนดดนสงเสรมการแตกกอ การพฒนาของราก การออกรวง ฟอสฟอรสทใชไมหมดจะเหลออยในดน โพแทสเซยมในดนไดจากการสลายตวของวตถตนก าเนดดนและน าจากแมน า โพแทสเซยมเกยวของกบการเคลอนยายแปง และน าตาล เพมพนทใบ เพมปรมาณคลอโรฟลล ผลผลตขาว 800-1,120 กโลกรม/ไร ตองการไนโตรเจน 12.8-24.0 กโลกรม.ไนโตรเจน/ไร ฟอสฟอรส 5.5-11.0 กโลกรม.ฟอสฟอรส/ไร และโพแทสเซยม 8-10 กโลกรม.โพแทสเซยม/ไร สดสวนและอตรารวมทงวธการใสปยในนาดนทรายอาจไมถกตองเพราะแตกตางอยางมากกบความตองการของขาว

กงแกว คณเขต (2546) ไดทดลองศกษาวจยเพอเพมประสทธภาพการผลตขาว โดยการศกษาการเปลยนแปลงของจลนทรยในดนเปนตวควบคมหรอเปนกลไกส าคญในขบวนการยอย

18

สลายอนทรยวตถในดนมผลตอความอดมสมบรณของดนนาตามสภาพและการจดการตาง ๆ ยอมมผลตอการเปลยนแปลงของจลนทรยในดน และจากการศกษากจกรรมและปฏกรยาทางชวเคม ของจลนทรยในดนดานตาง ๆ พบวา จลนทรยดนทเพาะเลยงไมแสดงการเปลยนแปลงอยางชดเจน เนองจากมปจจยอนเกยวของหลายประการ แตปฏกรยาทางชวเคม เชน ปรมาณ phospholipid และ total phenol ตลอดจนการวด electron transport sytem ของดนทมสภาพและการจดการทแตกตางกน มผลตอการเปลยนแปลงจลนทรยในดน

ประดษฐ อนถน (2555) ไดศกษาวจยเรองความแตกตางทางพนธกรรมขาวในการผลตกาบาระหวางพนธขาวไรรวบรวมของมลนธโครงการหลวง เพอหาพนธขาวทเหมาะสมส าหรบการสรางผลตภณฑขาวกาบา พบวา ปรมาณสารกาบาในเมลดขาวกลองงอกพนธหลวงพระบาง 10 มปรมาณสงทสด 108 mg/100g/ น าหนกแหงและพนธอะรอยมปรมาณสารกาบาต าสด และสามารถคดพนธ ข าว ไรท เหมาะสมเ พอส ง เสรมให เกษตรกรปลกได จ านวน 10 พนธ ไดแก บอมอ บอก ด าแมสะเรยง ขาวหวยน ารน หลวงพระบาง 2 หลวงพระบาง 6 หลวงพระบาง 7 หลวงพระ 8 หลวงพระบาง 10 และหลวงพระบาง 1

ธงชย มาลา (2546) ไดกลาวถงเชอไมคอรไรซาวามประโยชนตอการด ารงชพและการเจรญเตบโตของพชไดหลายทาง เชน เชอไมคอรไรซาชวยท าใหพชมพนทผ วของรากมากขน จงเปนการเพมพนทในการดดน าและธาตอาหารใหมมากขน เชอไมคอรไรซาชวยพชดดและสะสมอาหารตาง ๆ เชน ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยม สงกะส ทองแดง และธาตอนๆ ไวในราก ซงพชสามารถน าไปใชประโยชนในกจกรรมตางๆ ตอไปได เชอไมคอรไรซาจะชวยดดธาตอาหาร จากหนและแรทสลายตวยาก และจากอนทรยวตถทยงสลายตวไมหมด ซงพชสามารถน าธาตอาหารสวนนไปใชประโยชนตอได พชทมเชอไมคอรไรซาจะมความตานทานตอการเกดโรคพชไดด และสามารถปองกนการท าลายรากโดยโรคพชไดดกวารากพชทวไป เชอไมคอรไรซาสามารถลด ความเปนพษของโลหะหนกทอาจปนเปอนอยในดนได เชอไมคอรไรซาชวยสงเสรมใหพชสามารถ ดดน าไดด และสามารถทนแลงไดมากขน

งานวจยศกษาการแยกและคดเลอกจลนทรยเพอผลตผลตภณฑสารเรงซปเปอร พด.2 โดยนวลจนทร ภาสดา พบวา ปจจบนเกษตรกรมการผลต และใชประโยชนปยอนทรยน ากนอยางแพรหลาย ส าหรบกระบวนการผลตปยอนทรยน าจะเกยวของกบกจกรรมของจลนทรย ซงกรมพฒนาทดนไดคดเลอกจลนทรยเพอใชในการผลตปยอนทรยน า และผลตเปนผลตภณฑทเรยกว า สารเรง พด.2 มการน ากลมจลนทรยตาง ๆ เพมเขาไปในผลตภณฑ ใชชอวา “ซปเปอร พด.2” เพอแยกและคดเลอกเชอยสต แบคทเรยยอยโปรตน แบคทเรยละลายอนนทรยฟอสเฟต เปรยบเทยบประสทธภาพการยอยสลายวสดหมกระหวางสารเรง พด.2 และสารเรงซปเปอร พด.2 พบวาเปนจลนทรยทผลต

19

กรดอนทรยละลายสารประกอบฟอสเฟตใหอยในรปทพชน าไปใชประโยชน คอแบคทเรย (นวลจนทร ภาสดา, 2550)

การศกษาวจยเกยวกบสถานะธาตอาหารในดนของประเทศไทย โดยรวบรวมผลวเคราะหดน ดานปรมาณธาตอาหารในดน เฉพาะขอมลผลวเคราะหความเปนกรดเปนดาง ปรมาณอนทรยวตถ ปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชน ปรมาณโพแทสเซยมทเปนประโยชนในพนทของเกษตรกรทวประเทศ ตงแตป 2547-2550 จ านวน 6,422 จด พบวามกลมตวอยางดนทเปนกรดจด -กรดรนแรง (คาความเปนกรด-ดางนอยกวา 4.5-5.5)มปรมาณถงเกอบ 3,690 ขอมล คดเปนรอยละ 57.4 ของตวอยางทงหมด เมอพจารณาพนทของตวอยางทมความเปนกรดจด-กรดรนแรง พบวาสวนใหญอยในบรเวณพนทภาคกลางตอนลาง บางสวนของพนทในภาคตะวนออก และภาคกลาง ภาคใต ซงเปนพนทชายฝงทะเล กเปนพนททพบความเปนกรดสง (กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2551)

จากการวจยของไพรตน พมพศรกล (2542) พบวาการใชเชอว-เอ ไมโคไรซา รวมกบจลนทรยละลายฟอสฟอรสเพอเพมผลผลตของถวเหลองทคลกเชอไรโซเบยม เพอประเมนถงกจกรรมรวมกนของจลนทรยทงสองทมตอการเจรญเตบโตและการดดใชธาตฟอสฟอรสของถวเหลอง ในต ารบทใสเชอราว เอ ไมโคไรซา รวมกบจลนทรยละลายฟอสเฟตมแนวโนมใหน าหนกสดของ สวนเหลอดนและราก น าหนกแหงของสวนเหนอดนและราก ความเขมขนไนโตรเจนและปรมาณการดดใชไนโตรเจน ความเขมขนฟอสฟอรส และปรมาณการดดใชฟอสฟอรสในสวนเหนอดนมคาสงกวาต ารบควบคม และการใชใสเชอราว เอ ไมโคไรซารวมกบจลนท-รยละลายฟอสเฟตและหนฟอสเฟต มแนวโนมท าใหตนถวมเปอรเซนตการตดเชอราทราก และปรมาณการดดใชฟอสฟอรสมคาสงกวาต ารบควบคม และต ารบทใสเชอราว เอ ไมโครไรซา หรอใสจลนทรยละลายฟอสเฟต เพยงอยางเดยว

จากการศกษาแบคทเรยทสามารถละลายฟอสเฟต ของ นฤมล ศรชย , 2546 พบวา มจลนทรยหลายชนดทสามารถละลายได เชน Neisseria, Bacillus sp., Acinetobacter, Staphylococcus, Proteus และ Enterobacter แตทมประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตในน าเนาเสยสงเคราะหไดดทสดคอ Bacillus sp. (D45)

จากการศกษาของ ภาวนา ลกขนานนท (2547) พบวา ในการแยกเชอจลนทรยละลายฟอสเฟตจากดนบรเวณรากพชในจงหวดตาง ๆ ทางภาคเหนอ ภาคใต ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลาง ได จลนทรยประเภท เชอแบคทเรย เชอรา และแอคตโนมยซส พบวา เชอรา Penicillium sp. มประสทธภาพในการยอยสลายฟอสเฟตดทสด รองมาคอ แบคทเรย และแอคตโน-มยซส

การศกษาความหลากหลายและประสทธภาพของเชอ Bacillus sp. ในการละลายฟอสเฟต อนนทรย ของนจกาล การอ านวย ในการคดเลอกแบคทเรยทมความสามารถในการละลายฟอสเฟต

20

บนอาหารแขงทเตมแหลงฟอสเฟตละลายยากสตร Pikovskaya’s medium (PVK) และ National Botanical Research Institute’s Phosphate growth medium (NBRIP) พบแบคทเรยทสามารถละลายฟอสเฟตไดในอาหารแขงทงสองสตร เปน B.megaterium จากการรวบรวม B.megaterium ทง 12 สายพนธ Bacillus sp. จ านวน 7 สายพนธ และ Pseudomonas sp. สายพนธ N11 จากแหลงเกบเชออน น ามาศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลวสตร PVK และ NBRIP พบวาแบคทเรย Pseudomonas sp. สายพนธ N11 สามารถละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอทงสองสตรไดปรมาณสงสด และ B.megaterium สายพนธ C411 ซงแยกจากตวอยางดน สามารถละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอทงสองสตรไดปรมาณสงกวา Bacillus sp. สายพนธอน ทเลอกมาศกษา (นจกาล การอ านวย, 2550)

ในดนตางๆ จะพบจลนทรยละลายฟอสเฟตไดในปรมาณทแตกตางกน และพบวามแบคทเรยพวกนในเขตรากพช (ไรโซสเฟยร, rhizosphere) มากกวาบรเวณทไกลออกไป สงส าคญทเปนตวดงดดชนดและจ านวนของเชอจลนทรยบรเวณไรโซสเฟยรสงหนงคอสารเอกซเดท (exudate) ทรากไผปลดปลอยออกมาสสงแวดลอมภายนอก ซงอาจเปนกรดอะมโน น าตาล หรอโพลแซคคารไรอน ทเปนตวคดเลอกชนดของจลนทรยได มการคนพบและยนยนวาเชอรามประสทธภาพการละลายฟอสเฟตไดดกวาเชอแบคทเรย นอกจากนปรมาณและชนดของจลนทรยละลายฟอสเฟตไดรบอทธพลจากชนดของดนและการเขตกรรมทแตกตางกนมากกวาสภาพทางกายภาพของดน ปรมาณฮวมส ไนโตรเจน และฟอสฟอรสในดน (ธงชย มาลา, 2550)

จากงานวจย การคดเลอกจลนทรยละลายฟอสเฟต เพอใชประโยชนทางการเกษตรของ วฒชย จนทรสมบต พบวาประเทศไทยมพนทดนกรดคดเปน 44% ของพนททงประเทศ และพนทดงกลาวสวนใหญมปญหาดนขาดธาตฟอสฟอรสเพราะการตรงของดน ด าเนนการคดเลอกจลนทรยละลายฟอสเฟต เพอลดปญหาและใชประโยชนทดนให เกดประโยชนสงสด พบวา เชอรา มความสามารถละลายฟอสเฟตสงสด และไดคดเลอกจลนทรยละลายฟอสเฟตทมประสทธภาพสงสด ทดสอบการละลายหนฟอสเฟต พบวา เชอรา PSF 221 PSF 035 และเชอแบคทเรย PSB 8 สามารถปลดปลอยฟอสเฟตไดสงสด (วฒชย จนทรสมบต, 2550)

สมาพร เรองสงข (2552) ศกษาพบวาสภาพดนในปาชมชนบานพเตย ต.ทาเสา อ.ไทรโยค จ.กาญจนบร มปรมาณฟอสเฟตทงหมด (total phosphate) และฟอสเฟตทมประโยชนกบพช (available phosphate) อยนอยมาก เมอแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตในดนรอบรากไผ 8 ชนดในปาชมชนบานพเตย พบวาเชอทมกจกรรมการละลายฟอสเฟตดทสดจากไผแตละชนดไดแก เชอ Burkholderia cepacia จากไผปลองยาว เชอ Cedecea neteri จากไผขาวหลาม เชอ Burkholderia pyrrocinia จากไผไร และเชอ Pseudomonas aeruginosa จากไผรวก ซงเชอ

21

Burkholderia ทง 2 สปชสนสามารถแยกไดจากบรเวณไรโซสเฟยรของไผ Moso bamboo ในประเทศจนเชนกน (Han et al., 2009)

จากการศกษาของ สภาพร จนรงเรอง (2553) พบวา Burkholderia multivarant สายพนธ Rs01 ทแยกไดจากดนกรดก ามะถน ชดดนรงสต มประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตไดดทสด และน าไปสงเสรมการเจรญเตบโตของขาวโพดหวานพนธอนทรย 2

กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดน าผลงานทไดจากการศกษาวจย เรองผลตภณฑปยชวภาพละลายฟอสเฟตมาเผยแพร โดยภาวนา ลกขนานนท และคณะ ทไดท าการศกษาหาจลนทรยทมในประเทศไทยเพอน ามาผลตเปนปยชวภาพละลายฟอสเฟต ไดจลนทรยทสามารถละลายตะกอน CaHPO4 คอ เชอราในสกล Penicillium และเชอแบคทเรย เมอทดลองผลตเชอรา Penicillium spp. ใหอยในรปแบบปยชวภาพละลายฟอสเฟตทพรอมน าไปใชประโยชนไดอยางมประสทธภาพ พบวาการเลยงเชอราในลกษณะ solid substrate fermentation ในอาหารเลยงเชอทมขาวฟางเปนสวนประกอบหลก ท าใหไดสปอรเปนจ านวนมาก และม shelf life ทนานเพยงพอ และสามารถใชปยหมกมลววบดละเอยดเปนวสดพาหะ ส าหรบการผลตปยชวภาพละลายฟอสเฟต

จากการศกษาของ B.S.Kundu และคณะ (2009) เรองความหลากหลายทางชวภาพของแบคทเรยละลายฟอสเฟตใน Rhizophere ของ chickpea, mustard และ wheat grown ทปลก ในพนทตางกนของ Haryana พบวาการแยกเชอละลายฟอสเฟตจาก Rhizophere ของ chickpea, mustard และ wheat grown ได 193 isolated เมอน ามาจ าแนกพบวาทงหมดอยใน 4 กลม คอ Pseudomonas, Aeromonas, Klebsiella และ Enuterobacter ซงสวนใหญไดมาจาก Rhizophere ของ chickpea รองลงมาคอ wheat และ mustard ตามล าดบ

จากการศกษางานวจยทเกยวของกบการสงเสรมการปลกขาวไร พบวา การทขาวไรจะเจรญเตบโตและใหผลผลตทดตองอาศยธาตอาหารทจ าเปนตอการเจรญเตบโตเชนเดยวกบพชชนดอนๆ ฟอสฟอรสเปนธาตอาหารหลกของพชรองจากไนโตรเจน เปนธาตทพบอยในนวเคลยสของเซลลและโครโมโซม หากขาวไรไดรบธาตฟอสฟอรสในการเจรญเตบโตไมเพยงพอกบความตองการจะสงผลใหตนขาวแคระแกรน ขาวจะชะงกการเจรญเตบโต และใหผลผลตต า โดยมจลนทรยในดนเปนตวควบคมหรอเปนกลไกส าคญในขบวนการยอยสลายอนทรยวตถในดนมผลตอความอดมสมบรณของดน (กงแกว คณเขต, 2546) แตปรมาณฟอสฟอรสทเปนประโยชนในพนทเกษตรกรทพบในดนของประเทศไทยทวประเทศตงแตป 2547-2550 พบดนทเปนกรดจด-กรดรนแรง (คาความเปนกรด-ดางนอยกวา 4.5-5.5 แตดนทเหมาะสมตอการละลายของฟอสเฟตควรมคาอยระหวาง 5.5-7.0) สวนใหญอยในบรเวณพนทภาคกลางตอนลาง บางสวนของพนทในภาคตะวนออก และภาคกลาง (กรม

22

พฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2551) คดเปน 44% ของพนททงประเทศ พนทดงกลาวสวนใหญมกมปญหาดนขาดธาตฟอสฟอรสเพราะการตรงของดน (วฒชย จนทรสมบต, 2550) จลนทรยในดนหลายชนดสามารถละลายฟอสเฟตได (เปลยนรปฟอสฟอรสทไมสามารถละลายน าใหอยในรปทสามารถละลายน าได) ประกอบดวย แบคทเรย เชน Burkholderia multivarant (สภาพร จนรงเรอง และคณะ, 2553) Enuterobacter (Kundu et al, 2009) Bacillus sp. (นฤมล ศรชย, 2546) Pseudomonas (Kundu et al, 2009) Bacillus, Rhizobium, Bradyrhizobium, Berholderia (ธงชย มาลา, 2550) Achromobacter, Agrobacterium, Micrococus, Aereobacter, Flavobacterium และ Erwinia (นจกาล การอ านวย, 2550) เชอรา เชน Penicillium sp. (ภาวนา ลกขนานนท และคณะ, 2547) Aspergillus, Penicillium, Rhizopus (ธงชย มาลา, 2550) mycorrhiza (นจกาล การอ านวย, 2550) แอคตโนมยซส โปรโตซว สาหราย เหดบางชนด และไวรส สวนขาวทไดรบธาตฟอสฟอรสจากดนทเพยงพอจะสงเสรมการแตกกอ การพฒนาของราก การออกรวง และใหผลผลตสงขน (พสฐ พรหมนารท, 2544) จากเหตผลในการศกษางานวจยทเกยวของตางๆ ดงกลาวเปนการศกษาเพอเปนแนวทางในการน าความรมาประยกตใชในการคดเลอกแบคทเรยละลายฟอสเฟตประสทธภาพสงมาสงเสรมการละลายฟอสเฟตในดนบรเวณรอบรากขาวไร เพอสงเสรมปรมาณผลผลตขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร ทปลกเพอการบรโภคตอไป

23

บทท 3

วธด าเนนการวจย

รปแบบการด าเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ ท าการทดลองในระดบหองปฏบตการ โดยท าการศกษา

ณ ศนยวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร จงหวดกาญจนบร เครองมอ อปกรณและสารเคมทใชในการวจย 1. เชอจลนทรย

- เชอแบคทเรยทคดแยกจากตวอยางดนรอบรากขาวไร 2. อาหารเลยงเชอและสารเคม

1.1 nutrient agar (NA) HRADY DIAGNOSTICS Santa Maria, CA 93455 USA. 1.2 nutrient broth (NB) E. Merck, 64271 Darmstadt Germany. 1.3 pikovskaya’s medium (PVK) 1.4 reagent A และ B ส าหรบวเคราะห soluble phosphats 1.5 สยอมแกรมแบคทเรย

3. เครองมอ อปกรณ 3.1 หลอดทดลองขนาด 16 x 150 มลลลตร 3.2 ฟลาสกขนาด 250 มลลลตร 3.3 กระบอกตวงแกวขนาด 100, 500 และ 1,000 มลลลตร

24

3.4 ขวดปรมาตร 25, 100 และ 200 มลลลตร 3.5 จานอาหารเลยงเชอ 3.6 กระดาษกรอง whatman เบอร 2 3.7 ปเปตแกวขนาด 1, 5 และ 10 มลลลตร 3.8 เขมเขยเชอ 3.9 hot plate 3.10 กลองจลทรรศน 3.11 ตอบฆาเชอ (hot air oven) 3.12 ตเขยเชอ (laminar flow) 3.13 ตบมเชอ (incubator) 3.14 เครองเขยา (shaker) 3.15 เครองชงสารแบบละเอยดทศนยม 4 ต าแหนง 3.16 เครองวด pH (pH meter) 3.17 เครองปนเหวยง (centrifuge) 3.18 เครองวดคาการดดกลนแสง (spectrophotometer) SHIMADZU.AUSTRALIA. 3.19 หมอนงความดนไอ (autoclave) 3.20 พลว จอบ หรอเสยม 3.21 ถงพลาสตกหรอถงพลาสตกส าหรบใสตวอยางดน

วธด าเนนการวจย

1. ศกษา เลอกพนทเกบขอมลและตวอยางดน 2. น าตวอยางดนมาวเคราะหทางชวภาพ - เกบตวอยางดน - แยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต - คดเลอกเชอมประสทธภาพ - ทดสอบประสทธภาพของเชอแบคทเรยในการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว

3. เปรยบเทยบความแตกตางทางสถต 4. ศกษาลกษณะทางสณฐานวทยา 5. ระบจนสของเชอแบคทเรย

25

1. ศกษา เลอกพนทเกบขอมล และตวอยางดนรอบรากขาวไรจากพนทสมตวอยางแบบเจาะจงของเกษตรกรในพนท จ านวน 2 ราย ใน ต.ปรงเผล อ.สงขละบร จ.กาญจนบร ทมระยะทางหางกนอยางนอย 1 กโลเมตร เพอใหกลมตวอยางของเชอแบคทเรยมความหลากหลาย

2. น าตวอยางดนมาวเคราะหทางชวภาพ ไดแก ชนดและประสทธภาพของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต โดยมรายละเอยดดงน (ธงชย มาลา, 2550)

1. การเกบตวอยางดน (กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2551)

1.1) สมเกบตวอยางดนกระจายใหครอบคลมทวพนทในแตละแปลงๆ ละ 15 จด (กอนขดดนจะตองถางหญา กวาดเศษพช หรอวสดหนาดนออกกอน อยาแซะหรอปาดหนาดนออก)

1.2) ใชเสยม พลว หรอจอบขดเปนรปตว V ใหลกในแนวดงประมาณ 0 – 15 เซนตเมตร หรอในระดบชนไถพรวน แลวแซะเอาดนดานหนงเปนแผนหนาประมาณ 2 -3 เซนตเมตร จากปากหลมถงกนหลม ดนทไดเปนดนจาก 1 จด ท าเชนเดยวกนนจนครบ

1.3) น าดนในแตละจดใสรวมกนในถง คลกเคลาใหเขากน 1.4) แบงดนแตละแปลงเพอวเคราะห โดยเกลยตวอยางดนทงหมดของแตละแปลงใหเปนรป

วงกลมแลวแบงผากลางออกเปน 4 สวนเทากน เกบดนมาเพยง 2 สวน หนกประมาณ ½ กโลกรม ใสลงในถงพลาสตกสะอาด ปดปากถงใหแนนแลวน าไปวเคราะห

2. การแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตจากดนตวอยาง (ธงชย มาลา, 2550)

2.1) น าดนทตองการศกษาจ านวน 1 กรม ใสลงในน ากลนทฆาเชอแลว จ านวน 10 มลลลตร ในหลอดทดสอบ เขยาอยางแรงเพอใหดน และจลนทรยกระจายในน าไดอยางทวถง ท าใหไดสารละลายดนทมความเขมขนเปน 10-1 เทา

2.2) ใชปเปตทนงฆาเชอแลวดดสารละลายดนในขอ 1 จ านวน 1 มลลลตร แลวถายลงในหลอดทดสอบทบรรจน ากลนนงฆาเชอแลว 9 มลลลตร เขยาใหเขากนจะไดสารละลายดนความเขมขน 10 -2 เทา เจอจางสารละลายดนตอไปอกในน ากลนทฆาเชอ ครงละ 10 เทา จนไดความเขมขนเปน 10 -3, 10-4, 10-5, 10-6

2.3) น าสารละลายดนความเขมขนทเหมาะสมไปศกษาปรมาณเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตไดบนอาหาร Pikovskaya’s medium โดยใชวธ spread plate

2.4) หลงจากบมเชอไวนาน 5 ถง 7 วน ใหเลอกเชอทมวงใสรอบโคโลน (clear zone) ซงแสดงวาโคโลนนนเปนเชอแบคทเรยทสรางกรดออกมาละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอได เนองจากในอาหาร Pikovskaya’s medium นนม Ca3(PO4)2 เปนสวนผสมอยและเปนแหลงของฟอสเฟตอยางเดยวทมในอาหาร ซงเปนสวนทท าใหอาหารขน จากนนน าเชอดงกลาวไปแยกใหไดเชอบรสทธ

26

2.5) เปรยบเทยบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตบนอาหารแขงระดบเบองตน โดยคา halo:colony ratioวดรศมของบรเวณใสและรศมของโคโลน เพอน ามาค านวณหาคา Halo: Colony ratio ดงสตรตอไปน

Halo:Colony ratio = รศมบรเวณใสรอบโคโลน รศมโคโลน ค านวณคา Halo: Colony ratio ทกซ าแลวหาคาเฉลยสดทายของแตละเชอมาเปรยบเทยบ

กน เชอใดใหคาเฉลยของ Halo: Colony ratio สงสด แสดงวามกจกรรมการละลายฟอสเฟตไดดทสด คดเลอกมาทดสอบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลวตอไป

3. ประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว

น าเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตบรสทธมาทดสอบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตดงน (นจกาล การอ านวย, 2550)

3.1 การเตรยมกลาเชอแบคทเรย

3.1.1) ใชลปเขยเชอแบคทเรยบรสทธลงบนอาหารเลยงเชอ NA โดยวธ crose streak บมเชอทอณหภมหองนาน 24 ชวโมง

3.1.2) ใชลปเขยโคโลนเดยวของแบคทเรยแตละชนดทเลยงไดบนอาหาร NA ถายลงในฟลาสกขนาด 250 มลลลตร ซงบรรจอาหารเหลว NB ปรมาตร 25 มลลลตร น าไปเขยาดวยความเรวรอบประมาณ 150 rpm เพอใหอากาศ นาน 4-6 ชวโมง ทอณหภมหอง (มปรมาณเชอโดยประมาณ 107-108 cfu / ml)

3.2 การเลยงเชอในอาหารเหลวทดสอบการละลายฟอสเฟต ถายกลาเชอทเจรญในอาหารเหลว NB ปรมาตร 2.5 มลลลตร ลงในฟลาสกขนาด

250 มลลลตร ซงบรรจอาหารเหลวสตร Pikovskaya’s medium (PVK) ปรมาตร 50 มลลลตร น าไปเขยาใหอากาศ ทอณหภม 26-28 องศาเซลเซยส นาน 7 ถง 14 วน (3 ซ า) โดยชดควบคมจะไมเตมเชอแบคทเรย 3.3 การวเคราะหการละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอเหลว ท าการเกบตวอยางทเจรญในอาหารเหลวสตร PVK เมอครบก าหนด โดย 3.3.1) ดดตวอยางเชอทเจรญในอาหารเหลวแตละสตรปรมาตร 20 มลลลตร ถายใสหลอดปนตกตะกอน

27

3.3.2) น าไปปนตกตะกอนดวยเครอง centrifuge ทความเรว 1,000 รอบตอนาท นาน 10-15 นาท 3.3.3) น าของเหลวทกรองไดไปปนใหตกตะกอน ท 10 ,000 รอบตอนาท เปนเวลา 10-15 นาท ทอาจตกคางและอาจรบกวนการวเคราะหผลปรมาณฟอสเฟตรปละลายได (การปนและการกรองหลายครงจนกระทงไดของเหลวใสไมมสออกมา) น าสวนใสทผานการกรองแลวสวนหนงไปวดคา pH พรอมบนทกคา pH ทวดได

3.3.4) น าอกสวนหนงมาวเคราะหหาปรมาณ water soluble phosphate ใน cultrate filtrate โดยดดตวอยางททราบปรมาณแนนอนประมาณ 1-10 มลลลตร มาวเคราะหตามวธการวเคราะหหา available phosphorus ปรบปรมาตรของเหลวทกรองได ใหมปรมาตร 50 มลลลตร โดยตวงของเหลวจ านวน 10 มลลลตรลงในขวดปรบปรมาตร ขนาด 50 มลลลตร เตม Barton’s reagent จ านวน 2.5 มลลลตร แลวปรบปรมาตรใหเปน 50 มลลลตร โดยน ากลน ปลอยทงไว 10 นาท

3.3.5) อานคา transmittance percentage จากเครอง spectrophotometer ทความยาวคลน 430 ไมโครเมตร แลวเปลยนเปนคา ppm P หลงจากเปรยบเทยบกบ standard curve แลว

4. เปรยบเทยบความแตกตางทางสถตของประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลวโดยน าคา ppm P มาวเคราะหความแตกตางทางสถต 5. ศกษารายละเอยดทางสณฐานวทยาของเชอบรสทธ โดยการศกษาลกษณะโคโลนบนอาหารเลยงเชอ ลกษณะของเชอภายใตกลองจลทรรศน ประกอบดวย รปราง การตดสแกรมบวกหรอ แกรมลบ

6. การระบจนสของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต วเคราะหสปชสแบคทเรยละลายฟอสเฟตทมประสทธภาพดทสด จากการเปรยบเทยบล าดบนวคลโอ

ไทดใน DNA โดย BIOTEC สวทช. ม 3 ขนตอนคอ PCR amplification ของ 16S rDNA, Direct sequencing ของ 16S rDNA และการวเคราะหล าดบนวคลโอไทด (sequence analysis) โดยใชวธเดยวกบ (Ruangsanka, S, 2014) 7. บนทกผลการทดลอง ประมวลและสรปผล

28

บรรณานกรม กรมการขาว. 2553. บทความองคความรเรองขาว. คนจาก http:/www.ricethailand.go.th/ rice%20web/index.html กรมพฒนาทดน. 2551. โปรแกรมดนไทยและธาตอาหารพชและการจดการดนและปยรายแปลง. กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรมวชาการเกษตร. 2547. ววฒนาการพนธขาวไทย. สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร. กรมวชาการเกษตร. 2548. การจดเขตศกยภาพการผลตขาวจงหวดกาญจนบร. ศนยวจยขาว สพรรณบร สถาบนวจยขาว. กรมวชาการเกษตร. กงแกว คณเขต. 2546. การเปลยนแปลงของจลนทรยในดนนาตามสภาพและการจดการ ตางๆ 1.การใชวสดอนทรยและการจดการดนในการปลกขาวอนทรย 2.ชนดดน 3.การ จดการดนและน า 4.การใชสารเคมทางการเกษตร. ศนยวจยขาวปทมธาน ศนยวจยขาว สพรรณบร. ส านกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 5. ธงชย มาลา. 2546. ปยอนทรยและปยชวภาพ : เทคนคการผลตและการใชประโยชน. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ธงชย มาลา. 2550. ปยอนทรยและปยชวภาพ : เทคนคการผลตและการใชประโยชน. คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน. ส านกพมพ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. ธนพร ขจร ณรงคฤทธ เภาสระค และ ชลธรา แสงศร. 2555. การศกษาความหลากหลายทาง

29

พนธกรรมของขาวไรพนเมองในจงหวดกาญจนบร. วารสารวทยาศาสตรเกษตร, 43, 601-604. นฤมล ศรชย. 2546. การแยกและการคดเลอกจลนทรยในดนทสามารถสลายฟอสเฟต. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาชววทยา. มหาวทยาลยเชยงใหม. นจกาล การอ านวย. 2550. การศกษาความหลากหลายและประสทธภาพของเชอ Bacillus sp. ในการละลายฟอสเฟตอนนทรย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา จลชววทยา. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. บญหงส จงคด. 2547. ขาวและเทคโนโลยการผลต. ภาควชาเทคโนโลยการเกษตร คณะ วทยาศาสตรและเทคโนโลย. มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ประดษฐ อนถน. 2555. ความแตกตางทางพนธกรรมขาวในการผลตกาบาระหวางพนธขาวไร รวบรวมของมลนธโครงการหลวง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต (เกษตรศาสตร) สาขาวชาพชไร. มหาวทยาลยเชยงใหม. แผนพฒนาองคการบรหารสวนต าบลปรงเผล. 2556. กาญจนบร : องคการบรหารสวนต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร. พสฐ พรหมนารท. 2544. มมมองทแตกตางของการใชปยเพอการผลตขาว. วารสารวชาการ เกษตร ปท 19 ฉบบท 3 ก.ย-ธ.ค 2544. พนเลศ พกลทอง. 2552. การวเคราหความอดมสมบรณของดนในพนทปลกขาวไรเพอยงชพ : กรณศกษาชนเผาอาขาและชนเผาลวะในพนทลมน าแมค า อ าเภอแมจน จงหวด เชยงราย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการใชทดนและการจดการ ทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน. มหาวทยาลยแมโจ. ภาวนา ลกขนานนท วทยา ธนานสนธ ประพศ แสงทอง และ สปราณ มนหมาย. 2547. จากหง สหาง ผลตภณฑปยชวภาพละลายฟอสเฟต. กลมวจยปฐพวทยา. ส านกวจยพฒนาปจจย การผลตทางการเกษตร. วชราวธ ชนะเคน. 2552. การวเคราะหลกษณะประจ าพนธภายใตสภาพแวดลอมทตางกน และ การตอบสนองตอปยไนโตรเจนของขาวไรพนธทองถนทบานอาโยะใหม อ าเภอ แมฟาหลวง จงหวดเชยงราย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพชไร. มหาวทยาลยเชยงใหม. สมพร อศวลานนท. 2552. พลวตเศรษฐกจการผลตขาวไทย.ภาควชาเศรษฐศาสตรและทรพยากร. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สมพร อศวลานนท. 2553. ขาวไทย : การเปลยนแปลงในโครงสรางการผลตและชองทางการ

30

กระจาย. เอกสารเผยแพร ชดโครงการเฝามองนโยบายเกษตรไทย. สถาบนคลงสมอง ของชาต. เลศชยการพมพ 2 ปากเกรด นนทบร. สมาพร เรองสงข. 2552. การแยกเชอราละลายฟอสเฟตจากดนในถ าของจงหวดกาญจนบร. การประชมทางวชาการดนและปยแหงชาต ครงท 1 “ดนและปยในภาวะวกฤต อาหารและพลงงาน” จดโดย สมาคมดนและปยแหงประเทศไทย สมาคมอนรกษ ดนและน าแหงประเทศไทย และมหาวทยาลยเกษตรศาสตร สรสทธ วชโรทยาน. 2535. ปยกบการพฒนาการเกษตร. ทระลกครบรอบวนเกด 60 ป ศ.ดร. สรสทธ วชโรทยาน. 104 หนา. สภาพร จนทรรงเรอง เบญจมาส รสโสภา และ กรรณการ สจจาพนธ. 2553. ผลของแบคทเรย ละลายฟอสเฟต Burkholderia sp. สายพนธ Rs01 ตอการเจรญเตบโตของ ขาวโพดหวานพนธอนทรย 2. วทยานพนธภาควชาปฐพวทยา. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. สปราณ สทธพรหม. 2538. การจ าแนกและการบงบอกสายพนธขาวขนน าและขาวไร (Oryza sativa var. indica L.) ดวยไอโซไซม. วทยานพนธวทยาศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาชววทยา. มหาวทยาลยเชยงใหม. อาภารตน มหาขนธ. 2549. ปยชวภาพจากจลนทรยละลายฟอสเฟต กบอนาคตการเกษตร ของประเทศไทย. สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย. บรษทซเอดยเคชน จ ากด (มหาชน), กรงเทพฯ. อทยวรรณ จงรจโรจนชย. 2550. ความแตกตางทางพนธกรรมของกรดอะมโนจ าเปนในขาวไรพนธ พนเมอง. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพชไร. มหาวทยาลยเชยงใหม. Dobermann, A. and T.H. Fairhurst 2000. Rice Nutrient Disorders & Nutrient Management. Oxford Graphic Printers Pte Ltd. 191 pp. Hinsiger, P. 2001. Bioavailability of soil inorganic P in the rhizosphere as affected by root-Induced chemical changes : a review. Plant and Soil. Kundu, B., Nehra, K., Yadav, R., Tomar, M. 2009. Biodiversity of phosphate solubilizing bacteria in Rhizophere of chickpea, mustard and wheat grown in different regions of Haryana. Indian Journal of Microbiology. Pusadee, T., Jamjod, S., Chiang, Y., Rerkasem, B. and Schaal, B.A. 2009. Genetic Structure and Isolation by Distance in a Landrace of thai rice. PNAS. Ruangsanka, S. 2014. Identification of phosphate-solubilizing bacteria from the bamboo rhizosphere. ScienceAsia 40:204-211.

31

Sekhar, D.M.R. and N.C. Aery. 2001. Phosphate rock with farmyard manure as P fertilizer in neutral and weakly alkaline soil. Curr. Sci. von Uexkull, H.R. 1976. Aspects of Fertilizer Use in Modern, High-Yield Rice Culture IPI-Bulletin 3. International Potash Institute Berne / Switzerland Printed by Heinz Arm Bern / Switzerland 74 pp.

23

บทท 3

วธด าเนนการวจย

รปแบบการด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ ท าการทดลองในระดบหองปฏบตการ โดยท าการศกษา ณ ศนยวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฎกาญจนบร จงหวดกาญจนบร เครองมอ อปกรณและสารเคมทใชในการวจย 1. เชอจลนทรย เชอแบคทเรยทคดแยกจากตวอยางดนรอบรากขาวไร

2. อาหารเลยงเชอและสารเคม 1.1 nutrient agar (NA) HRADY DIAGNOSTICS Santa Maria, CA 93455 USA. 1.2 nutrient broth (NB) E. Merck, 64271 Darmstadt Germany. 1.3 pikovskaya’s medium (PVK) 1.4 reagent A และ B ส าหรบวเคราะห soluble phosphats 1.5 สยอมแกรมแบคทเรย

3. เครองมอ อปกรณ 1.1 หลอดทดลองขนาด 16 x 150 มลลลตร 1.2 ฟลาสกขนาด 250 มลลลตร 1.3 กระบอกตวงแกวขนาด 100, 500 และ 1,000 มลลลตร 1.4 ขวดปรมาตร 25, 100 และ 200 มลลลตร 1.5 จานอาหารเลยงเชอ 1.6 กระดาษกรอง whatman เบอร 2 1.7 ปเปตแกวขนาด 1, 5 และ 10 มลลลตร 1.8 เขมเขยเชอ 1.9 hot plate 1.10 กลองจลทรรศน 1.11 ตอบฆาเชอ (hot air oven)

24

1.12 ตเขยเชอ (laminar flow) 1.13 ตบมเชอ (incubator) 1.14 เครองเขยา (shaker) 1.15 เครองชงสารแบบละเอยดทศนยม 4 ต าแหนง 1.16 เครองวด pH (pH meter) 1.17 เครองปนเหวยง (centrifuge) 1.18 เครองวดคาการดดกลนแสง (spectrophotometer) SHIMADZU.AUSTRALIA. 1.19 หมอนงความดนไอ (autoclave) 1.20 พลว จอบ หรอเสยม 1.21 ถงพลาสตกหรอถงพลาสตกส าหรบใสตวอยางดน

วธด าเนนการวจย

1. ศกษา เลอกพนทเกบขอมลและตวอยางดน 2. น าตวอยางดนมาวเคราะหทางชวภาพ - เกบตวอยางดน - แยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต - คดเลอกเชอมประสทธภาพ - ทดสอบประสทธภาพของเชอแบคทเรยในการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว

3. เปรยบเทยบความแตกตางทางสถต 4. ศกษาลกษณะทางสณฐานวทยา 5. ระบจนสของเชอแบคทเรย

1. ศกษา เลอกพนทเกบขอมล และตวอยางดนรอบรากขาวไรจากพนทสมตวอยางแบบเจาะจง

ของเกษตรกรในพนท จ านวน 2 ราย ใน ต.ปรงเผล อ.สงขละบร จ.กาญจนบร ทมระยะทางหางกนอยางนอย 1 กโลเมตร เพอใหกลมตวอยางของเชอแบคทเรยมความหลากหลาย

2. น าตวอยางดนมาวเคราะหทางชวภาพ ไดแก ชนดและประสทธภาพของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต โดยมรายละเอยดดงน (ธงชย มาลา, 2550)

25

1. การเกบตวอยางดน (กรมพฒนาทดน กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2551)

1.1 สมเกบตวอยางดนกระจายใหครอบคลมทวพนทในแตละแปลงๆ ละ 15 จด (กอนขดดนจะตองถางหญา กวาดเศษพช หรอวสดหนาดนออกกอน อยาแซะหรอปาดหนาดนออก)

1.2 ใชเสยม พลว หรอจอบขดเปนรปตว V ใหลกในแนวดงประมาณ 0 – 15 เซนตเมตร หรอในระดบชนไถพรวน แลวแซะเอาดนดานหนงเปนแผนหนาประมาณ 2 -3 เซนตเมตร จากปากหลมถงกนหลม ดนทไดเปนดนจาก 1 จด ท าเชนเดยวกนนจนครบ

1.3 น าดนในแตละจดใสรวมกนในถง คลกเคลาใหเขากน 1.4 แบงดนแตละแปลงเพอวเคราะห โดยเกลยตวอยางดนทงหมดของแตละแปลงใหเปนรป

วงกลมแลวแบงผากลางออกเปน 4 สวนเทากน เกบดนมาเพยง 2 สวน หนกประมาณ ½ กโลกรม ใสลงในถงพลาสตกสะอาด ปดปากถงใหแนนแลวน าไปวเคราะห

2. การแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตจากดนตวอยาง (ธงชย มาลา, 2550) 2.1 น าดนทตองการศกษาจ านวน 1 กรม ใสลงในน ากลนทฆาเชอแลว จ านวน 10 มลลลตร ใน

หลอดทดสอบ เขยาอยางแรงเพอใหดน และจลนทรยกระจายในน าไดอยางทวถง ท าใหไดสารละลายดนทมความเขมขนเปน 10-1 เทา

2.2 ใชปเปตทนงฆาเชอแลวดดสารละลายดนในขอ 1 จ านวน 1 มลลลตร แลวถายลงในหลอดทดสอบทบรรจน ากลนนงฆาเชอแลว 9 มลลลตร เขยาใหเขากนจะไดสารละลายดนความเขมขน 10 -2 เทา เจอจางสารละลายดนตอไปอกในน ากลนทฆาเชอ ครงละ 10 เทา จนไดความเขมขนเปน 10 -3, 10-4, 10-5, 10-6

2.3 น าสารละลายดนความเขมขนทเหมาะสมไปศกษาปรมาณเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตไดบนอาหาร Pikovskaya’s medium โดยใชวธ spread plate

2.4 หลงจากบมเชอไวนาน 5 ถง 7 วน ใหเลอกเชอทมวงใสรอบโคโลน (clear zone) ซงแสดงวาโคโลนนนเปนเชอแบคทเรยทสรางกรดออกมาละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอได เนองจากในอาหาร Pikovskaya’s medium นนม Ca3(PO4)2 เปนสวนผสมอยและเปนแหลงของฟอสเฟตอยางเดยวทมในอาหาร ซงเปนสวนทท าใหอาหารขน จากนนน าเชอดงกลาวไปแยกใหไดเชอบรสทธ

2.5 เปรยบเทยบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตบนอาหารแขงระดบเบองตน โดยคา halo:colony ratioวดรศมของบรเวณใสและรศมของโคโลน เพอน ามาค านวณหาคา Halo: Colony ratio ดงสตรตอไปน

Halo:Colony ratio = รศมบรเวณใสรอบโคโลน รศมโคโลน

26

ค านวณคา Halo: Colony ratio ทกซ าแลวหาคาเฉลยสดทายของแตละเชอมาเปรยบเทยบกน เชอใดใหคาเฉลยของ Halo: Colony ratio สงสด แสดงวามกจกรรมการละลายฟอสเฟตไดดทสด คดเลอกมาทดสอบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลวตอไป

3. ประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว น าเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตบรสทธมาทดสอบประสทธภาพการละลายฟอสเฟต ดงน (นจกาล การอ านวย, 2550)

3.1 การเตรยมกลาเชอแบคทเรย 3.1.1) ใชลปเขยเชอแบคทเรยบรสทธลงบนอาหารเลยงเชอ NA โดยวธ crose streak

บมเชอทอณหภมหองนาน 24 ชวโมง 3.1.2) ใชลปเขยโคโลนเดยวของแบคทเรยแตละชนดทเลยงไดบนอาหาร NA ถายลง

ในฟลาสกขนาด 250 มลลลตร ซงบรรจอาหารเหลว NB ปรมาตร 25 มลลลตร น าไปเขยาดวยความเรวรอบประมาณ 150 rpm เพอใหอากาศ นาน 4-6 ชวโมง ทอณหภมหอง (มปรมาณเชอโดยประมาณ 107-108 cfu / ml) 3.2 การเลยงเชอในอาหารเหลวทดสอบการละลายฟอสเฟต

ถายกลาเชอทเจรญในอาหารเหลว NB ปรมาตร 2.5 มลลลตร ลงในฟลาสกขนาด 250 มลลลตร ซงบรรจอาหารเหลวสตร Pikovskaya’s medium (PVK) ปรมาตร 50 มลลลตร น าไปเขยาใหอากาศ ทอณหภม 26-28 องศาเซลเซยส นาน 7 ถง 14 วน (3 ซ า) โดยชดควบคมจะไมเตมเชอแบคทเรย 3.3 การวเคราะหการละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอเหลว ท าการเกบตวอยางทเจรญในอาหารเหลวสตร PVK เมอครบก าหนด โดย 3.3.1 ดดตวอยางเชอทเจรญในอาหารเหลวแตละสตรปรมาตร 20 มลลลตร ถายใสหลอดปนตกตะกอน 3.3.2 น าไปปนตกตะกอนดวยเครอง centrifuge ทความเรว 1,000 รอบตอนาท นาน 10-15 นาท 3.3.3 น าของเหลวทกรองไดไปปนใหตกตะกอน ท 10,000 รอบตอนาท เปนเวลา 10-15 นาท ทอาจตกคางและอาจรบกวนการวเคราะหผลปรมาณฟอสเฟตรปละลายได (การปนและการกรองหลายครงจนกระทงไดของเหลวใสไมมสออกมา) น าสวนใสทผานการกรองแลวสวนหนงไปวดคา pH พรอมบนทกคา pH ทวดได

3.3.4 น าอกสวนหนงมาวเคราะหหาปรมาณ water soluble phosphate ใน cultrate filtrate โดยดดตวอยางททราบปรมาณแนนอนประมาณ 1-10 มลลลตร มาวเคราะหตามวธการวเคราะหหา available phosphorus ปรบปรมาตรของเหลวทกรองได ใหมปรมาตร 50 มลลลตร โดยตวงของเหลวจ านวน 10 มลลลตรลงในขวดปรบปรมาตร ขนาด 50 มลลลตร เตม

27

Barton’s reagent จ านวน 2.5 มลลลตร แลวปรบปรมาตรใหเปน 50 มลลลตร โดยน ากลน ปลอยทงไว 10 นาท

3.3.5 อานคา transmittance percentage จากเครอง spectrophotometer ทความยาวคลน 430 ไมโครเมตร แลวเปลยนเปนคา ppm P หลงจากเปรยบเทยบกบ standard curve แลว 4. เปรยบเทยบความแตกตางทางสถตของประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลวโดยน าคา ppm P มาวเคราะหความแตกตางทางสถต 5. ศกษารายละเอยดทางสณฐานวทยาของเชอบรสทธ โดยการศกษาลกษณะโคโลนบนอาหารเลยงเชอ ลกษณะของเชอภายใตกลองจลทรรศน ประกอบดวย รปราง การตดสแกรมบวกหรอ แกรมลบ

6. การระบจนสของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต วเคราะหสปชสแบคทเรยละลายฟอสเฟตทมประสทธภาพดทสดจากการเปรยบเทยบล าดบนวคล

โอไทดใน DNA โดย BIOTEC สวทช. ม 3 ขนตอนคอ PCR amplification ของ 16S rDNA, Direct sequencing ของ 16S rDNA และการวเคราะหล าดบนวคลโอไทด (sequence analysis) โดยใชวธเดยวกบ (Ruangsanka, S, 2014) 7. บนทกผลการทดลอง ประมวลและสรปผล

28

บทท 4

ผลการวจย 1. การเกบตวอยางดนจากพนทปลกขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล

จากการส ารวจพนทแปลงปลกขาวไรทปลกในพนทหมท 1 และหมท 2 ต.ปรงเผล อ.สงขละบร จ.กาญจนบร จ านวน 2 แปลง จากพนทสมตวอยางแบบเจาะจง โดยเลอกแปลงทมการปลกเฉพาะขาวไรอยางเดยวไมมการปลกพชชนดอนแซมและปลกขาวไรตดตอกนมาเปนเวลานาน หมท 1 เปนไรของคณชวลตร ทองด และหมท 2 เปนไรของคณลดดา มงสน ทง 2 แปลงทเลอกมระยะทางหางกนประมาณ 2 กโลเมตร จากการเลอกแปลงตวอยางทมระยะทางทหางกนอยางนอย 1 กโลเมตร เพอใหไดกลมตวอยางของเชอแบคทเรยทมความหลากหลาย ผวจยเกบดนตวอยางแบบสมแปลงละ 15 จด

ภาพท 4.1 ภาพแสดงการเกบขอมลดนตวอยางจากไรคณชวลตร ทองด

29

ภาพท 4.2 ภาพแสดงการเกบขอมลดนตวอยางจากไรคณลดดา มงสน

2. การแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตจากดนตวอยาง น าสารละลายดนตวอยางมาสเปรทเพลท (spread plate) บนอาหาร Pikovskaya’s medium (PVK) ไดเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตทมวงใสรอบโคโลน (clear zone) ซงแสดงวาโคโลนนนเปนเชอแบคทเรยทสรางกรดออกมาละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอได เนองจากในอาหาร PVK นนมแคลเซยมฟอสเฟต (Ca3(PO4)2) เปนสวนผสมอยและเปนแหลงของฟอสเฟตอยางเดยวทมในอาหารซงเปนสวนทท าใหอาหารขน ดงภาพท 4.3

30

ภาพท 4.3 ภาพแสดงเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต วงใสรอบโคโลนแสดงใหเหนวาเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตไดในอาหารเลยงเชอ PVK

3. ค านวณคา Halo: Colony ratio ของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตทแยกไดจากดนตวอยาง

31

ตารางท 4.1 คา Halo:Colony ratio ของแบคทเรยละลายฟอสเฟต

isolate rep1 rep2 rep3 average A1 0.93 1.09 1.06 1.03 A2 1.03 0.98 1.01 1.01 A3 0.95 1.01 1.06 1.01 A4 1.46 1.35 1.51 1.44 A5 1.23 1.08 1.23 1.18 A6 1.31 0.94 0.90 1.05 A7 1.13 1.05 0.91 1.03 A9 1.07 0.99 1.09 1.05 A10 1.04 1.24 0.82 1.03 B1 1.20 1.20 1.30 1.23 B2 1.00 0.99 1.04 1.01 B3 1.37 1.20 1.20 1.26 B5 1.19 1.27 1.41 1.29 B6 1.37 1.63 1.57 1.51 B7 0.86 1.11 1.07 1.01 B8 1.24 1.11 1.11 1.15 B9 2.13 2.07 2.17 2.12 B10 1.22 0.74 1.15 1.16

32

ภาพท 4.4 ภาพแสดงการท า spot inoculation บน PVK เพอค านวณคา Halo: Colony ratio ของเชอแบคทเรย

สามารถแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตได 18 ไอโซเลท ดงตารางท 4.1 เมอเปรยบเทยบ

จากคา Halo: Colony ratio คดเลอกไอโซเลททใหคาสงสด 4 อนดบแรกเพอน าไปวเคราะหประสทธภาพการละลายฟอสเฟตใน PVK broth เพอคดเลอกเชอทมประสทธภาพการละลายฟอสเฟตดทสดไปวเคราะหสปชส ไดแก ไอโซเลท B9, ไอโซเลท B6, ไอโซเลท A4 และ ไอโซเลท B5 ทมคา ratio เทากบ 2.13, 1.51, 1.44 และ 1.29 ตามล าดบ

33

4. ประสทธภาพการละลายฟอสเฟตในอาหารเหลว

ภาพท 4.5 ภาพแสดงแบคทเรยในอาหารเหลว PVK และเชอแบคทเรยทไดจากการปน

ตกตะกอนดวยเครอง centrifuge (แถวบน) การกรอง supernatant และการวด pH (แถวกลาง) การวเคราะหคา soluble phosphate (แถวลาง)

34

จากการเปรยบเทยบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตและคา pH ทางสถตทง 4 ไอโซเลท

ไดผลดงตารางท 4.2

ตารางท 4.2 การเปรยบเทยบทางสถตของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต

จากตารางท 4.2 จะเหนไดวา ไอโซเลท B9 ละลายฟอสเฟตไดดทสด ซงสอดคลองกบคา pH

ทผกผนตามปรมาณฟอสเฟตทละลายได จงน าเฉพาะ ไอโซเลท B9 สงไปวเคราะหสปชสดวย 16s

DNA sequencing ท BIOTEC ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.)

5. ศกษารายละเอยดทางสณฐานวทยาของเชอบรสทธ

จากการเปรยบเทยบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตพบวา ไอโซเลท B9 ละลายฟอสเฟตได

ดทสด เมอศกษารายละเอยดทางสณฐานวทยาของเชอบรสทธพบวาลกษณะโคโลนภายนอกมสขาว

ขนผวมนเรยบ ลกษณะของเชอภายใตกลองจลทรรศนมรปรางแบบ Bacillus ยอมเซลลตดสมวงจด

อยในกลมแบคทเรยแกรมบวก ดงภาพท 4.6

ภาพท 4.6 ภาพแสดงลกษณะของเชอ

ภายใตกลองจลทรรศน

isolate OD

(Mean + SD)

pH

(Mean + SD)

PO43-

(mg/l)

(Mean + SD)

B9 0.24 + 0.02 3.44 + 0.25 41.60 + 4.09

B6 0.14 + 0.02 3.65 + 0.25 20.47 + 3.56

A4 0.11 + 0.00 3.81 + 0.17 14.96 + 0.32

B5 0.11 + 0.00 4.38 + 0.18 13.92 + 0.67

35

6. การระบจนสของเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟต

จากการเปรยบเทยบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตพบวา ไอโซเลท B9 ละลายฟอสเฟตได

ดทสด สงไปวเคราะหสปชสดวย 16s DNA sequencing ท BIOTEC สวทช. คอเชอ Bacillus sp.

ดงภาพท 4.7

ภาพท 4.7 ภาพแสดงผลการวเคราะหสปชสดวย 16s DNA sequencing ท BIOTEC สวทช.

36

บทท 5

สรปและอภปรายผลการวจย สรปผลการวจย

งานวจยเรอง การคดเลอกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตประสทธภาพสงจากดนรอบราก ขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร มวตถประสงคดงน

1. เพอแยกเชอแบคทเรยในดนรอบรากขาวไร 2. คดเลอกจนสของเชอแบคทเรยในดนทมประสทธภาพในการละลายฟอสเฟตดทสด

ผลการวจยพบวาสามารถแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตจากดนรอบรากขาวไรทปลกในต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร ไดทงหมด 18 ไอโซเลท ซงคดเลอกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตทมประสทธภาพดทสด 4 ไอโซเลท ไดแก ไอโซเลท B9, ไอโซเลท B6, ไอโซเลท A4 และ ไอโซเลท B5 ซงสอดคลองกบคา pH ทผกผนตามปรมาณฟอสเฟตทละลายได คอ 41.60 + 4.09, 20.47 + 3.56, 14.96 + 0.32 และ 13.92 + 0.67 ตามล าดบ แสดงใหเหนวาเชอทละลายฟอสเฟตไดด เพราะสามารถสรางกรดอนทรยมาละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอไดมาก ซงท าใหคา pH ลดต าลง 3.44 + 0.25, 3.65 + 0.25, 3.81 + 0.17 และ 4.38 + 0.18 ตามล าดบ จากการเปรยบเทยบประสทธภาพการละลายฟอสเฟตพบวา ไอโซเลท B9 ละลายฟอสเฟตไดดทสด สงไปวเคราะหสปชสดวย 16s DNA sequencing ท BIOTEC ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) คอเชอ Bacillus sp.

อภปรายผลการวจย จากผลของการศกษาดานจลนทรยละลายฟอสเฟตพบวาเชอ Bacillus sp. เปนเชอทสามารถละลายฟอสเฟตจากดนรอบรากขาวไรไดดทสด ซงจากการทบทวนเอกสารงานวจยดานจลนทรยละลายฟอสเฟตพบกลมเชอ Bacillus sp. มบทบาทในหลายพนท ดงงานวจยของ ธงชย มาลา (2550) ทไดผลสอดคลองกบงานวจยครงน คอ สามารถแยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตในเขตรากพชไดมากกวาบรเวณทไกลออกไป ในขณะท สภาพร จนทรรงเรอง (2553) พบวา Burkholderia multivarant ทแยกจากดนกรดก ามะถน ชดดนรงสต มประสทธภาพการละลายฟอสเฟตไดดทสด และน าไปสงเสรมการปลกขาวโพดหวานพนธอนทรย 2 เชนเดยวกบ สมาพร เรองสงข (2552) แยกเชอแบคทเรยละลายฟอสเฟตในดนรอบรากไผ 8 ชนดไดเชอ Burkholderia cepacia จากไผปลองยาว เชอ Cedecea neteri จากไผขาวหลาม เชอ Burkholderia pyrrocinia จากไผไร และเชอ Pseudomonas aeruginosa จากไผรวก และการศกษาของ B.S.Kundu และคณะ (2009) พบวาการแยกเชอละลายฟอสเฟตจาก Rhizophere ของพช 3 ชนดทปลกในพนท

37

ตางกนของ Haryana ได 193 isolated เมอน ามาจ าแนกพบวาทงหมดอยใน 4 กลม คอ Pseudomonas, Aeromonas, Klebsiella และ Enuterobacte ซงสอดคลองกบคา pH ทผกผนตามปรมาณฟอสเฟตทละลายได แสดงใหเหนวาเชอทละลายฟอสเฟตไดด เพราะสามารถสรางกรดอนทรยมาละลายฟอสเฟตในอาหารเลยงเชอไดมาก ซงท าใหคา pH ลดต าลงตามล าดบ เชนเดยวกบ Jorquera et al (2008) ทพบวา Enterobacter, Pseudomonas และ Pantoea สามารถละลายฟอสเฟตอนนทรยดวยการหลงกรดอนทรยหลายชนด โดยเฉพาะกรดกลโคนค (gluconic acid) กรด 2-คโตกลโคนค (2-ketogluconic acid) กรดซตรก (citric acid) และกรดออกซาลก (oxalic acid)

ดงนนจะเหนไดวาแบคทเรยกลม Bacillus sp. เปนแบคทเรยทมศกยภาพในการละลายฟอสเฟต สามารถน ามาประยกตใชใหเกดประโยชนทางการเกษตรได

ขอเสนอแนะ

ควรท าการทดลองศกษาผลของเชอละลายฟอสเฟตตอการเจรญเตบโตของตนกลาขาวไรในโรงเรอนทดลอง (green house) ทควบคมตวแปรดานสภาวะแวดลอมได เพอใหไดผลทชดเจนและน าไปใชทดสอบจรงในแปลงปลกทอยในสภาพแวดลอมจรง

ประวตผวจย ชอ – นามสกล นางสาวสพตรา รกษวงษ วน เดอน ปเกด วนท 30 พฤศจกายน พทธศกราช 2525 สถานทเกด อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร ทอย บานเลขท 138 หมท 1 ต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร 71240 โทร. 081-5265910 ต าแหนงหนาทการงาน ครโรงเรยนบานทาดนแดง ต าบลปรงเผล อ าเภอสงขละบร จงหวดกาญจนบร 71240 ประวตการศกษา พ.ศ. 25 ประถมศกษาปท 6 โรงเรยนบานทาดนแดง จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 25 ประมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนรมเกลากาญจนบร จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 25 ประมธยมศกษาปท 6 โรงเรยนรมเกลากาญจนบร จงหวดกาญจนบร พ.ศ. 25 วทยาศาสตรบณฑต (วท.บ.) วชาเอกชววทยาประยกต มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร พ.ศ. 25 ป.บณฑต (ป.บณฑต) วชาเอกชววทยาประยกต มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร พ.ศ. 2557 วทยาศาสตรมหาบณฑต (ว.ม.) สาขาวชาวทยาศาสตรศกษา มหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร