{-.:ij,}::,i"".i:: i - i-.¡- l"}i::É,ffi:*

O concello de Sandiás esta situado no sueste da provinciade Ourense formando oafte da comarca natural da Limia, Tenunha superficie de 53 km e ocupa, en gran parle, as terras dadesecada lagoa de Antela. Limita polo norte cos concellos deAllariz e Xunqueira de Ambía, polo sur co de Xinzo de Limia,polo leste con Xinzo de Limia e Sarreaus, e polo oeste conVilar de Santos.

O concello está constituído por unha zona montañosa,con altitudes aue oscilan entre os 700 e os 900 metrosnos montes de Cantariñas (893 m), Souteiro, Nogueira,os montes-illa de Coalloso e O Castro, e unha gran chairaque ocupaba na súa maior parte a lagoa de Antela. Nestaúltima localízase a maioría das poboacións e das explotaciónsagrícolas máis rendibles e produtivas.

Sandiás dentro da provincia de Ourense

Como chegar:

O concello atópase ben comunicado, as súasorincioais vías de comunicación constitúenas a estradanacional N-525 e a autovíaA-52 (saída 202), que atravesano concello en sentido noroeste-sueste.A súa capital municipal dista da cidade de Ourense 33 km,6 km da vila de Xinzo de Limia e I 3 km da vila de Allariz.

Distoncio coos principols cidodesestrodo:ACoruño: I 77 km, O FerroL I 90 km, Lugo:30 km, Pontevedro: I l5 krn, Sontiogo dekm, Viso: l0ó krn.

rle Cnlirin ñnr

I l9 km, Ourense;Compostelo: 129

Este concello conta na actualidade cunha poboaciónde | .498 habitantes (lNE, 2008) distribuída en I B núcleosde poboación que se agrupan en tres parroquias: Couso deLimia, Piñeira de Arcos e Sandiás.

É un municipio que se caraderizapor ser esencialmenteagrícola, e os seus principais cultivos son a pataca e os cerears.Neste concello dáse unha clara contraposición entre a partenoroccidental, montañosa, dedicada á produción forestal, eas restantes, chás, dedicadas a cultivos agrícolas.

Proba da súa orientación cara ós cultivos agrícolas é oaproveitamento do 50olo das terras labradas. O concello deSandiás, xunto co de Xinzo de Limia, abranguen o BBolo dototal da superfcie comarcal dedicada ó cultivo da pataca poragricultores a tÍlulo principal. As súas explotacións teñen maiortamaño cás que son habituais en Galic¡a, debido ás grandesparcelas produto do desecamento da lagoa de Antela e áconcentración parcelaria posterior. O nivel de mecanizacióné un dos máis altos de Galicia.

Nos últimos anos destaca a súa orientación cara ágandería intensiva coa construción de numerosas granxaspertencentes ó grupo empresarial COREN. E taméncoñecido pola industria eKractiva de áridos, xa que a prácticatotalidade das areeiras da Limia se sitúan neste concello Estaarea é moi aoreciada oara a construción e fornecen a todaGalicia e o norle de Portusal.

Onde comer:

Restaurante NovaiñoEstrada Nacional 525, s/n37693 Novaíño - SandiásTel. : 988 465 077 - 9BB 465 263Fax:9BB 465763Restourcnte con copocidode poro 350 persoos.

Restaurante Os PozosOs Pozos, 10537693 Piñeira de Arcos -SandiásTeléfono: 9BB 465 144Restouronte con copocidade poro 75 persoos.

Casa FidalgoCasa do Fidalgo, s/n32693 Zadagós - SandiásTeléfono: 677 506 BB4

Onde durmir:

Restaurante NovaiñoDispón de t habitacións.

Albergue de peregrinos de SandiásPara peregrinos do Camiño de Santiago, o albergue deSandiás dispón de 74 prazas.(70 prazas-14 para drscapacitados, cociña-comedor, sala deestar, lavandería, tendais, aparcamento bicicletas, colchonetasauxilrares).

Casa FidalgoPróxima apertura da casa de turismo rural "Casa Fidalgo" enZadagós.

Bares e cafés do concello de Sandiás:

Cofé - Bor "Agustín" - Piñeira de Arcos.Cofé - Bsr "Piñeiro" - Piñeira de Arcos.Cofé - Bsr "O Xestol" - Vilariño das Poldras.Cofé - Bor "Susi" - Couso de Limia.Cofé - Bor "O ktanco" - Sandias.Café - Bar "O Compo" - Sandiás.

O concello de Sand¡ás acolle as instalacións do CentroEcuestre da Deputación de Ourense, centro destinado ófomento da cría cabalar, así como a aumenta-la formacióndos profesionais do sector na nosa provincia. Formando partedeste centro atópase a pista de velocidade, de | 500 metrosde longo por 20 de ancho. Nela realízanse ó longo do anovarias xornadas de carreiras, xa que por dimensións e calidadepódese comparar coas mellores de España. Dispón dunhaampla bancada para público, con vestiarios e outros servizos,así como un prcadeiro cubefto cunha pista de dimensiónsolímpicas. Ademais da celebración das carreiras, o obxectivo

principal do centro debe se-lo adestramento de cabalos deaptitude deportiva, en tódalas modalidades de competición.A oferta de instalacións deste tipo é hoxe practicamenteinexistente en Galicia, e a situación de Antela (boascomunicacións e proximidade ó resto de España) é privilexiadapara cabalos e profesionais que continuamente se desprazana comoeticións de nivel nacional.

A Casa da Lagoa ofrécelles ós visitantes un amploconxunto audrovisual, que tenta transmiti-la relevancia dalagoa de Antela, así como a historia e formas de vida doshabitantes das súas ribeiras, xa que conserya materiaisetnográficos de grande interese nos que se pon de manifestounha longa evolución de ferramentas e usos no contorno dalagoa de Antela.

A Casa da Lagoa conta tamén con modernos soportesnos que se pode observa-lo que está a acontecer noshumidais, mediante cámaras teledirixidas, ou a representaciónvirtual da Lagoa de Antela. Os materiais orientados ós máispequenos teñen unha presenza especial. Nos máis dos casoso coñecemento vai asociado ós xogos pedagóxicos.

Para máis información e para concefta-la súa visitapoden chamar ó número:

Concello de SandiásCampo de San Nicolás, 7 (32692- Sandiás)Te l . : 9BB 465 001

Ou no enderezo de correo electrónico:casadalagoadeante la@yahoo. es

Parte dos elementosdo antigo ecosistemahúmido mantéñense naactualidade na mesmachaira que no seu díaocupou a lagoa deAntela, Tal vez nun futuroestas pezas dispersaspoidan volver configurarun novo humidalherdeiro do xa mÍticolago Beón. En tanto, ACasa da Lagoa pretendeconserva-la memonada antiga diversidadenatural, antropolóxica epatrimonial.

Na comarca daLimia existiu ata hai unhasdécadas a lagoa de Antera,, , ^ h - A - - t ^ ^ ^ - -unna oas tagoas matsimportantes da Penínsulalbérica. Esta lagoaatesouraba unha granriqueza arqueolóxica,paisaxífica, histórica,toponímica, etc., e unhaflora, fauna e folclore característicos. Tiña 7 qurlómetros delongo e 6 quilómetros de ancho, aínda que dependendoda época do ano, variaban esas dimensións, así como a súaprofundidade, que normalmente tiña unha media de 0,60metros chegando nalgúns "pozos" ata os tres metros. Uníndice da súa importancia excepcional eran os miles de avesacuáticas que a utilizaban durante todo o ano.

Innumerables foron os intentos de desaugamentoe aproveitamento das súas terras para o labradío, aia oseu def nitivo desecamento Dolo Instituto Nacional deColonización a partir do ano 1958. Os romanos tentáronocoa construción dun emisario principal e unha tupida redede pequenas canalizacións que realizarían as súas funcións enépoca de estiaxe. Os restos destas pequenas canalizaciónspódense observar na área recreativa da lagoa de Antela pretodo canal da lagoa.

Acerca dela contábanse infnidade de lendas, entre as

:lr=1i1:giiffi

máis fermosas está ada cidade de Antioquía,asolagada en castigopor idolatra-lo galo. Ea dos mosquitos cínifes,que eran o rei Artús eos seus soldados queestaban enmeigadosnaquela veiga.

As areeiras de SandiásA explotación de áridos no concello de Sandiás, onde

están situadas a práctica totalidade das explotacións areeirasda Limia, creou poferiormente pequenas lagoas que, unhavez cesada a extracción, eran abandonadas. Por medio deprocesos naturais algunhas delas pequenas lagoas fóronseconvertendo en refuxios para afauna. Máis adiante, por medioda Consellería de Medio Ambiente, realizáronse actuaciónsrelacionadas coa recuperación das areeiras abandonadas,como a creación de observatorios de fauna en varios ountosdas zonas protexidas. As charcas da areeiras abandonadas sonun refuxio excepcional para a fauna que acollen, sobre todopara as aves acuáticas. Estes refuxios teñen grande importanciapolo valor faunístico (invertebrados, anfibios, réptiles, aves,mamÍferos, ...)

" o valor botánico que albergan.

PATRI M O N I O H I STO RI CO -ART I ST I CO

A nivel de oatrimonio histórico-artístico os elementosde maior interese turístico e cultural con que nos atopamosno concello de Sandiás son:

lgrexa de Santo Estevo de Sandíás (1)A igrexa máis emblemática do noso concello foi

construída no século XVI (antes de l52O), Trátase dunhaigrexa tardo-gótrca, un estilo difrcil de atopar en Galicia. Noexterior destaca pola súa portada de estilo manuelino. O seu- ^ r - l ^ . 1 ^ - - i ^ - ^ A ^ - - , ^ A ^ ^ , . ^ ^ l ^ . ^ , . 1 ^ ^ . { - . A ^ - ,f e L d u l u l ¡ l d l u l u u e t r d ¡ ¡ u c i l I r P U I L d r r L l d y u l u > s u > l B l I ¡ l l L d u u l r d

arte ourensá do século X/ll. Nel traballou o escultor Franciscode Moure, un dos mellores artistas galegos do primeiro terzodeste século.

Igrexa de Santa María de Couso (2)lgrexa na que se distinguen nitidamente dúas etapas

construtivas, unha románica (século Xll) e outra do séculoXVII.

lgrexa de San Xoán de Piñeira (3)lgrexa do século XlX, construída en | 863 seguindo uns

patróns moi presentes nas igrexas rurais galegas deste século.

Ermida de San Bieito da Uceira (4)A primitiva ermida foi construída a

mediados do século XVlll, posteriormentesería reconstruída e ampliada. Dende o seuadro vense unhas marabillosas paisaxesdaAlta Limia. Tódolos luns de Pascua e osegundo domingo de xullo realízase unharomaría dunha gran tradición en toda aLimia.

A torre de Sandiás (A torre do Castro) (5)Foi construída sobre un antigo castro, quizais na primeira

metade do século Xll, Participou nas guerras fronteirizas polaposesión do condado da Limia, entre o monarca AfonsoVll de Castela e León e Afonso Henriques de Portugal.No ano 1386 foi asaltada polo duque de Lancaster. Máistarde é arrasada polos irmandiños,e oosteriormente reconstruída. Naguerra hispano-lusitana do século X/lllfoi punto de concentración de tropas.Foi posesión das máis poderosas familiasda provincia. Hoxe só queda parte datorre da homenaxe, na que se podenadmira-los seus grosos muros. O seupé pódese admirar unha etraordinariapanorámica da desecada lagoa deAntela e da Limia Alta.

AVía NovaNa romanización atravesaba o concello aYia XVlll ou

Vía Nova, unha das vías romanas de máis importancia don ^ r ^ o c t c d : n o n í n c r r l : n r r c r r n í : r q r i d : d e q A c R r a c n t n / R r : o : \

e Asturico (Astorga), Do paso desta vía quédannos comotestemuños, os miliarios de Vilariño das Poldras e de Zadagós.

A Vía da PrataEste concello estaba atravesado durante ldade Media

pola Vía da Prata, empregadapolos peregrinos do sur deEsoaña e os Drocedentes doCamiño Portugués de Chaves eVilared. Hoxe en día, despois darevitalización da Vía da Prata, enSandiás sitúase un dos alberguesda variante de Verín.

Centro de Saúde.C4mp_o-Qe !4n_\icolás, B (32692 Sandias - Ourense)Tel.: 988 465086

Farmacia.Campg dq Saq \icolás, 3-B (32697 Sandiás - Ourense)Tel.: 988 466003

Centro Público de Educación lnfantil e Primaria de Sandiás- CEIP de Sandiás.Búa dq fegal l/¡_(32692 Sandiás - Ourense)Tel.: 9BB q65 205'

Taxis.Taxi de Sandiás: 988 465 078Taxi de Piñeira de Arcos: 9BB 465 165

Información sobre o alberoue de pereorinos.Búa de_ Cgqrlo. ) (32692 Sandiás - Oúrensá)Tel.: 988 465 00 |

'

Centro Ecuestre de Antela.Instalacións do Centro Ecuestre na Veiga da Antela,Teléfono: 988302347

Garda Civil.Cuartel de Xinzo de Limia.Teléfono: 9BB 462361

CONCELLO DE SANDIÁSCampo de San Nicolás, 232692 Sandiás (Ou rense)

Tel.: 988 465 00 |Fax:988 446048

Web: www.sandias.es