sait okumuş-mesnevî araştırmacılarından dr. orhan derviş...

·.MEVLANA· ARAŞTIRMALARI

-2-

1

~

Mevlana

Editör: Prof Dr. Adnan Karaismailbğlu

Mevlana Araştırmaları Derneği Bilim Kurulu Dr. Nazif Öztürk, Doç. Dr. Hicabi Kırlangıç,

Doç. Dr. Derya Örs, Prof Dr. Adnan Karaismailoğlu

Redaktör: Dr. Bilal Çakıcı

Akçağ Yayınları: 917 Araştırma-İnceleme: 62

ISBN 978-975-338-915-0

© Bu kitabın bütün haklan Akçağ AŞ 'ye aittir.

Kitabın içeriği ile ilgili tüm hukuki sorumluluk editöre aittir.

Kapak: Emin Bebek Sayfa Düzeni: Akçağ Dizgi Ünitesi Baskı: Erek Matbaası - 342 31 Ol

1. Baskı /Ankara 2008

Akçağ Basım Yayım Pazarlama AŞ Tuna Cad. Nu.: 811 Kızılay/ Ankara

tel. (312) 432 17 98 - 433 86 51 Belgegeçer: 432 28 52

www.akcag.com.tr [email protected]

MEVLÂNÂ ARA TIRMALARI 163

MESNEVÎ ARA TIRMACILARINDAN DR. ORHAN DERV KUNTMAN (O MEVLEVÎ)

Sait Okumu *

Bu ülkede yeti mi ender insanlardan biri olan Mevlânâ Celâleddin-i

Rûmî, sekiz as r kadar öncesinde ya am olmas na ra men, Mesnevî’si ba -ta olmak üzere, dünyada eserleri üzerinde hâlâ çal malar yap lan, fikirleri üzerinde ehemmiyetle durulan bir bilgedir. Ku kusuz bu topraklar n dü ünce tarihinde vazgeçilmez bir yere sahiptir.

“O Mevlevî” imzas yla 1972’den itibaren yay n dünyas nda Mesnevî ile ilgili yay nlarda ad görülen Orhan Kuntman, kendini Mevlânâ hayran ve Mevlevî1 olarak tan mlayan Mesnevî ara t rmac lar ndand r. Yak n bir za-manda, 23 Temmuz 2007 tarihinde aram zdan ayr lan Dr. Orhan Dervi Kuntman’ n hayat serüveni k saca öyledir: 1922 y l nda Kayseri’nin Talas ilçesinde do du. lk ve orta ö renimini Erzurum, Ordu, Kars illerinde; Lise e itimini stanbul Kabata Erkek Lisesinde tamamlad .1944 y l nda stanbul T p Fakültesini bitirdi ve ayn fakültede uzmanl k e itimine ba layarak 1949 y l nda ç Hastal klar uzman oldu. Bir süre ayn anabilim dal nda ara t rma-lar yapt ktan sonra ailevî nedenlerle akademisyenli e veda etti ve çal ma hayat n , 1950-1986 y llar aras nda, Ordu ilinde açt muayenehanesinde sürdürdü. Babas Osmanl ’n n son asker tabiplerinden Dr. Kilisli Mehmet Dervi Kuntman’d r (1886-1973).2

Kuntman, 1970’li y llardan itibaren yani yakla k 48 ya lar nda ba lad - Mesnevî üzerine ara t rmalar n ‘O Mevlevî’ mahlas yla yay nlam t r.

Yazar ön söz yerine kaleme ald iirinde3 ve eserindeki ön sözünde mahla-s n n “O Mevlevî” oldu unu belirtmekte ve baz kitaplar nda bu mahlas kullanmaktad r. Kuntman’ n öne ç kan özelli i, Mevlânâ Celâleddin-i Rû- * Yrd. Doç. Dr., Nev ehir Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyat

Bölümü, [email protected]. 1 Bkz. Mevlânâ, Mesnevî / Üç ehzâde ve Muhtesib Hikâyeleri, iir Tercümesi ve erhi:

Orhan Kuntman (O Mevlevî), Ankara: Devran Matbaac l k, 1994, s. 5 2 Dr. Kilisli Dervi Kuntman’ n 1950’de kaleme ald ve daha önce Silahl Kuvvetler

dergisinde yay nlad an lar (“Bir Doktorun Harb ve Memleket Hat ralar ”, Dr. M. Der-vi Kuntman, Silahl Kuvvetler Dergisi; Say : 215, Ek:1, K.K stanbul Bas m Evi, 1965), torunu Mehmet Ali Kuntman taraf ndan “Tabur Tabibi Dr. Kilisli Mehmet Dervi Kuntman, Bir Tabur Tabibinin Harp Hat ralar ” ad yla yay na haz rlanmaktad r.

3 Mevlânâ, Mesnevî, I-III, Çeviren ve Aç klayan: O Mevlevî, Birinci Kitap, stanbul: Yörük Matbaas , 1972, s. 3.

164 Mesnevî Ara t rmac lar ndan Dr. Orhan Dervi Kuntman (O Mevlevî)

mî’nin büyük eseri Mesnevî’nin beyitlerini manzum olarak Türkçeye çevir-mesidir. Mesnevî’den seçti i beyitleri manzum olarak çevirerek, di er man-zum çevirilerle kar la t rmakta, yeri geldikçe di er çevirilerde yap lan yan-l lara de inmekte ve izahlar getirmektedir. Ara t rmac , Mesnevî üzerinde, baz s n n de i ik bask lar da olan toplam sekiz kitap ve bir bildiri haz rla-m t r. Mesnevî’nin baz beyitlerinin ngilizce çevirilerini tetkik edecek se-viyede ngilizceye vak f olan yazar n, Arapça ve Farsça dil e itimi ald na dair bir bilgi bulunmamaktad r. Baz çal malar nda Mesnevî beyitlerinin çevirilerini söz konusu ederek, ba ka çevirmenlerin manzum ve mensur çe-virilerindeki yanl lar na temas etmesi ve do rusu bu tespitlerinin bir ço un-da isabetli olmas ,4en az ndan Mesnevî’yi anlayacak düzeyde Farsçaya â ina oldu unu göstermektedir. Özel çabalar ile bu dillere vukûfiyet kazand anla lmaktad r. Bu yüzden çal malar n , daha çok bir zevk ve sorumluluk ürünleri olarak de erlendirmek mümkündür. Kur’an- Kerim meali de haz r-lam olan yazar, bu çal mas nda da kelime kelime çeviri yapmak yerine manây göz önünde tuttu unu ifade etmektedir.5

Kuntman, Mesnevî üzerindeki çal malar nda baz ki ilerin yard m ve desteklerini görmü tür. “De erli arkada m” diye hitap edip yard mlar için te ekkür etti i6 edebiyat ö retmeni Yalç n nal, te ekkür için ad n and 7 Selçuk Üniversitesi lahiyat Fakültesi ö retim üyesi Ahmet Gürta ve Yük-sek slam Enstitüsü Ö retmeni M. Salih Ergan yazar n yan nda yer almakta-d rlar. Mevlânâ torunlar ndan Ahmed Selâhaddin Hidayeto lu’nun da, kitap-lar n n birço una yazd ön sözlerle yazara destek oldu u görülmektedir. Hidayeto lu bu ön sözlerinde, yazar n çal malar n ârifâne ve â kâne olarak nitelemekte, ondan yeni mütercim ve yeni ârih olarak takdirle bahsetmekte-dir.

O Mevlevî’nin çal malar ndan 1972’de yay na dönü en ilk eser, “Mev-lânâ, Mesnevî” ba l n ta maktad r. Yazar bu eserindeki beyitlerin s ra numaralar n Veled Çelebi zbudak çevirisindeki s ralamaya uygun olarak vermektedir. Üç kitap halinde haz rlanan bu eserin “Birinci Kitap” , Mesne-vî’nin dibacesinin manzum çevirisi ile ba lamaktad r. Yazar “Birinci Ki-tap”ta, Mesnevî’nin nesir halinde yaz lan dibacesini iiriyet vererek dizelerle

4 A.g.e, Birinci Kitap, s. 9 vd. 5 Kur’an - bn Kesir, Razi ve Elmal l ’n n Yorumlar I nda (Ayetler Aras ndaki li kileri

Belirten) Aç klamal Meal, laveli 2. Bask , Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, s. 7.

6 Mevlânâ, Mesnevî, I-III, Çeviren ve Aç klayan: O Mevlevî, kinci Kitap, Konya: Denizku lar Matbaas , 1973, s. 6.

7 Mevlânâ, Mesnevî / Üç ehzaâde ve Muhtesib Hikâyeleri, iir Tercümesi ve erhi: Orhan Kuntman (O Mevlevî), Ankara: Devran Matbaac l k, 1994, s. 5.


tercüme etmi tir.8 Bundan sonra yazar “Cemâl yoluna ça r olarak kabul etti i” on sekiz beyit ve devam ndaki 18 beyti, ba ka manzum çevirilerle mukayeseli olarak aç klay p, kendi alternatif çevirilerini sunmu ve bölüm sonunda airli ini de ortaya koyarak 36 beytin manzum erhini 17 beyitle yapm t r.9

Üç kitap halinde haz rlanan eserin “Birinci Kitap” nda Mesnevî’nin bi-rinci defterinden; dibace’nin manzum çevirisi, ilk onsekiz beyit dahil 235 ve üçüncü defterinden 304 olmak üzere 539 beytin10 Farsça okunu u, manzum Türkçe çevirisi ve aç klamalar ; “ kinci Kitap” nda Mesnevî’nin birinci def-terinden 857, üçüncü defterinden 296, be inci defterinden 149, alt nc defte-rinden 715 olmak üzere 2017 beytin11 Farsça okunu u, manzum Türkçe çevi-risi ve aç klamalar ; “Üçüncü Kitap” nda Mesnevî’nin birinci defterinden, 206 beyit12; 6. defterinden 288 beyit13 olmak üzere 494 beyitteki hikâyeler ve aç klamalar bulunmaktad r. Bu ilk eserde toplam olarak Mesnevî’den 3.050 kadar beytin manzum çevirisi yer almaktad r. Bir eserinin arka kapa-

nda, “Mevlânâ, Mesnevî” adl eserine at fla, “Mevlâna Hazretlerinin (K.S.) e siz eseri Mesnevî’nin baz hikâyeleri (5000 beyit) daha evvel taraf m zdan iir eklinde tercüme ve erh edilerek üç kitap halinde yay nlanm t .”14 ek-

linde bir say veren yazar n, yapt izahlar aras nda al nt lad beyitleri de hesaba katt dü ünülebilir. Bunlar d nda Birinci Kitap’ n ilk sayfas nda ön söz yerine bir iiri, “ kinci Kitap” n ilk sayfas nda Mevlânâ’ya sevgisini arz eden bir iiri ve “Üçüncü Kitap” n ilk sayfas nda da Mesnevî’nin ilk on sekiz beytinin serbest manzum çevirisi yer almaktad r.

8 A.g.e., Birinci Kitap, s. 4-5. 9 A.g.e., Birinci Kitap, s. 49. 10 Veled Çelebi zbudak’ n Mesnevî çevirisindeki s ralamaya göre, I/1-335, III/1455-1494,

2316-2581 numaral beyitler. 11 Veled Çelebi zbudak’ n Mesnevî çevirisindeki s ralamaya göre, I/935-1610, 3607-3690,

3716-3815, III/3709-3722, 3812-3944, 4421-4464, 4645-4667, 4709-4795, V/2667-2816, VI/3583-3802, 3887-3913, 3980-3986, 4054-4174, 4386-4448, 4589-4607, 4634-4796, 4865-4917 numaral beyitler.

12 Yazar, “Üçüncü Kitap”ta Mesnevî’den ald beyitleri orijinal s ralamas n dikkate alma-yarak müstakil iirler gibi 1’den ba layarak numaraland rma yoluna gitmi tir. Bu kitaptaki iirlerin Adnan Karaismailo lu Mesnevî çevirisindeki s ra numaralar öyledir: 1-56 (I.

Defter/1548-1603), 57-170 (I. Defter/1650-1762), 171-206 (I. Defter/1815-1848) Mesne-vî, I-II, çev. Adnan Karaismailo lu, Ankara: Akça Yay nlar , 2004.

13 Adnan Karaismailo lu çevirisine göre, 1-14 (VI. Defter/3012-3026), 15-126 (VI. Def-ter/3104-3217), 127-223 (VI. Defter/3246-3342), 224-288 (VI. Defter/3516-3580) Mes-nevî, I-II, çev. Adnan Karaismailo lu, Ankara: Akça Yay nlar , 2004.

14 Mevlânâ, Mesnevî / Bakkal ile Tûtîsi, Tüccar ile Tûtîsi ve Allah’tan Zahmetsiz Helâl R z k Dileyen Bir Fakirin Hikâyeleri, iir Tercümesi ve erhi: O Mevlevî, 2. Bask , Konya: Denizku lar Matbaas , 1980.


Yazar bu eserinde, Süleyman Nahîfî15, Sâcid Ülkü, Feyzi Hal c 16, Ab-dullah Öztemiz Hac tâhiro lu 17 ’nun Türkçe manzum; Reynold A. Nicholson,18 A. J. Arberry’19nin ngilizce çevirilerini tetkik ederek, kimi zaman mukayeselerle tespit etti i hatalar izah edip kendi tercümesini sun-makta, kimi zaman da düzyaz olarak yap lan tercümeleri iirle tirmektedir. Ayn zamanda yazar, smail Rüsûhî smail Efendi, Sar Abdullah, Abidin Pa a, Kenan Rifâî, Tahirü’l-Mevlevî, M. Muhlis Koner, efik Can gibi Mes-nevî üzerine yapt klar çal malarla bilinen ahsiyetlerin eserlerinden yarar-lanarak iirlere aç klamalar getirmektedir. Bu aç klamalar aras nda kendi iirlerine de yer vermektedir. Ayn eserde kendi ifadesiyle Mevlânâ’y seven ngilizlerin incelemesine vesile olmak niyetiyle, Mesnevî’nin ilk onsekiz

beytinin Redhouse taraf ndan yap lan ngilizce çevirisi verilmi tir. 20 Söz konusu çevirinin daha önce R.A. Nicholson taraf ndan hatal bulundu u notunu dü erek, bu konudaki tereddütlerini de ifade etmi tir.

Ara t rmac Kuntman, 2006 tarihli “Mevlânâ, Mesnevî – Baz Beyit ve Hikâyeler Üzerinde ncelemeler” adl eserinde, “Mesnevî’nin 18 Beyti Üze-rinde Yap lan ncelemeler” ba l alt nda, ad n anmadan Feyzi Hal c ’n n manzum on sekiz beyit çevirisini önce topluca vererek, daha sonra da beyit beyit üzerinde durmakta, gerekli tenkitleri yapmakta ve kendi manzum çevi-risini sunmaktad r. Yazar n “Kur’an- Kerim’i anlamak için meallerin yan n-da de erli müfessirlerin aç klamalar na ba vurmak gerekli oldu u gibi Mes-nevî’yi anlamak için de iir çevirilerinin eklinde saplanmay p arihlerin aç klamalar na önem vermek zorunludur!”21 eklindeki sözleri, konu üzerin-deki dü ünce ve heyecan n ortaya koymaktad r. Daha sonra Mesnevî’den Üç ehzâde ve Muhtesip hikâyelerini içeren beyitlerin manzum çevirisine ve izahlar na yer veren müellif, 1973’te “Mevlânâ’n n 700. Ölüm Y l Dönümü Dolay siyle Uluslararas Mevlânâ Semineri”nde bildiri olarak sundu u “Mesnevi’deki Baz Beyit ve Hikâyelere erhedenler Taraf ndan Farkl Ma-nalar Verilmesinin Nedenleri” ba l kl çal mas n da bu eserin sonuna ilâve etmektedir.

15 Mesnevî-i erîf Manzum Nahîfî Tercümesi, n r. Âmil Çelebio lu, stanbul: Sönmez Ne -

riyat, 1967. 16 Mesnevî Mecmuas , hzl. M. Faruk Gürtunca, stanbul: Ülkü Yay nevi, 1963. 17 Mesnevî-Kendi Vezniyle Manzum Tercüme, stanbul: Ötüken Yay nevi, 1972. 18 The Mathnawi of Jalalu’ddin Rumi, London: Luzac and Company Ltd., 1969. 19 Tales From The Masnavi, London: George Allen and Unwin Ltd., 1968. 20 A.g.e., Birinci Kitap, s. 29-30. 21 Mevlânâ, Mesnevî - Baz Beyit ve Hikâyeler Üzerinde ncelemeler, hzl. Hac Orhan Der-

vi Kuntman, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, s. 11.


Kuntman’ n 2003 tarihli “Mesnevî - Baz Beyit ve Hikâyelerin Türkçe iir Çevirisi ve Yorumu” ba l n ta yan kitab , üç kitapl k “Mevlânâ, Mes-

nevî” kitab n n küçük eklemelerle yeniden düzenlenmi halidir. Yazar n Mesnevî üzerine haz rlad “Mevlânâ, Mesnevî / Bakkal ile Tûtîsi, Tüccar ile Tûtîsi ve Allah’tan Zahmetsiz Helâl R z k Dileyen Bir Fakirin Hikâyeleri” (1980), “Mevlânâ, Mesnevî / Üç ehzaâde ve Muhtesib Hikâyeleri” (1994), “Mevlânâ, Mesnevî’den Hikâyeler (36 Beyit ve Câriye Hikâyesi)” (1980), “Mevlânâ, Üç ehzade Hikayesi; Mesnevi’den Hikâyeler” (1980) isimlerin-deki di er eserleri, yukar da tan t m n verdi imiz üç kitapl k Mesnevî ça-l mas n n içeri inden baz de i iklikler veya düzenlemelerle olu turulmu yay nlard r.

Manzum çevirileri ile öne ç kan Kuntman’ n, Mesnevî’den seçerek manzum çevirilerini yap p iirler üzerine aç klamalar getirdi i eserlerinden ba ka, Son Peygamber Hz. Muhammed adl eserinde22 Mesnevî’nin IV. Def-terinden ald “Mustafa’n n u hadisinin yorumu” konulu 1497-1521. beyit-lerin manzum çevirisini sunmu tur. Ayn ekilde Kur’an- Kerim meal ve tefsiri ile ilgili ba ka bir kitab nda23 ise, bir sure üzerine yapt aç klamala-r na farkl bir aç kazand rarak, Mesnevî’nin III. Defterinden 31 beyitte anla-t lan “Dekûkî Hikâyesi”24 ba l kl iirin manzum çevirisi verilmi tir.

Ara t rmac , beklenece i üzere di er yaz ve yorumlar nda, Mevlâ-nâ’n n özellikle Mesnevî’sinden olmak üzere, Fîhi Mâfih, Mecâlis-i Seb’a gibi eserlerinden de s kl kla al nt lar yapmakta ve deliller sunmaktad r. Kuntman bazen ayet yorumlar n kendi iiri ile ifade etmekte25, bazen de bir bölümü iirle kurmakta veya son sözünü iiriyle söylemektedir.26

Ara t rmac Dr. Kuntman, Mesnevî üzerine haz rlad emek mahsulü eserlerinden ba ka bn Kesir, Fahreddin-i Râzî, Elmal ’n n meal ve tefsirle- 22 Orhan Kuntman, Son Peygamber Hz. Muhammed ve Onun Arac l ile nen Kur’an-

Kerim nkâr Edilebilir mi?, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, s. 106-108; Or-han Kuntman, Medeniyet (Uygarl k) Nedir? ve Ek Çal ma: Hristiyanl n ç Yüzü, Anka-ra: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, s. 22-24.

23 Orhan Kuntman, Diyanet’in Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri Kitab Üzerinde Yap lan ncelemeler ve Ele tirisel Yakla m, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, s. 168-

169. 24 III/2142-2174. beyitler (Mesnevî, I-II, çev. Adnan Karaismailo lu, Ankara: Akça Yay n-

lar , 2004). 25 Hac Orhan Dervi Kuntman, Kur’an, Hadis-i erif ve Tasavvuf I nda nsan ve Onun

Dünya ile Ahiret Hayat , Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, s. 31, 59. 26 Orhan Kuntman, Kur’an- Kerim ile Ba da mayan Matematiksel Teoriler, Felsefi Yorum-

lar ve Tevrat ile ncil’de Yap lan Tahrifler, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2003, s. 198; O Mevlevî, Hurûf-i Mukattaa: Fatiha Suresi, Hurûf- Mukatta ve Peygamber E-fendimizin (s.a.v.) Yedi smi Üzerinde Bir nceleme, Konya: Denizku lar Matbaas , 1980, s. 101.


rinin nda bir Kur’an- Kerim meali haz rlam , Kur’an, slam ve di er dinlerle ilgili gündemi olu turan konular hakk nda dü üncelerini etkili bir ekilde ortaya koymu tur. Özellikle bir süre önce Dr. Re ad Halife taraf n-

dan ortaya at lan ve Ahmed Deedat taraf ndan desteklenen Kur’an’da 19 Nazariyesi adl teoriye kar ç km , ilmî ve dinî temelinin bulunmad n n ispatlanmas nda ve iddian n çürütülmesinde önemli katk lar sa lam t r. Yazar n Kur’an- Kerim’deki matematiksel tertip özellikleri konusunda ka-leme ald eserine sunu yaz s yazan Ankara Üniversitesi ö retim üyelerin-den Salih Akdemir, te ekkür etmekte ve “Cumhuriyet Dönemi Kur’ân Ter-cümeleri (ele tirel bir yakla m), Akid Yay nlar , Ankara 1989” ba l kl ken-di profesörlük takdim tezinde, Kuntman’ n Târ k Sûresindeki Sulb ve Terâib problemini konu alan de erli ara t rmas ndan yararland n belirtmektedir.27 Diyanet leri eski ba kanlar ndan Dr. Tayyar Alt kulaç da, Kuntman’a te-ekkürlerini sunmakta ve söz konusu çal mas ndan dolay tebrik etmekte-

dir.28 Ayn ekilde Prof. Dr. Hayrettin Karaman29 gibi önemli bilim adamlar taraf ndan takdirle yâd edilmi ve eserlerinde referans olarak gösterilmi tir.

Kocaeli Ayd nlar Oca ’nda konferans, panel ve sohbet toplant lar nda da Dr. hekim olarak tebli sunanlar aras nda görülen30 Orhan Kuntman, özel-likle 1986’dan sonra Kur’an- Kerim üzerinde yo unla t rd çal malar n dünya hayat n n son gününe (23 Temmuz 2007) dek büyük bir evkle sür-dürmü ve ard nda yirmi bir kitap ve bir makale b rakm t r.31

A a daki iir, kendini Mevlevî olarak niteleyen Mesnevî çevirmeni Kuntman’ n Mevlânâ sevgisini, evk, heyecan ve içtenli ini yans tmaktad r:

Ben bir Mevlevî’yim ismi olmayan; Sensiz Mesnevî’ni anlayamayan; Erenlerin pîri olan Mevlânâ! Yaz lamaz ismim, ismin yan na! Gece gündüz bana ilhâmlar veren, Her arkada mla yard m gönderen,

27 Orhan Kuntman, Kur’an- Kerim’deki (7) / Matematiksel Tertip Özellikleri, Kitap I, An-

kara: Özkan Matbaac l k Sanayi, 1991. 28 Orhan Kuntman (M.D.), Kur’an- Kerim ile Ba da mayan (19 ve Ebced Hesab Gibi)

Matematiksel Teoriler, (Stephen Hawking, Paul Davies, Richard Dawkins gibi Bilim A-damlar n n Ortaya Att ) Felsefi Yorumlar ve Tevrat ile ncil’de Yap lan Tahrifler, An-kara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2003, s. 10.

29 “Ondokuzculuk”, Laik Düzende Dini Ya amak-1-, 5. Bask , stanbul: z yay nc l k, 2002. 30 Bkz. http://www.kocaeliaydinlarocagi.org.tr/KonferansVerenler.aspx (30 May s 2008). 31 Dr. Orhan Dervi Kuntman’ n sevgili k z ve de erli ö retim üyesi Doç. Dr. Gülin Ercan,

babas n n hayat hakk nda verdi i bilgilerle bu yaz ya katk da bulunmu tur. Gösterdi i bu incelik için kendisine te ekkür ederim.


Herkesin gönlünde olan Mevlânâ! Yaz lamaz ismim, ismin yan na! De ildir maksad m hiç tenkid etmek; Benim yapt m “tam do rudur” demek; Mesnevî’de önce çal anlar , ste im ükranla yâd edebilmek.

Bu sözlerim olsun, benim ön sözüm; O Mevlevî ise, mahlas m özüm. Allah’tan ba ka bir ey istemem ben; Ke ke Mesnevî’yi bitirebilsem. Allah raz olsun okuyanlardan; Bana yard m eden arkada lardan.32

iiri ve airli i:

Belirtildi i gibi, Kuntman, Mesnevî’den seçti i beyitleri hem manzum olarak çevirmi , hem de ba ka çevirilerle mukayeselerde bulunarak söz ko-nusu beyitleri ayr ca aç klama yoluna gitmi tir.

iiri iir olarak çevirmenin zor ve karma k bir i oldu u ilgililerin ma-lumudur. Bunun için dil bilmenin yan nda, bir de iir yetene i veya duyu kabiliyeti olmal d r. Kuntman, gerek manzum çevirilerinde, gerekse iirlerle ilgili olarak yapt aç klama ve erh faaliyetlerinde konu ile ilgili kendi iirlerine de yer vermektedir. Hemen hemen eserlerinin bir ço unda bunun

örneklerini görmek mümkündür. Söz gelimi üç kitapl k “Mevlânâ, Mesnevî” adl ilk eserinde iirlerine s kl kla rastlanmaktad r.

O. Kuntman’ n babas Dr. Kilisli Mehmet Dervi Kuntman’ n hat rala-r nda kendine ait iirlere rastlan rken, “En çok edebiyat seviyordum. Bazen de kendime göre karal yordum”33 demektedir. Merhum Orhan Kuntman’ n da airlik yetene i ve iir zevkini babas ndan ald anla lmaktad r.

Orhan Dervi Kuntman’ n airlik yönünün anla lmas ve iir zevkinin görülmesi amac yla eserlerinde da n k halde bulunan iirlerinden birkaç burada verilmi tir. Kuntman’ n iirlerinden baz örnekler:

lk On Sekiz Beytin Manzum Çevirisi

32 A.g.e., Birinci Kitap, s. 3. 33 “Bir Doktorun Harp ve Memleket Hat ralar ”, Dr. M. Dervi Kuntman, Silahl Kuvvetler

Dergisi; Say : 215, Ek:1, K.K stanbul Bas m Evi, 1965.


1 Dinleyin bu ney’in ikâyetini Anlat r ayr l k hikâyesini 2 Sazl ktan koptu um o günden beri Feryâd m a lat r dinleyenleri 3 Ayr l ktan yanan yürek arar m A k derdime onu ortak yapar m 4 Elest’de asl ndan ayr lan herkes Gün gelir vuslat arar her nefes 5 Konu tum dil döktüm her toplumda ben Kötüyle iyiyi ay rt etmeden 6 Herkes oldu zann nca beni seven Ama olamad s rr ma eren 7 Her âh! deyi imde bir s r bulunur Yoktur her ki ide fark edecek nur 8 Birbirinden gizli de il tenle can zin yok ki görsün can her insan 9 Yel de il ate tir bu neydeki ses Yok olsun ate en yoksun ise nefs 10 Hak a k d r ancak Ney’den f k ran Maddi sevgilerse mey’le ho olan 11 Yar’dan ayr lana dosttur ney sesi O sesle y rt l r gaflet perdesi 12 Ney olur hem zehir hem de panzehir Bir dost ki hem sever hem de sevilir 13 Ney der ki â ksan Mecnûn gibi ol Çünkü önünde var çileli bir yol 14 Bu akl anla geç ak ldan a ka Dile mü teri yok kulaktan ba ka


15 Derdim a k olunca zaman kaybolur Vuslat arzusuyla günler son bulur 16 Günler geçsin ne gam korkum yok benim Yeter ki yitmesin cemalin senin 17 Bal kt r sadece suya kanmayan Ba l d r günlere r zk olmayan 18 Olgunun halinden anlamaz hiç ham Sözü k sa kesmek gerek veselam34

lk 36 Beytin Manzum erhi

Kam l ktan kopan ney, inlerken kederinden; Her ki iye “kurtul” der nefsin köleli inden. Gönlünü dolduramaz günlük k smet arayan; Benli inden geçense s r al r Mevlânâ’dan. Rahat etmez hiç kimse ayr l nca asl ndan; Kanaatkâr insand r yaln z vuslat arayan. yi ile kötüyü kâmil insan bir eyler;

Onlar ir âd eder kirlerinden temizler. Mevlânâ’y severek s rlar n arayan; Kurtulmu olur bütün benlik hastal ndan. S rr n anlamad nur olmayan göz kulak; Eflâtun’la Kalinus bile gerçekten uzak.

34 Mevlânâ, Mesnevî – Baz Beyit ve Hikayeler Üzerinde ncelemeler, hzl. Hac Orhan Der-

vi Kuntman, s. 14-27. Mesnevî’nin ilk onsekiz beytinin manzum çevirisi, Kuntman tara-f ndan haz rlanan “Mevlânâ, Mesnevî, Birinci Kitap” (1972)’ta (s. 7-28, 45) di er man-zum çevirilerle kar la t rarak yap lan on sekiz beytin manzum çevirisi, sonra baz de i-ikliklerle “Mevlânâ, Mesnevî, Üçüncü Kitap” (1974)’ta verilmi tir. Burada sunulan man-

zum çeviri, baz de i ikliklerle verildi i ve en son düzenleme oldu u için tercih edilmi -tir. Bu son düzenleme ile önceki çevirileri kar la t r ld nda, beyitlerin manzum çeviri-sinde en çok de i ikli in 2-6, 10 ve 18. beyitler üzerinde yap ld , 12 ve 17. beyitlerin ise çevirisinin yap lmad görülmektedir. Çevrilmeyen bu iki beytin çevirisi, “Mevlânâ, Mesnevî, Üçüncü Kitap”ta sunulan metinden al nm t r.


Ruhu hiç göremezken topraktan olan beden; Â k olarak geçer bu madde âleminden. Hava de il ate tir gelen bu ney içinden; Tûr bile ate olur Hakk’ n tecellisinden. Hak a k n n ate i neyin içinden gelen; Neyzeni Hak olursa ney olur s r söyleyen. Ney yârdan ayr lana her dem arkada olur; Yârinden ayr lan n sesi ç kmaz kaybolur. Öyle bir dosttur ki ney hem sever hem sevilir; Gül bahçesinde öten bülbül ve gül olur. Güller gider kokusu gülün suyunda kal r; Leylâs giden Mecnûn Allâh a k n al r. Akl- külle erenler, bu ak ldan geçenler; Hakk’ n perdelerinden geçmi bütün erenler. Gönlü a kla dolana günler an gibi gelir; A ka meyli olmayan kanats z ku gibidir. Temizlikte e in yok seni kaybetmiyeyim! Senin nurun olmazsa ben kendim neyliyeyim? Ayna yalan söylemez geleni aksettirir; Peygamber do ru söyler vuslat suyu içirir. Olgunlar n halinden hamlar bir ey anlamaz; Bir ayna kirli ise görüntü yans tamaz.35

35 A.g.e., Birinci Kitap, s. 49.


Manzum iir erhi

Su gökte bir bulutken hava ile beraber im ek çak nca geldi ayr l ktan ilk haber

Ya mur oldu a lad ayr l rken e inden Yeryüzüne yöneldi y ld r m n pe inden Gözünü açt nda kara toprak içinde Bak nd çevresine sisli idrak içinde Bulunca her yönünde k zg n ate çemberi Aramaya ba lad hem semây hem yeri Gece buhar olurdu ç kard gökyüzüne Sabahsa çi dem olup dönerdi yeryüzüne Gökte önce gördü ü ilk nuru ar yordu Topraktaki ate se nuru and r yordu Su e i olamazd topraktaki ate in O u emre uymu tu “Ey su ate birle in!” Bir gün meltem eserek kula na seslendi Bil ki im ekten de il ayr l n bendendi Ben de rahat de ilim ayr lmakla e imden Nuru bulmak istersen gelmelisin pe imden Su rehberini buldu ve her dem uydu yele Korkmad k zg n olan ate i ald ele Yeralt nda duruldu oldu önce bengisu Kaynaktan ç k nca da oldu rmak renkli su Irmakken nehir oldu akt akt kanmad As l Sevgilisinden ba kas n anmad Ancak rahata erdi denizde son bulunca Fakat yolu bitmedi denizle bir olunca


Gökteki güne i gördü bir sabah uyan nca Akl ba ndan gitti benli i tüm yan nca Su havayla birle ti güne te buharla t Birlik s rr na erdi gönlü hayretle ta t Kendi hava olurken ate i de oldu su Gönlüne nurdan geldi o an vuslat mu tusu Fakat sebâ yeliydi esmeliydi her da a Geri döndü ate i rahmet oldu topra a Mevlânâ gönlümüzde! Dinleriz ney sesini Okuruz Mesnevî’de suyun hikâyesini36

Semâ Eden Dervi ler

Ayr l ktan ney inlerken, Hep vuslat gösteriyor. Semâzenler ney dinlerken, Gönülleri öyle diyor: Allah’ an yorken ç kan feryâd m zdan Yerle gök sars l yor, fakat dergâh m zdan Ç km yor bir ses Ç kan bir nefes. Mevlânâm z bizimle, Allah’ zikreyleriz; Neyini dinliyorken Allah’a ükreyleriz. O güne biz seyyareyiz Etraf nda pervaneyiz. Allah deyip dönelim, A kla semâ edelim,

36 Mevlânâ, Mesnevî / Bakkal ile Tûtîsi, Tüccar ile Tûtîsi ve Allah’tan Zahmetsiz Helâl R z k

Dileyen Bir Fakirin Hikâyeleri, s. 97-98 (Müellif, burada beyitler üzerinde yapt aç k-lamalar bir de iir eklinde özetlemek istemi tir.)


Gök kubbede inleyen u güzel ney sesinden

Mevlânâ’d r seslenen... Dinleyelim: Dön! Dön! Döne Döne Dön! Kalmas n bir Yön! Ne arka ne Ön... Sön! Sön! Döne Döne Sön! Korkma, sönsen de yok olmayacaks n! Yok iken var, varken yok olmayacaks n! Nefsini yenerek geç benli inden! Hakikî a k ile sen dolmayacaks n!37 Yedi Yüzy l Geçti eb-i Arûs’dan Ey, yüce Mevlânâ Hüdavendigâr! Sen olmasan dünya â klara dar! Aradan geçse de nice yüzy llar... Â klar seninle Hakk’ bulurlar!... Ney sesiyle co up semâ ederler; O an vecd içinde seninledirler. Çünkü u sözünle Mesnevî biter: “Gönülden gönüle var pencereler”!

37 A.g.e., Birinci Kitap, s. 35-36.


lâhî ilhâmla gelen o sözler, Bülbülü gitse de gül bahçesinin, Sonsuza dek Hakk’ n s rr n söyler!... Dinlerken inleyen ney’in sesini, Gönlünü onunla hemdem yapana, Anlat r Mevlânâ Mesnevî’sini!...38 Niyaz Dertli gönlüm bir pervane Nûr’u arar “Hû! Hû!” diye Â k olmu bir divane Mesnevî-i Ma’nevî’ye Bu âciz kul erh ederken Yapt ise hata günah Af efaat diler senden Yâ Hazret-i Resûlullah Yol çoksa da ev bir tane Hak’tan rahmet bir hediye Ba vurulan en son hane Hakikat-i Ahmediye O Mevlevî39 Hakk’tan bir an için ayr kalsalar, Onun zindan na dü mü olsalar, Lâhut âlemine giderler hemen; O an vuslat na nail olurlar.

38 A.g.e., kinci Kitap, s. 3. 39 Mevlânâ, Mesnevî / Bakkal ile Tûtîsi, Tüccar ile Tûtîsi ve Allah’tan Zahmetsiz Helâl R z k

Dileyen Bir Fakirin Hikâyeleri, s. 112.


Vecd ile uurdan tüm yoksundurlar; Yüce yaradan n sarho udurlar. Uyan p irade elde ederken, Hakk’ n kudretinden yard m bulurlar. Gönülden a lay p s r almaktalar… Sohbetleri ile nur saçmaktalar Cemâl s fat yle halk severken, Celâl s fat yle korkutmaktalar… Erenler Allah’ tenzih ederler; “Hakk’ n varl nda yok olduk!” derler. * Duy, gönlünde gerçek Allah a k n ! Unutma Elest’de olan ahd n ! Çal , ümit kesme, kötüyüm deme; De i tir elinde kara baht n ! Asla de i meyen Ümmülkitapt r; Onu bilen ise yaln z Allah’t r. Mademki sen kulsun… senden istenen, Gabya inanmak ve çal makt r! Çal çal ; ama körce olmas n! Nefsin pay ç kar p gururlanmas n! Kaderin hükmünü kabul etmezsen… Anla ki karanl k bir kuyudas n. O zaman mür idi tek kurtar c n; Yaradan a k d r tek ihtiyac n. “Bende irade yok!” dedi in halde

evkle çal rsan Hakk’t r yard mc n! Mür idden geçince yüce Peygamber, Lâhût âlemine seni sevkeder!


Gönülden co tu un anlarda bile, Hakk’ n s rlar n “aç klama!” der.40

Ankara’da hayat n sürdürmesine ra men tan mak ve hat r n sormak imkân n elde edemedi imiz, sakin bir hayat sürdü ü gibi sessizce aram z-dan ayr lan bu gönül insan n sevgiyle an yor, kendisine rahmet dile imizi buradan ifade etmek istiyoruz.

ESERLER :41 Mesnevi ile ilgili Eserleri: 1. Mevlânâ, Mesnevî, I-III, Çeviren ve Aç klayan: O Mevlevî, Birinci

Kitap, stanbul: Yörük Matbaas , 1972, Büyük Boy, 120 s.; kinci Ki-tap, Konya: Denizku lar Matbaas , 1973, Büyük Boy, 215 s.; Üçün-cü Kitap, Ordu: Engin Matbaas , 1974, Orta Boy, 31 s.

2. Mevlânâ, Mesnevî – Baz Beyit ve Hikayeler Üzerinde ncelemeler, hzl. Hac Orhan Dervi Kuntman, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd.

ti., 2006, Orta Boy, 159 s. 3. Mevlânâ, Mesnevî – Baz Beyit ve Hikâyelerin Türkçe iir Çevirisi ve

Yorumu, hzl. Orhan Kuntman (M.D.) (O Mevlevî), 2. Bask , Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2003, Büyük Boy, 316 s.

4. Mevlânâ, Mesnevî / Bakkal ile Tûtîsi, Tüccar ile Tûtîsi ve Allah’tan Zahmetsiz Helâl R z k Dileyen Bir Fakirin Hikâyeleri, iir Tercümesi ve erhi: O Mevlevî, 2. Bask , Konya: Denizku lar Matbaas , 1980, Küçük Boy, 112 s.

5. Mevlânâ, Mesnevî / Üç ehzaâde ve Muhtesib Hikâyeleri, iir Ter-cümesi ve erhi: Orhan Kuntman (O Mevlevî), Ankara: Devran Matbaac l k, 1994, Küçük Boy, 113 s.

6. Mevlânâ, Mesnevî’den Hikâyeler (36 Beyit ve Câriye Hikayesi), Ter-cüme ve erh: O Mevlevî, 2. Bask , Konya: Denizku lar Matbaas , 1980.

7. Mevlânâ, Üç ehzade Hikayesi; Mesnevi’den Hikayeler, O Mevlevî, hzl. Yüksel Kanar, 2. Bask , Konya: Denizku lar Matbaas , 1980, 136 s.

8. O Mevlevî, Mesnevî ve Yedi Makam, Konya: Denizku lar Matbaas , 1975, 8 s.

40 A.g.e., kinci Kitap, s. 70, 88. 41 Eserlerin künyeleri, yazar n yay nda kulland isim veya mahlaslar na uygun olarak

verilmi tir.


Bildiri: Kuntman, Orhan, “Mesnevi’deki Baz Beyit ve Hikâyelere erhedenler

Taraf ndan Farkl Manalar Verilmesinin Nedenleri”, Bildiriler, Mevlâ-nâ’n n 700. Ölüm Y l Dönümü Dolay siyle Uluslararas Mevlânâ Semi-neri 15-17 Aral k 1973, Ankara: Türkiye Bankas Kültür Yay nlar , s. 297-314.

Dinî ve Fikrî Eserleri: 1. Kuntman, Hac Orhan Dervi , Kur’an, Hadis-i erif ve Tasavvuf I-

nda nsan ve Onun Dünya ile Ahiret Hayat , Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Orta Boy, 72 s.

2. Kuntman, Hac Orhan Dervi , Kur’an- bn Kesir, Razi ve Elmal -l ’n n Yorumlar I nda (Ayetler Aras ndaki li kileri Belirten) Aç klamal Meal, 2002; laveli 2. Bask , Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Orta Boy, 646 s.

3. Kuntman, Orhan, Barnaba ncil’i ve Bu Risale Misyonerli i Önle-mede En Etkili Çare, Ankara: Mert K rtasiye, 2005, 41 s.

4. Kuntman, Orhan, Barnaba ncil’i ve Son Peygamber (Resulullah s.a.s’a ait Müjdeler), Ankara: Özkan Matbaac l k Sanayi, 1988, Küçük Boy, 42 s.

5. Kuntman, Orhan, Baz Din Bilginlerinin Kur’an ile Asla Ba da -mayan Teori ve Çal malar n Çürüten Ele tiriler ve De erli Mü-fessirlerin Ortak Bir Görü e Varamad klar Konularda Yap lan n-celemelerle Katk da Bulunmak Amac yla Verilen Örnekler, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Orta Boy, 211 s.

6. Kuntman, Orhan, Ça da Tefsirdeki Çeli kiler (Süleyman Ate ’in Eseri), Ankara: Lazer Ofset, 1994, Küçük Boy, 85 s.; 2. Bask , An-kara: Mert K rtasiye, 2005, Orta Boy, 36 s.

7. Kuntman, Orhan, Diyanet’in Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri Kitab Üzerinde Yap lan ncelemeler ve Ele tirisel Yakla m, Anka-ra: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Orta Boy, 187 s.

8. Kuntman, Orhan, Elmal ve Di er Müfessirlerin I nda Kur’an- Kerim’in Özet Aç klamas ve Huruf-i Mukattaa ile Baz Ayetlerin Bilimsel Yorumu, Ankara: Kariyer Matbaas , 1997, Orta Boy, 720 s.

9. Kuntman, Orhan, Eski Antla ma (Tevrat) le Yeni Antla ma ( ncil) Üzerinde Yap lan ncelemeler, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd.

ti., 2006, Orta Boy, 69 s.


10. Kuntman, Orhan, Kur’an I nda Peygamber K ssalar , 1. Bask , Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2005, Orta Boy, 101 s.

11. Kuntman, Orhan, Kur’an- Kerim ile lgili Baz Konularda Yap lan Orijinal Yorumlar, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Büyük Boy, 219 s.

12. Kuntman, Orhan (M.D.), Kur’an- Kerim ile Ba da mayan (19 ve Ebced Hesab Gibi) Matematiksel Teoriler, (Stephen Hawking, Paul Davies, Richard Dawkins gibi Bilim Adamlar n n Ortaya At-t ) Felsefi Yorumlar ve Tevrat ile ncil’de Yap lan Tahrifler, An-kara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2003, Orta Boy, 200 s.

13. Kuntman, Orhan, Kur’an- Kerim ve T bb n I nda nsan n Yara-t l ve Ruhsal Yap s , Ankara: Moro Yay nlar , 1993, Küçük Boy, 86 s.

14. Kuntman, Orhan, Kur’an- Kerim’deki (7) / Matematiksel Tertip Özellikleri, Kitap I, Ankara: Özkan Matbaac l k Sanayi, 1991, Kü-çük Boy, 88+3 s. (Prof. Dr. Salih Akdemir’in sunu yaz s yla)

15. Kuntman, Orhan, Medeniyet (Uygarl k) Nedir? Ve Ek Çal ma: Hristiyanl n ç Yüzü, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, 80 s.

16. Kuntman, Orhan, Prof. Öztürk’ün Meali Hakk nda: “Böyle Meal Olur mu?”1995.

17. Kuntman, Orhan, Saff Suresinin 6-9. Ayetlerinin I nda Misyo-nerlik Faaliyetlerinin ncelenmesi, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Orta Boy, 72 s.

18. Kuntman, Orhan, Son Peygamber Hz. Muhammed ve Onun Arac -l ile nen Kur’an- Kerim nkar Edilebilir mi? Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Orta Boy, 164 s.

19. Kuntman, Orhan, Yurdumuzdaki Misyonerlik Faaliyetleri ve Mis-yonerlikle Mücadele Nas l Yap lmal d r?, Ankara: Zembil Bas m Yay n Ltd. ti., 2006, Orta Boy, 155+45 s.

20. Kuntman, Orhan, Ya ar Nuri Öztürk'ü Tan yal m, Ankara: [s.n.], 1998, 30 s.42

21. O Mevlevî, Hurûf-i Mukattaa: Fatiha Suresi, Hurûf- Mukattaa ve Peygamber Efendimizin (s.a.v.) Yedi smi Üzerinde Bir nceleme, Konya: Denizku lar Matbaas , 1980, Küçük Boy, 101 s.

42 Bu eserin bilgisi için bkz. http://www.bibliothek.uni-halle.de/ssg/nel/nel0009.htm (30

May s 2008).


Makale: Kuntman, Orhan, “Ondokuz Meselesinin Reddi”, slami Ara t rmalar,

Cilt: 2, Say : 7, Ankara 1988, s. 11. (“Kur’an- Kerim ve 19 Efsanesi, Mah-mut Topta , Hikmet Zeyveli, Sadreddin Yüksel ile Birlikte, stanbul: nkilap Yay nlar , 1994, 87 s.” isimli kitapta da yay nlanm t r.)

sait okumuş-mesnevî araştırmacılarından dr. orhan derviş...

Documents