rust esia fd geo - მწვანე...

Golder Associates Europe Limited 1 Alie Street London E1 8DE United Kingdom

Tel: [44] (0)20 7423 0940 Fax: [44] (0)20 7423 0941 http://www.golder.com

_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ OFFICES IN UK, IRELAND, FINLAND, GERMANY, HUNGARY, ITALY, FRANCE, SPAIN, SWEDEN, CANADA, USA, PERU, CHILE, BRAZIL, AUSTRALIA, SOUTH AFRICA,

NEW ZEALAND, INDONESIA, HONG KONG, THAILAND Company Registered in England No 3902701. At 1 Alie Street, London, E1 8DE, UK

წარედგინა:

ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენის კომპანიას საბურთალოს ქ. 38, თბილისი 0177,

საქართველო

დოკუმენტის ასლების განაწილება: 1 ელექტრონული ვერსია - BTC 2 ასლი - Golder Associates (Europe) Ltd აპრილი, 2008 07504160421 (GAE)/ 07514690150 (GAUK)

საქართველოში, რუსთავის მახლობლად არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელის

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების

ანგარიში

(რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი)

April, 2008 ES - 1 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company E0 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

არატექნიკური რეზიუმე

შესავალი

ბაქო-თბილისი-ჯეiხანის მილსადენის კომპანიამ (BTC) დაავალა გოლდერ ასოშიეიტს ეუროპს (Golder Associates Europe Ltd (Golder)) მილსადენიდან 0.5კმ ჩრდილოეთით, რუსთავის მახლობლად, აღმოსავლეთ საქართველოში არასახიფათო მყარი ნარჩენების ნაგავსაყრელის ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების (ბსგზშ) და საპროექტო სამუშაოების შესრულებa (პროქტი).

პროექტი ითვალისწინებს საქართველოში BTC ობიექტებიდან მყარი არასახიფათო ნარჩენების განსათავსებლად ევრoკავშირის სტანდარტების შესაბამისი, ახალი ნაგავსაყრელის მშენებლობას და ოპერირებას. გარდა ამისა, BTC-მ საქართველოს მთავრობის დავალებით შეასრულა რუსთავის და გარდაბნის მუნიციპალიტერებისთვის ნაგავსაყრელის საპროექტო და ბსგზშ-ს სამუშაოები. ახალი მუნიციპალური ნაგავსაყრელი (რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი) განთავსდება რუსთავიდან 5 კმ ჩრდილო-აღმოსავლეთით და დაახლოებით 1კმ დაშორებით სოფ.ახალი რუსთავიდან.

წინამდებარე ანგარიშში მოცემულია ბსგზშ-ს ანგარიში რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის.

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიში

ბსგზშ მიზანია არსებული ბუნებრივი და სოციალური გარემოს შესახებ ფონური ინფორმაციის და სხვა ტექნიკური ინფორმაციის მიმოხილვა და ანალიზი, რომელიც გამოყენებული იყო ნაგავსაყრელისთვის ბსგზშ მომზადებასა და პროექტირებისას, ევროკავშირის და ნაციონალური კანონმდებლობის და საუკეთესო პრაქტიკის მოთხოვნებთან შესაბამისობის უზრუნველსაყოფად.

ბსგზშ განსაზღვრავს პოტენციურ ზემოქმედებას სოციალურ და ბუნებრივ გარემოზე, ნარჩენი და კუმულატიური ზემოქმედების ჩათვლით პროექტის სიცოცხლის ციკლის ყველა ეტაპზე ფონურ მონაცემებზე დაყრდნობით. ბსგზშ შესრულდა კონცეპტუალური პროექტის საფუძველზე. ბსგზშ-ს შედეგები გავლენას იქონიებენ ნეგავსაყრელისთვის დეტალური პროექტის მომზადებაზე, განსაზღვრული ნეგატიური ზემოქმედების ეფექტური შერბილების უზრუნველსაყოფად. დეტალური პროექტის შემედგენლობაში შევა გარემოსდაცვითი მენეჯმენტის სისტემა (EMS) ნაგავსაყრელისთვის, შემუშავებული ბსგზშ-ში განსაზღვრული შემარბილებელი ღონისძიებების და ოპერირების ვალდებულებების გათვალისწინებით.


Golder Associates

BTC-მ ჩაატარა სოციალური, ბოტანიკის/ზოოლოგიის და არქეოლოგიის ფონური მდგომარეობის შესწავლა, რომლის შედეგებიც გადაეცა გოლდერს. ეს ინფორმაცია, დამატებით მოძიებლთან ერთად გათვალისწინებულ იქნა ბსგზშ-ს ანგარიშში.

მარეგულირებალი და ნორმატიული სისტემა

ბსგზშ შესრულდა პროექტის თემატიკის შესაბამისი, ნაციონალური და ევროკავშირის გარემოსდაცვითი და სოციალური ასპექტების მარეგულირებელ საკანონმდებლო ბაზის, სტანდარტების და ნორმატივების შესაბამისად. BTC და რუსთავის ნაგავსაყრელები დაგეგმარდება, აშენდება და იფუნქციონირებს ნაციონალური საკანონმდებლო და მარეგულირებელი მოთხოვნების გათვალისწინებით. გარდა ამისა, დამკვეთის (BTC) თხოვნით, BTC- პოლიტიკასთან შესაბამისობისთვის, BTC ნაგავსაყრელი დაიგეგმება, აშენდება და იმუშავებს ევროგაერთიენების სტანდარტების დაცვით.

პროექტის აღწერა

ტერიტორია მდებარეობს რუსთავის ჩრდილო-აღმოსავლეთით დაახლოებით 3.5კმ-ში და სოფ. ახალი სამგორიდან ჩრდილო-დასავლეთი მიმართულებით დაახლოებით 1.1 კმ-ში. ტერიტორიის ფართობი მოახლოებით 10ჰა-ია, რაც საკმარისია BTC ნაგავსაყრელის (ნაკვეთი 1 – 2.6 ჰა) და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის (ნაკვეთები 2 და 3 – 7.4 ჰა). ტერიტორიის შერჩევა მოხდა 2006 წელს ჩატარებული სამუშაოს (URS, April 2008, Caspian Region – Georgia Waste Management Site Selection Report) შედეგად. ტერიტორია მდებარეობს BTC/SCP მილსადენიდან ჩრდილოეთით დაახლოებით 0.5 კმ მანძილზე. ტერიტორიას გარს ერტყმის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწები. ტერიტორიაზე მისასვლელი გზა მისგან სამხრეთით გადის.

ნაგავსაყრელი იქნება ევროკავშირის დირექტივის შესაბამისი. ევროკავშირის სტანდარტების შესაბამისად მშენებლობის ზოგადი მოთხოვნები ორი ძირითადი ზოგადი მოთხოვნის შესრულებას მოითხოვს:

• ობიექტის სიცოცხლის ციკლის არც ერტ ეტაპზე ჩაშვება/ემისიები არ უნდა აღემატებოდეს დასაშვებს; და

• ობიექტის სიცოცხლის ციკლის განმავლობაში ობიექტი სტრუქტურულდ/ფიზიკურად სტაბილური უნდა იყოს.

ძირითადი წესები შეიძლება შეფასდეს მხოლოდ რისკის დეტალური სკრინინგის და შეფასების გზით, კვლევის შედეგად მიღებულ, კონკრეტული ობიექტისთვის სპეციფიურ მონაცემებზე დაყრდნობით. კონცეპტუალური დიზაინი შემუშავდა ბსგზშ-ისთვის და რისკების საწყისი შეფასებისთვის. საბოლოო დიზაინის შესამუშავებლად საჭირო იქნება კონცეპტუალურ პროექტში შესწორებების შეტანა.


Golder Associates

ნაგავსაყრელის დაგეგმარებასა და ოპერირებასთან დაკავშირებით გამოყენებული იქნება The Landfill (England and Wales) Regulations 2002, შემდგომი შესწორებებით 2004წ. და 2005წ. ეს დოკუმენტი წარმოდგენს ევროკავშირის საბჭოს დირექტივის 1999/31/EC, 26 აპრილი, 1999წ. გაერთიანებულ სამეფოში მოქმედ ანალოგს.

ნაგავსაყრელის ეს დებულება მოითხოვს დამცავი ფენის შექმნას გარემოს დაცვის უზრუნველსაყოფად და მოიცავს:

• გეოლოგიურ ბარიერს; • ხელოვნურ საფარს; • ჩანაჟონის მენეჯმენტს - დრენაჟის ფენას და არინების სისტემას; და • საფარ ფენას, ზედაპირული წყლის სადრენაჟე სისტემას და მიწის საფარს,

როგორც მინიმუმ. ნაგავსაყრელის დიზაინი აგრეთვე შეესაბამება საქართველოში მიღებული მყარი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების ნაგავსაყრელის დიზაინის და ოპერირების რეკომენდაციებს.

პროექტის შესრულების გრაფიკი

ნაგავსაყრელის ტერიტორიის კვლევა მოიცავდა კამერალურ, საველე და ფონური მგგომარეობის კველვას.

მუშავდება დეტალური დიზაინი სამუშაოების დასაწყებად მშენებლობის ნებართვის მიღების შემდეგ უმოკლეს დროში. .

ნაგავსაყრელის მუშაობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია ნარჩენების შეტანაზე. გარდაბნანსა და რუსთავისთვის ნარჩენების ზუსტი სტატისტიკა არ არსებობს, შეფასებით რუსთავში, გარდაბანსა და მიმდებარე სოფლებში ყოველწლიურად გროვდება 30,000 ტ არასახიფათო მუნიციპალური ნარჩენი, ამის გათვალისწინებით ნაგავსაყრელის ოპერირების პერიოდი დაახლოებით 13 წლით განისაზღვრა.

საბოლოო გადახურვის შემდეგ ნაგანსაყრელი დაიხურება და გადავა დახურვის და რეაბილიტაციის ეტაპზე დასრულების კრიტერიუმების მიღწევამდე. ეს პერიოდი სავარაუდოდ გაგრძელდება 50 წლამდე.

ბსგზშ-ს მეთოდოლოგია

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედება განისაზღვრა და შეფასდა დადგენილი კრიტერიუმების შესაბამისად. BTC თხოვნით, მოცემულ ანგარიშში მიღებული კრიტერიუმები BTC მილსადენისთვის ჩატარებული ბსგზშ-ში (BTC Project ESIA, URS, 2002) გამოყენებულის მსგავსია. ყოველი პოტენციური


Golder Associates

ზემოქმედება შეფასდა შესაბამისი ფორმალური კრიტერიუმებით, რომლებიც დაკავშირებულია სპეციფიურ “გაზომვად” და გამჭვირვალე პირობებთან.

შეფასების პროცესი შედგებოდა შემდეგისგან:

• სკოპინგი

• ფონური მონაცემების შეგროვება

• ზემოქმედების შეფასების, კუმულატიური ზემოქმედების და რისკის შეფასება

• შემარბილებელი ღინისძიებების შემუშავება და ნარჩენი ზემოქმედება

• გარემოს და სოციალური მონიტორინგის გეგმა

ფონური მდგომარეობა

ბუნებრივი და სოციალური გარემოს ფონური მდგომარეობა დგინდება ტერიტორიაზე და მის მიმდებარედ იმ რეცეპტორების და ბიოლოგიური/სოციალური რესურსების შესახებ ინფორმაციის შეგროვებით, რომლებზეც შესაძლებელია პროექტის ზემოქმედების ქვეშ აღმოჩნდნენ. ფონური პირობების დადგენის შემდეგ, შეიძლება განისაღვროს ზემოქმედება და მისი მისაღებობა ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების თვალსაზრისით.

ფონური მდგომარეობის შესწავლა (კამერალური, საველე სამუშაოები და კონსულტაციები დაინტერესებულ პირებთან) ჩატარდა 2008 წლის იანვარ-მარტში.

მეტეოროლოგია და ჰავა

კამერალური შესწავლა და შეფასება შესრულდა შემოთავაზებული ტერიტორიის მახლობლად მდებარე სამი მეტეოროლოგიური საგურის მონაცემებზე დაყრდნობით. ამ ინფორმაციის საფუძველზე დაგინდა, რომ ჰაერის საშუალო ტემპერატურა იცვლება 0.8°C-დან იანვარში 25°C-მდე ივლისში. ფარდობითი ტენიანობა ტერიტორიის რეგიონში 54%-დან (აგვისტოში) 77%-მდეა (ნოემბერი/დეკემბერი). ქვეყნის აღმოსავლეთიდან დასავლეთით წლიური ნალექების რაოდენობა, ისევე როგირც ფარდობითი ტენიანობა, იზრდება. ტერიტორიის რაიონშჲ წლიური საშუალო ნალექების რაოდენობა იცვლება 382 მმ-დან 448 მმ-მდე. თოვლი შესაძლებელია დაფიქსირდეს სექტემბრიდან დეკემბრამდე პერიოდში, და ჩვეულებრივ დნება მარტსა და აპრილში. ჩრდილო დასავლეთის მიმართულების ქარი დომინირებს. ამ მიმართულების ქარი ფიქსირდება დროის 50%.


Golder Associates

ჰაერის ხარისხი

BTC მილსადენის ბსგზშ-ს ფარგლებში ჰაერის ფონური ხარისხცის დასადგენად ჩატარდა ჰაერის კვლევა. მილსადენისთვის, მონიტორინგი განხორციელდა 5 წეტილში, მილსადენის გაყოლებაზე მდებარე სატუმბ სადგურებთან. წინამდებარე ბსგზშ-ში გამოყენებული იყო ტერიტორიასთან უახლოესი ორი სადგურის PSG1 და PSG2 მონაცემები. სადგურები დაშორებულია ობიექტიდან შესაბამისად დაახლოებით 18 კმ SSE და 50 კმ W.

დადგინდა, რომ ადრე გაზომილი აირების და ნაწილაკების კონცენტრაციები სინჯების აღების წერტილებში ევროკავშირის ჰაერის ხარისხის სტანდარტებთან შესაბამისობაშია. გარდა ამისა, ყველა პარამეტრი აღმოჩნდა ევროკავშირის სტანდარტზე 75% ნაკლები, ამიტომ შემდგომი მონიტორინგი ნაგავსაყრელისთვის საჭიროდ არ ჩაითვალა.

ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია

გეოლოგია და ნიადაგი შეფასდა არსებული მონაცემების კამერალური დამუშავების საფუძველზე. ტერიტორიის პირობების შესწავლა შესრულდა 2007 წ და 2008 წლის იანვარ-მარტში.

რუსთავის მიმდებარე ტერიტორია აგებულია დელუვიური ნალექებით თიხის, კონგლომერატების, მერგელების, ქვიშაქვების, ლავების, ექსტრუზიების და ვულკანური ტუფობაზალტებით. ნიადაგი, 2007 და 2008 კვლევების შედეგების შესაბამისად შედგება ზედაპირული შრისგან თიხის, თიხნარის ზედაპირზე, რომლებიც თავის მხრივ ძევს არგილიტების ფენაზე განთავსებული ხრეშის ბალიშზე.

ტერიტორია მდებარეობს კავკსიონის სამხრეთ ფერდის საზღვარზე და მიეკუთვნება აჭარა-თრიალეთის ნაოჭა სისტემის აღმოსავლეთ დაძირულ ზონას (აუზს). სიცოცხლის ციკლის ყველა ეტაპზე ტერიტორიაზე შესაძლო მიწისძვრის და რყევების ინტენსივობა მცირეა.

ჰიდროლოგია

არსებობს ორი წყალშემკრები, რომლებმაც შეიძლება გავლენა იქონიოს ობიექტი ტერიტორიაზე - ცენტრალური და დასავლეთი არხი/ხევი. ფსკერის და ნაპირების დონეები გამოყენებული იყო არხებში/ხევებში წყლის ნაკადის განსასაზღვრად. ჩრდილოეთ არხი, რომელიც გადის აღმოსავლეთ-დასავლეთი მიმართულებით, მდებარეობს ტერიტორიიდან დაახლოებით 430 მ ჩრდილოეთით. ნავარაუდევია, რომ ერთადერთ არხს, რომელსაც შეუძლია ტერიტორიის დატბორვა გამოიწვიოს - ტერიტორიის ჩრდილოეთით მდებარე საირიგაციო არხია. თუმცა, ობიექტის და საირიგაციო არხის ნიშნულების სხვაობის გამო (>6მ), და ტერიტორიის დაბლა


Golder Associates

დიდი ტერიტორიის არსებობის გამო, ტერიტორიის დატბორვა გამორიცხულია. მიწისქვეშა წყლის დონეები, რომლებიც განისაზღვრა ტერიტორიის მახლობლად, აღნიშნავს, რომ მიწისქვეშა წყლით დატბორვის რისკი არ არსებობს.

ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა

სენსიტიური რეცეპტორები, რომლებზეც შესაძლებელია მოახდინოს ზემოქმედება სატრანსპორტო ნაკადის პოტენციურმა გაზრდამ პროექტის განზორციელებისას, მოიცავს დასახლებულ პუნქტებს (ახალი სამგორი და რუსთავი მდებარეობს ობიექტის შესაბამისად 1.1კმ სამხრეთით და 3.5კმ დასავლეთით).

ვაზიანის (სამხედრო) და თბილისის (სამოქალაქო) აეროპორტები მდებარეობენ ჩრდილო-დასავლეთით შესაბამისად 3.5 კმ და 10კმ მანძილზე.

სატრანსპორტო ნაკადების განსაზღვრის მიზნით საველე სამუშაოები ჩატარდა 2008 წლის თებერვალ-მარტში.

ხმაური

ფონური ხმაურის მონიტორინგი ჩატარდა უახლოეს რეცეპტორთან (უახლოესი საცხოვრებელი) სამუშაო და არასამუშაო დღეებში. ფონურმა მონაცემებმა აჩვენა ცვლილების დიდი დიაპაზონი, ამიტომ, პრობლემის გადასაწყვეტად ალტერნატივის სახით გამოყენებულ იქნა კონსერვატული მიდგომა - საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის1 რეკომენდაციებში მოცემული ფონური ხმაურის დონეები.

ლანდშაფტი და ვიზუალური

უახლოესი რეცეპტორი ტერიტორიიდან 1.2 კმ დაშორებული სოფ. ახალი სამგორია. სოფელსა და ობიექტს შორის ტერიტორიის რელიეფის გათვალისწინებით (დეტალური ინფორმაცია იხილეთ ქვემოთ) ნაგავსაყრელის ტერიტორია სოფლიდან არ გამოჩნდება. სხვა პოტენციური რეცეპტორებია -მგზავრები ახალი სამგორის გზაზე, ტერიტორიის დასავლეთით დაახლოებით 250კმ მანძილზე და მწყემსები. საველე კვლევა ჩატარდა ლანდშაფტზე და ვიზუალურ მხარეზე დაგეგმილი პროექტის შესრულებით გამოწვეული ზემოქმედების შესაფასებლად. ლანდშაფტი ჩაითვალა არასენსიტიურად.

კულტურის ძეგლები

1 International Finance Corporation, April 2007, EHS Guidelines: Noise Management.


Golder Associates

კულტურლული მემკვიდრეობის ფონური შესწავლა ჩატარდა დამკვეთის, BTC, მიერ. მონაცემთა შეგროვება გულისხმობდა ლიტერატურის მიმოხილვას, კონსულტაციებს და აეროფოტოსურათების ინტერპრეტაციას, საველე რეკოგნოსცირებას და მონიტორინგს გეოტექნიკური კვლევების პროცესში. დადგინდა სამი ობიექტი ტერიტორიის მახლობლად - ყორღანი/მიწაყრილი ტერიტორიის საზღვრიდან დასავლეთით 80კმ-ში, კლასიკური/შუასაუკუნეების პერიოდის გზის ნარჩენები, ობიექტის სამხრეთ-დასავლეთით 4 კმ მოშორებით, შუალსაუკუნეების დროინდელი ნამოსახლარი ნაგავსაყრელის ტერიტორიის საზღვრიდან სამხრეთ-დასავლეთით 4.5კმ-ში.

ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია

ეკოლოგიური შეფასება ჩატარდა BTC კონტრაქტორების მიერ ბუნების დაცვის თვალსაზრისით საჭიროების მქონე ნაციონალური და საერთაშორისო მნიშვნელობის ტერიტორიების განსაზღვრის მიზნით. სამუშაო მოიცავდა კამერალურ და საველე სამუშაოებს ტერიტორიის და 500მ ბუფერული ზონის ფარგლებში.

საწყისი საველე კვლევით დადგენილი ჰაბიტატები და სახეობები (სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა, ფრინველების სამი სახეობა და მცირე ზომის ძუძუმწოვრების რამდენიმე სახეობა) მიიჩნევა კონსერვაციის საჭიროების თვალსაზრისით დაბალი მნიშვნელობის მქონედ. მცენარეები წარმოდგენილია სხვადასხვა სარეველით და ველის მცენარეებით, რომლებიც განსაკუთრებული მნიშვნელობის მქონე არ არის. სასოფლო-სამეურნეო ჰაბიტატები ადვილად და სწრაფად აღდგენადია. ფრინველების დაფიქსირებული სახეობები (ქედანი, Alauda arvensis, Acrocephalus) ფართედ გავრცელებულია საქართველოში, ისევე, როგორც ძუძუმწოვრების (მინდვრის თაგვი) სახეობები განსაზღვრული საწყისი საველე კვლევის პროცესში. ტერიტორიის და მის მიმდებარე 500 მ ბუფერულ ზონაში მნიშვნელოვანი ჰაბიტატები ან სახეობები საველე სამუშაოების დროს არ გამოვლენილა. კამერალურმა სამუშაოებმა არ განსაზღვრა რაიმე განსაკუთრებული მნიშვნელობის უბანი, არც ტერიტორიაზე და არც მისგან 5 კმ დაშორებით. სოციალ-ეკონომიკური პირობები

სოციალ-ეკონომიკური ფონური კვლევა ჩატარდა BTC-ს მიერ. იგი მოიცავდა ინფორმაციას ზოგად დემოგრაფიულ და ადმინისტრაციულ ერთეულებზე რომლებზეც შესაძლებელია პროექტის განხორციელებამ ზემოქმედება მოახდინოს. ფონური მონაცემები აგრეთვე მოიცავდა შემოთავაზებული ტერიტორიის მახლობლად არსებული ინფრასტრუქტურის შეფასებას, არსებული პირობების ჩათვლით. BTC მილსადენის მშენებლობის და ოპერირების ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების (URS, 2002) პროცესში სოფ.ახალი სამგორი, ობიექტის უახლოესი დასახლებული პუნქტი, ჩაითვალა ზემოქმედების ქვეშ მოქცეულად. ამიტომ სოცილ-ეკონომიკური ფონში აგრეთვე


Golder Associates

გათვალისწინებულ იქნა BTC-ს ახალი სოფლის მოსახლეობასთან ურთიერთობის დეტალები.

ზემოქმედება და შერბილება

განისაზღვრა დაგეგმილი საქმიანობით გამოწვეული ზემოქმედება, შეფასდა მისი მისაღებობა ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ეფექტის თვალსაზრისით. დამატებით შეფასდა ერთმანეთის გვერდით მდებარე BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის კუმულატიური ზემოქმედება.

დაგეგმილი პროექტისთვის აგრეთვე საჭიროა იმის შეფასება, თუ როგორ შეიცვლება ფონური პირობები და პოტენციური ზემოქმედება პროექტის განვითარების სხვადასხვა საფეხურზე (მშენებლობა, ოპერირება, ექპლუატაციიდან გასვლა და აღდგენის ფაზები).

მოცემული პროექტისთვის იმ ზემოქმედებების რეზიუმე, რომლებიც შერბილებას საჭიროებს - ჰაერის ხარისიხი, სუნი (A), ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლიგია (GEO), ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკი (H), ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია (EC), ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა (T), ხმაური და ვიბრაცია (NV), ნარჩენების და ჩამდინარე წყლების მენეჯმენტი (W), ლანდშაფტი და ვიზუალური (LV), არქეოლოგია და კულტურული ძეგლები (ARC) და სოციალ-ეკონომუკური გარემო (SE) მშენებლობის, ოპერირების და დახურვა/რეაბილიტაციის ფაზებისთვის, შესაბამისი შემარბილებელი ღონისძიებები და ნარჩენი ზემოქმედების შეფასება მოცემულია ქვემოთ:


Golder Associates

ცხრილი ES.1 – BTC არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელის ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედების შეფასების რეზიუმე

ფაზა No. ზემოქმედება

მშენებლობა

ოპერირ

ება

დახურვა

და

აღდგენა

გაუთვალისწინებელი მოვლენები

პოტენციური მნიშვნელოვნება

შემარბილებელი ღონისძიებები ნარჩენი ზემოქმედება

ნარჩენი ზემოქმედების მნიშვნელოვნება

Air, Odour and Emissions (A) A5 ზედაპირული ემისიები -

ნაგავსაყრელის გაზი. სცენარი 2 - ჩირაღდანი არ მუშაობს.

არა კი არა N/A საშუალო იმ პერიოდში, როდესაც ჩირაღდანი არ მუშაობს, გამოყენებული იქნება ოპერირების საუკეთესო პრაქტიკა ზემოქმედების შესამსუბუქებლად. მენეჯმენტმა შეიძლება განიხილოს სათადარიგო სანთურის არსებობა, რაც შეამცირებს „ჩირაღდნის გარეშე“ (გაზის მენეჯმენტის გარეშე) მუშაობის პერიოდის ხანგრძლივობას. შესაძლებელია ტერიტორიის საზღვრის გაზრდა მომატებული კონცენტრაციის უბანზე ხალხის მოხვედრის შესაზღუდად. კარგი გადახურვა და ოპერირების ტერიტორიის მინიმიზაცია აგრეთვე ხელს შეუქყობს ზედაპირული ემისიების მინიმიზაციას.

არა N/A

ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია (GEO) GEO4 ნიადაგის არასტაბილურიბა -

მეწყერი კი კი არა N/A –

არსებობის შემთხვევაში ფერდოები

საშუალო ყველა ფერდო უნდა დაგეგმარდეს და მოეწყოს სომტკიცის მარაგის გათვალისწინებით

არა N/A


Golder Associates




ოპერირ

ება


და






ს კუთხეების განსაზღვრისას გამოიყენება სიმტკიცის მარაგები

GEO6 ნიადაგის ეროზია კი კი არა N/A საშუალო ნაყარზე დაითესოს მცენარეები - წვიმების და თოვლის დაწყებამდე, ნაგავსაყრელის ფერდოების დიაზინი, საფეხურებრივი რემედიაცია

არა N/A

GEO7 შემცირებული ნიადაგის ნაყოფიერება კი კი კი N/A საშუალო იხ.GEO6 ; პლუს ნიადაგის სინჯების ანალიზი სასუქის საჭიროების და დასათესი მცენარეების ტიპის დასადგენად

არა N/A

GEO9 სედიმენტების ტრანსპორტირება წყალსატევებში

კი კი კი N/A საშუალო იხ.GEO6 არა N/A

GEO10

ნიადაგის დაბინძურება დასაწყობებული ნიადაგში არსებული დამაბინძურებლებით, მანქანებიდან ან ტერიტორიაზე არსებული ტექნ.საშუალებებიდან

კი კი კი კი -ნახშირწყალბადების ან სხვა სითხეების

საშუალო ნაგავსაყრელის თიხის საფარი; მანქანების საწვავით გამართვის და მომსახურების ადგილები დაღვრის აკრეფის საშუალებებით აღჭურვილი სპეციალურად გამოყოფილ მყარ საფარიან ადგილებში

არა N/A


Golder Associates




ოპერირ

ება


და






ნახშირწყალბადებით დაბინძურება, ან სხვა პოტენციურად დამაბინძურებელი სითხეები მაგ ტერიტორიაზე არსებული სეპტიკური ორმოს ნარჩენები და სხვ.

შემთხვევითი დაღვრა

GEO11

მიწისქვეშა წყლის დაბინძურება დასაწყობებულ ნიადაგებში არსებული დამაბინძურებლებით, მანქანებიდან ან სხვა მოწყობილობებიდან ნახშირწყალბადების დაღვრა, ან სხვა დამაბინძურებელი სითხეები, მაგ. ტერიტორიაზე არსებული სეპტიკური ორმოს ნარჩენები და სხვ.

კი კი კი კი -ნახშირწყალბადების ან სხვა სითხეების შემთხვევითი დაღვრა

საშუალო საწვავით გამართვა მყარსაფარიან დაღვრის ასაკრეფი საშუალებებით აღჭურვილ სპეციალურად გამოყოფილ ადგილებში. ნიადაგის ნაყარი უნდა მოთავსდეს საირიგაციო არხის ან სხვა სენსიტიური ტერიტორიებიდან მოშორებით;

არა N/A

Traffic and Infrastructure (T) T2 მძიმა მანქანების ზემოქმედება

მისასვლელ გზაზე მშენებლობის, ოპერირების, ობიექტის ექსპლუატაციიდან გასვლის და დახურვისას.

კი კი კი N/A საშუალო • ახალი სამგორის გზიდან ნაგავსაყრელამდე მისასვლელი გზის მოწესრიგება გზის დაზიანების, მანქანების ცვეთის და ავარიების შესაძლებლობის შესამცირებლად • ობიექტის დასავლეთით არსებული გზის და მისასვლელის გვაჯვარედინის

კი დაბალი


Golder Associates




ოპერირ

ება


და






მოწესრიგება ხმაური და ვიბრაცია (NV)

NV1 მშენებლობის, ოპერირების და ექპლუატაციიდან გასვლასთან დაკავშირებული სამუშაოებით გამოწვეული გაზედილი ხმაურის დონე სოფ. ახალ სამგორში მაცხოვრებლებზე

კი კი კი N/A საშუალო შემარბილებელი ღონისძიებები მოიცავს: ეფექტური მაყუჩების გამოყენება; ძრავის გაჩერება ან მინიმუმამდე შეცირება, როდესაც არ მუშაობს.

კი საშუალო (ხმაურის დონეები შემცირდება, მაგრამ დარჩება ამ კატეგორიაში)

ნარჩენები და ჩამდინარე წყალი (W) W6 ნაგავსაყრელის ჭარბი ჩამონჟონი არა კი კი N/A საშუალო ტერიტორიაზე უნდა არსებობდეს

ჩამონაჟონის და ავარიული დარღვევის შეკრებისთვის საჭირო აღჭურვილობა

არა N/A

W9 ნახმარი ზეთები და საპოხი მასალა მენებლობის, ოპერირების და ექპლუატაციიდან გასვლის პროცესში

კი კი კი N/A საშუალო დანადგარების უბნის გარეთ გამართვა, შესაძლებლობის ფარგლებში. სათანადო მეორადი ლოკალიზაციის, დაღვრის ამარიდებელი და ავარიული წმენდის მოწყობილობების უზრუნველყოფა უბნისთვის.

არა N/A

W10 ქარით გადატანილი ნაგავი არა კი არა N/A საშუალო ნარჩენების განთავსებისთანავე მათი დაფარვა ნიადაგით. ძლიერი ქარისას

კი დაბალი - ქარით


Golder Associates




ოპერირ

ება


და






ნარჩენების განთავსება დაუშვებელია. გაფანტული ნაგვის მცირე რაოდენობა დაფიქსირდება, მაგრამ უმნიშვნელო იქნება

ლანდშაფტი და ვიზუალური (LV) LV1 ვიზუალური ზემოქმედება და

ზემოქმედება ლანდშაფტზე კი კი კი N/A საშუალო სათანადო შემარბილებელი ზომები

მოიცავს: • არსებული მცენარეული საფარის

შენარჩუნებასა და პროექტით განსაზღვრული ტერიტორიის საზღვრების დაცვას, ასევე მისასვლელი გზებით სარგებლობას;

• დამხმარე ნაგებობების – ოფისის, წნევითი რეცხვის ერთეულის, სხვა – შეღებვას ისეთ ფერად, რომელიც ერწყმის გარემოს (რეკომენდირებული ფერებია ღია

კი დაბალი


Golder Associates




ოპერირ

ება


და






მწვანე და ჩალისფერი); • მოწყობის სამუშაოების

დასრულების შემდგომ ერთეულის პერიმეტრზე ნარგავების განაშენიანებას. სახეობები რეკომენდირებული უნდა იყოს უბნის მცოდნე ეკოლოგის მიერ.

• სათანადო სახანძრო უსაფრთხოების ზომების გატარებას, რადგანაც ხანძარს შეუძლია შესამჩნევი ზიანი მიაყენოს ლანდშტაფტის ვიზუალურ მხარეს.

ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია (EC)1 EC4 ლეტალური შემთხვევები –

ნარჩენების განთავსება იზიდავს სანიტარ ფრინველებს, რაც თავის მხრივ წარმოშობს ფრინველების თვითმფრინავებთან შეჯახების რისკს

არა კი არა მოსალოდნელი არ არის

დაბალი რისკის შესამცირებლად უნდა დამონტაჟდეს ფრინველების დასაფრთხობი მოწყობილობა – ჩვეულებრივ გამოიყენება გაზის იარაღი. ეფექტურობა დამოკიდებულია ისეთ ფაქტორებზე, როგორიცაა ფრინველის სახეობები და

არა N/A

1 მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ცხრილში 7.1 შეფასება სავარაუდოა და საველე სამუშაოების (იხ. ნაწილი 6.1.1) დასრულების შემდეგ შეიძლება გადაისინჯოს. ზემოქმედება სრულად ვერ შეფასდება მომდევნო კვლევის ჩატარების გარეშე


Golder Associates




ოპერირ

ება


და






ახლომახლო არსებული ალტერნატიული საბუდარი ადგილები (ბიშოპი და სხვები 2003).

სოციალ-ეკონომიკური (SE)2 SE4 საზოგადოების ჯანმრთელობა და

უსაფრთხოება კი კი არა N/A უმნიშვნელ

ო ჯანდაცვის, უსაფრთხოებისა თუ სხვა საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც წამოიჭრება პროექტის სიახლოვეში მცხოვრები მოსახლეობის მხრიდან გამოყენებული იქნას BTC-ის გასაჩივრების არსებული მექანიზმი

არა N/A

2 Note the measurement of significance of socio-economic impacts differs from those of the environmental impacts to take account of the subjective nature of socio-economic issues and in line with the ESIA requirements undertaken previously for the BTC pipeline project.

April, 2008 ES - 1 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company B0 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

ცხრილი ES.2 – BTC არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელის ზოგადი შემარბილებელი ღონისძიებები

პუნქტი No.

ზემოქმედება შემარბილებელი ღონისძიება

ჰაერი, სუნი, ემისიები (A) A1 მტვრის ემისია –

შემაწუხებელი ფაქტორები უბნის ფარგლებში

გამართული მენეჯმენტი მიზნად უნდა ისახავდეს მტვრის ზემოქმედების შემცირებას, მაგ., შემდეგი ზომებით:

• უბანზე გადაადგილებისას, განთავსების ადგილამდე მანქანების ტვირთის სათანადოდ დაფარვა;

• ძალიან მშრალ ამინდებში უბანის ყველა მისასვლელ გზაზე სველი მეთოდების ან გზის მგველი მანქანის გამოყენება;

• ბუნკერების საიმედოდ გადახურვა და დაყრის სიმაღლის მინიმუმამდე დაყვანა, ასევე ზედაპირის დასველება რეგულარულად

• უბანზე მოძრავი მანქანებისთვის/მობილური დანადგარებისთვის ზემოთ მიმართული გამონაბოლქვის მილის უზრუნველყოფა

• უძრავ მანქანებსა და დანადგარებზე მტვირს ფილტრების გამოყენება.

A2 მტვრის ემისია – შემაწუხებელი ფაქტორები უბნის გარეთ


• ტალახით ან ნარჩენებით საზოგადოებრივი გზების დაბინძურების თავიდან აცილება ბორბლების რეცხვით;

• უბნის გარეთ ან საზოგადოებრივ გზაზე გადაადგილებისას მანქანებისთვის სათანადო გადაფარვის უზრუნველყოფა;

• ძალიან მშრალ ამინდებში უბნის ყველა მისასვლელ გზაზე სველი მეთოდების ან გზის მგველი მანქანის გამოყენება;


• უბანზე მოძრავი მანქანებისთვის/მობილური დანადგარებისთვის გამონაბოლქვისზემოთ მიმართული მილის უზრუნველყოფა

• უძრავ მანქანებსა და დანადგარებზე მტვრის ფილტრების გამოყენება.

A3 ზედაპირული ემისიები – ნაგავსაყრელის გაზი ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე.

ზედაპირული ემისიის ზემოქმედება შემცირდება მინიმალური სამუშაო ზედაპირის გამოყენებით, სამუშაო ზედაპირზე დღიური საფარის მოწყობით, განთავსების შემდგომ ნარჩენების დაფარვით, სათანადო პირობებში აირების მართვით და მოცილებით.

A4 ექსპლუატაციის დროს ნაგავსაყრლის სუნის

სუნის ზემოქმედების შემცირება უნდა მოხდეს ზედაპირული ემისიების შემცირების მსგავსად (იხ. A2


Golder Associates




ზემოქმედება ზემოთ). ტრანსპორტირებისას არასასურველი ფაქტორების თავიდან ასაცილებლად ნაგავმზიდები გადახურული უნდა იყოს.

A6 სუნით გამოწვეული ზემოქმედება ოპერირების დროს

• სუნი შეიძლება შემცირდეს ზედაპირული ემისიის შემცირებისთვის გატარებულის მსგავსი ღონისძიებებით

• ნაგვის შემოსატანად გამოყენებული მანქანები დახურული უნდა იყოს ტრანსპორტირებისას შემაწუხებელი სუნის თავიდან ასაცილებლად.

ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკი (H) H1 მოწყობის,

ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე ზედაპირული ჩამონადენის რეჟიმის შეცვლა უბნის ზემოთ მდებარე წყალშემკრების გამო

წყალსატარის/არხის გამტარობის ზრდა/შენარჩუნება ნაწილში 6.3 მოყვანილი ტექნიკური პირობებისა და დანართში H5, ნახაზზე H2 მოცემული ადგილმდებარეობის შესაბამისად.

H2 მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე ჩანაჟონის მომეტებული რაოდენობა ტერიტორიის ზემოთ მდებარე უბნიდან ჩამონადენის გამო

უბნის გარშემო მოეწყობა შემოზვინვა, რაც ხელს შეუშლის ზედაპირულად ჩამონადენი წყლის უბანზე მოხვედრას. ამას გარდა, ზეგავლენის შემცირება შესაძლებელია თუ ნაწილში 6.6 მოცემული ტექნიკური მოთხოვნებისა და ნაგებობა H2-ზე მოცემული ადგილმდებარეობის გათვალისწნებით წყალსატარი მოწესრიგდება და ჩაღრმავდება.

H3 ჩანაჟონის მომეტებული რაოდენობა ნარჩენების განთავსების აქტიურ ზედაპირებზე წვიმის მოხვედრით ნაგავსაყრელის გათხრილ უბანზე ოპერირების დროს

ჩანაჟონის მართვა (საექსპლუატაციო ზედაპირის შემცირება, დროებითი და მუდმივი საფარის მქონე ზედაპირების გაზრდა).

H4 ზედაპირული წყლის დაბინძურება – ფიზიკური, ქიმიური და ბიოლოგიური თვისებების შეცვლა მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე

დრენაჟის დაპროექტება, საფარველი ნიადაგისთვის სუფთა უბნებიდან მოხსნილი ნიადაგის გამოყენება; დამარაგებული ნიადაგის სტაბილიზაცია თესვითა და მცენარეული საფარის გაშენებით.


Golder Associates




ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა (T)

T2 ფრენის უსაფრთხოების რისკის გაზრდა ნაგავსაყრელით მოზიდული ფრინველების გამო - ნაგავსაყრელის ოპერირების და დახურვის/რემედიაციის პროცესში

ნაგავსაყრელზე ფრინველებთან დაკავშირებული საფრთხის მართვის გეგმის შემუშავება და განხორციელება. ეს გეგმა მოიცავს: ნაგავსაყრელის უბნის დაგეგმვა, მათ შორის წვიმის წყლების მართვა, რაც ხელს შეუშლის ზედაპირული წყლის დატბორვას და ფრინველებს შეუზღუდავს წყლის წყაროს. ფრინველების მართვის მიღებული ტექნიკა მოიცავს ვიზუალური ზემოქმედებით დაფრთხობას (ფრინველებზე მონადირეების მოდელებს, უძრავს ან ანიმაციურს), ხმოვან სიგნალებს, ფიზიკურ ზღუდეებს (წვრილუჯრედოვან მავთულის ბადეებს) და სხვას. რადგანაც ფრინველები ძირითადად ადაპტირებულნი არიან გარემოსთან, სადაც მათ შეუძლიათ საკვების მოძიება, ფრინველების კონტროლის მეთოდებს აქვს დროში შეზღუდული ეფექტი; ამდენად, სასურველია მაკონტროლირებელი მეთოდების ცვლილება. მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული, რომ ნაგავსაყრელის დახურულმა უჯრედმაც კი შესაძლოა მიიზიდოს ფრინველები, რადგანაც ნიადაგის მომატებული ტემერატურით უზრუნველყოფს მათთვის საბუდარ ჰაბიტატებს და ტერიტორია არ განიცდის შემაწუხებელ ზემოქმოქმედებას. საჭიროა შესწავლილი იქნას უბანზე ფრინველთა სახეობების დაბუდების მოდელები და განისაზღვროს სათანადო მაკონტროლირებელი ზომები.

ნარჩენები და ჩამდინარე წყლები (W) W1 მოწყობისა და

ექსპლუატაციის სამუშაობისას ცვეთისა და მოხმარების შედეგად დამტვრეული იარაღები და ხელსაწყოები

ყველა იმ იარაღისა და ხელსაწყოს მოცილება, რომელიც არ გამოიყენება მოწყობისას/ექსპლუატაციისას.

W2 ნარჩენები, რომლებიც ვერ აკმაყოფილებს განთავსების კრიტერიუმებს, მაგ. საქმიანობის შედეგად წარმოქმნილი საშიში ნარჩენები

ნებისმიერი საშიში თუ სხვა მიუღებელი ნარჩენებისთვის სათანადო სასაწყობო ტერიტორიის უზრუნველყოფა, რომელიც დაცული იქნება ამინდის ზემოქმედებისგან, უბნის ტრანსპორტის შემთხვევითი დაჯახებისგან და სხვა.

W4 მოწყობისა და ექსპლუატაციისას წარმოქმნილი მყარი

სათანადო ნაგვის ყუთების უზრუნველყოფა ნაგავსაყრელზე განთავსებისთვის


Golder Associates




საკვები/ საყოფაცხოვრებო/ საოფისე ნარჩენები

W5 მოწყობისა და ექსპლუატაციისას წარმოქმნილი საკანალიზაციო/ საყოფაცხოვრებო/ ოფისის ჩამდინარე წყლები

უბნის მუშახელისთვის ტუალეტების/საშხაპეების მოწყობა, რომლებიც მიერთებული იქნება სეპტიკურ რეზერვუართან, რომელიც თავის მხრივ რეგულარულად იცლება; ასევე, უბნისთვის ავარიული გამწმენდი მოწყობილობის უზრუნველყოფა.

W7 მოწყობის სამუშაოების დროს უბნის გაწმენდისას წარმოქმნილი მცენარეული ნარჩენები

საჭიროების შემთხვევაში მცენარეული ნარჩენების უბანზე განთავსება, ან მათი გატანა უბნიდან სათანადო ნაგავსაყრელზე განსათავსებლად

W8 მოწყობისა და ექსპლუატაციის დროს გზებიდან და დამცავი ზედაპირებიდან წარმოქმნილი ტალახი

გზის ხარისხის უზრუნველყოფა და უბანზე მანქანების წნევით რეცხვა რეგულარულად

W11 ინფრასტრუქტურის ექსპლუატაციიდან გამოყვანა/რეკულტივაცია

ყველა მანქანისა და დანადგარის გატანა უბნიდან საქმიანობის დასრულების შემდეგ

არქეოლოგია და კულტურის ძეგლები (ARC) ARC1 მოწყობის,

ექსპლუატაციისა და დახურვის სამუშაოების დროს ტრანსპორტის მოძრაობით გამოწვეული შემთხვევითი შემაწუხებელი ფაქტორები ობიექტ 11 -თან (განლაგებულია უბნის გარეთ)

ობიექტი 1-იდან მოშორებული სატრანსპორტო გზების გამოყენება ხელს შეუწყობს შემთხვევითი დაზიანების თავიდან აცილებას.

ARC2 მშენებლობის დროს დამარხული კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტების აღმოჩენა ან მათი შემთხვევითი

არქეოლოგის არსებობა, რომელიც მოწყობის საქმიანობისას მოახდენს დაკვირვებას, რათა აღრიცხოს აღმოჩენილი კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტი

1 obieqti 1 warmoadgens xelovnur miwayrils, romlis mowyobis TariRic

ucnobia da romelic ganlagebulia BTC–is nagavsayrelis ubnis ukidures

CrdiloeTSi. dawvrilebiTi informaciisTvis ix. nawili 6.9.


Golder Associates




დაზიანება

სოციალ-ეკონომიკური Socio-Economics (SE) SE4 მოსახლეობის ჯანდაცვა

და უსაფრთხოება მოწყობისა და ექსპლუატაციის ფაზებზე

ჯანდაცვის, უსაფრთხოებისა თუ სხვა საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც წამოიჭრება პროექტის სიახლოვეში მცხოვრები მოსახლეობის მხრიდან გამოყენებული იქნას BTC-ის გასაჩივრების არსებული მექანიზმი

მენეჯმენტი და მონიტორინგი

BTC-ს ბუნებრივი და სოციალური გარემოს მენეჯმენტისადმი მიდგომის ძირითადი პრინციპები ვრცელდება გარემოს და სოციალური დაცვის ღონიძიებებზე, რომელსაც ოპერატორი ანხორციელებს. ეს პრინციპებია:

• ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების წინასწარი შეფასეbა

• პოტენციური ზემოქმედების მინიმიზაცია დაგეგმარებისას და სხვა შემარბილებელი კონტროლით

• კონტროლის ეფექტურობის მონიტორინგი

• შესრულების აუდიტი

რეკოლენდებულია, რომ რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის მენეჯმენტისას გამოყენებული იყოს ბუნებრივი და სოციალური გარემოს დაცვის იგივე პრონციპები. ბუნებრივი და სოციალური გარემოს მონიტორინგის გეგმა მშენებლობის, ოპერირების და დახურვის/რეკულტივაციის ფაზებზე ნაჩვენებია ცხრილში ES.3:

ცხრილი ES.3 – არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელისთვის მონიტორინგის პოტენციალური ღონისძიებების რეზიუმე


ზემოქმედება მონიტორინგის ღონისძიება

გაერი, სუნი და ემისიები (A) A2 ზედაპირული ემისიები –

ნაგავსაყრელის გაზი

• უბანზე განხორციელდება ნაგავსაყრელის აირების მონიტორინგი დაგეგმილი პროგრამის მიხედვით, რიმელიც


Golder Associates

წარმოადგენს ნაგავსაყრელის მდგომარეობის ძირითად ინდიკატორულ საზომს.

A6 ნაგავსაყრელზე მოთავსებული ნარჩენების სუნი

• სახღვრების ინსპექტირებისას განხორციელბდება სუნის მიმდინარე ხარისხობრივი მონიტორინგი. უჩვეულო და ძლიერი სუნის შემთხვევაში, შემთხვევა დაფიქსირდება და მოხდება მისი სათანადო გამოკვლევა.

ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია (GEO) GEO2 მიწისქვეშა წყლის ხარისხის

გაუარესება

• ნაგავსაყრელის პერიფერიაზე 4 მონიტორინგული ჭაბურღილის მოწყობა

• მიწისქვეშა წყლის დონეების მონიტორინგი განხორციელდება კვარტალურად ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე (X-წლიანი პერიოდისთვის)

• შედეგები შედარდება რისკებზე დაფუძნებულ საყრდენ და საკონდროლო დონეებზე, რომლებიც აღებულია EQS-სა და EU DWS –ს საფუძველზე

GEO6 ნიადაგის ეროზია • გარემოში ნებისმიერი ვიზუალური ცვლილების დაფიქსირება,როგორიცაა ნაკადულების ან ხევების წარმოშობა

• საირიგაციო არხში ნატანის კვარტალური მონიტორინგის (საერთო გახსნილი მყარი ნაწილაკები) განხორციელება

• თუ საერთო გახსნილი მყარი ნაწილაკების რაოდენობა აღემატება საბაზისო მონაცემებს, განისაზღვრება მათი წყარო და თუ აღმოჩნდა, რომ ეს BTC-ს ნაგავსაყრელია, განხორციელდება სათანადო შემარბილებელი ღონისძიებები, რაც შესაძლოა მოიცავდეს თესვას ან მის დამცავ სხვა ზომებს, ნაგავსაყრელის დახურული ნაწილების თესვას და სხვა.

GEO9 ნატანის გადატანა წყლის კალაპოტებში

• ნატანის მონიტორინგი (TDS) საირიგაციო არხში – კვარტალურად

• თუ საერთო გახსნილი მყარი ნაწილაკების რაოდენობა აღემტება ფონურს, განისაზღვრება მათი წყარო და თუ აღმოჩნდა, რომ ეს BTC-ს ნაგავსაყრელია, განხორციელდება სათანადო


Golder Associates

შემარბილებელი ღონისძიებები, რაც შესაძლოა მოიცავდეს ნიადაგის მარაგის თესვას ან მის დამცავ სხვა ზომებს, ნაგავსაყრელის დახურული ნაწილების თესვას და სხვა.

ჰიდროლოგია და წყალდიდობის რისკი (H) H4 ზედაპირულ წყლის

დაბინძურება – ფიზიკური, ქიმიური და ბიოლოგიური თვისებების ცვლილება

• უბნის ჩრდილოეთით მდებარე სადრენაჟო და საირიგაციო არხებში ზედაპირული წყლების მონიტორინგი

• შედეგები შედარდება რისკებზე დაფუძნებულ საყრდენ და საკონტროლო დონეებს, რომლებიც აღებულია EQS-სა და EU DWS –ს საფუძველზე.

ნარჩენები და ჩამდინარე წყლები (W) W10 ქარის გაფანტული

ნარჩენები • ქარით გაფანტული ნარჩენების

დაკვირვება უბნის საზღვრებსა და პერიმეტრზე რეგულარული სასაზღვრო ინსპექციების დროს (სათანადო სიხშირით).

• ქარით გაფანტული ნარჩენები რეგულარულად შეგროვდება და სათანადოდ განთავსდება ნაგავსაყრელის აქტიურ ზედაპირზე.

ხმელეთისა და წყლის გარემოს ეკოლოგია (EC) EC4 / T2

თვითმფრინავებთან ფრინველების შეჯახების მომეტებული რისკი/ ფრენის უსაფრთხოების რისკის გაზრდა, რაც დაკავშირებულია ნაგავსაყრელის მიერ მიზიდული ფრინველების აქტიურობის ზრდასთან.

• ფრინველების ყოველწლიური კვლევის განხორციელება და მიღებული შედეგების შედარება ფონურ მონაცემებთან, რათა შეფასდეს შემარბილებელი ზომების ეფექტურობა

• ჩანაწერების წარმოება ტერიტორიაზე ფრინველების შეჯახების შესახებ.

დასკვნები

იმ შემთხვევაში, თუ შესრულდება ცხრილებში ES1 და ES2 განსაზღვრული შემარბილებელი ღონისძიებები ობიექტის მშენებლობის, ოპერირების და დახურვის/რეკულტივაციის პროცესში ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედება მოსალოდნელი არ არის. პროექტის განხორციელება არ მოუტანს მიმდებარე მოსახლეობას რაიმე მნიშვნელოვან სარგებელს ან ზიანს.


Golder Associates

მოსალოდნელია ნარჩენი ზემოქმედება საჰაერო ტრანსპორტის უსაფრთხოების და ქარით გადატანილი ნარჩენების გამო, თუმცა ეს ზემოქმედება მცირე იქნება. მოსალოდნელია საშუალო სიდიდის ნარჩენი ზემოქმედება დაკავშირებული ოპერირების და ფუნქციონირებისას დროს წარმოშობილ ხმაურთან. თუმცა რეალურად მშნებლობის და ოპერირების დროს ხმაურის დონეები ნაკლები იქნება მოცემულთან შედარებით, რადგან შეფასებისას განხილული შემთხვევა „ყველაზე უარეს სცენარს“ შეესაბამება.

April, 2008 - i - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company D.1 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

სარჩევი თავი გვერდი არატექნიკური რეზიუმე ....................................................................................... 1

მარეგულირებალი და ნორმატიული სისტემა ..................................................2 პროექტის აღწერა ...............................................................................................2 პროექტის შესრულების გრაფიკი.......................................................................3 ბსგზშ-ს მეთოდოლოგია ....................................................................................3 ფონური მდგომარეობა .......................................................................................4 ზემოქმედება და შერბილება..............................................................................8 მენეჯმენტი და მონიტორინგი ...........................................................................5 დასკვნები ...........................................................................................................7

1.0 შესავალი ..................................................................................................... 7 1.1 მიმოხილვა და ფონური ინფორმაცია ....................................................7 1.2 პროექტის მფლობელობა ........................................................................8 1.3 ბსგზშ მიზნები ........................................................................................8

1.3.1 ტერიტორიის შერჩევა .................................................................9 1.4 მილსადენისთვის ადრე ჩატარებული ბსგზშ სამუშაოები ....................9 1.5 ბსგზშ ანგარიშის სტრუქტურა ...............................................................9

2.0 საკანონმდებლო და ნოტმატიული სისტემა ........................................... 11 2.1 შესავალი ...............................................................................................11 2.2 ნაციონალური კანონმდებლობა ...........................................................11

2.2.1 მიმოხილვა ................................................................................11 2.2.2 საქართველოს კანონმდებლობა ................................................12 2.2.3 გარემოსდაცვითი სტანდარტები და ნორმატიული აქტები ....18 2.2.4 ნებართვის გაცემის პროცედურა ..............................................21

2.3 საქართველოს მიერ ხელმოწერილი საერთაშორისო ხელშეკრულებები და კონვენციები .................................................................22 2.4 საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების პოლიტიკა და რეკომენდაციები ..............................................................................................23 2.5 ევროკავშირის გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა .............................25

2.5.1 ნარჩენების მენეჯმენტი ............................................................25 2.5.2 დაბინძურების თავიდან აცილება ............................................26 2.5.3 ეკოლოგიური მენეჯმენტი .......................................................27 2.5.4 ზოგადი .....................................................................................27

2.6 გარემოს ხარისხის ევროკავშირის და საერთაშორისო სტანდარტები.28 2.6.1 ზედაპირული წყალი ................................................................28 2.6.2 ნიადაგი .....................................................................................29 2.6.3 ჰაერი .........................................................................................29 2.6.4 ხმაური ......................................................................................31 2.6.5 ვიბრაცია....................................................................................32

2.7 BP პოლიტიკა ........................................................................................32 3.0 პროექტის აღწერა – BTC ნაგავსაყრელი................................................... 34

3.1 ობიექტის ადგილმდებარეობა..............................................................34

April, 2008 - ii - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company D.1 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

3.2 ნარჩენების მენეჯმენტის რუსთავის მუნიციპალიტეტის სტრატეგია და პოლიტიკა ...................................................................................................34 3.3 პროქტირების საფუძვლები..................................................................38 3.4 პროექტის განხორციელება...................................................................39 3.5 პროექტის განხორციელების გრაფიკი .................................................39 3.6 კონცეპტუალური პროექტი ..................................................................40

4.0 ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების მეთოდოლოგია ................................................................................................... 43

4.1 შესავალი ...............................................................................................43 4.2 სკოუპინგი.............................................................................................43 4.3 ბსგზშ-ს მეთოდოლოგია.......................................................................44 4.4 რეცეპტორები და მათი მგრძნობიარობა ..............................................46

4.4.1 მიმოხილვა ................................................................................46 4.4.2 ხალხი, როგორც ზემოქმედების რეცეპტორი ...........................46 4.4.3 ბიოფიზიკური რესურსები .......................................................47 4.4.4 რეცეპტორების მგრძნობიარობა ...............................................47

4.5 ზემოქმედების მახასიათებლები ..........................................................48 4.5.1 ჰაერი, სუნი და ემისიები ..........................................................50 4.5.2 ნიადაგი, გეოლოგია, ჰიდროგეოლოგია...................................51 4.5.3 ჰიდროლოგიური და დატბორვის რისკი .................................55 4.5.4 ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა ........................................56 4.5.5 ხმაური და ვიბრაცია .................................................................57 4.5.6 ნარჩენები და ჩამდინარე წყლის მენეჯმენტი ..........................60 4.5.7 ლანდშაფტი და ვიზუალური ...................................................61 4.5.8 ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია ..............................................61 4.5.9 კულტურული მემკვიდრეობა ..................................................63 4.5.10 ზემოქმედება სოციალ-ეკონომიკურ გარემოზე .......................65

4.6 კუმულატიური ზემოქმედების კრიტერიუმი......................................66 4.7 ზემოქმედების ალბათობა ....................................................................66 4.8 მნიშვნელოვნება ...................................................................................67 4.9 შერბილების საჭიროება........................................................................68

4.9.1 ნარჩენი ზემოქმედების მნიშვნელოვნება.................................69 4.9.2 მიმდინარე მონიტორინგის და მენეჯმენტის საჭიროება.........69

4.10 დაშვებები და შეზღუდვები .................................................................70 5.0 ბუნებრივი და სოციალური გარემოს ფონური მდგომარეობა ............... 71

5.1 შესავალი ...............................................................................................71 5.2 მეტეოროლოგიური პირობები და ჰავა ................................................71

5.2.1 შესავალი ...................................................................................71 5.2.2 ტემპერატურა ............................................................................71 5.2.3 ჰაერის ტენიანობა .....................................................................72 5.2.4 ნალექები ...................................................................................72 5.2.5 ქარი ...........................................................................................73

5.3 ჰაერის ხარისხი .....................................................................................74

April, 2008 - iii - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company D.1 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

5.3.1 შესავალი ...................................................................................74 5.3.2 ფონური მდგომარეობის მონიტორინგი...................................75 5.3.3 ფონური პირობები....................................................................75

5.4 ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია ..........................................77 5.4.1 შესავალი ...................................................................................77 5.4.2 რეგიონული გეოლოგია ............................................................77 5.4.3 ადგილობრივი გეოლოგია ........................................................78 5.4.4 სეისმური საშიშროება...............................................................79 5.4.5 ნიადაგი და ნიადაგის ეროზია ................................................79 5.4.6 ჰიდროგეოლოგია......................................................................80

5.5 ფიზიკური და ქიმიური ხარისხი .........................................................82 5.5.1 სინჯების აღების მეთოდოლოგია და ანალიზის პროგრამა ....82 5.5.2 ტერიტორიის შეფასება, კრიტერიუმები და სტანდარტები ....84 5.5.3 ანალიტიკური შედეგები ..........................................................85 5.5.4 ნარჩენები ..................................................................................93

5.6 ჰიდროლოგია .......................................................................................93 5.6.1 არსებული მონაცემები..............................................................93 5.6.2 გეოლოგია .................................................................................96 5.6.3 ტოპოგრაფია .............................................................................97 5.6.4 ჰიდროლოგია და წყალარინება ................................................97 5.6.5 ზედაპირული ჩამონადენი .......................................................98 5.6.6 სხვა ზედაპირული წყალით დატბორვის რისკი ......................98

5.7 ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა....................................................98 5.7.1 შესავალი ...................................................................................98 5.7.2 ფონური მონაცემების შეგროვების მეთოდოლოგია ................99 5.7.3 ტრანსპორტის მოძრაობა ........................................................106 5.7.4 ინფრასტრუქტურა ..................................................................107

5.8 ხმაური ................................................................................................108 5.8.1 შესავალი .................................................................................108 5.8.2 საკვლევი ტერიტორია ............................................................109

5.9 ლანდშაფტი და ვიზუალური მხარე ..................................................109 5.9.1 რეცეპტორები ..........................................................................109 5.9.2 ფონური ინფორმაციის შეგროვება .........................................110

5.10 კულტურული მემკვიდრეობა ............................................................117 5.10.1 შესავალი .................................................................................117 5.10.2 მეთოდოლოგია .......................................................................118 5.10.3 კულტურული მემკვიდრეობის დადგენილი ობიექტები ......119

5.11 ხმელეთისა და წყლის გარემოს ეკოლოგია ........................................122 5.11.1 შესავალი .................................................................................122 5.11.2 დაწვრილებითი კვლევები .....................................................123 5.11.3 საბაზისო კვლევის შედეგები..................................................123 5.11.4 ფლორა ....................................................................................123 5.11.5 ფაუნა .......................................................................................125

April, 2008 - iv - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company D.1 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

5.11.6 ჰაბიტატები .............................................................................126 5.11.7 ეკოლოგიურად დაცული ტერიტორიები...............................128 5.11.8 სოციალური ეკონომიკური გარემო........................................128

6.0 პოტენციური ზემოქმედება, კუმულატიური ზემოქმედება და რისკის შეფასება ............................................................................................................. 130

6.1 ჰაერი, სუნი და ემისიები ....................................................................130 6.1.1 შესავალი .................................................................................130 6.1.2 შეფასების მეთოდები..............................................................130 რაოდენობრივი შეფასება....................................................................130 6.1.3 შეფასების რეცეპტორები ........................................................132 6.1.4 ზემოქმედება მშენებლობის პროცესში...................................134 6.1.5 ზემოქმედება ოპერირების დროს ...........................................135 6.1.6 კუმულატიური ზემოქმედება ................................................138

6.2 ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია ........................................140 6.2.1 ნიადაგი ...................................................................................140 6.2.2 სეისმურობა.............................................................................143 6.2.3 მიწისქვეშა წყლის დინება.......................................................143 6.2.4 ნიადაგის და მიწისქვეშა წყლის დაბინძურება ......................144

6.3 ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკი.................................................145 6.3.1 მეთოდოლოგია .......................................................................145 6.3.2 ზედაპირული ჩამონადენი .....................................................146 6.3.3 წვიმა ........................................................................................147 6.3.4 ადიდებული მდინარით გამოწვეული რისკი ........................147 6.3.5 ზედაპირული წყლის ხარისხი ...............................................147

6.4 ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა..................................................148 6.5 ხმაური და ვიბრაცია...........................................................................151

6.5.1 შესავალი .................................................................................151 6.5.2 შეფასების მეთოდოლოგია .....................................................151 6.5.3 ზემოქმედების ანალიზი .........................................................153

6.6 მყარი და თხევადი ნარჩენების მენეჯმენტი ......................................153 6.6.1 შესავალი .................................................................................153 6.6.2 ნარჩენის ტიპები .....................................................................154 6.6.3 მყარი და თხევადი ნარჩენების ზემოქმედება და მენეჯმენტი157

6.7 ლანდშაფტი და ვიზუალური ზემოქმედება ......................................159 6.7.1 შესავალი .................................................................................160 6.7.2 მეთოდოლოგია .......................................................................160 6.7.3 მიწათსარგებლობა და ვიზუალური მონაცემები ...................162

6.8 ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია ........................................................167 6.8.1 მშენებლობა .............................................................................167 6.8.2 ოპერირება ...............................................................................168 6.8.3 აღდგენა ...................................................................................169

6.9 არქეოლოგია და კულტურული მემკვიდრეობა ................................169 6.9.1 შესავალი .................................................................................169

April, 2008 - v - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company D.1 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

6.9.2 კულტურული მემკვიდრეობის დადგენილი რესურსები .....170 6.9.3 ზემოქმედების ანალიზი .........................................................170

6.10 ზემოქმედება სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოზე ............................171 6.10.1 წვლილი ეკონომიკაში............................................................171 6.10.2 მიწის საკუთრება და გამოყენება ............................................171 6.10.3 ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება .......................................172 6.10.4 ჯანმრთელობა და უსაფრთხოება...........................................172

7.0 გარემოზე ზემოქმედებისა და სოციალური ზემოქმედების მიმოხილვა173 8.0 შემარბილებელი ღონისძიებები და ნარჩენი ზემოქმედება ................. 185 9.0 გარემოსა და სოციალური ზემოქმედების მონიტორინგის გეგმა ........ 198 10.0 მონაცემების სიმწირე და მათთან დაკავშირებული პრობლემები ....... 200 11.0 განმარტებები.......................................................................................... 201 12.0 ლიტერატურა ......................................................................................... 203

April, 2008 - 6 - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company B.0 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასება (ESIA/ბსგზშ) შესრულდა შ.პ.ს. გოლდერ ასოშიეიტს ევროპა-ს (Golder Associates Europe Ltd, შემდგომში გოლდერი/Golder) მიერ ბაქო-თბილის-ჯეიჰანის მილსადენის (BTC) კომპანიისთვის. ბსგზშ ბუნებრივ და საციალურ გარემოზე რუსთავის (საქართველო) მახლობლად არასახიფათო ნარჩენების საპროექტო ნაგავსაყრელის მშენებლობის, ოპერირების და ექსპლოატაციის დასრულებასათან დაკავშირებული ზემოქმედების შეფასების დამოუკიდებელი პროცესს წარმოადგენს. ბსგზშ შედგება კვლევების მთელი რიგისგან, რომლებიც წარმოდგენილია ბსგზშ ანგარიშის სახით.

გოლდერი სარგებლობს მოცემული შემთხვევით და მადლობას უხდის BTC პროექტის ჯგუფს დახმარებისთვის, მხარდაჭერისა და თანამშრომლობისთვის სამუშაოს შესრულების პროცესში, კერძოდ: ბატონებს ალექს ბოლდვინს [პროექტის დირექტორი], ზურაბ თოფურიძეს [გარემოსდაცვითი ჯგუფის ხელმძღვანელს], იური მაისაშვილს [მრჩეველს ნარჩენების მენეჯმენტის საკითხებზე], ბადრი გურგენიძეს [ტექნიკური მრჩეველი] და მათ ჯგუფებს BTC-ში.


Golder Associates

1.0 შესავალი

1.1 მიმოხილვა და ფონური ინფორმაცია

ბაქო-თბილის-ჯეიჰანის მილსადენის (BTC) კომპანიამ დაავალა შ.პ.ს. გოლდერ ასოშიეიტს ევროპა-ს (Golder) აღმოსავლეთ საქართველოში, რუსთaვის მახლობლად, BTC მილსადენიდან 0.5 კმ ჩრდილოეთით არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელის პროექტის (შემდგომში “პროექტი”) შემუშავება და დაგეგმილი პროექტის ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ჩატარება.

პროექტი გულისხმობს საქართველოში, თბილისის მახლობლად რუსთავსა და გარდაბანში შეგროვილი არასახიფათო ნარჩენების განსათავსებლად ევროკავშირის სტანდარტების შესაბამისი ნაგავსაყრეკის მშენებლობას. ახალი მუნიციპალური ნაგავსაყრელი (რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი) განთავსდება BTC-ს არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელის მიმდებარედ, რუსთავიდან 5 კმ და სოფ ახალი სამგოიდან დაახლოებით 1 კმ დაშორებით. ნაგვის შეგროვება და ტრანსპორტირება რუსთავიდან და გარდაბნიდან ამჟამად ხორციელდება ადგილობრივი კომპანიების მიერ. არასახიფათო კომერციული ნარჩენები და საყოფაცხოვრებო ნაგავი იყრება არსებულ მუნიციპალურ ნაგავსაყრელზე იაღლუჯაში, რუსთავის სამხრეთ აღმოსავლეთით. ობიექტის დასრულების შემდეგ არსებულ ნაგავსაყრელს ჩაანაცვლებს ახალი.

გარდაბნანსა და რუსთავისთვის ნარჩენების ზუსტი სტატისტიკა არ არსებობს, თუმცა, (BTC და რუსთავის მინიციპალიტეტის ვარაუდით, რუსთავში, გარდაბანსა და მიმდებარე სოფლებში (ჯამური მოსახლეობის ჯამური რაოდენობა - 150,000) ყოველწლიურად გროვდება 30,000 ტ არასახიფათო

BTC-ს გადაწყვეტილებით Golder-ს დაევალა ბსგზშ ჩატარება და რუსთავის მუნიციპალური და BTC ნაგავსაყრელებისთვის კონცეპტუალური დიზაინის მომზადება. ამგვარად, გოლდერის მიერ შესრულებული სამუშაო სამი ელემენტისგან შედგება:

• ბსგზშ BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელებისთვის; • BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის ევროკავშირის

სტანდარტების შესაბამისი კონცეპტუალური დიზაინის შემუშევება, და • BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის ევროკავშირის

სტანდარტების შესაბამისი დეტალური პროექტის მომზადება. წარმოდგენილ დოკუმენტში მოცემულია რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის (“საიტი”) ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების ანგარიში.

ბსგზშ რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის და საპროექტო მომსახურება BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელებისთვის


Golder Associates

მოცემულია ცალკე ანგარიშების სახით (იხილეთ: ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის ზემოქმქედების შეფასების ანგარიში, აპრილი 2008; BTC მილსადენების კომპანიის ნაგავსაყრელის გარემოს და ნაგებობების/მოწყობილობების პროექტის ამსახველი ანგარიში, აპრილი 2008; ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენის კომპანიის BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის კონცეპტუალური დიზაინის და ოპერირების ანგარიში, თებერვალი 2008).

1.2 პროექტის მფლობელობა

პროექტის მფლობელი იქნება რუსთავის მერია და გარდაბნის რაიონის გამგეობა. ნაგავსაყრელი გამოყენებული იქნება რუსთავშჲ, გარდაბანსა და მომდებარე სოფლებში შეგროვილი არასახიფათო მუნიციპალური ნარჩენების განსათავსებლად.

1.3 ბსგზშ მიზნები

ბსგზშ მიზნები მოიცავს არსებული ბუნებრივი, სოციალური გარემოს შესახებ ინფორმაციასა და პროექტირებაში და ბსგზშ გამოყენებული ტექნიკური დოკუმენტაციის მიმოხილვას და ანალიზს, ნაციონალური და EU კანონმდებლობასა და “საუკეთესო პრაქტიკასთან” შესაბამისობის უზრუნველსაყოფად.

ბსგზშ განსაზღვრავს პოტენციურ ზემოქმედებას ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე, ნარჩენი და კუმულატიური ზემოქმექდების ჩათვლით საწყისი, ფონური მონაცემებიდან პროექტის მთელი სასიცოცხლო ციკლისთვის. ბსგზშ ჩატარდება ნაგავსაყრელის კონცეპტუალური დიზაინის საფუძველზე. ბსგზშ შედეგები გავლენას მოახდენს ნაგავსაყრელის დეტალურ პროექტზე, რათა უზრუნველყოფილ იქნას განსაზღვრული ნეგატიური ზემოქმედებების სათანადო შერბილება. დეტალურ პროექტში მოცემული იქნება ნაგავსაყრელის გარემოსდაცვითი მენეჯმენტის სისტემა (EMS), შემუშავებული ბსგზშ შემარბილებელი და ოპერირების ვალდებულებების გათვალისწინებით.

BTC-მ ჩაატარა ტერიტორიის სოციალური, ბოტანიკური/ზოოლოგიური და არქეოლოგიური ფონის კვლევა, რომლის შედეგები გადაეცა გოლდერს. ეს მონაცემები განხილულ იქნა გოლდერის მიერ და გათვალისწინებული იყო ბსგზშ-ში სხვა ინფორმაციასთან ერთად, რომლის მოძიებაც საჭიროდ ჩაითვალა..

საბოლოო ბსგზშ, როგორც მშენებლობის ნებართვის განაცხადის შემადგენელი ნაწილი წარედგინება გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს საზოგადოებრივი განხილვის და ბსგზშ/დიზაინის შესაბამისი შესწორების შემდეგ.


Golder Associates

გოლდერმა მიიწვია ადგილობრივი კონსულტანტები - სამეცნიერო-კვლევითი ფირმა გამა და შ.პ.ს. IDC ფონური მონაცემების შეგროვება-ანალიზის და ბსგზშ ანგარიშის ზოგიერთი ნაწილის მომზადებისთვის.

1.3.1 ტერიტორიის შერჩევა

2007 წლის განმავლობაში, არასახიფათო ნარჩენების ნაგავსაყრელის მოსაწყობად ტერიტორიის შერჩევის მიზნით BTC-მ, რუსთავის და გარდაბნის მუნიციპალიტეტების წარმომადგენლებთან ერთად, განიხილა რამდენიმე შესაძლო ტერიტორია. BTC მიერ შესყიდვამდე საიტი შეირჩა რუსთავის მუნიციპალიტეტთან შეთანხმებით. შერჩევა მოხდა გოლდერის ბსგზშ სამუშაოების ჩასატარებლად მოწვევამდე.

1.4 მილსადენისთვის ადრე ჩატარებული ბსგზშ სამუშაოები

2002 წლის ნოემბერში კომპანია URS მიერ (BTC Project Georgia Final ESIA, dated November 2002) ჩატარდა საქართველოს ტერიტორიაზე გამავალი BTC მილსადენის სახმელეთო ნაწილისთვის ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასება. აღნიშნული ანგარიში გამოყენებულ იქნა გოლდერის მიერ როგორც ფონური ინფორმაციის წყარო.

1.5 ბსგზშ ანგარიშის სტრუქტურა

ქვემოთ მოცემული ბსგზშ ანგარიშის სტრქუტურა შემდეგია:

ნაწილი 1: შესავალი ნაწილი 2: საკანონმდებლო და პოლიტიკური ჩარჩო ნაწილი 3: პროექტის აღწერა ნაწილი 4: ბუნებრივ და სიციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების მეთოდოლოგია ნაწილი 5: ბუნებრივი და სოცალური გარემოს ფონური მდგომარეობა ნაწილი 6: პოტენციური ზემოქმედება, კუმულატიური ზემოქმედება და რისკის შეფასება ნაწილი 7: ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების რეზიუმე ნაწილი 8: შერბილება და ნარჩენი ზემოქმედება ნაწილი 10: გარემოსდაცვითი და სოციალური მონიტორინგის გეგმა ნაწილი 11: მონაცემების მოძველებულობა და შეზღუდვები ნაწილი 12: განსაზღვრებანი ნაწილი 13: გამოყენებული ლიტერატურა


Golder Associates

დანართი G – ნიადაგის, გეოლოგიის და ჰიდროგეოლოგიის დანართები დანართი H – ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკის დანართები დანართი T- ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურის დანართი


Golder Associates

2.0 საკანონმდებლო და ნოტმატიული სისტემა


წინამდებარე თავში მოცემულია იმ ლოკალურ, ნაციონალურ და საერთაშორისო დონეზე მოქმედი გარემოსდაცვითი და სოციალური საკითხების მარეგულირებელი კანონმდებლობის, სტანდარტების და პოლიტიკის მიმოხილვა, რომელიც ვრცელდება დაგეგმილი საქმიანობაზე. BTC და რუსთავის მუნიციპალიტის ნაგავსაყრელები დაპროექტდება, აშენედება და იფუნქციონირებს ნაციონალური კანინმდებლობის და მარეგულირებელი მოთხოვნების შესაბამისობის დაცვით. BTC-ს თხოვნით, BTC ნაგავსაყრელის პროექტირების, მშენებლობის და ფუნციონირებისას დაცული უნდა იყოს შესაბამისობა ევროკავშირის სტანდარტებსა და BTC პოლიტიკასთან.

2.2 ნაციონალური კანონმდებლობა

2.2.1 მიმოხილვა

საქართველოს კანონმდებლობა მოიცავს კონსტიტუციას, კანონთა კრებულს, საერთაშორისო შეთანხმებებს, კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტებს, პრეზიდენტის განკარგულებებს, მინისტრების ბრძანებებს, ინსტრუქციებს და რეგულაციებს. საქართველო მიერთებულია საერთაშორისო, მათ შორის გარემოსდაცვით, კონვენციებათა რიგს (იხილეთ ნაწილი 2.3).

საქართველოს კონსტიტუცია ((1995, შესწორ. 1999, 2000-2006, 2008) განსაზღვრავს საკანონმდებლო ჩარჩოს, რომლიც მიხედვითავ საზოგადოებას გარანტირებული აქვს ინფორმაციის მიღება გარემოს პირობების შესახებ და უფლება აქვს მიიღოს მონაწილეობა გარემოსდაცვითი ასპექტების საზოგადოებრივ განხილვაში, თუმცა დოკუმენტი უშუალოდ არ ეხება გარემოსდაცვით საკითხებს.

კონსტიტუციის 37 მუხლი განსაზღვრავს ქვეყნის ყველა მოქალაქის უფლებას ცხოვრობდეს ჯანმრთელობისათვის უვნებელ გარემოში, სარგებლობდეს ბუნებრივი და კულტურული სიმდიდრით და ამავე დროს, აკისრებს ვალდებულებას დაიცვას იგი. ამავე მუხლის 5 ნაწილის თანახმად, ყველას აქვს უფლება მიიღოს სრული, მიუკერძოებელი და დროული ინფორმაცია სამუშაო და საცხოვრებელი გარემოს შესახებ. კონსტიტუციის შესაბამისად საქართველოს მთავრობა ვალდებულია უზრუნველყოს ბუნებრივი რესურსების რაციონალური გამოყენება და დაიცვას გარემო.

კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს სახელმწიფო დაწესებულებებში მასზე არსებულ ინფორმაციას, აგრეთვე იქ არსებულ ოფიციალურ დოკუმენტებს, თუ ისინი არ შეიცავენ სახელმწიფო, პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას.


Golder Associates

საქართველოს გარემოსდაცვითი და სხვა პროექტის ხასიათიდან გამომდინარე გასათვალისწინებელი კანონების ჩამონათვალი, 2008 წლის თებერვლის მდგომარეობით, მოცემულია ცხრილში 2.2.1.

ცხრილი 2.2.1: საქართველოს კანონები და რეგულაციები

წელი სახელწოდება 1994 ნიადაგის დაცვის შესახებ (შესწ.1997, 2002) 1994 მავნე ორგანიზმებისგან მცენარეთა დაცვის შესახებ 1996 დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ (შესწ.2003, 2004, 2005, 2006, 2007) 1996 ბუნებრივი რესურსების შესახებ 1996 გარემოს დაცვის შესახებ (შესწ. 2000, 2003, 2007) 1997 ცხოველთა სამყაროს შესახებ (შესწ.2001, 2003, 2004) 1997 ტურიზმის და რეკრეაციის შესახებ 1997 წყლის შესახებ (შესწ.2003, 2004, 2005, 2006) 1998 სანიტარული დაცვის ზონების და კურორტების შესახებ 1998 საშიში ქიმიური ნივთიერებების შესახებ (შესწ. 2006,2007) 1998 პესტიციდების და აგროქიმიკატების შესახებ 1999 სამშენებლო პროექტების კომპლექსური სახელმწიფო ექსპერტიზის და

დამტკიცების შესახებ 1999 ატმოსფერული ჰაერის დაცვის შესახებ (შესწ.2000, 2007) 1999 ტყის კოდექსი 1999 კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის შესახებ 1999 საშიში ნივთიერებებით გამოწველი ზიანის კომპანსაციის შესახებ (შესწ. 2002, 2003) 1999 საპროექტო-სამშენებლო სამუშაოების ლიცენზირების შესახებ 2000 საქართველოს ზღვისა და მდინარეთა ნაპირების რეგულირებისა და საინჟინრო

დაცვის შესახებ 2000 ქალაქ თბილისის საზღვრებში და მის მიმდინარე ტერიტორიაზე არსებული მწვანე

ნარგავებისა და სახელმწიფო ტყის ფონდის განსაკუთრებული დაცვის შესახებ (შესწ.2005, 2007)

2003 საქართველოს წითელი ნუსხის და წითელი წიგნის შესახებ (შესწ.2006) 2005 ლიცენზიების და ნებართვების შესახებ 2006 ნავთობის და გაზის შესახებ 2007 თბილისის ეროვნული პარკის შესახებ 2007 დაცული ტერიტორიების სტატუსის შესახებ 2007 ეკოლოგიური ექსპერტიზის შესახებ 2007 გარემოს დაცვის სამსახურის შესახებ 2007 გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ

2.2.2 საქართველოს კანონმდებლობა

ქვემოთ წარმოდგენილია მოცემულ გსგზშ–თან მიმართებაში მნიშვნელოვანი საქრთველოს კანონმდებლობის მოკლე მიმოხილვა:

საქართველოს კანონი გარემოს დაცვის შესახებ (ძალაშია 1996, შესწ. 2000, 2003, 2007) კანონი არეგულირებს საქართველოს ტერიტორიაზე, ტერიტორიული წყლების, საჰაერო სივრცის, კონტინენტური შელფის და სპეციალური ეკონომიკური ზონების ჩათვლის, გარემოსდაცვის და ბუნებრივი რესურსების


Golder Associates

გამოყენებასთან დაკავშირებულ სფეროში სახელმწიფო დაწესებულებებსა და ფიზიკურ ან იურიდიულ პირების შორის სამართლებრივ ურთიერთობას.

კანონი განიხილავს გარემოს დაცვის განათლების, გარემოს მენეჯმენტის ასპექტებს, აღწერს ეკონომიკურ სანქციებს, ლიცენზირებას, სტანდარტებს, გარემოზე ზეგავლენის შეფასების შედეგებს. განიხილავს ბუნებრივი ეკოსისტემების დაცვის სხვადასხვა ასპექტს, დასაცავ არეალებს, გლობალური და რეგიონალური მენეჯმენტის საკითხებს, ოზონის შრის დაცვას, ბიომრავალფეროვნების, შავი ზღვის დაცვის და საერთაშორისო თანამშრომლობის ასპექტებს.

აღნიშნულის გარდა, კანონი ეხება ნარჩენების მენეჯმენტის ზოგიერთ ასპექტს. ნარჩენების მენეჯმენტი, მათი შემოტანა, ექსპორტი, რე-ექსპორტი და ტრანზიტი რეგულირდება საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული წესით. კანონი კერძოდ განსაზღვრავს ეკოლოგიურ მოთხოვნებს ნარჩენებთან დაკავშირებით (მუხლი 34). აქ მოცემული დებულების თანახმად მეწარმე ვალდებულია შეამციროს საწარმოო, საყოფაცხოვრებო და სხვა ტიპის ნარჩენების წარმოქმნა, უზრუნველყოს სათანადო გაუვნებელყოფა, უტილიზაცია, განთავსება ან ჩამარხვა გარემოსდაცვითი, სანიტარულ-ჰიგიენური და ეპიდემიოლოგიური ნორმების და წესების გათვალისწინებით. ნარჩენების (საწარმოო და საყოფაცხოვრებო) განთავსება დაშვებულია მხოლოდ სპეციალურად გამოყოფილ ტერიტორიაზე გარემოსდაცვითი და სანიტარული მოთხოვნების დაცვით. კანონი განსაზღვრავს ტოქსიკური, რადიაქტიური და სხვა სახიფათო ნარჩენების განთავსების მოთხოვნებს და კრძალავს მათ ჩაშვებას ზედაპირული წყლის ობიექტებში.

საქართველოს კანონი გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ (2007 შეცვალა ადრე მოქმედი 1996 15 ოქტომბერს მიღებული კანონი) კანონი განსაზღვრავს საქართველოს ტერიტორიაზე სავალდებულო ეკოლოგიური ექსპერტიზისადმი დაქვემდებარებულ საქმიანობათა სრულ ნუსხას. კანონის თავი 2 (ნებართვის გაცემის პროცედურები), მუხლი 4, პუნქტი ე-ს თანახმად მყარი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გადამუშავება ან/და ნაგავსაყრელების მოწყობა ექვემდებარება ეკოლოგიურ ექსპერტიზას. კანონი განსაზღვრავს გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის გაცემის, ეკოლოგიური ექსპერტიზის ჩატარების, საზოგადოების ინფორმირების და ამ პროცესებში მონაწილეობის სამართლებრივ ასპექტებს. კანონის შესაბამისად გერემოზე ზემოქმედების ნებართვა წარმოედგენს ავტორიზაციას დაგეგმილი სამუშაოების განსახორციელებლად. კანონის თანახმად გარემოზე ზემოქმედების ნებართვა გაიცემა საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მიერ ნებართვის მიღების მსურველის მიერ წარდგენილი განაცხადის განხილვის /ექსპერტიზის საფუძველზე.

კანონი საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ (2007 წლის 27 ივნისი, 2007 შეცვალა 2003 წ. 8 მაისის საქართველოს სანიტარიული კოდექსი და საქართველოს ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის 2003 წლის 6 ოქტომბრის N234/ნ ბრძანება „საწარმოების, ნაგებობებისა და სხვა ობიექტების სანიტარიული დაცვის ზონებისა და სანიტარიული კლასიფიკაციის დამტკიცების შესახებ“). კანონის მიზანია: მოსახლეობის ჯანმრთელობისა და ცხოვრების ჯანსაღი წესის


Golder Associates

დამკვიდრების ხელშეწყობა; ადამიანის ჯანმრთელობისათვის უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფა; ოჯახის რეპროდუქციული ჯანმრთელობის დაცვის ხელშეწყობა; გადამდები და არაგადამდები დაავადებების გავრცელების თავიდან აცილება. კანონი განსაზღვრავს მოსახლეობისა და იურიდიულ პირთა უფლება-მოვალეობებს საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სფეროში. საზოგადოების ჯანმრთელობისათვის უსაფრთხო გარემოს უზრუნველყოფის მიზნით სამინისტრო ადგენს ადამიანის ჯანმრთელობისათვის უსაფრთხო გარემოს ხარისხობრივ ნორმებს (ატმოსფერული ჰაერი, წყალი, ნიადაგი, ხმაური, ვიბრაცია, ელექტრომაგნიტური გამოსხივება), რომლებიც მოიცავს ზღვრულად დასაშვები კონცენტრაციებისა და მავნე ზემოქმედების ნორმებს. ნორმები სავალდებულოა. საქართველოს ტერიტორიაზე მყოფი ყველა ადამიანი ვალდებულია არ განახორციელოს ისეთი საქმიანობა, რომელიც ქმნის გადამდები და არაგადამდები დაავადებების გავრცელების საფრთხეს, იწვევს ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული რისკების წარმოქმნას; დაიცვას სანიტარიული და ეპიდემიოლოგიური ნორმები; საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის სამსახურს მიაწოდოს ინფორმაცია წარმოებასა და ტექნოლოგიურ პროცესებში სანიტარიული ნორმების დარღვევით გამოწვეული ყველა საგანგებო სიტუაციის შესახებ და ა.შ. ნორმების დაცვა კონტროლდება შესაბამისი დახელმწიფო სტრუქტურების მიერ. პასუხისმგებლობა შიდა და გარე აუდიტზე ეკისრება სეტიფიცირებულ, დამოულიდებსლ ლაბორატორიას.

კანონი ლიცენზიების და ნებართვების შესახებ (მიღებულია 2005 წ. 24 ივნისს) საქართველოს მთავრობის 2005 წლის 1 სექტემბრის #154 რეზოლუციასთან ერთობლიობაში “გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის გაცემის წესებისა და პირობების დამტკიცების შესახებ”. კანონი განსაზღვრავს ლიცენზიების და ნებართვების ნუსხას, ე.წ. “გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის ჩათვლით”, ხოლო მთავრობის რეზოლუცია #154 აღწერს მისი გაცემის და გზშ-ს დამტკიცების პროცედურას.

კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტებთან ერთად არეგულირებს ისეთ ორგანიზებულ საქმიანობას ან ქმედებას, რომელიც ეხება პირთა განუსაზღვრელ წრეს, ხასიათდება ადამიანის სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის მომატებული საფრთხით, მოიცავს განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივ ინტერესებს ან დაკავშირებულია სახელმწიფო რესურსებით სარგებლობასთან. ეს კანონი აწესრიგებს ლიცეენზიითა და ნებართვით რეგულირებულ სფეროს, განსაზღვრავს ლიცენზიისა და ნებართვის ამომწურავ ჩამონათვალს, ადგენს ლიცენზიისა და ნებართვის გაცემის, მათში ცვლილებების შეტანის და მათი გაუქმების წესებს. კანონის შესაბამისად, საქმიანობის ან ქმედების სახელმწიფო რეგულირება ლიცენზიით ან ნებართვით ხორციელდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს საქმიანობა ან ქმედება უშუალოდ უკავშირედება ადამიანის სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის მომატებულ საფრთხეს ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი ინტერესის სფეროებს. სახელმწიფო რეგულირება ხორციელდება მხოლოდ მაშინ, თუ ლიცენზიის ან ნებართვის გაცემით რეალურად შესაძლებელია აღნიშნული საფრთხის შემცირება ან სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ინტერესების გათვალისწინება.


Golder Associates

საქმიანობის ან ქმედების ლიცენზიით ან ნებართვით რეგულირების მიზანი და ძირითადი პრინციპებია: • ადამიანის სიცოცხლის და ჯანმრთელობის უზრუნველყოფა და დაცვა; • ადამიანის საცხოვრებელი და კულტურული გარემოს უსაფრთხოება და დაცვა; • სახელმწიფო და საზოგადოებრივი ინტერესების დაცვა.

კანონის მიხედვით შესაძლებელია უცხო ქვეყნის მიერ გაცემული ლიცენზია ან ნებართვა საერთაშორისო ხელშეკრულებით ან კანონით აღიარებული იქნეს და მიენიჭოს ისეთივე სამართლებრივი სტატუსი, როგორიც აქვს საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე გაცემულ ლიცენზიას ან ნებართვას.

კანონი განსაზღვრავს ლიცენზიის გაცემის ახალ პრონციპებს:

• “ერთი ფანჯრის” პრინციპი – წარმოადგენს ამ კანონში ახალ კონცეპციას, რომლის შესაბამისად ლიცენზიის გამცემი ადმინისტრაციული სტრუქტურა თვითონ უზრუნველყოფს სხვა ადმინისტრაციული უწყებების მიერ დამატებითი ლიცენზიების პირობების დამტკიცებას;

• “დუმილი ნიშნავს თანხმობას” – ლიცენზიის გამცემი ადმინისტრაციული სტრუქტურა ვალდებულია მიიღოს გადაწყვეტილება განაცხადის მიღებიდან განსაზღვრული დროის შემდეგ. ლიცენზია გაცემულად ითვლება, თუ ამ პერიოდის განმავლობაში გადაწყვეტილება არ იქნა გამოცხადებული; და

• “ქოლგის პრონციპი” – გენერალური ლიცენზიის მფლობელი არ არის ვალდებული შეიტანოს განაცხადი სპეციალური ლიცენზიის მიღებაზეც.

კანონის თანახმად საერთაშორისო შეთანხმების ან კანონის შესაბამისად უცხო ქვეყნის მიერ გაცემული ლიცენზია ან ნებართვა აღიარებულ უნდა იქნას საქართველოს მიერ და ენიჭება საქართველოში გაცემული ანალოგიური დოკუმენტის სტატუსი.

კანონი ეკოლოგიური შეფასების შესახებ (მიღებულია 1996 წ. 18 ოქტომბერს, შეიცვალა 2007 წელს მიღებული ახალი კანონით). ამ კანონის თანახმად, ეკოლოგიური ექსპერტიზა წარმოედგენს გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის ან მშენებლობის ნებართვის გაცემის სავალდებული საფეხურს. ეკოლოგიური შეფასების მიზანია, დაიცვას ეკოლოგიური ბალანსი გარემოსდავითი მოთხოვნების, ბუნებრივი რესურსების რაციონალური გამოყენების და მდგრადი განვითარების პრონციპების გათვალისწინებით. ეკოლოგიური ექსპეტრიზის დადებითი დასკვნა სავალდებულოა გარემოსდაცვითი და/ან მშენებლობის ნებართვის მისაღებად. ეკოლოგიური შეფასების პროცესი რეგულირდება გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მიერ.

საქართველოს კანონი წიაღის შესახებ (ძალაშია 1996წ. 17 მაისიდან) განსაზღვრავს წიაღის სტატუსს, აღწერს მის გამოყენებას, ლიცენზიის ტიპებს და ლიცენზიის მფლობელების უფლება მოვალეობებს. კანონი ანაწილებს პასუხისმგებლობებს მიწის დასაცავად გაბინძურებისაგან და უზრუნველყოფს სოფლის მეურნეობის საქმიანობის დამოკიდებულებას შესაბამის სამართლებრივ მოთხოვნებთან. კანონი განსაზღვრავს ლიცენზირების პროცედურას, გადასახადის ოდენობას და რესურსებით სარგებლობის ეკონომიკურ პრონციპებს.


Golder Associates

საქართველოს კანონი წყლის შესახებ (ძალაშია 16. 10. 1997 წლიდან, შესწ.2003, 2004, 2005, 2006). კანონი არეგულირებს ძირითად სამართლებრივ ურთიერთობებს:

• სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოებსა და ფიზიკურ და იურიდიულ პირებს შორის წყლის დაცვის, შესწავლისა და გამოყენების სფეროში;

• ხმელეთზე, წიაღში, კონტინენტურ შელფზე, ტერიტორიულ წყლებში და განსაკუთრებულ ეკონომიკურ ზონაში წყლის დაცვის, აღდგენისა და გამოყენების სფეროში;

• წყლის სასაქონლო პროდუქციის წარმოებისა და წყლით საერთაშორისო ვაჭრობის სფეროში;

• განსაზღვრავს ავტონომიური რესპუბლიკების, ადგილობრივი თვითმმართველობისა და მმართველობის ორგანოების კომპეტენციას წყალთან დაკავშირებული ურთიერთობის სფეროში;

• ურთიერთობებს მიწისქვეშა წყლების დაცვის, შესწავლისა და გამოყენების სფეროში, '"წიაღის შესახებ" საქართველოს კანონის მოთხოვნების გათვალისწინებით;

• ურთიერთობებს წყლის ცხოველთა სამყაროს დაცვის, შესწავლის, აღწარმოებისა და გამოყენების სფეროში "ცხოველთა სამყაროს შესახებ" საქართველოს კანონის მოთხოვნების გათვალისწინებით;

• აწესრიგებს წყალსარგებლობის დროს ცხოველთა სამყაროს, მცენარეული საფარის, ტყის, მიწისა და სხვა ბუნებრივი რესურსების გამოყენებასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ ურთიერთობებს.

კანონი არეგულირებს წყლის რესურსებით სარგებლობას, განსაზღვრავს მოსარგებლის უფლება ვალდებულებებს, ლიცენზიის ტიპებს და მათი გაცემის წესს, ლიცენზიის პირობებს, მის ჩამორთმევას და შეწყვეტის საკითხებს, არეგულირებს წყლის გამოყენების კვოტებს.

კანონის მიხედვით საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული წყალი სახელმწიფო საკუთრებაა და გაიცემა მხოლოდ სარგებლობისათვის. აკრძალულია ყოველგვარი ქმედება, რომელიც პირდაპირ ან ფარული ფორმით ხელყოფს წყლის სახელმწიფო საკუთრების უფლებას.

საქართველოს კანონი ნიადაგის დაცვის შესახებ (1994, შესწ.1997, 2002) კანონის მიზანია უზრუნველყოს ნიადაგის მთლიანობის დაცვა, და ნაყოფიერების გაუმჯობესება, განსაზღვრავს მოსარგებლეთა და სახელმწიფოს ვალდებულებებს და პასუხისმგებლობას ნიადაგის დაცვის პირობების და ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტების უზრუნველსაყოფად. კანონი განსაზღვრავს ნიადაგში სახიფათო ნივთიერებათა კონცენტრაციის მაქსიმალურ დასაშვებ ზღვრებს.

კანონი გამორიცხავს ნაყოფიერი მიწების არასასოფლო-სამეურნეო მიზნით გამოყენებას, კრძალავს რაიმე საქმიანობის წარმართვას ნიადაგის ზედა ნაყოფიერი შრის მოხსნის გარეშე, კრძალავს ღია კარიერის წესით წიაღისეულის მოპოვებას შემდგომი რეკულტივაციის გარეშე, კრძალავს ტერასების მოწყობას წინასწარი კვლევის და დამტკიცებული პროექტის გარეშე; კრძალავს უკონტროლო ძოვებას, ტყის ჭრასა და ნიადაგის დაცვის საშუალებების დაზიანებას; კრძალავს ყოველგვარ


Golder Associates

საქმიანობას, რომელსაც ძალუძს ნიადაგის ხარისხის გაუარესება (მაგ. აკრძალული ქიმიური ნივთიერებების/სასუქების გამოყენება, და სხვ.).

ატმოსფერული ჰაერის დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის (მიღებული 1999 წლის 22 ივნისს, შესწ. 2000, 2007) რეგულირების სფეროა საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე ატმოსფერული ჰაერის მავნე ანთროპოგენული ზემოქმედებისაგან დაცვა (კარი I, თავი I, მუხლი 1.1). მავნე ანთროპოგენული ზემოქმედება არის ატმოსფერულ ჰაერზე ადამიანის საქმიანობით გამოწვეული ნებისმიერი ზემოქმედება, რომელიც ახდენს ან რომელმაც შესაძლოა მოახდინოს უარყოფითი ზეგავლენა ადამიანის ჯანმრთელობასა და ბუნებრივ გარემოზე. (კ. II, თ. IV, მ. 11.1).

ცხრილი 2.2.2: მავნე ანთროპოგენული ზემოქმედების სახები (კარი II, თავი IV, მუხლი II.2)

ატმოსფერული ჰაერის მავნე ნივთიერებებით დაბინძურება ატმოსფერულ ჰაერზე რადიაციული ზემოქმედება ატმოსფერული ჰაერის მიკროორგანიზმებითა და მიკრობული წარმოშობის ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებებით დაბინძურება ატმოსფერულ ჰაერზე ხმაურის, ვიბრაციის, ელექტრომაგნიტური ველებისა და სხვა სახის ფიზიკური ზემოქმედება

დაცული ტერიტორიების შესახებ საქართველოს კანონი (ძალაშია 1997 წლის 7 მარტიდან, შესწ. 2003, 2004, 2005, 2006). კანონი იძლევა დაცული ტერიტორიების განსაზღვრებას (რომელიც მოიცავს ეროვნულ პარკებს, სახელმწიფო ნაკრძალებს და აღკვეთილებს) და ადგენს ამ ტერიტორიებში დასაშვები საქმიანობების საზღვრებს. ნებადართული საქმიანობები განსაზღვრულია ტერიტორიის დანიშნულების, ტერიტორიების კანონმდებლობის, კერძო დებულებების და დაცული ტერიტორიების სამენეჯმენტო გეგმების, აგრეთვე საერთაშორისო შეთანხმებებისა და კონვენციების მოთხოვნათა შესაბამისად, რომლებზეც საქართველოს ხელი აქვს მოწერილი. განსაზღვრავს შეზღუდვებს ბუნებრივი ეროვნული პარკების და სხვა დაცული ტერიტორიების ფარგლებში ბუნებრივი რესურსების გამოყენებაზე.

საზოგადოდ, დაცულ ტერიტორიებში აკრძალულია შემდეგი საქმიანობები:

• ბუნებრივი ეკოსისტემების დაზიანება ან რაიმე სახით შეცვლა; • ბუნებრივი რესურსების განადგურება, ექსპლუატაციისა თუ რაიმე სხვა

დანიშნულებით; • დაჭერა, ზიანის მიყენება, შეწუხება ბუნებრივი ეკოსისტემებისა და

სახეობებისთვის; • გარემოს დაბინძურება; • ცოცხალი ორგანიზმების ახალი და ეგზოტიკური სახეობების შემოყვანა; • ასაფეთქებელი მასალების ან მომწამლავი ნივთიერებების შემოტანა; • აგრეთვე ნებისმიერი სხვა საქმიანობა, სპეციალურად აკრძალული დაცული

ტერიტორიის სამენეჯმენტო გეგმით.


Golder Associates

საქართველოს ტყის კოდექსი (ძალაშია 1999-დან, ახალი ვერსია განხილვის პროცესშია) კანონი არეგულირებს ტყის ფუნქციების და გამოყენების საკითხებს, მათ შორის დაცვას, წყალშემკრები აუზის მენეჯმენტს, ხის წარმოებას და ა.შ. მის შესაბამისად დაშვებულია ტყის კერძო საკუთრებაში ქონა და კომერციული ტყისჭრა. დოკუმენტის შესაბამისად საქართველოს ტყის დეპარტამენტი უშუალოდ არ აწარმოებს კომერციულ ტყის ჭრას, მისი დანიშნულებაა განაცალკევოს კონტროლის და მენეჯმენტის ფუნქციები და გადასცემს ამ უკანასკნელ ფუნქციას კერძო საწარმოებს. თუმცა ტყის დეპარტამენტი პასუხისმდგებელია სანიტარული ჭრის და ტყის მენეჯმენტის განხორციელებაზე. ტყის ჭრაზე ლიცენზიის გაცემა, კოდექსის შესაბამისად, გარემოს დაცვის სამინისტროსგან გადაეცა დეპარტამენტს. ტყის კოდექსი განსაზღვრავს დაცული ტყეების კატეგორიებს, მათ შორის ნიადაგის და წყალშემკრები აუზის მარეგულირებელი ფუნქციის მქონე, ჭალისა და სუბალპური ტყის სარტყელებს, წითელ წიგნში შეტანილ მცენარეებს და ა.შ. ტყის კოდექსი წარმოადგენს ჩარჩო კანონს და საჭიროებს დეტალური რეგულაციების შეარულებას.

2.2.3 გარემოსდაცვითი სტანდარტები და ნორმატიული აქტები

გარემოსდაცვითი სტანდარტები ადგენენ გარემოს ხარისხობრივი მდგომარეობის მოთხოვნებს და განსაზღვრავენ წყალში, ჰაერსა და ნიადაგში ადამიანის ჯანმრთელობისთვის და გარემოსთვის სახიფათო ნივთიერებების მაქსიმალურ დასაშვებ კონცენტრაციებს.

საქართველოში მოქმედი ნიადაგის ხარისხის მახასიათებელი სიდიდეები მოცემულია ცხრილში 2.2.3-1.

ცხრილი 2.2.3-1: ნიადაგის სკრინინგის სიდიდეები - საქართველო

კომპონენტი ერთეული სიდიდე ლითონები და სხვადასხვა ბორი მგ/კგ - დარიშხანი მგ/კგ 2-10* კადმიუმი მგ/კგ 2* სპილენძი მგ/კგ 3-132* ვერცხლისწყალი მგ/კგ 2.1 ნიკელი მგ/კგ 4-80* ტყვია მგ/კგ 32-130* სელენი მგ/კგ - ცინკი მგ/კგ 23-220* ჯამური ნახშირწყალბადები მგ/კგ 0.1 ფენოლები (ჯამური) მგ/კგ - ციანიდი მგ/კგ - სულფატი მგ/კგ - ქლორიდი მგ/კგ - ამონიუმის აზოტი მგ/კგ - აქროლადი ორგანული ნაერთები


Golder Associates

ბენზოლი მგ/კგ 0.3 ტოლუოლი მგ/კგ 0.3 ეთილბენზოლი მგ/კგ - ჯამური ქსილოლი მგ/კგ 0.3 ნახევრად აქროლადი ნაერთები ბენზოაპირენი მგ/კგ 0.02-0.2 იზოპროპილენბენზოლი მგ/კგ 0.5 პესტიციდები ატრაზინი მგ/კგ 0.01-0.5 ლინდანი მგ/კგ 0.1 DDT (და მისი მეტაბოლიტი) მგ/კგ 0.1 ინფორმაციის წყარო: მეთოდური მითითებები ნიადაგის ქინიური ნივთიერებებით დაბინძურების საშიშროების ხარისხის შესახებ (MI 2.1.7.004-02), დამტიცებული საქართველოს შრონის, ჯამრთელობის და სოციალური დაცვის სამინსიტროს მიერ, 2003 * ნატრიუმიანი და ნეიტრალური (თიხა და თიხნარი) pH >5.5 - სკრინინგის სიდიდე არ არსებობს მიწისქვეშა წყლის ხარისხის სტანდარტები საქართველოს კანონმდებლობით არ განისაზღვრება. მიწისქვეშა წყლის ხარისხი რეგულირდება სასმელი წყლისთვის დაწესებული ნორმებით, კრიტერიუმები მოცემულია ცხრილძში 2.2.3-2.

ცხრილი 2.2.3-2: სასმელი წყლის სტანდარტები

კომპონენტი ერთეული სისიდე ლითონები და სხვადასხვა ბორი მგ/ლ 0.5 დარიშხანი მგ/ლ 0.01 კადმიუმი მგ/ლ 0.003 ქრომი მგ/ლ - სპილენძი მგ/ლ 2 ვერცხლისწყალი მგ/ლ 0.006 ნიკელი მგ/ლ 0.07 ტყვია მგ/ლ 0.01 სელენი მგ/ლ 0.01 ცინკი მგ/ლ 3 ჯამური ნახშირწყალბადები მგ/ლ 0.1 ფენოლები (საერთო) მგ/ლ - ციანიდი მგ/ლ 0.07 სულფატი მგ/ლ 250 ქლორიდი მგ/ლ 250 ამნონიუმის აზოტი მგ/ლ - pH pH სიდიდე 6-9 ჟბმ მგ/ლ - ჟქმ მგ/ლ - TOC მგ/ლ - ნატრიუმი მგ/ლ 200 ელგამტარობა S/სm - აქროლადი ორგანული ნაერთები ბენზოლი მგ/ლ - ტოლუოლი მგ/ლ -


Golder Associates

ეთილბენზოლი მგ/ლ - ჯამური ქსილოლი მგ/ლ - ნახევრად აქროლადი ნაერთები ბენზოაპირენი მგ/ლ იზოპროპილენბენზოლი მგ/ლ პესტიციდები ატრაზინი მგ/ლ ლინდანი მგ/ლ DDT (და მისი მეტაბოლიტი) მგ/ლ ტრიაზინე TBC ინფორმაციის წყარო: შრომის, ჯანმთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის ბრძანება (#349/n), სასმელი წყლისთვის ტექნიკური რეგლამენტების დამტკიცების შესახებ (17.12.2007)

საქართველოში მოქმედი ჰაერის ხარისხის სტანდარტები მოცემულია ცხრილში 2.2.3-1.

ცხრილი 2.2.3-3: ჰაერის ხარისხის ზღვრები - საქართველო

ნივთიერება მაქსიმალური დასაშვები კონცენტრაცია (MPC), მგ/მ3 მაქსიმალური

ერთჯერადი საშუალო დღიური

ასბესტშემცველი მტვერი 0 0.06 არაორგანული მტვერი სილიციუმის დიოქსიდი>70% 0.15 0.05 სილიციუმის დიოქსიდი 70%-20%

0.3 0.1

სილიციუმის დიოქსიდი <20%

0.5 0.15

ნახშირჟანგი - 0.0004 აზოტის ოქსიდები 0.4 0.06 აზოტის დიოქსიდი 0.085 0.04 გოგირდის დიოქსიდი 0.5 0.05 შენიშვნა: მაქსიმალური ერთჯერადი ზღვარი გულისხმობს მყისიერ კონცენტრაციას, რომლეიც არ უნდა იყოს გადაჭარბებული.

სახიფათო ნივთიერებების ემისიის/ჩაშვების (წყალში, ჰაერში, ნიადაგის გარემოში) კვოტები განსაზღვრავს დაბინძურების ყველა წყაროსთვის ემისიის/ჩაშვების მაქსიმალურ დასაშვებ სიდიდეებს. ნივთიერებების ჩამონათვალი მოცემულია გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მიერ დამტკიცებული (№139, 25.11.1997) სტაციონარული დაბინძურების წყაროებიდან გაფრქვეული სახიფათო ნივთიერებების საშიშროების კოეფიციენტის დამტკიცების შესახებ დებულების შესაბამისად.

წყლის ობიექტებში სახიფათო ნივთიერებების მაქსიმალური დასაშვები კონცენტრაციების კვოტები (MPC) განისაზღვრება საქართველოს კანონით წყლის შესახებ. მაქსიმალური დასაშვები კონცენტრაციები განისაზღვრება კონკრეტული ობიექტისთვის ინდივიდუალურად. საქართველოში მოქმედი წყლის ხარისხის სტანდარტები შეესაბამება ISO რეკომენდაციებს.


Golder Associates

2.2.4 ნებართვის გაცემის პროცედურა

კანონი ლიცენზიების და ნებართვების შესახებ განსაზღვრავს გარემოსდაცვითი ნებართვის გაცემის, შესწორებების შეტანის და გაუქმების წესებს. გარემოზე ზემოქმედების კანონის (პუნქტი 4) თანახმად, იმ საქმიანობისთვის, რომელიც არ საჭიროებს მშენებლობის ნებართვას, ნებართვა გაიცემა გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს მიერ ეკოლოგოური ექსპერტიზის დასკვნის საფუძველზე. მშენებლობის ბენართვის საჭიროების შემთხვევაში, ნებართვის გამცემი უწყება უხრუნველყოფს გარემოს დაცვის სამინისტროს ჩართვას პროცესში. ლიცენზიების და ნებართვების კანონის შესაბამისად გარემოსდაცვის სამინისტრო წარმოადგენს დასკვნას ეკოლოგიურ შეფასებაზე მშენებლობის ნებართცის გამცემი უწყების მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტაციის განხილვის საფუძველზე. ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნა წარმოადგენს მშენებლობაზე ნებართვის შემადგენელ ნაწილს და მისი რეკომენდაციების შესრულება სავალდებულოა.

გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისადმი დაქვემდებარებული საქმიანობები განისაზღვრება გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის კანონით (ქვე-პუნქტი 1 და 2, მუხლი 4).

კანონიოს მე-6 მუხლის თანახმად, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციული ორგანოსათვის წარდგენამდე მოაწყოს მისი საჯარო განხილვა. ინფორმაცია დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ უნდა გამოქვეყნდეს ცენტრალურ და რეგიონალურ/ადგილობრივ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში.

დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია უნდა შეიცავდეს: • დაგეგმილი საქმიანობის მიზნებს, დასახელებასა და ადგილმდებარეობას; • მისამართს, სადაც საზოგადოების წარმომადგენლებს შეეძლებათ დაგეგმილ

საქმიანობასთან დაკავშირებული დოკუმენტების (მათ შორის, გზშ-ის ანგარიშის) გაცნობა;

• საზოგადოების წარმომადგენელთა მოსაზრებების წარდგენის ვადას; • გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის დროსა და ადგილს.

გზშ-ს ანგარიში უნდა წარედგინოს ნებართვის გამცემ უწყებას ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან 1 კვირის განმავლობაში (როგორც დოკუმენტური, ისე ელექტრონული ვერსიები).

დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან არა უადრეს 50 და არა უგვიანეს 60 დღისა მოაწყოს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა თავის მიერ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებით. შეხვედრის ოქმი უნდა მომზადდეს შეხვედრის ჩატარებიდან 5 დღის განმავლობაში.

ყველა მისაღები შენიშვნის გათვალისწინებით მზადდება გზშ-ს ანგარიშის საბოლოო ვერსია. საქმიანობის განმახორციელებლის მიერ საზოგადოების წარმომადგენელთა შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის


Golder Associates

შემთხვევაში, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია უზრუნველყოს შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის წერილობითი დასაბუთება და მათი ავტორისთვის (ავტორებისთვის) გაგზავნა. ეს წერილები, საქმიანობის განმახორციელებელმა, გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის შედეგების ამსახველ ოქმთან და გზშ-ის ანგარიშთან ერთად, უნდა წარედგინოს გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს (ან თუ საქმიანობის განსახორციელებლად აუცილებელია მშენებლობის ნებართვის მიღება - შესაბამის უწყებას). აღნიშნულის გარდა წარდგენილი დოკუმენტაციის პაკეტი უნდა მოიცავდეს: 1) დაგეგმილი საქმიანობის განხორციელების ადგილის სიტუაციურ გეგმას; 2) მოსალოდნელი ემისიების მოცულობას და სახეებს (დაბინძურების სტაციონარული წყაროების და მათ მიერ გაფრქვეულ/ჩაშვებულ მავნე ნივთიერებათა ინვენტარიზაციის ტექნიკური ანგარიში და მავნე ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები გაფრქვევის/ჩაშვების ნორმების პროექტი (4 ეგზემპლარად); 3) მოკლე ანოტაცია საქმიანობის შესახებ (არატექნიკური რეზიუმეს სახით); 4) განცხადება წარდგენილი განცხადების კონფიდენციალური ნაწილის შესახებ.

თუ დაგეგმილი საქმიანობა მშენებლობის ნებართვას საჭიროებს - ზემოჩამოთვლილი დოკუმენტები უნდა წარედგინოს ამ ნებართვის გამცემ უწყებას. წარდგენის თანმიმდევრობა შემდეგია:

• პირველი საფეხური – სიტუაციური გეგმა, არატექნიკური რეზიუმე; • მეორე საფეხური - გზშ-ს ანგარიში, მაქსიმალური დასაშვები ემისიების

ანგარიში და კონფიდენციალურობის განაცხადი (საჭიროების შემთხვევაში).

ნებართვა გაიცემა განაცხადის მიღებიდან 20 დღის განმავლობაში ადმინისტრაციული კოდექსისა (თავიVI) და ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ საქართველოს კანონით დადგენილი პროცედურის შესაბამისად.

2.3 საქართველოს მიერ ხელმოწერილი საერთაშორისო ხელშეკრულებები და კონვენციები

საქართველოს მიერ რატიფიცირებული დაგეგმილ საქმიანობასთან კავშირში მყოფი საერთაშორისო ხელშეკრულებაბი და კონვენციები მოიცავს: • გაეროს ჩარჩო კონვენცია კლიმატის ცვლილების შესახებ (საქართველოს

მინისტრთა კაბინეტის რეზოლუცია №302) რატიფიცირებულია 1994 წ., შესულია ძალაში 1994 წ. ოქტომბერში;

• კიოტოს UNFCCC პროტოკოლი (მიუერთდა პარლამენტის რეზოლუციით, 1995 წ.), რატიფიცირებულია 1999 წ.;

• მონრეალის პროტოკოლი ოზონის შრის დამშლელი ნივთიერებების შესახებ (ლონდონის, კოპენჰაგენის და მონრეალის შესწორებებით) (მიუერთდა საქართველოს მინისტრთა კაბინენტის რეზოლუციით № 711, 1996 წ.; მიუერთდა ლონდონის, კოპენჰაგენის და მონრეალის შესწორებებს - პარლამენტის რეზოლუციებით №376, 377, 37, 2000 წ.;

• ოზონის შრის დაცვის ვენის კონვენცია (მიუერთდა მინისტრთა კაბინეტის რეზოლუციით №711), 1996 წ.;


Golder Associates

• ჰაერის ტრანსსასაზღვრო დაბინძურების შესახებ ჟენევის კონვენციია (მიუერთდა პარლამენტის დადგენილებით № 8), 1996 წ.;

• საერთაშორისო მნიშვნელობის ჭარბტენიანი, განსაკუთრებით წყლის ფრინველთა საბინადროდ ვარგისი, ტერიტორიების შესახებ კონვენცია (მიუერთდა პარლემენტის რესოლუციით №201, შესწორება პარლამენტის რეზოლუციით №1039), 1996 წ.;

• კონვენცია ბიომრავალფეროვნების შესახებ (რიო) (რატიფიცირებულია პარლამენტის რეზოლუციით), 1994 წ.;

• გადაშენების პირას მყოფი ველური ფაუნისა და ფლორის სახეობებით საერთაშორისო ვაჭრობის შესახებ კონვენცია (პრეზიდენტის ბრაძანებულებით 524), 1996 წ.;

• ველური ცხოველების მიგრირებადი სახეობების დაცვის შესახებ კონვენცია, 2000 წ.;

• მსოფლიო კულტურული და ბუნებრივი მემკვიდრეობის დაცვის პარიზის კონვენცია (მიუერთდა პარლამენტის რეზოლუციით), 1992 წ.;

• ევროპის კონვენცია არქეოლოგიური მემკვიდრეობის დაცვის შესახებ, 2000 წ.; • ნავთობით დაბინძურებით გამოწვეული ზიანისათვის სამოქალაქო

პასუხისმგებლობის შესახებ კონვენცია (მიუერთდა პარლამენტის რეზოლუციით 85), 2000 წ.;

• ნავთობის დაღვრაზე რეაგირებისთვის მზადყოფნის, რეაგირების და თანამშრომლობის საერთაშორისო კონვენცია (მიუერთდა მინისტრთა კაბინეტის რეზოლუციით 711), 1996 წ.;

• ნავთობით დაბინძურებით მიყენებული ზიანის კომპენსაციის საერთაშორისო ფონდის შექმნის შესახებ კონვენცია, პროტოკოლი და შესწორებები (მიუერთდა პარლამენტის რეზოლუციით 207), 1993 წ.;

• გაუდაბნოებასთან ბრძოლის შესახებ გაეროს კონვენცია (მიუერთდა მინისტრთა კაბინეტის რეზოლუციით 711) ხელმოწერილია 1994 წ., რატიფიცირებულია 1999 წ.;

• UNCDD მხარე, საქართველოს პარლამენტის მიერ ბაზელის კონვენციის რატიფიცირების შემდეგ (მიუერთდა პარლამენტის დადგენილებით 232), 1999 წ.;

• გარემოს დაცვით საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში საზოგადოების მონაწილეობისა და ამ სფეროში მართლმსაჯულების საკითხებზე ხელმისაწვდომობის შესახებ კონვენცია, (ორჯუსის კონვენცია) - ხელმოწერილია 1998 წ. ივნისში, რატიფიცირებულია 2000 წ აპრილში; და

• სახიფათო ნარჩენების ტრანსსასაზღვრო გადაადგილებასა და განთავსებაზე კონტროლის ბაზელის კონვენცია, რატიფიცირებულია 1998 წ..

2.4 საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების პოლიტიკა და რეკომენდაციები

მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების პოლიტიკა და რეკომენდაციები არ ვრცელდება პროექტზე BTC მიერ მისი უშუალოდ დაფინანსების გამო, ისინი წარმოადგენენ გარემოსდაცვითი და სოციალური სტანდარტების საუკეთესო საერთაშორისო პრაქტიკის მაგალითს. ისეთო საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციების, როგორც მსოფლიო ბანკის


Golder Associates

შემადგენელი ნაწილის, საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის (IFC) და ევროპის და რეკონსტრუქციის ბანკის (EBRD) პოლიტიკა და რეკომენდაციები მოიცავენ გარემოსდაცვითი და სოციალური პოლიტიკის საკითხებს რომლებიც ვრცელდება და გათვალისწინებულ უნდა იქნას ბგსზშ პროცესში.

პოლიტიკა და რეკომენდაციები, რომლებიც ესადაგება პროექტის შინაარს მოიცავს: • IFC OP 4.01 გარემოსდაცვითი შეფასება; • IFC OP 4.04 ჰაბიტატები; • IFC OP 4.10 ადგილობრივი მოსახლეობა; • IFC OP 4.11 ფიზიკურ-კულტურული რესურსები; და • EBRD გარემოსდაცვითი პროცედურები.

აღნიშნული პოლიტიკის/რეკომენდაციების პუნქტების მოკლე აღწერა მოცემულია ქვემოთ:

OP 4.01 გარემოზე ზემოქმედების შეფასება – წარმოადგენს სახელმძღანელო დოკუმენტს, რომელიც განსაზღვრავს გარემოზე ზემოქმედების ძირითად მოთხოვნებს სხვადასხვა ტიპის პროექტებისათვის და შეფასების ფორმატს. დოკუმეტში მოცემულია საქმიანობების ჩამონათვალი, რომელიც საქმიანობის პროფილის და გარემოზე მოსალოდნელი ზემოქმედების მიხედვით დაყოფილია კატეგორიებად; სხვადასხვა კატეგორიისათვის განსაზღვრულია გარემოზე ზემოქმედების შესწავლის აუცილებელი მოცულობა და გზშ-ს ფორმატი. დოკუმენტით განსაზღვრულია აგრეთვე ბანკსა და პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციას შორის ურთიერთობები, საზოგადოების მონაწილეობის საკითხები და სხვა ასპექტები, რომლებიც უზრუნველყოფენ გარემოზე მოსალოდნელი ზემოქმედების შესწავლისათვის ადეკვატური მოცულობის სამუშაოების ჩატარებასა და შეფასების შესაფერისი ინსტრუმენტების გამოყენებას. ხშირად ოპერირების სახელმძღვანელოში მოცემული ფორმატი ჰარმონიზებულია ცალკეული სახელმწიფოების კანონმდებლობასთან.

OP 4.04 ბიომრავალფეროვნება - დოკუმენტი ეხება ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნების საკითხებს და განსაზღვრავს იმ პროექტებისადმი მოთხოვნებს, რომლებსაც მნიშვნელოვანი ზემოქმედება შეიძლება ჰქონდეთ ბიოლოგიურ გარემოზე. ბიომრავალფეროვნების შენარჩუნება ხშირად უმნიშვნელოვანეს ფაქტორს წარმოადგენს ქვეყნების გრძელვადიანი მდგრადი განვითარების უზრუნველსაყოფად. მსოფლიო ბაკი, მის მიერ შემუშავებული პოლიტიკის შესაბამისად არ აფინანსებს პროექტებს, რომელთაც შეიძლება მნიშვნელოვანი უარყოფითი ზეგავლენა იქონიონ ბიომრავალფეროვნებაზე ან ცოცხალი გარემოს რომელიმე მნიშვნელოვანი ჯიშის გავრცელების არეალზე. სახელმძღანელოს მიხედვით, მსოფლიო ბანკის მიერ დაფინანსებული პროექტები ხორციელდება ანთროპოგენული დატვირთვის მქონე ტერიტორიებზე (უკვე ათვისებულ ტერიტორიებზე). იმ შემთხვევაში კი როდესაც პროექტს შეიძლება ჰქონდეს უარყოფითი ზეგავლენა ცოცხალი გარემოს გარკვეულ არეალზე, ბანკი აფასებს სესხის მიმღები მხარის მხრიდან ზიანის შემამცირებელი ზომების გატარების შესაძლებლობებს.


Golder Associates

OP 4.10 ადგილობრივი მოსახლეობა – განკუთვნილია ადგილობრივი (აბორიგენული) ხალხების დასაცავად, რათა ბანკის მიერ განხორციელებულმა პროექტებმა უარყოფითი ზეგავლენა არ იქონიოს ადგილობრივი ისტორიული მოსახლეობის ყოფაზე და განვითარებაზე. პროექტები მიმართული უნდა იყოს ადგილობრივი თვითმყოფადობის შესანარჩუნებლად. ადგილობრივი მოსახლეობის თვითმყოფადობის უზრუნველსაყოფად, აუცილებელია პროექტისათვის განხორციელდეს სოციალური ფონის გამოკვლევა. იმ შემთხვევებში, თუ დადასტურდა, რომ პროექტს ზეგავლენა ექნება აბორიგენულ ხალხებზე, უნდა მომზადდეს ქმედებების სპეციალური გეგმა (Indigenous Peoples Plan) ან აბორიგენული ხალხების გეგმის ჩარჩო (Indigenous Peoples Planning Framework). აღნიშნული გეგმები უნდა ითვალისწინებდნენ აბორიგენული ხალხების დამოკიდებულების ხარისხს მიწის რესურსებზე და მათი კომპაქტური გადასახლების საკითხებს.

OP 4.11 კულტურული მემკვიდრეობა – დოკუმენტი მიზნად ისახავს კულტურული რესურსების დაცვას ბანკის მიერ განხორციელებული პროექტების შესაძლო ზემოქმედებიდან. კულტურულ რესურსებად მიიჩნევა მოძრავი და სტაციონარული ობიექტები, შენობები, სტრუქტურები, ბუნებრივი და ლანდშაფტური ობიექტები, არქოლოგიური, პალეონტოლოგიური, ისტორიული, არქიტექტურული, რელიგიური და სხვა სახის ღირებულების მქონე ობიექტები. დოკუმენტში ასევე აღწერილია, თუ როგორ უნდა იქნას გათვალისწინებული კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტები გარემოზე ზემოქმედების შეფასების სამუშაოებში, როგორ უნდა განხორციელდეს კონსულტაციები საზოგადოებასთან და აუცილებლობის შემთხვევაში, როგორ უნდა მოხდეს მიყენებული ზიანის აღმოფხვრა.

2.5 ევროკავშირის გარემოსდაცვითი კანონმდებლობა

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველო ევროკავშირის წევრი ქვეყანა არ არის, ბსგზშ შესრულდა ევროკავშირის სტანდარტების შესაბამისად. პროექტის შინაარსიდან გამომდინარე მომდევნო პარაგრაფში მოცემულია შესაბამისი ევროდირექტივების ნუსხა:

2.5.1 ნარჩენების მენეჯმენტი

• დირექტივა ნარჩენების შესახებ 75 442/EEC, შესწორებული ნარჩენების შესახებ ჩარჩო დირექტივით (91 156 EEC) და შემდგომ 2000 წლის 3 მაისის გადაწყვეტილებით 2000/532/EC და კომისიის გადაწყვეტილებებით 2001/1 18/EC, 2001/1 19/EC და 2001/573/EC ნარჩენების შესწორებული ჩამონათვალით;

• დირექტივა 91/689/EEC (12 დეკემბერი, 1991 წ.) სახიფათო ნარჩენების შესახებ, შესწორებული 2000 წლის 3 მაისის გადაწყვეტილებით 2000 532 EC და შემდგომ, კომისიის გადაწყვეტილებებით 2001/1 18/EC, 200 1/1 19/EC და 2001/573/EC ნარჩენების შესწორებული ჩამონათვალით;

• პოლიქლორირებული ბიფენილების და პოლიქლორირებული ტერფენილების (PCB/PCT) შესახებ საბჭოს დირექტივის 76/769 შესწორება 85 467;

• დირექტივა 75/439/EEC ნარჩენი ზეთების შესახებ შესწორებული დირექტივით 87/101/EEC;


Golder Associates

• ევროსაბჭოს დირექტივა 96/82/EC (9 დეკემბერი, 1996 წ.) სახიფათო ნივთიერებების მომცველი ავარიის საშიშროების კონტროლის შესახებ;

• დირექტივა 76 769 EEC ზოგიერთი სახიფათო ნივთიერების და პრეპარატების მარკეტინგის და გამოყენების შეზღუდვასთან დაკავშირებით;

• საბჭოს დირექტივა 1999/31/EC (26 აპრილი, 1999 წ.) ნარჩენების განთავსების შესახებ;

• ევროპარლამენტის და საბჭოს დირექტივა 2000/76/EC (4 დეკემბერი, 2000 წ.) ნარჩენების დაწვის შესახებ;

• დირექტივა 1 994 67/EC, სახიფათო ნარჩენების დაწვის შესახებ; • დირექტივა 89/369/EEC მუნიციპალური ინსინერატორების შესახებ; • საბჭოს რეგულაცია (EEC) No 259/93 (1 თებერვალი, 1993 წ.)

ევროგაერთიანებაშჲ ნარჩენების ტრანსპორტირების, იმპორტის და ექსპორტის შესახებ;

• საბჭოს და პარლამენტის დირექტივა 2000/59/EC: გემებზე წარმოქმნილი ნარჩენების და ტვირთების ნარჩენების მიმღები საშუალებების შესახებ;

• დირექტივა 93 98 EEC სახიფათო ნარჩენების ტრანსსასაზღვრო გადაადგილების და განთავსების შესახებ;

• დირექტივა 94/55/EC ასოციირებული დირექტივები (გზების) და ასოციირებული დირექტივები 96/49/EC (სარკინიგზო): სახიფათო ტვირთების ტრანსპორტირების შესახებ;

• საბჭოს დირექტივა 9 1/271/EEC (21 მაისი, 1991 წ.) ურბანული ჩამდინარე წყლების გაწმენდის შესახებ, დამუშავებული ჩამდინარე წყლების სასოფლოსამეურნეო მიწებზე გაშვება: 1986/278/EEC; და

• ევროპარლამენტის და საბჭოს დირექტივა 2002/96/EC (27 იანვარი, 2003 წ.) ელექტრული და ელექტრონული აღჭურვილობის ნარჩენების შესახებ.

2.5.2 დაბინძურების თავიდან აცილება

• დირექტივა 96 61 EC დაბინძურების ინტეგრირებული თავიდან აცილების და კონტროლის შესახებ (IPPC);

• საბჭოს დირექტივა 200 1/80/EC მსხვილი ინსინერატორიდან ჰაერში გამოფრქვეული ზოგიერთ დამაბინძურებელზე შეზღუდვის შესახებ;

• 96 62 EC ჩარჩო დირექტივა ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის შეფასების და მენეჯმენტის შესახებ (დირექტივა 99/30/EC [ატმოსფერულ ჰაერში გოგირდის დიოქსიდის, აზოტის დიოქსიდის და აზოტის ოქსიდების, აეროზოლების და ტყვიის მალიმიტირებელი სიდიდეების შესახებ] და 00/69/EC [ბენზოლის და ნახშირბადის მონოქსიდის შესახებ]);

• EC რეგულაცია 203 7/2000 ოზონის შრის დამშლელი ნივთიერებების შესახებ; • ევროპარლამენტის და საბჭოს დირექტივა 1999/96/EC (13 დეკემბერი, 1999 წ.)

[სატვირთო] მანქანების კომპრესიული აალების ძრავებიდან აირადი და აეროზოლების ემისიის წინააღმდეგ ღონისძიებებისა; და ბუნებრივ და თხევად გაზზე მომუშავე პოზიტიური აალების ძრავებიდან აირად დამაბინძურებლებთან დაკავშირებით, წევრი ქვეყნების კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის შესახებ, შესწორებული დირეტივიით 88/ 77/EEC;


Golder Associates

• დირექტივები 98/69/EC და 93/59 დაკავშირებული მსუბუქ და მსუბუქ კომერციულ ავტომანქანებთან, შესწორებული საბჭოს დირექტივებით 94/12 და 70/220/EEC; დირექტივა 96/96 და შესწორებები დაკავშირებული ავტომანქანების და ტრაილერებისთვის გზისთვის ვარგისიანობის შემოწმებასთან დაკავშირებით;

• ევროპარლამენტის და საბჭოს დირექტივა 2000/14 EC (8 მაისი, 2000 წ.) გარეთ მომუშავე მოწყობილობების მიერ ხმაურის ემისიის შესახებ წევრი ქვეყნების კანონმდებლობის ჰარმონიზაციის შესახებ ;

• დირექტივა 86/188/EEC სამუშაო ადგილზე ხმაურთან დაკავშირებული რისკისგან მომუშავეთა დაცვის შესახებ;

• საბჭოს დირექტივა 75/440/EEC (16 ივნისი 1975) წევრ ქვეყნებში სასმელად გამოყენებული ზედაპირული წყლის ხარისხთან დაკავშირებით;

• საბჭოს დირექტივა 98 83/EC (3 ნოემბერი 1998) სასმელად გამოსაყენებელი წყლის ხარისხის შესახებ, შეცვლილი საბჭოს იგივე სახელწოდების დირექტივის 80/778/EEC (25.12.2003) მიერ;

• ევროპარლამენტის და საბჭოს დირექტივა 2000/60 EC (23 ოქტომბერი 2000) წყლის პოლიტიკის სფეროში საზოგადოებრივი მონაწილეობის ჩარჩოს ჩამოყალიბების შესახებ, გადაწყვეტილებაში No 2455/2001/EC განსაზღვრული სახიფათო ნივთიერებების განახლებული ჩამონათვალით; და

• დირექტივა 80/68/EEC (17 დეკემბერი 1979) სახიფათო ნივთიერებებით დაბინძურებისგან გრუნტის წყლების დაცვის შესახებ.

2.5.3 ეკოლოგიური მენეჯმენტი

• საბჭოს დირექტივა 78/659/EEC (18 ივლისი 1978) თევზის ხელშემწყობისთვის წყლის ხარისხის დაცვის და გაუმჯობესების შესახებ;

• საბჭოს დირექტივა 79/409/EEC (2 აპრილი, 1979) ველურ ფრინველთა დაცვის შესახებ; და

• საბჭოს დირექტივა 92/43/EEC (21 მაისი 1992) ბუნებრივი ჰაბიტატების და ველური ფლორის და ფაუნის დაცვის შესახებ, შემოთავაზებული Natural 2000 ტერიტორიების შესახებ კომისსის დირექტივასთან 97/266 ერთად და საბჭოს დირექტივა 97/62, 92/43 დანართების 1 და 11 შესწორებით.

2.5.4 ზოგადი

• დირექტივა 97/11/EC (3 მარტი 1997) შესწორებული დირექტივა 85/337/EEC-ით - ზოგიერთი საზოგადოებრივი და კერძო პროექტების გარემოზე ზემოქმედების შეფასების შესახებ.


Golder Associates

2.6 გარემოს ხარისხის ევროკავშირის და საერთაშორისო სტანდარტები

2.6.1 ზედაპირული წყალი

ევროკავშირის სასმელი წყლის სტანდარტები და EU EQS შერჩეული პარამეტრებისთვის მოცემულია ცხრილშჲ 2.6.1.

ცხრილი 2.6.1: EU წყლის ხარისხის სტანდარტები

კომპონენტი ერთეული EU DWS EQS მეტალები და სხვადასხვა ბორი მგ/ლ 1 2 დარიშხანი მგ/ლ 0.01 0.05 კადმიუმი მგ/ლ 0.005 0.005 ქრომი მგ/ლ 0.05 0.25 სპილენძი მგ/ლ 2 0.112 ვერცხლისწყალი მგ/ლ 0.001 0.001 ნიკელი მგ/ლ 0.02 0.2 ტყვია მგ/ლ 0.01 0.25 სელენი მგ/ლ 0.01 - ცინკი მგ/ლ - 2 საერთო ნახშირწყალბადები მგ/ლ - - ფენოლები (საერთო) მგ/ლ - - ციანიდი მგ/ლ 0.05 - სულფატი მგ/ლ 250 - ქლორიდი მგ/ლ 250 - ამონიუმის აზოტი მგ/ლ 0.5 - pH pH ერთეული 6.5-9.5 6-9 ჟბმ მგ/ლ - - ჟქმ მგ/ლ - - TOC მგ/ლ - - ნატრიუმი მგ/ლ 200 - ელგამტარობა ს/სმ 0.0025 - აქროლადი ორგანული ნაერთები ბენზოლი მგ/ლ 0.001 0.03 ტოლუოლი მგ/ლ - 0.05 ეთილბენზოლი მგ/ლ - - ჯამური ქსილოლი მგ/ლ - 0.03 ნახევრადაქროლადი ნაერთები ბენზოაპირენი მგ/ლ 0.00001 - იზოპროპილენბენზოლი მგ/ლ - - პესტიციდები ატრაზინი მგ/ლ - 0.002* ლინდანი მგ/ლ - - DDT (და მისი მეტაბოლიტი) მგ/ლ - - ტრიაზინები


Golder Associates

2.6.2 ნიადაგი

ევროკავშირის ნიადაგის ხარისხის რეკომენდაციები არ არსებობს. მოცემულ ანგარიშში შედარებისთვის გამოყენებულია გაერთიანებული სამეფოს ნიადაგის ხარისხის რეკომენდებული მაჩვენებლები (SGV) ინდუსტრიული ობიექტებისთვის. ცხრილში 2.6.2. მოყვენილია ზოგიერთი კომპონენტის SGV მნიშვნელობები.

ცხრილი 2.6.2: ნიადაგის ხარისხის გაერთიანებული სამეფოში რეკომენდებული მაჩვენებლები (SGV)

კომპონენტი ერთეული UK SGV

(საწარმოო) ლითონები და სხვადასხვა ბორი მგ/კგ 900 დარიშხანი მგ/კგ 500 კადმიუმი მგ/კგ 1400 სპილენძი მგ/კგ 55000 ვერცხლისწყალი მგ/კგ 480 ნიკელი მგ/კგ 5000 ტყვია მგ/კგ 750 სელენი მგ/კგ 8000 ცინკი მგ/კგ - ჯამური ნახშირწყალბადები მგ/კგ - ფენოლები (ჯამური) მგ/კგ 21900*2 ციანიდი მგ/კგ - სულფატი მგ/კგ - ქლორიდი მგ/კგ - ამონიუმის აზოტი მგ/კგ - აქროლადი ორგანული ნაერთები ბენზოლი მგ/კგ - ტოლუოლი მგ/კგ 150 ეთილბენზოლი მგ/კგ 48000 ჯამური ქსილოლი მგ/კგ - ვახევრადაქროლადი ნაერთები ბენზოაპირენი მგ/კგ 30 იზოპროპილბენზოლი მგ/კგ - პესტიციდები ატრაზინი მგ/კგ - ლინდანი მგ/კგ - DDT (და მისი მეტაბოლიტი) მგ/კგ - ტრაიზინები

2.6.3 ჰაერი

ევროკავშირის ნაციონალური ჰაერის ხარისხის “სამიზნე” სიდიდეები მოცემულია ცხრილში 2.6.3. ეს ზღვრული სიდიდეებია, რომლებიც სავალდებულოა და არ უნდა იქნენ გადაჭარბებული. მალიმიტირებელი სიდიდეები განსაზღვრულია ინდივიდუალური დამაბინძურებლისთვის და მოიცავს კონცენტრაციის მნიშვნელობას, გასაშუალოებულ დროს, რომლის განმავლობაშიც მოხდება


Golder Associates

გაზომვა, გადაჭარბების დაშვებული რაოდენობას წელიწადში, არსებობის შემთხვევაში, და ამ სიდიდის მიღწევის თარიღს.

ცხრილი 2.6.3: ევროკავშირის ჰაერის ხარისხის სამიზნე მნიშვნელობები

დამაბინძურებელი ვრცელდება მიზანი იზომება როგორც მიღწევის თარიღი

ნაციონალური ჰაერის ხარისხის სამიზნე სიდიდეები ჯანმრთელობის დაცვისთვის

ბენხოლი EU 5 μგ/მ3 მიმდინარე წლიური საშუალო

01.01.2010

ნახშირჟანგი EU 10 მგ/მ3 მაქს.დღიური მიმდევრობითი 8 საათის საშუალო

01.01.2005

ტყვია EU 0.5 μგ/მ3 საშ.წლიური 01.01.2005

EU 200 μგ/მ3 - არ უნდა იყოს გადაჭარბებული 18 ზე მეტჯერ წლის განმავლობაში

1 სთ საშუალო 01.01.2010 აზოტის დიოქსიდი

EU 40 μგ/მ3 საშ.წლიური 01.01.2010

ოზონი EU

120 μგ/მ3 არ უნდა იყოს გადაჭარბებული 25 -ზე მეტჯერ წელიწადში საშუალოდ 3 წლის განმავლობაში

8 სთ საშუალო 31.12.2010

EU 50 μგ/მ3 - არ უნდა იყოს გადაჭარბებული 35-ზე მეტჯერ წელიწადში

24 სთ საშუალო 01.01.2005 მტვერი (PM10)**

EU 40 μგ/მ3 საშ. წლიური 01.01.2005

EU 350 μგ/მ3 - არ უნდა იყოს გადაჭარბებული 24-ზე მეტჯერ წელიწადში

1 სთ საშუალო 01.01.2005 გოგირდის დიოქსიდი

EU 125 μგ/მ3 არ უნდა იყოს გადაჭარბებული 3-ზე მეტჯერ წელიწადში

24 სთ საშუალო 01.01.2005

ჰაერის ნაციონალური მიზნები - მცენარეული საფარის და ეკოსისტემების დასაცავად აზოტის ოქსიდები EU 30 μგ/მ3 წლიური საშ 01.01.2010

EU 20 μგ/მ3 ზამთრის საშ. 19.07.2001*

გოგირდის დიოქსიდი EU

სამიზნე სიდიდე 18,000 μგ/მ3

AOT40-ს საფუძველზე - უნდა განისაზღვროს 1 სთ მონაცემების საფუძველზე მაისიდან ივლისამდე. უნდა იქნას მიღწეული 2010 წლისთვის

საშუალო 5 წლის განმავლობაში

19.07.2001*

ოზონი: მცენარეულობის და ეკოსისტემების დაცვა

EU

სამიზნე სიდიდე 18,000 μგ/მ3

AOT40-ს საფუძველზე - უნდა განისაზღვროს 1 სთ მონაცემების საფუძველზე მაისიდან ივლისამდე. უნდა იქნას მიღწეული 2010 წლისთვის

საშუალო 5 წლის განმავლობაში

01.01.2010

შენიშვნები: μგ/მ3 - მიკროგრამი კუბურ მეტრზე მგ/მ3 - მილიგრამი კუბურ მეტრზე * შესაბამისად 1st შვილობილი დირექტივა ** PM2.5 შემცირების სამიზნე სიდიდის 25 μგ/მ3 2010 წლისთვის ჯერ მოლაპარაკების საგანია.


Golder Associates

2.6.4 ხმაური

საქართველოში არ მოქმედებს გარემოს აკუსტიკური ფონის სტანდარტი. გამოიყენება ქვემოთ მოცემული საერთაშორისო სტანდარტები.

IFC-მ გამოაქვეყნა რეკომენდაცია ხმაურის ზემოქმედებაზე, მოცემულია “IFC EHS Guidelines: Noise Management, April 2007”. რეკომენდებული სიდიდეები ასახულია ცხრილში 2.6.4-1. IFC ითხოვს, რომ პროექტით გამოწვეული ხმაური არ აღემატებოდეს ამ დონეებს, ან გამოიწვიოს ტერიტორიის გარეთ არსებულ უახლოეს რეცეპტორზე ხმაურის დონის ზრდა 3 დბ მეტით.

ცხრილი 2.6.4-1: IFC EHS ხმაურის რეკომენდებული სიდიდეები

ხმაურის დონე -რეკომენდებული სიდიდეები ერთი სთ. Leq (dBA) რეცეპტორი დღის საათებში

07:00 – 22:00 ღამის საათებში

22:00 – 07:00 საცხოვრებელი, ინსტიტუციონალური, სასწავლო

55 45

ინდუსტრიული, კომერციული 70 70

მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის 1999 საყოფაცხოვრებო ხმაურის რეკომენდაციები დაწესდა დღის და ღამის საათებში სერიოზული შეშფოთების თავიდან აცილების მიზნით. სიდიდეები მოცემულია ცხრილში 2.6.4-2.

ცხრილი 2.6.4-2: ჯანდაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციის საყოფაცხოვრებო ხმაურის რეკომენდაციები

სპეციფიური გარემო

კრიტიკული ეფექტი ჯანმრთელობაზე LAeq [dB]

დრო [სთ]

LAმაქ, [dB]

გარე საცხოვრებელი ტერიტორია

სერიოზული შეშფოთება დღის და საღამოს საათებში ზომიერი შეშფოთება, დღის და საღამოს საათებში

55 50

16 16

- -

საცხოვრებელი, შიდა სათავსები, საძინებლები

საუბრის გარჩევადობა და ზომიერი შეშფოთება, დღის და საღამოს საათებში ძილის დარღვევა, ღამის საათებში

35

30

16

8

-

45 ინდუსტრიული, კომერციული, სავაჭრო და სატრანსპორტო ტერიტორიები, გარე და შიდა

სმენის დარღვევა 70 24 110

პარკები და ნაკრძალები

სიმშვიდის დარღვევა #1

#1დაცული უნდა იყოს არსებული გარე „წყნარი“ ტერიტორიები, წარმოქმნილი ხმაურის დონის ფონური ხმაურის დონესთან თანაფარდობა დაბალი უნდა იყოს.


Golder Associates

2.6.5 ვიბრაცია

არ არსებობს ვიბრაციის საერთაშორისო სტანდარტი ან რეკომენდებული სიდიდე. ქვეყნების მიხედვით სტანდარტული ან რეკომენდებული სიდიდეები მოცემულია ცხრილში 2.6.5. სტანდარტები ჩვეულებრივ განსაზღვრავენ ზღვრებს, რომელთა საშუალებით ზიანი კლასიფიცირდება როგორც კოსმეტიკური (წვრილი ბზარების ფორმირება), მცირე (დიდი ბზარების წარმოქმნა) ან მსხვილი (სტრუქტურული ელემენტების დაზიანება). კონსერვატიული მიდგომისთვის, ქვემოთ შეჯამებული სიდიდეები დაკავშირებულია მხოლოდ კოსმეტიკურ და არა მცირე ან დიდ სტრუქტურულ დაზიანებებთან.

ცხრილი 2.6.5: სტანდარტები და რეკომენდებული სიდიდეები ქვეყნების მიხედვით

სტანდარტი ქვეყენა შენობის კლასიფიკაცია

ვიბრაციის ზღვრები mms-1

(ppv) ბრიტანეთის სტანდარტი 7385: ნაწილი 2: 1993 ‘შენობებში ვიბრაციის შეფასება და გაზომვა, ნაწილი 2. ვიბრაციით გამოწვეული დაზიანების დონის სახელმძღვანელო’

გაერთიანებული სამეფო

არაარმირებული ან მსუბუქი კარკასული კონსტრუქციები. საცხოვრებელი ან მსუბუქი კომერციული ტიპის შენობები.

15 mms-1 -დან 4 ჰც სიხშირეზე

20 mms-1 -მდე 15 ჰც.

20 mms-1 -დან 15 ჰc-ზე

50 mms-1 -მდე 40 ჰც სიხშირეზე და

ზევით. კარგ მდგომარეობაში მყოფი საცხოვრებელი

10mms-1 ბრიტანეთის სტანდარტი 5228: ნაწილი 4: 1992 ‘სამშენებლო ნორმები და წესები ხიმინჯების ჩასმისას წარმოწმნილი ხმაურის და ვიბრაციისთვის’

გაერთიანებული სამეფო

საცხოვრებელი სადაც საწყისმა შესწავლამ მნიშვნელოვანი დეფექტები გამოავლინა

5mms-1

ავსტრალიის სტანდარტი ასაფეთქებელი ნივთიერებების კოდექსი AS 2187.2 – 1993 - ასაფეთქებელი ნივთიერებები – შენახვა, ტრანსპორტირება და გამოყენება

ავსტრალია საცხოვრებელი და შენობები, კომერციულის ჩათვლით - არა რკონაბეტონის ან ფოლადის კონსტრუქციისა

10mms-1

DIN 4150, 1986, ვიბრაცია შენობებში, ნაწილი 3, ზემოქმედება კონსტრუქციებზე

გერმანია საცხოვრებელი და მსგავსი დიზაინის და/ან გამოყენების შენობები

5mms-1 - 10 ცჰ ნაკლების სიხშირის

პირობებში, 5-15mms-1 10 -დან 50 ცჰ ინტერვალში, 15-20mms-1 50-დან 100

ჰც -მდე ინტერვალში

2.7 BP პოლიტიკა

სადაც BTC ერთობლივი საწარმოს მოწილეა, იგი წაახალისებს სამუშაოების წარმოებისას BTC-ს ან მისი ტოლფარდი სტანდარტების და პოლიტიკის


Golder Associates

გამოყენებას. გარდა ამისა BTC ანხორციელებს პროექტს ევროკავშირის ყველა შესაბამისი სტანდარტების შესაბამისად. მოცემულ პროექტთან დაკავშირებით BTC-ს პოლიტიკა და პროცედურები მოცემულია ქვემოთ:

გარემოსდაცვითი მოთხოვნები ახალი პროექტებისადმი (გმაპ). გმაპ ვრცელდება ყველა ახალ პროექტზე (2007 წლის ბოლოდან). გმაპ-ის ორი საკვანძო ელემენტია:

• გარემოზე ზემოქმედების მენეჯმენტის ცხრა პროცესი პროექტის სიცოცხლის ციკლის სხვადასხვა ეტაპზე, და

• გარემოსდაცვითი ქმედების 12 მოთხოვნა, რომელიც მოიცავს გარემოსდაცვითი ქმედებების სხვადასხვა ასპექტს ენერგოეფექტურობიდან ადგილობრივ მოსახლეობაზე ზემოქმედებამდე.

სკრინინგი და კატეგორიზაცია. პროექტთან დაკავშირებული რისკის მასშტაბი ფასდება ცხრა გმაპ პროცესიდან პირველით - სკრინინგი და კატერორიზაცია. სკრინინგი და კატეგორიზაცია ტარდება მრავალდარგობრივი ექსპერტთა ჯგუფის მიერ რომელიც აფასებს ტერიტორიის მგრძნობიარობას პროექტით კონცეფციის პოტენციალური ზემოქმედებისადმი ადრეულ ეტაპზე, ჩვეულებრივ რაიმე ფიზიკური ქმედების დაწყებამდე.

A კატეგორიის სტატუსი მიენიჭება პროექტს, რომელსაც შეუძლია მოახდინოს მნიშვნელოვანი ან შეუქცევადი ზემოქმედება გარემოზე. მგრძნობიარობის ინდიკატორი გამოყენებული სკრინინგის ამ პროცესში მოიცავს დაცული ტერიტორიის აღნიშვნას, მაღალი გარემოსდაცვითი ღირებულების ინდიკატორებს საყოველთაოდ ცნობილი სკალების როგორც მსოფლიო კონსერვაციის კავშირის (IUCN) გადაშენების პირას მყოფი სახეობების ‘წითელი სიის’ და ადგილობრივ დადგენილ სენსიტიურობის ინდიკატორების შესაბამისად. პროექტები, რომელიც ხორციელდება IUCN მიერ განსაკუთრებით სენსიტიურად მიჩნეულ ტერიტორიაზე (IUCN კატეგორია I-IV) ავტომატურად მიეკუთვნება A კატეგორიას გმაპ შესაბამისად.

April, 2008 - 34 - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company D.1 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

3.0 პროექტის აღწერა – რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი

3.1 ობიექტის ადგილმდებარეობა

ობიექტი განლაგებულია დაახლოებით 3.5კმ-ის მანძილზე ქალაქ რუსთავიდან და დაახლოებით 1.1კმ-ის მანძილზე ჩრდილო-დასავლეთის მიმართულებით სოფელ ახალი სამგორიდან. ტერიტორიის საერთო ფართობი დაახლოებით 10-ია, რაც საკმარისია რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის (ნაკვეთები 2 და 3 - 7.4 ჰა) და BTC ნაგავსაყრელითვის (ნაკვეთი 1 – 2.6 ჰა). ტერიტორია მდებარეობს BTC მილსადენის ჩრდილოეთით დაახლოებით 0.5კმ-ის მოშორებით. მისი მდებარეობა ნაჩვენებია ნახაზზე 3.1. მოცემულ რუკაზე წითელი ფერის ხაზით და აეროფოტოსურათზე - ნახაზზე 3.2.

რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი გარშემორტყმულია სასოფლო სამეურნეო დანიშნულების მიწებით და აქვს მისადგომი სამხრეთი მხრიდან. ტერიტორია დაქანებულია მის სამხრეთით 50-მეტრში მდებარე გორაკიდან, ნუშნული დაახლოებით 428 მ, 408 მ-ამდე რუსთავის და 412მ - BTC-ს ნაგავსაყრელების ჩრდილოეთ საზღვრებამდე და აგრძელებს ვარდნას საირიგაციო არხისის და დაჭაობებულ ტერიტორისკენ, რომელის მდებარეობს 407 მ ნიშნულზე.

3.2 ნარჩენების მენეჯმენტის რუსთავის მუნიციპალიტეტის სტრატეგია და პოლიტიკა

არსებობს სურვილი, რომ რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი მიეწყოს და იმუშაოს ევროკავშირის დირექტივის მოთხოვნების შესაბამისად. ამჟამად, საქართველოში არსებული ნაგანსაყრელების ინფრასტრუქტურა ამ პირობას ვერ აკმაყოფილებს.

რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი განთავსდება, დაიგეგმება და იმუშავებს ევროკავშირის 1999/3 I/EC დირექტივის შესაბამისად. სათანადო ნაბიჯები იქნება გადაგმული:

• ნაგავსაყრელზე ატმოაფერული წყლის კონტროლისთვის;

• ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე ზედაპირული და/ან მიწისქვეშა წყლების მოხვედრის თავიდან ასაცილებლად;

• დაბინძურებული წყლის და ჩნაჟონის შესაგროვებლად;

• დაბინძურებული და ჩაჟონილი წყლების გასაწმენდად სათანადო დონემდე მათ ჩაშვებამდე; და

• ნაგავსაყრელის გაზის დაგროგების და მოგრაციის კონტროლისთვის.


Golder Associates

პროექტი გაითვალისწინებს ადგილობრიც გეოლოგიური პირობებს, განსაკუთრებით ზედაპირის მიმდებარე შრის გამტარობის კრიტერიუმებს, აღწერილს ევროკავშირის 1999/3 I/EC დირექტივაში.


Golder Associates

ნახაზი 3.1: შემოთავაზებული ობიექტის განლაგების რუკა და საზღვრები


Golder Associates

ნახაზი 3.2: შემოთავაზებული ტერიტორიის აეროფოტო სურათი


Golder Associates

ნაგავსაყრელი იმუშავებს ისე, რომ სათანადოდ იქნას დაცული ყველა პირობა ნიადაგის, მიწისქვეშა ან ზედაპირული წყლის დაბინძურებისგან დასაცავად და ჩამონაჟონის ეფექტური შეგროვებისთვის. გატარდება სათანადო ზომები ნაგავსაყრელთან დაკავშირებული საშიშროების და შემაწუხებელი ფაქტორების:

• სუნის და მტვრის ემისია;

• ქარით გაფანტული ნარჩენები;

• ხმაური და ტრანსპორტი;

• ფრინველები, მღრღნელები და მწერები;

• აეროზოლების წარმოქმნა; და

• ხანძრები

მინიმიზაციისთვის.

3.3 პროქტირების საფუძვლები

ევროკავშირის დირექტივის შესაბამისი ნაგავსაყრელებისადმი საერთო მოთხოვნების მიხედვით გათვალისწინებულ უნდა იქნას ორი რეკომენდაცია:

• ნაგავსაყრელის სრული ციკლის განმავლობაში არ უნდა არსებობდეს მიუღებელი ემისიების/ჩაშვების ალბათობა; და

• ნაგავსაყრელის სრული ციკლის განმავლობაში უზრუნველყოფილი უნდა იყოს სტრუქტურული/ფიზიკური სტაბილურობა.

აღნიშნული ძირითადი წესები შეიძლება შეფასებული იყოს მხოლოდ დეტალური რისკის შეფასებისა და სკრინინგის საშუალებით, რომლის დროსაც გათვალისწინებულია ობიექტის განლაგების ადგილის დამახასითებლები, რომელიც დადგენილია ტერიტორიის შესწავლის შედეგად. მომზადდა ნაგავსაყრელის კონცეპტუალური მოდელი, რომელიც საფუძვლად დაედო პროექტს, რომელიც განხილული იქნა ბუნებრივ და სოცილური გარემოზე ზემოქმედების შეფასებაში (ESIA) და საწყისი რისკის შეფასებებში. კონცეპტუალურ პროექტს პოტენციურად დასჭირდება რევიზია და შესწორებები, რომ მომზადდეს მისაღები ტექნიკური პროექტი.

ნაგავსაყრელის საინჟინრო პროექტისა და ფუნქციონირების სქემის დაგეგმვისას გამოყენებული იყო ინგლისისა და უელსის 2002 წლის ნაგავსაყრელების ნორმები (The Landfill (England and Wales) Regulations 2002) და მასში 2004 2005 წელს შეტანილი შესწორებები (amendments 2004 and 2005 (Landfill Regulations). აღნიშნული ნორმები გამოიყენება 1999 წლის 26 აპრილის ევროკავშირის


Golder Associates

დირექტივის 1999/31/EC (Landfill Directive) მოთხოვნების განსახორციელებლად გაერთიანებულ სამეფოში.

ნაგავსაყრელების ნორმები მოითხოვს სპეციფიურად აგებული ფენების გამოყენებას, რომლებიც უზრუნველყოფს მინიმუმ შემდეგ გარემოსდაცვით სტრუქტურებს:

• გეოლოგიური ბარიერი; • ხელოვნური საფარის ფენა; • ჩამდინარე წყლების მენეჯმენტი – ფენის დრენაჟი და წყლის ამოღების

სისტემა; და • გადახურვა - გადახურვის ფენა ზედაპირული წყლების დრენაჟის სისტემით,

რომელიც, როგორც მინიმუმ ფარავს ნიადაგს.

ნაგავსაყრელის პროექტი აკმაყოფილებს ასევე საყოფაცხოვრებო ნარჩენების ნაგავსაყრელების მოწყობისა და ოპერირების სახელმძღვანელოს მოთხოვნებს, რომელიც მიღებულია საქართველოს მთავრობის მიერ.

3.4 პროექტის განხორციელება

პროექტის მიმდინარეობა მოიცავს შემდეგ საფეხურებს:

• ობიექტის განთავსების ტერიტორიის კვლევა – კამერალური სამუშაოები, ნიადაგების კვლევა, არსებული მდგომარეობის კვლევა;

• გარემოსდაცვითი და სოციალური ზემოქმედების შეფასება – კონცეპტუალური პროექტი და მოდელი, რისკის შეფასებები;

• დეტალური პროექტის მომზადება – სამშენებლო ტენდერი; • მშენებლობა და ოპერირება – უჯრედების ფაზები (მშენებლობა და აღდგენა

რეკონსტრუქცია), ნარჩენების მენეჯმენტი, გარემოსდაცვითი მენეჯმენტი; და • დახურვა და დახურვის შემდგომი მომსახურება – გარემოსდაცვითი

მენეჯმენტი.

3.5 პროექტის განხორციელების გრაფიკი

ობიექტის განთავსების ტერიტორიის შესაწავლად ჩატარებული იყო ადგილმდებარეობის კვლევა , რომელიც შედგებოდა კამერალური სამუშაოებისაგან, ნიადაგებისა და არსებული მდგომარეობის კვლევისაგან.

მომზადებული იქნა დეტალური პროექტი, რომელიც საშუალებას იძლევა ნაგავსაყრელის მშენებლობა დაიწყოს პრაქტიკულად უმოკლეს დროში მშენებლობის ნებართვის მიღების შემდეგ.

ნაგავსაყრელის მუშაობის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია ნარჩენების შეტანაზე. წელიწადში 30,000 ტ ნარჩენების ვარაუდით, ნაგავსაყრელის „სიცოცხლის ხანგრძლივონა“ იქნება 13 წლის ფარგლებში.


Golder Associates

მას შემდეგ, რაც ნაგავსაყრელის ტერიტორია დაიფარება საბოლოო გადახურვით, ობიექტი დაიკეტება და გადავა დახურვისა და დახურვის შემდგომი მომსახურების სტადიაზე მანამდე, სანამ ყველა კრიტერიუმი სრულად არ დაკმაყოფილდება. ეს პერიოდი შეიძლება გაგრძელდეს 50 წლამდე.

3.6 კონცეპტუალური პროექტი

საწყისი პროექტის საფუძველზე მომზადდა კონცეპტუალური პროექტი, რომელიც ეფუძნებოდა BTC-ის მიერ მოწოდებულ, კამერალური სამუშაოებისა და საწყისი ტერიტორიის ნიადაგების კვლევის შედეგად მიღებულ დამატებით ინფორმაციას. BTC-ისთან შეთანხმების შესაბამისად, კონცეპტუალური პროექტი გამოყენებული იქნა ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისთვის და ასევე რისკის შეფასებებისათვის. კონცეპტუალურ პროექტს დასჭირდება მუდმივი გადახედვები განხორციელების პროცესში, რათა გარდაიქმნას მისაღებ დეტალურ პროექტად.

ქვემოთ მოცემულია რუსთავის ნაგავსაყრელის კონცეპტუალური დიზაინის მონახაზი.

ტერიტორიის დაცვა ტერიტორიის პერიმეტრზე მოწყობა შეთანხმებული სტანდარტის შესაბამისი ღობე. ნავარაუდევია, რომ ტერიტორიას ეყოლება 24 საათიანი დაცვა.

თეთრი ან ფერადი მონიშვნა გამოყენებული იქნება მანქანების სადგომის, ტრანსპორტის და ფეხით მოსიარეულეთათვის ბილიკების გამოსაყოგად. მარკირების გარდა გამოყენებული იქნება ნიშნებიც, მაგ.მოძრაობის მიმართულების საჩვებელნად. მიმღები პუნქტი მიმღები პუნქტი მოეწყობა პირველი უჯრედის „მშენებლობისას“. ნავარაუდევია, რომ ტერიტორიაზე იარსებებს სათანადო აღჭურვილობა, რაც შემდეგს გულისხმობს:

• მუხლუხიანი ბულდოზერი (და მისაბმელი დამტკეპნი, არსებობის შემთხვევაში) ან მიწის კომპაქტორი;

• ბორბლიანი ჩამჩიანი დამტვირთი; და • სარწყავი მანქანა.

მუხლუხიანი ტრაქტორი ან ნიადაგის კომპაქტორი გამოყენებული იქნება ნარჩენების მანიპულაციისთვის, დასატკეპნად და საფარის მოსაწყობად. ჩამჩიანი დამტვირტით მოხდება მიწის მოგროვება და ყრილების მოწყობა. ის აგრეთვე გამოიყენება მტვრის დასათრგუმად წყლის სარწყავის გადასაადგილბლად.


Golder Associates

ტერიტორიაზე განთავსდება კონტეინერის ტიპის, სასადილო, სანკვანძი. ოფისს ექნება „მიმღები ფანჯარა“ სასწორის მომსახურე მორიგესთვის მძღოლის ინფორმაციის დასაფიქსირებლად.

საჭირო იქნება სასმელი წყალი და ელექტრომომარაგება (ქსელიდან და/ან ალტერნატიული, სათადარიგო წყაროდან - გენერატორიდან). ჩამდინარე წყლისთვის მოეწყობა სეპტიკური ორმო.

მოეწყობა კონტეინერის ტიპის საწყობში ტექმომსახურებისთვის და დაღვრილი სითხის შესაგროვებელი მოწყობოლობებისთვის. შესაძლებელია მოეწყოს მანქანების მომსახურების პუნქტი, თუმცა ეს აუცილებელი არ არის.

ობიექტზე საჭიროა სასწორის და ბორბლების სარეცხის მოწყობა. შესაძლებელია მოეწყოს ამაღლებული პლატფორმა მანქანიდან გადმოსვლის გასაიოლებლად.

უჯრედის კონსტრუქცია და ფაზირება

შემოთავაზებულია უჯრედშორისი ყრილებით განცალევებული უჯრედების მოწყობა. ყრილები მოიხსნება მას შემდეგ, რაც უჯრედი შეივსება. უჯრედების მოწყობა განხორციელდება ჩრდილოეთიდან სამხრეთის მიმართულებით მიღების პუნქტის მიმართულებით.

ნარჩენების დაყრა, განთავსება კომპაქტირება (დატკეპნა) და გადახურვა

პირველად ნარჩენები განთავსებული იქნება ნარჩენების გადამტანი სატვირთოდან, რომელიც უკანა სვლით მიადგება რამპას და გადმოყრის ნარჩენებს. მოწყობილობა საჭიროებისამებრ მოემსახურება და დატკეპნის ნაგავს და სრულად დაფარავს მას მიწის სამუშაოებისდროს ამოღებული და იქნე ყრილშჲ დასაწყობებული ნიადაგის 300მმ ფენით. ნარჩენების შემდგომი პარტიის განთავსებამდე მოსამზადებელი სამუშაოები მოიცავს ნიადაგის ზედა ფენის მოხსნის სამუშაოებს. ობიექტზე მომუშავე ტექნიკაში უნდა შედიოდეს ჩამჩიანი ტრაქტორი, რაც იძლევა ნარჩენების მანიპულირებისა და განთავსების საშუალებას, ასევე მოაგროვოს და დატკეპნოს დღიური გადასახური ზედაპირი.

უნდა განხორციელდეს ნარჩენების პირველადი აწევა (გადაბრუნება) ნარჩენების დაგროვებამდე, რაც ხელს შეუწყობს წყლის გარკვეული რაოდენობის აორთქლებას და შესაბამისად, წარმოქმნილი ჩამდინარე წყლების რაოდენობა შემცირდება. რეკომენდირებულია უჯრების გამყოფ ნაყართან ტექნიკის დასადგომი ადგილის დატოვება, რაც შესაძლებელს გახდის ყრილის მოხსნას უჯრის შევსების დროს.

ობიექტზე უნდა ხორციელდებოდეს ნიადაგის დასაწყობება გროვებში, რათა შესაძლებელი გახდეს მისასვლელი გზების მოწყობა.


Golder Associates

უჯრედის გადახურვა და ფაზირება

მას შემდეგ, რაც ნარჩენების დასაწყობების დონე მნიშვნელოვან ფართობზე მიაღწევს ნარჩენების მაქსიმალური დასაწყობების სიმაღლეს, იგი უნდა გადაიხუროს ჩამდინარე წყლების წარმოქმნის მინიმიზაციის მიზნით.

კონცეპტუალურ ნახაზებზე ნაჩვენებია BTC-ის ნაგავსაყრელის ოპერირების ფაზირების მაგალითი.

ფაზირებისა და მშენებლობის გეგმის მაგალითები ნაჩვენებია კონცეპტუალური პროექტის ანგარიშში (Golder Associates, 2008).

ემისიების მონიტორინგი

ჩატარებული დეტალური რისკის შეფასება, რომელმაც უნდა მოგვცეს რეკომენდაციები პოტენციური ემისიების მონიტორინგისათვის, კერძოდ: მონიტორინგული სამუშაოების მოცულობა, მონიტორინგის ადგილები, სიხშირე და ა.შ. შეიძლება ჩართული იყოს დამატებითი ჰაერის მონიტორინგის და მიწისქვეშა მოწყობილობებით.

განხილული უნდა იქნას ობიექტის განლაგების ადგილის ან ახლომდებარე ტერიტორიის მეტეოროლოგიური მონაცემები.

ჩამონაჟონი და მიწისქვეშა წყლების ნიმუშები აღებულ უნდა იქნას რეგულარული ინტერვალებით, განსაზღვრული ინდიკატორული მაჩვენებლების განსაზღვრის საფუძველზე და ყოველწლიურად მათი სრული დასრულებისთვის. ეს საშუალებას მოგვცემს განვახორციელოთ მონაცემთა შედარება გარემოსდაცვით გეგმაში მოცემულ მონაცემებთან.

გაზის მონიტორინგი უნდა განხორციელდეს პორტატული გაზ ანალიზატორის საშუალებით, რომელიც მიერთებული იქნება მონიტორინგულ დანადგარებზე მიერთებულ გაზგამყვანებზე, რომლებიც თავის მხრივ განლაგებულია გაზის ექსტრაქციის ინფრასტრუქტურის პერიმეტრზე. შემოთავაზებული უნდა იქნას რეგულარული ნიმუშის აღების სიხშირე, რომელიც გაიზრდება შემთხვევებში, როდესაც მაჩვენებლები გადააჭარბებს გაზის რისკის შეფასებისას დადგენილ მაჩვენებლებს. გაზის დახასიათებისთვის განკუთვნილი ნიმუშების აღება მოხდება საჭიროებისამებრ.

შემთხვევებისათვის, როდესაც მონიტორინგის შედეგები გადააჭარბებს რისკის შეფასებისას დადგენილ მაჩვენებლებს, დადგენილი და განხორციელებული უნდა იქნას სპეციალური პროცედურები (არაორდინალური სიტუაციებისათვის).


Golder Associates

4.0 ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების მეთოდოლოგია


წინამდებარე თავში მოცემულია რუსთავის მახლობლად დაგეგმილი არასახიფათო მყარი ნარჩენების ნაგავსაყრელის მშენებლობის, ექსპლუატაციის, დახურვის და ტერიტორიის აღდგენის პროცესში გარემოზე შესაძლო ზემოქმედების შეფასებისას გამოყენებული განსაზღვრებანი და კრიტერიუმები. თავში 5 მოცემულია ზემოქმედების შეფასების კრიტერიუმები და მოყვანილია ყოველი ასპექტისთვის (ჰაერის ხარისხი, ეკოლოგია, ხმაური, მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლის ხარისხი, ნარჩენების მართვა, სოციალური ზემოქმედება და სხვ) შეფასებისას გამოყენებული კრიტერიუმების განსაზღვრებანი.

ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედება განისაზღვრა და შეფასდა დადგენილი კრიტერიუმების შესაბამისად. BTC-ს თხოვნით, ანგარიშში მოცემული კრიტერიუმები BTC მილსადენისთვის ჩატარებული ძირითად ბსგზშ-ში ანგარიშში (BTC Project ESIA, URS, 2002) გამოყენებულის ანალოგიურია. ყველა პოტენციური ზემოქმედება შეფასდა განსაზღვრული ფორმალური კრიტერიუმების გამოყენებით, რომლებიც დაკავშირებულია კონკრეტულ „გაზომვად“ და გამჭვირვალე პირობებთან.

4.2 სკოუპინგი

ვინაიდან ყველა შესაძლო პოტენციური ზემოქმედება მოცემული ბსგზშ ფარგლებში არ მოითხოვს დეტალურ განხილვას, შეფასების პროცესში ყურადღება გამახვილდა უპირველესყოვლისა იმ ზემოქმედებაზე, რომელიც მოცემულ პირობებში მნიშვნელოვნად იქნა მიჩნეული.

რეკომენდაციები ბსგზშ-ს მოცულობის და შინაარსის შესახებ მოცემულია ევრიკავშირის დირექტივაში 97/11, რომელშიც, inter alia, აღნიშნულია, რომ შეფასებისას გათვალისწინებული უნდა იყოს:

"გარემოს ის ფაქტორები, რომლებზეც დაგეგმილი პროექტი სავარაუდოდ მნიშვნელოვან ზემოქმედებას მოახდენს, კერძოდ, მოსახლეობა, ფაუნა, ფლორა, ნიადაგი, წყალი, ჰაერი, კლიმატური ფაქტორები, მატერიალური ფასეულობანი, როგორც არქიტექტურული და არქეოლოგიური მემკვიდრეობა, ლანდშაფტი და ურთიერთდამოკიდებულება მათ შორის."

მოცემული პროექტისთვის ყველა აღნიშნული ფაქტორი გახილულ იქნა დაგეგმილი საქმიანობის ტიპის, მასშტაბის და კონკრეტული გარემოს მდგომარეობის გათვალისწინებით ბსგზშ-ში განსახილველი გარემოს ფაქტორების პოტენციური ჩამონათვალის დასადგენად. აღნიშნულის შედეგად განისაზღვრა შემდეგი:

• ჰაერი, სუნი და ემისიები; • ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია; • ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკი;


Golder Associates

• ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა; • ხმაური და ვიბრაცია; • ნარჩენების და ჩამდინარე წყლის მენეჯმენტი; • ლანდშაფტი და ვიზუალური; • ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია; • არქეოლოგია და კულტურული მემკვიდრეობა; და • სოციალურ-ეკონომიკური პირობები.

ეს გარემოს ფაქტორები შეესაბამება გარემოზე ზემოქმედების შეფასების საქართველოში მოქმედ წესებში (2002, მუხლი 7 - გარემოზე ზემოქმედების შეფასების წესი, პუნქტი 3) მოცემულ განმარტებას:

"3. გარემოზე ზემოქმედების შეფასებისამ უნდა გამოავლინოს, აღწეროს და შეაფასოს დაგეგმილი საქმიანობით გამოწვეული პირდაპირი და ირიბი ზემოქმედება: a) საცხოვრებელ გარემოსა და ჯანმრთელობაზე; b)მცენარეებსა და ცხოველებზე; c)ბუნებრივ და სახეცვლილ ეკოსისტემებზეs; d) ლანდშაფტზე; e) ჰაერზე, წყალზე, ნიადაგზე და ჰავაზე; f) ზემოქმედება ისტორიულ ძეგლებზე და კულტურულ ღირებულებებზე; g) ზემოქმედება სოციალურ-ეკონომიკურ ფაქტორებზე."

4.3 ბსგზშ-ს მეთოდოლოგია

ბსგზშ-ისას გამოყენებული მეთოდოლოგია აღწერილია ქვემოთ მოცემულ დიაგრამაზე:

საფეხური 1

დაადგინეთ ის რეცეპტორები, რომლებზეც დაგეგმილმა საქმიანობამ შესაძლებელია იქონიონ ზემოქმედება და ამ რეცეპტორების სენსიტიურობა

დგინდება გარემოს ფონური მდგომარეობის შესწავლის საფუძველზე.


ზემოქმედების დახასიათება

სენსიტიურ რეცეპტორებზე დაგეგმილი საქმიანობით გამოწვეული პოტენციური ცვლილებების აღწერა.



Golder Associates

კუმულატიური ზემოქმედების დახასიათება

წარსულში, აწმყოსა და უახლოეს მომავალში განხორციელებული საქმიანობით გამოწვეული დამატებითი ზემოქმედების განსაზღვრა.


ზემოქმედების მნიშვნელოვნების შეფასება

ზემოქმედების მახასიათებლების ბუნების და მასშტაბისა და რეცეპტორის მნიშვნელოვნების/სენსიტიურობის გათვალისწინება “ჯამური“ მნიშვნელოვნების შესაფასებლად.


განსაზღვრეთ ზემოქმედების შერბილების საჭიროება

თუ მნიშვნელოვანია, გარემოზე ზემოქმედება მიუღებლად მიიჩნევა, შესაძლებელია არსებობდეს ამ ზემოქმედების ბუნების, მასშტაბის, ხანგრძლივობის ან გეოგრაფიული გავრცელების შემცირების საშუალება პროექტის შეცვლის ან დაგეგმილის ალტერნატიული მეთოდის გამოყენების გზით. ეს გათვალისწინებულ უნდა იქნას საქმიანობის განმახორციელებლის მიერ და გამოყენებულ იქნას

გარემოზე ზემოქმედების მნიშვნელოვნების შესამცირებლად.


შეაფასეთ ნარჩენი ზემოქმედების მნიშვნელოვნება

სადაც პროექტის განმახორციელებელი იყენებს შემარბილებელ ღონისძიებებს ზემოქმედების მოსალოდნელი მნიშვნელოვნების შესამცირებლად, შეიძლება მოხდეს ზემოქმედების

მნიშვნელოვნების ხელახალი შეფასება შემარბილებელი ღონისძიებების გამოყენებისას ფონური მდგომარეობიდან მოსალოდნელი გადახრის დასადგენად.


მონიტორინგის და მენეჯმენტის სტრატეგიები

საჭიროა შემარბილებელი ღონისძიებების ეფექტურობის მონიტორინგი იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ზემოქმედება არ აჭარბებს (არ არის უფრო ძლიერი) ვიდრე ნავარაუდევი იყო.


Golder Associates

4.4 რეცეპტორები და მათი მგრძნობიარობა

4.4.1 მიმოხილვა

ბუნებრივი და სოციალური გარემოს ფონური პირობები (ანუ მგომარეობა, რომელიც შენარჩუნდება პროექტის განუხორციელებლობის შემთხვევაში) დგინდება დაგეგმილი ობიექტის ტერიტორიაზე და მის მიმდებარედ არსებული, პროექტის შესრულებისას პოტენციურად მისი ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული რეცეპტორების და ბიოლოგიურ/სოციალურ რესურსების შესახებ ინფორმაციის შეგრივების გზით. ფონური პირობების დადგენის შემდეგ შესაძლებელია განისაზღვროს და შეფასდეს დაგეგმილი პროექტის ზემოქმედება და მისი მისაღებობა ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების თვალსაზრისით.

დადებითი ზემოქმედების სივრცული განვრცობილობა (და შესაბამისად ფონური კვლევის დროს შესწავლილი ტერიტორიის საზღვრები) დამოკიდებულია გეოგრაფიულ ტერიტორიაზე, რომელიც მოხვდება პროექტის პირდაპირი ან ირიბი ზემოქმედების ქვეშ. ამიტომ ყურადღება უნდა დაეთმოს სივრცით ფაქტორებს, კერძოდ პროექტის განხორციელების ტერიტორიის საზღვრებს გარეთ მოსალოდნელ პირდაპირ და ირიბ ზემოქმედებას, ზემოქმედების ქვეშ მოქცეულ გზების სისტემის ნაწილს და შესაბამისი უწყებების იურისდიქციას.

ნაგავსაყრელის მოწყობისთვის აგრეთვე აუცილებელია შეფასებაში გათვალისწინებულ იქნას ის, თუ როგორ შეიცვლება დროში ფონური პირობები და პოტენციური ზემოქმედება პროექტის განხორციელების სხვადასხვა ეტაპზე (მშენებლობა, ოპერირება, დახურვა და ტერიტორიის აღდგენის/რეკულტივაციის ეტაპები).

მიმდინარე ფონური მსგომარეობის რეზიუმე 2008 წლის იანვარ-მარტში ჩატარებული შეფასების პროცესში განისაზღვრა კამერალური, საველე სამუშაოების და ძირითად დაინეტერსებულ პირებთან კონსულტაციების გზით.

4.4.2 ხალხი, როგორც ზემოქმედების რეცეპტორი

რეცეპტორი ადამიანები, ხალხი რომელზეც დაგეგმილმა საქმიანობამ შეიძლება მოახდინოს ზემოქმედება, მოიცავს საპროექტო ობიექტის მახლობლად მცხოვრებ, მომუშავე ან სხვა საქმიანობით (მაგ.დასვენება) დაკავებულ ადამიანებს. ეს შეიძლება იყოს ცალკეული ადამიანები (მაგ.მაცხოვრებლები, მომუშავეები) ან უფრო ფართე საზოგადოება (დასახლებული ადგილები). ბსგზშ-ს ფარგლებში ობიექტზე მომუშავე პერსონალი განხილულ იქნა როგორც პოტენციური სენსიტიური რეცეპტორი.

საპროექტო ტერიტორია მდებარეობს დასახლებიდან მოშორებით (იხილეთ ნახაზი 3.1.). უახლოესი დასახლებული პუნქტი სოფელი ახალი სამგორია. უახლოესი რეცეპტორი მდებარეობს ახალ სამგორში, ობიექტის ტერიტორიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 1.2 კმ-ის დაშორებით.


Golder Associates

მოსახლეობის გარდა, მხედველობაშია მიღებული სხვა ადამიანებიც (ფერმერები, მწყემსები, გზაზე მოძრავი სატრანსპორტო საშუალებების მძღოლები და მგზავრები), რომლებიც დროებით იმყოფებიან ამ გარემოში და ამიტომ გარკვეული დროით ექცევიან დაგეგმილი საქმიანობით გამოწვეული ზემოქმედების ქვეშ.

4.4.3 ბიოფიზიკური რესურსები

დაგეგმილი პროექტის განხორციელების ან მისი მიმდებარე ტერიტორია ხშირად მოიცავს მნიშვნელოვან ბიოფიზიკურ რესურსებს, რომლებიც საჭიროებს დაცვას ან განსაკუთრებით მგრძნობიარეა ზემოქმედებისადმი. ეს მოიცავს:

• ჰაერის ხარისხს; • ნიადაგის ხარისხს (ნიადაგის დაბინძურების ჩათვლით); • ადგილობრივი ზედაპირულ და მიწისწვეშა წყლებს; • სატრანსპორტო ქსელს; • გარემოს აკუსტიკურ ფონს; • ლანდშაფტს; • ეკოლოგიური თვალსაზრისით მნიშვნელობის მქონე ჰაბიტატებს და

სახეობებს; და • In situ არქეოლოგიას.

ამ რესურსების უმეტესობა კომპლექსურ ურთიერთკავშირშია “ადამიანურ რეცეპტორებთან”, რაც აგრეთვე იქნა მიღებული მხედველობაში წინამდებარე ბგზშ-ს ანგარიშში მოცემული ტექნიკური შეფასებისას.

ბიოფიზიკური რესურსები, რომელიც შეიძლება მოექცეს დაგეგმილი ზემოქმედებით გამოწვეული პირდაპირი ან ირიბი ზემოქმედების ქვეშ, აღწერილის თავში 5.

ბიოფიზიკური რესურსების თვალსაზრისით პროექტის გახორციელების და მასთან უშუალოდ მოსაზღვრე ტერიტორია დეტალურად იქნა შესწავლილი (ნაგავსაყრელის მოწყობის ტერიტორიის ცენტრალური წერტილოიდან 1 კმ რადიუსის ფარგლებში). თუმცა ისეთი ასპექტების განხილვისას, როგორც ვიზუალური ზემოქმედება და ზემოქმედება ეკოლოგიაზე, განხილულ იქნა უფრო ვრცელი გეოგრაფიული არე, რაც ეთანხმება საერთაშორისოდ მიღებულ საუკეთესო პრაქტიკას. ბსგზშ-ში განხილული ყოველი გარემოს ფაქტორისთვის ფონური და ზემოქმედების შეფასების გათვალისწინებული გეოგრაფიული არე წარმოდგენილია როგორც შეფასების ტექნიკური კრიტერიუმის ნაწილი.

4.4.4 რეცეპტორების მგრძნობიარობა

ბსგზშ-ისას ნაწინასწარმეტყველები გარემოზე ზემოქმედების მნიშვნელოვნების შესაფასებლად, ზემოქმედების რეცეპტორების მგრძნობიარობა და/ან მნიშვნელოვნება შეფასდა მათი ფარდობითი მნიშვნელოვნების მხედველობაში


Golder Associates

მიღებით. რეცეპტორების მგრძნობიარობა აღწერილია ხუთბალიანი სკალით, სადაც 1 - შეესაბამება ზემოქმედების შედეგად უმნიშვნელო ცვლილებას, 5 - ძლიერი ცვლილებას. რეცეპტორის მგრძნობიარობის დონე დაკავშჲრებულია ზემოქმედების სკალასთან და რეცეპტორის შესაძლებლობასთან შეეწინააღმდეგოს ცვლილებას ან აღდგეს ცვლილების შემდეგ.

4.5 ზემოქმედების მახასიათებლები

გარემოზე პოტენციური ზემოქმედების შეფასება განხორციელდა გარემოს ფონური მდგომარეობის და დაგეგმილი საქმიანობის იმ ელემენტების გათვალისწინებით, რომლებსაც შეუძლიათ მოახდინონ ზემოქმედება გარემოზე. ასეთი ზემოქმედება შეიძლება იყოს:

• დადებითი ან უარყოფითი; • მოკლე, საშუალო და გრძელვადიანი; • პირდაპირი ან ირიბი; და • შექცევადი ან შეუქცევადი.

დადგინდა ძირითადი ზემოქმედებები, პროექტის განხორციელების ყოველი ეტაპისთვის განისაზღვრა ყოველი პოტენციური ზემოქმედების მასშტაბი, როგორც ფონური მდგომარეობის სავარაუდო ცლილება.

დაგეგმილი ნაგავსაყრელის შემთხვევაში ასეთ ფაზებად განისაზღვრა:

• ზემოქმედება მშენებლობის დროს (მშენებლობის ზემოქმედება); • ზემოქმედება ობიექტის ოპერირებისას (ოპერირების ეფექტი); და • ზემოქმედება გამოწვეული ექსპლოატაციიდან გამოსვლის და ამის შემდგომი

რეაბილიტაციისას.

უნდა აღინიშნოს, რომ მშენებლობის ზემოქმედება ჩვეულებრივ დროებითი ხასიათის არის. ოპერირებისას ზემოქმედება შეიძლება იყოს მუდმივი (ვიზუალური ზემოქმედება) ან დროებითი (მაგ.მოკლევადიანი სუნი, ავარიული დაღვრის შედეგები და სხვ.).

ბსგზშ-ში გარემოს ყოველი კომპონენტისთვის ზემოქმედების მასშტაბი სპეციფიურია (იხილეთ თავები 4.5.1 – 4.5.11). ზოგიერთი ზემოქმედების, მაგ. ხმაური, სატრანსპორტო ნაკადები და ემისიები (პროგრამა ეკოლოგი1) გამოყენებული იყო მიღებული მეთოდოლოგიები. ხოლო, არ არსებობის შემთხვევაში, ზემოქმედების მასშტაბის შეფასება ჩატარდა მსოფლიო საუკეთოსო პრაქტიკის გათვალისწინებით შემუშავებული შიდა მეთოდოლოგიების საშუალებით.

1 ეკოლოგიის და გარემოს მართვის ინსტიტუტი, ეკოლოგიური ზემოქმედების შეგასების რეკომენდაციები, IEEM, შეწორებული პილოტი, ნოემბერი 2002 წ., და შემდგომი სამუშაო ვერსია 2006 წ. თებერვალი.


Golder Associates

მომავალი ზემოქმედების პროგნოზირებისთვის, კერძოდ ხმაური, ჰაერის ხარისხი, სატრანსპორტო ნაკადები, მაქსიმალურად რეალისტური შეფასებების გასაკეთებლად ბსგზშ-ს პროცესში გამოყენებული იყოს საუკეთესო საერთაშორისო პრაქტიკით გათვალისწინებული მეთოდოლოგიები.

სადაც ეს შესაძლებელი ოყო, მოხდა გარკვეულ სანდოობის ზღვრების ფარგლებში ზემოქმედების რაოდენობრივი აღწერა. იქ სადაც რაოდენობრივი შეფასება შეუძლებელია, ჩატარდა შესაძლებლობისდაგვარად მაქსიმალურად დეტალური ხარისხობრივი შეფასება. ამგვარად ანგარიშში მოცემულია ზემოქმედების რაოდენობრივი, სადაც ამის შესაძლებლობა არსებობს, და ხარისხობრივი დახასიათება.


Golder Associates

4.5.1 ჰაერი, სუნი და ემისიები

ცხრილი 4.5.1: ჰაერის ხარისხის რანჟირება - შედეგი/მნიშვნელოვნება

კატეგორია ძალიან დაბალი დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 მოკლევადიანი (წლიურზე ნაკლები)

EU სტანდარტის PC <10% და EU სტანდარტის PEC < 75%

EU სტანდარტის PEC <75 %

EU სტანდარტის PEC >75% EU სტანდარტის PEC 100 - 150%

EU სტანდარტის PEC > 150%

გრძელვადიანი (წლიური)

EU სტანდარტის PC < 1% და EU სტანდარტის PEC <10%

EU სტანდარტის PEC 10-20%

EU სტანდარტის PEC 20-50% EU სტანდარტის PEC 50-100%

EU სტანდარტის PEC >100%

შემაწუხებელი მტვერი ხარისხობრივი (რისკის შეფასების საფუძველზე)

სავარაუდოა შეუმჩნეველი ზრდა

სავარაუდოა შესამჩნევი ზრდა

შესაძლებელია გარკვეული შეწუხება, მაგრამ ჯანმრთელობაზე და მცენარეებზე/საკუთრებაზე უარყოფითი ეფექტის გარეშე

სავარაუდოა მნიშვნელოვანი შეწუხება

სავარაუდოა ძალიან მნიშვნელოვანი შეწუხება

შემაწუხებელი სუნი OUE/m3 სტანდარტის PEC <10%

OUE/m3 სტანდარტის PEC 10-20%

OUE/m3 სტანდარტის PEC 20-50% OUE/m3 სტანდარტის PEC 50-100%

OUE/m3 სტანდარტის PEC >100%

შენიშვნა: PC = პროცესის “წვლილი”. PEC = ნავარაუდევი კონცენტრაცია გარემოში (მაქსიმალური PC + ფონური კონცენტრაცია). OUe = სუნის ევროპული ერთეული.


Golder Associates

აღნიშნული სტანდარტები განსაზღვრულია ჯანმრთელობის დაცვისთვის. დეტალური ინფორმაცია სხვადასხვა სტანდარტების შესახებ მოყვანილია თავში 2 (საკანონმდებლო და ნორმატიული სისტემა).

ზემოქმედება ითვალისწინებს მის ხანგრძლივობას იმ დაშვებით, რომ ზიანის მისაყენებლად/შეშფოთებისთვის ზემოქმედებას გარკვეული ხანგრძლივობა უნდა ჰქონდეს (მაგ. განმეორებადი ზემოქმედება ან ერთ კვირაზე მეტი ხანგრძლივობის ზემოქმედება, და ა.შ.).

მტვრის შეფასების კრიტერიუმი ხარისხობრივია და საჭიროებს პროფესიულ შეფასებას შესაბამისი კვალიფიკაციის/რანჟირებისათვის.

4.5.2 ნიადაგი, გეოლოგია, ჰიდროგეოლოგია

ნიადაგზე ზემოქმედების “ფართობის” და სიდიდის (ზედაპირული გეოლოგია) კლასიფიკაციისთვის გამოყენებულ იქნა BTC მილსადენის ბსგზშ-ში გამოყენებული სისტემა (იხილეთ ცხრილები 4.5.2-1 და 4.5.2-2). შეფასებაში გათვალისწინებულ იქნა ნიადაგის აღდგენის უნარი შესაძლო დაბინძურების შემთხვევაში.

მოცემულ ანგარიშში გამოყენებული მიწისქვეშა წყლის ხარისხის შეფასების კრიტერიუმები განსხვავდება BTC მილსადენის ბსგზშ-ში გამოყენებულისგან, მიზანშეწონილად ჩაითვალა ადამიანის ჯანმრთელობისთვის ევროკავშირის სასმელი წყლის სტანდარტში მოცემული უფრო კონსერვარული სიდიდეების გამოყენება. ზედაპირული წყლისთვის სიდიდეები ეფუძნება ევროკავშირის გარემოს ხარისხის სტანდარტებს ევროგაერთიანების სახიფათო ნივთიერებების დირექტივის შესაბამისად.


Golder Associates

ცხრილი 4.5.2-1: ნიადაგზე, გეოლოგიასა და ჰიდროგეოლოგიაზე ფიზიკური ზემოქმედების საზღვრები და სიდიდე

კარეგორია ძალიან დაბალი დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 ნიადაგის არასტაბილურობა ნიადაგის

არასტაბილურობა შეუმჩნეველია

პროდუქტიულობის ოდნავი დაქვეითება

პროდუქტიულობის დაკარგვა, უმნიშვნელო სტრუქტურული და მთლიანობის შეცვლა

პროდუქტიულობის მნიშვნელოვანი დანაკარგი; სტტუქტურული და მთლიანობის პრობლემები; ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების პრობლემები

ჯდენა; მნიშვნელოვანი სტრუქტურული და მთლიანობის პრობლემები; ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების პრობლემები

სეისმური აქტივობა სეისმური აქტივობა შეუმჩნეველია

სეისმური აქტივობა შესამჩნევია; თუმცა სტრუქტურული და მთლიანობის პრობლემა არ არსებობს

სტრუქტურული და მთლიანობის ოდნავი პრობლემები

სტრუქტურული და მთლიანობის პრობლემები

ჯდენა; მნიშვნელოვანი სტრუქტურული და მთლიანობის პრობლემები; ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების პრობლემები

ნიადაგის ეროზია ნიადაგის ეროზია შეუმჩნეველია

სავარაუდოა ნიადაგის მიახლოებით ისეთივე ხარისხის ეროზი,ა როგორც ნიადაგის ფორმირება

ნიადაგის ეროზია სავარაუდოდ შესამჩნევად აქტიურია, ხდება ხევების ფორმირება

სავარაუდოა შესამჩნევი ხევების ფორმირება

სავარაუდოა დიდი ხევების ფორმირება

ნიადაგის შემცირებული ნაყოფიერება

ნაყოფიერების შემცირება ჩვეულებრივ შეუმჩნეველია

ნაყოფიერების შემცირება შესამჩნევია, და სავარაუდოდ გაგრძელდება დახურვის შემდეგ არანაკლებ 3 თვის განმავლობაში

ნიადაგის ნაყოფიერების გარკვეული (შეზღუდული) შემცირება ნავარაუდევია გაგრძელდეს დახურვიდან 3 თვეზე მეტ, მაგრამ 1 წელიწადზე ნაკლებბი დროის განმავლობაში

ნაყოფიერების ზომიერი შემცირება სავარაუდოდ გაგრძელდება დახურვის შემდეგ 1-5 წლის განმავლობაში

ნაყოფიერების მნიშვნელოვანი შემცირება სავარაუდოდ გაგრძელდება დახურვიდან 5 წელზე მეტ ხანს.

დაჭაობებული ნიადაგები დაჭაობება შეუჩნეველია ზედაპირულ დეპრესიაში დაგროვილი წყალი

ზედაპირულ დეპრესიაში დაგროვილი წყალი

ზედაპირულ დეპრესიაში

ზედაპირულ დეპრესიაში


Golder Associates

კარეგორია ძალიან დაბალი დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5

სავარაუდოდ გაჩერდება მშენებლობის დასრულებიდან 3 თვეზე ნაკლები დროის განმავლობაში

სავარაუდიდ გაჩერდება მშენებლობის დასრულებიდან 3 თვეზე მეტი, მაგრამ 1 წელიწადზე ნაკლები დროის განმავლობაში

დაგროვილი წყალი სავარაუდიდ გაჩერდება მშენებლობის დასრულების შემდეგ 1-5 წლის განმავლობაში

დაგროვილი წყალი სავარაუდიდ გაჩერდება მუდმივად (ეს მდგომარეობა შესაძლებელია სარგებლობის მომტანი იყოს მაგ. ცხოველებისთვის)

სედიმენტების ჩატანა წყლის ობიექტებში

თვალით შეუმჩნეველი შესამჩნევი ნალექის დაფიქსირდება წყლის ობიექტში სავარაუდოა სამშენებლო სამუშაოების დასრულებიდან 3 კვირაზე ნაკლები დროის მანძილზე, ფსკერის ამღვრევა არ ხდება

შესამჩნევი ნალექის დაფიქსირება წყლის ობიექტში სავარაუდოა სამშენებლო სამუშაოების დასრულებიდან 3 კვირაზე მეტი დროის მანძილზე, ფსკერის ამღვრევა არ ხდება

შესამჩნევი ნალექის დაფიქსირება წყლის ობიექტში სავარაუდოა სამშენებლო სამუშაოების დასრულებიდან 3 კვირაზე მეტი დროის მანძილზე, ფსკერის ამღვრევა

პერმანენტულად შესამჩნევია

მიწისქვეშა წყლის ხარისხი/დებიტი

დებიტის შეუმჩნეველი ცვლილება

წყლის დონის შესამჩნევი შემცირება ჭაბურღილებიდან წყლის მოპოვებაზე ზემოქმედების გარეშე

წყლის დონის შესამჩნევი შემცირება ჭაბურღილებიდან წყლის მოპოვების ცვლილება

ჭაბურღილები დროებით არ მუშაობს, ზედაპირული წყლის ობიექტებისკენ ბაზისური ჩანადენის შემცირება რაც იწვევს სეზონურ გვალვას და ეკოლოგიურ სტრესს

ჭაბურღილები შრება, ზედაპირული წყლის ობიექტებისკენ ბაზისური ჩანადენი არ არსებობს


Golder Associates

ცხრილი 4.5.2-2: ნიადაგის და ზედაპირული წყლის დაბინძურება

კატეგორია ძალიან დაბალი დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 ნიადაგის დაბინძურება ნიადაგის ფონური

მდგომარეობის შეუმჩნეველი ცვლილება, ნიადაგის რესურსის რაოდენობის ხარისხის შეუმჩნეველი ცვლილება, გამოყენებაზე ზემოქმედების არარსებობა

პარამატრების კონცენტრაციის <25% , მაგრამ რანჟირების კრიტერიუმზე1 დაბალი, ცვლილება ან რესურსის ისეთი გამოფიტვა რომელიც არ აღდგება მშენებლობის დასრულების შემდეგ 6 თვის განმავლობაში და ექნება დროებითი ზემოქმედება გამოყენებაზე

პარამატრების კონცენტრაციის 25-100% , მაგრამ რანჟირების კრიტერიუმზე1 დაბალი, ცვლილება ან რესურსის გამოფიტვა, რომელიც არ აღდგება მშენებლობის დასრულების შემდეგ 6 –12 თვის განმავლობაში და ექნება მოკლევადიანი მაგრამ შექცევადი დროებითი ზემოქმედება გამოყენებაზე

პარამატრების კონცენტრაციის >100% ცვლილება, ან რანჟირების კრიტერიუმის1, გადაჭარბება ან რესურსის ისეთი გამოფიტვა, რომელიც არ აღდგება მშენებლობის დასრულების შემდეგ 1-2 წლის განმავლობაში და ექნება ხანგრძლივი ზემოქმედება გამოყენებაზე

რანჟირების კრიტერიუმის 1 გადაჭარბება , პარამეტრების კონცენტრაციის >200% ცვლილება ან რესურსის ისეთი გამოფიტვა, რომელიც არ აღდგება მშენებლობის დასრულების შემდეგ 2 წლის განმავლობაში და ექნება შეუქცევადი ეფექტი გამოყენებაზე

მიწისქვეშა წყალი: ბუნებრივად არასასმელი წყალი, არ გამოიყენება სასმელი წყალმომარაგებისთვის

წყლის ფონური მახასიათებლების შეუმჩნეველი ცვლილება ჩამონათვალშიI დაII მოცემული ნივთიერებების მიმართ

ჩამონათვალში II ნივთიერებების დაფიქსირება სასმელად დასაშვებ კონცენტრაციებზე ნაკლები ოდენობით

ჩამონათვალში II ნივთიერებების კონცენტრაციის ცვლილება სასმელად დაუშვებელი კონცენტრაციებამდე, ჩამონათვალში I ნივთიერებების არარსებობა

ჩამონათვალში I ნივთიერებების დაფიქსირება

ჩამონათვალში I ნივთიერებების კონცენტრაციის ცვლილება სასმელად ვარგის კონცენტრაციაზე ზემოთ

მიწისქვეშა წყლის “წვლილი” ზედაპირულ წყალში

შეუმჩნეველი ცვლილება ზედაპირული წყლის ფონურ მდგომარეობაში. შეუმჩნეველი ცვლილება ზედაპირული წყლის რესურსის რაოდენობაში, გამოყენებაზე ეფექტის არარსებობა

პარამეტრების კონცენტრაციის <25%, მაგრამ EQS3-ზე ნაკლები ცვლილება ან რესურსის ისეთო გამოფიტვა რომელიც არ აღდგება მშენებლობის შემდეგ 6 თვის მანძილზე და ექნება დროებითი ეფექტი გამოყენებაზე

პარამეტრების კონცენტრაციის 25-100%, მაგრამ EQS3-ზე ნაკლები ცვლილება ან რესურსის ისეთო გამოფიტვა რომელიც არ აღდგება მშენებლობის შემდეგ 6-12 თვის მანძილზე და ექნება მოკლევადიანი შექცევადი ეფექტი გამოყენებაზე

პარამეტრების კონცენტრაციის >100% ცვლილება ან EQS3 გადაჭარბება ან რესურსის ისეთო გამოფიტვა რომელიც არ აღდგება მშენებლობის შემდეგ 1-2 წლის განმავლობაში და ექნება გრძელვადიანი ზემოქმედება გამოყენებაზე

EQS3-ს გადაჭარბება და პარამეტრების კონცენტრაციის ცვლილება >200% , ან რესურსის ისეთი გამოფიტვა, რომელიც არ აღდგება მშენებლობის შემდეგ 2 წლის განმავლობაში და ექნება შეუქცევადი ეფექტი გამოყენებაზეe

1 მასორტირებელი სიდიდეები შეესაბამება თავში 6.9.3.1. მოცემულ კრიტერიუმებს, კრიტერიუმები და სტანდარტები. 2 DWS შეესაბამება სასმელი წყლის სტანდარტი, აღწერილია თავში 6.9.3.2. 3 EQS შეესაბამება გარემოს ხარისხის სტანდარტს, აღწერილს თავში 6.9.3.2.


Golder Associates

4.5.3 ჰიდროლოგიური და დატბორვის რისკი

ჰიდროლოგიური ზემოქმედების მნიშვნელოვნება შეფასდა ცხრილში 4.5.3.მოცემული რანჟირების სისტემის შესაბამისად.

ცხრილი 4.5.3: ჰიდროლოგიური ზემოქმედების რანჟირება???

კატეგორია ძალიან დაბალი დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 ზედაპირული წყლის ჩამონადენის რეჟიმის ცვლილება, გამოიყენება, ან შეიძლება იყოს გამოყენებული როგორც მნიშვნელოვანი რესურსი

მდინარის ხარჯის ან ზედაპირული ჩამონადენის შეუმჩნეველი ცვლილება

მდინარის ხარჯის <15% ცვლილება ან ზედაპირული წყლის ჩამონადენი არაუმეტეს 1 დღისა და დროებითი ეფექტი გამოყენებაზე

მდინარის ხარჯის 15-40% ცვლილება ან ზედაპირული წყლის ჩამონადენი 1-2 დღე, მოკლევადიანი, მაგრამ შექცევადი ზემოქმედება გამოყენებაზე

მდინარის ხარჯის >40% ცვლილება ან ზედაპირული წყლის ჩამონადენი 2-3 დღე, გრძელვადიანი ეფექტი გამოყენებაზე

მდინარის ხარჯის >40% ცვლილება ან ზედაპირული წყლის ჩამონადენი >3 დღე, შეუქცევადი ეფექტი გამოყენებაზე


Golder Associates

4.5.4 ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა

დამატებითი სატრანსპორტო ნაკადის ზემოქმედება პროექტის სხვადასხვა საფეხურზე შეფასდა ცხრილში 4.5.4-1 მოცემული კრიტერიუმების შესაბამისად.

ცხრილი 4.5.4-1: ტრანსპორტზე ზემოქმედების რანჟირება

კატეგორია ძალიან დაბალი

დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი

რანჟირება 1 2 3 4 5 ტრანსპორტის და გზის უსაფრთხოება

სატრანსპორტო ნაკადის უმნიშვნელო ზრდა

სატრანსპორტო ნაკადის <5% ზრდა

სატრანსპორტო ნაკადის 6-10% ზრდა

სატრანსპორტო ნაკადის 11-20% ზრდა

სატრანსპორტო ნაკადის >20% ზრდა

შენიშვნა: • ტრანსპორტზე ზემოქმედების განსაზღვრა დაკავშირებულია სატრანსპორტო ნაკადის

ცვლილებას და რეცეპტორების არსებობასა და ზემოქმედების ხანგრძლივობასთან. ზემოქმედება გზის სისტემაზე შემოიფარგლება გზის გაუმჯობესებით პროექტის განხორციელებისთვის (სატვირთო მანქანების მოძრაობა) აუცილებელ სტანდარტამდე; და

• ზემოქმედების ხანგრძლივობა განიხილება სატრანსპორტო ნაკადის ზრდისას, რომელსაც სავარაუდოდ ადგილი ექნება ორ კვირაზე მეტი დროის განმავლობაში.

სატრანსპორტო ნაკადზე ზემოქმედების გარდა ბსგზშ-ში განხილულია ნაგავსაყრელის მახლობლად მდებარე ვაზიანის და, უფრო მოშორებულ, თბილისის აეროპორტთან დაკავშირებულ საჰაერო მოძრაობაზე ფრინველების შეჯახების რისკი. ფრინველების რისკის რანჟირებისთვის გამოყენებულ იქნა აშშ ფედერალური ავიაციის ადმინისტრაციის (FAA) ფრინველებთან შეჯახების შემთხვევების მონაცემთა ბაზა1 (ცხრილი 4.5.4-2).

ცხრილი 4.5.4-2: ფრინველების რისკის რანჟირების სისტემა

რისკის სერიოზულობა

სახეობების კლასიფიკაცია

დონე 1 ძალიან დიდი (>1.8კგ), გუნდი დონე 2 ძალიან დიდი (>1.8კგ), ინდივიდუალური ან დიდი (1-1.8კგ),

გუნდი დონე 3 დიდი (1-1.8კგ), ინდივიდუალური ან საშუალო (300-1000გ), გუნდი დონე 4 საშუალო (300-1000გ) ინდივიდუალური ან პატარა (50-300გ) გუნდი დონე 5 პატარა (50-300გ), ინდივიდუალური ან ძალიან პატარა (<50გ),

გუნდი დონე 6 ძალიან პატარა (<50გ), ინდივიდუალური

ფრინველებთან შეჯახების შემთხვევების საერთაშორისო სტატისტიკის საფუძველზე 1 და 4 დონის შემთხვევები უსაფრთხოებისთვის მნიშვნელოვან

1 Dolbeer et al (2000)


Golder Associates

რისკს წარმოადგენს. მე-5 და მე-6 დონის რისკის ფრინველები არ იწვევენ მნიშვნელოვან ზიანს, თუმცა გარკვეული ზიანს, უმეტესწილად უმნიშვნელო, შეიძლება ადგილი ჰქონდეს. მე-5 და მე-6 რისკის დონის ფრინველებთან შეჯახება მიწასთან ახლოს ხდება, უმეტესობა თვითმფრინავის ეკიპაჟისთვის შეუმჩნეველი რჩება, თუმცა არ შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ყველა მე-5 დონის ფრინველთან შეჯახება უსაფრთხოა.

პროექტის სხვადასხვა ეტაპზე თვითმფრინავების ფრინველებთან შესაძლო შეჯახებასთან დაკავშირებული რისკი შეფასდა ცხრილში 4.5.4.3 მოცემული კრიტერიუმების შესაბამისად.

ცხრილი 4.5.4-3: თვითმფრინავებზე ფრინველების ზემოქმედების რისკის რანჟირება

კატეგორია ძალიან დაბალი

დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი

რანჟირება 1 2 3 4 5 ნაგავსაყრელთან დაკავშირებულ ფრინველებთან შეჯახების გამო საჰაერო მოძრაობის უსაფრთხოების რისკი

5 და 6 დონის რისკი ფრინველების რანჟირების სისტემის მიხედვით

4 დონის რისკი ფრინველების რანჟირების სისტემის მიხედვით



1 დონის რისკი ფრინველების რანჟირების სისტემის მიხედვით ან აეროპორტი მდებარეობს ობიექტდან 3 კმ მანძილზე

შენიშვნა: ნაგავსაყრელის მოწყობის ადგილის შერჩევისას გათვალისწინებული უნდა იყოს ნაგავსაყრელით მოზიდულ ფრინველებთან შეჯახებით გამოწვეული პოტენციური ზემოქმედება საჰაერო მოძრაობის უსაფრთხოებაზე. საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის (IFC) გარემოს, ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების სახელმძღვანელო რეკომენდაციების შესაბამისად ნაგავსაყრელი შეიძლება განთავსდეს არანაკლებ 3 კმ დაშორებით აეროპორტიდან.

4.5.5 ხმაური და ვიბრაცია

IFC-ს გარემოს, ჯანდაცვის და უსაფრთხოების სახელმძღვანელო რეკომენდაციებში (მაურის მენეჯმენტი) (EHS Guidelines: Noise Management აპრილი 2007) მოცემული სახელმძღვანელო სიდიდეები წარმოდგენილია ცხრილში 2.6.4-1, თავი 2.6.4. ხმაურის დონე არ უნდა აღემატებოდეს ცხრილში 2.6.4-1 მოცემულ სიდიდეებს ან იწვევდეს ტერიტორიის გარეთ უახლოეს რეცეპტორთან ფონური ხმაურის მაქსიმუმ 3 დბ-ით ზრდას. ცხრილში 2.6.4-2 მოცემულია მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის (WHO) 1999 საყოფაცხოვრებო ხმაურისთვის დაწესებულ რეკომენდეციების საფუძველზე მიღებული აბსოლუტური კრიტერიუმები დღის საათებში მოსახლეობის სერიოზული შეშფოთების და ღამის საათებში ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად.


Golder Associates

ვიბრაცია

IFC სახელმძღვანელო რეკომენდაციები არ განსაზღვრავს ვიბრაციის დასაშვებ დონეებს. არ არსებობს ვიბრაციის დასაშვები დონის განმსაზღვრელი საერთაშორისო სტანდარტები, ამიტომ მრავალი ქვეყანა განსაზღვრავს საკუთარ რეკომენდაციებს.

ვიბრაციას შეიძლება ჰქონდეს ორი ძირითადი ეფექტი - პოტენციური ზედეპირული სტრუქტურის დაზიანება, მაგ. ბზარების წარმოქმნა მშრალ ხაზოვან სტრიუქტურებში, ან ვიბრაციით გამოწვეული მოსახლეობის შეშფოთება.

ვიბრაციის სიხშირე მნიშვნელოვანია ვიბრაციაზე მოსახლეობის “პასუხის” და დაზიანების რისკის შეფასებისას. ჩვეულებრივ, რაც უფრო დაბალია სიხშირე, მით უფრო დიდია პოტენციური შეშფოთების ან ზიანის რისკი. ბრიტანეთის სტანდარტის 52282 შესაბამისად ადამიანები მგრძნობიარენი არიან ვიბრაციისადმი, შეგრძნების ზღვრად მიჩნეულია ტიპიური ინტერვალი 0.15-დან 0.3 mms-1-მდე ნაწილაკების პიკური სიჩქარე (ppv) სიხშირის ზღვრებში 8 ჰც-დან 80 ჰც-მდე. ცხრილში მოცემული სტანდარტები და რეკომენდაციები მოცემულია ქვეყნების მიხედვით ცხრილში 2.6.5, თავი 2.6.5. სტანდარტები აწესებს ზღვრებს, რომლის შესაბამისად ზიანი კლასიფიცირდება როგორც კოსმეტიკური (წვრილი ბზარების გაჩენა), მცირე (დიდი ბზარების გაჩენა) ან დიდი (სტრუქტურული ელემენტების დაზიანება).

ცხრილში 2.6.5 მოცემული სტანდარტების მიმოხილვა ცხადჰყოფს, რომ ზღვარი 10 mms-1 (ppv) გამორიცხავს საცხოვრებელ სტრუქტურებში კოსმეტიკური დაზიანების გაჩენას. თუმცა, ადგილობრივი სოფლების შენობების კონსტრუქციების შესახებ ინფორმაციის უქონლობის გამო შემოთავაზებულია კონსერვატიული ზღვრის 5 mms-1 (ppv) გამოყენება, რომელიც მაშინაც კი, თუ არსებობს შენობის სტრუქტურის რაიმე დეფექტი, გამორიცხავს არაღრმა დაზიანებების გაჩენას.

შემოთავაზებულია კონსერვატიული ვიბრაციის ზღვრის გამოყენება

შემოთავაზებულია, რომ კონსერვატიული ზღვარი 5mms-1 (ppv) მისაღებია დასახლებებისთვის კოსმეტიკური დეფექტების გაჩენის გამოსარიხცავად. თუმცა, როგორც აღწერილია თავში 5.8, უახლოეს დასახლებულ პუნქტამდე დაშორების (1.2კმ) გათვალისწინებით ნაკლებსავარაუდოა, რომ პროექტის განხორციელების ტერიტორიაზე შესაძლო ვიბრაციის დონემ ობიქტიდან უახლოეს რეცეპტორებში როდისმე მოაღწიოს 5 mm/s (ppv). ამიტომ, პროექტის ზემოქმედების შეფასებისას ვიბრაციასთან დაკავშირებული შესაძლო ზემოქმედების განხილვა არ ხდება.

2 British Standard 52282 1992, Noise control on construction and open sites - Part 4: Code of practice for noise

and vibration control applicable to piling operations.


Golder Associates

ცხრილი 4.5.5: ხმაურთან დაკავშირებული ზემოქმედება

კატეგორია ძალიან მცირე მცირე საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 მშენებლობა გარემოს აკუსტიკური ფონი

გაიზარდა <3dBA-ით და ნაკლებია 50dB LAeq,16- hr 1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში ზომიერი შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად და ზღვარს 45dB LAeq,8-hr 1,2 ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად

გარემოს აკუსტიკური ფონი გაიზარდა <3dBA-ით და ნაკლებია 55dB LAeq,16- hr1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში სერიოზული შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად, და ზღვარს limit of 45dB LAeq,8-hr 1,2 ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად

გარემოს აკუსტიკური ფონი გაიზარდა <3dBA-ით და ნაკლებია 55dB LAeq,16- hr1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში სერიოზული შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად, და ზღვარს 45dB LAeq,8-hr 1,2 ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად

გარემოს აკუსტიკური ფონი გაიზარდა <3dBA-ით და ნაკლებია 70 dB LAeq,24 hr1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში სმენის დაქვეითების თავიდან ასაცილებლად და ზღვარს 45 dB Leq,8-hour1 at ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად

იგივე რაც დონე 4 და ან ტონალური ან იმპულსური ხმაურის არსებობა

საცხოვრებელ უბნებში უწყვეტო ხმაური ოპერირების დროს

გარემოს აკუსტიკური ფონი გაიზარდა <3dBA-ით და ნაკლებია 50dB LAeq,16- hr1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში ზომიერი შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად და ზღვარს 45dB LAeq,8-hr 1,2 at ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად.

გარემოს აკუსტიკური ფონი გაიზარდა <3dBA-ით და ნაკლებია 55dB LAeq,16- hr1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში სერიოზული შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად და ზღვარს 45dB LAeq,8-hr 1,2 ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად

გარემოს აკუსტიკური ფონი გაიზარდა <3dBA-ით და ნაკლებია 55dB LAeq,16- hr1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში სერიოზული შეშფოთების თავიდან ასაცილებლად და ზღვარს 45dB LAeq,8-hr 1,2 ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად

გარემოს აკუსტიკური ფონი გაიზარდა <3dBA -ით და ნაკლებია 70 dB LAeq,24 hr1 საცხოვრებელი სივრცის გარეთ დღის სამუშაო საათების განმავლობაში სმენის დაქვეითების თავიდან ასაცილებლად და ზღვარს 45 dB Leq,8-hour1 at ღამე ძილის დარღვევის თავიდან ასაცილებლად.

იგივე რაც დონე 4 და ან ტონალური ან იმპულსური ხმაურის არსებობა

1 მჯო (WHO) საყოფაცხოვრებო ხმაური, რეკომენდაციები (1999 წ.) 2 საერთაშორისო საფინანსო კორპორაცია (IFC) გარემოს, ჯანმრთელობის და უსაფრთხოების (EHS) რეკომენდაციები- ზოგადი EHS რეკომენდაციები: გარემოს ხმაურის

მენეჯმენტი (2007 წ.)


Golder Associates

4.5.6 ნარჩენები და ჩამდინარე წყლის მენეჯმენტი

ცხრილი 4.5.6: ნარჩენები და ჩამდინარე წყლის ზემოქმედების შედეგები

კარეგორია ძალიან მცირე მცირე საშუალო ინტენსიური ძალიან ინტენსიური რანჟირება 1 2 3 4 5 გასატანი მყარი ნარჩენები ნარჩენების მინიმალური

დამატებითი გადაადგილება/ გატანა და პრობლემატური მომსახურება

ნარჩენების მცირე დამატებითი გადაადგილება/ გატანა და პრობლემატური მომსახურება

ნარჩენების საშუალო დამატებითი გადაადგილება/ გატანა და პრობლემატური მომსახურება

ნარჩენების ინტენსიური დამატებითი გადაადგილება/ გატანა და პრობლემატური მომსახურება

ნარჩენების ძალიან ინტენსიური გადაადგილება/ გატანა და პრობლემატური მომსახურება

ტერიტორიიდან გასატანი ჩამდინარე წყალი

ნიადაგზე და მიწისწვეშა წყალზე ზემოქმედების მინიმალური რისკი, ტერიტორიის გარეთ გაწმენდის საშუალება

ნიადაგზე და მიწისწვეშა წყალზე ზემოქმედების დაბალი რისკი, ტერიტორიის გარეთ გაწმენდის საშუალება

ნიადაგზე და მიწისწვეშა წყალზე ზემოქმედების საშუალო რისკი, ტერიტორიის გარეთ გაწმენდის გარკვეული საშუალება

ნიადაგზე და მიწისწვეშა წყალზე ზემოქმედების მაღალი რისკი, ტერიტორიის გარეთ გაწმენდის შეზღუდული საშუალება

ნიადაგზე და მიწისწვეშა წყალზე ზემოქმედების ძალიან მაღალი რისკი, ტერიტორიის გარეთ გაწმენდის საშუალების არარსებობა

მასალების ტერიტორიიდან გატანა (მაგ.ტალახი, ქარით გაფანტული ნაგავი).

დაბინძურების და შეშფოთების მინიმალური პოტენციალი

დაბინძურების და შეშფოთების მცირე პოტენციალი

დაბინძურების და შეშფოთების საშუალო პოტენციალი

დაბინძურების და შეშფოთების მაღალი პოტენციალი

დაბინძურების და შეშფოთების ძალიან მაღალი პოტენციალი

შენიშვნა: • ბსგზშ-ს ფარგლებში ნარჩენები განმარტებულია, როგორც პროექტის სასიცოცხლო ციკლის განმავლობაში წარმოქმნილი თანაპროდუქტი. ეს არ მოიცავს იმ ზემოქმედების

შეფასებას, რომელიც დაკავშირებულია ნაგავსაყრელზე დასამუშავებლად და საბოლოო განთავსებისთვის შემოტანილ ნარჩენებთან. • ნაყარი მიწის სამუშაოების დროს მიღებული გრუნტი დაუბინძურებელი ნიადაგის, ქანების ან მარცვლოვანი მასალების სახით, სადრენაჟე, აღმგენი, ზვინულების

დავიზუალური ბარიერების გამოყენებული მასალა არ წარმოადგენს ნაგავს. • შეშფოთება დაკავშირებული ოპერირების დროს წარმოქმნილ ნარჩენებთან ამ თავში არ განიხილება.


Golder Associates

4.5.7 ლანდშაფტი და ვიზუალური

ვიზუალური და ლანდშფტზე ზემოქმედების რანჟირება მოცემულია ცხრილში 4.5.7.

ცხრილი 4.5.7: ვიზუალური ზემოქმედება და ზემოქმედება ლანდშაფტზე

კარეგორია ძალიან მცირე მცირე საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 ზემოქმედება ვიზუალურ რეცეპტორებზე (მუდმივი და დროებითი)

ზოგიერთ დაკვირვების წერტილიდან ხედის უმნიშვნელო ცვლილება

ზემოქმედება ზოგიერთ დაკვირვების წერტილიდან გადაშლილ ხედზე /თვალთახედვის არის მცირე ცვლილება

მრავალი დაკვირვების წერტილიდან გადაშლილ ხედზე ზემოქმედება/ თვალთახედვის არის ზომიერი ცვლილება

ზემოქმედება დაკვირვების წერტილების უმრავლესობიდან გადაშლილ ხედზე / თვალთახედვის არის ზომიერი ცვლილება

ზემოქმედება დაკვირვების ყველა წერტილიდან გადაშლილ ხედზე

ლანდშაფტის ცვლილების ხანგრძლიობა და სივრცული საზღვრები/ ლანდშაფტის ხარისხი და ღირებულება

ლანდშაფტის შეუმჩნეველი ცვლილება/ ან “არამნიშვნელოვანი” ლანდშაფტი

ლანდშაფტის შეუმჩნეველი ცვლილება, ან აღდგენა 1-2 წლის განმავლობაში

ბუნებრივი ლანდშაფტის ლოკალურ უბნებში, ან აღდგენა 2-5 წლის განმავლობაში

ბუნებრივი ან მაღალი ღირებულების ცვლილება დიდ ტერიტორიაზე, ან აღდგენა 5-10 წლის განმავლობაში

ბუნებრივი ან მაღალი ღირებულების ცვლილება დიდ ტერიტორიაზე ან აღდგენა შესაძლებელია

შენიშვნა: ლანდშაფტზე და ვიზუალური ზემოქმედების შედეგების/სერიოზულობის შეფასება ხარისხობრივი პროცესია, რომელიც ემყარება სუბიექტურ შეხედულებებს და მოტივირებულ გადაწყვეტილებებს, განმტკიცებულს, სადაც ეს შესაძლებელია, თვალსაჩინოებით.

4.5.8 ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია

ზემოქმედება ხმელეთის და წყლის ეკოლოგიაზე განხილულ იქნა შემდეგი ოთხი კატეგორიისთვის: 1) ჰაბიტატის მთლიანობა, 2) სახეობების ქცევა და ურთიერთქმედება, 3) ჰაბიტატების/სახეობების აღდგენა და 4) დაცული ჰაბიტატები. ზემოქმედება ყოველ აღნიშნულ ობიექტზე ფასდება როგორც ძალიან დაბალი, დაბალი, საშუალო, მაღალი ან ძალიან მაღალი, ცხრილში 4.5.8 მოცემული კრიტერიუმების შესაბამისად.


Golder Associates

ცხრილი 4.5.8: კრიტერიუმები ხმელეთის და წყლის ეკოლოგიის შეფასებისთვის

კატეგორია ძალიან დაბალი დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 ჰაბიტატების მთლიანობა

შეუმჩნეველიზემოქმედება ჰაბიტატის მთლიანობაზე1

ზემოქმედება ჰაბიტატის მთლიანობაზე შეუმჩნეველია სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით

რეგიონალური (ქვეყნის კონტექსტში) მნიშვნელობის ჰაბიტატის შემცირება (სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით)

ნაციონალური მნიშვნელობის ჰაბიტატის შემცირება (სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით)

საერთაშორისო მნიშვნელობის ჰაბიტატის შემცირება (სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით)

სახეობების ქცევა და ურთიერთქმედება

ქცევის ან სახეობების ურთიერთქმედების დარღვევით2 გამოწვეული შეუმჩნეველი ეფექტი

ქცევის ან სახეობების ურთიერთქმედების დარღვევა შესამჩნევია სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით

ქცევის ან რეგიონალური (ქვეყნის კონტექსტში) მნიშვნელობის სახეობების დარღვევა - შესამჩნევი სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით

ქცევის ან ნაციონალური მნიშვნელობის სახეობების დარღვევა -შესამჩნევი სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით

ქცევის ან სახეობების ურთიერთქმედების შესამჩნევი დარღვევა - შესამჩნევი სტანდარტული მეთოდების გამოყენებით

ჰაბიტატების / სახეობების აღდგენა

ფონური მდგომარეობაში3 მყისიერი დაბრუნება ტერიტორიის აღდგენის დასრულებისთანავე

ფონურ მდგომარეობაში დაბრუნება აღდგენის დასრულებიდან 2 წლის განმავლობაში

ფონურ მდგომარეობაში დაბრუნება აღდგენის დასრულებიდან 2-5 წლის განმავლობაში

ფონურ მდგომარეობაში დაბრუნება აღდგენის დასრულებიდან 5-10 წლის განმავლობაში

ფონურ მდგომარეობაში დაბრუნება აღდგენის დასრულებიდან >10 წლის განმავლობაში

დაცული ჰაბიტატები გავლენას არ ახდენს ნაციონალური კანონმდებლობით, საერთაშორისო კონვენციებით დაცულ ტერიტორიებზე

საქმიანობამ შეიძლება დროებით იმოქმედოს დაცულ ტერიტორიაზე, მაგრამ არ გამოიწვევს ხანგრძლივ ეფექტს დაცული ტერიტორიის ეკოლოგიურ მთლიანობაზე

ძალიან მაღალი (5) კატეგორიის დარღვევის შესაძლებლობა; აღდგენით 3 წლის განმავლობაში

შესაძლებლობა დაარღვიოს ნაციონალური კანონმდებლობის, საერთაშორისო კონვენციების და კომპანიის პოლიტიკის პირობები ან მიზნები შემარბილებელი ღონისძიებების გატარების შემდეგ, სრული აღდგენით დარღვევამდე არსებულ მდგომარეობამდე 5 წლის განმავლობაში

არღვევს ნაციონალური კანონმდებლობის, საერთაშორისო კონვენციების და კომპანიის პოლიტიკის პირობებს ან მიზნებს


Golder Associates

შენიშვნა: 1 ეკოლოგიური მთლიანობა მოიცავს ისეთ საკითხებს, როგორც - ჰაბიტატების დაკარგვა, ჰაბიტატების ფრაგმენტირება, კორიდორების დარღვევა და დაკარგვა, ეკოლოგიური სისტემის პოტენციური ტევადობა 2 ქცევის დარღვევა ფიზიკური ცვლილებების, ხმაურის, ვიზუალური ზემოქმედების და ემისიების გამო, გამრავლებაზე, დაწყვილებაზე, ქვირითობის, დღიურ და სეზონურ მიგრაციაზე, ჰიბერნაციაზე, ხმელეთზე აქტიურიბაზე, მტაცებლის და მსხვერპლის ურთიერთკავშირზე და სიკვდილიანობაზე 3 ვრცელდება მხოლოდ დროებით დარღვეულ ტერიტორიებზე

დამატებითი შენიშვნები:

• ეკოლოგიური ზემოქმედების შედეგები/სერიოზულობა შეფასდა შემდეგის გათვალისწინებით:

- ზემოქმედების სიდიდე, განსაზღვრული ინტენსივობის, სივრცესა და დროში განვრცობილობით და გამოვლენის ალბათობით

- ჰაბიტატის ან სახეობების მგრძნობიარობა ზემოქმედებით გამოწვეული ცვლილების მიმართ

- სახეობების ან ჰაბიტატების აღდგენის უნარი

- ბუნების კონსერვაციის და ეკოლოგიური თვალსაზრისით, ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული რეცეპტორების (სახეობების, პოპულაციების, საზოგადოებების, ჰაბიტატების, ლანდშაფტების და ეკოსისტემების ჩათვლით) მნიშვნელობა,

კონსერვაციასთან დაკავშირებული კანონმდებლობის დარღვევა ითვლება მაღლად (4)

4.5.9 კულტურული მემკვიდრეობა

ზემოქმედება კულტურულ მემკვიდრეობაზე განისაზღვრება როგორც პროექტით განსაზღვრული ქმედებების შედეგად მისი რესურსების ცვლილება. ზემოქმედება შეიძლება იყოს არასასურველი/უარყოფითი (მაგ.რესურსის ლიკვიდაცია) ან სასარგებლო (მაგ.გარემოს გაუმჯობესება). კულტურული მემკვიდრეობის რესურსებზე პოტენციური ზემოქმედების უმეტესობა ფიზიკურია, როგორც სამშენებლო სამუშაოების შედეგი და ძირითადად შეოიფარგლება იმ ტერიტორიით, რომელზეც პროექტის ყველა ფაზაზე, იწარმოებს დაგეგმილი სამუშაო.

ზემოქმედება შეიძლება იყოს პირდაპირი, მაგ. გამოწვეული წყალარინების ცვლილებით და გრძელვადიანი ეფექტით, როგორც ნარჩენების დატკეპნა ზვინულის ქვეშ.


Golder Associates

ცხრილი 4.5.9: ზემოქმედების შედეგი/სერიოზულობა და ტიპიური აღწერილობა

კატეგორია ძალიან დაბალი დაბალი საშუალო მაღალი ძალიან მაღალი რანჟირება 1 2 3 4 5 დესტრუქციის შესაძლებლობა

ზემოქმედება არ ხდება ნაგავსაყრელიდან დიდი მანძილით დაშორების გამო, ან მშენებლობის გამოყენებული მეთოდის გამო

არსებული რესურსის უმნიშვნელო (1-10%) ნაწილის დაზიანება ან განადგურება

არსებული რესურსის მცირე (10-25%) ნაწილის დაზიანება ან განადგურება

არსებული რესურსის დიდი (25-50%) ნაწილის დაზიანება ან განადგურება

არსებული რესურსის უმეტსობის (50-100%) დაზიანება ან განადგურება

დაცული სტატუსი რესურსი, რომლის მნიშვნელოვნება უცნობია, გაურკვეველი ხასიათის და ასაკის ობიექტები

მცირე მნიშვნელობის ან არქეოლოოგიური ან ისტორიული მნიშვნელობის არმქონე რესურსები, ან ადრე განადგურებული რესურსები

ადგილობრივი თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი დაბალი ან უმნიშვნელო მნიშვნელობის რესურსები

რეგიონალური მნიშვნელობის მქონე რესურსები საკმაოდ ზუსტად განსაზღვრული ტერიტორიული საზღვრების, ბუნების და ასაკის რესურსები და მნიშვნელოვანი მაგალითები რეგიონულ კონტექსტში

საერთაშორისო ან ნაციონალური მნიშვნელობის რესურსები, კანონით დაცული ნაციონალური მნიშვნელობის ობიექტები

შენიშვნები: • ინფორმაცია არქეოლოგიურ თავისებურებებზე ჩვეულებრივ ირკვევა მშნებელობის პროცესში პროექტის ინტრუზიული ბუნების გამო. მშენებლობის ფაზამდე

შედეგების/სერიუზულობის განსაზღვრა როგორც წესი ჩვეულებრივ არ არის შესაძლებელი. არქეოლოგიურ ობიექტებზე ზემოქმედების შედეგების/სერიოზულობის განსაზღვრისას გათვალისწინებული შეიძლება იყოს ფაქტორების მთელი რიგი.


Golder Associates

4.5.10 ზემოქმედება სოციალ-ეკონომიკურ გარემოზე

ისევე, როგორც გარემოზე ზემოქმედების შემთხვევაში, ნარჩენი ზემოქმედება სოციალურ გარემოზე წარმოადგენს პოტენციურ ზემოქმედებას, რომელსაც ადგილი ექნება ზემოქმედების შემარბილებელი ღონისძიებების გატარების შემდეგ. სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასება საჭიროებს რაოდენობრივი და ხარისხობრივი მონაცემების გათვალისწინებას და პროფესიულ შეფასებას. ზემოქმედება შეიძლება იყოს პირდაპირი (მაგ.დასაქმების შესაძლებლობის ზრდა); ირიბი, როგორც ბიოფიზიკური ცვლიებების შედეგი (მაგ.წყლის ხარისხის ცვლილება); ან ირიბად გამომდინარეობდეს ადამიანების რეაქციიდან/პასუხიდან პროექტით გამოწვეულ რეალურ ან აღქმად ცვლილებებზე. პოტენციური ზემოქმედება დაკავშირებული პროექტზე ადამიანთა რაქციაზე შეიძლება საჭოროებდეს შერბილებას კომუნიკაციის გზით.

ნარჩენი ზემოქმედება ფასდება მისი მნიშვნელოვნების მიხედვით, როგორც ახსნილია ცხრილში 4.5.10 (შეფასების მეთოდით ეს განსხვავდება გარემოზე ზემოქმედების კარეგორიებისგან, სოციალურ-ეკონომიკური შეფასების სუბიექტური ხასიათის გასათვალისწინებლად და BTC მილსადენის პროექტისთვის ჩატარებული ESIA მოთხოვნებთან შესაბამისობის შენარჩუნების მიზნით):

ცხრილი 4.5.10: სოციალურ-ეკონომიკური ზემოქმედების კატეგორიები

ზემოქმედების კატეგორია

სოციალური

სასარგებლო გაუმჯობესება მთავრობის პოლიტიკის შესაბამისად და საზოგადოების თვალში. ოჯახის ან დასახლების საარსებო საშუალებების და დანაზოგის შექმნის შესაძლებლობის გაუმჯობესება. რესურსის ხარისხის ან ხელმისაწვდომობის ზრდა რაც იწვევს ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებას.

დაბალი ნეიტრალური მოკლე ან გრძელვადიანი ეფექტი მთავრობის პოლიტიკიდან გამომდინარე ან საზოგადოების და მისი წევრების თვალში. რესურსის ან ინფრასტრუქტურის ხელმისაწვდომობის შესაძლო მოკლევადიანი შემცირება, რომელიც არ ახდენს გავლენას ცხოვრების საშუალებებზე. ოჯახის ან დასახლების ცხოვრების ხარისხის შესაძლო მოკლევადიანი შემცირება, რომელიც არ მოახდენს გავლენას გრძელვადიან შედეგებზე. ჯანმრთელობაზე ზემოქმედებას ადგილი არა აქვს. შეუმჩნეველი გრძელვადიანი ზემოქმედება ადგილობრივ ეკონომიკაზე. ხანგრძლივი ზემოქმედება, რომელთან შეგუება საზოგადოებას შეუძლია.

საშუალო დროებით ეწინააღმდეგება სამთავრობო პოლიტიკას, მაგრამ კომპენსირდება სოციალური ინვესტიციის შესაძლებლობებით. მოკლე ვადაში პოტენციური ან აღქმადი ეფექტი ოჯახის მიერ ცხოვრების საშუალებების შენარჩუნების/დაგროვების შესაძლებლობაზე. მოკლევადიან პერსპექტივაში სიცოცხლის ხარისხის პოტენციური შემცირება. მოკლევადიან პერსპექტივაში ცხოვრების წესის პოტენციური დარღვევა გაუმჯობესების ხელიდან გაშვების შეგრძნება საზოგადოების მიერ ინფრასტრუქტურის გამოყენების შესაძლო ან აღქმადი შეზღუდვა რომლის შეჩვევა მოკლევადიან პერსპექტივაში მისთვის შეუძლებელია უარყოფითი ზემოქმედება ჯანმრთელობაზე, რომელიც შეიძლება შეიზღუდოს და ამიტომ მოკლევადიანია სიკვდილიანობის გაზრდის გარეშე ზემოქმედება, რომელმაც მოკლე ვადაში შეიძლება გამოიწვიოს მრავალი უკმაყოფილება.


Golder Associates

მაღალი ძირითადი კორპოტარიული/პარტნიორის ამოცანები/სამიზნეები სპეციფიურ საქმიანობასთან დაკავშირებით კანონით დადგენილის გარდა. საზოგადოების თვალში სახელმწიფო პოლიტიკასთან შეუსაბამო და საწინააღმდეგო შედეგის მომტანი. უარყოფითი ზემოქმედება ადამიანების და ცხოველთა უსაფრთხოებაზე. უარყოფითი ეფექტი ადამიანთა ჯანმრთელობაზე, რომლის შეზღუდვაც არ ხერხდება ან სიკვდილიანობის ზრდა. ზემოქმედების ქვეშ მყოფი ხალხისთვის მიუღებელი ეფექტი/აღქმადი ეფექტი ოჯახების მიერ მატერიალური საშუალებების შენარჩუნების/დაგროვების შესაძლებლობაზე. ცხოვრების ხარისხის მუდმივი ან მუდმივად აღქმადი გაუარესება. პერმანენტული კულტურული ცვლილება, რომელსაც საზოგადოება ვერ ეგუება. ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესების შესაძლებლობის დაკარგვის შეგრძნება, რაც იწვევს დაუკმაყოფილებლობის გრძნობას და იმედის გაცრუებას. საზოგადოებასთან ურთიერთობის დაძაბვა, რაც იწვევს ადგილობრივი საზოგადოების მხრიდან ობიექტის მშენებლობის ან ოპერირების საბოტაჟს ან კონფლიქტს პერსონალსა და ადგილობრივ მისახლეობას შორის.

4.6 კუმულატიური ზემოქმედების კრიტერიუმი

განვითარების სხვადასხვა ეტაპზე (დაგეგმილი ნაგავსაყრელის მშენებლობა, ოპერირება, დახურვა) არსებობს ყველაზე სენსიტიურ რეცეპტორებზე კუმულატიური ზემოქმედების შესაძლებლობა. ეს ზემოქმედებები აღწერილია ანგარიშის შესაბამის ტექსტში. გარდა ამისა მხედველობაში იქნა BTC ნაგავსაყრელის და მის მიმდებარედ მდებარე რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის კუმულატიური ზემოქმედება.

4.7 ზემოქმედების ალბათობა

პოტენციური ზემოქმედების აღწერისას მისი ალბათობა შეიძლება განისაზღვროს და შეფასდეს ხუთი კრიტერიუმით. ალბათობის კლასიფიკაციის აღნიშნული ხუთდონიანი კრიტერიუმები შეესაბამება საერთაშორისო პრაქტიკას (მაგ. რისკის მენეჯმენტის ავსტრალიის/ახალი ზელანდიის სტანდარტს AS/NZS:4360). ალბათობის კრიტერიუმები ნაჩვენებია ცხრილში 4.7.

ცხრილი 4.7: ალბათობის კატეგორიები და ბუნებრივი და სოციალურ-ეკონომიკური ზემოქმედების კლასიფიკაცია

რანჟირება განსაზღვრება 5 ზემოქმედება გამოვლინდება ოპერირების ნორმალური რეჟიმის პირობებში 4 ზემოქმედება დიდი ალბათობით სავარაუდოა გამოვლინდეს ოპერირების

ნორმალური რეჟიმის პირობებში 3 ზემოქმედება შეიძლება როდისმე გამოვლინდეს ოპერირების ნორმალური

რეჟიმის პირობებში 2 ზემოქმედება ნაკლებ სავარაუდოა, მაგრამ შეიძლება როდისმე გამოვლინდეს

ოპერირების ნორმალური რეჟიმის პირობებში 1 ზემოქმედების გამოვლენა არ არის სავარაუდო ოპერირების ნორმალური

რეჟიმის პირობებში, მაგრამ შეიძლება ადგილი ჰქონდეს განსაკუთრებულ პირობებში.


Golder Associates

4.8 მნიშვნელოვნება

ბსგზშ განსაზღვრავს “მნიშვნელოვან ზემოქმედებას ბუნებრივ და სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოზე”. ამგვარად, მნიშვნელოვნების შეფასება აუცილებელია გარემოსდაცვითი თვალსაზრისით პროექტის მისაღებობის - მიუღებლობის შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად. მიუხედავად იმისა, რომ გამოქვეყნებულია გამჭვირვალე მეთოდიკების მთელი რიგი კონკრეტული გარემოსდაცვითი საკითხების (ხმაური, ეკოლოგია, და სხვ.) შესაფასებლად, არ არსებობს საბოლოო რეკომენდაციები საკითხების უმრავლესობისთვის. ჩვეულებრივ, მნიშვნელოვანი ეფექტი შეიძლება ზოგადად განისაზღვროს როგორც ეფექტი, რომელზედაც უნდა შეჩერდეს ზემოქმედების ქვეშ მყოფთა ან გადაწყვეტილების პროცესში მონაწილეთა ყურადღება.

მნიშვნელოვანია, რომ გამოყენებულ იქნას გამჭვირვალე მეთოდოლოგია, რათა ზემოქმედების მნიშვნელოვნების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას უზრუნველყოფილ იქნას ინტერპრეტაციის ლოგიკურობა და ინტერპრეტაციის სიმარტივე. ამგვარად, პოტენციური ზემოქმედების მნიშვნელოვნება განისაზღვრება როგორც ზემოქმედების გამოვლენის ალბათობის და ამ ზემოქმედების პოტენციური შედეგის ან სერიოზულობის კომბინაციის შედეგი. მნიშვნელოვანი ზემოქმედება საჭიროებს შერბილებას და მონიტორინგს, ხოლო უმნიშვნელო ზემოქმედების მართვა მოხდება სტანდარტული მენეჯმენტის პროცედურების მეშვეობით. ზემოქმედების მნივნელოვნების დონე განისაზღვრება ქვემოთ მოცემული მატრიცის საშუალებით (ცხრილი 4.8), სადაც L აღნიშნავს დაბალი დონის, M - საშუალო დონის და H - მაღალი დონის ზემოქმედებას.

ცხრილი 4.8: გარემოზე ნარჩენი ზემოქმედების მნიშვნელოვნების დონე

5 L M M H H

4 L L M M H

3 L L M M M

2 L L L L M

1 L L L L M

1 2 3 4 5

ალბათობა

შედეგი/სერიოზულობა

შენიშვნა: “საშუალო” (M) კატეგორიის ნარჩენი ზემოქმედება მიიჩნევა მე-5 დონის ზემოქმედებად 1 ალბათობის შემთხვევაში, მაშინაც კი, თუ მისი გამოვლენა მოსალოდნელი არ არის.


Golder Associates

გარემოზე მოქმედების მნიშვნელოვნების შეფასება შესრულდა გარემოზე ზემოქმედების ნათელი, მიუკერძოებელი შედარებისთვის ბსგზშ-ში განხილული გარემოს ყველა კომპონენტისთვის. თუმცა აღნიშნულია, რომ მნიშვნელოვნება დამოკიდებულია კონკრეტული დაინტერესებული პირის და/ან რეცეპტორის აზრზე და შეხედულებაზე. ამიტომ, ზოგიერთი მკითხველისთვის, ვინც არ ეთანხმება მისთვის მნიშვნელოვან რეცეპტორებზე ზემოქმედების მნიშვნელოვნებას, მეთოდოლოგია შეიძლება არაკორექტული ჩანდეს.

მაგალითად, სადაც რეცეპტორი ადგილობრივი მნიშვნელობის მქონედ არის მიჩნეული (მაგ. მაცხოვრებლები ახალ სამგორში) და პროექტის განხორციელებისას ნავარაუდევია ჰაერის ხარისხის ცვლილება ან ხმაურის ზემოქმედება, ზემოთ მოცემული მატრიცის შესაბამისად მცირე მნიშვნელობის მქონედ ფასდება, თუმცა მოსახლეობისთვის ეს ზემოქმედებები შეიძლება ძალიან მნიშვნელოვნად იყოს მიჩნეული (შესაძლოა, ტერიტორიის მახლობლად მიმდინარე საქმიანობასთან დაკავშირებული ხმაურის შესახებ საჩივრების ისტორიის თვალსაზრისით). ეს ფაქტი მნიშვნელოვანია ზემოქმედების მნიშვნელოვნების შესახებ გადაწყვეტილების შეფასებისთვის, რაც გათვალისწინებულია ანგარიშში.

4.9 შერბილების საჭიროება

შემარბილებელი ღონისძიებები წარმოადგენს ღონისძიებებს, რომელთა მიზანია თავიდან იქნას აცილებული, აღმოიფხვრას ან კომპენსირდეს მნიშვნელოვანი უარყოფითი ეფექტი დაკავშირებული დაგეგმილი საქმიანობის განხორციელებასთან. შემარბილებელი ღონისძიებები შეიძლება ინკორპორირებულ იქნას პროექტის ოთხ ეტაპზე:

• პროექტის მთლიანი სასიცოცხლო ციკლის დაგეგმვის პროცესში ნეგატიური ზემოქმედების წყაროზევე თავიდან აცილების ან მისი სიდიდის მინიმიზაციისთვის, და დადებითი ეფექტის ხელშწყობისთვის სადაც ამის საშუალება არსებობს;

• გახსნისას (კომპენსაცია და გარემოს გაუმჯობესების ღონისძიებები); და • ექსპლოატაციის დროს საუკეთესო პრაქტიკის გამოყენების გზით.

ყოველ საფეხურზე შემარბილებელი ღონისძიებები უნდა იყოს შესაბამისი დონის და ხორციელდებოდეს პოტენციური ზემოქმედების არსებობის დროის განმავლობაში.

საუკეთესო პრაქტიკა გულისხმობს შემარბილებელი ღონისძიებების განსაზღვრას საშუალო მნიშვნელოვნების ეფექტებისთვის, ანუ ისეთი ეფექტებისთვის, რომლებსაც სავარაუდოდ მცირე გავლენა აქვს გადაწყვეტილების მიღებისას, მაგრამ სხვა ეფექტებთან კომბინაციაში შეუძლიათ იქონიონ უფრო მნიშვნელოვანი ზემოქმედება. შემარბილებელი ღონისძიებები აგრეთვე უნდა განისაზღვროს მაღალი მნიშვნელოვნების ზემოქმედებისთვის, რაც გაკეთდა მოცემული ბსგზშ-ს ფარგლებში. ყველა აღწერილი ან შემოთავაზებული შემარბილებელი ღონისძიება ეხმარება ნაგავსაყრელის ოპერატორს ნარჩენი ეფექტის მნიშვნელოვნების


Golder Associates

პროგნოზირებისთვის და საჭირო მონიტორინგის/მენეჯმენტის სტრატეგიების განსაზღვრაში. თუმცა გათვითცნობიერებულია ისიც, რომ ყოველი შემარბილებელი ღონისძიების დეტალური ფორმა და მასშტაბი უნდა ითვალისწინებდეს საქმიანობის უსაფრთხოების, ოპერირების და ტექმომსახურების პრაქტიკულ მხარეებს და, ზოგ შემთხვევაში, მოითხოვს დეტალურ კონსულტაციას და შეთანხმებას შესაბამის უწყებებთან.

არსებობს შერბილების იერარქია, რომელიც ეხება საუკეთესო ხელმისაწვდომი ტექნიკის (BAT) გამოყენებას რათა ხელი შეუშალოს და სადაც შესაძლებელია, მინიმუმამდე დაიყვანოს უარყოფითი ეფექტი საშუალო და მაღალი საოპერაციო ზემოქმედების შემთხვევაში. იერარქიის რეზიუმე მოცემულია ქვემოთ:

• პირველი, შესაძლებლობისდაგვარად აცილებულ იქნას უარყოფითი ეფექტი BAT გამოყენებით;

• მეორე, შემცირდეს უარყოფითი ეფექტი მინიმალურ შესაძლებლამდე BAT პრინციპების გამოყენებით; და

• მესამე, იმ ნარჩენი უარყოფითი ზემოქმედების გამოსწორება ან კომპანსაცია, რომლის თავიდან აცილება ან შემდგომი შემცირება შეუძლებელია.

4.9.1 ნარჩენი ზემოქმედების მნიშვნელოვნება

მნიშვნელოვანია შემარბილებელი ღონისძიებების გატარების შემდეგ ნარჩენი ზემოქმედების სიდიდის შეფასება გადაწყვეტილების მიმღებისთვის დაგეგმილი სამუშაოებით გამოწვეული მოსალოდნელი შედეგების რეალისტური ჩვენების მიზნით. ამ საკითხს ეთმობა ანგარიშის თავი 8, სადაც შემოთავაზებულია ზემოქმედების შემარბილებელი ქმედებები. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში გათვალისწინებულია შემარბილებელი ქმედების უნარი, შეამციროს ეფექტი და მათი ეფექტურობა.

4.9.2 მიმდინარე მონიტორინგის და მენეჯმენტის საჭიროება

გარკვეული კრიტერიუმისთვის, სადაც მნიშვნელოვანი ზემოქმედება გარემოზე მოსალოდნალია ან სავარაუდოა შერბილების გარეშე, მნიშვნელოვანია განხორციელდეს შემარბილებელი ღონისძიებების წარმატებულობის მონიტორინგი. ვალდებულება გარემოსდაცვითი მონიტორინგის ჩატარებაზე ეკისრება ნაგავსაყრელის ოპერატორს (რუსთავის მუნიციპალიტეტი) იქ, სადაც საჭიროდ მიიჩნევა ეფექტური, გრძელვადიანი შემარბილებელი ღონისძიებების გატარება, რომელთა გარეშე დაგეგმილი საქმიანობის ზემოქმედება გარემოზე მოუღებელი იქნებოდა.


Golder Associates

4.10 დაშვებები და შეზღუდვები

ბსგზშ-ში, სადაც ამის საჭიროება არსებობს, აღნიშნულია ის სირთულეები (ტექნიკური ნაკლოვანებები ან ნოუ-ჰაუს არარსებობა), რომლებიც შეხვდა ანგარიშის შემმუშავებელს ინფორმაციის მომზადების პროცესში. გარდა ამისა, იქ სადაც ტექნიკურ შეფასებაში ინფორმაციის არარსებობის გამო გაკეთდა რაიმე დაშვება, აღნიშნულია ამ დაშვების საფუძველი და მისი გამოყენების შედეგის ცდომილება.

.


Golder Associates

5.0 ბუნებრივი და სოციალური გარემოს ფონური მდგომარეობა


ბუნებრივი და სოციალური გარემოს შესახებ სხვადასხვა ფონური მონაცემების შეგროვებისას გამოყენებულ იქნა მრავალი საინფორმაციო წყარო: არსებულ ანგარიშები, პუბლიკაციები, ვებ-გვერდები და სხვა საინფორმაციო წყაროები. გარდა ამისა, დამატებით, ჩატარებულ იქნა საველე კვლევების რიგი. ბსგზშ-ს ანგარიშში გამოყენებული წყაროების ჩამონათვალი მოცემულია ანგარიშის თავში 12 და აღწერილია წინამდებარე შეფასებაში.

5.2 მეტეოროლოგიური პირობები და ჰავა

5.2.1 შესავალი

საქართველოს ჰავა ხასიათდება მშრალი ცხელი ზაფხულით და ზომიერად ცივი ზამთრით. დიდი კავკასიონის ქედი საქართველოსა და რუსეთს შორის არსებულ ჩრდილოეთ საზღვარზე წარმოადგენს ერთგვარ ბარიერს, რომელიც ხელს უშლის ცივი ჰაერის შემოსვლას ჩრდილოეთიდან და ამცირებს კლიმატური პირობების უკიდურეს ცვალებადობას. ქვეყნის აღმოსავლეთის ნაწილიდან დასავლეთის ნაწილის მიმართულებით ნალექის მაჩვენებლები იზრდება შავ ზღვასთან მიახლოებასთან ერთად.

წინამდებარე ბსგზშ განიხილავს მონაცემებს, რომლებიც მიღებულ იქნა მეტროლოგიური დაკვირვების სამი სადგურიდან. სადგურები და მათი ადგილმდებარეობა შემდეგია:

• თბილისის აეროპორტი, განლაგებულია ობიექტიდან დაახლოებით 10 კილომეტრში ჩრდილო-დასავლეთით • რუსთავი, განლაგებულია ობიექტიდან დაახლოებით 3.5 კილომეტრში დასავლეთით; და • გარდაბანი, განლაგებულია ობიექტიდან დაახლოებით 15 კილომეტრში სამხრეთით.

5.2.2 ტემპერატურა

საქართველოს აღმოსავლეთის რეგიონი ხასიათდება მზის რადიაციის მაღალი დონით. საშუალოდ, ქვეყნის აღმოსავლეთის რეგიონში მზე ანათებს წელიწადში დაახლოებით 2,350 სთ განმავლობაში, ან 6.4 - დღეში.

ჰაერის წლიური ტემპერატურა, ჩვეულებრივ, მერყეობს დაახლოებით 0ºC -დან 3ºC გრადუსამდე იანვარ/თებერვალში და 24ºC-დან 25ºC გრადუსამდე ივლის/აგვისტოში (ცხრილი 5.2.2). რეგიონში ექსტრემალური ტემპერატურა იანვარში შეადგენს -25ºC, ხოლო აგვისტოში 41ºC. ყოველთვიური საშუალო ტემპერატურა წლის განმავლობაში შეადგენს დაახლოებით 13 ºC.


Golder Associates

პირველი ყინვები იწყება ნოემბრის დასაწყისში. ზამთარი აპრილის დასაწყისამდე გრძელდება. იმ დღეების რაოდენობა, რომლის განმავლობაშიც ყინვები არ აღინიშნება, 220-ს სცილდება.

ცხრილი 5.2.2: ჰაერის საშუალო თვიური, წლიური და უკიდურესად მაღალი/დაბალი ტემპერატურა (C)

მეტ. სადგური

ტემპ (C)

იანვ თებ მარტი აპრ მაისი ივნ ივლ აგვ სექტ ოქტ ნოემ დეკ წლი ური

საშ. 0.4 1.9 5.7 11.2 16.6 20.5 24 24.1 19.4 13.7 7.3 2.5 12.3 მაქს 18.0 21 28 31 33 37 40 40 37 33 26 21 40

თბილისის აეროპორტი

მინ. -23 -14 -14 -4 0 7 9 9 1 -5 -7 -20 -23 საშ. 0.8 2.6 6.6 11.9 17.5 21.6 25 25 20.3 14.4 7.7 2.6 13 მაქს. 19 22 29 32 35 37 40 41 38 34 28 23 41

რუსთავი

მინ. -24 -14 -13 0.4 1 8 10 9 1 -5 -10 -20 -24 საშ. 0.3 2.4 6.7 12.1 17.8 21.9 25.3 25 20.1 14 7.4 2.3 12.9 მაქს. 21 25 30 32 36 38 41 41 38 34 28 23 41

გარდაბანი

მინ. -25 -18 -14 -5 0 4 90 8 -2 -7 -10 -21 -25

5.2.3 ჰაერის ტენიანობა

ჰაერის ტენიანობა, ჩვეულებრივ, იზრდება დასავლეთის მიმართულებით შავ ზღვასთან მიახლოებასთან ერთად. ფარდობითი ტენიანობა საკვლევი ტერიტორიის ფარგლებში ყოველ წელს საშუალოდ დაახლოებით 67% შეადგენს. მაქსიმალური ტენიანობა აღინიშნება ნოემბერ-იანვარში (76–80%), მინიმალური – ივლის-აგვისტოში (54–58%) (ცხრილი 5.2.3.)

ცხრილი 5.2.3: ჰაერის საშუალო თვიური და წლიური ტენიანობა (%)




73 70 68 65 65 61 58 56 63 70 76 75 67

რუსთავი 74 70 68 63 63 58 55 54 62 69 77 77 66 გარდაბანი 77 72 69 65 65 61 55 56 63 72 79 80 68

5.2.4 ნალექები

გარდა ფარდობითი ტენიანობისა, ქვეყნის აღმოსავლეთიდან დასავლეთის მიმართულებით აღინიშნება ყოველწლიური ნალექის რაოდენობის საერთო ზრდა. საკვლევ რეგიონში საშუალო წლიური ნალექთა რაოდენობა მერყეობს 382 მმ-სა და 448 მმ-ს შორის. ყოველთვიური ნალექთა საშუალო რაოდენობა შეადგენს 35 მმ. ნალექის რაოდენობა აღწევს მაქსიმუმს აპრილ-ივნისში (საშუალო ყოველთვიური ნალექების რაოდენობა მერყეობს 40 მმ-დან 76 მმ-მდე). ყველაზე მშრალი თვეებია დეკემბერი და იანვარი (საშუალო თვიური ნალექი მერყეობს 13 მმ-დან 20 მმ-მდე) (ცხრილი 5.2.4.)


Golder Associates

მონაცემები თოვლის საფარის შესახებ მწირია, თუმცა, როგორც მოსალოდნელია, არსებობს კორელაცია თოვლის საფარსა და ზღვის დონიდან სიმაღლეს შორეს. თოვლის საფარი შესაძლოა დაფიქსირდეს სექტემბერ- დეკემბერში, მარტ-აპრილში თოვლი დნება. თოვლის საფარის სიღრმე საშუალოდ8 სმ შეადგენს, თუმცა შეიძლება 40 სმ მიაღწიოს.

ცხრილი 5.2.4: ნალექების საშუალო თვიური და წლიური რაოდენობა (მმ)




14.0 20.0 27.0 46.0 76.0 64.0 43.0 33.0 37.0 37.0 31.0 20.0 448.0

რუსთავი 13.0 17.0 28.0 39.0 64.0 55.0 28.0 28.0 32.0 33.0 28.0 17.0 382.0 გარდაბანი 14.0 18.0 30.0 41.0 66.0 58.0 30.0 29.0 34.0 35.0 29.0 18.0 402.0

5.2.5 ქარი

დომინირებს (50%) ჩრდილო-დასავლეთის მიმართულების ქარი (ცხრილი 5.2.5–1). გარდაბანში ქარის სიჩქარე მნიშვნელოვნად ნაკლებია ნაგავსაყრელთან უფრო ახლოს მდებარე რუსთავსა და თბილისთან შედარებით, ამიტომ განხილვისას ყურადღება ამ ქალაქებზეა გამახვილებული.

ობიექტის განლაგების რეგიონში ქარის სიჩქარის ყოველწლიური საშუალო მაჩვენებლები მერყეობს 4.8 მ/წ-სა და 5.8 მ/წ-ს შორის (ცხრილი 5.2.5–2). ქარის ყველაზე მაღალი სიჩქარე აღინიშნება ივნისსა და ივლისში (5.4 მ/წ – 7.2 მ/წ ყოველთვიური საშუალო), ყველაზე დაბალი – ნოემბერსა და დეკემბერში (3.1 მ/წ – 4.4 მ/წ ყოველთვიური საშუალო). ქარის მაქსიმალური და მინიმალური სიჩქარე, რომელიც ამ თვეებში იყო დაფიქსირებული, შესაბამისად შეადგენს 58 მ/წ და 20 მ/წ.

ცხრილი 5.2.5–1: ქარის მიმართულება და წყნარი დღეების რაოდენობა (% წლიური)


ჩრდ. ჩრდ.–აღმოს.

აღმოს. სამხ.–აღმოს.

სამხ. სამხ.–დასავ.

დასავ. ჩრდ.–აღმოს.

წყნარი დღეები


1 4 6 12 6 2 3 66 37

რუსთავი 8 4 7 12 10 3 7 49 18 გარდაბანი 19 2 5 12 7 3 7 45 58


Golder Associates

ცხრილი 5.2.5–2: ქარის საშუალო თვიური და წლიური სიჩქარე (მ/წ)

მეტ.

სადგური

იანვ თებ მარტი აპრ მაისი ივნ ივლ აგვ სექტ ოქტ ნოემ დეკ წლი

ური

თბილისის

აეროპორტი

5.4 6.8 6.4 6.4 5.9 6.3 7.2 5.8 5.6 5.1 4.1 4.4 5.8

რუსთავი 4.4 6.0 5.3 4.9 5.2 5.4 6.0 4.9 4.5 4.2 3.1 3.4 4.8

გარდაბანი 1.5 2.2 2.5 2.7 2.4 2.6 3.1 2.4 2.1 1.8 1.0 1.0 2.1

2007 წლის მონაცემები თბილისის აეროპორტის სადაკვირვებო სადგურის მიერ დაფიქსირებული ქარის მახასიათებლები მიღებულია საქართველოს ჰიდრომეტეოროლოგიური სახელმწიფო დეპარტამენტიდან. ქარის სიჩქარისა (მ/წ) და ქარის მიმართულების (კომპასის მაჩვენებლები) შესახებMმონაცემების აღება ხდებოდა ყოველ სამ საათში. აღნიშნული მონაცემები შეჯამებულია ქვემოთ ქართა ვარდის სახით (ნახაზი 5.2.5). თბილისის აეროპორტის მონაცემები, როგორც ერთადერთი ხელმისაწვდომი წყარო, გამოყენებულ იქნა გაზის რისკის შეფასებაში და.

ნახაზი 5.2.5: 2007 წლის ქართა ვარდის ვექტორული დიაგრამა თბილისის აეროპორტისთვის

5.3 ჰაერის ხარისხი


1988–1994 წლების პერიოდში საქართველოს ხელისუფლება აწარმოებდა ჰაერის ხარისხის მუდმივ მონიტორინგს საქართველოს აღმოსავლეთის ქალაქებში - რუსთავსა და ახალციხეში. აღნიშნული მონაცემები ხელმისაწვდომი არ არის,


Golder Associates

გარდა ამისა, მონაცემები მოძველებულია ბსგზ შეფასებისთვის. საზოგადოდ, საქართველოს ურბანულ რეგიონებში ჰაერის ხარისხი დაბალია მძიმე სამრეწველო ობიექტების გამონაბოლქვის გამო. 1991 წლის შემდეგ ჰაერის ხარისხი საგრძნობლად გაუმჯობესდა მრეწველობის დასუსტებასთან ერთად და საწვავთან დაკავშირებული პრობლემებით გამოწვეული ტრასნპორტის მოძრაობის შემცირების გამო. თუმცა სოფლად ჰაერის ხარისხი ძირითადად მაღალია.

5.3.2 ფონური მდგომარეობის მონიტორინგი

ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის (BTC) ნავთობსადენისთვის ჩატარებული ბსგზშ-ს ფარგლებში ჰაერის ფონური მდგომარეობის დასადგენად ჩატარდა ჰაერის ხარისხის კვლევათა როგი. მონიტორინგი განხორციელდა ხუთ წერტილში, მილსადენის გაყოლებაზე სატუმბ სადგურებთან. წინამდებარე ანგარიშში გამოყენებულ იქნა მონაცემები რუსთავის ნაგავსაყრელთან ყველაზე ახლოს მდებარე ორი სადგურისთვის, რომელიც ცნობილია როგორც PSG1-1 და PSG1-2. ეს სადგურები განლაგებულია ნაგავსაყრელიდან დასავლეთით შესაბამისად 18 კმ და 50 კმ დაშორებით.

სინჯების აღება წარმოებდა დაახლოებით ერთი თვის განმავლობაი 2005 წლის აგვისტო- სექტემბერში. NO2, SO2 და ბენზოლის მონიტორინგისთვის გამოყენებულ იქნა დიფუზიური მილები. PM10–ის მუდმივი მონიტორინგი არ წარმოებდა. 2007 წელს ჩატარდა ჰაერის ხარისხის დამატებითი მონიტოინგი.

საპროექტო ნაგავსაყრელის განლაგების ტერიტორიის თავისებურებების გათვალისწინებით (სასოფლო სამერუნეო დანიშნულება, საწარმოო ონიექტების არ არსებობა), სადაც ნავთობსადენი პრაქტიკულად ერთადერთ „საწარმოო“ ობიექტს წარმოადგენს, მილსადენისთვის ჩატარებული მონიტორინგის შედეგები მიჩნეულ იქნა ინდიკატიურად. ნაგავსაყრელისთვის დამატებითი მონიტორინგი არ ჩატარებულა.

5.3.3 ფონური პირობები

დადგინდა, რომ აირის (ცხრილი 5.3.3-1) და ნაწილაკების (ცხრილი 5.3.3-2) ადრე განსაზღვრული კონცენტრაციები შეესაბამება ჰაერის ხარისხის ევროკავშირის მიერ მიღებულ სტანდარტებს. გარდა ამისა, ყველა პარამეტრი ევროკავშირის სტანდარტებზე 75%-ით ნაკლებია, რის გამოც ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე შემდგომი მონიტორინგის საჭიროება არ შეიქმნა.


Golder Associates

ცხრილი 5.3.3-1: დიფუზიური მილების გამოყენების შედეგები

კონცენტრაცია (μg/მ3) სატუმბი სადგური

ადგილ–მდებარეობა

დაწყების თარიღი

დასრულების თარიღი

სინჯების აღების ხანგრ–ბა

(საათი)

NO2 SO2 ბენზოლი

PSG1-1 23.08.2005 29.09.2005 864 11 12 3.8 PSG1-2 23.08.2005 29.09.2005 864 11 10 4.3 PSG1-3 23.08.2005 29.09.2005 864 9 5 4.3 PSG1-4 23.08.2005 29.09.2005 864 10 12 na*

PSG1

PSG1-5 23.08.2005 29.09.2005 864 na* na* na* PSG2-1 24.08.2005 29.09.2005 887 5 4 1.5 PSG2-2 24.08.2005 29.09.2005 887 5 6 2.1 PSG2-3 24.08.2005 29.09.2005 887 4 5 2.2 PSG2-4 24.08.2005 29.09.2005 887 7 4 2.2

PSG2

PSG2-5 24.08.2005 29.09.2005 887 4 5 3.0 * na- დაზიანებული მილები

ცხრილი 5.3.3-2: მყარი ნაწილაკების შედეგები

სატუმბი სადგური

ადგილმდებარეობა სინჯების აღების თარიღი

PM10 კონცენტრაცია (μg/მ3)

PSG1-1 24.08.2005 10-20 PSG1-2 24.08.2005 <10 PSG1-3 24.08.2005 <10 PSG1-4 24.08.2005 <10

PSG1

PSG1-5 24.08.2005 <10 PSG2-1 24.08.2005 10-20 PSG2-2 24.08.2005 20-30 PSG2-3 24.08.2005 10-20 PSG2-4 24.08.2005 <10

PSG2

PSG2-5 24.08.2005 10-20

შემდეგი მონიტორინგის შედეგად (IDC–ს ნაგავსაყრელის კვლევის ანგარიში, 2007), რომელიც ჩატარდა ობიექტზე 2007 წელს, აღინიშნა, რომ NO2-ს მაქსიმალური დაფიქსირებული კონცენტრაცია შეადგენდა 19 μg/ მ3 (წინა მაჩვენებლზე უფრო მაღალი), საშუალო მნიშვნელობით 6.1 μg/მ3 (7.3 μg/მ3 წინა საშუალო მაჩვენებელზე ცოტა დაბალი); SO2-ს მაქსიმალურმა კონცენტრაციამ შეადგინა 15.3 μg/მ3 (წინა მაჩვენებლზე ცოტა უფრო მაღალი), საშუალოდ მნიშვნელობით 5.4 μg/მ3 (7 μg/მ3

წინა საშუალო მაჩვენებელზე ცოტა დაბალი); ხოლო ბენზოლისთვის მაქსიმალური კონცენტრაცია შეადგენდა 0.9 μg/მ3, რაც წინა მაჩვენებელზე ბევრად დაბალია. ყველა შედეგი ევროკავშირის სტანდარტებით მოთხოვნილზე ნაკლებია.

გაზის რისკის შეფასებისას გამოყენებულ იქნა მაქსიმალური კონცენტრაციები (იხილეთ ცხრილი 5.3.3-3). პარამეტრებისთვის, რომლებისთვისაც ფონური მაჩვენებლები არ არსებობს (მაგ.სუნი) ფონი მიჩნეულ იქნა ნულის ტოლად.


Golder Associates

ცხრილი 5.3.3-3: ჰაერის ხარისხის ფონური კონცენტრაციები; მაქსიმალური კონცენტრაციები

დამაბინძურებელი ნივთიერება ფონური კონცენტრაცია (μg/m3), 2007

NO2 19 PM10 10

ბენზოლი 4.3 SO2 15.3

5.4 ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია


საპროექტო ტერიტორიის გეოლოგიისა და ნიადაგის შეფასება განხორციელდა ანგარიშის ბოლოს მოცემული წყაროების, რეგიონალური გეოლოგიური ინფორმაციის წყაროების ჩათვლით, საფუძველზე.

მიმოხილვის შედეგები შეჯამებულია შემდეგ თავებში.

5.4.2 რეგიონული გეოლოგია

გეოლოგიური თვალსაზრისით, საკვლევი ტერიტორია მდებარეობს ართვინ-ბოლნისის ზონაში და მოიცავს მყარ ქანებზე 20-80 მ სისქის მეოთხეული ასაკის ალუვიურ ნალექებს.

საქართველოს გეოლოგიურ რუკაზე ჩანს, რომ რეგიონი აგებულია ალუვიური ნალექებით თიხების, კონგლომერატების, მერგელების, ქვიშაქვების, ლავების, ექსტრუზიული და ვულკანური ტუფობაზალტების საფუძველზე. რეგიონის გეოლოგიური ჭრილი შეჯამებულია ცხრილში 5.4.2.

ცხრილი 5.4.2: რეგიონული გეოლოგიის მოკლე აღწერა

გეოლოგიური პერიოდი

ეპოქა ფორმაცია ლითოლოგია

მეოთხეული ჰოლოცენი/ პლეისტოცენი

ალუვიონი, დელუვიონი და პროლუვიონი

რიყის ქვიდან- ხრეშამდე, თიხნარი, თიხა და ქვიშა

ოლიგოცენი და ქვედა მიოცენი

ზღვის მელასა კარბონატული თიხები, თაბაშირიანი თიხები, ლინზების და კონგლომერატების ჩანართებით. მსხვილმარცვლოვანი ქვიშაქვები.

ზედა ეოცენი კარბონატული ბიტუმიანი და თაბაშირიანი თიხები, მერგელისა და ქვიშაქვის ჩანართებით, კონგლომერატები ზედა ფენაში

მესამეული

ქვედა ეოცენი ზედაპირული ზღვიური ნალექები

კარბონატული თიხები, ქვიშაქვები, კონგლომერატები, დაციტული ლავური ბრექჩიები

მეზოზოური სენონიური ლავები, ექსტრუზიული და ვულკანური ტუფობაზალტები, ქვიშაქვები, კირქვები და მერგელები


Golder Associates

5.4.3 ადგილობრივი გეოლოგია

ადგილობრივი ნიადაგის პირობები შესწავლილ იქნა 2007 წლის ოქტომბერში BTC-ს მოიჯარის, შპს IDC–ს მიერ. კვლევისას, რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის შემოთავაზებული ტერიტორიის ფარგლებში, საპროექტო საიტის აღმოსავლეთით, გაყვანილ იქნა ოთხი 5.2 მ სიღრმის საცდელი შურფი. მეორე კვლევა, BTC-ს სახელით, ჩატარდა შპს GoeEngineering-ს მიერ 2008 წლის იანვარ-მარტში. კვლევა მოიცავდა დამატებით 16 საცდელ შურფს და რვა ჭაბურღილს ობიექტის ტერიტორიაზე და მის უშუალო აღმოსავლეთით არსებულ ტერიტორიაზე. აღნიშნული საცდელი შურფების და ჭაბურღილების ადგილმდებარეობა ნაჩვენებია დანართში G1 (დიაგრამა G101 Rev C). 2007 და 2008 წლებში განხორციელებული ნიადაგის კვლევის შედეგები დეტალურად არის მოცემული ანგარიშში გარემოს და მოწყობის დიზაინის შესახებ (Environmental Settings and Installation Design, Golder Associates, აპრილი, 2008 წ.). ლოკალური გეოლოგია, გეოლოგიური პერიოდის მითითებით (რეგიონულ გეოლოგიურ რუკაზე დაყრდნობით), შეჯამებულია ქვემოთ მოცემულ ცხრილში 5.4.3.

ცხრილი 5.4.3: ლოკალური გეოლოგიის მოკლე აღწერა

გეოლოგიური პერიოდი

მატერ

. ჯგუ

ფი

ჰორიზ

ონტ

ი

ლიტოლიგია შრის სისქე

ფენის სიღრმე (მეტრი, მიწის ზედაპირის ქვემოთ)

1 ნიადაგის ზედაპირი

ყავისფერი, რბილი, თიხნარი მცენარეების ფესვებთან ერთად

0.2 – 0.5 0.2 – 0.5

2 თიხა მუქი ყავისფრიდან ღია ყავისფრამდე, საშუალოპლასტიურიდან ძალიან პლასტიურამდე თიხები, თაბაშირის და კარბონატული მარილებით, სიღრმის მიხედვით ხრეშის და რიყნარის შემცველობის ზრდით

0.0 – 3.0 0.4 – 5.0

3 თიხნარი ღია ყავისფრიდან მუქ ყავისფრამდე, ძალიან სქელი თიხა, რომელიც შეიცავს თაბაშირსა და კარბონატის მარილებს, სიღრმისკენ იზრდება ხრეშისა და რიყის ქვების რაოდენობა

0.2 – 5.0 2.1 – 9.1

5a ხრეში ხრეში და რიყის ქვები თიხნარის მატრიცაში

0.4-3.4 2.0-8.0

4 თიხა მუქი ყავისფერიდან ღია ყავისფერამდე, ძალიან პლასტიური თიხები, რომელიც შეიცავს თაბაშირსა და კარბონატის მარილებს, ხრეშის და რიყნარის ჩანართებით

2.4 – 4.6 6.1 – 19.2

მეოთხეული

5b ხრეშის შრე

ხრეში და რიყის ქვები თიხნარი ქვიშის და თიხნარის მატრიცაში

5.6 – 26.1

მესამეული 6 არგილიტი ღია ყავისფერიდან მუქ ნაცრისფრამდე, შრეებრივი არგილიტი, ზოგგან ქვიშაქვის შრეებით

(დადასტურებულია)

უნდა აღინიშნოს, რომ RLS-GW03 არ აშენებულა


Golder Associates

საზოგადოდ, ლოკალური გეოლოგია, დადგენილი საცდელი შურფების და ჭაბურღილების პროფილების მიხედვით, შესაბამისობაშია რეგიონულ გეოლოგიათან.

5.4.4 სეისმური საშიშროება

მოცემული ობიექტი განლაგებულია აჭარა-თრიალეთის ნაოჭა სისტემის დაბლობის სისტემის დაძირვის ზონაში (აუზში), კავკასიონის სამხრეთ ფერდობის კიდეზე. კავკასიონის მთები მოიცავს ინტენსიურად დანაოჭებულ პალეოგენურ-ნეოგენურ ფორმირებებს, მტკვრის ხეობა ობიექტის დასავლეთით თანდათანობით იძირება დანალექ ქანებში.

ობიექტის მოწყობისთვის შემოთავაზებული ტერიტორია მდებარეობს კავკასიის სეისმურად აქტიურ რეგიონში. საქართველოს არქიტექტურისა და მშენებლობის სამინისტროს 1991 წლის 7 ივნისის #42 ბრძანებულების თანახმად, შემოთავაზებული ობიექტი მდებარეობს რვა ბალიან სეისმურ ზონაში, რაც შეესაბამება იმ სეისმურ ზონას, რომელიც მითითებულია ინჟინერული სეისმოლოგიის საერთაშორისო ცნობარის სეისმური ზონების რუკებში. სეისმური ზონების რუკები ემყარება სეისმომედეგობის კოდს, რომელსაც ამჟამად იყენებენ სსრკ-ს ყოფილ რესპუბლიკებში (SNIP II-7-81,1982). აღნიშნულ წერტილში მასშტაბის ზონირება, რომელიც გამოყენებულია ზონის რუკებზე, წარმოადგენს მიწისძვრათა ინტენსიურობის გრაფიკს და მიწისიძვრის სიდიდისა და მოსალოდნელი განმეორებადობის კომბინაციას.

არსებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით, რევერსული ნაწევი და ინტრაზონალური ნაწევი შემოთავაზებული ობიექტიდან დაახლოებით 3.5 და 40 კილომეტრში დევს. აღნიშნულია, რომ 1940 წლიდან საპროექტო ობიექტიდან 35 კილომეტრში ადგილი ჰქონდა MSK=5 ინტენსიურობის მიწისძვრას; ობიეტქიდან 40 კილომეტრში - დაფიქსირდა MSK=6-7 ინტენსიურობის, Ms=4.5 სიდიდის (0.11 გ მაქსიმალური აქსელერაციით) მიწისძვრა; ხოლო ობიეტქიდან 200 კილომეტრში დაფიქსირდა Ms=7 სიძლიერის ბიძგები. მიუხედავად იმისა, რომ ობიექტი მდებარეობს რვა ბალიან სეისმურ ზონაში, ითვლება, რომ მიწისძვრის რისკი ძალიან დაბალია და მას არ მოყვება ობიექტის დანგრევა ან დაზიანება. თუმცა, შესაძლებელია, რომ ობიექტის ექსპლუატაციის დროს და ექსპლუატაციის შემდეგ ადგილი ჰქონდეს დაბალი ინტენსიურობის მიწისძვრებსა და რყევებს.

5.4.5 ნიადაგი და ნიადაგის ეროზია

2007 და 2008 წლებში ნიადაგის გამოკვლევის შედეგები შეჯამებული ცხრილში 2 მოიცავს ნიადაგის ზედა ფენას, თიხის ქვედა ფენას, თიხნარს, ადგილ-ადგილ ხრეშის საგებს და არგილიტს (მიწის ზედაპირიდან სიღრმისკენ მიმდევრობით). 2007 წლის IDC-ს მიერ ჩატარებული კვლევა ადასტურებს, რომ ნიადაგის ზედა ფენა წარმოადგენს 0.2მ და 0.5მ სისქის მუქ რუხ ნიადაგს, ხოლო ალუვიალური თიხიანი ნიადაგი წარმოდგენილია თიხა მიწით და ფხვიერი მარილიანი


Golder Associates

ნიადაგით. საქართველოს გეოფიზიკური საზოგადოების (GGC) ვებ-გვერდზე აღნიშნულია, რომ რუსთავის რეგიონისთვის დამახასიათებელია შვავების ან სელური ნაკადების წარმოქმნის უმნიშვნელო საშიშროება, მეწყრის დაბალი და ზვავის მინიმალური რისკი.

ობიექტის სამხრეთით მდებარეობს გამოფიტული ფერდობი, აღმოსავლეთიდან დასავლეთისკენ მიმართული ეროდირებული ხევებით და მცირე ტერასებით მესამეული დაბლობის გასწვრივ. ეს ნიშნავს, რომ ეროზია ქარიშხალების დროს მოსალოდნელია ობიექტის სამხრეთით, რამაც შეიძლება მასალა გადაიტანოს საპროექტო ნაგავსაყრელის ობიექტის მიმართულებით. გარდა ამისა, ჩრდილოეთიდან ნაგავსაყრელს ესაზღვრება ჭაობიანი ზონა, რომლიც სავარაუდოდ ობიექტის ჩრდილოეთით მდებარე აღმოსავლეთიდან-დასავლეთის მიმართულებით გამავალ საირიგაციო არხში არსებული ბზარების შედეგად წარმოიქმნა.

5.4.6 ჰიდროგეოლოგია

შემოთავაზებული ობიექტი მდებარეობს საქართველოს ბელტის აღმოსავლეთ დაძირვის ზონის მარნეული-გარდაბნის არტეზიული აუზში, ფოროვანი და ნაპრალებიანი გრუნტის წყლებით. ლოკალური ჰიდროგეოლოგიური პირობები მიუთითებს იმაზე, რომ მიწისქვეშა წყლები სიღრმეზე შემოსაზღვრულია. სკფ „გამა“-ს ანგარიშში (2008) აღნიშნულია, რომ მიწისქვეშა წყლები შეიცავს სულფატსა და მაგნიუმს კონცენტრაციით >1 გ/ლ (სულფატის კონცენტრაცია აღემატება ევროკავშირის მიერ მიღებულ სასმელი წყლის სტანდარტებს).

წინა კვლევები (URS, 2002) მიუთითებს, რომ წყალშემცველი შრე გვხვდება მარნეულის დაბლობის ადრე მეოთხეულ ნალექებში. ნალექების სისქე მერყეობს 4-დან 50 მეტრამდე და მოიცავს რიყნარ-კენჭნარს ქვიშის და თიხნარის მატრიცით. რეგიონში არსებული ჭაბურღილების დებიტი შეადგენს 0.1-დან 2 ლ/წმ, წყალგამტარობით 0.5-დან 5 მ-მდე დღეში. აღნიშნულია, რომ ჰორიზონტის წყლის რესურსების შევსება ხდება მდინარეების, საირიგაციო წყლებისა და ნალექების ხარჯზე; ჰიდრავლიკური კავშირი დადგენილ იქნა თანამედროვე ალუევიურ ჰორიზონტის მიწისქვეშა წყლებსა და ღრმა, მიო-პლიოცენური წნევიან წყლებს შორის (ანუ მათ შორის ხდება გადადინება). ბუნებრივ პირობებში (ამოტუმბვის გარეშე) ჰირიზონტი განიტვირთება მდინარეში, მდინარის მიერ მიწისქვეშა წყლის ჰორიზონტის კვება კი მხოლოდ ჭაბურღილიდან წყლის ამოტუმბვის (რაც მოცემულ შემთხვევაში არ ხდება) შემთხვევაში ხდება.

BTC-ს ნავთობსადენის (URS, 2002) ბსგზშ-ს ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მიწისქვეშა წყლები ადრე მეოთხეული ნალექებიდან გამოიყენება მარნეულის დაბლობის სასოფლო-სამეურნეო მიწების წყლით უზრუნველყოფისთვის.

გამას მიერ მოწოდებული ინფორმაციის თანახმად (თარიღი უცნობია), საკვლევ ტერიტორიასთან განლაგებული უახლოესი ღრმა ჭაბურღილებიდან ერთი მდებარეობს 5 კმ-ში სამხრეთ-აღმოსავლეთით (სიღრმე 300 მ); სამი – 6 კმ-ში სამხრეთით (სიღრმე 301-დან 305 მ-მდე); და ერთი ჭაბურღილი –ახალი


Golder Associates

სამგორიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 750 მეტრში (სიღრმე 500 მ). აღნიშნული ჭაბურღილების სიღრმე იძლევა იმის ვარაუდის საშუალებას, რომ წყლის აღება ხდება მეოთხეულის ქვედა და მესამეულის ზედა ნალექებიდან.

2007 წლის ნიადაგის კვლევისას, საცდელ შურფებში არ იქნა დაფიქსირებული მიწისქვეშა წყლის არსებობა. 2008 წელს გაყვანილ ჭაბურღილებში მიწისქვეშა წყლები აღმოჩნდა ხრეშის ღრმა შრეებში მხოლოდ იმ ჭაბურღილებში, რომლებიც განლაგებულია შემოთავაზებული რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის ჩრდილოეთით (RLS-GW02 17 მეტრზე ზედაპირიდან და RLS-GW05 10.3 მეტრზე ზედაპირდან). ქვემომდებარე არგილიტის ფენა მშრალი აღმოჩნდა. მიწისქვეშა წყლები აღინიშნა RLS-GW04 ჭაბურღილის ბურღვის დროს (საპროექტო რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის სამხრეთ-აღმოსავლეთით) ხრეშის ზედა ფენაში 7.3.მ-ის სიღრმეზე, და 19.2 მ სიღრმეზე ხრეშის ღრმა ფენაში. ყველა დანარჩენი ჭაბურღილი მშრალი აღმოჩნდა.

2008 წლის 29 მარტისთვის არსებული ინფორმაციით, მიწისქვეშა წყლები RLS-GW05 და RLS-GW02 ჭაბურღილებში მიწის ზედაპირიდან დაახლოებით 9მ და 10 მ სიღრმეზეა. მიწისქვეშა წყლების ეს დონეები ხრეშის ფენის ზედაპირის დონეზე მაღალია, რაც მიუთითებს მიწისქვეშა წყლის შემოსახღვრულობაზე.

ამჟამად არსებული ინფორმაციით, ნავარაუდევია, რომ წვიმა კვებავს ხრეშის ქვედა შრეს, რომელიც ლატერალურად ფართოვდება და შეიძლება ბუნებრივად განიტვირთოს. ხრეშის ეს ქვედა ფენა ასევე შეიძლება “შეივსოს” ურთიერთდაკავშირებული მცირე ლინზებიდან. გარდა ამისა არსებობს ხრეშის იზოლირებული ლინზები, რომლებიც შეიძლება “შეივსოს” თუ აქვთ გამოსავალი ან დაშრეს, თუ არა აქვს გამოსავალი. მიწისქვეშა წყლის ასაკი ცნობილი არ არის, ქიმიური შემადგენლობით იგი მარილების შემცველია ასე რომ ნათლად არ ჩანს ხდება თუ არა მისი კვება.

ხრეშის ზედა შრეში შეიძლება ადგილი ჰქონდეს ჰორიზონტალურ ნაკადს, რომელიც შეიძლება კონტროლდებოდეს ქვემოთ მდებარე თიხის ტოპოგრაფიით და მისი ლატერალური განვრცობილობით. ხრეშის ქვედა შრის (ანუ შედარებით ჰერმეტული არგილიტის ფენის ზედა ნაწილი) ტოპოგრაფია მიუთითებს, რომ მიწისქვეშა ნაკადი მიჰყვება ამ ტოპოგრაფიას და ამიტომ მიედინება ობიექტის სამხრეთიდან ჩრდილოეთის მიმართიულებით. თუმცა, ერთი ჰორიზონტის ფარგლებში მიწისქვეშა წყლების სულ მცირე სამი დონის დაფიქსირების გარეშე, მიწისქვეშა წყლის გრადიენტი და მიმართულება ვერ დადასტურდება.

ობიექტის ჩრდილოეთით არსებული ჭარბტენიანი ტერიტორია სავარაუდოდ დაკავშირებულია ამ უბნის სამხრეთით მდებარე დაზიანებული საირიგაციო არხის ჟონვასთან. BTC–ს ნაგავსაყრელისთვის შერჩეულ ტერიტორიაზე მიწისქვეშა წყლები არ იქნა აღმოჩენილი. ხოლო ობიექტის აღმოსავლეთით მდებარე რუსთავის საპროექტო ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე მიწისქვეშა წყლების სიღრმე (მიწის ზედაპარის ქვემოთ 9-10 მ), მიუთითებს იმ ფაქტზე, რომ მიწისქვეშა ჰირიზონტი ღრმაა და ჭარბტენიანი ტერიტორიის (ერთადერთი ზედაპირული წყალი ობიექტის ტერიტორიის მახლობლად) ფარგლებში განტვირთვას ადგილი არა აქვს.


Golder Associates

წყალსადინარი არხები შემჩნეულია ახალი სამგორის მახლობლად (შემოთავაზებული ობიექტის სამხრეთ-აღმოსავლეთით 750 მ-ში), სადაც წყალსადინარების სირღმე ზოგიერთ ადგილებში 3-დან 5 მეტრამდე აღწევს.

5.5 ფიზიკური და ქიმიური ხარისხი

ფონური გეოტექნიკური ინფორმაცია და ინფორმაცია ნიადაგის და მიწისქვეშა წყლების ხარისხის შესახებ ეყრდნობა 2007 წლის ბოლოს და 2008 წლის დასაწყისში საცდელი შურფების და ჭაბურღილის კვლევის შედეგად მიღებულ მონაცემებზე. წინამდებარე ანგარიშის შედგენისას ხელმისაწვდომი იყო მხოლოდ შეზღუდული მონაცემები ნიადაგქვეშა და ზედაპირული წყლების შესახებ. BTC–ს ნაგავსაყრელის ჩრდილო-აღმოსავლეთით (რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის ჩრდილოეთი კიდე) (RLS-GW02 და RLS-GW05) არსებული საკონტროლო ჭაბურღილებიდან აღებული მიწისქვეშა წყლების ორი სინჯისა და BTC–ს ობიექტის ჩრდილოეთით გაყვანილი საირიგაციო არხიდან აღებული ზედაპირული წყლის (“საირიგაციო”) ერთი სინჯის ლაბორატორული ანალიზის შედეგები შეტანილია ანგარიშის ამ თავში. აქვეა მოცემული BTC–ს ობიექტსა და რუსთავის მუნიციპალურ ნაგავსაყრელს (RLS-GW02 და RLS-GW06) შორის საზღვარზე არსებულ განსაზღვრულ ადგილებიდან აღებული ნიადაგის ოთხი სინჯის ანალიზის შედეგები.

5.5.1 სინჯების აღების მეთოდოლოგია და ანალიზის პროგრამა

ნიადაგი

ნიადაგის ლაბორატორული ანალიზის მონაცემები მოცემულია ESID ანგარიშში (Golder April, 2008). საცდელი შურფებიდან და ჭაბურღილებიდან ნიადაგის სინჯების აღება ნავარაუდევი იყო ფონური მდგომარეობის დასახასიათებლად მისი ნაგავსაყრელის მშენებლობის დროს გამოყენების შესაძლებლობის დასადგენად. ნიადაგის შემოწმება ჩატარებულ იქნა სახელმწიფო ლაბორატორიების მიერ, ბრიტანეთის სტანდარტების ინსტიტუტის მიერ 1990 წელს შემუშავებული საინჟინრო-სამშენებლო მიზნებისთვის ნიადაგების შემოწმების BS1377 მეთოდების მიხედვით.

განხორციელდა ნიადაგის : • კლასიფიკაცია; • ქიმიური და ელექტროქიმიური ფაქტორების განსაზღვრა; • სიმკვრივის განსაზღვრა; • კუმშვადობის განსაზღვრა; • ჰიდრავლიკურ უჯრედებში კონსოლიდაციის და გამტარობის განსაზღვრა;

და • წანაცვლებისას სიმტკიცის ზღვრის განსაზღვრა.

ნიადაგის შერჩეულ სინჯებში განისაზღვრა: : • ჯამური ნახშირწყალბადები (TPHCWG მეთოდი);


Golder Associates

• ამონიუმის აზოტი (როგორც N); • პესტიციდები; • პოლიციკლური არომატული ნახშირწყალბადი//PAHs (სპეციალური); და • მძიმე ლითონები (სერია CLEA)

წინამდებარე ანგარიშის შედგენის დროს ხელმისაწვდომი იყო ნიადაგში აღნიშნული კომპონენტების ანალიზის შედეგების მხოლოდ შეზღუდული რაოდენობა.

მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლები

მიწისქვეშა წყლების ლაბორატორული ანალიზის მონაცემები მოცემულია ESID ანგარიშში (Golder April, 2008). მიწისქვეშა წყლების ანალიზისთვის კომპონენტების რიგი განისაზღვრა საკვლევ ტერიტორიაზე მიწათსარგებლობის და პოტენციური დაბინძურების გათვალისწინებით. მიწისქვეშა წყლების სინჯები აღებულ და გაანალიზებულ იქნა სახელმწიფო ლაბორატორიების მიერ.

წინამდებარე ანგარიშის შედგენისას, აღებულ იქნა მიწისქვეშა წყლის სამი სინჯი სამონიტორინგო ჭაბურღილებიდან (RLS-GW02, RLS-GW05 და RLS-GW06), და მიწისქვეშა წყლის სინჯები RLS-GW02 და RLS-GW05-დან. ზედაპირული წყლის ერთი სინჯი (“საირიგაციო”) აღებულ იყო საირიგაციო არხიდან ობიექტის დასავლეთით, ასევე დამატებით აღებულ იქნა ობიექტის ქვედა გრადიენტის ერთი სინჯი.

წყლის სინჯების აღება განხორციელდა შემდეგი დეტერმინანტების ანალიზისთვის:

• ჯამური ციანიდი; • ჯამური ფენოლები; • წყალში ხსნადი სულფატი; • pH; • ქლორიდი; • ამონიუმის აზოტი; • ჟანგბადის ქიმიური მოხმარება (COD); • ჟანგბადის ბიოლოგიური მოხმარება (BOD); • ჯამური ორგანული ნახშირბადი (TOC); • ელექტროგამტარობა; • გახსნილი ლითონები (B, As, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb, Se, Zn); • აქროლადი ორგანული ნაერთები (VOCs); • ნახევრად აქროლადი ორგანული ნაერთები (SVOCs); • პესტიციდები; • ტრიაცინის ჰერბიციდები; და • ძირითადი იონები და იონური ბალანსი.

ანგარიშის მომზადებისას გამოყენებული მიწისქვეშა წყლის ორი (RLS-GW02 და RLS-GW05) და ზედაპირული წყლის ერთი სინჯის (“საირიგაციო”) ანალიზის შედეგები.


Golder Associates

გაზი

გაზის მონიტორინგი განხორციელდა სამონიტორინგო ჭებზე გაზის მობილური დეტექტორების გამოყენებით. გარდა ამისა, გაზის სინჯების აღება მოხდა BTC–ს ობიექტსა და რუსთავის საქალაქო ნაგავსაყრელს შორის საზღვარზე არსებული ჭაბურღილებიდან RLS-GW02, RLS-GW05 და RLS-GW06. ლაბორატორიის მიერ განისაზღვრა:

• ნახშირორჟანგი; • წყალბადი; • გოგირდწყალბადი; • მეთანი; • აზოტი; • ჟანგბადი; • ეთანი; და • ნახშირჟანგი.

5.5.2 ტერიტორიის შეფასება, კრიტერიუმები და სტანდარტები

ნიადაგი

საქართველოში მოქმედი ნიადაგის ხარისხის სტანდარტები განსაზღვრავს პარამეტრების ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციებს, სხვადასხვა ტიპის ნიადაგებისთვის და მოცემულია შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს მიერ 2003 წელს დამტკიცებულ ნიადაგის ქიმიური დაბინძურების დონის შეფასების მეთოდში (იხ. MI 2.1.7.044-02).

შესაბამისი კანონები და სახელმძღვანელოები არსებობს ევროკავშირის რიგ ქვეყნებშიც, მაგალითად ნიდერლანდებსა და გაერთიანებული სამეფოში. ადამიანთა ჯანმრთელობის დაცვის თვალსაზრისით, ნიადაგში რიგი დამაბინძურებელ ნივთიერებებისთვის გამოქვეყნებულია ხარისხის სტანდარტები, რომელიც დაფუძნებულია საცხოვრებელი, კომერციული და სამრეწველო მიზნით მიწის გამოყენებისას რისკის შეფასებაზე.

რუსთავის ნაგავსაყრელი განთავსდება სასოფლო-სამეურნეო მიზნით გამოყენებულ მიწაზე, რომელიც ამოითხრება და დასაწყობდება ნაგავსაყრელის ყოველდღიური დახურვის და კეთილმოწყობისთვის ხელახლა გამოყენებამდე. ნიადაგის ამოღებული ზედაპირის გაშიშვლება შეზღუდული იქნება, მაშასადამე, შესაძლო რისკი, რომელიც ვრცელდება ადამიანის ჯანმრთელობაზე ან გარემოზე, ნაგავსაყრელის მილებისა და ცოკოლის ამოღებამდე, ასევე შეზღუდული იქნება და განსაკუთრებით ლიმიტირებული იქნება სამშენებლო აქტიურობისთვის. კონსერვატიული მიდგომით, ამოღებული მიწის სიღრმეზე ნიადაგის ხარისხის მონაცემები შეიძლება შედარებულ იქნას გაერთიანებული სამეფოს ნიადაგის ძირითად მაჩვენებლებს (SGV) კომერციული/სამრეწველო საბოლოო


Golder Associates

გამოყენებისთვის, ასევე შედარებულ იქნას საქართველოს სტანდარტებით გათვალისწინებულ ღირებულებათა რიგს.

მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლები

მიწისქვეშა წყლის სინჯები აღებულ იქნა იმ საკონტროლო ჭებიდან, რომლებშიც წყლის არსებობა დაფიქსირდა, ხოლო ზედაპირული წყლის ნიმუშების აღების კი მოხდა საირიგაციო არხიდან. ქიმიური ლაბორატორიის მიერ შემოწმების შედეგებისადმი წაყენებული იყო, 2003 წლის მარტში გაერთიანებული სამეფოს გარემოს სააგენტოს მიერ დაწესებული ნაგავსაყრელებისთვის ჰიდროგეოლოგიური რისკის შეფასების და მიწისქვეშა წულის არინების შესახებ ტექნიკური სახელმძღვანელოს შესაბამისად დაწესებული მინიმალური სტანდარტების მოთხოვნები. მიწისქვეშა წყლის შედგენილობა ასევე შედარდა საქართველოს სასმელი წყლისა და ზედაპირული წყლების სტანდარტებს (რადგან ცალკე მიწისქვეშა წყლის სტანდარტი არ არსებობს). გარდა ამისა, მიწისქვეშა წყლებისთვის განისაზღვრა ჩამონათვალში I და ჩამონათვალში II მოცემული ნივთიერებების არსებობა, მიწისქვეშა წყლის შედგენილობა შედარდა გაერთიანებული სამეფოს გარემოს ხარისხის სტანდარტებს (EQSs) და ევროკავშირის სასმელი წყლის სტანდარტებს (EU DWS).

ზედაპირული წყლები შეფასდა მათში ჩამონათვალში I და ჩამონათვალში II მოცემული ნივთიერებების არსებობის თვალსაზრისით და ზედაპირული წყლების შედგენილობა შედარდა გაერთიანებული სამეფოს გარემოს ხარისხის სტანდარტებს (EQSs). იმ სპეციფიური პარამეტრებისთვის, რომლებისთვისაც სხვა კრიტერიუმები არ არსებობს,გამოყენებულ იქნა ევროკავშირის სტანდარტები (EU DWS).

5.5.3 ანალიტიკური შედეგები

ნიადაგი: ქიმიური ხარისხი

რუსთავის ობიექტისთვის გამოყოფილი ტერიტორიის საზღვრიდან და RLS-GW02 და RLS-GW06-დან აღებული ნიადაგის სინჯების ანალიზის შედეგაბი მოცემულია ცხრილში 5.5.3-1.


Golder Associates

ცხრილი 5.5.3-1: ნიადაგის ქიმიური ხარისხის შედეგები

სტანდარტები შედეგები ლაბორატორიული შედეგი, რომელიც შეესაბამება ან არ შეესაბამება მიღებულ

სტანდარტს (დიახ /არა)

დეტერმინანტი

ერთეუ

ლი

საქართველოს

UK

SG

V

(სამეწარ

მეო

)

RLS

-GW

02

RLS

-GW

02

RLS

-GW

02

RLS

-GW

06

საქართვ. UK SGV (საერთაშ)

სიღრმე (მ მიწის ზედაპირისქვემოთ) 2.1-2.3 4.1-4.7 10.15-10.45 4.0-4.5 ლითონები და სხვა ბორი მგ/კგ - 900 დარიშხანი მგ/კგ 2-10* 500 6.7 8.3 6.5 დიახ დიახ კადმიუმი მგ/კგ 2* 1400 <0.5 <0.5 <0.5 დიახ დიახ სპილენძი მგ/კგ 3-132* 55000 50 40 85 დიახ დიახ ვერცხლისწყალი მგ/კგ 2.1 480 0.14 <0.1 <0.1 დიახ დიახ ნიკელი მგ/კგ 4-80* 5000 65 55 55 დიახ დიახ ტყვია მგ/კგ 32-130* 750 <20 <20 <20 დიახ დიახ სელენი მგ/კგ - 8000 ცინკი მგ/კგ 23-220* - 60 50 75 დიახ დიახ pH მაჩვ. - - 8.15 8.10 8.40 8.00 არ გამოიყენება არ გამოიყენება FOC - - - 0.004 0.0033 0.0033 არ გამოიყენება არ გამოიყენება ჯამური ნავთობის ნახშირწყალბადი მგ/კგ 0.1 - <2.5 <2.5 ?? ?? ფენოლები მგ/კგ - 21900*2 ციანიდი მგ/კგ - - სულფატი მგ/კგ - - ქლორიდი მგ/კგ - - ამონიუმის აზოტი მგ/კგ - - 4.65 4.67 3.89 არ გამოიყენება არ გამოიყენება აქროლადი ორგანული ნაერთები ბენზოლი მგ/კგ 0.3 - ტოლუოლი მგ/კგ 0.3 150 ეთილის ბენზოლი მგ/კგ - 48000 ჯამური ქსილოლი მგ/კგ 0.3 - ნახევრადაქროლადი ნაერთები ბენზoპირენი მგ/კგ 0.02-0.2 30


Golder Associates

იზოპროპილბენზოლი მგ/კგ 0.5 - ჯამური პოლიციკლური არომატული ნახშირწყალბადები

მგ/კგ

- - <2.0 <2.0

არ გამოიყენება არ გამოიყენება

პესტიციდები

მგ/კგ - -

<10 <10 არ გამოიყენება არ გამოიყენება

დდტ (და მისი მეტაბოლიტები)

მგ/კგ 0.1 -

ტრიაცინი მგ/კგ შენიშვნა: როდესაც ლაბორატორიული შედეგი აღნიშნულია < ნიშნით, ეს ნიშნავს, რომ დეტერმინანტი Xმგ/კგ გამოსავლენ დონეზე დაბალია. ცარიელ უჯრედებში ჩაიწერება მონაცემები, რომელიც ჯერ მიღებულ არ არის. * ნატრიუმი და ნეიტრალური (თიხა და თიხისშემცველი) ნიადაგი, სადაც pH >5.5 *2 ყველაზე კონსერვატიული მაჩვენებელი -სკრინინგის მაჩვენებელი არ არსებობს


Golder Associates

ნიადაგის ხარისხის ქიმიური მაჩვენებლები საქართველოს სტანდარტებით და გაერთიანებული სამეფოს ნიადაგის ძირითად მაჩვენებლებით (UK SGV) განსაზღვრული დასაშვები მაქსიმალური დონის ქვემოთ ან მისაღები დონის ფარგლებშია. ერთადერთი გამონაკლისი ნავთობის ჯამური ნახშირწყალბადის კონცენტრაციებია, რომლებიც, მეთოდის განსაზღვრის ზღვარზე ნაკლები აღმოჩნდა. ამ შემთხვევაში, მიუხედავად იმისა, რომ განსაზღვრის ზღვარი უფრო მაღალია საქართველოში მიღებულ მაქსიმალურ დასაშვებ სიდიდესთან შედარებით, შესაძლებელია, თუმცა ამის დანამდვილებით თქმა არ შეიძლება, რომ ეს პარამეტრი საქართველოში დაწესებულ დასაშვებ ზღვარს აჭარბებს. თუმცა, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ნავთობის ნახშირწყალბადების კონცენტრაცია ნიადაგში დაფიქსირდა მეთოდის განსაზღვრის ზღვრის, 2.5 მგ/კგ პირობებში, ეს არ წარმოადგენს რაიმე მნიშვნელოვან რისკს არც ადამიანის ჯანმრთელობისთვის და არც გარემოსთვის და არ მიუთითებს ნიადაგის ნახშირწყალბადით მნიშვნელოვან დაბინძურებაზე.

ნიადაგი ტუტეა, რაც მიუთითებს ნატრიუმის ან ნატრიუმის მარილების არსებობის შესაძლებლობაზე.

ნიადაგის სინჯებში ჯამური პოლიციკლური არომატული ნახშირწყალბადისა და პესტიციდების კონცენტრაციები, დეტექტირების მეთოდით გათვალისწინებულ ზღვარს ქვემოთ დაფიქსირდა.

და ბოლოს, ობიექტის და მის უშუალოდ მოსაზღვრე აღმოსავლეთით მდებარე ტერიტორიაზე ნავთობის ნახშირწყალბადის შესაძლო გამოკლებით, როგორც ეს ზემოთ იყო აღნიშნული, არცერთი ელემენტის შემცველობა არ აღემეტება შესაბამის კრიტერიუმს. ნიადაგის ქიმიური ანალიზის შედეგები, ნავთობის ნახშირწყალბადებისთვის მიღებულის ჩათვლით, აჩვენებს, რომ ნაგავსაყრელის მშენებლობის დროს ნიადაგის ქიმიური ხარისხი არ წარმოადგენს მნიშვნელოვან რისკს არც ადამიანის ჯანმრთელობისთვის და არც გარემოსთვის.

ნიადაგი: ფიზიკური ხარისხი

თავის 5.4.3, ცხრილში 5.4.3 (ადგილობრივი გეოლოგიის მოკლე აღწერა), მოცემული თითოეული მატერიალური ჯგუფი (ზედაპირის ნაყოფიერი ფენისა და არგილიტის გარდა) კიდევ უფრო დანაწევრდა ისეთი მახასიათებლების გათვალისწინებით, როგორც მაგ. სიმტკიცე და ფერი. სხვადასხვა ტიპის ნიადაგის ფიზიკური თვისებები მიღებულ იქნა 2008 წელს ჩატარებული ნიადაგის გამოკვლევის დროს აღებული სინჯების ლაბორატორული შემოწმების შედეგად. იმ მახასიათებლებითვის, რომლებისთვისაც შედეგები არ არსებობდა, გამოყენებული იყო შესაბამისი მნიშვნელობები ლიტერატურიდან და სტანდარტებიდან (იხ. ცხრილი 5.5.3-4 : ნიადაგის პარამეტრები).

შედეგები მიუთითებს ნიადაგში ორგანული ნახშირბადის დაბალ შემცველობაზე, წვისას წონის მაღალი დანაკარგით, რაც ნიადაგში ნახშირბადის მაღალ კონცენტრაციაზე მიუთითებს. წინამდებარე ანგარიშის შედგენის დროს, ქიმიური ხარისხის სხვა შედეგები ხელმისაწვდომი არ იყო.


Golder Associates

ცხრილი 5.5.3-2: ნიადაგის პარამეტრები ერთეულის წონა პლასტიკურობა SPT სიმტკიცის ზღვარი

არადრენირებული დრენირებული ნიადაგი

მატერ

იალური

კლ

ასიფ

იკაც

ია

ერთეული

მშრალი კნ/მ3

ტევადობა კნ/მ3

სინოტივე, %

PL% LL% PI% N

მაჩვენ–ებლები Cu kn/m2

Øu Deg

C' kn/m2

Ø' Deg

გამტარობა,

კვ მ/წმ

1 ნიადაგის ზედა ფენა 173 (17) 173 (17) 12.244 <205 (0) მუქი ყავისფერი საშუალოპლასტიურობის თიხა

193 (19) 193 (19) 23.001 61.401 27.001 34.401 26.01 >755 (0) 244 (24) 2

ღია ყავისფერი საშუალოპლასტიურობის თიხა

193 (19) 193 (19) 23.501 55.601 24.201 31.401 20.21 >755 (0) 254 (25)

1.40E-121

ღია ყავისფერი საშუალოპლასტიურობის თიხნარი

193 (19) 193 (19) 19.481 53.401 22.651 30.251 20.01 >755 (0) 25.54 (25.5)

3 ყავისფერი საშუალოპლასტიურობის თიხნარი

193 (19) 193 (19) 21.201 48.331 24.001 24.331 25.51 >755 (0) 26.54 (26.5)

1.70E-121

მუქი ყავისფერი საშუალოპლასტიურობის თაბაშირიანი თიხა

193 (19) 193 (19) 23.221 51.251 22.001 29.251 34.01 >755 (0) 274 (27)

მუქი ყავისფერი რბილი თიხა თაბაშირით 173 (17) 173 (17) 30.201 55.001 24.001 31.001 >205 (0) 24.54 (24.5)

4

ყავისფერი ოდნავ ქვიშიანი თიხა 183 (18) 183 (18) 18.401 56.001 32.001 24.001 >405 (0) 26.754 (26.8)

1.60E-131

ხრეში თიხნარის მატრიცაში 16-183 (17) 20-21 3 (20) 12.531 18->501 (0) 414 (35) ხრეში თიხიანი ქვიშის ძატრიცაში 16-183 (17) 20-213 (20) 14.331 >501 (0) 414 (35) 5 მსხვილი ხრეში/რიყნარი 16-183 (17) 20-213 (20) 8.101 >502 (0) 414 (35)

6 არგილიტი 213 (21) 213 (21) >501 - 1. ლაბორატორიული კვლევის შედეგი (მოცემულია 2008 წლის 3 აპრილს მიღებული კვლევის შედეგების საშუალო მნჲშვნელობები) ) 2 საინჟინრო დასკვნა 3 BS8002: 1994 წლის სამშენებლო ნორმები და წესები მიწის დამცავი კონსტრუქციებისთვის 4 ნიადაგის თვისებების კორელაცია, M Carter და S. P. Bentley 5 BS 5930:1990 წლის სამშენებლო ნორმები და წესები ობიექტის კვლევისთვის შენიშვნა: ფრჩხილებში (x) მოცემულია შემოთავაზებული მაჩვენებლები


Golder Associates

მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლების ხარისხი:

მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლის ფონური მდგომარეობა მოცემულია ცხრილში 5.5.3-3. მიწისქვეშა წყლის სინჯები აღებულ იქნა რუსთავის და BTC ნაგავსაყრელების საზღვარზე გაყვანილი სამონიტორინგო ჭებიდან RLS-GW02 და RLS-GW05, ზედაპირული წყლის სინჯი - ტერიტორიის ჩრდილოეთით მდებარე საირიგაციო არხიდან

ცხრილი 5.5.3-3: მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლების ხარისხი

აღნიშვნა სტანდარტები შედეგები მეტალები და ნაერთები


სასმელ

ი წყლის

სტ

ანდ

(D

WS)

საქართ

. ზედ

აპირ

ული

წყლის

EU DWS EQS RLS GW02

RLS- GW05

საირ

იგაც

იო 1

თანხვედრაშია სტანდარტთან კი/ არა

ბორი 0.5 0.5 1 2 3.75 2.94 2.1

არა – არ ჯდება არანაირ სტანდარტში

დარიშხანი 0.01 0.05 0.01 0.05 <0.005 <0.005 <0.005 კი კადმიუმი 0.003 - 0.005 0.005 <0.001 <0.001 <0.001 კი ქრომი - 0.5* 0.05 0.25 <0.02 <0.02 <0.02 კი სპილენძი 2 1 2 0.112 0.023 0.03 0.02 კი ვერცხლისწყალი

0.006 0.0005

0.001 0.001 <0.0002 0.00024 0.00020 კი

ნიკელი 0.07 0.1 0.02 0.2 <0.01 0.02 <0.02 კი ტყვია 0.01 0.3 0.01 0.25 <0.01 <0.01 <0.01 კი სელენი

0.01 0.1 0.01 - 0.014 0.028 <0.015 არა– არ ჯდება არანაირ სტანდარტში

თუთია 3 1 - 2 0.048 0.034 0.060 კი კალციუმი - - - - 480.0 480.0 472.0 N/A მაგნიუმი 1500 - - - 420.0 432.6 261.6 კი ნატრიუმი

200 200 200 - 3201 2387 1628.0 არა– არ ჯდება არანაირ სტანდარტში

ფოსფორი - - - - 28.6 16.5 5.06 N/A ბიკარბონატი - - - - 173.2 111.02 295.25 N/A კარბონატი - - - - <0.1 <0.1 4.8 N/A ჯამური ნავთობის ნახშირწყალბადები

0.1 - - -

ფენოლები (ჯამური)

- 0.0001

- - <0.001 <0.001 <0.001 კი

ციანიდები (ჯამური)

0.07 - 0.05 - <0.03 <0.03 <0.03 კი

სულფატები 250 - 250 - 7800 4988 3680

არა– არ ჯდება არანაირ სტანდარტში

ქლორიდები 250 - 250 - 2251 1857.6 1127.0

არა– არ ჯდება არანაირ


Golder Associates

აღნიშვნა სტანდარტები შედეგები მეტალები და ნაერთები


სასმელ

ი წყლის

სტ

ანდ

(D

WS)

საქართ

. ზედ

აპირ

ული

წყლის

EU DWS EQS RLS GW02

RLS- GW05

საირ

იგაც

იო 1

თანხვედრაშია სტანდარტთან კი/ არა

სტანდარტში ამონიუმის აზოტი

- - 0.5 - <0.02 <0.02 <0.02 კი

pH (pH სიდიდე) 6-9

6.5-8.5

6.5-9.5 6-9 7.2 7.3 8.1 კი

BOD - 6.0 - - 2.4 3.96 4.72 კი

COD

- 30 - - 235.6 16.32 2.72

არა – ნიმუში RLS–GW02 -დან არ ჯდება სტანდარტში

TOC - - - - 88.5 5.44 0.9 N/A

EC (S/cm) - - 0.0025 - 0.02093 0.01456

0.008333

არა – არ ჯდება არანაირ სტანდარტში

აქროლადი ორგანული ნაერთები

- <1 <1 <1 N/A

ბენზოლი - 0.5 0.001 0.03 ტოლუოლი - 0.5 - 0.05 ეთილბენზოლი - 0.01 - - ჯამური ქსილოლები

- - - 0.03

ნახევრად აქროლადი ნაერთები

<1 <1 <1 N/A

ბენზო(ა)პირენი

0.000005

0.00001 -

იზოპროპილბენზოლი

0.1 - -

პესტიციდები - <0.01 <0.01 <0.01 N/A თრიაზინები - <0.05 <0.05 <0.05 N/A შენიშვნა: * ქრომი III *2 ატრაზინი და სიმაზინი - სკრინინგის სიდიდე არ არსებობს ცარიელი უჯრებისთვის მონაცემები არ არსებობს უველა სიდიდე იზომება მგ/ლ-ში თუ სხვაგვარად არ არის მითითებული.

ყველა კომპონენტის კონცენტრაცია, გარდა ქვემოთ ჩამოთვლილისა საქართველოს და ევროკავშირის სტანდარტებით განსაზღვრულზე ნაკლები ან ტოლია. გამონაკლისს წარმოადგენს:

ბორი, რომლის კონცენტრაცია მიწისქვეშა (3.75/2.94 მგ/ლ) და ზედაპირულ წყალში (2.1 მგ/ლ) არის საქართველოს სტანდარტით, და ევროკავშირის სახიფათო ნაერთების დირექტივის (DSD) მე-II ჩამონათვალის EQS-ით განსაზღვრულ


Golder Associates

კრიტერიუმებზე ოდნავ დაბალი. ამას გარდა ბორის კონცენტრაცია მიწისქვეშა და ზედაპირა წყლებში აღმოჩნდა EU DWS-ზე (1 მგ/ლ) მეტი.

სელენის კონცენტრაცია მიწისქვეშა წყლებში (0.014 და 0.028 მგ/ლ) აღემატება საქართველოს და ევროკავშირის სასმელი წყლის (EU DWS) სტანდარტებით დაშვებულს. სელენის კონცენტრაცია ზედაპირულ წყლებში (<0.015 მგ/ლ) პოტენციურად აღემატება ევროკავშირის DWS-ს, თუმცა არ აღემატება საქართველოს ზედაპირული წყლების სტანდარტებს.

ნატრიუმის კონცენტრაცია მიწისქვეშა (3201/2387 მგ/ლ) და ზედაპირულ წყლებში (168 მგ/ლ) დაახლოებით ერთი სიდიდით მაღალია საქართველოს და EU DWS-ის სტანდარტით განსაზღვრულზე.

სულფატის კონცენტრაცია მიწისქვეშა (7800/4988 მგ/ლ) და ზედაპირულ წყლებში (1628 მგ/ლ) საქართველოს სასმელი წყლის და EU DWS-ის სტანდარტით განსაზღვრულზე მაღალია.

ქლორიდების კონცენტრაცია მიწისქვეშა (2251/1858 მგ/ლ) და ზედაპირულ წყლებში (1127.0 მგ/ლ) საქართველოს სასმელი წყლის და EU DWS-ის სტანდარტით განსაზღვრულზე მაღალია.

მიწისქვეშა წყლის (0.02093/0.01456 შ/ცმ) და ზედაპირული წყლის (0.008333 შ/ცმ) ელგამტარობა აღემატება EU DWS-ში განსაზღვრულს (0.0025 შ/წ).

ანალიზის შედეგების საფუძველზე შეიძლება შემდეგი დასკნის გაკეთება:

• ბორის და ელგამტარობის EU DWS-ით დადგენილი, ქლორიდის, ნატრიუმის, სელენის და სულფატის საქართველოს სტანდარტით და EU DWS-ით დაშვებული კონცენტრაციების გადაჭარბების გამო მიწისქვეშა წყალი სასმელად გამოუსადეგარია.

• მიწისქვეშა წყალში აღმოჩენილია ჩამონათვალი I-ის ნაერთები - ციანიდი და ვერცხლისწყალი;

• მიწისქვეშა წყლის ხარისხი აჭარბებს EQS-ს ბორთან მიმართებაში და • ზედაპირულ წყალში განსაზღვრული ნივთიერებების შემცველობა ეთანხემბა

EQS-ს, მაგრამ წყალი სასმელად გამოუსადეგია ბორის, ქლორიდის, ნატრიუმის, სელენის, სულფატის და ელგამტარობის კონცენტრაციის გამო;

• მიმდინარე მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლის სინჯების აღება და გახსნილი ლითონების შემცველობის ლაბორატორიული ანალიზი (მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლის სინჯები) უნდა გაგრძელდეს ფონური მდგომარეობის დასადგენად. აღებული უნდა იყოს ყველა ჭაბურღილიდან მიწისქვეშა წყლის და ზედაპირული წყლის არანაკლებ ორი სინჯი, 4 კვირის ინტერვალით.


Golder Associates

გაზი

რუსთავის და BTC ნაგავსაყრელის საზღვარზე სამონიტორინგო ჭებიდან RLS-GW02, და RLS-GW05-RLS-GW07 აღებული გაზის მონიტორინგის შედეგები მოცემულია ცხრილში 5.5.3-4. R:

ცხრილი 5.5.3-4: გაზის მონიტორინგის შედეგები

აირები ერთეული RLS-GW02 RLS-GW05 RLS-GW06 RLS-GW07აზოტი % 81.75 81.59 79.92 80.11 ჟანგბადი % 17.45 17.6 19.2 19.01 არგონი % 0.77 0.78 0.85 0.85 წყალბადი ppm <1 <1 <1 <1 მეთანი ppm <3 <3 <3 <3 ეთანი ppm <3 <3 <3 <3 ნახშირორჟანგი ppm <400 <400 <400 <400 ნახშირჟანგი ppm <1 <1 <1 <1 გოგირდწყალბადი ppm <0.2 <0.2 <0.2 <0.2

ფონური მეთანის, ნახშირორჟანგის, გოგირდწყალბადისა და ნახშირბადის ოქსიდის კონცენტრაციები სამონიტორინგო ჭებში RLS-GW02, RLS-GW05, RLS-GW06 და RLS-GW07 განსაზღვრის ზღვარზე ნაკლებია.

წარმოდგენილ შედეგებზე დაყრდნობით და იმ ფაქტიდან გამომდინარე, რომ მეთანი, ეთანი, ნახშირორჟანგი, გოგირდწყალბადი, ნახშირბადის ოქსიდი და წყალბადი აღმოჩენის ზღვარზე დაბალია, და ყველა სხვა გაზის დონეები მოსალოდნელი ფონის ფარგლებშია, მიჩნეულია, რომ ბუნებრივ გრუნტის გაზი არ მოახდენს რაიმე ზეგავლენას აღნიშნულ ტერიტორიაზე. თუმცა, ნაგავსაყრელის ოპერირების დროს წარმოიქმნება ნაგავსაყრელის გაზი. ამიტომ, გარემოსდაცვითი მონიტორინგის გეგმის ფარგლებში უნდა დაწესდეს ტერიტორიაზე გრუნტის გაზის მონიტორინგი.

5.5.4 ნარჩენები

რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი ეწყობა დაუმუშავებელ ტერიტორიაზე, რომელიც არ გამოიყენება სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით. ამგვარად, ტერიტორიაზე ნარჩენები არ არსებობს.

5.6 ჰიდროლოგია

5.6.1 არსებული მონაცემები

ჰიდროლოგიური შეფასებისთვის გამოყენებული მონაცემები აღებულ იქნა შემდეგი წყაროებიდან:


Golder Associates

• კლიმატის მონაცემები თბილისის აეროპოორტისთვის, 2007 წლის იანვრიდან - დეკემბრის ჩათვლით, წარმოდგენილი საქართველოს ჰიდრომეტეოროლო-გიის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ,

• IDC ახალი სამგორის ნაგავსაყრელის კვლევის ანგარიში, 2007 (IDC ანგარიში); და

• IDC ტოპოაგეგმვის შედეგები, ჩატარებული IDC-ს მიერ BTC-ს დავალებით 2007 წლის ოქტომბერში.

ნალექის წლიური მონაცემები (2007 წლის მონაცემები თბილისის აეროპორტისთვის) წარმოდგენილ იქნა საქართველოს ჰიდრომეტეოროლოგიის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ. შეჯამებული მონაცემები მოცემულია ცხრილში 5.6.1-1.

ცხრილი 5.6.1-1: ნალექის მონაცემები თბილის აეროპორთისთვის (2007 წლის იანვარ-დეკემბრის პერიოდი)

თვე ჯამური ნალექი (მმ) პიკური 12 სთ. ნალექი (მმ) იანვარი თებერვალი მარტი აპრილი მაისი ივნისი ივლისი აგვისტო სექტემბერი ოქტომბერი ნოემბერი დეკემბერი

7.2 8.2 56.3 125.9 11.3 95.1 40.9 19.5 0.8 21.3 90.6 5.4

7 3.7 16 25 6 44.2 12 6 0.2 15 38 3

წლიური ნალექი (2007) 482.5

გაზომილი ნალექების მონაცემების სიმწირის გამო (12 თვე, იანვარი-დეკემბერი 2007), ჰიდრომეტის მიერ წარმოაგენილი მონაცემების შესავსებად და წვიმის და ზედაპირული წყლის შესახებ მონაცემების გასამდიდრებლად გამოყენებულ იქნა IDC ანგარიშში მოცემული განმეორებადობის მონაცემები. თუმცა აღებული მონაცემები გამოყენებულ იქნა ანგარიშში მოცემული ნაკადის გათვლების ხარისხის უზრუნველსაყოფად.

IDC ანგარიშში მოცემულია წყალშემკრების საზღვრები ტერიტორიაზე გამავალი ხევებისთვის (იხილეთ ნახაზი 5.6.1). წარმოედგენილ დოკუმენტში მოცემული IDC ანგარიშიდან აღებული დამატებითი მონაცემები მოყვანილია ცხრილში 5.6.1-2. ეს მონაცემები მოიცავს ნალექის განმეორებადობას, ტერიტორიაზე გამავალი ხევების წყალშემკრების ფართობებს და ნალექების ხანგრძლივობებს.


Golder Associates

ნახაზი 5.6.1: წყალშემკრები, მოყვანილი IDC-ს 2007 წლის ოქტომბრის ანგარიშში

IDC ანგარიშში ასევე მოცემულია ხარჯის მონაცემები, ცხრილში 5.5.2 მოცემული ნალექის ინფორმაციაზე დაყრდნობით. თუმცა ეს მონაცემები ჰიდროგეოლოგიური შეფასებისას არ იქნა გამოყენებული, მათ ნაცვლად გოლდერის მიერ გამოყენებული იყო თავში 6.3 მოცემული მეთოდოლოგია. თუმცა ხარისხის უზრუნველყოფის მიზნით, გოლდერის მიერ მიღებული მონაცემები შედარდა (დანართი H1) IDC ანგარიშში მოცემულთან.

ზედაპირული წყლის წყალშემკრები გაიყო ორ უბნად ნახაზზე 5.6.1 მოცემულ სურათზე დაყრდნობით. მიჩნეულია, რომ ორივე, პირველ (მიედინება დასავლეთ არხისკენ) და მეორე (მიედინება ცენტრალური არხისკენ) წყალშემკრებს შეუძლია ზეგავლენის მოხდენა საპროექტო ტერიტორიაზე. დასავლეთისა და ცენტრალური არხების მდებარეობა ნაჩვენებია დანართში H2-ში (ნახაზი H1).


Golder Associates

ცხრილი 5.6.1-2: წყალშეკრების მონაცემები მოცემული IDC ანგარიშში წყალ

შემკრები

წყალ

შემკრების

აღ

წერა

წყალ

შემკრების

ფარ

თობი

(მ2 )

განმეორებადობის პერიოდი

ნალექი

(მმ)

ნალექის ხანგრძლივობა (წუთები)

100 47.5 25.7 50 40.9 29 20 33.6 34.5

1 დასავლეთის არხი

120,000

10 28.6 37.4 100 38.6 15.2 50 34.3 17.6 20 28.7 20.8

2 ცენტრალური არხი

90,000

10 25 24.2

ყველა მონაცემი წარმოდგენილი IDC ანგარიშში ემპირიულად იქნა მიღებული ისეთ პარამეტრებზე დაყრდნობით, რომლებიც ჩვეულებრივ ევროგაერთიანებაში არ გამოიყენება. თუმცა ნალექების შესახებ მონაცემების უქონლობია გამო, ნაგულისხმევია, რომ IDC -ს მიერ გამოყენებული განმეორებადობის მნიშვნელობები შეფასებაში გამოსაყენებლად მისაღებია.

ტერიტორიის ტოპოაგეგმვა, BTC-ს დავალებით, ჩატარებულ იქნა IDC-ს მიერ 2007 წლის ოქტომბერში. შეწავლა მოიცავდა ტერიტორიის მომდებარე ხევების/არხების ფსკერისა და ნაპირის პროფილების გადაღებას. მონაცემები გამოყენებულ იქნა ტერიტორიის ფარგლებში არსებულ არხებში წყლის ნაკადის განსასაზღვრად. დანართში H2 (ნახაზი H1) წარმოადგენილია გამოყენებული არხების პროფილები.

5.6.2 გეოლოგია

ტერიტორიის გეოლოგიური აგებულება აღწერილია თავში 5.4. ზედაპირული შრის აგებულება გათვალისწინებულ იქნა ჩამონადენის კოეფიციენტების განსაზღვრისას. 2008 წლის იანვარში, გოლდერის კონცეპტუალური პროექტის ანგარიშისთვის (2008 წლის მარტი), შპს გეოინჟინერინგის მიერ ჩატარებული კვლევისას საცდელი შურფის აღწერის საფუძველზე ნავარაუდევია, რომ ობიექტის და მიმდებარე ტერიტორიის უმეტესი ნაწილი თიხნარით არის აგებული.


Golder Associates

5.6.3 ტოპოგრაფია

ანგარიშში გამოყენებული ტოფოგრაფიული მონაცემები (დანართი H3) საკუთრივ ობიექტის ტერიტორიის და მის ზემოთ არსებულ წყალშემკრებებისთვის აღებული იქნა IDC-ს მიერ 2007 წლის ოქტომბერში ჩატარებული კვლევების საფუძველზე.

სამხრეთიდან ტერიტორია ესაზღვრება აღმოსავლეთ-დასავლეთის მიმართულებით გადაჭიმულ გორაკს, მიახლოებითი მაქიმალური ნიშნულით 460.4 მ.

ობიექტი და მისი მიმდებარე ტერიტორია დაქანებულია სამხრეთიდან ჩრდილოეთის მიმართულებით, რაც ხელს უწყობს ზედაპირული წყლის ჩამოდინებას ტერიტორიის ზემოთ მდებარე ფერდობებიდან, ობიექტის ჩრდილოეთით გამავალი ბეტონის საირიგაციო არხისკენ. ნაგავსაყრელის ჩრდილოეთი მხარე უბნის ნიშნული დაახლოებით 413 მ-ია, საირიგაციო არხის ნიშნულები კი, ობიექტის მიმდებარედ 405 მ-დან 406მ-მდეა.

5.6.4 ჰიდროლოგია და წყალარინება

ადგილობრივი ჰიდროლოგიური ქსელი შედგება პატარა უსახელო ხევებისგან, რომლებიც ერთმანეთთან არიან დაკავშირებულნი და მოედინებიან სამხრეთიდან. ისინი ნაჩვენებია დანართში H2 (ნახაზი H1). IDC-ს 2007 წლის ანგარიშზე დაყრდნობით არხებს გააჩნიათ გამოკვეთილად მაღალი წყლის დონე გაზაფხულზე, ინტენსიური წვიმებისა და თოვლის დნობის გამო. სხვა პერიოდების განმავლობაში ისინი მშრალია.

როგორც დანართში H2 მოცემულ ნახაზზეა ნაჩვენები (ნახაზი H1), ტერიტორიზე გადის ერთი ხევი/ღარი (აღმოსავლეთი ღარი). აღმოსავლეთი ღარი მისი ჩრდილოეთის ღარის და საირიფაციო არხის მიმართულებით. ჩრდილოეთის ღარი და საირიგაციო არხი გადის აღმოსავლეთიდან დასავლეთის მიმართულებით, გრუნტის გზის პარალელურად, დაახლოებით 430 მ, საირიგაციო არხის ჩრდილოეთის მიმართულებით გადახვევამდე. ჩრდილოეთის ღარი გრუნტის გზის სამხრეთით მდებარეობს, საირიგაციო არხი კი ამ გზის ჩრდილოეთით.

ამავე ნახაზზე (დანართი H2, ნახაზი H1) ნაჩვენებია სხვა ღარიც (ცენტრალური ღარი) ნაგავსაყრელის დასავლეთით დაახლოებით 30მ მანძiლზე. ცენტრალური ღარი ტერიტორიის საზღვრის პარალელურია და თავდება ობიექტის მიმდებარეთ. ნავარაუდევია, რომ ამ ღარიდან ნებისმიერი ნაკადი ზედაპირულ ნაკადს წარმოქმნის.

დანართში H2 (ნახაზი H1) ნაჩვენებია სხვა ღარი (დასავლეთ ღარი), რომლიც გადის დასვლეთის მიმართულებით და თავდება ობიექტიდან დაახლოებით 35მ მოშორებით. ნავარაუდევია, რომ ის არ მოახდენს ზემოქმედებას ობიექტზე.


Golder Associates

5.6.5 ზედაპირული ჩამონადენი

რაციონალური მეთოდი (შოუ, 2004) გამოყენებული იქნა ძლიერი წვიმის დროს არხებში წყლის ნაკადის შესაფასებლად. რაციონალური მეთოდის შესახებ ინფორმაცია მოცემულია დანართში H4. ამ მეთოდით წყალამღებში წარმოქმნილი 3 ნაკადი, რომeლიც გაივლის ცენტრალური ღარით იქნება შესაბამისად 2.1 მ3/წმ და 1.1 მ3/წმ, ნალექების განმეორებადობის 100 და 20 წლიანი პერიოდისთვის.

უნდა აღინიშნოს, რომ ეს სიდიდეები თანაზომადია IDC-ს მიერ მიღებული ნაკადის მნიშვნელობებისა (IDC ანგარიში, 2007), რომლებიც ასევე წარმოდგენილია დანართში H1. აღნიშნული სძენს დამატებით დამაჯერებლობას IDC და გოლდერის მიერ მიღებულ შედეგებს.

რაციონალური მეთოდი უდიდესი ნალექის შემთხვევისთვის (44 მმ 12 საათში, ივლისი 2007) წარმოდგენილია დანართში H1. მეთოდის შესაბამისად, ასეთი ნალექის პირობებში, წყალშემკრებში 2 წარმოქმნილი ნაკადი, რომალიც ცენტრალურ არხში გაივლის იქნება 0.06მ3/წ .

მანინგის განტოლების შესაბამისად (მოცემულია დანართში H4), ტერიტორიის პარალელურ ცენტრალურ არხს შეუძლია გაატაროს მაქსიმუმ 0,27მ3/წ. თუმცა, მან შესძლო გაეტარებინა 2007 წლის ივნისში წარმოქმნილი ნაკადი, ის ვერ მოახერხებს მაღალი განმეორებადობის ნაკადს გატარებას.

5.6.6 სხვა ზედაპირული წყალით დატბორვის რისკი

მიჩნეულია, რომ ერთადერთი არხი, რომელსაც შეუძლია გამოიწვიოს ტერიტორიის დატბორვა ობიექტის ჩრდილოეთით მდებარე საირიგაციო არხია. თუმცა, არხის და ობიექტის ტერიტორიის ნიშნულების სხვაობის (>6მ) და ობიექტის ქვემოთ უფრო დაბალ ნიშნულზე მდებარე ტერიტორიის არსებობის გამო ნაგავსაყრელისთვის შერჩეული ტერიტორიის დატბორბვის რისკი არ არსებობს.

ტერიტორიის მახლობლად გაზომილი მიწისქვეშა წყლების დონეები, იხილეთ ნაწილიში 5.6 ჰიდროლოგია, აჩვენებს რომ აღნიშნულ ტერიტორიაზე არ არის მიწისქვეშა წყლების დატბორვის რისკი.

5.7 ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა


ტერიტორია მდებარეობს რუსთავიდან აღმოსავლეთით 3,5 კმ-ის დაშორებით, გამარჯვება–რუსთავის გზის მე-5ე კილომეტრიდან 3 კმ-ში, სოფ. ახალი სამგორის ჩრდილოეთით 1.1 კმ-ში, გარდაბნის რეგიონში. BTC-ის ნაგავსაყრელისთვის გამოყოფილი ტერიტორიის ფართობი 2.6 ჰექტარია. ობიექტთან მისასვლელი გზა,


Golder Associates

საპროექტო ტერიტორიის სამხრეთით მოწესრიგდება დანიშნულების მოთხოვნების შესაბამისად. გზა უერთდება გზატკეცილს ტერიტორიის დასავლეთით.

ტერიტორიის უშუალო სიახლოვეს, მის აღმოსავლეთით დაგეგმილია რუსთავის მუნიციპალიტეტის ნაგავსაყრელის მოწყობა. საპროექტო ნაგავსაყრელის მახლობლად არსებული სხვა ობიექტებია მეფრინველეობის ფერმები და გაჯის საწარმო, რომლებიც მდებარეობს ჩრდილო-დასავლეთით დაახლოებით 1.5 კილომეტრში. ობიექტის მიმდებარე ტერიტორიაზე სხვა პროექტების განხორციელება, რომლებმაც შეიძლება გავლენა მოახდინონ სატრანსპორტო ნაკადზე ახლო მომავალში დაგეგმილი არ არის.

სენსიტიურ რეცეპტორებს, რომლებზეც დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებულმა ტრანსპორტის მოძრაობის ზრდამ შეაიძლება იქონიოს გავლენა, წარმოადგენს დასახლებული პუნქტები (ახალი სამგორი, მდებარე 1.1 კილომეტრში სამხრეთით და რუსთავი, მდებარე 3.5 კმ-ში დასავლეთით).

სხვა რეცეპტორები - ვაზიანის (სამხედრო) და თბილისის (სამოქალაქო) აეროპორტები მდებარეობს ობიექტიდან შესაბამისად 3.5 კმ და 10 კმ მოშორებით.

რადგანაც დასახლებულ პუნქტებზე გამავალი გზა ობიექტის მშენებლობის ან ოპერირების პერიოდში გამოყენებული არ იქნება, ამ დასახლებულ პუნქტებზე პირდაპირი ზემოქმედება ამ ეტაპზე არ განიხილება.

5.7.2 ფონური მონაცემების შეგროვების მეთოდოლოგია

კვლევები ჩატარდა ტრანსპორტის ფონური ნაკადის განსასაზღვრად დაგეგმილი საქმიანობით ტრანსპორტზე და ინფრასტრუქტურაზე მოსალოდნელი ზემოქმედების შეფასებისთვის. კვლევა ჩატარდა 2008 წლის თებერვალ-მარტში. შესწავლის მიზანი იყო:

• საერთო სატრანსპორტო ნაკადის დაყოფა მიმართულებებისა და მანქანების ტიპების მიხედვით;

• სატრანსპორტო ნაკადების სეზონური ცვლილებების შეფასება (დაკვირვების პერიოდის შეზღუდულობის გამო, ისტორიულ მონაცემებზე დაყრდნობით);

• მთავარი მიმართულებებით მოძრავი ტრანსპორტის ოდენობის განსაზღვრა; • სენსიტიური რეცეპტორების განსაზღვრა; და • დღის სხვადასხვა მონაკვეთში დაგეგმილი ნაგავსაყრელის მშენებლობის და

ოპერირების განრიგის გათვალისწინებით პროექტთან დაკავშირებული სატრანსპორტო ნაკადების არსებულ მოძრაობაზე გავლენის შეფასება.

კვლევის მეთოდოლოგია მოიცავდა:

• დაკავშირებას ტრანსპორტის მესვეურებთან ტრანსპორტის მოძრაობის შესახებ ისტორიული მონაცემების და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის (არსებობის შემთხვევაში) განრიგის შესახებ ინფორმაციის მისაღებად;

• ინფრასტრუქტურის/გზების მდგომარეობის მიმოხილვას;


Golder Associates

• მიწათსარგებლობის და რეგიონში დაგეგმილი სხვა პროექტების შესახებ ინფორმაციის მიმოხილვას სატრანსპორტო ნაკადზე/ინფრასტრუქტურაზე მათი პოტენციალის ზემოქმედების თვალსაზრისით;

• სატრანსპორტო ნაკადების ისტორიული მონაცემების და ტენდენციების მიმოხილვა;

• მოძრაობის უსაფრთხოების მონაცემები (შესაძლებლობისდაგვარად) და პოტენციური სენსიტიური რეცეპტორების მიმოხილვა;

• მოძრაობის მონაცემების შეფასება; და • სატრანსპორტო ნაკადების ტენდენციების შეფასებას.

ორშაბათი დილის და პარასკევი საღამოს პიკის საათები, და დასვენების დღეები ჩვეულებრივ არ არის ხოლმე ჩართული კვლევაში, რადგანაც მათ გათვალისწინებამ შესაძლოა შექმნას ნორმალურიდან განსხვავებული სურათი. რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის მუშაობის განრიფის გათვალისწინებით, ფონური მონაცემების შეგროვება მოხდა ოპერირების ტიირ დღეებში (სამშაბათი, პარასკევი, შაბათი და ორშაბათი). სამუშაო განრიგი გათვალისწინებული იყო მონაცემების შეგროვების პერიოდის და დაკვირვების ხანგრძლივობის შერჩევისას.

მოძრაობის სავარაუდო მიმართულების გათვალისწინებით შეირჩა ოთხი სადაკვირვებო წერტილი (მდებარეობისთვის იხ. ნახაზი 6.7.2-1)

• გადასახვევი სამგორის მეფრინველეობისკენ (ID1); • გადასახვევი ობიექტსა და გაჯის საწარმოსკენ (ID2); • გზაჯვარედინი საპროექტო ტერიტორიის დასავლეთით, გზაჯვარედინი

სასაფლაოსკენ (ID3); და • ახალი სამგორის და რუსთავის შემაერთებელი გზა (ID4).

April, 2008 - 101 - 07504160421 (GAE) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company D.1 07514690150 (GAUK

Golder Associates

ნახაზი 5.7.2-1: ტერიტორიის რუკა დაკვირვების წერტილების მითითებით

I D 2

I D 3

I D 4

I D 5

I D 1

Akhali Samgori

Tbilisi - Rustavi road

SAGORI MEPRINVELEOBA

PLASTERBOARD PLANT

Tbilisi - Rustavi road turning to Samgori Meprinveleoba and

plasterboard plant

Tbilisi - Rustavi turning to cemetery

Rustavi –Akhali Samgori road

Project area

width7 m

width 8.4 m

width7.6 m

width 8.4 m

width 8.4 m

width 6 m

width 9 m

width 8

ახალი სამგორი

პროექტის ტერიტორია

თბილისი-რუსთავის გზა

რუსთავი-სამგორის გზა

გაჯის საწარმო

თბილისი-რუსთავი შესახვევი სასაფლაოსკენ

თბილისი-რუსთავის გზა, გადასახვევი სამგორის მეფრინველეობის და გაჯის საწარმოსკენ

დაკვირვების წერტილები

ID1

ID2

ID3

ID4


Golder Associates

გამოყენებული იქნა სატრანსპორტო ნაკადის მექანიკური დათვლის მეთოდი.

დაკვირვება წარმოებდა სამშაბათს, პარასკევს, შაბათს და ორშაბათს. დათვლის პერიოდი შეადგენდა 15 წუთს. დაკვირვება ხორციელდებოდა დილის 8.00 საათიდან საღამოს 6.00 საათამდე.

შეგროვდა ინფორმაცია ავტოსატრანსპორტო საშუალებების ტიპების, მოძრაობის მიმართულებების, მოძრაობის დროში განაწილების, და დღეების მიხედვით ცვლილების შესახებ. დაკვირვების დრო შეზღუდული იყო სეზონურობის თვალსაზრისით. დაკვირვების პერიოდის დროში შეზღუდულობის გამო, სეზონური ცვლილებების და პროექტის განხორციელებისას სატრანსპორტო მოძრაობის ზრდის/ცვლილების მოსალოდნელი ტენდენციები შეფასდა ისტორიულ მონაცემებზე (ინტერვიუები) დაყრდნობით.

კვლევის ჩატარებისას გამოყენებული იქნა სატრანსპორტო საშუალებების შემდგომი კლასიფიკაცია (ცხრილი 5.2.7):

ცხრილი 5.2.7. სატრანსპორტო საშუალებების კატეგორიები

ტრანსპორტის ტიპი კატეგორია ველოსიპედები ნელი საჭაპნო ტრანსპორტი ნელი მოტოციკლები მსუბუქი სატრანსპორტო საშუალება სასოფლო სამეურნეო ტრასნპორტი

მსუბუქი სატრანსპორტო საშუალება

მსუბუქი ავტომობილები მსუბუქი სატრანსპორტო საშუალება მიკროავტობუსები მსუბუქი სატრანსპორტო საშუალება ავტობუსები მძიმე სატრანსპორტო საშუალება სატვირთო მანქანები მძიმე სატრანსპორტო საშუალება

ტრანსპორტის მოძრაობის მოცულობის გამოთვლა სხვადასხვა ტიპის გადაკვეთისათვის (გზაჯვარედინისთვის) განხორციელდა ქვემოთ მოცემული ფლორიდის შტატის სატრანსპორტო მეთოდოლოგიის1 შესაბამისად.

1 Project Traffic Handbook, Department of Transportation, State of Florida, USA


Golder Associates

Y ტიპის გადაკვეთაზე მოძრაობის დათვლა

ნახაზი 5.7.2-2: Y ტიპის გადაკვეთა

A = B =

C =

A&B

B&C A&C

A&B=(A+B-C)/2; B&C=(B+C-A)/2; A&C=(A+C-B)/2

X ტიპის გადაკვეთაზე მოძრაობის დათვლა (გაანგარიშებისას მოცემული სიდიდეები წარმოდგენილია როგორც მაგალითი მეთოდოლოგიის აღწერის მიზნით).

ნახაზი 5.7.2-3: X ტიპის გადაკვეთა

A =700

B=2800 D =4900

C =4200


Golder Associates

1. უფრო დიდ სიდიდეს - A ან C - აკლდება უფრო მცირე სიდიდე - A ან C: 4200-700=3500.

2. უფრო დიდ სიდიდეს - B ან D - აკლდება უფრო მცირე სიდიდე - B ან D: 4900-2800=2100.

3. უფრო დიდ სხვაობას აკლდება უფრო ნაკლები სხვაობა, ნაშთი იყოფა 2-ზე, რომ მივიღოთ დიაგონალური მოხვევის მოცულობის სხვაობა: 3500-2100=1400; 1400/2=700.

4. უფრო დიდ სხვაობას აკლდება ბოლოს მიღებული სიდიდე: 3500-700=2800. 5. ეს ნაშთი არის მეორე მოსახვევის მოცულობის განსხვავება. 6. უკანასკნელი გაანგარიშებული ორი დაანგარიშებული სიდიდე მიეწერება

მიმართულებებს ისე, რომ ორ დანარჩენზე ნაკადი 0-ს გაუტოლდეს; 7. მნიშვნელობები ორი 0-თან გატოლებული მიმართულებისთვის ითვლება

უმცირესი მიმართულებით მოძრაობის სიდიდის პროპორციულად.

ნახაზი 5.7.2-4: X ტიპის გაადაკვეთა

A =700

B=2800 D =4900

C =4200

2800 700

0 0

A არის უმცირესი=700, ასე რომ ბაზისი=B+C+D=2800+4200+4900=11900.

პროპორციული კონსტანტა A-სთვის

Ka=A/(B+C+D) = 700/11900=0.0588

მოსახვევები A & B-ს შორის = Ka x B=0.0588 x 2800=164 (20 წრე)____ 160

მოსახვევებეი A & D-ს შორის = Ka x D=0.0588 x 4900=288 (20 წრე)____ 280


Golder Associates

8. მცირე მოსახვევებისთვის სიდიდეებს უმატებენ დიაგონალური მოხვევის მოცულობის სხვაობას დანარჩენი მოსახვევების მოცულობის მიღების მიზნით

280+700=980 160+2800=2960

Figure 5.7.2-5: X ტიპის გადაკვეთა

A =700

B=2850

D =4900

C =4200

2800 (160+2800)

160 280

980 (280+700)

9. საბოლოო მოცულობიდან გამოაკლებენ მოსახვევის მოცულობას გამჭოლი მოცულობის მიღების მიზნით

700-380-160=260 2800-160-980=1660

Figure 5.7.2-6: X ტიპის გადაკვეთა

A =700

B=2850

D =4900

C =4200

2800 (160+2800)

160 280

2800 (160+2800)

1660

260


Golder Associates

5.7.3 ტრანსპორტის მოძრაობა

სატრანსპორტო მოძრაობის მოცულობის შესახებ ციფრობრივი ისტორიული მონაცემების მოძიება ვერ მოხერხდა. ისტორიულად, რუსთავი იყო საქართველოს ერთ-ერთი ინდუსტრიული ცენტრი და ორ გზაზე, რომლებიც მიემართება თბილისისა და რუსთავის შემაერთებელი გზატკეცილის გასწვრივ (ID1, ID2, ID5), ტრანსპორტის მოძრაობა ტრადიციულად ინტენსიური იყო. სატრანსპორტო ნაკადი მოიცავდა ავტობუსის მარშრუტს რუსთავსა და თბილისს შორის, რომელიც ამჟამად აღარ ფუნქციონირებს. დღესდღეობით, ორ ქალაქს შორის დამაკავშირებელი საზოგადოებრივი ტრასნპორტი მიკროავტობუსია, რომელიც საშუალოდ 4 წუთის ინტერვალით მოძრაობს.

საგზაო სისტემის განსახილველი ნაწილი (მონაკვეთი თბილისის შემოვლით გზამდე) გამოიყენება კახეთის რეგიონის მიმართულებით სატრანსპორტო მოძრაობისთვის. ამის გამო, ამ მონაკვეთზე შეიმჩნევა სატრანსპორტო მოძრაობის გარკვეული სეზონურობა შემოდგომაზე (სექტემბრიდან ნოემბრამდე), რთველის პერიოდში მომატებული მოძრაობის გამო. თუმცა კვლევა, რომელიც ეხებოდა ამ ფაქტორის (სეზონურობის) ზემოქმედების შეფასებას, ჩატარდა თებერვალ-მარტში და შედეგად ასეთი ცვლილებები არ დაფიქსირებულა. რაც შეეხება სატრანსპორტო მოძრაობის მოცულობის სხვა ცვლილებებს, მისი ინტენსიურობა ძირითადად დამოკიდებულია მეტეოროლოგიურ პირობებზე. კერძოდ, ზამთარში, მსუბუქი ავტომობილების ნაკადი შედარებით მცირეა, თუმცა, დაკვირვების პერიოდში შეგროვილ მონაცემებზე დაყრდნობით აღნიშნულის სადემონსტრაციოდ ზუსტი მონაცემების მოყვანა შეუძლებელია.

ზუსტი ისტორიული სტატისტიკა განსახილველ გზებზე ავარიებისა და საგზაო შემთხვევების შესახებ ხელმისაწვდომი არ არის. თუმცა, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ავარიების/შეჯახებების რისკი თბილისი-რუსთავის და რუსთავი-ახალი სამგორის გზებზე/გზაჯვარედინებზე უფრო მაღალია, ვიდრე სხვა განხილულ მონაკვეთებზე, სადაც სატრანსპორტო მოძრაობის მოცულობა და მოძრაობის სიჩქარე ჩვეულებრივ შეზღუდულია. მთავარ გზებზე არსებობს საგზაო ნიშნები, უსაფრთხოების სხვა ზომები (როგორიცაა დაკვირვების კამერები) დამონტაჟებულია მხოლოდ ქალაქის ტერიტორიის ფარგლებში.

დაკვირვების პუნქტებში სატრანსპორტო მოძრაობის დაკვირვების შედეგები, სატრანსპორტო ნაკადში მსუბუქი და მძიმე ტრანსპორტის პროცენტულ წილთან ერთად, მოცემულია დანართში T1 წარმოდგენილ სქემებზე (სქემები T1-T5). დღის სხვადასხვა პერიოდებში ჩატარებულმა დაკვირვებამ არ გამოავლინა განსაკუთრებულად გამოკვეთილი პიკის საათის არსებობა. ამგვარად, T1-T5 სქემებზე (დანართი T1) მოყვანილი მონაცემები, სატრანსპორტო მოძრაობის საშუალო დღიურ მაჩვენებლებს ასახავს.

ტრანსპორტი, რომელიც განეკუთვნება“ნელ” (ველოსიპედი, საჭაპნო ტრანსპორტი) კატეგორიას, შესასწავლ მონაკვეთებზე შემჩნეული არ ყოფილა. სქემა 5.7.3. მიუთითებს, რომ თითქმის ყველა შესასწავლ წერტილში დომინირებს მსუბუქი სატრანსპორტო საშუალებები.


Golder Associates

ნახაზი 5.7.3. მსუბუქი და მძიმე ტრანსპორტის პროცენტული შეფარდება დაკვირვების სხვადასხვა პუნქტებზე (დაკვირვების შედეგების საფუძველზე)

Light and heavy vehicles t raf f ic, ID 2

0

100

200

300

400

500

600

700

Tue, 11 Mar ch , Fr i , 15 Mar ch Sat, 16 Mar ch Mon, 18 Mar ch

Dat e, mont h

Light vehicles

Heavy vehicles

Light and heavy vehicles traffic, ID3

0

20

40

60

80

100

120

140

160

Tue, 11 March , Fri, 15 March Sat, 16 March Mon, 18 March

Date, month

Qty

of v

ehic

les,

dai

ly a

vera

ge

Light vehicles

Heavy vehicles

Light and heavy vehicles t raf f ic, ID 4

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

Tue, 11 Mar ch , Fr i , 15 Mar ch Sat, 16 Mar ch Mon, 18 Mar ch

Dat e, mont h

Light vehicles

Heavy vehicles

Light and heavy vehicles, ID5

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

Tue, 11 March , Fri, 15 March Sat, 16 March Mon, 18 March

Date, month

Qty

of v

ehic

les,

ave

rage

dai

ly

Light vehicles

Heavy vehicles

5.7.4 ინფრასტრუქტურა

გამტარობის და უსაფრთხოების თვალსაზრისით საგზაო ქსელის მდგომარეობაზე დაკვირვების შედეგად შემდეგი დასკვნები იქნა გამოტანილი:

• გზის საფარი ბევრგან მოსაწესრიგებელია; • გზის მონიშვნა ყველგან არ არსებობს; • საგზაო ნიშნები სრულყოფილად უზრუნველყოფილი არ არის; • უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურა ყოველთვის არ არის ადეკვატური; და • გზების გამყოფი ბარიერი და უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურა ზოგგან

არასათანადოა.

შესასწავლი გზების ფაქტობრივი სავალი ნაწილის და გვერდულების სიგანე ნაჩვენებია ცხრილში 5.7.4.

ID1 ID2

ID3 ID4


Golder Associates

ცხრილი 5.7.4. სავალი გზის მახასიათებლები დაკვირების პუნქტებში

ID მდებარეობა სავალი გზის სიგანე (მ) გვერდული (მ)

შენიშვნა

1 თბილისი-რუსთავის გზა, რომელიც უხვევს მეფრინველეობის ფერმისკენ

8.4 მ (თბილისი-რუსთავი) 7.6 მ (უხვევს ნაგავსაყრელის ადგილისკენ)

1 Y ტიპის გადაკვეთა

2 გადასახვევი გაჯის საწარმოსკენ – ნაგავსაყრელის დასავლეთით

7 მ 1 Y ტიპის გადაკვეთა

3 გზაჯვარედინი ნაგავსაყრელის სამხრეთ-დასავლეთით

8.4 მ (თბილისი-რუსთავი) 9 მ (გზა, სასაფლაოს საწ, მიმართულებით) 6 მ ( სასაფლაოსკენ)

1-1.5 X ტიპის გადაკვეთა

4 რუსთავი-ახალი სამგორი 8 მ 1-1.5 X ტიპის გადაკვეთა

შესაფასებელი გზების სიგანე და გამტარობა იძლევა დაუბრკოლებელი მოძრაობის საშუალებას. სატრანსპორტო საცობები შემჩნეული არ ყოფილა.

5.8 ხმაური


დასახლებული პუნქტის ობიექტთან უახლოეს რეცეპტორთან ფონური ხმაური მონიტორინგი შესრულდა სამუშაო და დასვენების დღეს. შედეგებში არ არის მითითებული რას ასახავს გაზომილი სიდიდეები, გარემოს ხმაურს (Leq) თუ ფონურ მაჩვენებელს (L90). თუმცა, მოგვიანებით დადგინდა, რომ სიდიდეები ფონური ხმაურს (L90) გულისხმობს. მონაცემების მიხედვით:

• ჩვეულებრივ სამუშაო დღეს ხმაურის ფონური მაჩვენებელი დღისით - გაზომილია როგორც L901 საათში - მერყეობს 32-74 დბა-ს ფარგლებში;

• ჩვეულებრივ დასვენების დღეს ხმაურის ფონური მაჩვენებელი დღისით –გაზომილია როგორც L901 საათში - მერყეობს 38-75 დბა-ს ფარგლებში.

გაზომილი საათობრივი (1 საათის განმავლობაში) სიდიდეები არათანაბარია და მერყეობს 37-42 დბ შორის. ასეთ ფართე დიაპაზონში ცვლილება ატიპიურია, ჩვეულებრივ, მოსალოდნელია უფრო თანაბარი სურათი. გარდა ამისა, ზოგიერთი აბსოლუტური მაჩვენებელი უჩვეულოდ მაღალია, მაგალითად, ხმაურის ფონური მაჩვენებელი – 74 dBLA90 1საათში – საცხოვრებელ სახლებთან. ხმაურის ასეთი დონე მოკლევადიანია და არ გრძელდება ერთი საათის განმავლობაში. ამ ორი მიზეზის (ცალ-ცალკე და ერთდროულად) გამო, მიჩნეული იქნა, რომ მიღებული მონაცემები ბუნდოვანია და საკმარისი საფუძველი არსებობს, რომ ისინი არადამაჯერებლად იქნეს მიჩნეული. შესაბამისად, მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება არსებული ხმაურის საბაზისო პირობების აღწერისას მიღებული მონაცემები არ იქნეს გამოყენებული.


Golder Associates

ალტერნატივის სახით გამოყენებული იყო კონსერვატიული მიდგომა სავარაუდო ხმაურის საბაზისო მაჩვენებლების მიმართ, საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის რეკომენდაციების გათვალისწინებით. უნდა აღინიშნოს, რომ აქ არ არსებობს წყაროებისთვის დაჯგუფებული კრიტერიუმები ან საბაზისო სტანდარტები.

5.8.2 საკვლევი ტერიტორია

ხმაურისა და ვიბრაციის შეფასებისას განხილული იყო ნაგავსაყრელის ტერიტორიასთან უახლოესი სენსიტიური რეცეპტორები. ადამიანები, რომლებიც ითვლებიან ზემოქმედების მიმღებებად და რომლებზე ზემოქმედებაც განხილულია შეფასების დროს, იმყოფებიან/ცხოვრობენ ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიის საზღვრებს მიღმა.

უახლოესი რეცეპტორი-ადამიანები, იმყოფებიან სოფ. ახალ სამგორში, ნაგავსაყრელის ტერიტორიიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით დაახლოებით 1.2. კმ.ზე. ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან 2 კმ-ის რადიუსში სხვა მოსახლეობა (ზემოქმედების პოტენციური მიმღებები) არ არსებობს.

ხმაურის წარმომშობი წყაროები, რომელთაც შეუძლიათ ზემოქმედება მოახდინონ უახლოეს მიმღებებზე, მოიცავს:

• ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე მომუშავე მანქანა-დანადგარები; და • ტერიტორიაზე ნარჩენების შემოსატანად გამოყენებული ტრანსპორტი.

ნაგავსაყრელის უახლოეს მიმღებამდე უმოკლესი მანძილის - დაახლოებით 1.2 კმ.ის გათვალისწინებით, სავარაუდო არ არის, რომ ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე წარმოშობილი ვიბრაციის დონე დასახლებულ პუნქტში ოდესმე მიაღწევს დასაშვებ ლიმიტს 5 მმ/წმ-ს (ნაწილაკის მაქსიმალურ სიჩქარე (ppv)). ამიტომ, ფაქტორის ზემოქმედების შეფასებისას ვიბრაციასთან დაკავშირებული ზემოქმედების შემდგომი კვლევა აღარ განხორციელებულა.

5.9 ლანდშაფტი და ვიზუალური მხარე

5.9.1 რეცეპტორები

უახლოეს რეცეპტორს წარმოადგენს ობიექტის სამხრეთ-აღმოსავლეთით 1.2კმ -ში მდებარე სოფ.ახალი სამგორი. სოფელსა და ობიექტს შორის ტერიტორიის რელიეფის გათვალისწინებით (დეტალები იხილეთ ქვემოთ), ნაგავსაყრელი სოფლიდან არ გამოჩნდება.

ამ ტერიტორიის ფარგლებში სხვა პოტენციური რეცეპტორება, მწყემსები და ნაგავსაყრელის დასავლეთით 250მ მანძილზე გამავალ ახალი სამგორის გზაზე მოძრავი მგზავრებია.


Golder Associates

5.9.2 ფონური ინფორმაციის შეგროვება

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებულ ადგილის და მის მიმდებარე ტერიტორიების ლანდშაფტის და ვიზუალური გარემოს შესაფასებლად ჩატარდა საველე კვლევა. .

ტერიტორია დაქანებულია ობიექტის სამხრეთით 50 მ-ში მდებარე გამოფიტული გორაკებიდან (დაახლოებით 428 მ ნიშნულზე), ჩრდილოეთ საზღვრისკენ (413 მ ნიშნულზე) და შემდგომ ობიექტის ჩრდილოეთით განლაგებულ საირიგაციო არხისა და მასთან დაკავშირებული დაჭაობებულ ტერიტორისკენ (407მ ნიშნულზე).

ტერიტორია წარმოადგენს ქვემო ქართლის დაბლობის, მდ.მტკვრის დეპრესიის სამგორი-მირაანის რეგიონის ნაწილს და მდებარეობს სამგორის ველის უკიდურეს სამხრეთ ნაწილში.

რელიეფი

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორია მდებარეობს არხაშენის ჩრდილო-დასავლეთ ფერდობის დასავლეთ ბოლოში, სოფელ ახალი სამგორიდან ჩრდილო-დასავლეთით დაახლოებით 1.2 კმ-ზე. რელიეფი ბრტყელია, და დაქანებული ჩრდილო-დასავლეთის მიმართულებით. ნაგავსაყრელის ადგილს სამხრეთით/ სამხრეთ-აღმოსავლეთით ესაზღვრება გორაკები, მცირედ დაქანებული ფერდობით ჩრდილო-დასავლეთით თანდათანობით გადადის ბრტყელ მინდორში, ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან ჩრდილოეთით, ყველაზე დაბალ ჭაობიან ადგილას გადის სარწყავი არხი. შემოთავაზებულ ტერიტორიას კვეთს ორი მშრალი ხევი, რომლებიც წვიმის დროს წყლიანდება.

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებულ ტერიტორიას სამხრეთ-აღმოსავლეთით ესაზღვრება მცირე ბორცვიანი უბანი, გაჯის კარიერის ქვაბულებით, ხევები და მიწაყრილები. (ნახაზი 5.9.2-10). ფერდობის დაქანება დაახლოებით 10-12%. ქანობი ჩრდილო-დასავლეთის მიმართულებისაა.


Golder Associates

ნახაზი 5.9.2-1: საერთო ხედი ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ადგილიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით, სოფელ ახალი სამგორის მიმართულებით

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებულ ტერიტორიას ჩრდილოეთით ესაზღვრება დაჭაობებული ტერიტორიები, რომლებიც ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან გამოყოფილია სარწყავი არხით. ჭარბტენიანი ტერიტორიის მცენარეულობა ტიპურია ასეთი ნიადაგისთვის, დომინირებს ლელქაში და სარეველები. სამგორის მეფრინველეობის ფაბრიკა მდებარეობს ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან 2 კმ-ზე ჩრდილო-დასავლეთით (ნახაზი 5.9.2-2).

ნახაზი 5.9.2-2: ხედი ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან ჩრდილოეთით, ჭაობიანი ადგილები და საირიგაციო არხი

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებულ ტერიტორიას სამხრეთით ესაზღვრება სასოფლო-სამეურნეო მიწები, დასავლეთით, სამხრეთ-დასავლეთით და სამხრეთით გადის


Golder Associates

გზა სოფელ ახალი სამგორისკენ. ახალი სამგორის გაჯის ქარხნები (მოქმედი და მშენებარე) მდებარეობს ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან სამხრეთით (ნახაზი 5.9.2-3).

ნახაზი 5.9.2-3: ხედი ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან სამხრეთით და ახალი სამგორის გზის მიმართულებით

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებულ ტერიტორიას აღმოსავლეთით ესაზღვრება სასოფლო-სამეურნეო მიწა, რომელიც თანდათანობით ტრანსფორმირდება ბორცვებად. ტერიტორია დასახლებული არ არის და ძირითადად გამოყენებულია საძოვრებად (ნახაზი 5.9.2-4).

ნახაზი 5.9.2-4: ხედი ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიიდან აღმოსავლეთით


Golder Associates

ზევით განსაზღვრული კატეგორიების შესაბამისად, ლანდშაფტი შეიძლება კლასიფიცირებული იქნეს, როგორც ჩვეულებრივი ხასიათის, და არა სენსიტიური.

მცენარეულობა

სამგორის ველი, კერძოდ კი ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორია, გამოირჩევა მცენარეულობის სახეობების სიმწირით. ისტორიულად, არეალი დაფარული იყო მეჩხერი ტყეებით, თუმცა, ტერიტორიაზე ტყეები მთლიანად განადგურდა გადაჭარბებული ძოვების და ხე-ტყის ჭრის გამო. ტერიტორიაზე არსებული მცენარეულობა მეორადია და აღრიცხული მცენარეების ჯიშების უმეტესობა კლასიფიცირებულია როგორც სარეველები.

მიწათსარგებლობა და შენობა-ნაგებობები

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ადგილის მიმდებარე შესასწავლი ტერიტორია გამოიყენება მარცვლეულის მოსაყვანად და ნაწილობრივ – საძოვრებად. ნაგავსაყრელის შემოთავაზებულ ტერიტორიაზე ან მის მიმდებარედ არ არის შენობა-ნაგებობები.

სხვა საქმიანობა საკვლევ ან მის მიმდებარე ტერიტორიებზე

ერთადერთი პროექტი, რომელიც დაგეგმილია საპროექტო ტერიტორიაზე - რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელია. ეს ნაგავსაყრელი განთავსდება BTC ნაგავსაყრელის აღმოსავლეთით, მის უშუალო სიახლოვეს.

ვიზუალური რეცეპტორები

ნაგავსაყრელის ტერიტორია საცხოვრებელი და ინდუსტრიული ადგილებიდან მოშორებით მდებარეობს. ასე რომ რეცეპტორები, რომლებზედაც შესაძლოა ნაგავსაყრელის განვითარებასთან დაკავშირებულმა ლანდშაფტის/ ხედის ცვლილებამ მოახდინოს ზემოქმედება, ძირითადად შემოიფარგლება მგზავრებით, რომლებიც იყენებენ ტერიტორიის სამხრეთით/სამხრეთ დასავლეთით გამავალ ახალი სამგორის გზას. სხვა ადამიანები, რომლებზედაც შესაძლოა ლანდშაფტის ცვლილებამ მოხადინოს ზემოქმედება ვიზუალური თვალსაზრისით, ფერმერები და მწყემსებია, რადგანაც ტერიტორია ძირითადად სასოფლო-სამეურნეო მიზნით გამოიყენება.

ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიის უახლოესი სოფლის - ახალი სამგორის მოსახლეობა დაინახავს ნაგავსაყრელს მხოლოდ მგზავრობისას. სოფელი ნაგავსაყრელის ტერიტორიიდან დაახლოებით 1.2. კმ-ზე მდებარეობს და ადგილობრივი მცხოვრებლები ვერ დაინახავენ ნაგავსაყრელს ვერც მიწის


Golder Associates

ზედაპირიდან და ვერც სოფლის რომელიმე ამაღლებული წერტილიდან. თუმცა, სოფლის მცხოვრებნი კარგად იცნობენ ადგილობრივ ლანდშაფტს და შესაძლოა მგრძნობიარენი იყვნენ კონკრეტული ხედების ცვლილების მიმართ, განსაკუთრებით თუ ეს ხედი მათთვის მნიშვნელოვანია. მგზავრებზე ზემოქმედება ძირითადად შეზღუდულია. ისინი ხედავენ ტერიტორიის მხოლოდ ნაწილს. ლანდშაფტის ან ხედის ნებისმიერ ცვლილება ნაკლებ მნიშვნელოვანია მძღოლებისთვის. ხოლო, მგზავრებს უფრო მეტი დრო აქვთ ხედების დასათვალიერებლად და ამიტომ ვიზუალურ ცვლილებებს მათთვის მეტი მნიშვნელობა აქვთ.

ხედი დაკვირვების სხვადასხვა წერტილიდან

ჩატარდა ტერიტორიის ანალიზი იმ წერტილების განსასაზღვრად, საიდანაც ნაგავსაყრელის ტერიტორია შესამჩნევი იქნება. ტერიტორია ბრტყელია და მცენარეობას (განსაკუთრებით ხეებს) მოკლებული. ამის გათვალისწინებით, ტოპოგრაფიის და რელიეფის გათვალისწინებით განისაზღვრა დაკვირვების ის წერტილები, საიდანაც შესაძლებელი იქნება ცვლილებების დანახვა. ნაგავსაყრელის ტერიტორიის დანახვა შესაძლებელი იქნება 5-5.5 კმ მანძილიდან ჩრდილოეთით და სამხრეთით მდებარე წერტილებიდან. სხვა მიმართულებებიდან ნაგავსაყრელის ტერიტორიის დანახვა შესაძლებელი იქნება მხოლოდ უფრო ახლო მანძილიდან.

განისაზღვრა/შეირჩა ორი დაკვირვების წერტილი. პირველი - VP1 (ნახაზი 5.9.2-5), რომელიც ითვალისწინებს ტერიტორიის სამხრეთ-აღმოსავლეთით მდებარე ბორცვების ტოპოგრაფიას და საიდანაც კარგად ჩანს საპროექტო ნაგავსაყრელის ტერიტორია და მეორე - VP2 (ნახაზი 5.9.2-6), ობიექტის სამხრეთ/სამხრეთ - აღმოსავლეთით მდებარე სადაკვირვებო წერტილი, საიდანაც შეიძლება იმ ხედის დანახვა, რომელიც გამოჩნდება ახალი სამგორის გზიდან. წერტილების განლაგების სქემა მოცემულია ნახაზზე 5.9.2-7.


Golder Associates

ნახაზი 5.9.2-5: ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიის საერთო ხედი და პირველი სადაკვირვებო წერტილი ტერიტორიის სამხრეთ-აღმოსავლეთით

მდებარე გორაკიდან

VP1

Project site

ნახაზი 5.9.2-6: ნაგავსაყრელის შემოთავაზებული ტერიტორიის საერთო ხედი და მეორე სადაკვირვებო წერტილი ტერიტორიის სამხრეთით მდებარე ახალი

სამგორის გზიდან

Project site

VP2


Golder Associates

ნახაზი 5.9.2–7: რუკა საპროექტო ნაგავსაყრელის ტერიტორიის და დაკვირვების წერტილების VP1 და VP2 აღნიშვნით

VP1

VP2

Nearest settlement, Akhali Samgori is in about 1.2-1.5km from the site

Project area

პროექტის ტერიტორია

უახლოესი დასახლება - ახალი სამგორი 1.2-1.5კმ-შია


Golder Associates

5.10 კულტურული მემკვიდრეობა


წინამდებარე ნაწილში მოცემულია რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის პროექტისთვის კულტურული მემკვიდრეობის არსებული მდგომარეობის აღწერა. პროექტისთვის მონაცემთა შეგროვების დაწყებამდე არ იყო ცნობილი რაიმე ინფორმაცია ამ ტერიტორიაზე ან მის მიმდებარედ კულტურული ძეგლების (რეცეპტორების) შესახებ. თუმცა ინფორმაციის არარსებობა არა ტერიტორიაზე ასეთი ძეგლები არარსებობის, არამედ ამ რეგიონისდმი არქეოლოგების ნაკლები ინტერესის დასტურია. გამონაკლისი კვლევებია, რომელიც ჩატარდა საქართველოს ტერიტორიაზე ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენის პროექტის ფარგლებში, ტერიტორიის 0.5 კმ-ის დაშორებით. ამ პროექტის I ფაზის (ლიტერატურის მოძიება) და II ფაზის (საძიებო კვლევა) ფარგლებში ჩატარებული კვლევის ტერიტორია მოიცავდა შემოთავაზებული პროექტის ტერიტორიას და არ გამოავლინა რაიმე კულტურული ძეგლის არსებობა პროექტის ობიექტის ფარგლებში. მიუხედავად ამისა, შესაბამისად და აუცილებლად ჩაითვალა შემდგომი საველე გამოკვლევის ჩატარება იმ მიმღებების დასადგენად, რომლებიც, მათი არსებობის შემთხვევაში, შეიძლება მოექცნენ პროექტის ზემოქმედების ქვეშ.

კულტურული მემკვიდრეობის ფონური მონაცემების შეგროვება მოხდა უშუალოდ პროექტის ძირითადი ტერიტორიისთვის. სამუშაო ჩაატარეს ირინა დემეტრაძემ და ზურაბ ცქვიტინიძემ, დამკვეთის (ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენი) მიერ კულტურულ მემკვიდრეობასთან დაკავშირებულ საკითხებზე კვლევების ჩასატარებლად დაქირავებულმა საველე მონიტორებმა, რომლებიც, ამავე დროს დამქირავებელის დავალებით, აწარმოებნენ კულტურული მემკვიდრეობის საველე მონიტორინგს ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენის პროექტსთვის.

აღნიშნული სამუშაო ჩატარდა საქართველოს 2007 წლის კანონის „კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ” (საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვის და სპორტის სამინისტრო) და საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის 2007 წლის სახელმძღვანელო მითითებების მიხედვით (მუშაობის სტანდარტები სოციალურ და გარემოს დაცვის მდგრად განვითარებაზე, სახელმძღვანელო მითითება 8: კულტურული მემკვიდრეობა) და მომზადდა გარემოს შეფასების მე-8 განახლების „კულტურული მემკვიდრეობა გარემოს შეფასებისას” (მსოფლიო ბანკი, 1994) თანახმად.

მე-8 სახელმძღვანელო მითითებაში ნათქვამია:

`. . . კულტურული მემკვიდრეობა გულისხმობს კულტურული მემკვიდრეობის ისეთ მატერიალურ ფორმებს, როგორც მატერიალური საკუთრება და არქეოლოგიური (პრეისტორიული), პალეონტოლოგიური, ისტორიული, კულტურული, ხელოვნების და რელიგიური ღირებულების მქონე ობიექტებს, ისევე როგორც უნიკალურ, კულტურულ ღირებულების მქონე, ბუნებრივი გარემოს ძეგლებს, მაგ. წმინდა ტყეები . . . . . ასევე კულტურული მემკვიდრეობის არამატერიალურ ფორმებს, როგორიცაა ცოდნა, ინოვაციები და ადამიანთა ჯგუფის ცხოვრების ტრადიციული სტილი.”


Golder Associates

მე-8 სახელმძღვანელო მითითების (საერთაშორისო საფინანსო კორპორაცია, IFC, 2007) შესაბამისად მატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის რესურსები შეიძლება მოიცავდეს:

• არქეოლოგიურ ობიექტებს (მათ შორის, კულტურული მნიშვნელობის მქონე ბუნებრივ ზონებს);

• ისტორიულ ნაგებობებს; • ისტორიულ უბნებს; • ისტორიულ ან კულტურულ ლანდშაფტებს; და • არქეოლოგიურ არტეფაქტებს. სამუშაო ასევე განხორციელდა საქართველოს 2002 წლის `ეკოლოგიური ზემოქმედების შეფასების წესების” (საქართველოს გარემოს დაცვის და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო) მიხედვით. აღნიშნული წესების მე-7 მუხლის მე-3 პარაგრაფში ნათქვამია:

`ეკოლოგიური ზემოქმედების შეფასება ნიშნავს პირდაპირი თუ არაპირდაპირი ზემოქმედების შედეგების აღმოჩენას, აღწერას და შემოწმებას დაგეგმილი სამუშაოს კონტექსტში:

. . . ვ) ზემოქმედება ისტორიულ ძეგლებსა და კულტურულ ფასეულობებზე.”

ქვემოთ მოცემულია ობიექტისთვის მონაცემთა შეგროვების მიზნები და მეთოდოლოგია.

5.10.2 მეთოდოლოგია

ობიექტის მონაცემთა შეგროვების ფაზა მოიცავს ლიტერატურული მონაცემების დამუშავებას, ხელმისაწვდომი აეროფოტოსურათების შესწავლას, საველე ძიებაზე დაკვირვებას და მონიტორინგს ობიექტის გეოტექნიკურ კვლევასთან დაკავშირებული სამუშაოების განხორციელების დროს.

ლიტერატურის მოძიების, აეროფოტოსურათების შესწავლის, საველე ძიებაზე დაკვირვების და ობიექტის მონიტორინგის მიზნები შეიძლება ასე ჩამოყალიბდეს:

• ობიექტის მახლობლად აღმოჩენილი არქეოლოგიური, ისტორიული, კულტურული, რელიგიური და ბუნებრივი უნიკალური ადგილების აღწერა და რუკაზე დატანა;

• GPS მონაცემების მოპოვება ობიექტის საზღვრების დადგენის მიზნით ისე, რომ შესაძლებელი გახდეს ზუსტი პოლიგონის შექმნა GPS გამოყენებისთვის;

• თითეული დაფიქსირებული ობიექტისთვის დეტალური ინფორმაციის წერილობითი, ფოტო, რუკის და GPS მონაცემების სახით დაფიქსირება და ჩანაწერების საშუალებით თითოეული აღმოჩენილი ობიექტის აღრიცხვა თითოეული მათგანის მდებარეობის, მასშტაბის, ფორმის, ფუნქციის, თარიღის და სავარაუდო მნიშვნელობის დადგენის შესაძლებლობის მიზნით;


Golder Associates

• ისეთი ტექნიკური ანგარიშების შედგენა, რომლებშიც დეტალურად იქნება აღწერილი აღმოჩენა და კვლევის შედეგად დადგენილი კულტურული მემკვიდრეობის წყაროების მნიშვნელობის დახასიათება.

მისაღებად ჩაითვალა, შეფასებაში უშუალოდ ნაგავსაყრელის (ტერიტორია მოქცეული საპროექტო ტერიტორიის ფარგლებში) და მის გარშემო 1კმ-იანი ბუფერული ზონის ჩართვა.

მონაცემთა შეგროვების სამუშაოების მოცულობა საკმარისი იყო პროექტის ტერიტორიის ფარგლებში პოტენციური ობიექტების გამოსავლენად. თუმცა, არსებობდა გარკვეული შეზღუდვები:

• მცენარეული საფარი – რაც აფერხებდა აღმოჩენის დადგენას და ამოღებას; • დამარხული ობიექტები გამოვლინების შესაძლებლობა ზედაპირზე; და • გეოტექნიკური საცდელი შურფების მდებარეობა.

აქედან გამომდინარე, შეიძლება დავუშვათ, რომ ზოგიერთი ნაშთი კვლავაც აღმოუჩენელი დარჩა მიწის საფარის ქვეშ ან იმ ადგილებში, რომლებიც არ იქნა გამოკვლეული გეოტექნიკური შესწავლისას.

5.10.3 კულტურული მემკვიდრეობის დადგენილი ობიექტები

ლიტერატურის განხილვა

კულტურული მემკვიდრეობის სავველე მონიტორებმა ირინა დემეტრაძემ და ზურაბ ცქვიტინიძემ ჩაატარეს არსებული ლიტერატურის წყაროების კვლევა, რაც მოიცავდა 1982-1988 წლებში ჩატარებული არქეოლოგიური ექსპედიციის კვლევების (გარდაბანი და კახეთი), 1946-1965 წლებში რუსთავში ჩატარებულ გათხრების და ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენის პროექტის ნაწილის სახით ჩატარებული არქეოლოგიური კვლევების შედეგებს. შესწავლილი წყაროების დეტალები მოცემულია ანგარიშის ბოლოს, გამოყენებული ლიტერატურის თავში.

გარდა ამისა, მონიტორებმა გაიარეს კონსულტაციები რაიონის არქეოლოგთან, ცისანა ჩიკოიძესთან, რომელსაც ჩატარებული და შედგენილი აქვს შესაბამისი ანგარიშები კახეთში წინა წლებში ჩატარებული ექსპედიციის შესახებ. ცისანა ჩიქოიძის აზრით, BTC ნაგავსაყრელის პროექტის ტერიტორიას მცირე არქეოლოგიური პოტენციალი გააჩნია.

აეროფოტოსურათების განხილვა

იმ ობიექტების აღმოსაჩენედ, რომლებსაც შეიძლება არქეოლოგიური თვალსაზრისით მნიშვნელობა ჰქონდეთ, განხილული იქნა BTC Georgia-ს გეოგრაფიული საინფორმაციო სისტემის ჯგუფის მიერ მომზადებული რუკა. რუკის შესწავლისას გამოვლინდა ერთი ობიექტი, საპროექტო ნაგავსაყრელის საზღვრიდან 1 კმ მანძილზე (ფოტო 1). დეტალური ინფორმაცია ამ ობიექტის შესახებ მოპოვებული შემდგომი საველე კვლევის დროს (იხ. ქვემოთ).


Golder Associates

საველე ძიება

ობიექტის თავდაპირველი გამოკვლევა ირინა დემეტრაძემ ჩაატარა 2007 წლის 3 ოქტომბერს, რასაც შემდგომში მოჰყვა ნაგავსაყრელის პროექტის ტერიტორიის დეტალური საველე ძიება, 2007 წლის 16 ნოემბერს. BTC ნაგვსაყრელის ტერიტორია ამჟამად სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით გამოიყენება. ტერიტორიის საზღვარზე არსებობს რამდენიმე ხე. საველე სამუშაოების დროს ამინდი მშრალი და მზიანი იყო, რაც იძლეოდა ვიზუალური დათვალიერების კარგ საშუალებას. მიწის ზედაპირი მშრალი იყო, შესაძლებელი იყო გადაადგილება, ხოლო ბალახის საფარი მხოლოდ აქა-იქ შეიმჩნეოდა, რაც არქეოლოგს აძლევდა ზედაპირზე რაიმეს აღმოჩენის საშუალებას (თუ ასეთი რამ იქნებოდა).

რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის საპროექტო ტერიტორია დაიყო 100 მ x 100 მ ზომის ბლოკებად, რამაც მოიცვა მთელი ობიექტი, 20-30 მ-ის ბუფერული ზონით ტერიტორიის ყველა მხარეს. ამ გამოკვლეულ ტერიტორიაზე არ აღმოჩნდა კულტურული მემკვიდრეობის რაიმე წყარო.

აეროფოტოსურათების დათვალიერებისას აღმოჩენილი ობიექტი, რომელიც მდებარეობდა მშენებლობის საზღვარს გარეთ, შემოწმდა. პერიმეტრი ჩაწერილი იქნა GPS-ის საშუალებით:

• ობიექტი 1 – ბორცვი. სავარაუდოდ ხელოვნური (ანუ ადამიანის მიერ შექმნილი) მიწაყრილი, ქვის არაერთგვაროვანი კონცენტრაციით და ჩაღრმავებებით 10-15 მ-ის ინტერვალით. შესაძლოა ამ ყორღანს ჰქონოდა დასახლების ან სასაფლაოს ფუნქცია. ყურღანი მდებარეობს ობიექტის საზღვრიდან 250მ მოშორებით აღმოსავლეთის მიმართულებით.

სხვა ძეგლები, რომლებიც მდებარეობენ რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის მახლობლად (იხილეთ ნახაზი 5.10.3), არსებულ წყაროებზე დაყრდნობით შემდეგია:

• ობიექტი 2 – კლასიკური/შუა საუკუნეების გზის ნარჩენები. აღმოჩენილი BTC მილსადენის პროექტის დროს ჩატარებული საველე სამუშაოებისას (II ფაზა) - იდენტიფიცირებულია როგორც ობიექტი IV-219. წარმოადგენს მოკირწყლული გზის მცირე მონაკვეთს, განლაგებულს ტერიტორიის საზღვრიდან დაახლოებით 4 კმ-ზე სამხრეთ-დასავლეთით.

• ობიექტი 3 – შუა საუკუნეების დასახლების ნარჩენები. გაითხარა 1982 წელს გარდაბნის არქეოლოგიური ექსპედიციის მიერ, სადაც ასევე აღმოჩნდა კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით საინტერესო ფენები და ამბარები. იგი მდებარეობს მდინარე მტკვრის მარჯვენა ნაპირზე, ობიექტის საზღვრიდან სამხრეთ დასავლეთით, დაახლოებით 4.5 კმ-ის მანძილზე.


Golder Associates

ნახაზი 5.10.3: შემოთავაზებული ობიექტის მახლობლად განლაგებული არქეოლოგიური ძეგლები


Golder Associates

გეოტექნიკური მონიტორინგი

გეოტექნიკური სამუშაოების დროს, ქალბატონმა ირინა დემატრაძემ 2008 წლის 19 და 23 იანვარს ჩაატარა რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის მოსაწყობად შერჩეულ ტერიტორიაზე გაყვანილი ხუთი საცდელი შურფის მონიტორინგი. აღნიშნული სამუშაოების დროს არ იქნა აღმოჩენილი კულტურული მემკვიდრეობის არანაირი ნიმუში.

5.11 ხმელეთისა და წყლის გარემოს ეკოლოგია


BTC-ის კონტრაქტორმა შპს «ძელქვა»-მ ეროვნული თუ საერთაშორისო მნიშვნელობის მქონე დასაცავი ტერიტორიების განსასაზღვრავად განახორციელა კამერალური ეკოლოგიური კვლევა. ეროვნული მნიშვნელობის უბნების (კანონით დაცულის თუ დაუცველის) მოკვლევა შესრულდა ობიექტის დაფარვის ზონიდან 1 კმ რადიუსში განთავსებული ყველა ტერიტორიისთვის, ხოლო საერთაშორისო მნიშვნელობის უბნების მოკვლევა მოხდა ობიექტის დაფარვის ზონიდან 5 კმ-ის რადიუსში. საერთაშორისო მნიშვნელობის დასაცავ ტერიტორიებთან მიმართებაში კამერალური მოკვლევა მოიცავს დაწვრილებით ინფორმაციას «ნატურა 20001«-ის ბუნების შესახებ.

უბანთან დაკავშირებული ინფორმაციის გარდა მომზადდა ინფორმაცია ობიექტის ზონიდან 5 კმ-ის რადიუსში ყველა დაცული და წითელი წიგნში2 შესული სახეობის შესახებ. ამ ინფორმაციის შესაგროვებლად გამოყენებული იქნა შემდეგი წყაროები:

• საქართველოს ცხოველთა სამყარო, ტომი 2, 1964 • ეგოროვი, ბაზილევიჩი, კავკასიის ნიადაგთა ტიპები, 1976 • ჯანაშვილი ა., საქართველოს ცხოველთა სამყარო, ტომი 4, 1982 • კეცხოველი ნ., საქართველოს მცენარეები, 1960 • ყურაშვილი ბ., ველური ბუნების დაცვა საქართველოში, 1985 • მხეიძე, საქართველოს ობობები, 1993 • მუსხელიშვილი, საქართველოში გავრცელებული ამფიბიებისა და

რეპტილიების ატლასი, 1994 • მუსხელიშვილი, აღმოსავლეთ საქართველოს რეპტილიები, 1974 • ნახუცრიშვილი გ., საქართველოს მცენარეები, 1999 • პრილიპკო ლ., აღმოსავლეთ ტრანსკავკასიური ნახევრად უდაბნოს

მცენარეები, 1980

1 natura 2000 - frinvelebisa da evrokavSiris habitatebis direqtivebiT wevri

qveynebis mier evrokavSiris qselSi Setanili ubnebi.

2 wiTeli wigni – saxeobebi, romelTa arsebobas safrTxe emuqreba. isini

klasificirebulia riskebis kategoriebis mixedviT. yvela wiTeli wigni exeba

cxovelTa Tu mcenareTa konkretul jgufs (mag, reptiliebs, mwerebs an xavsebs).


Golder Associates

• სახოკია მ., ბოტანიკური ექსკურსია საქართველოში, 1958 • სოხაძე მ., უროიანების საზოგადოებების ფენოლოგიური კვლევა, 1977

ნებისმიერი მნიშვნელოვანი ჰაბიტატი თუ სახეობა, რომელიც შეტანილია «საქართველოს ბიომრავალფეროვნების სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა»-ში (2005) და ხვდება ობიექტის დაფარვის ზონაში, შეტანილია კვლევაში.

5.11.2 დაწვრილებითი კვლევები

შპს «ძელქვა»-მ განახორციელა ობიექტის დაფარვის ზონისა და მისი შემოგარენის საბაზისო კვლევა. მან მოიცვა ძირითადი მცენარეების მოკვლევა, რათა ობიექტის დაფარვის ზონასა და მის გარშემო 500 მ-იან ბუფერულ ზონაში მოძიებულიყო მცენარეთა საზოგადოებები. მთელი ტერიტორია ადგილზე იქნა გამოკვლეული. საბაზისო კვლევამ ასევე მოიცვა რომელიმე დაცული სახეობისა თუ პრიორიტეტული ჰაბიტატების არსებობის პოტენციალის შეფასება, როგორც ეს დადგენილია ევროკავშირის ჰაბიტატების დირექტივის დანართ I-ში და საქართვველოს ბიომრავალფეროვნების სტარატეგიასა და სამოქმედო გეგმაში.

ობიექტისთვის განკუთვნილი BTC–ის მიწის ნაკვეთის საველე კვლევა შპს «ძელქვა»-ს თანამშრომლებმა დოქტორმა გიორგი არაბულმა (ბოტანიკოსი) და დოქტორმა ერისტო ყვავაძემ (ზოოლოგი) განახორციელეს 2008 წლის 15-16 მარტს. უნდა აღინიშნოს, რომ მოკლე ეკოლოგიური კვლევა არ მოიცავს მოზამთრე ან მობუდარი ფრინველების კვლევას, რაც უნდა მოიცავდეს რამდენიმე საფეხურებრივ გასვლას უბანზე წელიწადის შესაბამის დროს, რათა შეიქმნას ფრინველის სურათი და მიღებული იქნას მონაცემები მათი რიცხოვნებისა და გადაადგილების შესახებ. 2008 წლის ზაფხულისთვის დაგეგმილია დამატებითი კვლევის ჩატარება დამატებითი ინფორმაციის მოსაპოვებლად; თუმცა ეს ვერ მოგვცემს მონაცემებს მოზამთრე ფრინველების, ასევე ზამთრის სხვა ფლორასა თუ ფაუნასთან დაკავშირებით.

5.11.3 საბაზისო კვლევის შედეგები

კამერალური კვლევის შედეგები გაყოფილია სამ ნაწილად: ფლორად, ფაუნად და ჰაბიტატებად. საბაზისო საველე კვლევის თითოეული ნაწილის ბოლოს მოცემულია ობიექტის დაფარვის ზონისა და მის გარშემო 500 მ-იანი ბუფერული ზონის აღწერა («უბანი»).

5.11.4 ფლორა

მიმოხილვა

კამერალური კვლევით მოცული ტერიტორია მოიცავს ველისა და ნახევრად უდაბნოების ჰაბიტატებს, სადაც დომინირებს აბზინდას Artemisia fragrans


Golder Associates

ასოციაციები (სახოკია, 1958; პრილიპკო, 1980). სხვადასხვა სინტაქსონომიური ერთეულები ასევე ფორმირებულია მარილიან ნიადაგს შეგუებული მცენარეების მიერ, როგორიცაა: Salsola ericoides, S. dendroides, Halothamnus glaucus, Gamanthus pilosus, Suaeda microphylla, Petrosimonia brachiata და სხვა.

ამ ტიპის ნახევრად უდაბნოს მცენარეული სტრუქტურის მნიშვნელოვანი ნაწილია ეფემერებისა და ეფემეროიდების სინუზიები (სახოკია, 1958; სოხაძე, 1977; ნახუცრიშვილი, 2000), რომლებიც წარმოდგენილია Poa bulbosa, Catabrosella humilis, Bromus japonicus, Eremopyrum orientale, E. triticeum, Alyssum desertorum, Adonis aestivalis, Astragalus hamosus, Koelpinia linearis, Queria hispanica-სა Boraginaceae, Leguminosae, Liliaceae-ის ოჯახების მრავალრიცხოვანი წარმომადგენლებით.

ველის მცენარეულობის ფრაგმენტები (სადაც ნიადაგი ნაკლებად მარილიანი და ნაკლებად მშრალია) წარმოდგენილია Bothriochloa ischaemum, Stipa pulcherrima, S. tirsa, S. capillata, ბალახებით Festuca valesiaca, Koeleria luerssenii, Elytrigia repens და არაბალახოვანი Glycyrrhiza glabra, Medicago caerulea, Dianthus subulosus, Pyrethrum corymbosum–ის სხვადასხვა საზოგადოებებით. ველის მცენარეულობაში ხშირად პოულობენ შემდეგ სახეობებს: Alyssum parviflorum, Callipeltis cucullaria, Sideritis montana, Trigonella spicata, Iris caucasica, Allium atroviolaceum, Seseli grandivittatum, Teucrium nuchense, T. polium, Thymus tiflisiensis, Scorzonera eriosperma, Carex schkuhrii, Veronica multifida, Helianthemum salicifolium, Achillea micrantha და შავ ეკლიან სამედიცინო Medicago minima-ს.

ქრისტეს ეკლის Paliurus spina-christi დომინანტური ასოციაცია შედარებით ფართოდაა გავრცელებული ნახევრად ქსეროფილური შიბლიაკის ბუჩქნარიდან. ეს მცენარე ხასიათდება ეკოლოგიური პირობების ფართო სპექტრით და გვხვდება, როგორც ნახევრად უდაბნოში, ასევე ველის მცენარეულ ლანშტაფტში, მაგ., აბზინდა-ქრისტეს ეკლის ბუჩქნარი Paliureta bothriochloeta, რომელიც ხასიათდება ფართო სივრცული განაწილებით და ძირითადად მეორადი წარმოშობისაა (ვითარდება ტყეების განაკაფზე).

Spiraea hypericifolia–ს გაბატონებული ასოციაციები ასევე ფართოდაა გავრცელებული შიბლიაკს შორის; ისინი ფართოდაა განვითარებული ჩრდილოეთისკენ დახრილ მეზო- და მიკრო-ფერდობებზე.

აღსანიშნავია Shibliak, რომელიც ფორმირებულია ნასევრად ქსეროფილური ბუჩქნარის Mixtofruticetatypus shibliak შერევით. შიბლიაკის ეს ტიპი ფორმირებულია ქრისტეს ეკლით Paliurus spina-christi, spirea Spiraea hypericifolia, Lonicera iberica, cotoneaster Cotoneaster suavis and buckthorn Rhamnus pallasii.

მდინარე მტკვრის ნაპირებზე განლაგებული მეორადი მინდვრებისთვის სახასიათო სახეობები განვითარდა “Tugay”–ის ტყის ჭრის შედეგად და წარმოდგენილია მცენარეებით: Aeluropus littoralis, Elytrigia repens, durva grass Cynodon dactylon, Puccinellia bulbosa. (სახოკია, 1958).

ჭარბტენიანი და წყლის სახეობების, რომლებიც ხშირად მონო-დომინანტურ საზოგადოებებს ქმნის, ნაპოვნია სარწყავი არხების ნაპირების გასწვრივ და


Golder Associates

დაკავშირებულია უბნის ჩრდილოეთით განლაგებულ ჭარბტენიანი ტერიტორიის ჰაბიტატებთან. ეს მცენარეებია: ჩვეულებრივი ლერწამი Phragmites australis, გიგანტური ლერწამი Arundo donax, Typha latifolia, T. laxmannii, Potentilla erecta, Juncus spp. და Carex spp. (კეცხოველი, 1960).

კამერალურ კვლევას არ გამოუვლენია ფლორის არც ერთი სახეობა ობიექტის დაფარვის ზონაში.

უბანი

ობიექტის დაფარვის ზონისა და მისი შემოგარენის საველე კვლევამ გამოავლინა შემდეგი მცენარეების არსებობა: Silibus marianus, Salsola dendroides, Limonium meyeri, Erodium cicutarium, Xanthium spinosum, Medicago lupulina, Erigeron canadensis, Setaria viridis, და სხვ.. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მთელი ტერიტორიის ფართობის დაახლოებით 40-50% მოკლებულია მცენარეულ საფარს. მცენარეულობის ნელი ზრდა გამოწვეული უნდა იყოს მძიმე კლიმატური პირობებით და მრავალი სახეობა შესაძლოა გვიან აღმოცენდეს.

5.11.5 ფაუნა


კამერალური კვლევით მოცული ტერიტორია ხასიათდება მრავლფეროვანი ფრინველებით, როგორიცაა მწყერი Coturnix coturnix, Alectoris graeca, Francolinus francolinus, Phasianus colchicus და Perdix perdix. ამას გარდა, საკვლევ ტერიტორიაზე გვხვდება შემდეგი სახეობები: Fulica atra, Porphyrio porphirio, s Porzana porzana, Grus grus, Anthropoides virgo, Glareola pratincola, Vanellus vanellus, Gallinago gallinago, Anser anser, Anas acuta, Dalmatian Pelicanus crispus (მხოლოდ გადამფრენი), Ciconia ciconia, n Ardea cinerea, l Falco naumanni, Accipiter gentilis, Circus cyaneus, Circus aeruginosus, Haliaeetus albicilla და Buteo buteo. უნდა აღინიშნოს, რომ მრავალი ფრინველი იზამთრებს საკვლევ ტერიტორიაზე.

საქართველოს წითელ წიგნში შეტანილია მიგრაციული და მოზამთრე ფრინველების 9 სახეობა: Platalea leucorodia, Anas querquedula, Accipiter badius, Haliaeetus albicilla, Aquila heliaca, Francolinus francolinus, Porphyrio porphyrio, Circaetus gallicus, Perdix perdix.

საკვლევ ტერიტორიაზე გვხვდება მცირე ძუძუმწოვარი სახეობები, როგორიცაა Glis glis, Allactaga wiliamsi, Mus musculus, Cricetus migratorius, Meriones tristrami, Microtus socialis and Lepus europaeus.

ამას გარდა, გვხვდება შემდეგი ძუძუმწოვრები: Meles meles, ჩვეულებრივი თრითინა Mustela nivalis, წითელი ტურა Canis aureus, მელა Vulpes vulpes, გარეული კატა Chaus chaus, ფოცხვერი Lynx Lynx, ეს ტერიტორია ღარიბია ჩლიქოსნებით (ჯანაშვილი, 1982; ყურაშვილი, 1985).


Golder Associates

ამფიბიებიდან ფართოდაა გავრცელებული ევროპული მწვანე გომბეშო Bufo viridis, ევროპული ხის ბაყაყი Hyla arborea და ჭაობის ბაყაყი Rana ridibunda.

საკვლევი ტერიტორია მდიდარია რეპტილიებითაც. აღსანიშნავია შემდეგი ხვლიკები: Tenuidatylus kotschyi და T. caspium, კავკასიური მთის აგამა Laudakia caucasica, Lacerta agilis, Darevskia caucasica, D. portschinskii და Ophisops elengans. ასევე მრავლადაა გველები; ნაპოვნია შემდეგი სახეობები: Elaphe longissima, Natrix natrix, Natrix tessellate, Malpolon monspesulanus, Vipera lebetina, V. dinniki , V. ursini (მუსხელიშვილი, 1970).

უხერხემლოების წარმომადგენლობაც მრავალფეროვანია. მდ. მტკვარი და მის მახლობლად განლაგებული ჭარბტენიანი ტერიტორიები მასპინძლობს მრავალ ნემსიყლაპიას (Odonata) და მოლუსკს (Mollusca). ხმელეთის ეკოსისტემა უზრუნველყოფს ჰაბიტატს მრავალი ხოჭოსთვის (Coleoptera), ბუზისა (Hemiptera) და პეპელასათვის (Lepidoptera) (საქართველოს ფაუნა, ტომი 2, 1964; მხეიძე, 1993).

უნდა აღინიშნოს, რომ საკვლევი ტერიტორია, კერძოდ კი მდინარე მტკვარი, რომელიც უბნიდან სამხრეთით 4 კმ-ში მიედინება, მდიდარია თევზის სახეობებით. მტკვარში ბინადრობენ შემდეგი თევზები: Asipenser nudiventris, A. guldenstadti, Salmo trutta caspicus, Chondrostoma cyri, Gobio persa, Varicorhinus capoeta, Barbus lacerta cyri, Barbus capito, Cyprinus carpio, Nemachilus brandti, Cobitis aurata, Silerus glans.

კამერალურ კვლევას ობიექტის დაფარვის ზონაში ფაუნის წარმომადგენლები არ გამოუვლენია.

უბანი

საველე კვლევისას აღმოჩენილი იქნა ფრინველის სამი სახეობა: Columba palumbus (80-100 ფრთისგან შემდგარი ორი გუნდი), Acrocephalus dumetorum და ტოროლების ჯგუფი Alauda arvensis (10-20 ერთეული).

რაც შეეხება ძუძუმწოვრებს, მრავლადაა Microtus socialis. რაც დაფიქსირდა Xanthium spinosum –ის თესლით გამოკვებით.

5.11.6 ჰაბიტატები


საქართველოს ფლორისტიკული დაყოფის მიხედვით, საკვლევი ტერიტორია განლაგებულია ქვემო ქართლის, გარდაბნისა და გარე ქართლის ველებსა და ნახევრად უდაბნოს ზონაში (“საქართველოს ფლორა”, 1971-2003). სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან ეს ზონა ესაზღვრება მსგავსი ბუნებრივი პირობების მქონე აზერბაიჯანისა და სომხეთის მიწებს. ბიოგეოეკოლოგიური თვალსაზრისით საკვლევი ტერიტორია განლაგებულია მტკვარი-არაგვის დაბლობის ნახევრად უდაბნოების ექსტრაზონალური განვითარების ზონაში, რომელიც ჩრდილო-დასავლეთისაკენ თბილისამდეა გადაჭიმული.


Golder Associates

საზოგადოდ, აბზინიდას ნახევრად უდაბნოს ფლორა შესაძლოა მოიცავდეს 120-მდე მცენარეთა სახეობას; თუმცა მცენარეთა რაოდენობა მცირდება ნიადაგის მარილიანობის ზრდასთან ერთად. უნდა აღინიშნოს, რომ ნახევრად უდაბნოს ფლორისტიკულ სპექტრში სახეობების დაახლოებით 70% ერთწლიანია.

შესასწავლ ტერიტორიაზე ნახევრად უდაბნოს მცენარეულობა ძირითადად გვხვდება მთისწინეთის ჯაჭვში და დაბლობებში; ისინი იზრდება ნაცრისფერ-ყავისფერსა და ყავისფერ-წაბლისფერ ნიადაგებზე (ეგოროვი, ბაზილევიჩი, 1976). სხვადასხვა ცენოფლორისტიკული შემადგენლობის ველის მცენარეულობის ფრაგმენტები გვხვდება ბორცვოვან რელიეფზე, სადაც ნიადაგები ნაკლებად მარილიანი და მშრალია.

შესასწავლ ტერიტორიაზე შიბლიაკის (ფოთლოვანი ეკლიანი ბუჩქნარი) ტიპის ბუჩქნარი ფრაგმენტალურადაა გავრცელებული ნახევრად უდაბნოსა და ველის მცენარეთა ასოციაციებში.

ახლო წარსულში (მე-20 საუკუნის პირველ ნახევარში) მდ. მტკვრის კალაპოტსა და ჭალაში, საკვლევი ტერიტორიის (გარდაბნისა და რუსთავის მახლობლად) ნახევრად უდაბნოსა და ველის მცენარეულობას შორის შემორჩენილი იყო ჭალის ტყეები. ტყის ფრაგმენტები წარმოდგენილი იყო შემდეგი მცენარეულობით (კეცხოველი, 1960):

• ტირიფის (Salix australis) ჭალის ტყეები • ვერხვისა და ალვის (Populus canescens, P. nigra) ჭალის ტყეები • ალვისა და ტირიფის ჭალის ტყეები • მუხნარ-თელნარის ჭალის ტყეები

ტყის ეს ფრაგმენტები განადგურდა ხანგრძლივი ანტროპოგენული დატვირთვის გამო (მხვილფეხა პირუტყვის ძოვება, ხე-ტყის დამზადება); მდ. მტკვრის ჭალაში შემორჩენილია მხოლოდ ცალკეული დიდი ალვის ხეები. საკმაოდ ხშირად ნახევრად უდაბნოსა და ველის ბიომი უშუალოდ ესაზღვრება ჭალის ტყის ნარჩენებს, ანდა ტყის ფრაგმენტები მთლიანად განადგურებულია მათ ადგილას განვითარებული ველის მცენარეულობის მიერ (კეცხოველი, 1960).

დღეისთვის ტყის ეს ფრაგმენტები არ წარმოადგენს არანაირ ღირებულებას, რომ იყოს დაცული და ვერც გადარჩება აღდგენითი და/ან კონსერვაციის საქმიანობის განხორციელების გარეშე.

მინდვრის მცენარეულობა ღარიბად გვხვდება შესასწავლ ტერიტორიაზე. ჭალის ტყეების გადაშენების გამო, იგი მცირე ფრაგმენტებად განვითარდა მდ. მტკვრის ნაპირებზე.

1920-იან წლებში (საბჭოთა კავშირამდე) საკვლევი ტერიტორიის ძირითადი ნაწილი დაკავებული იყო ბუნებრივი მცენარეულობით (ძირითადად ნახევრად უდაბნოსა და ველის ბიომები). ამის შემდეგ, გარე ქართლის, ქვემო ქართლისა და გარდაბნის ვაკეები და დაბლობები მოექცა ინტენსიური ეკონომიკური საქმიანობის ქვეშ. ამ ტერიტორიებმა მიიღო მშრალი სუბტროპიკული მეხილეობის, მევენახეობისა და მებოსტნების სტატუსი. ამ ტერიტორიების


Golder Associates

დაახლოებით 80% გადაიქცა სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებად, რასაც მოჰყვა ბუნებრივი მცენარეული საფარის სრული ტრანსფორმაცია. ნახევრად უდაბნოსა და ველის მცენარეული სტრუქტურა მნიშვნელოვნად დაირღვა; ამგვარად, საკვლევ ტერიტორიაზე თითქმის აღარ გვხვდება ამ ბიომებისთვის დამახასიათებელი თავდაპირველი მცენარეთა საზოგადოებები.

უბანი

საველე კვლევამ გამოავლინა, რომ ობიექტის მთელი ტერიტორია და მისი შემოგარენი წარმოდგენილია სასოფლო-სამეურნეო მიწებით, სადაც იზრდება სხვადასხვა სარეველები და მარცვლოვნებთან ერთად მზარდი მცენარეები.

ამგვარად, ობიექტის ტერიტორიასა და მისგან 5 კმ-ის რადიუსში კამერალურმა კვლევამ გამოავლინა რიგი მნიშვნელოვანი ჰაბიტატებისა და სახეობებისა. ეს ჰაბიტატებია Mixtofruticetatypus shibliak და მდინარე მტკვარი. ლიტერატურაში მრავლად იყო ჩანაწერები საკვლევ ტერიტორიაზე ფაუნას წარმომადგენლების, მათ შორის სხვადასხვა რეპტილიების, ფრინველების, ძუძუმწოვრებისა და უხერხმლოების შესახებ. ამას გარდა, მდ. მტკვარი მდიდარია თევზით.

თუმცა საბაზისო საველე კვლევის ფარგლებში გამოვლენილი არ ყოფილა არც ერთი ეს მნიშვნელოვანი ჰაბიტატი ან სახეობა (მოცული იყო ობიექტის ტერიტორია და მოსაზღვრე 500 მ-იანი ბუფერული ზონა).

საბაზისო საველე კვლევის შედეგად გამოვლენილი ჰაბიტატები და სახეობები (სასოფლო-სამეურნეო სავარგულები, სამი ჩვეული ფრინველის სახეობა და ერთი ჩვეული მცირე ძუძუმწოვრის სახეობა) ჩაითვალა ბუნების დაცვისთვის მცირედ ღირებულად. მცენარეულობა წარმოდგენილია სხვადასხვა სარეველითა და მარცვლოვან კულტურებთან ერთად მზარდი მცენარეულობით, რომელთაც ბუნების დაცვისთვის არანაირი ღირებულება არ აქვს. ეს სასოფლო-სამეურნეო ჰაბიტატის ტიპი შეიძლება ადვილად შეიქმნას დროის მცირე მონაკვეთში. საბაზისო საველე კვლევის შედეგად გამოვლენილი ფრინველების სახეობები (ქედანი და ტოროლა) და ასევე ერთადერთი ძუძუმწოვარა სახეობა (მემინდვრია) შედარებით ჩვეულია საქართველოსთვის.

5.11.7 ეკოლოგიურად დაცული ტერიტორიები

ობიექტის ტერიტორიასა და მისგან 5 კმ-ის რადიუსში კამერალურმა კვლევამ ვერ გამოავლინა დაცული ტერიტორია, რომელსაც ბუნების დაცვის თვალსაზრისით ღირებულება ექნებოდა.

5.11.8 სოციალური ეკონომიკური გარემო

ფონური სოციალურ-ეკონომიკური კვლევა ჩატარდა BTC-ს მიერ და მოცემულია დანართში SE1. მონაცემები შეიცავს მონაცემებს მიწის საკუთრების, და


Golder Associates

ნაგავსაყრელის სიახლოვეს BTC გასხვისების ზონის, ახალ სამგორსა და ნაგავსაყრელის ტერიტორიას შორის შესახებ.

იგი მოიცავს პროექტის მასშტაბისა და მოცულობის გათვალისწინებით შესაბამისად მიჩნეულ ინფორმაციას. მოცემულია ზოგადი დემოგრაფიული ინფორმაცია და ჩამონათვალი იმ ადმინისტრაციული სტრუქტურებისა, რომლებზეც ეს პროექტი ზეგავლენას მოახდენს. ასევე მოცემულია შემოთავაზებული ობიექტის ირგვლის არსებული ინფრასტრუქტურის შეფასება, არსებული მდგომარეობის ჩათვლით. BTC ნავთობსადენის პროექტისთვის ჩატარებულ ბსგზშ-ის პროცესში (URS, 2002), ობიექტთან ყველაზე ახლოს მდებარე სოფელი ახალი სამგორი განიხილებოდა, როგორც ნავთობსადენის მშენებლობისა და ექსპლუატაციის დროს ზემოქმედების ქვეშ მყოფი რეცეპტორი, ამიტომ მოცემული სოციალურ-ეკონომიკური ფონური მონაცემები ასახავს BTC-ს ახალი სამგორის მაცხოვრებლებთან ადრინდელი ურთიერთქმედების დეტალებსაც.


Golder Associates

6.0 პოტენციური ზემოქმედება, კუმულატიური ზემოქმედება და რისკის შეფასება

6.1 ჰაერი, სუნი და ემისიები


პოტენციური ძირითადი ზემოქმედებები დახასიათებულ იქნა პროექტის შემდეგი ფაზებისთვის:

მშენებლობის ფაზა

• მტვერი მშენებლობის და ახალი ტერიტორიის მომზადებისას.

მშენებლობის დროს არ წარმოიქმნება ნაგავსაყრელის გაზი. ამიტომ არ არის საჭირო ზედაპირული ან გლობალური ემისიების შეფასება. მიწის სამუშაოები და მანქანების გადაადგილება არ მიეკუთვნებიან ისეთი სამუშაოების რიგს, რომლებიც სუნის წარმოქმნასთან არის დაკავშირებული, და არ საჭიროებს სუნის შენდგომ შეფასებას.

ოპერირების ფაზა

• ნაგავსაყრელის გაზის პოტენციური წვით გამოწვეული ზემოქმედება ჰაერზე; • ნაგავსაყრელის გაზის ზედაპირული ემისიები; • სუნის და მტვრის ემისიათან დაკავშირებული შეშფოთება (მტვრის

ზემოქმედება მშენებლობის დროს წარმოქმნილის მსგავსი იქნება და სპეციფიურად არ გადაფასდება); და

• გლობალური ატმოსფერული ემისიები.

შეფასების მეთოდად გამოყენებულია გაზის რისკის რაოდენობრივი (მოდელირების პაკეტის “GasSim2” გამოყენებით), და შემაშფითებელი ფაქტორების ხარისხიბრივი შეფასება. გაზის რისკის რაოდენობრივი შეფასება მოყვანილია ცალკე ტომად მოცემულ ტექნიკურ ანგარიშში საქართველოს გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის კანონის მუხლის 8, პუნქტის 3გ შესაბამისად.

ბსგზშ-ს შესაბამისი ევროკავშირის სტანდარტები მოცემულია ცხრილში 2.6.3.

6.1.2 შეფასების მეთოდები

რაოდენობრივი შეფასება

ტერიტორიიდან ნაგავსაყრელის გაზის პოტენციური გენერირების მოდელირებისთვის გამოყენებული იყო გოლდერის გაერთიანებული სამეფოს გარემოსდაცვითი სააგენტოსთვის გოლდერის მიერ შემუშავებული კომპიუტერული პროგრამა GasSim V2.0 (GasSim2) (გარემოსდაცვითი სააგენტო 2006).


Golder Associates

GasSim2 სრული ტექნიკური ინფორმაცია და დეტალური მეთოდოლოგია მოცემულია გაზის რისკის შეფასების ანგარიშში.

GasSim2 გამოყენებული იყო აგრეთვე სკრინინგისთვის ნაგავსაყრელიდან უმნიშვნელო ემისიების განსაზღვრის მიზნით და იმის დასადგენად, თუ რომელი წვის და სხვა ემისია საჭიროებს შემდგომ დეტალურ შეფასებას. პოტენციური ზემოქმედებების სკრინინგის შემდეგ ის ემისიები,რომლებიც მიჩნეულ იქნა მნიშვნელოვნად, შეფასდა ატმოსფარული დისპერსიის მოდელის GasSim2 ფარგლებში. სკრინინგი განხორციელდა გაერთიანებული სამეფოს გარემოსდაცვითი სააგენტოს მიერ შემუშავებული მეთოდოლოგიის შესაბამისად, რომელიც თავის მხრივ, ასრულებს ჰაერის ხარისხის შეფასების და მენეჯმენტის ევროკავშირის ჩარჩო დირექტივის (და შვილობილი დირექტივების) მოთხოვნებს.

შეფასების პროცედურა მოიცავს პროცესების შედეგად წარმოქმნილი ემისიების გამოთვლას ობიექტის საზღვარზე და სხვა კრიტიკულ რეცეპტორებზე ატმოსფეროში დისპერსიის შემდეგ. ემისიის ამ გამოთვლილ მნიშვნელობას ეწოდება პეოცესის გამონაბოლქვი (PC).

გარემოში ნავარაუდევი კონცენტრაციის (PEC) დასათვლელად მოდელირება ითვალისწინებს არსებულ ფონურ მდგომარეაობას და პროცესის გამონაბოლქვს. ამის შემდგომ PEC შეფასდა გარემოს კრიტერიუმების მიმართ, რომლებიც წარმოადგენენ გარემოზე ზემოქმედების ხარისხის ინდიკატორებს, რომელიც კონკრეტული ნივთიერებისთვის შეიძლება განხილულ იქნას როგორც მისაღები რეცეპტორისთვის. ბსგზშ-ში გამოყენებული გარემოს კრიტერიუმები უმთავრესწილად წარმოადგენენ ევროკავშირის ჰაერის ხარისხის მიზნებს. (EU Air Quality Objectives). მსგავსი, კანონით დადგენილი კრიტერიუმები ცნობილია, როგორც გარემოს ხარისხის მიზნები (Environmental Quality Objectives (EQS)). კრიტერიუმები იმ ნივთიერებებისთვის, რომლებისთვისაც EQS არ არსებობს, აღებულია მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის (WHO) ან სხვა ნორმატივებიდან და მოიხსენიება როგორც გარემოს შეფასების დონეები (Environmental Assessment Levels (EAL)). დამაბინძურებლების PEC-ები შეფასდა შესაბამისი EQS ან EAL მიმართ მისაღებ გამასაშუალოებელ პერიოდში შედეგების განსაზღვრის მიზნით.

ხანგრძლივი პროცესის წვლილი (PC) მიიჩნევა უმნიშვნელოდ, თუ:

• გრძელვადიანი PC ≤ 1% გრძელვადიანი EQS (ან გრძელვადიანი EAL).

ხანმოკლე პროცესების წვლილი მიიჩნევა უმნიშვნელოდ, თუ:

• ხანმოკლე PC ≤ 10% ხანმოკლე EQS (ან ხანმოკლე EAL).

მოდელირებაში შესატანი მონაცემები შესაძლებლობისდაგვარად ემყარებოდა საიტ-სპეციფიურ მონაცემებს. სადაც ეს ვერ მოხერხდა გაკეთდა შესაბამისი დაშვებები და გამოყენებული იყო საპასპორტო მონაცენები, მათ შორის GasSim2 (www.gassim.co.uk) მონაცემები. მიღებულ იქნა მეტეოროლოგიური მონაცემები თბილისის აეროპორტისთვის.

ხარისხიბრივი შეფასება


Golder Associates

მტვრის გასათვალისწინებლად ჩატარდა ხარისხობრივი შეფასება. შეფასებისას ყურადღება გამახვილდა წყაროების იდენტიფიკაციაზე, ახლომდებარე რეცეპტორებზე და ატმოსფეროში გავრცელების გზები.

ევროპის და ჯანდაცვის ორგანიზაციის დონეზე არ არსებობს ჰაერის ხარისხის კანონით განსაზღვრული ან ოფიციალური კრიტერიუმი. გაერთიანებულ სამეფოში მიღებული ზღვარი შეადგენს 200 მგ/მ2/დღღ. აღნიშნული სიდიდე გამოყენებულ იქნა ბსგზშ-ში. ჩვეულებრივ მტვრის გადაადგილების მანძილი საშუალოდ წყაროდან 200 მ-ზე ნაკლებია.

ზედაპირიდან ნაგავსაყრელის გაზის ემისიები მოიცავს სუნს. სუნის აღმოჩენის დონე და მასზე პასუხი სუბიექტურია, პიროვნებებს შორის არის დიდი განსხვავება სუნის აღქმის და სუნის იმ ბუნებას, ინტენსივობას, ხაგრძლივობას და სიხშირეს შორის, რომელსაც შეუძლია შეშფოთება გამოიწვიოს. გარდა ამისა, სუნის უნარი გამოიწვიოს გაღიზიანება იცვლება განხილული პროცესის ბუნებაზე დამოკიდებულებით. სუნის კონცენტრაციები მოცემულია ევროპის სუნის ერთეულებში, OUE.

არ არსებობს ჰაერის ხარისხის კრიტერიუმი სუნისთვის. სუნის ზემოქმედება ჩვეულებრივ იზომება წელიწადში კონკრეტულ სიდიდეზე მაღალი საშუალო საათური კონცენტრაციის არსებობის სიხშირით. სუნისთვის გამოყენებული იყო წლის განმავლობაში 98% საათური საშუალო კონცენტრაციები. გაერთიანებულ სამეფოში 5.0 OUE/m3 (სუნიდ ერთეული) მნიშვნელობა მიჩნეულია მისაღებად, აღნიშნული სიდიდე გამოყენებული იქნა ბსგზშ-ში.

გლობალური ატმოსფერული ემისიები - ნაგავსაყრელის გაზის ზემოქმედება ატმოსფეროზე დადგინდა:

• სათბური გაზების (GHG) – ძირითადად მეთანი (CH4), ქლოროფლუოკარბონები (CFCs), ნახშირორჟანგი (CO2), ჰალოკარბონები; and

• ოზონის დამშლელი ნაერთების (ODC) – ძირითადად CFCs და ჰიდროქლოროფლუოკარბონები (HCFCs).

წარმოქმნილი რაოდენობის განსაზღვრით.

სათბური გაზების უარყოფითი ზემოქმედება განისაზღვრება გლობალური დათბობის პოტენციალის (GWP) გამოყენებით, რომელიც ადარებს ნაერთის ყოველ 1 კგ-ის ეფექტს ნახშირორჟანგის ერთი კილოგრამის ეფექტს განსაზღვრულ დროის ინტერვალში, (მაგ.100 წლიანი პერიოდის განმავლობაში CH4 აქვს 25 მეტი ეფექტი CO2 -თან შედარებით). ოზონის დაშლის პოტენციალი (ODP) ადარებს ყოველი ნაერთის 1 კგ ზემოქმედებას 1 კგ ტრიქლორფლუორომეთანის (CFC-11) ეფექტთან.

6.1.3 შეფასების რეცეპტორები

ჩატარებული შეფასებისთვის გამოყენებული იყო რეცეპტორების შემდეგი კლასიფიკაცია:


Golder Associates

• ადგილობრივი – ობიექტის მახლობლად, რუსთავის მიმდებარე ტერიტორიაზე - რეცეპტორები ობიექტის გარშემო (5 კმ რადიუსში);

• რეგიონალური – აღმოსავლეთი საქართველო; და • გლობალური - ეფექტი, რომელიც სცილდება ნაციონალურ საზღვრებს.

რეცეპტორი - ადამიანები

საკველევი ტერიტორიის ფარგლებშჲ არსებული ძირითადი დასახლებული პუნქტი ახალი სამგორი მდებარეობს ობიექტის აღმოსავლეთით დაახლოებით 1 კმ დაშორებით.

საპროექტო ტერიტორიის ირგვლივ 200მ რადიუსში და ძირითადი მისასვლელი გზის გაყოლებაზე არც ერთი დასახლება არ არსებობს. უფრო დიდ მანძილზე, ტერიტორიის ჩრდილოეთით და სამხრეთ-დასავლეთით, შესაბამისად მდებარეობს რუსთავი და თბილისი, მაგრამ დიდი დაშორების გამო, დაგეგმილი საქმიანობის ზემოქმედებას ამ რეცეპტორებზე ადგილი არ ექნება.

გაზის რისკის შეფასებაში მოდელირების დროს უარესი სცენარის სახით მიღებულ იქნა ნარჩენი მასის საზღვრის გარშემო რეცეპტორების არსებობა (შენიშვნა: ტერიტორიის ფაქტიური საზღვარი ნარჩენების მასისგან გარკვეულ მანძჲლზეა, ამიტომ ეს კონსერვატიულ მიდგომას წარმოადგენს). გარდა ამისა, მოდელირებისას გათვალისწინებულ იქნა დისკრეტული რეცეპტორების არსებობა ტერიტორიიდან 200მ რადიუსში. მოდელში გამოყენებულ იქნა 1.5 x 1.5 კმ ბადე 50 მ ბიჯით, რაც ფარავს პროექტის განხორციელების ტერიტორიას და „ვრცელდება“ ძირითად დასახლებულ ტერიტორიამდე.

ბიოფიზიკური რეცეპტორები

ადამიანების, როგორც რეცეპტორების გარდა, ჰაერის ხარისხის გაუარესება აისახება ფლორასა და ფაუნაზე. ამიტომ მნიშვნელოვანია ზემოქმედება სენსიტიურ ტერიტორიებზე. აღსანიშნავია, რომ პროექტის განხორციელების ტერიტორიის სიახლოვეს არ დაფიქსირდა სენსიტიური ჰაბიტატების არსებობა.


Golder Associates

6.1.4 ზემოქმედება მშენებლობის პროცესში

მტვრის ემისია

მშენებლობის პროცესში ტერიტორიის მომადებასთან და მშენებლობასთან დაკავშირებული სამუშაოები მტვრის წარმოქმნის სავარაუდო წყაროებს წარმოადგენენ.

საკვლევ ტერიტორიაზე მტვრის მონიტორინგი ადრე არ ჩატარებულია, ამიტომ ინფორმაციის უქონლობის გამო, მტვრის ფონურ დონედ მიჩნეულ იქნა შესაბამისი ევროპული სტანდარტის გამოყენება. ჩატარდა მტვრის რისკის ხარისხობრივი შეფასება.

მტვრის ემისიის დონე და ზემოქმედება ჰაერის ხარისხზე ან ადგილობრივ სენსიტიურ რეცეპტორებზე დამოკიდებული იქნება ორივე საქმიანობაზე და ადგილობრივ გარემოს ფაქტორებზე:

• მშენებლობის დროს სამუშაოების ჩატარების მეთოდი; • ჰავა/ადგილობრივი მეტეოროლოგიური პირობები და ტოპოგრაფია (რაც

გავლენას ახდენს ჰაერში დისპერსიაზე); • რეცეპტორების სიახლოვე და სენსიტიურობა [პოტენციური საჩივრები]); და • სამუშაოების ჩატარებისას გამოყენებული კონტროლის ღონისძიებები.

ცხრილში 6.1.4. მოცემულია დეტალური ინფორმაცია ძირითად სამუშაოებზე რომელთაც შეუძლიათ გამოიწვიონ ზემოქმედება ჰაერის ხარისხზე მტვრის გენერაციის გამო.

ცხრილი 6.1.4: სამუშაოს განსარციელების ტერიტორიაზე მშენებლობის დროს მიმდინარე სამუშაოებით გამოწვეული ძირითადი ემისიები

საქმიანობა აღწერა ემისიების წარმოქმნის პოტენციალი მოსამზადებელი სამუშაოები

მოსამზადებელი მიწის სამუშაოები და ტექნიკის მობილიზაცია ტერიტორიაზე მასალის შემოტანა

მტვრის ემისიის შესაძლებლობა ტრანსპორტის/ტექნიკის გადაადგილებისას. მოსამზადებელი სამუშაოების დროს წარმოქმნილი მძვერი „იზოლირებულია“ და უნიშვნელო

ინფრასტრუქტურის სამუშაოები

მიწის სამუშაოები უჯრედის მოწყობისას, და ა.შ. შიდა გზების მოწყობა

მტვრის დონის ადგილობრივი დროებითი ზრდა

ძირითადი ფაქტორები, რომლებიც ახდენენ გავლენას ტერიტორიაზე ზემოაღნიშნული სამუშაოების წარმოებისას მტვრის წარმოქმნაზე, იქნება მენეჯმენტის პრაქტიკა და უპირატესი ატმოსფერული პირობები. BTC გამოიყენებს დამხმარე ოპერაციების საუკეთესო პრაქტიკას და აღებული აქვს ვალდებულება


Golder Associates

გამოიყენოს საუკეთესო პრაქტიკა სამშენებლო სამუშაოებთან დაკავშირებით მტვრის ემისიის, სადაც ეს შესაძლებელია თავიდან აცილების მიზნით და აკონტროლოს, სადაც ეს შეუძლებელია, დისპერსია/გავრცელება ტერიტორიის გარეთ რამაც შეიძლება ზემოქმედება მოახდინოს ადგილობრივ რეცეპტორებზე. აღნიშული მენეჯმენტის პრაქტიკა დეტალურად არის აღწერილი თავში 8.

გარემოს პირობები ჩვეულებრივ განსაზღვრავს მტვრის წარმოქმნას და დისპერსიას. თავში 5.2-ში აღნიშნულის შესაბამისად, ტერიტორია განიცდის ნალექების სიმცირეს, და შედარებით ძლიერი ჩრდილოდასავლეთ მიმართულების ქარის უპრატეს ზემოქმედებას. ტენიანობა თრგუნავს მტვრის გავრცელებას, ამგვარად ნალექების სიმცირე იწვევს ღია ტერიტორიის და სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებისკენ მტვრის გარცელების ბუნებრივი შემცირების დაბალ ხარისხს. თუმცა, მტვერი იშვიათად გადაადგილდება 200მ მეტ მანძილზე, და ამ მაძილზე რეცეპტორები არ არსებობს. რეგიონისთვის არ არის დამახასიათებელი ძლიერი ქარის არსებობა, თუმცა დომინანტი ჩრდილო დასავლეთი მიმართულების ქარის შემთხვევაში უახლოესი რეცეპტორი, სოფ. ახალ სამგორში, 1 კმ-ზე მეტით არის დაცილებული სამუშაოების წარმოების უბნიდან და ნაკლებსავარაუდოა, რომ მტვერი ამ მანძილზე გადაადგილებას შესძლებს.

სამშენებლო სამუშაოების დროს წარმოქმნილი მტვრის ემისიის ზემოქმედების პოტანციური სიდიდე დაბალი იქნება. რეცეპტორებზე უარყოფითი ზემოქმედება მოსალოდნელი არ არის, რადგან სამუშაოთა წარმოების ტერიტორიიდან 200მ მანძილზე აღნიშნული რეცეპტორები არ არსებობენ. იმ რეცეპტორებისთვის, რომლებიც 200მ მეტი მანძილით არიან მოცილებული ტერიტორიას, ზემოქმედება უგულვებელყოფადი იქნება.

6.1.5 ზემოქმედება ოპერირების დროს

წვის ემისიები

შემოთავაზებული წინადადების შესაბამისად, მიწყობილი იქნება ნაგავსაყრელის გაზის შემგროვებელი ინფეასრუქტურა. მისი მეშვეობით გაზი მიერწოდება გაზის უტილიზაციის ბლოკს, რომლის შემადგენლობაშიც შედის gas flare. ნაგავსაყრელის შეგრივილი გაზის წვისას გამიუყოფა დამაბინძურებლების რიგი.

ამ დამაბინძურებლებისთვის, ჯანმრთელობის დაცვის მიზნით დაწესებულებულია ევროკავშირის გარემოსდაცვითი ხარისხის სტანდარტები (EQSs). ეს EQS წარმოადგენენ ევროგაერთიანების ჰაერის ხარისხის „მიზნებს“ და ყოველი ამ სამიზნე მნიშვნელობის მიღწევის წელს, როგორც უკვე აღინიშნა ცხრილში 2.6.3. წვის ემისიები ჩირაღდნიდან არ უნდა იწვევდნენ ამ სამიზნე სიდიდეების გადაჭარბებას ადგილობრივ გარემოში. წვის ემისიები შეფასებულია გაზის რისკის შეფასების ანგარიშში. შეფასება შესრულდა წვის დროს წარმოქმნილი იმ ემისიების განსასაზღვრად, რომელსაც დეტალური მოდელირება სჭირდება.


Golder Associates

შედეგებმა აჩვენა, დეტალურ მოდელირებას არც ერთი წვის შედეგად წარმოქმნილ ემისიათაგანი დეტალურ მოდელირებას არ ითხოვს. სკრინინგის პროცესის შესახებ დეტალური ინფორმაცია და მოდელირების შედეგები მოცემულია გაზის რისკის შეფასების ანგარიშში.

ზედაპირის ემისია

ნაგავსაყრელის გაზი წარმოადგენს ბიოდეგრადირებადი ნარჩენების დაშლის თანაპროდუქტს. ნაგავსაყრელის გაზის ძირითადი შემადგენლებია მეთანი, ნახშირორჟანგი, თუმცა აგრეთვე არსებობს სხვა გაზების უმნიშვნელო წილიც. ეს გაზები წარმოიქმნება ნაგავსაყრელის ზედაპირიდან.

გაზის რისკის შეფასებისას ზედაპირული ემისიები შეფასდა ორი სცენარით - წვით (სცენარი 1) და მის გარეშე (სცენარი 2). გამოყენებულ იქნა სკრინინგის ზემოთ აღწერილი კრიტერიუმები. შედეგებმა აჩვენა, რომ პირველი სცენარის შემთხვევაში ზედაპირული ემისიები საჭიროებს შემდგომ დეტალურ მოდელირებას. სცენარი 2-ისთვის საჭირო იყო გოგირდწყალბადის (H2S) და ნახშირბადის დისულფიდის (CS2) მიკლევადიანი ემისიის მოდელირება.

H2S უდიდესი ხანმოკლე კონცენტრაცია მოდელირების ტერიტორიის საზღვარზე შეადგენს 155 μგ/მ3 და ოდნავაღემატება EAL-ს (150 μგ/მ3). რადგან ობიექტის საზღვრის ზუსტი მდებარეობა ცნობილი არ არის, და კონდერვატიზმისთვის საზღვრის მდებარეობად ჩაითვალა ნარჩენების მასის საზღვარი. ტერიტორიის ფარგლებს გარეთ ყველა სავარაუდო კონცენტრაცია EAL-ზე ნაკლებია. ამგვარად, ნაგულისხმევია, რომ დაშვებული კონცენტრაციის გადაჭარბება ტერიტორიის გარეთ არსად არ დაფიქსირდება.

CS2-ის უმაღლესი ხანმოკლე კონცენტრაცია მოდელირებისას შეადგენს 89 μგ/მ3. ეს კონცენტრაცია ფიქსირდება ტერიტორიის საზღვარზე და ოდნავ ნაკლებია EAL-ზე (100 μგ/მ3). მოდელირების ფარგლებში დასაშვები სიდიდეების გადაჭარბება არ ფიქსირდება.

სცენარი 2-ის ზემოქმედება შეესაბამება იმ სიტუაციას როდესაც სანთური არ მუშაობს. გარემოსდაცვითი შეფასების დონეები, მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ვრცელდება ტერიტორიის გარე სივრცეზე და ე.წ. სამიზნე მნიშვნელობებს წარმოადგენენ. თუმცა გარემოსდაცვითი შეფასების დონეების ზედაპირული ემისიების მიერ არ ირღვევა და საზღვრის მდებარეობა კონსერვატულია, სანთურის ფუნქციონირების გარეშე ზედაპირული ემისიის წვლილი ლიმიტის სიდიდეში მნიშვნელოვანია. რადგან ტერიტორიის ფარგლებს გარეთ ზღვრული მნიშვნელობების გადაჭარბება არ ხდება, და რადგან ტერიტორიის მახლობლად დასახლებული პუნქტი არ არის, რისკი ჯანმრთელობისთვის არ არსებობს



Golder Associates

მტვერი ხარისხობრივად შეფასდა როგორც მშენებლობის დროს ზემოქმედება (იხილეთ ზემოთ). ვინაიდან ოპერირების დროს მტვრის ზემოქმედება ანალოგიური იქნება, მისი ხელახლა შეფასება არ მოხდა. შეწუხება მოსალოდნელი არ არის მიმდებარედ რეცეპტორების არ არსებობის გამო. პოტენციური ზემოქმედების შემცირებისთვის აქაც გამოყენებულ უნდა იქნას მენეჯმენტის საუკეთესო პრაქტიკა.

სუნი

ნაგავსაყრელის ოპერირების პროცესში სუნის მრავალი წყარო არსებობს. ჩვეულებრივ ეს მოიცავს: ნაგავსაყრელზე შეტანის პროცესში „ღია“ ნარჩენები; ნაგავსაყრელის გაზის ემისია ატმოსფეროში; და ჩამონაჟონის შეგროვება-დამუშვებასთან დაკავშირებული სუნი. „ღია“ ნარჩენების და ჩამონაჟონის სუნი ჩვეულებრივ მოკლევადიანია. ნაგავსაყრელიდან სუნის მქონე გაზის ემისიის პოტენციური ზემოქმედება განხილულია გაზის რისკის შეფასებაში.

დეტალური მოდელირება შესრულდა ტერიტორიის გარეთ არსებულ რეცეპტორებზე სუნის ზემოქმედების შესაფასებლად. ორივე სცენარის პირობებშჲ შედეგემნა დაადასტურა რომ არ ერთ, ობიექტიდან 1 კმ დაშორებულ რეცეპტორში სუნის გადაჭარბებას ადგილი არ ექნება. ყველა სიდიდე იქნება 1 OUE-ზე ნაკლები. აგრეთვე უნდა აღინიშნოს, რომ მოდელში ნავარაუდევია, რომ მუშა უჯრედის მთელი ფართობი შემოღობილი არ არის. ღიაა მხოლოდ უჯრედის ნაწილი. ამოტომ სუნის შეფასება კონცერვატიულია. სუნი რუსთავის ნაგავსაყრელიდან არ განიხილება როგორც შემაშფოთებელი. სანთურის მუშაობის შემთხვევაში ზემოქმედება ნაკლები ნაკლები იქნება.

გლობალური ემისია ატმოსფეროში

ობიექტის გლობალური ზემოქმედების შესაფასებლად გლობალური დათბობის პოტენციალის (GWP) და ოზინის დაშლის პოტენციალის თვალსაზრისით გამოყენებულ იქნა GasSim2. შედეგები ობიექტის ტერიტორიაზე გაზის პიკური წარმოქმნის წლისთვის (2019) წარმოსგენილია ცხრილში 6.1.5. კონსერვატიზმისთვის, მოდელირებაში გათვალისწინებულ იქნა გაზის ყველა მინარევი.


Golder Associates

ცხრილი 6.1.5: გლობალური ზემოქმედების შეფასება

წელი გლობალური დათბობის

პოტენციალი1

ოზონის დაშლის

პოტენციალი2 პიკური წელი (2019) 8,840 0.00837 გაზის

მოწყობილობით

წლების ჯამი 249,000 0.218

პიკური წელი (2019) 30,000 0.0704 გაზის მოწყობილობის

გარეშე წლების ჯამი 617,000 1.01

შემცირება გაზის მოწყობილობის საშუალებით (%)

წლების ჯამი 59 78

შენიშვნა: 1. გლობალური დათბობის პოტენციალი იზომება როგორც CO2 -ის ექვივალენტი (ტ) და 2. ოზონის დამშლელი პოტენციალი იზომება როგორც ტრიქლორფლუორომეთანის (CFCl3)

ექვივალენტი (ტ).

6.1.6 კუმულატიური ზემოქმედება

გაზის რისკის შეფასება შერულდა ორივე ნაგავსაყრელისთვის. კუმულატიური ზემოქმედება მოცემულია ამ თავში.

გამოყენებული იყო საფეხურებრივი მიდგომა გაერთიანებული სამეფოს გარემოსდაცვითი სააგენტოს სახელმძღვანელოს რეკომენდაციების შესაბამისად. GasSim2 გამოყენებულ იქნა ნაგავსაყრელიდან უმნიშვნელო ემისიების განსასაზღვრად და იმ ემისიების დასადგენად, რომლებიც დეტალურ შეფასებას ითხოვს. სკრინინგის შემდეგ ყველა ის ნივთიერება, რომელიც საჭიროებს შემდგომ განხილვას შეფასდა GasSim2 ატმოსფერული დისპერსიის მოდელის გამოყენებით, გარემოსდაცვით სტანდარტებთან შესაბამისობის დადგენის მიზნით.

მშენებლობის ფაზა - კუმულატიური ზემოქმედება


თუ ორივე ნაგავსაყრელის მშენებლობა პარალელურად განხორციელდა მტვრის ემისიით გამოწვეული ზემოქმედება გაიზრდება. თუმცა, ვინაიდან ნაგავსაყრელის საზღვრებიდან 200მ მანძილზე რეცეპტორები არ არსებობს შეშფოთების შესაძლებლობა შეზღუდული იქნება. მტვრის კუმულატიური ზემოქმედება მიიჩნევა ძალიან მცირედ.

სუნი

მიწის სამუშაოები და ტექნიკის გადაადგილება არ წარმოქმნის მნიშვნელოვან სუნის ემისიას. ნაკლებ სავარაუდოა, რომ დაგეგმილმა საქმიანობამ გამოიწვიოს


Golder Associates

სუნის გენერაცია. ამიტომ ითვლება, რომ სუნის კუმულატიური ზემოქმედება უგულვებალყოფადი იქნება და არ საჭიროებს შემდგომ განხილვას.

ოპერირების ფაზა - კუმულატიური ზემოქმედება

წვის ემისია

სკრინინმა არ განსაზღვრა რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის გაზის დანადგარიდან არც ხანმოკლე და არც ხანგრძლივი წვის ემისიის არსებობა რომელიც საჭიროებდეს დისპერსიის დეტალურ მოდელირებას სცენარის 1 შესაბამისად. BTC ნაგავსაყრელის მიერ გენერირებული გაზი არ იქნება საკმარისი ჩირაღდნისთვის. წვის ემისიებით გამოწვეული კუმულატიური ზემოქმედება ამიტომ დაბალი იქნება.

ემისია ზედაპირიდან

რუსთავის მუნიციპალიტეტის ნაგავსაყრელისთვის ჩატარებულმა სკრინინგმა არ განსაზღვრა ისეთი ემისია ზედაპირიდან, რომელიც საჭიროებს სცენარის 1 შესაბამისად დისპერსიის დეტალურ მოდელირებას. სცენარი 2-ის შესაბამისად, სკრინინგმა განსაზღვრა რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელიდან გოგირდწყალბადის (H2S) და ნახშირბადის დისულფიდის (CS2) მოკლევადიანი ზედაპირული ემისია რომელიც შემდგომ შეფასებას მოითხოვს. BTC ნაგავსაყრელის ზედაპირული ემისიების შემდგომი შეფასება საჭირო არ არის.

დისპერსიის მოდელირებამ, აჩვენა, რომ H2S და CS2 მოკლევადიანი ემისია არ აღემატება შესაბამის ჰაერის ხარისხის სტანდარტს ტერიტორიის გარეთ. უნდა აღინიშნოს, რომ ორივე დამაბინძურებლისთვის, აღნიშნული სცენარის პირობებში, მოედნის საზღვრის გარეთ ნავარაუდევია მაღალი კონცენტრაციის აღმოჩენა, რადგან საზღვრების ზუსტი მდებარეობა ცნობილი არ არის, კონსერვატიულად ჩაითვალა, რომ ის ნარჩენების მასის მიმდებარეა.

კუმულატიური ზედაპირული ემისიის ზემოქმედება რუსთავის ობიექტზე გაზის წვის შემთხვევაში (სცენარი 1) მცირეა. თუ სანთური არ არის მოწყობილი ან არ მუშაობს (სცენარი 2) ტერიტორიის გარეთ კუმულატიური ზემოქმედება აგრეთვე დაბალია, თუმცა კუმულატრიური ზედაპირული ემისიის ზემოქმედება ტერიტორიის საზღვარზე შედარებით მაღალია.


ორივე ნაგავსაყრელი შეიძლება მუშაობდეს ერთდროულად და მტვერი ობიექტების ოპერირების გარდუვალი შედეგია. თუმცა, ვინაიდან ნაგავსაყრელის საზღვრიდან 200მ მანძილზე რეცეპტორები არ არსებობს შემაშფოთებელი


Golder Associates

ზემოქმედების პოტენციალი შეზღუდულია. მტვრის საერთო კუმულატიური ზემოქმედება მიიჩნევა დაბლად.

სუნი

BTC ობიექტისთვის ჩატარებულმა დეტალურმა მოდელირებამ, ორივე სცენარით (სცენარი 1 და სცენარი 2) არ აჩვენა სუნის დონის გადაჭარბება არც ერთ 1კმ მეტ მანძჲლზე დაშორებით მდებარე რეცეპტოზე. ყველა სიდიდე ნაკლებია 1 OUE.

ორივე ნაგავსაყრელმა შეიძლება იმუშაოს ერთდროულად და სუნი მათი მუშაობის გარდუვალი შედეგია. თუმცა, ორივე ობიექტისთვის 200 მ-ზე ნაკლებ მანძილზე ზემოქმედების სიდიდე 1 OUE-ზე ნაკლებია და, ამგვარად კუმულატიური ზემოქმედება 1კმ მანძილზე, უახლოესი რეცეპტორის ადგილმდებარეობა, უმნიშვნელო რჩება.

გლობალური ატმოსფერული ემისიები

ნაგავსაყრელის გლობალური ზემოქმედების შეფასება გლობალური დათბობის (GWP) და ოზონის დამშლელი (ODP) პოტენციალის თვალსაზრისით შესრულდა GasSim2-ის გამოყენებით. შედეგებმა აჩვენა, რომ გლობალური ზემოქმედება ნაგავსაყრელის ტერიტორიიდან მცირეა.

მცირე ზომის BTC ნაგავსაყრელთან შედარებით რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელითან დაკავშირებული ემისიის ზემოქმედება უფრო მაღალია, თუმცა კუმულატიური ზემოქმედება მცირე რჩება. დეტალური ინფორმაცია გაზის რისკის შეფასების შესახებ მოცემულია შესაბამის ანგარიშში.

6.2 ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია

6.2.1 ნიადაგი

ნიადაგის სტაბილურობა

ნიადაგის არსებული ზედაპირის პროფილის და პირობების გათვალისწინებით არაღრმა ფერდობის ჩამოშლის (ზედაპირული შვავი) რისკი დაბალია, ასევე ძალიან მცირეა ობიექტის შიდა და ზევით არსებული ფერდობების უფრო ღრმა ჩამოშლის (შვავის) რისკი. მშენებლობის დროს დაგეგმილია 5მ ქვებულის ამოღება, რაც გაზრდის თხრილის ფერდობის სავარაუდოდ არასტაბილურობას მიწის სამუშაოების (ამოთხრის) ზონაში და მის ზემოთ. თუმცა, მიწის ამოღებისას ფერდების სტაბილურობა გათვალისწინებული იქნება პროექტირების ეტაპზე, რათა საბოლოოდ უზრუნველყოფილ იქნას ფერდობის სათანადო სიმტკიცის მარაგი.


Golder Associates

ამიტომ, ნაგავსაყრელის პროექტზე დაყრდნობით, ზემოქმედება ნიადაგის სტაბილურობაზე მიიჩნევა არამნიშვნელოვნად.

ნავარაუდევია, რომ ნიადაგის სტაბილურობაზე ზემოქმედებას ობიექტის გვერდით, მის დასავლეთით, BTC ნაგავსაყრელის მშენებლობასთან დაკავშირებული მიწის სამუშაოების წარმოების დროს ადგილი არ ექნება..

ნიადაგის ეროზია

მშენებლობის დროს ნაგავსაყრელის მთელ ტერიტორიაზე ნიადაგის ზედაპირული ფენა (ნიადაგის ზედა ფენა დაახლოებით 600მმ და მის ქვემოთ მდებარე თიხა) 5მ-მ სიღრმემდე ამოითხრება და მოთავსდება ნაყარში. ზედაპირული შრე გამოყენებული იქნება როგორც აღმდენი მასალა ან მოთავსდება პერიმეტრის გაყოლებაზე ნაყარზე. შესაძლებლობისდაგვარად ზედაპირული ფენის მოხსნა სხვა ტერიტორიიდან, მათ შორის ქვებულსა და ტერიტორიაზე არსებულ ნაგებობებს შორის, არ მოხდება.

ნიადაგის ზედაპირული ნაყოფიერი ფენის ქვეშ მდებარე თიხის ფენა განხილულ იქნა როგორც საძირკვლის დაპროექტებული თიხის საფარის (ECL) პოტენციური წყარო. შემოთავაზებულია თიხის გამოყენება პერიმეტრის გაყოლებაზე ყრილის ფორმირებისთვის, იგი ამოითხრება, დაიყრება და დაიტკეპნება მშრალი სიმკვრივის 95%-მდე ზედაპირული ნაყოფიერი შრის მოხსნის შემდეგ.

იმის გათვალისწინებით, რომ მოხდა ნიადაგის ამოღება, შესაძლოა ადგილი ჰქონდეს ნიადაგის ეროზიას წარეცხვის გამო, რამაც შეიძლება იმოქმედოს ზედაპირულ წყალზე, რაც გარემოზე გარკვეულ (საშუალოო) ზემოქმედებას გამოიწვევს. გარდა ამისა, ნიადაგის ნაყოფიერი ფენის მოხსნამ და ყრილში გადატანამ შეიძლება მისი გარკვეული რაოდენობის დაკარგვა გამოიწვიოს, შეამციროს ნიადაგის ნაყოფიერება, გააღარიბოს თესლის მარაგი, შეცვალოს pH და ზედაპირული შრის ქიმია და სტრუქტურა.

ამ ზემოქმედების შესარბილებლად, მოხსნილი ზედაპირული ნაყოფიერი ნიადაგი, რომელიც გამოყენებული იქნება აღდგენისთვის, უნდა მოთავსდეს საირიგაციო არხების ან სხვა სენსიტიური უბნებისგან მოშორებით, შესაძლებლობისთანავე დაითესოს და რეკულტივირდეს ზამთრის წვიმების და თოვლის დაწყებამდე, რათა შემცირდეს წარეცხვის გამო მისი დაკარგვა.გარდა ამისა, ნაგავსაყრელის ფერდები ისე უნდა დაპროექტდეს, რომ ნიადაგის ეროზია მინიმალური იყოს.

ზემოქმედების შემდგომი შერბილებისთვის, დარღვეული ტერიტორიის ფართობის შესამცირებლად, უნდა მოხდეს საფეხურებრივი რეკლამაცია და რე-ვეგეტაცია. ნარჩენების მნიშვნელოვან ფართობზე მაქიმალურ სიმაღლემდე შეტანის დასრულების შემდეგ ნაგავსაყრელი გადაიხურება ჩამონაჟონის წარმოემნის პოტენციალის ან გაზრდილი ზედაპირული ჩამონადენის შესამცირებლად. შექმნილი თიხის ბარიერი (ECB) გადაფარული დრენაჟის გეოკომპოზიტით უნდა გადაიხუროს დასაწყობებული ზედაპირული შრის ნოადაგის 1მ-ით სისქის მთლიანი ფენით მინიმალური დატკეპნით. ამის შემდეგ , ნიადაგის შემცირებული პროდუქტიულობის შესარბილებლად უნდა მოხდეს


Golder Associates

შერჩეული თესლის ნარევის დათესვა. ამიტომ, ზემოაღნიშნული შემარბილებელი ღონისძიებების გატარების შემდეგ ზემოქმედება ნიადაგის ეროზიაზე უმნიშვნელო იქნება, პროდუქტიულობის დანაკარგი გრძელვადიან პერსპექტივაში იქნება ძალიან მცირედან მცირემდე რასაც მოჰყვება ტერიტორიის ბალახოვანი საფარის თვითშენარჩუნებადი საძოვრად გამოსადეგ მდგომარეობამდე აღდგენა.

ნავარაუდევია, რომ რადგან ამ ობიექტისთვის გატარდება BTC ნაგავსაყრელისთვის შემოთავაზებული შემარბილებელი ღონისძიებები, ნიადაგის ეროზიასა და ნიადაგის პროდუქტიურობაზე ზემოქმედებას დამატებითი მიწის სამუშაოების დროს ობიექტის უშუალო აღმოსავლეთით ადგილი არ ექნება.

უნდა აღინიშნოს, რომ რეკულტივაციისთვის გამოსაყენებლად მოხსნილი ნიადაგის ზედაპირული შრე არ უნდა შეერიოს მის ქვეშ მდებარე თიხის ფენას, რადგან თიხაში არსებული მარილების შემცველობის გათვალისწინებით, შერევა გააუარესებს ზედაპირული შრის ხარისხს. ნიადაგის გატანის საჭიროებისას , მისი განთავსების ადგილი უნდა შეირჩეს ობიექტის ტერიტორიის მახლობლად, მოშორებული უნდა იყოს ზედაპირული წყლის ობიექტებიდან, ნიადაგი არ უნდა განთავსდეს დაჭაობებულ ან არასტაბილური გრუნტზე ან კარგი ხარისხის სასოფლო-სამეურნეო ნიადაგზე. მანქანები უნდა მოძრაობდნენ მხოლოდ შესაბამის გზაზე შემდგომი ეროზიის მინიმუზაციის მიზნით.

გარემოსდაცვითი მონიტორინგის ფარგლებში რეკომენდებულია მიწის სამუშაოების (ქვებულის ამოთხრის) პროცესში დამატებითი სინჯების აღება ზედაპირული შრიდან და თიხის საფარიდან, ECL და თოხის ბარიერის (ECB) სტაბილურობის განსაზღვრის და, რეკულტივაციისას სასურველი ბალახის საფარის მისაღებად სასუქის დამატების საჭიროების დასადგენად ნიადაგის ხარისხის შეფასების მიზნით.

გარდა ამისა რეკომენდებულია ნიადაგის ეროზიის მონიტორინგი ობიექტის ჩრდილოეთით მდებარე ირიგაციის არხში სედიმენტების რაოდენობის რეგულარული შეფასების გზით, და ხევების ან ნაკადულების წარმოქმნის ვიზუალური კონტროლის მეშვეობით.

დატბორვა/დაჭაობება

მშენებლობის დროს ნიადაგის დაჭაობების რისკი დაბალია. ნაგავსაყრელის ტერიტორიზე საფარის მოწყობის შემდეგ ზემოქმედების შერბილების და წარმოქმნილი ჩამონაჟონის მოსაცილებლად ამოქმედდება ჩამონაჟონის შეგროვების ორმო. დახურვის შემდეგ, მოეწყობა მომრგვალებული პროფილის საფარი დაჭაობების რისკის შესარბილებლად. ამიტომ ნიადაგის დაჭაობების რისკი ოპერირების და ობიექტის დახურვის შემდეგ ძალიან მცირე იქნება.

იგულისხმევა, რომ ვინაიდან გამოყენებული იქნება BTC-ს ობიექტისთვის შეთავაზებული ღონისძიებები და მშენებლობა საფეხურებრივად განხორციელდება ტერიტორიის აღმოსავლეთით BTC-ს ნაგავსაყრელის მოსაწყობად მიწის სამუშაოები არ გამოიწვევს დაჭაობების რისკის ზრდას.


Golder Associates

6.2.2 სეისმურობა

ნავარაუდევია, რომ მნიშვნელოვანი ინტანსივობის მიწისძვრით ობიექტის დანგრევის ან დაზიანების რისკი ძალიან დაბალია, თუმცა დაბალი ინტენსივობის რყევები ოპერირების და მის შემდგომ ეტაპებზე შესაძლებელია. პოტენციური სეისმური აქტივობის შესაძლებლობა გათვალისწინებული იქნება ნაგავსაყრელის პროექტში, ნაგავსაყრელის უჯრედები შეიქმნება მაქსიმალური სავარაუდო ინტენსივობის მიწინძვრის შესაძლებლობის გათვალისწინებით. ობიექტის ტერიტორიაზე ასაშენებელი/მოსაწყობი სხვა ობიექტები აშენდება მიწისძვრის ზემოქმედების პოტენციალის მხედველობაში მიღებით.

6.2.3 მიწისქვეშა წყლის დინება

მიწისქვეშა წყლის დონე დაფიქსირებული რუსთავის საპროექტო ნაგავსაყრელის ტერიტორიის ჩრდილოეთით და აღმოსავლეთით 9მ-დან 10მ-მდე ფარგლებშია, ხოლო ყველა სხვა ჭაბურღილში წყლის არსებობა 30მ სიღრმეზე ფიქსირდება. იმის გათვალისწინებით, რომ ამოთხრის სიღრმე 5მ-ია, და რომ შერჩეული ტერიტორიის საზღვრებში მიწისქვეშა წყლის არსებობა არ დაფიქსირებულა, მიწისქვეშა წყალი სავარაუდოდ 25მ სირღმეზეა.

საფუძვლის და, დასრულების შემდეგ, ზედაპირის საფარები შეზღუდავენ ატმოსფერული ნალექებით მიწისქვეშა წყლის კვებას. თუმცა, იმის გათვალისწინებით,რომ ობიექტი იკავებს მიწისქვეშა წყლის წყალშემკრების მცირე ნაწილს, მიწისქვეშა წყლის ნაკადის და რაოდენობის შემცირება ობიექტის ნაკლებსავარაუდოა იყოს შესამჩნევი. ვინაიდან მიწისქვეშა წყლის განტვირთვა ზედაპირული წყლის ობიექტში არ ხდება ობიექტის ზემოქმედება მიწისქვეშა წყალზე იქნება “ძალიან დაბალი”.

მენეჯმენტის გეგმის ფარგლებში უნდა წარმოებდეს ობიექტის ტერიტორიის ქვეშ მიწისქვეშა წყლის დონის და დინების მიმართულების მონიტორინგი.

ნავარაუდევია, რომ ძალიან მცირე ზემოქმედება მიწისქვეშა წყლის დინებაზე არ შეიცვლება ობიექტის მეზობლად, მის დასავლეთით, BTC ნაგავსაყრელის მოწყობისთვის 2 მ-ით ღრმა ქვებულის ამოთხრისას.


Golder Associates

6.2.4 ნიადაგის და მიწისქვეშა წყლის დაბინძურება

ნიადაგის ხარისხი

მშენებლობის დროს და ოპერირებისას ნიადაგის ხარისხზე ზემოქმედება შეიძლება მოახდინოს ნაგავსაყრელზე შემოტანილმა ნარჩენებმა ან მშენებლობის, ოპერირების და ექპლუატაციიდან გასვლის დროს მანქანებიდან საწვავის/საპოხი მასალების შემთხვევითმა დაღვრამ. თუმცა, რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის შემოთავაზებული ECB ხელს შეუშლის ნაგავში არსებული პოტენციური დამაბინძურებლის ან ობიექტის საზღვრების ფარგლებში დაღვრის შემთხვევაში დაბინძურების გავრცელებას. ამასთანავე, საწვავით გამართვა უნდა მოხდეს მხოლოდ მყარი საფარის მქონე, დაღვრაზე რეაგირებისთვის საჭირო მოწყობილობათა კომპლექტით აღჭურვილი სპეციალურად განსაზღვრულ ადგილებში.

ნავარაუდევია, რომ ორივე ECB-ით დაცული ტერიტორიის ფარგლებში და მყარი საფარით დაცულ უბნებზე ნიადაგის დაბინძურება უმნიშვნელო უნდა იყოს. ასეთ ტერიტორიებზე ნიადაგის ფონური პირობების, მიწის რესურსის შესამჩნევ ცვლილებას ან ეფექტს მიწის გამოყენებაზე ექსპლუატაციაში გაშვების, ოპერირების ან ექპლუატაციიდან გასვლის დროს ადგილი არ ექნება.

ობიექტი აღჭურვილი იქნება შემთხვევითი დაღვრების, მათ შორის მყარ საფარიანი უბნის და ECB გარეთ დაღვრაზე რეაგირებისთვის საჭირო აღჭურვილობით. მნიშვნელოვანი დაღვრის შემთხვევში უნდა მოხდეს დაბინძურებული ნიადაგის მოხსნა და სათანადო განთავსება. ამ ღონიძიებების გატარების შედეგად ნიადაგზე პოტენციური ზემოქმედება დაბალი იქნება.

ფონური შეფასებისას ნიადაგის ნიმუშებში არ დაფიქსირებულა ხარისხის სტანდარტებით (საქართველოში ან გაერთიანებულ სამეფოში მოქმედი) დადგენილი ნორმების გადაჭარბება. თუმცა, საუკეთესო პრაქტიკაა პირადი დაცვის საშუალებების (PPE) - ხელთათმანების, სპეცტანსაცმლის და ჩექმების - და მუშაობის სათანადო მეთოდების გამოყენება პირდაპირი კონტაქტის შესაზღუდად და ნაგავსაყრელის საფარის მოწყობისას ნიადაგის დაბინძურებასთან კონტაქტით გამოწვეული რაიმე რისკის შესარბილებლად.

ECB არსებობის გამო წვიმის წყლის ნაგავსაყრელში ინფილტრაციისას წარმოქმნილი ჩამდინარე/ჩამონაჟონი წყალი ნიადგაზე გავლენას არ მოახდენს.

მიწისქვეშა წყლის ხარისხი

საცდელი შურფის და ჭაბურღილის ჭრილები აჩვენებენ თაბაშირის და მარილოვანი ქანების არსებობას, რაც ეთანხმება მიწისქვეშა წყლის სინჯში დაფიქსირებული მარილების კონცენტრაციას და მიუთითებს მიწისქვეშა წყლის ბუნებრივ მარილიანობასა და სასმელად უვარგისობაზე.


Golder Associates

ობიექტიდან 5 კმ რადიუსში არ დაფიქსირდა მიწისქვეშა წყლის არც ერთი ჭაბურღილი. დღემდე მიღებული მონაცემებით მიწისქვეშა წყლის ჩაშვება საირიგაციო არხში არ ხდება.

ECB და ჩამონაჟონი წყლის შეგროგების და რეცირკულაციის სისტემის პროექტში გათვალისწინების გამო პოტენციური ზემოქმედება ობიექტის ქვეშ მიწისქვეშა წყალზე და ობიექტის ჩრდილოეთით მდებარე საირიგაციო არხში ზედაპირულ წყალზე იქნება მცირედან ძალიან მცირემდე.

გარემოსდაცვითი მენეჯმენტის გეგმის ფარგლებში ობიექტის ექსპლუატაციაში გაშვების, ოპერირების და ექსპლუატაციიდან გამოსვლის დროს რეგულარული ინტერვალით უნდა წარმოებდეს მიწისქვეშა და ზედაპირული წყლის მონიტორინგი და მიღებული შედეგების შედარება EQS და EU DWS კრიტერიუმებთან.

ნავარაუდევია, რომ რადგან მსგავსი დიზაინი შემოთავაზებულია BTC ნაგავსაყრელის, რუსთავის ნაგავსაყრელის ქვეშ მოქცეულ მიწისქვეშა წყლზე BTC ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე ნარჩენების ან საწვავის/საპოხი მასალის დაღვრით გამოწვეული დამატებითი ზემოქმედება მოსალოდნელი არ არის.

6.3 ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკი

ჰიდროლოგიურ რისკთან დაკავშირებით განხილულ იქნა შემდეგი საკითხები:

• ზედაპირული წყლის ჩამონადენით ტერიტორიის შესაძლო დატბორვის ზემოქმედება;

• რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის ზემოქმედება ზედაპირული წყლის რეჟიმზე ობიექტის საზღვრის მიმდებარე ტერიტორიის გარეთ და ამ ზემოქმედების მნიშვნელოვნება;

• შერბილება, რომელიც საჭირო იქნება უარყოფითი ზემოქმედების პოტენციური მასშტაბის შესამცირებლად და დადებითი ზემოქმედების ხელისშეწყობისთვის; და

• ნარჩენი ზემოქმედება შემოთავაზებული შემარბილებელი ღონისძიებების გატარების შემდეგ.

კონსერვატიული მიდგომით, ეს შეფასება მომზადდა გაერთიანებულ სამეფოში მიღებული საუკეთესო პრაქტიკის შესაბამისად, რომელიც სხვა მოთხოვნებთან ერთად მოიცავს დაგეგმვის პოლიტიკის №25 დებულებას მშენებლობის და დატბორვის რისკის შესახებ.


ზედაპირული წყლის ჩამონადენის რეჟიმზე და გარემოზე ნაგავსაყრელის ნავარაუდევი ზემოქმედების გასაგებად ჩატარდა ნახევრადხარისხობრივი შეფასება.


Golder Associates

ზედაპირული წყლის წყალშემკრები გაყოფილია 2 უბნად დანართში H2 განსაზღვრული სურათის საფუძველზე. ნავარაუდევია, რომ ნაკადმა წყალშემკრებში 1 (მიედინება დასავლეთ ხევისკენ) და წყალშემკრები 2 (მიედინება ცენტრალური ხევისკენ) შეიძლება იქონიონ ზემოქმედება ობიექტზე. დასავლეთი და ცენტრალური ხევშების მდებარეობა ნაჩვენების ნახაზზე H1.

შეფასება მოიცავდა შემდეგ ფაზებს:

• ხევებში იმ სავარაუდო განმეორებადი ნაკადის განსაზღვრისთვის, რომელსაც შეუძლია იქონიოს ზემოქმედება ობიექტზე, “რაციონალურ მეთოდში” გამოყენებულ იქნა IDC ნალექების განმეორებადი მონაცემები. ეს ნაკადები შედარდა IDC მიერ ხარისხის უზრუნველყოფისთვის გენერირებულ ნაკადთან. გამოთვლები მოცემულია დანართში H1;

• პიკური ნაკადი არსებულ ხევებში განისაზღვრა ტოპოგრაფიული კვლევის მონაცემების მიხედვით. შედეგები მოცემულია დანართში H4; და

• შემოთავაზებულ იქნა ახალი ხევების ადგილმდებარეობა, მოცემულია დანართში H5 (ნახაზი H2). პიკური ნაკადი ახალ ხევებში განისაზღვრა შემოთავაზებული ზომების შესბამისად. შედეგები მოცემულია დანართში H4

ნაკადი გენერირებულ იქნა თავი 5.5.1-ს, ცხრილში 5.5.1. მოცემული ყოველი განმეორებადი ძლიერი წვიმისთვის.

6.3.2 ზედაპირული ჩამონადენი

ნაგავსაყრელი სავარაუდოდ ზემოქმედებას მოახდენს ობიექტზე ზედაპირული ჩამონადენის რეჟიმზე. ზედაპირული ჩამონადენი იქმნება ობიექტის მიმართ ჰიფსომეტრიულად ზემოთ მდებარე წყალშემკრების ტერიტორიაზე და თვით ობიექტზე მოსული ნალექებით.

წვიმის ჩამონადენის შეფასება ჩატარდა ჩამონადენის დასახასიათებლად, რომელიც შეიძლება წარმოიქმნას ობიექტის განლაგების ადგილთან შედარებით უფრო მაღალ ჰიფსომეტრულ ნიშნულზე მდებარე წყალშემკრებში. ეს ჩამონადენი ამჟამად მოედინება ხევებით,როგორც აღწერილია თავში 5.6.

ხევებში გამავალი ნაკადი დახასიათება მოცემულია დანართში H4. შეფასებამ აჩვენა, რომ ტერიტორიაზე არსებული ხევები არ გაატარებენ საანგარიშო განმეორებად ნაკადს.

ობიექტის მოწყობის შემდეგ, არსებული ხევები გადატანილ იქნება დანართში H5 (ნახაზი H2) მოცემული კონცეპტუალური დიზაინის შესაბამისად. ახალი ხევები 1,2,3 და 4, როგორც ეს ნაჩვენებია დანართში H5 (ნახაზი H2) მოეწყობა ისე, რომ საშუალება ჰქონდეთ გაატარონ დანართში H4 მოცემული გამოთვლების შესაბამისი, 20 წლიანი უზრუნველყოფის ნაკადი მაინც. ამისთვის ყველა ნავარაუდევი ხევი და არხი გაჰყვება არსებულ ტოპოგრაფიას,მაგრამ ექნება ტრაპეცოიდალური პროფილი, იქნება 1.5 მ სიგანის მიწის ზედაპირთან, 0.6მ სიღრმის და ექნება 0.5მ სიგანის ფსკერი. (იხილეთ დანართი H4).


Golder Associates

ახალი ხევი 2 (დანართი H5 (ნახაზი H2)) მოეწყობა ობიექტიდან ღელეებით წამოსული ნაკადის შესანახად, შესასუსტებლად და გასაშვებად ზედაპირული ჩამონადენის სახით, როდესაც ხევი სავსეა, ამით არსებული ზედაპირული ჩამონადენის რეჟიმის ლიმიტირებით.

6.3.3 წვიმა

წვიმამ, რომელიც ხვდება ნარჩენების განთავსების აქტიურ ზონაში, შეიძლება გამოიწვიოს ჩამონაჟონის მოცულობის ზრდა. ამის შერბილება შესაძლებელია ჩამონაჟონის მენეჯმენტის და ოპერირების პროცესში დოებითი გადახურვის გამოყენებით. ნაგავსაყრელის შევსებული უბნები მუდმივად გადაიხურება მას შემდეგ, რაც მათი მნიშვნელოვანი ნაწილის შევსება დასრულებულია.

არააქტიურ ზონაში მოხვედრილი წვიმა არ განიხილება, როგორც ჩამონაჟონი და ამოიტუმბება, შეგროვდება, ჩაიშვება ხევების ან ჩრდილოეთით მდებარე არხებით წყლის ხარისხის შემოწმების შემდეგ.

ნაგავსაყრელის ამოუთხრელ ტერიტორიებზე მოხვედრილი წვიმის წყალი არ განიხილება როგორც ჩამონაჟონი და თვითდენით მიედინება ხევების და არხებისკენ ხევების არ ჩრდილოეთით მდებარე არხით გარემოში ჩაშვებამდე.

6.3.4 ადიდებული მდინარით გამოწვეული რისკი

ნავარაუდევია, რომ ერთადერთი მნიშვნელოვანი არხი, რომელმაც შეიძლება გამოიწვიოს დატბორვა, საირიგაციო არხია. თუმცა, იმის გამო, რომ არხისა და ობიექტის განლაგების ნიშნულების სხვაობა 1 მ აღემატება არხში წყლის ადიდებით ობიექტის დატბორვის პოტენციური რისკი არ არსებობს.

6.3.5 ზედაპირული წყლის ხარისხი

უნდა აღინიშნოს, რომ ანგარიშის შედგენისას არ არსებობდა ბიოლოგიური ხარისხის ფონური მონაცემები.

დაგეგმილი ობიექტის პროექტი მოიცავს სადრენაჟე სისტემის პროექტის შექმნასაც, ტერიტორიის მომზადებისას ამოღებული “სუფთა” გრუნტის გამოყენებას გადახურვისთვის, რაც შეამცირებს ნაგავსაყრელზე მოთავსებული ნარჩენებიდან ზედაპირულ ჩამონადენს, და მიწაყრილის სტაბილიზაციას მცენარეების დათესვით და რევეგეტაციის გზით. გარდა ამისა, რეგულარულად მოხდება ტერიტორიის მისადგომი წერტილების გასუფთავება ტალახის და მტვრისგან. ამგვარად, ნავარაუდევია, რომ ნაგავსაყრელის პროექტში ამ ასპექტების გათვალისწინებით პროექტის განხორციელებით გამოწვეული ფიზიკური, ქიმიური ან ბიოლოგიური ზემოქმედება საირიგაციო არხში გამავალ ზედაპირულ წყალზე ძალიან მცირე იქნება.


Golder Associates

აგრეთვე უნდა აღინიშნოს, რომ საძიებო შურფი და ჭაბურღილის ჭრილები მიუთითებენ თაბაშირის და მარილების არსებობას, რის გამოც წარმოქმნება ბუნებრივად მარილების მაღალი შემცვლეობის მქონე ზედაპირული ჩამონადენი, რომელიც, ჩაედინაბა საირიგაციო არხში და დაჭაობებულ ტერიტორიაზე ობიექტის ჩრდილოეთით. თუმცა, რადგან არხში გამავალი წყალი, როგორც უკვე აღინიშნა, მარილიანია ქლორიდის კონცენტრაციით >1000 მგ/ლ, მარიალიანი ჩამონადენის საირიგაციო არხში მოხვედრა არ გამოიწვევს მნიშვნელოვან ზემოქმედებას.

ნავარაუდევია, რომ რადგან მსგავსი დიზაინი შემოთავაზებულია BTC ნაგავსაყრელისთვისაც და ორი ნაგავსაყრელის მშენებლობა ეტაპობრივად განხორციელდება, ობიექტის ჩრდილოეთით მდებარე საირიგაციო არხში ზედაპირული წყლის ფიზიკურ, ქიმიურ და ბიოლოგიურ ხარისხზე დამატებითი ზემოქმედება ორივე ობიექტის ერთდროული მუშაობისას მოსალოდნელი არ არის.

გარემოსდაცვითი მენეჯმენტის გეგმის ფარგლებში ექსპლუატაციაში შესვლის, ოპერირების და ექსპლუატაციიდან გამოსვლისას ნავარაუდევია რეგულარული ინტერვალით ზედაპირული წყლის ხარისხის მონიტორინგი.

6.4 ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა

პროექტის განხორციელებისას ზემოქმედება ტრანსპორტზე განხილულ იქნა მშენებლობის და ოპერირების ეტაპებისთვის. სამშენებლო სამუშაოების დაწყება ნავარაუდევია 2008 წლის აგვისტოსთვის. მშენებლობას დასჭირდება სავარაუდოდ 4 თვე. გეგმის შესაბამისად ნაგავსაყრელზე განთავსდება 30,000 ტ - 40,000 ტ ნარჩენი წელიწადში. მომსახურების პერიოდი 6 დღიანი სამუშაო კვირის (10:00-18:00 ორშაბათი-პარასკევი და 10:00-15:00 შაბათი) პირობებში იქნება 15 წელი.

ანგარიშში მოცემული შეფასების წელია 2008. მომდევნო წლებისთვის შეფასება არ გაკეთებულა, ისტორიულ ტენდენციებზე ინფორმაციის და მომავალში დაგეგმილი პროექტების შესახებ ინფორმაციის უქონლობის გამო სატრანსპორტო ნაკადების ზრდის პროგნოზის გაკეთება არ იყო შესაძლებელი.

პროექტთან დაკავშირებული ზემოქმედება ტრანსპორტზე გაკეთდა შემდეგის გათვალისწინებით:

• მსუბუქი ტრანსპორტი უფრო სწრაფია ნელ და მძიმე კატეგორიასთან შედარებით, როგორც აღწერილია ცხრილში 5.7.2. მსუბუქი ტრანსპორტი დომინირებს და მასზე გავლენას ახდენს მძიმე უფრო ნელა მოძრავი ტრანსპორტის მოძრაობა;

• მძიმე ტრანსპორტი იწვევს მეტ ხმაურს და ვიბრაციას მსუბუქ მანქანებთან შედარებით. ტრანსპორტით გამოწვეული ხმაური და ვიბრაცია წარმოადგენს ორ პოტენციურად მნიშვნელოვან ზემოქმედებას, როდესაც საქმე ეხება დასახლებულ ტერიტორიებს. უნდა აღინიშნოს, ნაგავსაყრელის მშვნებლობის და ოპერირების დროს წარმოქმნილი სატრანსპორტო ნაკადები არ გაივლის დასახლებულ ტერიტორიაზე.


Golder Associates

მშენებლობის დროს ტრანსპორტის მოძრაობა ძირითადად შემოისაზღვრება სამშენებლო მოედნის ფარგლებში გადაადგილებით. ტერიტორიის გარეთ გადაადგილება დაკავშირებული იქნება სამშენებლო მასალის, აღჭურვილობის და სამშენებლო სამუშაოებში მონაწილე პერსონალის მოძრაობასთან. ნავარაუდევია, რომ მშენებლობის პროცესში მძიმე ტექნიკის მოძრაობა შემოიფარგლება საშუალოდ მაქსიმუმ 10 მანქანით დღეში, რაც დღეში დაახლოებით 20 რეისს უდრის.

რუსთავის ნაგავსაყრელის მშენებლობისას გამოყენებული იქნება შემდეგი ტექნიკა:

• ექსკავატორები (ერთი მიწის ამოითხრის და დატვირთვისთვის, მეორე მიწაყრილების და ნაყარების მენეჯმენტისთვის);

• თვითმცლელი (<15t, მიწის გადასატანად); • მუხლუხიანი ბულდოზერი (დანიანი) (ფენების ფორმირებისთვის); • მისაბმელი კბილ-გორგოლაჭოვანი სატკეპნის ან მიწის კომპაქტორი; და • წყლის ცისტერნა/ვაკუუმური ავტოცისტერნა (ნიადაგის ტენიანობის

კონტროლის და მტვრის დასათრგუნად).

ობიექტის ექპლუატაციაში შეყვანისას ტრანსპორტის მოძრაობა ობიექტისკან და მისგან იქნება დაკავშირებული ნარჩენების ტერიტორიაზე შემოტანასთან და პერსონალის გადაადგილებასთან. მანქანების მოძრაობის ინტენსივობა ამ ეტაპზე იქნება 2-3 რეისი კვირაში.

ობიექტის ოპერირებისას და ექსპლუატაციიდან გასვლის დროს გამოყენებული იქნება შემდეგი ტექნიკა:

• სატვირთო/ნაგვის მაქანა; • უკუჩამჩიანი ექსკავატორი; ან • ბორბლიანი ჩამჩიანი დამტვირთი; • მუხლუხიანი ბულდოზერი (ნარჩენების მოთავსების მენეჯმენტისთვის) ან

ნარჩენების კომპაქტორი; და • წყლის ცისტერნა/ვაკუუმური ავტოციცტერნა (ნიადაგის ტენიანობის

კონტროლის და მტვრის დასათრგუნად).

ნაგავსაყრელის მუშაობასთან წარმოქმნილი სატრანსპორტო ნაკადის ზემოქმედება არსებულზე შეფასდა კვლევის შედეგად შეგროვილი მონაცემების საფუძველზე. განხილულ იქნა ნარჩენების ტრანსპორტირების ორი მარშრუტი:

ნარჩენების გადატანა ნავარაუდევია მარშრუტით ID3, ID1, ID2.

ID3-ID1-ID2 მარშრუტი. სატრანსპორტო ნაკადის ფონურმა დათვლად აჩვენა, რომ მოძრაობა ID3 გზაჯვარედინზე დაბალია, ხოლო გზის მახასიათებლები, გზის საფარის მდგომარეობა, სავალი ნაწილის სიგანე საკმარისია შუფერხებელი სატრანსპორტო ნაკადის მომსახურებისთვის. ID1-ID2-ში გამავალი ნაკადი შედგება გაჯის საამქროს და მეფრინველეობის ფაბრიკისკენ, შესაბამისად დასავლეთი და ჩრდილოდასავლეთი მიმართულებით ტერიტორიიდან დაახლოებით 2კმ დაშორებით. ID1-ID2 მოძრაობის დათვლისას დაფიქსირდა ზომიერი სატრანსპორტო ნაკადი. დამატებითი მოძრაობა იქნება დაკავშირებული


Golder Associates

ობიექტის მიმდებარედ BTC-ს ნაგავსაყრელის მშენებლობა/ოპერირებასთან. მცირე ფონური ნაკადის გათვალისწინებით, რუსთავის ნაგავსაყრელთან და BTC-ს ობიექტთან დაკავშირებული შესაბამისად 15-20 და 0.3 - 0.5 რეისის პირობებში სატრანსპორტო ნაკადის ზრდა ორივე ობიექტის ერთდროული არსებობისას იქნება 11%, რაც არ მოახდენს მნიშვნელოვან გავლენას არსებულ სატრანსპორტო ნაკადებზე მოძრაობის უსაფრთხოების თვალსაზრისით, და არ გამოიწვევს მოძრაობის შეფერხებას.

სხვა ნაგავსაყრელთან დაკავშირებული ტრანსპორით გამოწვეული ზემოქმედება - ხმაური, ვიბრაცია, ემისიები - უმნიშვნელო იქნება. რადგან სამუშაო მხოლოდ დღის საათებში ჩატარდება და დასახლებულ პუნქტზე სატრანსპორტო ნაკადი არ გაივლის, დამატებითი მოძრაობით გამოწვეული ხმაურის/ვიბრაციის ზემოქმედებას მოსახლეობაზე ადგილი არ ექნება.

რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის მშენებლობასა და ოპერირებასთან დაკავშირებული ზემოქმედება ინფრასტრუქტურაზე უმნიშვნელო იქნება, სატრანსპორტო ნაკადის უმნიშვნელო ზრდის გამო.

ავიაცია

ვაზიანის სამხედრო აეროპორტი მდებარეობს ობიექტიდან 3.5კმ დაშორებით ჩრდილოდასავლეთის მიმართულებით, მანძილი თბილისის საერთაშორისო აეროპორტამდე, იმავე მიმართულებით, 10 კმ-ია. საერთაშორისო საფინანსო კორპორაციის ნარჩენების მენეჯმენტის ობიექტებისთვის ჯანდაცვის და უსაფრთხოების რეკომენდაციებში აღნიშნულია, რომ ნაგავსაყრელის აეროპორტამდე 3კმ, ან ავიაციის ხელმძღვანელობის მიერ ნებადართულ მანძილზე, დაშორების შემთხვევაში გათვალისწინებული უნდა იყოს ნაგავსაყრელით მოზიდულ ფრინველებთან დაკავშირებული საჰაერო მოძრაობის უსაფრთოების საშიშროება. რადგან ვაზიანის სამხედრო აეროპორტი მდებარეობს ობიექტიდან მცირე მანძილზე, BTC-მ გაიარა კონსულტაცია თავდაცვის სამინისტროს მესვეურებთან. სამინისტროს მიერ ობიექტის მშენებლობასთან დაკავშირებით შემაფერხებელი გარემოებები არ დაფიქსირებულა. თუმცა, ორივე აეროპორტთან სიახლოვის გათვალისწინებით საჰაერო მოძრაობის ფრინველებით გამოწვეული პოტენციური რისკის თავიდან ასაცილებლად უნდა შემუშავდეს და გატარდეს ნაგავსაყრელის ფრინველების რისკის მენეჯმენტის გეგმა.

საჰაერო მოძრაობის უსაფრთხოებაზე ნაგავსაყრელით მოზიდულ ფრინველებთან დაკავშირებული პოტენციური ზემოქმედება სავარაუდოდ მცირე იქნება, რადგან BTC ნაგავსაყრელზე განთავსებული ნარჩენები შედარებით ინერტული იქნება, შემოვა მხოლოდ კვირაში ორჯერ და დაყრის შემდეგ, შემოტანის პროცესის გარდა, დაფარული იქნება მიწით. თუმცა, დაყრის პროცესში ნაგავსაყრელი სავარაუდოდ მიიზიდავს ფრინველებს (როგორც აღწერილია თავში 6.11 ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია). ფრინველების შეკრების მნიშვნელოვნება და ამის შედეგად თვითმფრინავებთან შეჯახების პოტენციური რისკი გაიზრდება BTC ობიექტის მიმდებარედ რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელის, რომელიც ნარჩენების გაცილებით უფრო დიდი რაოდენობას (30,000 ტონა წელიწადში/დაახლოებით 30 მანქანა დღეში) მოემსახურება, მოწყობის გათვალისწინებით კუმულატიური ზემოქმედების გამო.გარდა ამისა, უნდა აღინიშნოს, რომ ფრინველების მოზიდვის


Golder Associates

პოტენციალი და შეჯახებების ალბათობა ამ ეტაპზე ნათლად ვერ განისაზღვრება, რადგან ფონური ეკოლოგიის კვლევა არ მოიცავდა ფრინველების გამოზამთრების და გამრავლების შესწავლას. 2008 წლის ზაფხულისთვის დაგეგმილი შემდგომი კვლევა და ფრინველების გამრავლების შესწავლა მოგვცემს მეტ ინფორმაციას ფრინველთა და თვითმფრინავებთან მათი შეჯახების პოტენციალის შეფასებისთვის.

6.5 ხმაური და ვიბრაცია


ხმაურის და ვიბრაციისადმი მიძღვნილ თავში განხილულია ნაგავსაყრელთან დაკავშირებული ზემოქმედება. ხმაურის შეფასებაში გათვალისწინებულია ნაგავსაყრელის მშენებლობის, ოპერირების და ობიექტის ექპლუატაციიდან გასვლის ფაზებზე სამუშაოებთან დაკავშირებული ხმაურით გამოწვეული ზემოქმედება. შეფასებისას მხედველობაში იქნა მიღებული ობიექტის ტერიტორიაზე არსებული წყაროებთან დაკავშირებული ხმაური და ვიბრაცია. ტერიტორიის გარეთ, ტრანსპორტთან დაკავშირებული ხმაური განხილულია ანგარიშის ტრანსპორტსა და ინფრასტრუქტურისადმი მიძღვნილ თავში (თავი 6.4). რადგან მშნებელობის დროს ასაფეთქებელი სამუშაოები ნავარაუდევი არ არის, მათი ზემოქმედების განძილვა მოცემულ შეფასება ში არ ხდება.

ადრე აღნიშნულის შესაბამისად, ვიბრაციის ზემოქმედება ამ თავში განხილული არ არის რადგან ობიექტზე მიმდინარე სამუშაოებით გამოწვეული ვიბრაციით ვერ მოახდენს ზემოქმედებას უახლოეს რეცეპტორებზე. ამიტომ, წინამდებარე თავში ყურადღება ეთმობა მხოლოდ ხმაურის ზემოქმედებას. შეფასებაში აგრეთვე გათვალისწინებულია ობიექტის მიმდებარედ რუსთავის ნაგავსაყრელის პარალელურად მიმდინარე სამშენებლო სამუშაოების და ოპერირების დროს წარმოქმნილი კუმულატიური ხმაური.

6.5.2 შეფასების მეთოდოლოგია

ხმაურის გავრცელების დათვლა განხორციელდა სამშენებლო მოედნებზე და ღია ტერიტორიებზე ხმაურის და კონტროლის ბრიტანეთის სტანდარტში (BS5228 Noise and Vibration Control on Construction and Open Sites (1997)) აღწერილი მეთოდის შესაბამისად. რადგან სამშენებლო სამუშაოები და ოპერირება მოხდება მხოლოდ ჩვეულებრივ სამუშაო საათებში (დღის საათები), შეფასებისას გამოყენებულ იქნა დღის საათებში ხმაურის დონეების შედარება დღის საათებში ხმაურის ყველაზე მკაცრ კრიტერიუმებთან.

შეფასებისას გაკეთებულია დაშვება, რომ ყველა მოწყობილობა განლაგებულია მიწის ზედაპირზე და არ მუშაობს მიწის ზედაპირის ქვემოთ, სადაც ხმაურის დონე მნიშვნელოვნად ქრება. ყველა მოწყობილობა მუშაობს განუწყვეტლივ (199%). მოდელირებისას ყველა წყარო ჩაითვალა წერტილოვნად, მოძრავ წყაროებსა და რეცეპტორებს შორის დიდი დაშორების გამო. ყველა მუშა მოწყობილობის


Golder Associates

ადგილმდებარეობად კი ჩაითვალა რეცეპტორთან უახლოესი ობიექტის საზღვარი. ნაგავსაყრელთან დაკავშირებული მანქანა-მოწყობილობების აკუსტიკური სიმძლავრეეები მოცემულია ცხრილებში 6.5.2-1 და 6.5.2-2.

ცხრილი 6.5.2-1: სამშენებლო ტექნიკის ხმაური

მანქანა-მოწყობილობა რაოდენობა აკუსტიკური სიმძლავრის დონე, LW dB(A)

ჰიდრავლიკური ექსკავატორი 2 114 თვითმცლელი (<15 ტ) 2 110 მუხლუხიანი ბულდოზერი 1 109 კბილ-გორგოლაჭოვანი სატკეპნი 1 105 წყლის ავტოცისტერნა 2 104

ცხრილი 6.5.2-2: ოპერირების დროს ხმაური

მანქანა-მოწყობილობა რაოდენობა აკუსტიკური სიძლავრის დონე, LW dB(A) სატვირთო/ნაგვის მანქანა 1 114 უკუჩამჩიანი ექსკავატორი 1 109 მისაბმელი ჩამჩიანი დამტვირთი

1 105

წყლის ავტოცისტერნა 1 104

ხმაურის შემცირება ნიადაგის პირობების გათვალისწინებით განსხვავდება მყარი და რბილი გრუნტის საფრის შემთხვევაში. ტერიტორიის შესწავლამ და აეროფოტოგადაღებამ აჩვენა, რომ ობიექტის განთავსების და მისი მიმდებარე ტერიტორიის მცენარეული საფარი მწირია ან საერთოდ არ არსებობს. არ არსებობს არც სხვა სახის საფარი. შეფასება შესრულდა ნულოვანი საფარის და მყარი გრუნტის დაშვებით.

ხმაურის დონე სავარაუდოა ობიექტის უახლოეს რეცეპტორზე, სოფ.ახალი სამგორის ჩრდილო-დასავლეთ საზღვარზე. მანძილი ამ რეცეპტორსა და ობიექტის მასთან უახლოეს საზღვარს შორის 1.2 კმ-ია.

ნავარაუდევია, რომ აბსოლუტური ხმაურის დონის კრიტერიუმის გამოყენება ხმაურის პოტენციური ზემოქმედების შეფასების კონსერვატულ მიდგომას მოგვცემს.


Golder Associates

6.5.3 ზემოქმედების ანალიზი

ხმაური

სოფ.ახალი სამგორის უახლოეს სახლთან მშენებლობის დროს ნავარაუდევი ხმაურის დონე შეადგენს 50 dBLAeq,12hr. იმ დაშვებით, რომ დაგეგმილი BTC და რუსთავის ნაგავსაყრელი ერთდროულად შენდება, ნაწინასწარმეტყველები კუმულატიური სამშენებლო ხმაურის დონე ახალი სამგორის უახლოეს სახლთან იქნება 53 dBLAeq, 12hr. მოსალოდნელი ხმაურის დონეები ნაკლებია მიღებულ კრიტერიუმთან შედარებით (55 dBLAeq, 16hr), ამგვარად, მშენებლობის პროცესში მნიშვნელოვანი ხმაური მოსალოდნელი არ არის.

ნავარაუდევი ხმაური ახალი სოფლის ობიექტთან უახლოეს საცხოვრებელ სახლთან ოპერირების დროს 47 dBLAeq, 12hr. გაუტოლდება. თუ დავუშვებთ, რომ დაგეგმილი BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი ერთდოულად იმუშავებენ, მოსალოდნელი ხმაურის კუმულატიური დონე ახალი სამგორში ობიექტთან უახლოეს საცხოვრებელთან იქნება 50 dBLAeq,12hr. აღნიშნული დონეები მიღებულ კრიტერიუმზე (55 dBLAeq, 16hr) დაბალია, ამიტომ, ოპერირებისას მნიშვნელოვანი ხმაური მოსალოდნელი არ არის.

ხაზი უნდა გაესვას იმას, რომ ნაწინაწარმეტყველები ხმაურის დონეები ყველაზე უარეს შემთხვევას შეესაბამება, როდესაც:

• ყველა მანქანა-დანადგარი მუშაობს მიწის ზედაპირზე და თანაც ერთდროულად;

• ყველა მანქანა-დანადგარი მუშაობს განუწყვეტლივ (100% ); • ყველა მანქანა-დანადგარი მუშაობს ობიექტის ტერიტორიის უახლოეს

რეცეპტორთან უახლოეს ადგილას; და • ეკრანირების არარსებობის გამო ხმის ჩაქრობა არ ხდება.

რეალურად, მშენებლობის და ოპერირების დროს მოსალოდნელია უფრო დაბალი ხმაურის დონეები, ვიდრე ნავარაუდევია ყველაზე უარესი სცენარის შემთხვევისთვის.

6.6 მყარი და თხევადი ნარჩენების მენეჯმენტი


პოტენციალური ზემოქმედება გარემოზე, რომელიც შეიძლება უშუალოდ იყოს გამოწვეული ნარჩენებით და ჩამდინარე წყალით, დაკავშირებული ნარჩენი ნივთიერებების ჩაშვებასთან/ემისიასთან, ამ ჩაშვებასთან/ემისიასთან დაკავშირებული საშიშროებასთან და ეფექტთან, რომელიც ჩაშვებამ/ემისიამ შეიძლება იქონიოს სხვა პროცესებზე. მთავარი ჩაშვება/ემისია დაკავშირებული


Golder Associates

ნარჩენების მენეჯმენტთან წარმოადგანს ემისიას ატმოსფერულ ჰაერში, თხევად და მყარ ნარჩენებს.

ჩაშვება/ემისია შეიძლება იყოს კონტოლირებადი და უკოტროლო; ეს უკანასკნელი იყოფა გარდუვალ (მაგ. მცირე დანაკარგი შენახვის და გადატანისას) ან შემთხვევითი (მაგ. მილების გახეთქვა და დაღვრა კასრებიდან). ჩაშვება/ემისიის ტიპი დამოკიდებული იქნება ნაგავსაყრელის სიცოცხლის ციკლის ფაზაზე და ნარჩენების განთავსების ადგილზე/მდებარეობაზე.

ნარჩენების მენეჯმენტმა აგრეთვე შეიძლება შეიტანოს წვლილი სხვა ზემოქმედებებში, თუმცა არაპირდაპირ. ადგილზე დასაწყობებამ შეიძლება ხელი შეუშალოს ოპერირებას მოედანზე და ამით გაზარდოს სხვა ინციდენტების რისკი. ტერიტორიის გარეთ ნარჩენების ტრანსპორტირება გამოიწვევს მხოლოდ მცირე სატრანსპორტო ნაკადს.

ობიექტის მიმდებარე რეცეპტორები მოიცავს:

• მიწისქვეშა წყალი; • ნიადაგი და გრუნტი ობიექტის გარეთ; • ცხოველები და ადამიანები; • ზედაპირული წყალი; და • ტერიტორიის გარეთ ნარჩენების დამუშავების მოწყობილობა, მაგ.

წყალგამწმენდი.

ნარჩენების ან ჩამდინარე წყლების ტერიტორიიდან გავრცელების რამდენიმე ძირითადი გზა არსებობს:

• ნარჩენების - მსუბუქი ნარჩენების, მაგ.ქაღალდი და მსუბუქი პლასტმასა და მტვერი - გადატანა ქარით;

• სითხის ფილტრაცია ან ჩაჟონვა არაღრმა გამტარ ნიადაგში; • სადრენაჟე ქსელებში სითხეების ფილტრაცია; • გადაადგილება მიწისქვეშა ნაკადით; • სატვირთოთი გადატანილი მასალა - ტალახი და მანქანის ბორბლებზე ან

ძარაზე მიკრული ნაგავი; • გადატანა ხალხით ან ცხოველებით; და • სატვირთო მანქანით ტერიტორიიდან გეგმიური გატანა.

6.6.2 ნარჩენის ტიპები

ნაგავსაყრელის პროექტის სიცოცხლის ციკლი შეიძლება დაიყოს სამ ფაზად, რომლებიც შეიძლება გადაიფაროს ტერიტორიასა ან დროში:

• მშენებლობა; • ოპერირება; • ექსპლუატაციიდან გასვლა და დახურვის შემდგომი პერიოდი.


Golder Associates

ყოველი ფაზისთვის ობიექტზე წარმოქმნილი მყარი და თხევასი ნარჩენების ტიპების და სავარაუდო რაოდენობების მიმოხილვა დაეყრდნო BTC-ს მიერ წარმოდგენილ ინფორმაციას ან მიღებულ იქნა ნაგავსაყრელის პროექტის შემუშავებისას, იხილეთ ცხრილი 6.6.2.

რუსთავის მუნიციპალიტეტის ნაგავსაყრელი იმუშავებს სამი თანამშრომელი, 5-7 დღე კვირაში. ტერიტორიაზე მოთავსდება დროებითი სეპტიკური ორმო, რომელიც შემდგომ ამოიწმინდება.

ჩამდინარე წყლის წარმოქმნის წლიური რაოდენობის დასადგენად, გამოყენებულ იქნა ზოგადი მნიშვნელობა 40ლ კაცზე დღეში, რაც შეადგენს 10,000 ლ/წელიწადში (4 მ3/წელიწადში) კაცზე.

მშენებლობის ფაზა

მშენებლობის დროს „მოსალოდნელია“ შემდეგი მყარი ნარჩენების და ჩამდინარე წყლების წარმოქმნა:

• კონტრაქტორების დამტვრეული სამარჯვისები და აღჭურვილობა; • არაკონდიციური ნედლეული ან ნარჩენი (ჭარბი) სამშენებლო მასალა

პლასტმასის მილების და ბეტონის ჩათვლით; • შესაფუთი მასალა და პალეტები; • „ზოგადი“ და საყოფაცხოვრებო ნარჩენები - ჩამდინარე წყალი

საპირფარეშოებისა და სარეცხიდან, პლუს მყარი ნარჩენები, მათ შორის საკვების ნარჩენები, ქაღალდის/პლასტიკის შესაფუთი მასალა;

• ნახმარი საზეთი და საპოხი მასალები; • ტერიტორიის მცენარეული საფარისგან გაწმენდის დროს წარმოქმნილი

ნარჩენები; და • გზებზე დალექილი ტალახი დაკავშირებული ტრანსპორტის მოძრაობასთან.

ოპერირების ფაზა

ნაგავსაყრელის ოპერირებისას სავარაუდო ნარჩენები და ჩამნდინარე წყალი გულისხმობს:

• ოპერატორის დამტვრეული სამარჯვისები და აღჭურვილობა; • შესაფუთი მასალა და პალეტები; • „ზოგადი“ და საყოფაცხოვრებო ნარჩენები - ჩამდინარე წყალი

საპირფარეშოებისა და სარეცხიდან, პლუს მყარი ნარჩენები, მათ შორის საკვების ნარჩენები, ქაღალდის/პლასტიკის შესაფუთი მასალა;

• ნახმარი საზეთი და საპოხი მასალები; • ქარით გადატანილი ნაგავი; • ჭარბი ჩამონაჟონი წარმოქმნილი ნაგვის და წვიმის, ზედაპირული ან გრუნტის

წყლის ერთობლიობით; და


Golder Associates

• გზებზე დალექილი ტალახი დაკავშირებული ტრანსპორტის მოძრაობასთან.

დახურვის შემდგომი ფაზა

ნაგავსაყრელის დახურვის შემდეგნ წარმოქმნილი მყარი და თხევადი ნარჩენები გულისხმობს:

• ტერიტორიაზე არსებული ინფრასტრუქტურის (ოფისი, საწყობი, საწვავის რეზერვუარები, ღობეები) დაშლის შედეგად წარმოქმნილი ნარჩენები.

მოცემულ შეფასებაში დახურვის შემდგომი ფაზა განხილულია ოპერირების ეტაპთან ერთად.

ცხრილი 6.6.2: BTC ნაგავსაყრელის არსებობის სხვადასხვა ეტაპზე წარმოქმნილი ნარჩენების სავარაუდო წლიური რაოდენობა

სავარაუდო წლიური წონა (ტონაჟი) ან მოცულობა (მ3) ნარჩენის ტიპი მშენებლობა ოპერირება დახურვის

შემდგომი პერიოდი

დამტვრეული სამარჯვისები და აღჭურვილობა

<0.5 მეტრული ტონა

<0.5 მეტრული ტონა

0 მეტრული ტონა

არაკონდიციური ან ჭარბი მასალა <1 მეტრული ტონა

<1 მეტრული ტონა


შესაფუთი მასალა და პალეტები <1 მეტრული ტონა



ზოგადი ნარჩენები/ საყოფაცხოვრებო/ ოფისის მყარო ნარჩენები

3 მეტრული ტონა 3 მეტრული ტონა


ზოგადი ნარჩენები/ საყოფაცხოვრებო/ ოფისის თხევადი ნარჩენები

30 მ3 30 მ3 0 მ3

ჭარბი ჩამონაჟონი უცნობი უცნობი უცნობი ტერიტორიის მცენარეული საფარისგან გაწმენდისას დაგროვილი მცენარეების ნარჩენები



ტალახი გზებზე 1 მეტრული ტონა 3 მეტრული ტონა


ნახმარი საზეთი და საპოხი მასალები <1 მ3 2 მ3 0 მ3 ქარით გადატანილი ნაგავი 0 მეტრული ტონა 1 მეტრული

ტონა 0 მეტრული ტონა

ინფრასტრუქტურის დაშლისას წარმოქმნილი ნარჩენები




Golder Associates

6.6.3 მყარი და თხევადი ნარჩენების ზემოქმედება და მენეჯმენტი

ნახმარი საზეთი და საპოხი მასალა

ნახმარი საზეთი და საპოხი მასალები წარმოადგენენ ყველაზე მნიშვნელოვანი ზემოქმედების წაყაროს ობიექტის ტერიტორიაზე. ამ ზემოქმედებას ადგილი ექნება ნაგავსაყრელის სასიცოცხლო ციკლის მშენებლობის და ოპერირების ფაზებზე. ოპერირების ეტაპზე, როდესაც მოწყობილობები წლის განმავლობაზე ტერიტორიაზეა ზემოქმედება უფრო შესამჩნევი იქნება, ვიდრე მშნებლობის დროს რომელიც მხოლოდ 2-3 თვე გაგრძელდება.

ნარჩენი საზეთი და საპოხი მასალების დაღვრის ან გაჟონვისას პოტენციურ რეცეპტორები ნიადაგი, ზედაპირული და მიწისქვეშა წყლებია.

აღჭურვილობის ზეთის შეცვლის საჭიროება დამოკიდებულია მის მუშაობის საათებზე, „ასაკზე“ და მომსახურების მოთხოვნებზე. ნავარაუდევია, რომ ყველა მანქანა-დანადგარის (აღჭურვილობის) მომსახურებისას დაცული უნდა იყოს მწარმოებლის ინსტრუქციის მოთხოვნები, ნახმარი ზეთები შეგროვდება შემკრებში და მოთავსდება დამატებითი შემკავებლით აღჭურვილ შესაბამის სათავსში გადასამუშავებლად ტერიტორიიდან შემდგომი გატანით. შემაკავებელი, დაღვრისგან დაცვის ღინისძიებების და ტერიტორიიდან დროული გატანის შემთხვევაში დაღვრასთან დაკავშირებული ნარჩენი რისკი მინიმიზირებული იქნება.

ნაგავსაყრელის ჭარბი ჩამონაჟონი

ნაგავსაყრელის ოპერირებისას არსებობს იმის შესაძლებლობა, რომ წარმოქმნილი ჩამონაჟონის მოცულობა გადააჭარბებს ნაგვის მიერ სითხის აბსორბციის უნარს. ამ შემთხვევაში საჭირო იქნება ჩამონაჟონის შეგროვება, ნაგავსაყრელიდან გატანა და შენახვა შესაბამის რეზერვუარში ავტოცისტერნით ჩამდინარე წყლის გამწმენდზე შემდგომი გატანით.

ჩამონაჟონის მენეჯმენტის დეტალური აღწერა (აღწერა და შემარბილებელი ღონისძიებები) მოცემულია თავში 6.2 (ნიადაგი. გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია) და თავში 6.3 (ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკი).

ქარით გადატანილი ნაგავი

ქარმა შეიძლება გადაიტანოს ნაგავსაყრელზე შემოტანილი მსუბუქი ნაგავი განთავსების ტერიტორიიდან, მის საზღვრებს გარეთ. ისეთი მასალები, როგორც ქაღალდი და ცელოფანის პარკები ყველაზე „მგრძნობიარეა“ ქარისადმი.


Golder Associates

პოტენციალური რეცეპტორები მოიცავს ობიექტის საზღვრებს გარეთ მდებარე ტერიტორიას და მცენარეულ საფარს, ცხოველებს და ზედაპირულ წყალს.

კარგი ოპერირების პრაქტიკა მოითხოვს, რომ ნარჩენების ქარით გადატანის თავიდან ასაცილებლად, ნაგვის შეტანა არ უნდა მოხდეს ქარიან პერიოდში. გარდა ამისა, სამუშაო დღის დასრულებისას ან უფრო ადრე, ნაგავი უნდა გადაიხურის საფარით, ქარის მიერ ნარჩენების გაფანტვის თავიდან ასაცილებლად.

შემდგომი დაცვის სახით, გადმოტვირთვის ადგილების გარშემო უნდა მოეწყოს ღობე, ქარით გაფანტული მსუბუქი ნაგვის შესაკავებლად.

ნეგავი რომელიც გაიფანტება ტერიტორიიდან და შეგროვდება ღობესთან ან გააღწევს მის გარეთ გაფანტვიდან შესაძლებლობისდაგვარად უმოკლეს დროში შეგროვდება და „დაბრუნდება“ ნაგავსაყრელზე.

ფრინველებს და ცხოველებს შეუძლიათ გადაიტანონ ნაგავი ან ხელი შეუწყონ ქარით მის გადატანას. ცხოველების ტერიტორიაზე შეღწევის თავიდან ასაცლიებლად და ფრინველების დასაფრთხობად, საჭიროების შემთხვევაში, გამოყენებული უნდა იყოს შემოღობვა და საფრთხობელები.

ჭარბი სამშენებლო მასალა

მშენებლობის გამოყენებული მასალა ინერტულია. ნაკლებ სავარაუდოა, რომ მოხდეს ჭარბი სამშნებელო მასალის დაგროვება, თუ დაგროვდა - ეს იქნება ოპერირების დროს გამოსაყენებლად გამიზნული მასალა. აღნიშნული მასალით გამოწვეული ზემოქმედება მოსალოდნელი არ არის.

ნაგავსაყრელის ნარჩენები, რომლებიც არ შეესაბამებიან სპეციფიკაციას

ოპერირების დროს ნაგავსაყრელზე შემოტანილი ნარჩენები შეიძლება პოტენციურად შეიცავდნენ ისეთს, რომლებიც არ შეესაბამება მისაღები ნარჩენების კრიტერიუმებს. ასეთი მასალა იზოლირებული იქნება და შეგროვდება შემდგომი გატანისთვის. თუმცა, რადგან, BTC მკაცრად აკონტროლებს ნარჩენების წყაროს, ასეთი შემხვევების ალბათობა მცირე იქნება.

ტალახი გზებზე და ბეტონის საფარებზე

ტალახი შეიძლება გატანილ იქნას ნაგავსაყრელის ტერიტორიიდან მოწყობილობების და სატვირთო მანქანების ბორბლებით და ძარით განსაკუთრებით ნესტიან ამინდში.

უშუალო რეცეპტორებს სავარაუდოდ წარმოადგენენ გზები და ზედაპირული ჩამონადენის შემკრები სადრენაჟე არხები. არაპირდაპირ (შემთხვევით)


Golder Associates

რეცეპტორებს შეიძლება წარმოადგენდნენ: ზედაპირული წყალი, ცხოველები და ადამიანები .

კარგი ოპერირების პრაქტიკის მიზანია შეამციროს მანქანებით ტალახის გადატანა კარგი ხარისხის სუფთა, მოწესრიგებული შედა გზების უზრუნველყოფით და მაქანების ბორბლების რეხცვით.

ზოგადი ნარჩენები/საყოფაცხოვრებო/ოფისის თხევადი ნარჩენები

საყოფაცხოვრებო ჩამდინარე წყლებს გაჟონვის ან დაღვრის შემთხვევაში შეუძლიათ მცირე ზემოქმედების მოხდენა მიწისქვეშა, ზედაპირულ წყალზე და ნიადაგზე.

ყველა ჩამდინარე წყალი შეგროვდება სეპტიკურ ან მსგავს ორმოში რომელიც უზრინველყოფს მის შეგროვებას და შენახვას ტერიტორიიდან შესაბამის გამწმენდ ნაგებობაზე გატანამდე.

დამტვრეული სამრჯვისები და აღჭურვილობა, შეფუთვა და სხვ.

ობიექტზე განთავსებულ ოფისში წარმოიქმნება ზოგადი შერეული ნარჩენების მცირე რაოდენობა. აღნიშნული ნარჩენები განთავსდება რუსთავის ნაგავსაყრელზე.

მცენარეების ნარჩენები

ტერიტორიის გაწმენდისას დაგროვილი მცენარეების ნარჩენები საჭიროებისამებრ დაქუცმაცდება და გამოიყენება ადგილზე ნიადაგის გასაუმჯობესებლად.

ინფრასტრუქტურის დაშლისას წარმოქმნილი ნარჩენები

ინფრასტრუქტურის დაშლისას წარმოქმნილი ნარჩენების მართვა მოხდება ევროკავშირის კანონმდებლობის შესაბამისად.

6.7 ლანდშაფტი და ვიზუალური ზემოქმედება

ვიზუალური და ლანდშაფტზე ზემოქმედების შეფასება უმეტესად ემყარება პროფესიონალურ მოსაზრებებს და ხარისხობრივ შეფასებას.


Golder Associates


ლანდშაფტი და ვიზუალური ზემოქმედება ორ დამოუკიდებელ, მაგრამ მჭიდოდ დაკავშირებულ ელემენტს წარმოადგენს. ლანდშაფტი გულისხმობს ტერიტორიის გარეგნულ სახელ - ფორმას, ტექსტურას და ფერებს და, ამავე დროს, ასახავს ამ კომპონენტების ურთიერთშერწყმას კონკრეტული ტერიტორიისთვის დამახასიათებელი სპეციფიური სტრუქტურის და სურათის შესაქმნელად. ეს მხოლოდ ვიზუალური მოვლენა არ არის და განპირობებულია ტერიტორიის სხვა თავისებურებებით (როგორც ტოპოგრაფია, გეოლოგია, ეკოლოგია, მიწის მართვა და არქიტექტურა) რომლებიც მისთვის დამახასიათებელ თავისებურებას ქმნიან. ამ კონტექსტში ზემოქმედება ლანდშაფტზე შეიძლება განისაზღვროს როგორც დაგეგმილი საქმიანობით გამოწვეული ლანდშაფტის სტრუქტურის. ხასიათის და ხარისხის ცვლილება, ხოლო ვიზუალური ზეგავლენა - გულისხმობს მხოლოდ „ხედის“ შეცვლას და ამ ცვლილების ზემოქმედებას დამკვირვებელზე/რეცეპტორზე.


ლანდშაფტი

ლაბშაფტზე ზემოქმედება განხილულ იქნა როგორც შემდეგი ფაქტორების პროდუქტი:

• ლანდშაფტის ხასიათი და ხარისხი; • პოტენციური ზემოქმედება; • არსებული ლანდშაფტის ცვლილების ხარისხი; • ლანდშაფტის უნარი „აიტანოს“ და ცვლილება; • ცვლილების მნიშვნელოვნებს (სხვა დაგეგმილი საქმიანობის

გათვალისწინებით); და • განსახილველი და მის მიმდებარედ დაგეგმილი პროექტების კუმულატიური

ზემოქმედება ლანდშაფტზე.

ლანდშაფტის ხარისხის კატეგორიზაციისთვის გამოყენებული იყო შემდეგი კრიტერიუმები.

ცხრილი 6.7.2-1 – ლანდშაფტის ხარისხის კლასიფიკაცია

უმაღლესი ხარისხის ლანდშაფტი

მოიცავს ესთეტიკურად ყველაზე მიმზიდველ ლანდშაფტს.

ძალიან მიმზიდველი ლანდშაფტი

ტერიტორია მოიცავს ისტორიულ და დამახასიათებელ ლანდშაფტს. მრავალფეროვან, ნახევრადბუნებრივ ან სასოფლო სამეურნეო ლანდშაფტს ბუნებრივი მახასითებლებით.

კარგი ხარისხის ლანდშაფტი

არაურბანული ტერიტორია მრავალფეროვანი სასოფლოსამეურნეო დანიშნულებით. დასახლებები და სოფლები ღია სივრცეებით და სარეკრეაციო ზონებით. ტერიტორია ნახევრადბუნებრივი მცენარეული საფარის გონივრული განაწილებით, კულტურული და ისტორიული


Golder Associates

ღირებულების მქონე ლანდშაფტი. ჩვეულებრივი ხარისხის ლანდშაფტი

ტიპიური სასოფლოსამეურნეო სავარგულები სადაც ლანდშაფტის მიმზიდველობა დაღვეულია. განსაკუთრებული ესთეტიკური ღირებულების არ მქონე, მაგრამ უფრო ღირებული ვიდრე დაბალი ხარისხის ლანდშაფტი.

დაბალი ხარისხის ლანდშაფტი

მოიცავს ესთეტიკური ღირებულების არმქონე ელექტროგადამცემ ხაზებს, მიტოვებულ ან მიუღებელ საწარმოო კონსტრუქციებს, არ გააჩნია ჩამოყალივბებული მცენარეული საფარი. ინტენსიურად ათვისებული ლანდშაფტი, რომელსაც დაკარგული აქვს დამახასიათებელი თვისებების უმეტესობა.

ლანდშსფტის მგრძნობიარობა/სენსიტიურობა

ლანდშაფტის სენსიტიურიბის შეფასების კრიტერიუმები ცვლილებისადმი მათი მგრძნობიარობის თვალსაზრისით მოცემულია ცხრილში:

ცხრილი 6.7.2-2: ლანდშაფტის სენსიტიურობა

სენსიტიურობა (რეცეპტორის მგრძნობიარობა ცვლილების მიმართ) განსაკუთრებულად გამორჩეული ხასიათის ლანდშაფტი (უმაღლესი ხარისხის, ძალიან მიმზიდველი ლანდშაფტი, იხილეთ კატეგორიზაცია მოყვანილი ზემოთ მოცემულ ცხრილში), მგრძნობიარე მცირე ცვლილების მიმართ.

მაღალი სენსიტიურობის რეცეპტორი

საშუალო ღირებულების მახასიათებლების მქონე ლანდშაფტი (კარგი ხარისხის, ჩვეულებრივი ხარისხის ლანდშაფტი, იხილეთ ზემოთ მოცემული ცხრილი), ზომიერად ტოლერანტული ცვლილებებისადმი.

საშუალო სენსიტიურობის რეცეპტორი

შედარებით უმნიშვნელო ლანდშაფტი (ჩვეულებრივი ხარისხის ლანდშაფტი, იხილეთ ზემოთ მოცემული ცხრილი), რომელიც პოტენციურად ტოლერანტულია მნიშვნელოვანი ცვლილების მიმართ.

დაბალი სენსიტიურობის რეცეპტორი

ლანდშაფტი (დაბალი ხარისხის, იხილეთ ზემოთ მოცემული ცხრილი), რომელსაც შეუძლია მნიშვნელოვანი ცხლილების „ატანა“.

არამგრძნობიარე რეცეპტორი

ვიზუალური

შეფასების დროს განისაზღვრა ვიზუალური ზონა, რომლის ფარგლებშიც დაგეგმილი საქმნიანობა სრულად ან ნაწილობრივ „გამოჩნდება“ (ტერიტორიაზე მიმდინარე სხვა საქმიანობის გათვალისწინებით); ვიზუალურად სენსიტიური რეცეპტორები (VSR) - მოსახლეობა, მგზავრები, სხვ., რომლებზეც დაგეგმილი საქმიანობის შედეგად ხედის შეცვლა გავლენას მოახდენს.

პოტენციური ვიზუალური ზემოქმედების შეფასებისთვის განისაზღვრა ვიზუალური ზემოქმედება მშენებლობის და ოპერირების დროს და ზემოქმედების სიდიდე. ძირითადი ვიზუალური ზემოქმედებისთვის უპირველესადყოვლისა გათვალისწინებულ იქნა ცვლილება ფონური მდგომარეობის მიმართ.

მხედველობაში ოუო მიღებული შემდეგი:

• ყოველი რეცეპტორისთვის ხედის მახასიათებლები;


Golder Associates

• ვიზუალური რეცეპტორის სენსიტიურობა; • ვიზუალურად სენსიტიური რეცეპტორის ადგილმდებარეობა; • ვიზუალური რეცეპტორის ჯგუფში „წევრების“ რაოდენობა; • ყოველი რეცეპტორისთვის ლანდშაფტის მდგომარეობა თითეული „ხედის“

ფარგლებში; • არსებული ხედის ცვლილების ხარისხი; • აღნიშნული და სხვა მეზობელი მიმდინარე/დაგეგმილი პროექტების

კუმულატიური ზემოქმედება ხედზე; და • ხედვის მანძილი ვიზუალურად სენსიტიურ რეცეპტორსა და დაგეგმილი

ობიექტის ხილულ ნაწილს შორის.

ზემოქმედების სიდიდე

საპროექტო ნაგავსაყრელის ლანდშაფტზე პოტენციური ზემოქმედების შეფასება განხორციელდა:

• საპროექტო ნაგავსაყრელის მშენებლობის და ოპერირების დროს წარმოქმნილი ზემოქმედების წყაროების განსაზღვრის; და

• არსებული პირობების ცვლილების მოსალოდნელი ცვლილების ხარისხის განსაზღვრის

საფუძველზე.

6.7.3 მიწათსარგებლობა და ვიზუალური მონაცემები

ზემოქმედება ლანდშფტზე და ვიზუალურ რესურსებზე - მშენებლობის პერიოდი

მშენებლობის ფაზაზე სამუშაოები კონცენტრირებული იქნება საპროექტო ნაგავსაყრელის ტერიტორიაზე. მშენებლობის ეტაპზე მოხდება ტერიტორიის შემოღობვა გრეხილი ეკლიანი მავთულით, მოეწყობა ოფისი და დამხმარე სათავსები, გაკეთდება მისასვლელი გზა და დაიწყება პირველი უჯრედის მომზადება ნარჩენების მისაღებად (ნახაზი 6.8.3-1 და ნახაზი 6.8.3-2).

ვიზუალური ზემოქმედება მშენებლობის პერიოდში დაკავშირებული იქნება სატრანსპორტო ნაკადთან და ტერიტორიაზე მომუშავე ტექნიკასთან. ტრანსპორტის ნაკადი ობიექტისკენ და ობიექტიდან გრუნტის გზით შეადგენს სავარაუდოდ 10 რესისს დღეში.

არსებული ფონური ნაკადის გათვალისწინებით, ამ გადაადგილებით გამოწვეული ვიზუალური ზემოქმედება უმნიშვნელო იქნება. მავთულბადე უხილავი იქნება დიდი მანძჲლიდან. ოფისის და დამხმარე სათავსების ვიზუალური ზემოქმედება კი შეიძლება შემსუბუქდეს გარემოსთან შერწყმული ფერით მათი შეღებვის საშუალებით.

უჯრედის მოწყობისას ამოთხრილი მიწა შექმნის უჯრედის პერიმეტრის გაყოლებაზე2-3 მ სიმაღლის დროებით ნაყარს. ვინაიდან ლანდშაფტი, განსაკუთრებით ტერიტორიის სამხრეთით ბორცვიანია, და იმის


Golder Associates

გათვალისწინებით, რომ წლის უმეტეს დროს ლანდშაფტის ბუნებრივი ფერი მოყვითალი-მოყავისფროა, მიწის ნაყარით გამოწვეული ზემოქმედება, ფორმის და ფერის თვალსაზრისით თვალშისაცემი არ იქნება.

BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი განლაგდება ერთმანეთის გვერდიგვერდ. ამიტომ, ქვემოთ მოცემულ ნახაზებზე ორივე ობიექტია ნაჩვენები, რაც ვიზუალურ და ლანდშაფტზე ზემოქმედების თვალსაზრისით „უარეს შესაძლო სცენარს“ წარმოადგენს.

VP1 დაკვირვების წერტილი ობიექტის სამხრეთით მდებარე ბორცვზე აღნიშნავს იმ წერტილს, რომელშიც ვიზუალური ზემოქმედება მაქსიმალურია. ამ წერტილში ვიზუალური ზემოქმედება ნაჩვენებია ნახაზზე 6.7.3-1. მშენებლობის დროს ზემოქმედება ახალი სამგორის გზაზე აღებულ მეორე VP2 დაკვირვების წერტილზე ნაკლებია.

ნახაზი 6.7.3-1: BTC და რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელების ტერიტორიის ხედი VP1 წერტილიდან

VP1

არსებულ ლანდშაფტზე მშენებლობის დროს ზემოქმედების ხარისხი მშენებლობის ეტაპზე იქნება მცირე. ზემოქმედება ვიზუალურ რეცეპტორებზე ისევე როგორც ლანდშაფტის ხარისხის და ღირებულების ხარგრძლივობა და სივრცული საზღვრები, იმის გათვალისწინებით რომ ამჟამად ლანდშაფტი დაბალი მგრძნობიარობისაა და შეუძლია ცვლილების „ატანა“, მცირე იქნება.


Golder Associates

ზემოქმედება ლანდშაფტზე და ვიზუალურ რესურსებზე - ოპერირების პერიოდი

ნაგავსაყრელზე შემოტანილი ნარჩენები მოთავსდება უჯრედებში, ყოველდღიურად დაიფარება მიწის ფენით და დაიტკეპნება.

რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი აშენდება BTC ობიექტის უშუალო სიახლოვეს, ტერიტორიიდან აღმოსავლეთით და მიიღებს 30,000-40,000 ტ ნაგავს წელიწადში. ობიექტი BTC-ს ნაგავსაყრელზე დიდი იქნება, თუმცა ოპერირების პრონციპი კი იგივე - მოხდება უჯრედების მომზადება (ამოთხრა), ნარჩენების შეტანა, დაფარვა მიწით, დატკეპნა, ნარჩენების ახალი პარტიის შეტანა და ა.შ.

ნარჩენების ნაყარის ზომა თანდათან გაიზრდება მაქსიმალურ ვიზუალურ ეფექტს ადგილი ექნება ორივე ობიექტის ოპერირების ციკლის დასასრულისკენ. ნახაზზე 6.7.3-2 და ნახაზზე 6.7.3-3 ნაჩვენებია ორივე ობიექტის კუმულატიური ზემოქმედება ოპერირების დროს.

ლანდშაფტის ცვილება მოსალოდნელია გამოჩნდეს ობიექტის სამხრეთით მდებარე ბორცვებიდან (VP1), ხოლო მეორე სადაკვირვებო წერტილიდან (VP2) დანახული ცვლილება უმნიშვნელო იქნება.

როგორც უკვე აღინიშნა, ტერიტორია არ არის ათვისებული და არ არის მოსალოდნელი მისი გამოყენება მოხდეს სარეკრეაციო ან სასოფლო-სამეურნეოსგან განსხვავებული დანიშნულებით. ერთადერთი უახლოესი საწარმოო ობიექტების - გაჯის საწარმო და მისი ნედლეულის მოსაპოვებელი კარიერი. ორივე ობიექტიდან მოშორებით მდებარეობს (>1კმ) და მათზე ნაგავსაყრელის მოწყობით გამოწვეული ხედის გაურესება ზემოქმედებას არ მოახდენს.

ახალი სამგორის გზა ერთადერთია ობიექტის სიახლოვეს. გზა ემსახურება მცირე სატრანსპორტო ნაკადის გატარებას (იხილეთ ტრანსპორტზე ზემოქმედების შეფასებისადმი მიძღვნილი თავი). საპროექტო ნაგავსაყრელი გამოჩნდება გზიდან მხოლოს ოპერირების ბოლო ეტაპებზე. ამიტომ, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ვიზუალური და ლანდშაფტზე ზემოქმედების მნიშვნელოვნება ოპერირების ეტაპზე მცირე იქნება.


Golder Associates

ნახაზი 6.7.3-2: ნაგავსაყრელის ხედი ოპერირების დროს VP1 წერტილიდან - ობიექტის სამხრეთ/სამხრეთ აღმოსავლეთით მდებარე ბორცვებიდან

VP1

ნახაზი 6.7.3-3: ნაგავსაყრელის ხედი ოპერირების დროს ახალი სამგორის გზაზე VP2 წერტილიდან (შეესაბამება ოპერირების პერიოდის ბოლო ეტაპის)

The project site

VP2


Golder Associates

ექსპლუატაციიდან გასვლა - ნარჩენი ზემოქმედება

ნაგავსაყრელის ოპერირების პერიოდის დასრულების შემდეგ მიწის ყველა დარჩენილი ნაყარი მოსწორდება ლანდშაფტთან შესარწყმელად. ვინაიდან ნაყარი შეერწყმება გარემოს, ოფისი და დამხმარე ნაგებობები კი აიღება, ნარჩენი ვიზუალური ზემოქმედება მცირე იქნება. ნაგავსაყრელის ტერიტორიის ფორმა შესაძლებლობისდაგვარად მიუახლოვდება და გაიმეორებს ბუნებრივს (იხილეთ ნახაზი 6.7.3-4 და ნახაზი 6.7.3-5).

ნახაზი 6.7.3-4: ნაგავსაყრელის ხედი ოპერირების პერიოდის დასრულების შემდეგ, ხედი ტერიტორიის სამხრეთ/სამხრეთ აღმოსავლეთით მდებარე ფერდობებზე

VP1 წერტილიდან

VP1


Golder Associates

ნახაზი 6.7.3-5: ნაგავსაყრელის ნარჩენი ვიზუალური ზემოქმედება - ხედი დროებითი ნაგებობების აღების შემდეგ ტერიტორიის სამხრეთ/სამხრეთ

აღმოსავლეთით მდებარე ფერდობებზე VP1 წერტილიდან

VP1

6.8 ხმელეთის და წყლის ეკოლოგია

6.8.1 მშენებლობა

ჰაბიტატებსა და სახეობებზე ზემოქმედება მშენებლობის დროს შეიძლება იყოს გამოწვეული:

• ნაგავსაყრელის უჯრედების ამოთხრის და სხვა მიწის სამუშაოებით; • მისადგომი და გასასვლელი გზების მოწყობით; • შემოღობვის და მიმღები პუნქტის მშენებლობით; • ხალხის და ტენიკის მოძრაობით; და • ხმაურით და მტვრის ემისიით, და ა.შ.

ნაგავსაყრელის უჯრედების მოწყობა მოსპობს ამჟამად არსებულ სასოფლო-სამეურნეო ჰაბიტატს. მიწის სამუშაოები (მიწის ამოთხრა) მასთან დაკავშირებულ შეშფოთებასთან ერთად გახდის თვით ნაგავსაყრელის მოწყობის და ასევე მის მიმდებარე ტერიტორიას მიუღებელს ქედანი, ტოროლა და ლერწამა (დაფიქსირდა საველე შეფასების დროს). მიწის ამოთხრას შეუძლია მოახდინოს პირდაპირი ზემოქმედება (ლეტალური შედეგი) მემინდვრიებზე და გახადოს ტერიტორია მათთვის მიუღებლად.

ფრინველებთან დაკავშირებით კვლევის შედეგების სიმცირის გამო (იხილეთ თავი 5.11), არ არის ცნობილი გაანადგურებს თუ არა მიწის სამუშაოები გამრავლების ჰაბიტატებს ისეთი სახეობებისთვის როგორც პრანწია და ტოროლა, აგრეთვე


Golder Associates

შესაძლებელია რომ მოზამთრე ფრინველები (მაგ. ბატები) იყენებენ ტერიტორიას საძოვრად.

6.8.2 ოპერირება

ნაგავსაყრელის აქტიური ფაზის პერიოდში ადგილი ექნება ტერიტორიაზე მომუშავე ტექნიკით (მუხლუხიანი ბულდოზერი ვალიკით და მისაბმელი ჩამჩიანი დამტვირთი) გამოწვეულ შეშფოთებას. აღსანიშნავია, რომ აღნიშნული ტექნიკა არ იქნება ტერიტორიაზე მუდმივად და იმუშავებს მხოლოდ ნარჩენების შემოტანისას. გარდა ამისა, გარკვეული შეშფოთება დაკავშჲრებული იქნება ტერიტორიისკენ და ტერიტორიიდან მანქანაბის მოძრაობასთან. ნარჩენების შემოტანა მოხდება კვირაში 2 დღის განმავლობაში.

მიუხედავად იმისა, რომ ნარჩენები დაფარული იქნება (გარდა იმ დროისა, როდესაც ნარჩენები მოედანზე შედის), ნაგავსაყრელის აქტიური უჯრედი სავარაუდოდ მოიზიდავს ქედნებს (Columba livia) და ჩვეულებრივ თოლიას (Larus ridibundus). ფრინველების რაოდენობის ზრდამ შეიძლება გამოიწვიოს ფრინველებთან შეჯახების რისკი (იხილეთ თავი 6.4 ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა). უმეტესი დროის განმავლობაში ნარჩენები დაფარული იქნება რის გამოც, ფრინველებისთვის ხელმიუწვდომელი იქნება.

თუმცა ფრინველებთან შეჯახების ზემოქმედება განისაზღვრა როგორც დაბალი, ამის მიზეზები უნდა აღინიშნოს. ლიტერატურული მონაცემები მიუთითებს ისეთი ფრინველების გუნდების არსებობაზე, რომლებსაც, არსებობის შემთხვევაში, აქვთ უნარი მნიშვნელოვანი რისკი შეუქმნან საჰაერო მოძრაობის უსაფრთხოებას, თუმცა 2008 წლის მარტში ჩატარებულმა კვლევამ არ დაადასტურა ასეთი სახეობების არსებობა, გარდა ქედნების ორი გუნდისა (თითოში 80-100 ფრინველი). თუმცა, განხორციელებული კვლევისას არ იყო ჩატარებული არც მოზამთრე და არც მობუდარი ფრინველების შესწავლა, რომელიც უნდა მოიცავდეს რამდენიმე საფეხურად წელისწადის სხვადასხვა დროს ჩატარებულ საველე კვლევას ფრინველების სახეობების, რაოდენობის და გადაადგილების სურათის მისაღებად. 2008 წელს ჩატარებული კვლევა წარმოადგენდა ფონურ კვლევას, რომლიდანაც განისაზღვრა შემდგომი კვლევების საჭიროება. ამიტომ ამ ეტაპზე რთულია რაოდენობრივად განისაზღვროს პოტენციური ზემოქმედების დონე და გეოგრაფიული საზღვრები.

ფრინველთა გუნდების მიერ ტერიტორიის გამოყენების შესაძლებლობა და შემდგომი შეჯახების რისკი უფრო გარკვეული იქნება ზაფხულის კვლევის შემდეგ. კვლევის შედეგები გამოყენებული იქნება ფრინველებზე პოტენციური ზემოქმედების ხელახალი შეფასებისთვის თვითმფრინავებთან შეჯახების გამო, ინფორმირების და ეკოლოგიისადმი მიძღვნილ თავში შესაბამისი შესწორებების შესატანად. უნდა აგრეთვე აღინიშნის, რომ მოზამთრე ფრინველების შესახებ ინფორმაცია არ იქნება მოპოვებული, რადგან სამუშაოს განრიგი ზამთრის პერიოდს არ მოიცავს.


Golder Associates

მიწამ, რომელიც გამოყენებული იქნება ნაგავსაყრელის აქტიურ უჯრედში ნარჩენების გადასაფარად შეიძლება მოიზიდოს მიწაზე მობუდარი ფრინველები, მაგ. პრანწია და ტოროლა. კვირაში ორჯერ ნარჩენების შემოტანისას მანქანებით გამოწვეული შეშფოთება შეიძლება საკმარისი იყოს აქტიურ უჯრედში ფრინველების დაბუდებისგან დასაფრთხობად.

აქტიურ უჯრედში ნარჩენების განთავსებისას არსებობს გაზის ემისიის ან ნივთირებების მიწისქვეშა წყალში ჩაჟონვის რისკი. პოტენციურად ამან შეიძლება უარყოფითი ზემოქმედება მოახდინოს ჰაბიტატებზე და/ან სახეობებზე აქტიური ნაგავსაყრელისდან მოშორებით.

6.8.3 აღდგენა

ნაგავსაყრელის მუშაობის დასრულების შემდეგ აქტიური უჯრედი იხურება და იფარება მიწით. ზედაპირულ ნაყოფიერ შრეში ითესება სათანადო თესლების ნარევი. ეს საშუალებას იძლევა შეიქმნას ჰაბიტატი, რომელიც უფრო ღირებულია ვიდრე არსებული და ამგვარად გამოიწვიოს დადებითი ზემოქმედება ჰაბიტატსა და სახეობებზე.

6.9 არქეოლოგია და კულტურული მემკვიდრეობა


ამ თავში აღწერილია კულტურულ მემკვიდრეობაზე პროექტის ზემოქმედების შეფასება.

შეფასებაში გამოყენებული იყო სისტემატიზებული ინფორმაცია გამოქვეყნებული და გამოუქვეყნებელი წყაროებიდან, შესაბამის არქეოლოგიურ მონაცემთა ბაზები, და ფონური მდგომარეობის შესწვლის შედეგები. შეგროვილი ფონური მონაცემის გამოყენებით ჩატარდა საკვლევი ტერიტორიის ფარგლებში განსაზღვრული ყველა კულტურული ძეგლის ღირებულების და მნიშვნელოვნების შეფასება.

კულტურული მემკვიდრეობის რესურსებისთვის შეფასება მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული პროფესიოუნალურ გადაწყვეტილებებზე და იყენებს ადგილობრივი არქეოლოგების ცოდნას განასხვაოს მნიშვნელოვანი არქეოლოგიური ძეგლები ნაკლებ მნიშვნელოვანისგან.

შეფასების მიზანია განისაზღვროს:

• რუსთავის ნაგავსაყრელის მიმდებარე ტერიტორიის ფარგლებში არსებული კულტურული მემკვიდრეობის თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი იმ რეცეპტორების ბუნება, მდებარეობა და სტატუსი, რომლებზეც დაგეგმილი საქმიანობის ზემოქმედების ქვეშ შეიძლება აღმოჩნდეს;

• შეფასდეს ზემოქმედება კულტურული მემკვიდრეობის რესურსებზე; და


Golder Associates

• განისაზღვროს შემარბილებელი ღონისძიებები წინასწარ ან მშენებლობის დროს.

6.9.2 კულტურული მემკვიდრეობის დადგენილი რესურსები

საკვლევი ტერიტორიის ფარგლებში დაფიქსირდა სამი მნიშვნელოვანი უბანი. ისინი შეიძლება დაიყოს ათ ტიპად ცხრილში 6.9.1 მოცემულის შესაბამისად. უბნების ადგილმდებარეობა ნაჩვენებია ნახაზზე 6.9.2, ხოლო დეტალური ინფორმაცია მოყვანილია თავში 5.10.

ცხრილი 6.9.2: საკვლევი ტერიტორიის ფარგლებში დადგენილი კულტურული მემკვიდრეობის რესურსები

No. აღწერა 1 მიწის დაუთარიღებელი ხელოვნური ყორღანი 2 კლასიკური/შუასაუკუნეების პერიოდის გზის ნარჩენები 3 შუასაუკუნეების ნამოსახლარი

6.9.3 ზემოქმედების ანალიზი

მოცემულ თავში ჩამოთვლილია კულტურული ძეგლები, რომელიც განისაზღვრა როგორც პოტენციურად BTC ნაგავსაყრელის პროექტის ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული და შეფასებულია პროექტის ამ ობიექტებზე დაგეგმილი საქმიანობის ზემოქმედების შედეგები.

დღეისათვის არსებული ინფორმაციით პროექტს შეუძლია იმოქმედოს უბანზე 1, მიწის დაუთარიღებელი ხელოვნური ნაყარი (იხილეთ ცხრილი 6.9.1). თუმცა, საკვლევ ტერიტორიაზე სრულიად შესაძლებელია არსებობდეს სხვა არქეოლოგიური მნიშვნელობის მქონე ადგილები, რომლებიც დღეს დადგენილი არ არის. პოტენციური ზემოქმედება შეიძლება იქნეს დაყვანილი მინიმუმამდე შემდეგი გზით:

• ობიექტის 1 (მდებარეობს საზღვრის გარეთ) შემთხვევითი შეშფოთება სატრანსპორტო მოძრაობით შეიძლება შემცირდეს სატრანსპორტო მარტშრუტის გადატანით ობიექტიდან მოშორებით, რაც დაგვეხმარება არქეოლოგიური ობიექტის შემთხვევითი დაზიანების თავიდან აცილებაში; და

• მონიტორინგის განმახორციელებელმა არქეოლოგმა უნდა თვალი ადევნოს სამშენებლო სამუშაოებს მშენებლობის პროცესში აღმოჩენილი რესურსების აღნუსხვისთვის და აღმოჩენილი ფასეულობების შესაძლო დაზიანების თავიდან ასაცილებლად.


Golder Associates

6.10 ზემოქმედება სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოზე

მოცემულ თავში აღწერილია სოციალურ-ეკონომიკურ გარემოზე და ადამიანის გარემომცველ პირობებზე პროექტის პოტენციური ზემოქმედება. შეფასება ემყარება BTC-ს მიერ ჩატარებული ფონური სოაციალურ-ეკონომიკური გარემოს შესწვლისას მიღებულ ინფორმაციას და BTC მილსადენის მშენებლობასა და ოპერირებასთან დაკავშირებით ადრინდელ ინიციატივებს.

სოციალურ-ეკონომიკურ საკითხებთან და პროექტის ზემოქმედებასთან დაკავშირებით შემდეგი ელემენტები ჩაითვალა მნიშვნელოვნად:

• წვლილი ეკონომიკაში შესყიდვების და დასაქმების გზით; • მიწის საკუთრება და გამოყენება; • ინფრასტრქუტურის გაუმჯობესება; და • მოსახლეობის ჯანმრთელობა და უსაფრთხოება.

6.10.1 წვლილი ეკონომიკაში

ადგილობრივი შესყიდვები და დასაქმება იქნება პროექტის დადებითი ელემენტი. თუმცა, მშენებლობის, ოპერირების და ექპლუატაციიდან გასვლის პროცედურების ბუნებიდან გამომდინარე ზემოქმედება უახლოესი დასახლებული პუნქტების სოფ. ახალ სამგორსა ან რუსთავის (მდებარეობს ობიექტიდან დასავლეთით 3კმ მანძილზე) ეკონომიკაზე უმნიშვნელო იქნება.

რუსთავის მუნიციპაალიტეტის ნაგავსაყრელის მშენებლობა გაგრძელდება რვიდან 12 კვირამდე და ამ დროს დასაქმდება არაუმეტეს 20 ადამიანი. ოპერირების დროს პერსონალი იქნება ნაკლები და სავარაუდოდ შეადგენს არასრული დატვირთვით მომუშავე 5 კაცზე ნაკლებს, რომლებიც მოემსახურებიან/მიიღებენ სავარაუდოდ 30 მანქანა ტვირთს დღეში.

6.10.2 მიწის საკუთრება და გამოყენება

მიწათსარგებლობაზე ზემოქმედება იქნება ნეგატიური, თუმცა უგულვებელყოფადი. ნაგავსაყრელის მოსაწყობად შერჩეული მიწის ნაკვეთი შეძენილ იქნა „ნებაყოფლობითი“ ყიდვა/გაყიდვის გზით. დამატებითი მიწის შესყიდვა არ იქნება საჭირო.ვინაიდან ტერიტორია წარმოადგენს ყოფილ სასოფლი-სამეურნეო მიწას, გადასახლების საკითხი არ ადგას.

რუსთავის ნაგავსაყრელისთვის შერჩეული ტერიტორიის გარშემო მიწა სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით გამოიყენება. რადგან მიწა BTC-ს საკუთრებაა, მიწის არასწორ რეგისტარციასთან და სხვა მიწის საკუთრებასთან დაკავშირებული დავები, რომლებიც ხშირი იყო მილსადენის მშენებლობისას, მოსალოდნელი არ არის. მეზობელ მესაკუთრეებზე ზემოქმედება სავარაუდო არ არის.


Golder Associates

6.10.3 ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება

ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებას დადებითი ეფექტი ექნება. ახალ სამგორს არ გააჩნია ნარჩენების ორგანიზებული შეგროვების სისტემა, ნაგავს ყველა ოჯახი ინდივიდუალურად ყრის. რუსთავის ნაგავსაყრელი, ადგილობრივ საზოგადოებას საშუალებას მისცემს გამოიყენოს სათანადოდ ორგანიზებული და მართული ნაგავსაყრელი.

6.10.4 ჯანმრთელობა და უსაფრთხოება

ზემოქმედება საზოგადოების ჯანმრთელობასა და უსაფრთხოებაზე უგულვებელყოფადი იქნება. რუსთავის მუნიციპალური ნაგავსაყრელი გარშემორტყმული იქნება დამცავი ღობით რომლის მდომარეობა რეგულარულად შემოწმდება BTC მილსადენის მაკონტროლებელი რეიდების დროს დაცვის სამსახურის მიერ. ჯანმრთელობაზე და უსაფრთხოებაზე ზემოქმედება მოსალოდნელი არ არის.

.

შეშფოთება იქნება მცირე, როგორც აღნიშნულია ტრანსპორტის, ხმაურის და ვიბრაციის შეფასებისადმი მიძღვნილ თავებში 6.4, 6.5 და 6.6. BTC გამოიყენებს საზოგადოებასთან კავშირის მოქმედ ჯგუფს, რომელმაც მიიღო და მოახდინა რეაგირება 52 ოფიციალურ საჩივარზე მილსადენის მშენებლობის და ოპერირების დროს. ჯგუფი პასუხისმგებელი იქნება ყველა იმ საკითხების და საჩივრების გადაწყვეტაზე, რომელიც წარმოიშობა BTC ნაგავსაყრელის პროექტის განხორციელებისა

2008 wlis aprili - 173 - 07504160421 (GAE) kompania baqo-Tbilisi-jeixanis milsadeni D.1 07514690150 (GAUK)

Golder Associates

7.0 გარემოზე ზემოქმედებისა და სოციალური ზემოქმედების მიმოხილვა

ცხრილი 7.1 წარმოადგენს მოცემული პროექტისთვის ნაწილ 6-ში განხილული საკითხების, კერძოდ ჰაერის ხარისხისა და სუნის (A), ნიადაგის, გეოლოგიისა და ჰიდროლოგიის (GEO), ჰიდროლოგიისა და წყალდიდობის რისკის (H), ხმელეთისა და წყლის გარემოს ეკოლოგიის (EC), ტრანსპორტისა და ინფრასტრუქტურის (თ), ხმაურისა და ვიბრაციის (NV), ნარჩენებისა და ჩამდინარე წყლების მენეჯმეტის (W), ლანდშტაფტისა და ვიზუალური ზემოქმედების (LV), არქეოლოგიისა და კულტურული მემკვიდრეობის (ARC) და სოციალ-ეკოარამიკური ზემოქმედების (SE) ზოგად მიმოხილვას მშენებლობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებისთვის. შემარბილებელი ღონისძიებების საჭიროების გამოვლინების შემთხვევაში მასთან დაკავშირებული დაწვრილებითი ინფორმაციის ნახვა შესაძლებელია ნაწილი 8-ის ცხრილ 8.1-ში 8, რისთვისაც ადვილად მისაგნებად გამოყენებულია იგივე ნუმერაცია.

ცხრილი 7.1 – საქართველოში BTC–ის უსაფრთხო ნაგავსაყრელის გარემოზე ზემოქმედებისა და სოციალური ზემოქმედების შეჯამება

ფაზა

ნომერი

ზემოქმედება მშ

ენებლ

.

ექსპლუატ

.


&

რემედ

იაცი

ა

გაუთვალის-წინებელი მოვლენები

ალბათობა (1-5)

შედეგი/ მგრძნობე-

ლობა (1-5)

პოტენც-იური

მნიშვნე-ლოვნება

შემარბილებელი ზომები (კი/არა)

ჰაერის ხარისხი და სუნი (A) A1 მტვრის წარმოქმნა – შემაწუხებელი

ფაქტორი უბანზე კი კი არა მოსალოდნელი არ

არის 4 1 დაბალი არაა საჭიროება, თუმცა

შერბილება რეკომენდირებულია (იხ. ცხრილი 8.1)

A2 მტვრის წარმოქმნა – შემაწუხებელი ფაქტორი უბნის გარეთ

კი კი არა მოსალოდნელი არ არის

4 1 დაბალი არაა საჭიროება, თუმცა შერბილება რეკომენდირებულია (იხ. ცხრილი 8.1)

A3 წვის გაზი (ნაგავსაყრელზე წვის შედეგად)

არა კი კი N/A 4 1 დაბალი არაა საჭიროება, თუმცა შერბილება რეკომენდირებულია (იხ. ცხრილი 8.1)

A4 ზედაპირული ემისიები - არა კი კი N/A 5 1 დაბალი არაა საჭიროება, თუმცა


Golder Associates


ფაზა

ნომერი

ზემოქმედება

მშენებლ

.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




ნაგავსაყრელის გაზი. სცენარი 1 - ჩირაღდნით

შერბილება რეკომენდირებულია (იხ. ცხრილი 8.1)

A5 ზედაპირული ემისიები - ნაგავსაყრელის გაზი. სცენარი 2 - წვის გარეშე

არა კი კი კი, ჩირაღდანი არ მუშაობს

1 4 საშუალო კი

A6 სუნის ზემოქმედება ნაგავსაყრელის ნარჩენებიდან


3 1 დაბალი არაა საჭიროება, თუმცა რეკომენდირებულია (იხ. ცხრილი 8)

A7 გლობალური ზემოქმედება (GHG/ODS ემისიები)

არა კი კი მოსალოდნელი არ არის

5 1 დაბალი საჭიროება არაა

ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროლოგია (GEO) GEO1 აწეული წყალშემცველი ჰორიზონტი

– შესაძლო მიწისქვეშა წყლების დებიტი/სიჩქარე

კი კი კი მოსალოდნელი არ არის


GEO2 მიწისქვეშა წყლის (აწეული წყალშემცველი ჰორიზონტის) ხარისხის გაუარესება ნაგავსაყრელზე ნარჩენების განთავსების გამო

კი კი კი თუ საფარი დარღვეულია

1 2 დაბალი საჭიროება არაა, რადგანაც თიხის საფარი იქნება გაუმტარი შრე ნაგავსაყრელსა და მიწისქვეშა წყლებს შორის

GEO3 ნიადაგის არასტაბილურობა – ზედაპირული ნიადაგის დაცურება (ფერდოს ზედაპირული დაზიანება)

კი კი არა მოსალოდნელი არ არის – არსებობის შემთხვევაში ფერდოების კუთხეების

3 2 დაბალი საჭიროება არაა, რადგან ყველა ფერდო მოეწყობა სათანადო სიმტკიცის მარაგის გათვალისწინებით


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




განსაზღვრისას გამოიყენება სიმტკიცის მარაგები

GEO4 ნიადაგის არასტაბილურობა – დამეწყვრა (ღრმა დაზიანება)

კი კი არა მოსალოდნელი არ არის – არსებობის შემთხვევაში ფერდოების კუთხეების განსაზღვრისას გამოიყენება სიმტკიცის მარაგები

3 4 საშუალო საჭიროა

GEO5 სეისმური აქტიურობა – ნიადაგის არასტაბილურობა

კი კი კი მოსალოდნელია 1 4 დაბალი საჭიროება არაა

GEO6 ნიადაგის ეროზია კი კი არა მოსალოდნელი არ არის


GEO7 ნიადაგის პროდუქტიულობის დაქვეითება



GEO8 დაჭაობებული ნიადაგები კი კი კი მოსალოდნელი არ არის

1 2 დაბალი საჭიროება არაა, რადგანაც ნაგავსაყრელისთვის გათვასლისწინებულია გამონატუტუის შესაგროვებელი ჭა; ნაგავსაყრელის ზედა


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




საფარს ექნება მრგვალი პროფილი

GEO9 ნატანის გადატანა კალაპოტებისკენ კი კი კი მოსალოდნელი არ არის


GEO10 ნიადაგის დაბინძურება, რაც გამოწვეულია ნაყარ ნიადაგში არსებული დამაბინძურებლებით, მანქანებიდან ან უბნის დანადგარებიდან ჰიდროკარბონატების დაღვირთ, ან სხვა პოტენციურად დამაბინძურებელი სითხეებით, როგორიცაა ნარჩენები უბანზე განთავსებული სეპტიკური რეზერვუარიდან და სხვა

კი კი კი მოსალოდნელია, ჰიდროკარბონა-ტების ან სხვა სითხეების შემთხვევითი დაღვრები


GEO11 მიწისქვეშა წყლის დაბინძურება, რაც გამოწვეულია ნაყარ ნიადაგში არსებული დამაბინძურებლებით, მანქანებიდან ან უბნის დანადგარებიდან ჰიროკარბონატების დაღვირთ, ან სხვა პოტენციურად დამაბინძურებელი სითხეებით, როგორიცაა ნარჩენები უბანზე განთავსებული სეპტიკური რეზერვუარიდან და სხვა

კი კი კი მოსალოდნელია, ჰიდროკარბონა-ტების ან სხვა სითხეების შემთხვევითი დაღვრები



Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




ჰიდროლოგია და დატბორვის რისკი (H) H1 ზედაპირული ჩამონადენი წყლების

რეჟიმის ცვლილება უბნის ზემოთ მდებარე წყალშემკრების არსებობის გამო



H2 გამონატუტის მომეტებული რაოდება უბნის ზემოთ მდებარე წყალშემკრების არსებობის გამო



H3 გამონატუტის მომეტებული რაოდენობა ნაგავსაყრელის გათხრის დროს აქტიურ ზედაპირზე წვიმის მოხვედრის გამო



H4 ზედაპირული წყლის დაბინძურება – ზედაპირული წყლის ფიზიკური, ქიმიური და ბიოლოგიური თვისებების შეცვლა



ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურა (T) T1 სამუშაო დღეებში ტრანსპორტის

მოძრაობის ინტენსიურობისა და ხმაურის დონეების გაზრდა, ასევე გზის უსაფრთხოების შემცირება

კი კი არა NA 1 1 დაბალი საჭიროება არაა

T2 HGV ზემოქმედება მისასვლელ გზაზე მშენებლობის, ოპერირების, ექსპლუატაციიდან გასვლის და დახურვის დროს

კი კი კი N/A 5 3 საშუალო კი


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




T3 ფრენის უსაფრთხოების რისკის გაზრდა ნაგავსაყრელის უბნისკენ მოზიდული ფრინველების აქტიურობის გაზრდის გამო



ხმაური და ვიბრაცია (NV) NV1 ახალ სამგორში დასახლებულ

რეცეპტორებთან მომატებული ხმაურის დონე, რაც გამოწვეულია სამშენებლო, ექსპლუატაციისა და დახურვის საქმიანობით


5 2 საშუალო არსებობს საჭიროება

ნარჩენები და ნარჩენების მართვა (W) W1 მოწყობისა და ექსპლუატაციის

სამუშაოებისას გაცვეთილი და დაზიანებული იარაღები და მოწყობილობა



W2 ნარჩენები, რომლებიც მიუღებელია განთავსების კრიტერიუმებით და როგორიცაა საშიში ნარჩენები



W3 უბანზე მოხმარებული პროდუქტის საფუთავი მასალისა და ტარის ნარჩენები


2 2 დაბალი არაა საჭიროება

W4 მყარი საკვები/ საყოფაცხოვრებო/ საოფისე ნარჩენები




Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




W5 საკანალიზაციო/ საყოფაცხოვრებო/ ოფისის ჩამდინარე წყლები



W6 ნაგავსაყრელის მომეტებული გამონატუტი



W7 უბნის გაწმენდისას წარმოქმნილი მცენარეული ნარჩენები

კი არა არა მოსალოდნელი არ არის





W9 მანქანების ნამუშევარი ზეთები და საპოხავები, რომლებიც წარმოიქმნება უბნის მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის ფაზებზე



W10 ქარით გადატანილი ნარჩენები არა კი არა მოსალოდნელი არ არის


W11 ინფრასტრუქტურის ექსპლუატაციიდან გამოყვანა

არა არა კი მოსალოდნელი არ არის


ლანდშტაფტი და ვიზუალური ზემოქმედება (LV) LV1 ლანდშტაფტსა და ვიზუალურ

მხარეზე ზემოქმდება კი კი კი მოსალოდნელი არ

არის 5 2 საშუალო არსებობს საჭიროება


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




ხმელეთისა და წყლის ეკოლოგია (EC)1 EC1 ჰაბიდატის დაზიანება – მიწის

ამოღებისა და გადაადგილები სამუშაოები


5 1 დაბალი საჭიროება არაა – ზემოქმედების ქვეშ არ მოყვება არც ერთი ფასეული ბუნებრივი ჰაბიტატი, ამასთან არსებული ჰაბიტატი ადვილად და სწრაფად აღდგენადია. ფრინველებსა და ზუძუმწოვრებზე ზემოქმედების შესაფასებლად საჭიროა შემდგომი კვლევა.

EC2 ჰაბიტატის განადგურება – მისასვლელი გზის მოწყობა


5 1 დაბალი საჭიროება არაა – ზემოქმედების ქვეშ არ მოყვება არც ერთი ფასეული ბუნებრივი ჰაბიტატი, ამასთან არსებული ჰაბიტატი ადვილად და სწრაფად

1 unda aRiniSnos, rom cxril 7.1-Si gakeTebuli Sefaseba pirobiTia da Semdgomi kvleviTi samuSaoebis dasrulebisas (ix. nawili 6.11)

SesaZloa daWirdes Sesworebebis Setana. proeqtis zegavlenis srulad Sefaseba SeuZlebelia, vidre ufro Rrma kvleva ar

ganxorcieldeba.


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




აღდგენადია. ფრინველებსა და ზუძუმწოვრებზე ზემოქმედების შესაფასებლად საჭიროა შემდგომი კვლევა.

EC3 ჰაბიტატის განადგურება – უსაფრთხოების ღობისა და მიმღები ნაგებობის მოწყობა


5 1 დაბალი საჭიროება არაა – ზემოქმედების ქვეშ არ მოყვება არც ერთი ფასეული ბუნებრივი ჰაბიტატი, ამასთან არსებული ჰაბიტატი ადვილად და სწრაფად აღდგენადია. ფრინველებსა და ზუძუმწოვრებზე ზემოქმედების შესაფასებლად საჭიროა შემდგომი კვლევა.

EC4 ლეტალური შემთხვევები – ნარჩენების განთავსება იზიდავს სანიტარ ფრინველებს, რაც თავის მხრივ წარმოშობს ფრინველების თვითმფრინავებთან შეჯახების რისკს


3 2 დაბალი საჭიროა

EC5 განადგურება – მემინდვრიას კი კი არა მოსალოდნელი არ 4 2 დაბალი საჭიროება არაა –


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




საარსებო ტერიტორიის გათხრა არის მემინდვრია არ წარმოადგენს დაცულ ან იშვიათ სახეობას

EC6 შემაწუხებელი ფაქტორები – მომეტებული ზმაური, მტვერი, სხვა


5 1 დაბალი საჭიროება არაა – წარმოქმნილი ხმაური და მტვერი სავარაუდოდ მცირე იქნება

EC7 შემაწუხებელი ფაქტორები/ დაბინძურება – აქტიურ უჯრედებში ნარჩენების განთავსება


5 1 დაბალი საჭიროება არაა – ნარჩენები უსაფრთხოა და დაიფარება მიწით განთავსებითანავე.

EC8 შემაწუხებელი ფაქტორები – რემედიაციისათვის საჭირო ნიადაგის გადატანასთან დაკავირებული საქმიანობა

არა არა კი მოსალოდნელი არ არის

5 1 დაბალი საჭიროება არაა – მოსალოდნელი არაა, რომ ზეგავლენას მოახდენს დასაცავ სახეობებს.

EC9 ნაგავსაყრელის უბნიდან მოშორებით განლაგებულ ჰაბიტატებზე პოტენციური ზემოქმედება (აირებისა და გამონატუტის წარმოქმნა)



არქეოლოგია და კულტურული მემკვიდრეობა (ARC)


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




ARC1 ნაგებობა 12-თან ტრანსპორტის მოძრაობით გამოწვეული შემთხვევითი შემაწუხებელი ფაქტორები (განლაგებულია უბნის საზღვრებს გარეთ).



ARC2 მშენებლობის დროს დამარხული კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტების აღმოჩენა ან მათი შემთხვევითი დაზიანება



სოციალ-ეკონომიკური ზემოქმედება (SE)3 SE1 ეკონომიკური ზემოქმედება, რაც

მოჰყვება ადგილობრივ შესწყიდვებსა და დასაქმებას


მონაცემები არაა


სასარ-გებლო

საჭირო არაა

SE2 მიწის საკუთრების უფლება, მისი შეძენა და გამოყენება




უმნიშ-ვნელო


SE3 ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება ნარჩენების განთავსების ნაგებობების მოწყობის საშუალებით




სასარ-გებლო


2 nageboba 1 warmoadgens BTC-is nagavsayreli ubnis ukidures Crdilo nawilSi ganlagebul xelovnur miwayrils, romlis mowyobis

TariRi ucnobia. detaluri informaiisTvis ix. nawili 6.9. 3aRsaniSnavia, rom social-ekonomikuri zemoqmedebis mniSvnelovnebis Sefaseba gansxvavebulia garemoze zemoqmedebis Sefasebisgan,

radganac gasaTvaliswinebelia social-ekonomikuri sakiTxebis subieqturoba da ESIA–is moTxovnebis Sesabamisad igi ganxorcielda

ufro adre, BTC-is milsadenis proeqtisTvis.


Golder Associates


ფაზა

ნომერი



.


.


&

რემედ

იაცი

ა




ლობა (1-5)




SE4 მოსახლეობის ჯანმრთელობა და უსაფრთხოება




უმნიშ-ვნელო

საჭიროა


Golder Associates

8.0 შემარბილებელი ღონისძიებები და ნარჩენი ზემოქმედება

ცხრილი 7.1-ით განსაზღვრული შემარბილებელი ზომები დაწვრილებითაა მოცემული ცხრილ 8.1-ში, სადაც ასევე მოყვანილია ნარჩენი ზემოქმედების შეჯამება, რასაც სავარაუდოდ ადგილი ექნება შემარბილებელი ზომების განხორციელების შემდგომ. ამას გარდა, ცხრილ 8.1-ში მოცემულია ნებისმიერი ნარჩენი ზემოქმედების მნიშვნელოვნება შემარბილებელი ღონისძიებების განხორციელების შემდგომ. მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებისთვის ეს ინფორმაცია მოცემულია შემდეგი საკითხებისთვის: ჰაერის ხარისხისა და სუნისთვის (A), ნიადაგის, გეოლოგიისა და ჰიდროლოგიისთვის (GEO), ჰიდროლოგიისა და წყალდილობის რისკისთვის (H), ხმელეთისა და წყლის გარემოს ეკოლოგიისთვის (EC), ტრანსპორტისა და ინფრასტრუქტურისთვის (T), ხმაურისა და ვიბრაციისთვის (NV), ნარჩენებისა და ჩამდინარე წყლების მართვისთვის (W), ლანდშტაფტისა და ვიზუალური ზემოქმედებისთვის (LV), არქეოლოგიისა და კულტურული მემკვიდრეობისთვის (ARC) და სოციალ-ეკონომიკური ზემოქმედებისთვის (SE).

ცხრილი 8.1 – სავარაუდო შემარბილებელი ღონისძიებებისა და ნარჩენი ზემოქმედების შეჯამება საქართველოში BTC-ის უსაფრთხო ნაგავსაყრელისთვის

ნომერი

ზემოქმედება სავარაუდო

მნივნელოვნება შემარბილებელი ღონიძიება

ნარჩენი ზემოქმედება

შემარბილებელი ღონისძიებების

გატარების შემდგომ

ნარჩენი ზემოქმედების მნიშვნელო-

ვნება

ჰაერი, სუნი და ემისიები (A) A1 მტვრის ემისია –

შემაწუხებელი ფაქტორები უბნის ფარგლებში

დაბალი, თუმცა შემარბილებელი ზომები რეკომენდირებულია


• უბანზე გადაადგილებისას, განთავსების ადგილამდე მანქანების ტვირთის სათანადოდ დაფარვა;



Golder Associates


ნომერი







ვნება


• უბანზე მოძრავი მანქანებისთვის/მობილური დანადგარებისთვის ზემოთ მიმართული გამონაბოლქვის მილის უზრუნველყოფა


A2 მტვრის ემისია – შემაწუხებელი ფაქტორები უბნის გარეთ

დაბალი, თუმცა შემარბილებელი ზომები რეკომენდირებულია


• ტალახით ან ნარჩენებით საზოგადოებრივი გზების დაბინძურების თავიდან აცილება ბორბლების რეცხვით;

• უბნის გარეთ ან საზოგადოებრივ გზაზე გადაადგილებისას მანქანებისთვის სათანადო გადაფარვის უზრუნველყოფა;


• ბუნკერების საიმედოდ გადახურვა და დაყრის სიმაღლის მინიმუმამდე დაყვანა, ასევე ზედაპირის დასველება

მოსალოდნელი არაა

არ განისაზღ-ვრება


Golder Associates


ნომერი







ვნება

რეგულარულად • უბანზე მოძრავი მანქანებისთვის/მობილური

დანადგარებისთვის ზემოთ მიმართული გამონაბოლქვის მილის უზრუნველყოფა


A3 წვის გაზი ოპერირების, დახურვის და რეკულტივაციის დროს

დაბალი ზემოქმედება შერბილდება გაზის მოწყობილობის რეგულარული ტექმომსახურებით ოპერირების მაქსიმალური ეფექტურობის უზრუნველსაყოფად, ემისიების ანალიზი

არა N/A

A4 ზედაპირული ემისიები - ოპერირების, დახურვის და რეკულტივაციის დროს. სცენარი 1 - გაზის წვით

დაბალი ზედაპირული ემისიის ზემოქმედება შემცირდება მინიმალური სამუშაო ზედაპირის გამოყენებით, სამუშაო ზედაპირზე დღიური საფარის მოწყობით, განთავსების შემდგომ ნარჩენების დაფარვით, გაზის შეგროვებით და დაწვით.

არა N/A

A5 ზედაპირული ემისიები - ოპერირების, დახურვის და რეკულტივაციის დროს. სცენარი 2 - გაზის წვის გარეშე

საშუალო ჩირაღდნის გამორთვის შემთხვევაში ზემოქმედების შესარბილებლად გამოყენებული იქნება „კარგი მენეჯმენტის პრინვიპები“. მენეჯმენტმა უნდა განიხილოს სათადარიგი ჩირაღდნის გამოყენების შესაძლებლობა გაზის აქტიური მენეჯმენტის გარეშე ნაგავსაყრელის ოპერირების დროის მინიმიზაციისთვის ან საზღვრების გაფართოება, მომატებული კონცენტრაციის ზონაში ხალხის მოხვედრის შესაზღუდად. ოპერირების უბანი

არა დაბალი


Golder Associates


ნომერი







ვნება

მინიმალური უნდა იყოს. უნდა ხორციელდებოდეს მუშა უბნის გადახურვა.

A6 ექსპლუატაციის დროს ნაგავსაყრლის სუნის ზემოქმედება

დაბალი სუნის ზემოქმედების შემცირება უნდა მოხდეს ზედაპირული ემისიების შემცირების შედეგად (იხ. A2 ზემოთ). ტრანსპორტირებისას არასასურველი ფაქტორების თავიდან ასაცილებლად ნაგავმზიდები გადახურული უნდა იყოს.



ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია (GEO) GEO4 ნიადაგის არასტაბილურობა –

დამეწყვრა (ღრმა დაზიანება) მოწყობისა და ექსპლუატაციის ფაზებზე

საშუალო ყველა ფერდო დაიგეგმება და მოეწყობა სათანადო სიმტკიცის მარაგის გათვალისწინებით



GEO6 ნიადაგის ეროზია მოწყობასა და ექსპლუატაციისას

საშუალო ზამთრის წვიმებამდე და თოვამდე მიწის რეზერვების დათესვა და მათზე მცენარეების გაშენება; ნაგავსაყრელისთვის ფერდოების გათვალისწინება; საფეხურეობრივი რემედიაცია



GEO7 ნიადაგის ნაყოფიერების შემცირება მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე

საშუალო იხ. GEO6 ზემოთ; ამა გარდა, ნიადაგის ნიმუშების ანალიზი, რათა განისაზღვროს სასუქების საჭიროება და რემედიაციისათვის საჭირო თესლის ტიპი



GEO9 მოწყობის, ექსპლუატაციისა საშუალო იხ. GEO6 ზემოთ მოსალოდნელი არ განისაზღ-


Golder Associates


ნომერი







ვნება

და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე ნატანის გადატანა წყლის კალაპოტებამდე

არაა ვრება

GEO10 ნიადაგის დაბინძურება მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე

საშუალო ნაგავსაყრელის თიხის პერანგი; მანქანების საწვავით გამართვა სპეციალურ მობეტონებულ ზედაპირზე და დაღვრის შემკრები მოწყობილობის უზრუნველყოფა



GEO11 მიწისქვეშა წყლის დაბინძურება მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე

საშუალო • მანქანების საწვავით გამართვა სპეციალურ მობეტონებულ ზედაპირზე და დაღვრის შემკრები მოწყობილობის უზრუნველყოფა

• ნიადაგის რეზერვების განთავსება სარწყავი არხიდან ან სხვა მგრძნობიარე უბნიდან მოშორებით;



ჰიდროლოგია და წყალდიდობის რისკი (H) H1 მოწყობის, ექსპლუატაციისა

და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე ზედაპირული ჩამონადენის რეჟიმის შეცვლა უბნის ზემოთ მდებარე წყალშემკრების გამო

დაბალი ჩამონადენი წყლების შემკრები ჭის უზრუნველყოფა და გაფართოება ნაწილ 6.3-ში მოყვანილი ტექნიკური პირობებისა და დანართ H5-ში, ნახაზზ H2-ზე მოცემული ადგილმდებარეობის შესაბამისად.



H2 მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე გამონატუტის მომეტებული რაოდენობა

დაბალი უბნის გარშემო მოეწყობა შემოზვინვა, რაც ხელს შეუშლის ზედაპირულად ჩამონადენი წყლის უბანზე მოხვედრას. ამას გარდა, ზეგავლენის შემცირება შესაძლებელია თუ ნაწილ 6.6-ში მოცემული




Golder Associates


ნომერი







ვნება

უბნის კალთებიდან ჩამონადენი წყლების გამო

ტექნიკური მოთხოვნებისა და ნაგებობა H2-ზე მოცემული ადგილმდებარეობის გათვალისწნებით მოეწყობა და გაფართოვდება ჩამონადენი წყლების შემკრები ჭა.

H3 გამონატუტის მომეტებული რაოდენობა ნარჩენების განთავსების აქტიურ ზედაპირებზე წვიმის უშუალოდ მოხვედრით ნაგავსაყრელის გათხრის სამუშაოებისას

დაბალი გამონატუტის მართვა (საექსპლუატაციო ზედაპირის ზემცირება, დროებითი და მუდმივი საფარის მქონე ზედაპირების გაზრდა).



H4 ზედაპირული წყლის დაბინძურება – ფიზიკური, ქიმიური და ბიოლოგიური თვისებების შეცვლა მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე

დაბალი დრენაჟის დაპროექტება, საფარველი ნიადაგისთვის სუფთა უბნებიდან მოხსნილი ნიადაგის გამოყენება; დამარაგებული ნიადაგის სტაბილიზაცია თესვითა და მცენარეული საფარის გაშენებით.



ტრანსპორტის მოძრაობა და ინფრასტრუქტურა (T) T2 მძიმა მანქანების ზემოქმედება

მისასვლელ გზაზე მშენებლობის, ოპერირების, ობიექტის ექსპლუატაციიდან გასვლის და დახურვისას.

Medium • ახალი სამგორის გზიდან ნაგავსაყრელამდე მისასვლელი გზის მოწესრიგება გზის დაზიანების, მანქანების ცვეთის და ავარიების შესაძლებლობის შესამცირებლად • ობიექტის დასავლეთით არსებული გზის და

No Low


Golder Associates


ნომერი







ვნება

მისასვლელის გვაჯვარედინის მოწესრიგება T3 ფრენის უსაფრთხოების

რისკის გაზრდა ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე ნაგავსაყრელის უბანზე მოზიდული ფრონველების აქტიურობის გამო

დაბალი ნაგავსაყრელზე ფრინველებთან დაკავშირებული საფრთხის მართვის გეგმის შემუშავება და განხორციელება. ეს გეგმა მოიცავს: ნაგავსაყრელის უბნის დაგეგმვა, მათ შორის წვიმის წყლების მართვა, რაც ხელს შეუშლის ზედაპირული წყლის დატბორვას და ფრინველებს შეუზღუდავს წყლის წყაროს. ფრინველების მართვის მიღებული ტექნიკა მოიცავს ვიზუალური ზემოქმედებით დაფრთხობას (ფრინველებზე მონადირეების მოდელებს, უძრავს ან ანიმაციურს), ხმოვან სიგნალებს, ფიზიკურ ზღუდეებს (წვრილუჯრედოვან მავთულის ბადეებს) და სხვას. რადგანაც ფრინველები ძირითადად ადაპტირებულნი არიან გარემოსთან, სადაც მათ შეუძლიათ საკვების მოძიება, ფრინველების კონტროლის მეთოდებს აქვს დრში შეზღუდული ეფექტი; ამდენად, სასურველია მაკონტროლირებელი მეთოდების ცვლილება. მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული, რომ ნაგავსაყრელის დახურულმა უჯრედმაც კი შესაძლოა მიიზიდოს ფრინველები, რადგანაც ნიადაგის მომატებული ტემერატურით უზრუნველყოფს მათთვის საბუდარ ჰაბიტატებს და ტერიტორია არ

მოსალოდნელია დაბალი


Golder Associates


ნომერი







ვნება

განიცდის შემაწუხებელ ზემოქმოქმედებას. საჭიროა შესწავლილი იქნას უბანზე ფრინველთა სახეობების დაბუდების მოდელები და განისაზღვროს სათანადო მაკონტროლირებელი ზომები. ხმაური და ვიბრაცია (NV)

NV1 ხმაურის მომატებული დონე ახალი სამგორის დასახლებულ რეცეპტორებთან, რაც გამოწვეულია მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის საქმიანობით.

საშუალო სათანადო შემარბილებელი ზომები მოიცავს: გამონაბოლქვის ეფექტური მაყუჩის უზრუნველყოფა მანქანების შენახვა სათანადო მუშა მდომარეობაში; მანქანის ჩაქრობას ან მინიმალურ ბრუნზე მუშაობას, როცა არ ხდება მისი გამოყენება

მოსალოდნელია საშუალო (ხმაურის დონეები შემცირდება, თუმცა დარჩება იგივე სიდიდეების ფარგლებში)

ნარჩენებისა და ჩამდინარე წყლების მართვა (W) W1 მოწყობისა და ექსპლუატაციის

სამუშაობისას ცვეთისა და მოხმარების შედეგად დამტვრეული იარაღები და ხელსაწყოები

დაბალი ყველა იმ იარაღისა და ხელსაწყოს მოცილება, რომელიც არ გამოიყენება მოწყობისას/ექსპლუატაციისას.



W2 ნარჩენები, რომლებიც ვერ აკმაყოფილებს განთავსების კრიტერიუმებს, მაგ. საქმიანობის შედეგად წარმოქმნილი საშიში

დაბალი ნებისმიერი საშიში თუ სხვა მიუღებელი ნარჩენებისთვის სათანადო სასაწყობო ტერიტორიის უზრუნველყოფა, რომელიც დაცული იქნება ამინდის ზემოქმედებისგან, უბნის ტრანსპორტის შემთხვევითი დაჯახებისგან და სხვა.




Golder Associates


ნომერი







ვნება

ნარჩენები W4 მოწყობისა და

ექსპლუატაციისას წარმოქმნილი მყარი საკვები/ საყოფაცხოვრებო/ საოფისე ნარჩენები

დაბალი სათანადო ნაგვის ყუთების უზრუნველყოფა ნაგავსაყრელზე განთავსებისთვის



W5 მოწყობისა და ექსპლუატაციისას წარმოქმნილი საკანალიზაციო/ საყოფაცხოვრებო/ ოფისის ჩამდინარე წყლები

დაბალი უბნის მუშახელისთვის ტუალეტების/საშხაპეების მოწყობა, რომლებიც მიერთებული იქნება სეპტიკურ რეზერვუართან, რომელიც თავის მხრივ რეგულარულად იცლება; ასევე, უბნისთვის ავარიული გამწმენდი მოწყობილობის უზრუნველყოფა.



W6 ექსპლუატაციისა და დახურვისას/რემედიაციისას ნაგავსაყრელის მომეტებული გამონატუტი

საშუალო გამონატუტის მაკონტროლებელი პროცედურები და ავარიული გამწმენდი მოწყობილობის უზრუნველყოფა უბნისთვის



W7 მოწყობის სამუშაოების დროს უბნის გაწმენდისას წარმოქმნილი მცენარეული ნარჩენები

დაბალი საჭიროების შემთხვევაში მცენარეული ნარჩენების უბანზე განთავსება, ან მათი გატანა უბნიდან სათანადო ნაგავსაყრელზე განსათავსებლად




დაბალი გზის ხარისხის უზრუნველყოფა და უბანზე მანქანების წნევით რეცხვა რეგულარულად




Golder Associates


ნომერი







ვნება

W9 მანქანების ნამუშევარი ზეთები და საპოხავები, რომლებიც წარმოიქმნება უბნის მოწყობისა და ექსპლუატაციის ფაზებზე

საშუალო დანადგარების უბნის გარეთ გამართვა, შესაძლებლობის ფარგლებში. სათანადო მეორადი ლოკალიზაციის, დაღვრის ამარიდებელი და ავარიული წმენდის მოწყობილობების უზრუნველყოფა უბნისთვის.



W10 ქარით გადატანილი ნარჩენები მოწყობისა და ექსპლუატაციის ფაზებზე

შაშუალო ნარჩენების განთავსებისთანავე მათი დაფარვა ნიადაგით. ძლიერი ქარისას ნარჩენების განთავსება დაუშვებელია.

მოსალოდნელია დაბალი – სავარაუდოდ, ქარი უბნის გარეთა გაიტანს გარკვეულ ნარჩენებს, თუმცა მათი ოდენობა არ იქნება მნიშვნელო-ვანი.

W11 ინფრასტრუქტურის ექსპლუატაციიდან გამოყვანა

დაბალი ყველა მანქანისა და დანადგარის გატანა უბნიდან საქმიანობის დასრულების შემდეგ



ლანდშტაფტი და ვიზუალური ზემოქმედება (LV) LV1 ლანდშტაფტსა და ვიზუალურ

მხარეზე ზემოქმდება მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის

საშუალო Aსათანადო შემარბილებელი ზომები მოიცავს: • არსებული მცენარეული საფარის

შენარჩუნებასა და პროექტით განსაზღვრული ტერიტორიის საზღვრების

მოსალოდნელია დაბალი


Golder Associates


ნომერი







ვნება

ფაზებზე დაცვას, ასევე მიმასვლელი გზებით სარგებლობას;

• დამხმარე ნაგებობების – ოფისის, წნევითი რეცხვის ერთეულის, სხვა – შეღებვას ისეთ ფერად, რომელიც ერწყმის გარემოს (რეკომენდირებული ფერებია ღია მწვანე და ჩალისფერი);

• მოწყობის სამუშაოების დასრულების შემდგომ ერთეულის პერიმეტრზე ნარგავების განაშენიანებას. სახეობები რეკომენდირებული უნდა იყოს უბნის მცოდნე ეკოლოგის მიერ.

• სათანადო სახანძრო უსაფრთხოების ზომების გატარებას, რადგანაც ხანძარს შეუძლია შესამჩნევი ზიანი მიაყენოს ლანდშტაფტის ვიზუალურ მხარეს.

ხმელეთისა და წყლის გარემოს ეკოლოგია (EC) EC4 ფრინველებთან შეჯახების

მომატებული რისკი დაბალი რისკის შესამცირებლად უნდა დამონტაჟდეს

ფრინველების დასაფრთხობი მოწყობილობა – ჩვეულებრივ გამოიყენება გაზის იარაღი. ეფექტურობა დამოკიდებულია ისეთ ფაქტორებზე, როგორიცაა ფრინველის სახეობები და ახლომახლო არსებული ალტერნატიული საბუდარი ადგილები (ბიშოპი და სხვები 2003).




Golder Associates


ნომერი







ვნება

არქეოლოგია და კულტურული მემკვიდრეობა (ARC) ARC1 მოწყობის, ექსპლუატაციისა

და დახურვის სამუშაოების დროს ტრანსპორტის მოძრაობით გამოწვეული შემთხვევითი შემაწუხებელი ფაქტორები ობიექტ 11 -თან (განლაგებულია უბნის გარეთ)

დაბალი სატრანსპორტო გზების დემარკაცია ობიექტი 1-იდან მოშორებით ხელს შეუწყობს შემთხვევითი დახიანების თავიდან აცილებას.



ARC2 მშენებლობის დროს დამარხული კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტების აღმოჩენა ან მათი შემთხვევითი დაზიანება

დაბალი არქეოლოგის არსებობა, რომელიც მოწყობის საქმიანობისას მოახდენს დაკვირვებას, რათა აღრიცხოს აღმოჩენილი კულტურული მემკვიდრეობის ობიექტი



სოციალ-ეკონომიკური ზეგავლენა (შE)2 SE4 მოსახლეობის ჯანდაცვა და

უსაფრთხოება მოწყობისა და ექსპლუატაციის ფაზებზე

უმნიშვნელო ჯანდაცვის, უსაფრთხოებისა თუ სხვა საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც წამოიჭრება პროექტის სიახლოვეში მცხოვრები მოსახლეობის მხრიდან



1 obieqti 1 warmoadgens xelovnur miwayrils, romelic mowyobis TariRic ucnobia da romelic ganlagebulia BTC–is nagavsayrelis

ubnis ukidures CrdiloeTSi. dawvrilebiTi informaciisTvis ix. nawili 6.9. 2 aRsaniSnavia, rom social-ekonomikuri zemoqmedebis mniSvnelovnebis Sefaseba gansxvavebulia garemoze zemoqmedebis Sefasebisgan,

radganac gasaTvaliswinebelia social-ekonomikuri sakiTxebis subieqturoba da ESIA–is moTxovnebis Sesabamisad igi ganxorcielda

ufro adre, BTC-is milsadenis proeqtisTvis.


Golder Associates


ნომერი







ვნება

გამოყენებული იქნას BTC-ის გასაჩივრების არსებული მექანიზმი


Golder Associates

9.0 გარემოსა და სოციალური ზემოქმედების მონიტორინგის გეგმა

ცხრილ 9-X-ში მოცემულია BTC-ის უსაფრთხო მყარი ნარჩენების ნაგავსაყრელი უბნის გარემოსა და სოციალური ზემოქმედების მონიტორინგის გეგმა მოწყობის, ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე ჰაერის ხარისხისა და სუნისთვის (A), ნიადაგის, გეოლოგიისა და ჰიდროგეოლოგიისთვის (GEO), ჰიდროლოგიისა და წყალდიდობის რისკისთვის (H), ხმელეთისა და წყლის გარემოს ეკოლოგიისთვის (EC), ტრანსპორტის მოძრაობისა და ინფრასტრუქტურისთვის (T), ხმაურისა და ვიბრაციისთვის (NV), ნარჩენებისა და ჩამდინარე წყლების მართვისთვის (W), ლანდშტაფტისა და ვიზუალური ზემოქმედებისთვის (LV), არქეოლოგიისა და კულტურული მემკვიდრეობისათვის (ARC) და სოციალურ-ეკონომიკური ზეგავლენისთვის (SE). საკითხის ნომერი ემთხვევა ცხრილების 7-1-ისა და 8-1-ის ნუმერაციას.

ცხრილი 9.1 – სავარაუდო მონიტორინგის ღონისძიებების შეჯამება BTC-ის/რუსთავის უსაფრთხო მუნიციპალური ნაგავსაყრელისთვის

ნომერი ზემოქმედება მონიტორინგის ღონისძიებები ჰაერი, სუნი და ემისიები (A)

A2 ზედაპირული ემისიები – ნაგავსაყრელის აირები • უბანზე განხორციელდება ნაგავსაყრელის აირების მონიტორინგი დაგეგმილი პროგრამის მიხედვით, რიმელიც წარმოადგენს ნაგავსაყრელის მდგომარეობის ძირითად ინდიკატორულ საზომს.

A3 ნაგავსაყრელის ნარჩენებიდან წარმოქმნილი სუნის ზემოქმედება

• შემოვლითი ინსპექციისას შტატი მოახდენს სუნის ხარისხობრივ მონიტორინგს; გადამეტებული ნაგავსაყრელის სუნი ჩაინიშნება და მოხდება მისი მიზეზების გამოკვლევა.

ნიადაგი, გეოლოგია და ჰიდროგეოლოგია (GEO) GEO2 მიწისქვეშა წყლის ხარისხის გაუარესება • ნაგავსაყრელის პერიმეტრზე 4 მონიტორინგის ჭის მოწყობა

• მიწისქვეშა წყლის დონეების მონიტორინგი განხორციელდება კვარტალურად ექსპლუატაციისა და დახურვის/რემედიაციის ფაზებზე (X-წლიანი პერიოდისთვის)

• შედეგები შედარდება რისკებზე დაფუძნებულ საყრდენ და საკონდროლო დონეებს, რომლებისც აღებულია EQS-სა და EU DWS –ს საფუძველზე

GEO6 ნიადაგის ეროზია • გარემოში ნებისმიერი ვიზუალური ცვლილების დაფიქსირება,როგორიცაა ნაკადულების ან ხევების წარმოშობა

• სარწყავ არხში ნატანის კვარტალური მონიტორინგის (საერთო გახსნილი მყარი ნაწილაკები) განხორციელება


Golder Associates

• თუ საერთო გახსნილი მყარი ნაწილაკების რაოდენობა აღემტება საბაზისო მონაცემებს, განისაზღვრება მათი წყარო და თუ აღმოჩნდა, რომ ეს BTC-ს ნაგავსაყრელია, განხორციელდება სათანადო შემარბილებელი ღონისძიებები, რაც შესაძლოა მოიცავდეს ნიადაგის მარაგის თესვას ან მის დამცავ სხვა ზომებს, ნაგავსაყრელის დახურული ნაწილების თესვას და სხვა.

GEO9 ნატანის გადატანა წყლის კალაპოტებში • ნატანის მონიტორინგი (საერთო გახსნილი მყარი ნაწილაკები) სარწყავ არხში – კვარტალურად

• თუ საერთო გახსნილი მყარი ნაწილაკების რაოდენობა აღემტება საბაზისო მონაცემებს, განისაზღვრება მათი წყარო და თუ აღმოჩნდა, რომ ეს BTC-ს ნაგავსაყრელია, განხორციელდება სათანადო შემარბილებელი ღონისძიებები, რაც შესაძლოა მოიცავდეს ნიადაგის მარაგის თესვას ან მის დამცავ სხვა ზომებს, ნაგავსაყრელის დახურული ნაწილების თესვას და სხვა.

ჰიდროლოგია და წყალდიდობის რისკი (H) H4 ზედაპირულ წყლის დაბინძურება – ფიზიკური,

ქიმიური და ბიოლოგიური თვისებების ცვლილება

• უბნის ჩრდილოეთით მდებარე სადრენაჟო და სარწყავ არხებში ზედაპირული წყლების მონიტორინგი

• შედეგები შედარდება რისკებზე დაფუძნებულ საყრდენ და საკონდროლო დონეებს, რომლებისც აღებულია EQS-სა და EU DWS –ს საფუძველზე.

ნარჩენებისა და ჩამდინარე წყლების მართვა (W) W10 ქარის გაფანტული ნარჩენები • ქარით გაფანტული ნარჩენების დაკვირვება უბნის საზღვრებსა და პერიმეტრზე

რეგულარული სასაზღვრო ინსპექციების დროს (სათანადო სიხშირით). • ქარით გაფანტული ნარჩენები რეგულარულად შეგროვდება და სათანადოდ

განთავსდება ნაგავსაყრელის აქტიურ ზედაპირზე. ხმელებითა და წყალის გარემოს ეკოლოგია (EC)

EC4 / T2

თვითმფრინავებთან ფრინველების შეჯახების მომეტებული რისკი/ ფრენის უსაფრთხოების რისკის გაზრდა, რაც დაკავშირებულია ნაგავსაყრელის მიერ მიზიდული ფრინველების აქტიურობის ზრდასთან.

• ფრინველების ყოველწლიური კვლევის განხორციელება და მიღებული შედეგების დადარება საბაზისო მონაცემებთან, რათა შეფასდეს შემარბილებელი ზომების ეფექტურობა

• ჩანაწერების წარმოება ტერიტორიაზე ფრინველების შეჯახების შესახებ.


Golder Associates

10.0 მონაცემების სრულყოფილება და მათთან დაკავშირებული პრობლემები


გაყვანილ იქნა შვიდი ჭაბურღილი. ლაბორატორიული ანალიზისთვის აღებული იყო ნიადაგის, გაზის და წყლის ნიმუშები. ჭაბურღილები აღიჭურვა მიწისქვეშა წყლის დონის და შეგროვილ გაზში კონცენტრაციის განსასაზღვრი მოწყობილობებით.

მოცემული ანგარი ემყარება შეფასების დროსისთვის არსებულ მონაცემებს. ეს ფაქტი და სინჯების აღების „წერტილოვნაბა“ შეიძლება გარკვეულ შეზღუდულობათ ჩაითვალოს.

ჰიდროლოგია

IDC–ის ანგარიშში მოყვანილი ყველა მონაცემი ემპირულად იქნა მიღებული იმ პარამეტრებიდან, რომლებიც ჩვეულებრივ არ გამოიყენება ევროკავშირში.

წვიმის ნალექების შესახებ ხანგრძლივი მონაცემების არარსებობის გამო წინამდებარე შეფასებისთვის გამოყენებული იქნა IDC-ის მონაცემები წვიმების პერიოდის შესახებ.

შეფასებაში არაა გათვალისწინებული გაზაფხულის თვეებში თოვლის დნობასთან დაკავშირებული მონაცემები.

ეკოლოგია

საბაზისო ეკოლოგიური საველე კვლევის განხორციელების დროისა (2008 წლის მარტი) და ცუდი ამინტის გამო შესაძლებელია, რომ რიგი სახეობები ვერ იქნა ნაპოვნი. მარტი უჩვეულოდ ცივი იყო და კვლევის დროისთვის მცენარეულობა ახალი აღმოცენებული იყო. ამიტომაც, მიღებული შედეგები და უბნის შემდგომი შეფასება უნდა ჩაითვალოს პირობითად, ვიდრე არ დარსულდება შემდგომი ეკოლოგიური კვლევის საქმიანობა (უნდა დასრულდეს 2008 წლის გვიან გაზაფხულზე/ზაფხულში). ამ კვლევებმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიაპყროს ძუძუმწოვრებსა და ფრინველებს. საკვლევმა ტერიტორიამ უნდა დაფაროს ობიექტის დაფარვის ზონა და მისგან 500 მ-ით დაცილებული მიწები. კვლევით უნდა განისაზღვროს იქ არსებული სახეობები, შეფასდეს პოპულაციის ზომა და ტერიტორიის საზღვრები (საჭიროების შემთხვევაში), აღიწეროს სახეობების მიერ ტერიტორიის გამოყენება (მაგ., გასამრავლებლად, გამოსაზამთრებლად). კვლევები უნდა ჩატარდეს წელიწადის სწორად შერჩეულ დროს, ხელსაყრელ ამინდის პირობებში და შესაბამისობაში უნდა მოდიოდეს კვლევის მეთოდოლოგიისა და პროცედურების დადგენილ სტანდარტებთან.


Golder Associates

11.0 განმარტებები


EQS გარემოს ხარისხის სტანდარტები

EU DWS ევროკავშირის სტანდარტები სასმელი წყლისთვის

SGV ნორმატიული სიდიდეები ნიადაგისთვის

m bgl მეტრი მიწის ზედაპირიდან

TPH CWG საერთო ნავთობის ჰიდროკარბონატების კრიტერიუმების სამუშაო ჯგუფი

PAH პოლიარომატული ჰიდროკარბონატები

CLEA დაბინძურებულ ნიადაგთან კონტაქტის შეფასება

CEC კათიონების გაცვლის უნარი

EC ელექტროგამტარობა

SAR ნატრიუმის ადსორბციის კოეფიციენტი

COD ჟანგბადის ქიმიური მოხმარება

BOD ჟანგბადის ბიოლოგიური მოხმარება

TOC საერთო ორგანული ნახშირბადი

TON საერთო ორგანული აზოტი

VOCs აქროლადი ორგანული კომპონენტები

SVOCs ნახევრად აქროლადი ორგანული კომპონენტები MSK მაკრო-სეისმურული ინტენსიურობის საერთაშორისო შკალა

ტრანსპორტის მოძრაობა და ინფრასტრუქტურა

ტრანსპორტის საშუალო დღიური მოძრაობა (ADT) – საერთო რაოდენობა, რომელიც გადის გზის წერტილს ან მონაკვეთს ორივე მიმართულებით 24 საათის განმავლობაში – ჩვეულებრივ მიიღება ერთ დღეზე მეტსა და წელიწადზე ნაკლებ დროის პერიოდში მიღებული რაოდენობის ფარდობით მოცემულ პერიოდში დღეების რაოდენობასთან.

პიკის საათი – დღის მონაკვეთია, რომლის განმავლობაშიც ავტოტრანსპორტის ყველაზე დიდი რაოდენობა გაივლის გზის მოცემულ სეგმენტს/გადაკვეთას.

გამტარობა – მანქანების მაქსიმალური რაოდენობაა გზაზე (ნაკადის სიჩქარე), რომელიც შესაძლოა დაიშვას იდეალურ პირობებში გზის მახასიათებლების გათვალისწინებით. მთავარი ფაქტორი, რომელიც გავლენას ახდენს გამტარობაზე,


Golder Associates

მოიცავს ტრანსპორტის მოძრაობის კონტროლის ტიპსა და სიხშირეს, მოძრაობის ნიშნებს, გზის სავალი ნაწილის სიგანეს, ტრანსპორტის რაოდენობას და სხვას.

მომსახურეობის დონე – რაოდენობრივად განსაზღვრული საზომია ტრანსპორტის მოძრაობის დომინანტური, ასევე საპროექტო და საექსპლუატაციო პირობებისა. გზის მონაკვეთებისა და გზაჯვარედინებისთვის მომსახურეობის დონის მაჩვენებელია რაოდენობის თანაფარდობა გამტარობასთან (V/C). იგი იზომება “A”-იდან “F”-მდე დონით. “A” ყველაზე სასურველი საექსპლუატაციო პირობაა (A – შეესაბამება V/C ≤0.60 თანაფარდობას და ამ დროს ტრანსპორტის გადაადგილების შესაძლო დაყოვნება შეადგენს ≤10 წმ-ს, ი.ე. ესაა ექსპლუატაცია გადატვირთვის გარეშე).


Golder Associates

12.0 ლიტერატურა

General

URS, April 2008. Caspian Region – Georgia Waste Management Site Selection Report

URS, 2002. BTC Project Environmental and Social Impact Assessment

Golder Associates, February 2008. BTC and Rustavi Landfill Sites Report on Conceptual Design and Operation

Air Quality

Environment Agency (2006). GasSim2 Software and Manual. GasSim website. http:// www.gassim.co.uk

Environment Agency (2004a) Guidance on the Management of Landfill Gas, September 2004.

Environment Agency (2004b). Screening method for emissions to air from landfill sites (typical gas engines, flare stacks and area sources). The Air Quality Modelling and Assessment Unit, The Environment Agency, 28 June 2004, subsequently updated.

Environment Agency (2003). Horizontal Guidance Notes IPPC H1. Integrated Pollution Prevention and Control. Environmental Assessment and Appraisal of BAT. Version 6, July 2003.

Environment Agency (2002). Draft Horizontal Guidance Notes IPPC H4: Horizontal Guidance for Odour, Parts 1 and 2, October 2002.

Golder Associates (2008). BTC & RUSTAVI LANDFILL SITES, REPORT ON CONCEPTUAL DESIGN AND OPERATION, February 2008 GAE-BTC-R-001, (07504160421/07514690150)

Golder Associates (2008) Gas Risk Assessment for Rustavi Landfill Site xxxxxx

Golder Associates (2008) Gas Risk Assessment for BTC Landfill Site xxxxxx

Met data from the State Department of Hydrometeorology of Georgia

Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline, Georgia, Ambient Air Monitoring, 26 October 2005

Final, Issue No 1, 44406834 / 5989

Soil, Geology and Hydrogeology

Regional Geological map of Georgia (scale 1:500,000)

IDC, 19 October 2007, ‘Akhali Samgori Landfill Survey Report’


Golder Associates

SRF Gamma, date unknown, ‘Conclusion on geological-hydrogeological conditions within the boundaries of Rustavi landfill’

The Georgian Geophysical Society (GGS) website (http://www.ggs.org.ge) (Reference 5)

Chapman and Hall, 1994, ‘International Handbook of Earthquake Engineering: Codes, Programs, and Examples’

Georgian Seismic Monitoring Centre (www.seismo.ge)

Golder Associates Europe Ltd, 7 January 2008, ‘BTC Pipeline Company, Akhali Samgori Landfill – Georgia, Geotechnical Workplan’

Hydrology and Flood Risk

DEFRA, 2006. Planning Policy Statement 25 (PPS25): Development and Flood Risk. TSO: London.

Department for Communities and Local Government, 2007. Development and Flood Risk: A Practice Guide Companion to PPS25 ‘Living Draft’. Department for Communities and Local Government: London.

GAE-BTC-R-001 (2008) Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline Company, BTC & Rustavi Landfill Sites, Report on Conceptual Design and Operation. 07504160421/07514690150.

IDC-BTC, Akhali Samgori Landfill Survey Report, 2007.

National Coal Board – Mining Department, 1982. Technical Management of Water in the Coal Mining Industry.

Shaw, Elizabeth (2004). Hydrology in Practice, Third Edition

State Department of Hydrometeorology of Georgia, Rainfall Data for Tbilisi Airport 2007.

Noise

BS5228 (1997) Noise and Vibration on Construction and Open Sites

WHO (1999) Guidelines for Community Noise

International Finance Corporation (2007) Environmental Health and Safety (EHS) Guidelines GENERAL EHS GUIDELINES ENVIRONMENTAL NOISE MANAGEMENT

Ecology

Anon (2005) Georgia Biodiversity Strategy and Action Plan.

Anon (1964) Animal Kingdom of Georgia, Vol. 2.


Golder Associates

Bishop, J. McKay, H. Parrott, D. and Allan, J. (2003) Review of international research literature regarding the effectiveness of auditory bird scaring techniques and potential alternatives. DEFRA, London.

Egorov and Bazilevitch (1976) Soil Types in Caucasus.

Janashvili A. (1982) Animal Kingdom of Georgia, Vol. 4.

Ketskhoveli N. (1960) Vegetation of Georgia.

Khurashvili B. (1985) Wildlife Protection in Georgia.

Mkheidze T. (1993) Spiders of Georgia.

Muskhelishvili T. (1994) Atlas of Georgian Amphibians and Reptiles.

Muskhelishvili T. (1974) Reptiles of Eastern Georgia.

Nakhutsrishvili G., (1999) The Vegetation of Georgia.

Prilipko L. (1980) Semi-arid Vegetation of Eastern Transcaucasus.

Sakhokia M. (1958) Botanical Excursions over Georgia.

Sokhadze M. (1977) Phenological Study of Beardgrass Communities.


Golder Associates

დანართები


Golder Associates

დანართი G

ნიადაგის, გეოლოგიის და ჰიდროგეოლოგიის დანართები


Golder Associates

დანართი G 1 - გრუნტის/ტერიტორიის შესწავლის წერტილები


Golder Associates

დანართი H

ჰიდროგეოლოგია და დატბორვის რისკის დანართები


Golder Associates

დანართი H1 – დანართი H1 – წყლის ხარჯი IDC ანგარიშჲდან, ოქტომბერი 2007 (ახალი სამგორის ნაგავსაყრელის კვლევის ანგარიში, 2007)

წყალშემკრები 2 (ცენტრალური წყალსარინი)

წყალშემკრების ფართობი (მ2) 90,000

ჩამონადენის კოეფიციენტი 0.65 ნიადაგის ტიპი მძიმე თიხნარი

ქანობი 0.09 მანშილი (მ) 350

დონეთა სხვაობა(მ) 31.4

დრო (წთ) ნალექის განმეორებადობის პერიოდი

ნალექი (მმ)

სავარაუდო ხარჯი არხში (მ3/წმ) (IDC გათვლით)

სავარაუდო ხარჯი არხში

(მ3/წმ) (გოლდერის გათვლით)

15.2 100 38.6 2.1 2.5 17.6 50 34.3 1.51 1.9 20.8 20 28.7 0.97 1.3 24.2 10 25 0.68 1.0

წყალშემკრები 3

(აღმოსავლეთი წყალსარინი)

წყალშემკრების ფართობი (მ2) 80,000

ჩამონადენის კოეფიციენტი 0.65 ნიადაგის ტიპი მძიმე თიხნარი

ქანობი 0.09 მანძილი (მ) 350

დონეთა სხვაობა(მ) 30.4

დრო (წთ) ნალექის განმეორებადობის

პერიოდი ნალექი (მმ)

სავარაუდო ხარჯი არხში (მ3/წმ) (IDC გათვლით)

სავარაუდო ხარჯი არხში

(მ3/წმ) (გოლდერის გათვლით)

16.6 100 40.2 1.79 2.1 19.2 50 35.7 1.28 1.6 22.9 20 29.6 0.81 1.1 26.6 10 25.7 0.57 0.8


Golder Associates

დანართი H1 - ჰიდროგეოლოგიური შეფასება, პროფილების/ჭრილების მდებარეობა


Golder Associates

დანართი H3 - ტოპოგრაფიული აგეგმვა, ჩატარებული IDC- მიერ


Golder Associates

დანართი H4 – რაციონალური მეთოდი და მანინგის განტოლება

რაციონალური მეთოდი მოითხოვს ჩამონადენის კოეფიციენტის განსაზღვრას მიწის სხვადასხვა ტიპის ზედაპირისთვის.ტერიტორია დაიყო სხვადასხვა წყალშემკრებად რომლებსაც მიენიჭათ შესაბამისი ჩამონადენის კოეფიციენტები. ჩამონადენის კოეფიციენტი მოიცავს პარამეტრების ერთობლიობას (მაგ.გრადიენტი, ინფილტრაცია, აორთქლება და დეპრესიაში დაგროვება) მიწის სხვადასხვა ზედაპირისთვის. კოეფიციენტები განისაზღვრა UK National Coal Board (1982)-ზე დაყრდნობით.წყალშემკრებ 0.6 (ანუ ნალექის 60% ქმნის ჩამონადენს) და წყალშემკრებ 2-ს - კოეფიციენტი 0.65.

რაციონალური მეთოდი ანგარიშობს პიკურ ზედაპირულ ჩამონადენს წვიმის შემთხვევაში, შემდეგი განტოლების გამოყენებით:

V = ICA

სადაც:

V = ზედაპირული ჩამონადენის ხარჯი (მ3/წმ)

I = წვიმის ინტენსiვობა (მ/წმ)

C = ჩამონადენის კოეფიციენტი (დამოკიდებულია ზედაპირის ტიპზე, სიდიდე განზომილების გარეშე)

A = წყალშემკრების ფართობი (მ2)

არხის ჩამონადენის შეფასებისას ყურადღება გამახვილდა წყალშემკრებზე 2 და ცენტრალურ არხზე, რადგან წყალშემკრები 1 „მიედინება“ დასავლეთ არხისკენ რომლის ზომა მცირეა. ნავარაუდები იქნება, რომ ზედაპირული წყლის მენეჯმენტი, შემოთავაზებული ცენტრალური არხისთვის გაკეთებულ გათვლებისთვის გავრცელდება ყველა შემოთავაზებულ არხზე.

მანინგის განტოლება ტრაპეცოიდალური არხებისთვის გამოყენებული იყო წყალუხვობის შემთხვევაში არსებულ და შემოთავაზებულ არხებში ხარჯის განსასაზღვრად. იხილეთ ქვემოთ:


Golder Associates

პროფილი 1 (ცენტრალური ხევი/არხი)

ხარჯი ტრაპეცოიდალური არხისთვის

x (მ) y (მ)x კოორდ. წყლის

დონეზეუჯრედის სცელი ფართობი (მ2)

უჯრედის სხველი

პერიმეტრი (მ)

1 423.6361.9 423.257 1.01 0.00 0.96

2 423.258 0.00 0.04 0.102.9 423.766 2.66 0.12 0.76

0.00 0.00

სველი ფართობი ( A ) 0.2 მ2

სველი პერიმეტრი( P ) 1.8 მსველი რადიუსი ( R ) 0.1 მ

ღია არხიწყლის დონე 423.63არხის სიგრძე 180.2არხის გაყოლებაზე ნიშნულების სხვაობა 11.24მანინგი ( n ) 0.03ქანობი ( So ) 6.24E-02სიჩქარე 1.66ხარჯი 0.27 მანინგის განტოლება Golder Associates

მომზადებულია რიჩარდ ევანსის მიერცნობილი შემონადენი (FEH) Q = A R2/3 So

1/2 პროექტის ნომერი 08514690019n მარტი 2008 წ.

R = AP

პროფილის დეტალი

423

423.5

424

424.5

425

0 1 2 3 4მანძილი არხის სიფანეზე (მ)

ნიშნული

( მ) არხის

პროფილი


Golder Associates

პროფილი 2 (აღმოსავლეთი ხევი/არხი)



დონეზე

უჯრედის სცელი

ფართობი (მ2)



1 418.5751.9 418.326 1.02 0.00 0.92

2 418.327 0.00 0.02 0.102.9 418.632 2.72 0.09 0.76

0.00 0.00



ღია არხიწყლის დონე 418.57არხის სიგრძე 475არხის გაყოლებაზე ნიშნულების სხვაობა 18.20მანინგი ( n ) 0.03ქანობი ( So ) 3.83E-02სიჩქარე 1.05ხარჯი 0.12 მანინგის განტოლება Golder Associates



R = AP


418

418.5

419

419.5

420

0 1 2 3 4არხის სიგანე (მ)

ნიშნ

ული

(მ)

არხისპროფილი


Golder Associates

შემოთავაზებული ცენტრალყრი წყალსარინი



დონეზე





0 2.010.5 1.4 0.01 0.00 0.78

1 1.41 0.00 0.30 0.501.5 2.01 1.49 0.15 0.77

0.00 0.00



ღია არხიწყლის დონე 2.00არხის სიგრძე 180.2არხის გაყოლებაზე ნიშნულების სხვაობა 11.24მანინგი ( n ) 0.03ქანობი ( So ) 6.24E-02სიჩქარე 3.01ხარჯი 1.3 მანინგის განტოლება Golder Associates



R = AP


0

0.5

1

1.5

2

2.5



( მ) არხის

პროფილი


Golder Associates

შემოთავაზებული აღმოსავლეთი წყალსარინი



დონეზე





0 2.010.5 1.4 0.01 0.00 0.78

1 1.41 0.00 0.30 0.501.5 2.01 1.49 0.15 0.77

0.00 0.00

სველი ფართობი ( A ) 0.4 m2

სველი პერიმეტრი( P ) 2.0 mსველი რადიუსი ( R ) 0.2 m

ღია არხიწყლის დონე 2.00არხის სიგრძე 475არხის გაყოლებაზე ნიშნულების სხვაობა 18.20მანინგი ( n ) 0.03ქანობი ( So ) 3.83E-02სიჩქარე 2.36ხარჯი 1.1 მანინგის განტოლება Golder Associates



R = AP


0

0.5

1

1.5

2

2.5



( მ)

არხისპროფილი


Golder Associates

დანართი H5 - ჰიდროგეოლოგიური შეფასება, შემოთავაზებული წყალშემკრების წყლის მენეჯმენტი


Golder Associates

დანართი T

ტრანსპორტი და ინფრასტრუქტურის დანართი


Golder Associates

დანართი T1 - ფონური სატრანსპორტო ნაკადები "Y" tipis gzajvaredini, satransporto nakadis daTvla

ID 1aRwera Tbilisi-rusTavi -gzajvaredini samgoris mefrinveleobisken

dakvirvebis wer.koordinatebi: X=0501604; Y=4604430; H=394damkvirveblebi (morigeobiT): avTandis budaRaSvili, Temur CxaiZe,

giorgi bJalava, beqa lebaniZe

dakvirvebis TariRebi: 11, 15,16,18 marti, 2008

N

manqanis tipi A&B=(A+B-C)/2= 23msubuqi 28 8 B&C=(B+C-A)/2= -3mZime 12 2 A&C=(A+C-B)/2= 27saerTo moZr.mimar 40 10saerTo wert 50

msubuqi 12 2mZime 2 4saerTo moZr.mimar 14 6saerTo wert 20

msubuqi 4 16mZime 2 2saerTo moZr.mimar 6 18saerTo wert 24

C

A

B

A

B

C

msubuqi 8 (80%)mZime 2 (20%)sul 10

msubuqi 28 (70%)mZime 12 (30%)Total 40

msubuqi 16 (89%)mZime 2 (11%)

sul 18



sul orive mimarTulebiT 50



-3

27

23


A (L-R direction)

80%

20%

msubuqi

mZime

A (R-L direction)

70%

30%

msubuqi

mZime

B (L-R direction)

86%

14%

msubuqi

mZime

B (R-L direction)

33%

67%

msubuqi

mZime

C (L-R direction)

67%

33%

msubuqi

mZime

C (R-L direction)

89%

11%

msubuqi

mZime

domin.moZraoba


Golder Associates

"Y" tipis gzajvaredini, satransporto nakadis daTvla

ID 2aRwera gza gajis saamqrosken, teritoriis Crdilo-dasavleTiT




manqanis tipi Nmsubuqi 6 3mZime 9 1saerTo moZr.mimar 15 4saerTo wert 15 4

Note: the road indicated with thin line is earthen and seldom used.

A B

B



A

A (L-R direction)

40%

60%msubuqi

mZime

B (R-L direction)

75%

25%

msubuqi

mZime

C


Golder Associates

"X" tipis gzajvaredini, satransporto nakadis daTvla

ID 3aRwera Tbilisi-rusTavis gza




N

manqanis tipi

msubuqi 20 12 56 40 8 4 68 56mZime 12 8 16 16 4 1 24 32saerTo moZr.mimarT 32 20 72 56 12 5 92 88saerTo wert 52 128 17 180

A B C D

A

BC

msubuqi 12 (60%)

sul 8 (40%)sul 20


sul 32

msubuqi 56 (78%)sul 16 (22%)

Total 72

msubuqi 40 (71%)

sul 16 (29%)sul 56

msubuqi 8 (67%)

mZime 4 (33%)Total 12


sul 5


sul orive

mimarTulebiT 128


D


sul 92

msubuqi 56 (64%)

mZime 32 (36%)sul 88


C (L-R direction)

74%

26% msubuqi

mZime

C (R-L direction)

64%

36%msubuqi

mZime

A (L-R direction)

62%

38%

msubuqi

mZime

A (R-L direction)

60%

40%msubuqi

mZime

C (L-R direction)

67%

33%

msubuqi

mZime

C (R-L direction)

80%

20%

msubuqi

mZime

B (L-R direction)

78%

22%

msubuqi

mZime

B (R-L direction)

71%

29%

msubuqi

mZime

domin.moZraoba


Golder Associates

"X" tipis gzajvaredini, satransporto nakadis daTvla

ID 4aRwera rusTavi-axali samgoris gzajvaredini




N

manqanis tipi

msubuqi 240 268 244 184 88 80 80 116mZime 24 44 40 52 32 20 20 16saerTo moZr.mimar 264 312 284 236 120 100 100 132saerTo wert 576 520 220 232

A B C D

A

BC

msubuqi 268 (86%)

sul 44 (14%)Total 312

msubuqi 240 (91%)

mZime 24 (9%)

sul 264

msubuqi 244 (86%)

mZime 40 (14%)

sul 284

msubuqi 184 (78%)

sul 52 (22%)

Total 236


sul 100

msubuqi 88 (80%)

mZime 32 (20%)

sul 120

sul orive

mimarTulebiT 576


sul orive

mimarTulebiT 220

D

msubuqi 116 (88%)

mZime 16 (12%)

Total 132


sul 100

sul orive

mimarTulebiT 232

D (L-R direction)

88%

12%

msubuqi

mZime

D (R-L direction)

80%

20%

msubuqi

mZime

A (L-R direction)

91%

9%

msubuqi

mZime

A (R-L direction)

86%

14%

msubuqi

mZime

C (L-R direction)

73%

27%

msubuqi

mZime

C (R-L direction)

80%

20%

msubuqi

mZime

B (L-R direction)

86%

14%

msubuqi

mZime

B (R-L direction)

78%

22%

msubuqi

mZime

domin.moZraoba

rust esia fd geo - მწვანე...

Documents