4

Program Ochrony rodowiska

dla powiatu woomiskiego

na lata 2004 - 2011

Woomin, 2004

Wykonawc

Programu Ochrony rodowiska dla powiatu woomiskiego na lata 2004-2011 by Zakad Geologii rodowiskowej

Pastwowego Instytutu Geologicznego

w skadzie:

mgr Dariusz Choromaski koordynator

mgr Anita Barszcz

mgr in. Joanna Karwowska

dr Hanna Tomassi - Morawiec

SPIS TRECI1. Wprowadzenie5

2. Cele i zakres programu5

3. Metodyka opracowania Programu i gwne uwarunkowania Programu6

4. Charakterystyka powiatu woomiskiego7

4.2. Charakterystyka poszczeglnych gmin powiatu8

4.8.1. Struktura uytkowania terenu22

4.8.2. Struktura zabudowy22

4.11. Sytuacja gospodarcza i rolnictwo22

4.12.1. Zaopatrzenie mieszkacw powiatu w energi ciepln22

4.12.2. Elektroenergetyka22

4.12.3. Gazownictwo22

4.12.4. System zaopatrzenia w wod22

4.12.5. System kanalizacji i oczyszczania ciekw22

4.12.6. Infrastruktura i system komunikacyjno - transportowy22

4.12.7. Owiata i wychowanie22

4.12.8. Kultura22

4.12.9. Ochrona zdrowia22

4.12.10. Bezpieczestwo publiczne22

4.12.11. Turystyka i rekreacja22

4.12.12. Szlaki turystyczne22

5. Uwarunkowania zewntrzne i wewntrzne opracowania Programu ochrony rodowiska22

5.2.1. Polityka ekologiczna pastwa22

5.2.2. Polityka i strategia wojewdztwa mazowieckiego22

5.2.3. Uwarunkowania wynikajce z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Mazowieckiego22

5.2.4. Program Ochrony rodowiska wojewdztwa mazowieckiego22

5.2.5. Integracja z Uni Europejsk22

5.2.6. Fundusz Spjnoci - priorytety czci rodowiskowej22

5.2.7. Strategia rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Puca Polski22

5.2.8. Obowizujce akty prawne w zakresie ochrony rodowiska22

5.3. Uwarunkowania wewntrzne22

5.3.1. Strategia Rozwoju Powiatu Woomiskiego22

5.4. Zaoenia ochrony rodowiska dla Powiatu do 2015 roku22

5.4.1. Powiatowe i gminne limity racjonalnego wykorzystania zasobw naturalnych ipoprawy stanu rodowiska22

5.4.2. Nadrzdny cel programu ochrony rodowiska dla powiatu woomiskiego22

5.4.3. Priorytety ekologiczne22

6. Poprawa jakoci rodowiska i bezpieczestwa ekologicznego22

6.1. Jako wd i stosunki wodne22

6.1.1. Stan aktualny22

6.1.2. Program dziaa dla sektora: Jako wd i stosunki wodne22

6.2. Powietrze atmosferyczne22

6.2.1. Stan aktualny22

6.2.2. Program dziaa dla sektora: Powietrze atmosferyczne22

6.3. Haas22

6.3.1. Stan aktualny22

6.3.2. Program dziaa dla sektora: Haas i wibracje22

6.4. Promieniowanie elektromagnetyczne22

6.4.1. Stan aktualny22

6.4.2. Program dziaa dla sektora: Promieniowanie elekromagnetyczne22

6.5. Powane awarie i zagroenia naturalne22

6.5.1. Stan aktualny22

6.5.2. Program dziaa dla sektora: Powane awarie i zagroenia naturalne22

7. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne uytkowanie zasobw przyrody22

7.1.1. Stan aktualny22

7.1.2. Program dziaa dla sektora: Ochrona przyrody i krajobrazu22

7.2.1. Stan aktualny22

7.2.3. Program dziaa dla sektora: Gleby22

7.3. Ochrona powierzchni terenu i zasobw kopalin22

7.3.1. Stan aktualny22

7.3.2. Program dziaa dla sektora: Ochrona powierzchni terenu i zasobw kopalin22

8. Zrwnowaone wykorzystanie surowcw, materiaw, wody ienergii22

8.1. Racjonalizacja uytkowania wody do celw produkcyjnych ikonsumpcyjnych22

8.2. Zmniejszenie zuycia energii22

8.3. Wzrost wykorzystania energii ze rde odnawialnych22

8.4. Zmniejszenie materiaochonnoci i odpadowoci produkcji22

9. Wczanie aspektw ekologicznych do polityk sektorowych22

9.1. Zagadnienia ochrony rodowiska w ujciu sektorowym22

9.1.1. Przemys22

9.1.2. Transport22

9.1.3. Gospodarka komunalna i budownictwo22

9.1.4. Rekreacja i turystyka22

9.1.5. Ochrona zdrowia22

9.1.6. Rolnictwo22

9.1.7. Aktywizacja rynku do dziaa na rzecz rodowiska22

10. Edukacja ekologiczna22

10.2. Edukacja ekologiczna formalna (szkolna)22

10.3. Edukacja ekologiczna pozaszkolna22

11. Aspekty finansowe realizacji programu22

11.1. Stan aktualny22

12. Zarzdzanie ochron rodowiska22

12.1. Instrumenty zarzdzania rodowiskiem22

12.2. Zarzdzanie programem ochrony rodowiska22

13. Sposb kontroli oraz dokumentowania realizacji programu22

14. Analiza moliwych do zastosowa rozwiza na podstawie oceny infrastruktury powiatu, organizacji wewntrznej izarzdzania ochron rodowiska w powiecie oraz sytuacji finansowej.22

15. Wytyczne do sporzdzenia gminnych programw ochrony rodowiska22

Wykaz skrtw22

Wykaz tabel:22

1. Wprowadzenie

Szybki rozwj cywilizacyjny i ekspansja dziaalnoci czowieka spowodoway powane przeksztacenia rodowiska naturalnego zanieczyszczenie jego poszczeglnych komponentw, wyczerpywanie si zasobw surowcowych, ginicie gatunkw zwierzt i rolin, a take pogorszenie stanu zdrowia ludnoci na terenach przeobraonych na niespotykan dotychczas skal. W Polsce te efekty pogbione zostay niewaciw filozofi dziaania stosowan a do lat 90 - tych zeszego wieku, wedug ktrej rodowisko traktowane byo jako rdo surowcw i miejsce deponowania odpadw izanieczyszcze. Obecnie sytuacja ta ulega zmianie - przyjmuje si, e jednym znajwaniejszych praw czowieka jest prawo do ycia w czystym rodowisku. Zasad t zawiera Konstytucja RP z dnia 2kwietnia 1997 roku, ktra stanowi, e Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron rodowiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju.

Zrwnowaony rozwj oznacza prowadzenie szerokiej dziaalnoci gospodarczej i spoecznej przy jednoczesnym niedopuszczeniu do dalszej degradacji rodowiska naturalnego oraz na podejmowaniu dziaa zmierzajcych do rekonstrukcji zniszczonych elementw rodowiska. Istota rozwoju zrwnowaonego polega na tym, aby zapewni zaspokojenie obecnych potrzeb bez ograniczania przyszym generacjom moliwoci rozwoju.

Ochrona rodowiska jest obowizkiem wadz publicznych, ktre poprzez swoj polityk powinny zapewni bezpieczestwo ekologiczne. Powiaty nale do wadz publicznych, zatem na nich rwnie spoczywa obowizek wykonywania zada z zakresu ochrony rodowiska oraz odpowiedzialno za jako ycia mieszkacw. Dodatkowym wyzwaniem stao si przysze czonkostwo w Unii Europejskiej oraz zwizane z nim wymogi. Zadaniem, czekajcym powiat jest wdroenie tych przepisw i osignicie standardw UE w zakresie ochrony rodowiska.

Efektywno dziaa w zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego zaley przede wszystkim od polityki i rozwiza przyjtych na szczeblu lokalnym oraz pozyskania zainteresowania izrozumienia ze strony spoecznoci lokalnych. Dziaania takie, aby byy skuteczne, musz by prowadzone zgodnie zopracowanym uprzednio programem, sporzdzonym na podstawie wnikliwej analizy sytuacji dla danego rejonu.

Program ochrony rodowiska sporzdzony zosta na podstawie analizy aktualnego stanu rodowiska wpowiecie i okrela przede wszystkim: cele polityki ekologicznej na terenie powiatu wpodziale na cele krtko-, rednio- oraz dugookresowe, priorytety ekologiczne wraz zuzasadnieniem ich wyboru, rodzaj i harmonogram dziaa ekologicznych, oraz rodki finansowe niezbdne do osignicia zaoonych celw. Program ochrony rodowiska przedstawia aktualny stan rodowiska, okrela hierarchi niezbdnych dziaa zmierzajcych do poprawy tego stanu, umoliwia koordynacj decyzji administracyjnych oraz wybr decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez rne podmioty iinstytucje.

Program ochrony rodowiska dla powiatu woomiskiego na lata 2004 2011 jest dokumentem planowania strategicznego, wyraajcym cele ikierunki polityki ekologicznej samorzdu powiatu iokrelajcym wynikajce z niej dziaania. Program obejmuje horyzont czasowy lat 2004 2011, zpodziaem na okresy: 2004 2007 i 2008 2011.

2. Cele i zakres programu

Program ochrony rodowiska dla powiatu woomiskiego na lata 2004 2011 przedstawia:

aktualny stan rodowiska i gwne przyczyny tego stanu, najwaniejsze problemy z zakresu ochrony rodowiska, prognozowane zmiany w zakresie ochrony rodowiska oraz wymagane zmiany w aspekcie przepisw unijnych, strategia dugookresowa, strategia krtkookresowa, instrumenty prawne i ekonomiczne niezbdne dla wdroenia Programu, system monitoringu i zarzdzania ochron rodowiska.

Sam program nie jest dokumentem stanowicym, ingerujcym w uprawnienia poszczeglnych jednostek administracji rzdowej i samorzdowej oraz podmiotw uytkujcych rodowisko. Naley jednak oczekiwa, e poszczeglne jego wytyczne i postanowienia bd respektowane i uwzgldniane wplanach szczegowych i dziaaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony rodowiska.

Tak ujty Program bdzie wykorzystywany jako:

dokument koordynujcy poszczeglne dziaania zwizane z ochron rodowiska, podstawa tworzenia programw operacyjnych i zawierania kontraktw z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi, pomoc w wyborze decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez rne podmioty iinstytucje, instrument do dziaa edukacyjnych, informacyjnych i promocyjnych Powiatu, przesanka konstruowania budetu Powiatu na poszczeglne lata, ukad odniesienia zawierajcy wytyczne dla innych podmiotw polityki ekologicznej, podstawa do ubiegania si o fundusze celowe ze rde krajowych i Unii Europejskiej, gwny instrument strategicznego zarzdzania Powiatem w zakresie ochrony rodowiska.

Ponadto, cele i dziaania proponowane w Programie ochrony rodowiska posu do tworzenia warunkw dla takich zachowa ogu spoeczestwa Powiatu, ktre suy bd poprawie stanu rodowiska przyrodniczego. Realizacja celw wytyczonych w Programie powinna spowodowa polepszenie warunkw ycia mieszkacw przy zachowaniu walorw rodowiska naturalnego na terenie Powiatu.

Zakada si, e ksztatowanie i realizacja polityki ekologicznej na terenie powiatu woomiskiego bd miay charakter procesu cigego, z jednoczesnym zastosowaniem metody programowania kroczcego, polegajcej na cyklicznym weryfikowaniu perspektywicznych celw wprzekrojach etapowych iwyduaniu horyzontu czasowego Programu w jego kolejnych edycjach.

3. Metodyka opracowania Programu i gwne uwarunkowania Programu

Jako punkt odniesienia dla Programu ochrony rodowiska przyjto aktualny stan rodowiska oraz stan infrastruktury ochrony rodowiska na dzie 31.12.2002 z uwzgldnieniem dostpnych danych za okres 2003 roku.

Przy opracowywaniu uwzgldniono zasady postpowania, zaoenia i cele zawarte w:

- ustawie Prawo ochrony rodowiska z 27 kwietnia 2001 roku,

- Polityce ekologicznej pastwa na lata 2003-2006 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2007-2010.

Sposb opracowania Programu zosta podporzdkowany metodologii waciwej dla planowania strategicznego, polegajcej na:

diagnozie stanu rodowiska w Powiecie, okreleniu konstruktywnych dziaa zmierzajcych do poprawy rodowiska poprzez przedstawienie celw strategicznych, celw dugo- rednio- i krtkoterminowych oraz kierunkw dziaa wraz z opracowaniem programw operacyjnych dla poszczeglnych segmentw rodowiska; przedstawieniu uwarunkowa realizacyjnych Programu w zakresie rozwiza prawno -instytucjonalnych, rde finansowania, systemu zarzdzania rodowiskiem iProgramem; okreleniu zasad monitorowania efektw wdraania Programu.

rdami informacji dla Programu byy materiay uzyskane ze starostwa powiatu, urzdw gmin zterenu powiatu woomiskiego, Wojewdzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska wWarszawie, Wojewdzkiego Urzdu Statystycznego, Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Mazowieckiego, atake prace instytutw i placwek naukowo badawczych zzakresu ochrony rodowiska oraz gospodarki odpadami, jak rwnie dostpna literatura fachowa.

Zgromadzone informacje zostay zweryfikowane poprzez ankietyzacj, wywiady i sondae. Dopodmiotw gospodarczych z terenu powiatu rozesane zostay ankiety uwzgldniajce szerok problematyk ochrony rodowiska, z ktrych wnioski zostay uwzgldnione w Programie. Przeprowadzono rwnie badania wiadomoci spoecznej w zakresie zagadnie ochrony rodowiska, wtym gospodarki odpadami.

4. Charakterystyka powiatu woomiskiego

4.1. Informacje oglne

Powiat woomiski powsta dnia 1 stycznia 1999 roku w wyniku nowego podziau administracyjnego kraju. Jest jednym z 42 jednostek powiatowych wojewdztwa mazowieckiego, wyrniajc si wrd nich liczb mieszkacw, powierzchni oraz liczb miast.

Obecne terytorium powiatu woomiskiego zblione jest zasigiem do utworzonego w 1867 roku Powiatu Radzymiskiego, ktry z przerwami okupacyjnymi w latach 1915-1918 i 1939-1944 przetrwa do roku 1952 i Powiatu Woomiskiego, ktry istnia do likwidacji tego szczebla administracji pastwowej w1975 roku.

Powiat woomiski ma powierzchni 955 km2 (2,68% wojewdztwa, 15 miejsce), liczy sobie 195 156 mieszkacw (3,5% wojewdztwa, 2 miejsce) oraz 12 gmin (3,7% gmin wojewdztwa). Na terenie powiatu znajduje si 7 miast, co jest liczb najwiksz spord jednostek tego szczebla wwojewdztwie mazowieckim.

Obszar powiatu charakteryzuje dwudzielno zainwestowania przestrzennego zachodnia cz, przylegajca do granic Warszawy i powiatu legionowskiego, wchodzi w skad stoecznej aglomeracji, coprzekada si na intensyfikacj zabudowy, du gsto zaludnienia, szybszy iintensywniejszy rozwj gospodarczy oraz liczne powizania z Warszaw. Teren pooony na wschodzie powiatu ma charakter typowo rolniczy, z dominujc wiejsk zabudow, poza miastami sabo zurbanizowany iuprzemysowiony, o niewielkiej gstoci zaludnienia. Obszar ten jest w mniejszym stopniu naraony na antropopresj ni zachodnia cz powiatu.

Powiat Woomiski tworzy dwanacie gmin: 4 miejskie, 5 wiejskich i 3 miejsko-wiejskich. S to: Dbrwka, Jadw, Klembw, Kobyka, Marki, Powitne, Radzymin, Strachwka, Tuszcz, Woomin, Zbki i Zielonka. Siedem siedzib gmin ma prawa miejskie. S to: Kobyka, Marki, Radzymin, Tuszcz, Woomin, Zbki i Zielonka. cznie wpowiecie znajduje si 226 miejscowoci.

Stolic powiatu jest Woomin, ktry liczy prawie 40 tysicy mieszkacw i jest prnym orodkiem ycia gospodarczego i kulturalnego.

Podzia powiatu woomiskiego na jednostki terytorialne przedstawia ponisza tabela.

Tabela 1 Podzia powiatu woomiskiego na jednostki terytorialne

Lp.

Gmina

Rodzaj

Powierzchnia

Soectwa

Miejscowoci

1

Dbrwka

wiejska

109 km2

27

28

2

Jadw

wiejska

117 km2

27

31

3

Klembw

wiejska

86 km2

17

17

4

Kobyka

miejska

20 km2

-

1

5

Marki

miejska

26 km2

-

1

6

Powitne

wiejska

106 km2

29

28

7

Radzymin

miejsko-wiejska

131 km2

26

29

8

Strachwka

wiejska

108 km2

22

27

9

Tuszcz

miejsko-wiejska

103km2

27

45

10

Woomin

miejsko-wiejska

59 km2

14

15

11

Zbki

miejska

11 km2

-

1

12

Zielonka

miejska

79 km2

-

1

Ogem

955 km2

189

226

rdo www.stat.gov.pl

Pooenie powiatu woomiskiego na tle wojewdztwa mazowieckiego oraz gwne miejscowoci przedstawia rysunek 1.

4.2. Charakterystyka poszczeglnych gmin powiatu

Powiat woomiski powsta z poczenia gmin, ktre naleay wczeniej do trzech wojewdztw: stoecznego warszawskiego, siedleckiego i ostrockiego. Obecnie istniej istotne rnice w wielu dziedzinach midzy poszczeglnymi gminami.

Gminy nalece do dawnego wojewdztwa ostrockiego to Dbrwka, Klembw i Tuszcz, siedleckiego - Powitne, Jadw, Strachwka oraz warszawskiego - Kobyka, Marki, Radzymin, Woomin, Zbki, Zielonka. Kade z tych wojewdztw prowadzio odrbn polityk regionaln, ktra miaa istotny wpyw na rozwj poszczeglnych gmin. Dodatkowo, gminy wchodzce w skad obecnego powiatu woomiskiego znajdoway si na obrzeach dawnych wojewdztw, przez co miay mniejsze moliwoci korzystania ze rodkw pomocowych na rozwj infrastruktury technicznej. Gminy podwarszawskie (szczeglnie Woomin i Radzymin) by terenem rezerwy inwestycyjnej Warszawy oraz lokaty kapitau z kraju i zagranicy. W rejonie tym przestao funkcjonowa tradycyjne, wielkoobszarowe rolnictwo, a tereny rolnicze w wielu miejscowociach przeksztacane s na grunty budowlane iprzygotowywane jako obszary pod budownictwo mieszkaniowe i przemysowe. Tereny gmin byego wojewdztwa ostrockiego i siedleckiego w dalszym cigu s obszarem o duej iloci gruntw rolnych i lenych, gdzie zachowana jest aktywna gospodarka ziemi.

Poniej przedstawiono krtk charakterystyk poszczeglnych gmin wchodzcych w skad powiatu woomiskiego:

Gmina Dbrwka

Gmina wiejska Dbrwka ma powierzchni 109 km2 i liczy sobie 6 761 mieszkacw. Pooona jest w odlegoci okoo 35 km od Warszawy W skad gminy wchodzi 27 jednostek osadniczych. Przez teren gminy przepywa rzeka Bug. Przebiega tu rwnie droga E67 Warszawa - Biaystok - Helsinki tzw. Via Baltica. Bogactwo regionu stanowi bogate zoa wysokiej jakoci iw, bdcych surowcem przy produkcji wyrobw ceramicznych i znaczne iloci piasku i wiru. Sprzyja to powstawaniu zakadw prefabrykacji budowlanej, drogowych, ceramicznych itp. Gmina ma generalnie charakter rolniczy, jednake z uwagi na walory krajobrazowe i przyrodnicze wystpuj tu liczne dziaki, kolonie i domki rekreacyjne (okoo 4000 sztuk). Cz z nich uytkowana jest caorocznie, jednak sezon ruchu turystyczno wypoczynkowego przypada na maj wrzesie. Wtedy ludno gminy zwiksza si prawie trzykrotnie, bo o okoo 10 000 osb. Najwiksze skupiska kolonii letniskowych wystpuj wpnocnej czci gminy, przy rzece Bug.

Gmina Jadw

Gmina wiejska Jadw jest najdalej na wschd wysunit gmin powiatu. Zajmuje powierzchni 117 km2 i liczy sobie 7 868 mieszkacw. W skad gminy wchodzi 27 jednostek osadniczych. Przez teren gminy przebiega droga nr 629 (Wyszkw - Misk Mazowiecki) i linia kolejowa Warszawa - Biaystok.

Przez teren gminy przepywaj rzeki Osownica i Liwiec, gmina posiada cenne walory krajobrazowe, rekreacyjne i przyrodnicze. Oprcz zabudowy staej, o charakterze wiejskim, znajduje si tutaj okoo 1230 dziaek zzabudow letniskow. W okresie wakacyjnym na terenie gminy przebywa dodatkowo okoo 3000 osb. Na granicach gminy znajduje si rezerwat florystyczny lie o powierzchni 44,29 ha utworzony w roku 1981r. jako rezerwat torfowiskowy. Znaczna cz terenu gminy znajduje si wgranicach Nadbuaskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny.

Gmina Klembw

Gmina wiejska Klembw ma powierzchni 86 km2 i liczy sobie 8522 mieszkacw. W jej skad wchodzi 17 jednostek osadniczych. Gmina ma tendencje do przeksztacania si w jednostk satelitarn Warszawy, czemu sprzyja dogodne pooenie przy liniach kolejowych oraz drodze krajowej nr 8. Przez teren gminy przepywaj rzeki Rzdza i Cienka. Na terenie gminy znajduje si rezerwat florystyczny Dbina o powierzchni 51 ha. W celu zachowania fragmentu lasu mieszanego ocharakterze naturalnego zespou dbowo-grabowego z udziaem jesionu, wizu i lipy. Grne pitro tworz tu 200 letnie dby.

Gmina posiada dobrze rozwinit infrastruktur techniczn jest w caoci zgazyfikowana, obecnie trwa telefonizacja, budowa oczyszczalni ciekw i rozwj sieci wodocigowej. Znajduje si tutaj okoo 200 dziaek letniskowych, a w sezonie letnim liczba osb zwiksza si o okoo 500.

Gmina posiada liczne zabytki, do ktrych nale: Koci Parafialny p.w. w. Klemensa w Klembowie ufundowany przez Franciszka ymirskiego, Paac w Woli Rasztowskiej oraz kapliczki w Rasztowie iMichaowie.

Gmina Kobyka

Gmina miejska Kobyka pooona jest w odlegoci 18 km od Warszawy. Jej powierzchnia to 20 km2, a liczba mieszkacw 17195 osb. Kobyka posiada wielowiekow histori i liczne zabytki. Wmiecie dominuje zabudowa jednorodzinna. Z uwagi na blisko stolicy intensywnie rozwija si dziaalno gospodarcza, zwaszcza usugi.

W Kobyce znajduje si jeden z najcenniejszych zabytkw polskiego budownictwa sakralnego XVIII wieku, koci pw. witej Trjcy, nazywany czsto per baroku na Mazowszu.

W granicach miasta znajduje si rezerwat Grabicz, utworzony w 1978 roku, opowierzchni 29,34 ha, obejmujcy jezioro, bagna, torfowisko ilas, stanowicy ostoj wielu gatunkw ptakw wodnych.

O przyszoci gminy zadecyduje m.in. rozbudowa infrastruktury komunalnej: kanalizacji sanitarnej ideszczowej, drg, sieci energetycznej i gazowej. Trwa budowa wodocigw i urzdzanie terenw sportowych.

Gmina Marki

Gmina miejska Marki zajmuje powierzchni 26 km2 i liczy sobie 21342 osoby. Pooona jest wbezporednim ssiedztwie stolicy, przy drodze Warszawa - Biaystok i posiada bardzo dobre poczenia komunikacyjne. Miasto jest bardzo dynamicznie rozwijajc si jednostk, posiadajc wasn infrastruktur techniczno inynieryjn: sie elektryczn, gazow, telefoniczn, wodno kanalizacyjn. Obecnie Marki s orodkiem usugowo-przemysowym. Tu mieszcz si zakady ceramiki budowlanej, wytwrnie: narzdzi chirurgicznych, czci samochodowych, sprztu spawalniczego, liczne hurtownie, atake gospodarstwo kwiatowe Polflower. Mimo prnie rozwijajcej si dziaalnoci gospodarczej, miasto posiada rwnie walory rekreacyjno przyrodnicze 36% jego powierzchni stanowi lasy. Marki, usytuowane wbezporednim ssiedztwie Zalewu Zegrzyskiego, otaczaj Lasy Nieporckie czce si zPuszcz Kampinosk. Na terenie gminy utworzono w 1988 r. rezerwat faunistyczno-florystyczny "Horowe Bagno" o powierzchni 43,82 ha.

Gmina Powitne

Gmina wiejska Powitne ma powierzchni 106 km2 i liczy sobie 5973 mieszkacw. W jej skad wchodzi 29 jednostek osadniczych. Pooona jest okoo 20 km na wschd od Warszawy. Posiada wybitne walory przyrodnicze i rekreacyjne lasy i rzeki (Czarna, Czarna Struga, Rzdza). Gmina ma charakter rolniczy, przewaa zabudowa zagrodowa, a dziaki z zabudow letniskow szacuje si na 300 sztuk. Ilo dodatkowych osb przebywajcych tutaj w sezonie letnim wynosi okoo 750. W1939r. w m. Krubki, gm. Powitne zatrzyma si mjr Henryk Dobrzaski idc na odsiecz Warszawie. Tu dotara do niego wiadomo o kapitulacji stolicy. Efektem tej wiadomoci bya podjta tutaj decyzja o kontynuacji walki z okupantem, jako wydzielony oddzia wojska polskiego. By to pierwszy oddzia partyzancki II-giej wojny wiatowej.

Gmina Radzymin

Gmina wiejsko miejska Radzymin ma powierzchni 131 km2 i liczy sobie 18 443 mieszkacw. Wskad gminy wchodzi 26 jednostek osadniczych. Radzymin ley 20 km na pnocny-wschd od Warszawy przy szosie Warszawa-Biaystok. To jedno z najstarszych miast na Mazowszu, lokowane wroku 1475.

Najwaniejszym wydarzeniem w dziejach miasta bya bitwa pod Radzyminem w sierpniu 1920 roku, podczas wojny polsko-bolszewickiej. Cikie walki o miasto, zakoczone zwycistwem Polakw, zapobiegy zdobyciu Warszawy i utracie niepodlegoci przez Rzeczpospolit. 15 sierpnia - dzie zwycistwa pod Radzyminem sta si witem onierza Polskiego, a wydarzenie zyskao miano "Cudu nad Wis". Z ziemi radzymisk zwizani byli wielcy Polacy, jak na przykad Cyprian Kamil Norwid czy Julian Ochorowicz. Tutaj mieszka Izaak Singer - synny pisarz amerykaski ydowskiego pochodzenia, laureat literackiej Nagrody Nobla, a take pisarka Marta Tomaszewska i znany astronom Eugeniusz Rybka. 13 czerwca 1999 roku miasto odwiedzi papie Jan Pawe II.

Okolice miasta s atrakcyjne pod wzgldem turystycznym, m.in. z uwagi na blisko Zalewu Zegrzyskiego, co sprzyja budownictwu rekreacyjnemu oraz sobotnio-niedzielnemu wypoczynkowi. W 10 miejscowociach gminy wystpuj liczne dziaki rekreacyjne, czsto uytkowane caorocznie.

Gmina Strachwka

Gmina wiejska Strachwka ma powierzchni 107,7 km2 i liczy sobie 3205 mieszkacw. Wskad gminy wchodzi 22 jednostki osadnicze. Gmina znajduje si w pnocno-wschodniej czci powiatu woomiskiego. Strachwka jest gmin rolnicz, czyst ekologicznie, pozbawion przemysu izniewielk liczb podmiotw wiadczcych usugi. Powierzchnia zainwestowania wynosi 5%. Ponad poow jej obszaru zajmuj stanowi tereny lene. Z tego wzgldu posiada wybitne walory przyrodniczo rekreacyjne i liczne dziaki z zabudow letniskow. Ilo takich dziaek szacuje si na ponad 800.

Gmina Tuszcz

Gmina wiejsko miejska Tuszcz pooona jest w odlegoci okoo 40 km od Warszawy. Zajmuje powierzchni 103 km2, w tym miasto Tuszcz 8 km2. Gmina liczy sobie 18210 mieszkacw, wtym miasto 6800 osb. W skad gminy wchodzi 27 jednostek osadniczych. Gmina posiada dobr infrastruktur techniczn, oczyszczalni ciekw i skadowisko odpadw. Przez gmin przepywa rzeka Cienka.

Gmina Woomin

Gmina wiejsko miejska Woomin ma powierzchni 59,5 km2, a liczba ludnoci wynosi 48402 osb, z czego okoo 36 700 osb to mieszkacy miasta Woomin. W skad gminy wchodzi 14 jednostek osadniczych. Miasto Woomin jest siedzib wadz powiatu.

Gmina Woomin pooona jest okoo 20 km od centrum Warszawy i posiada silne zwizki ze stolic. Miasto jest duym orodkiem przemysowo usugowym, z dobrze wyksztacon funkcj kulturalno owiatow. Dojazd do miasta jest bardzo dogodny zarwno kolej, ktra przebiega przez centrum miasta jak i komunikacj drogow. Miasto ma bogat przeszo zarwno jako orodek przemysu, atake rekreacji (tereny letniskowe m.in. Grki Mironowskie) i kultury (miejsce spotka osb skupionych wok Wacawa i Zofii Nakowskich - w istniejcym nadal, przeksztaconym w Muzeum, synnym Domu nad kami, a take teren wydarze historycznych: to na polach Ossowa znajduje si krzy upamitniajcy miejsce, w ktrym zgin ks. Ignacy Skorupka. Dziaania wojenne na przeomie lipca i sierpnia 1944 roku spowodoway zawizanie si wrejonie Woomina i Radzymina najwikszej na ziemiach polskich bitwy pancernej, w ktrej wzio udzia 500 czogw niemieckich i 600 radzieckich. Bitwa zakoczya si otoczeniem Woomina z trzech stron i klsk armii radzieckiej, ktra swoim czogom nie daa wsparcia piechoty i artylerii.

Miasto Woomin znajduje si pomidzy dwoma kompleksami lenymi: Mironowe Grki - Biae Bota zjednej strony i rezerwatem "Grabicz", Helenwk i Leniakowizn z drugiej.

Gmina Zbki

Gmina miejska Zbki ma powierzchni 11 km2 i liczy sobie 22 189 mieszkacw. W 1912 r. zrodzi si zamys zbudowania w Zbkach "miasta - ogrodu" wedug projektu Tadeusza Towiskiego. Wekskluzywnej dzielnicy zamieszkali ludzie nauki, kultury i sztuki, wysi oficerowie.

Obecnie miasto jest silnie zwizane z Warszaw, z ktr graniczy od wschodu. Dogodne pooenie idobra komunikacja z stolic spowodoway rozwj usug i drobnego przemysu, gwnie zbrany odzieowej, metalowej, chemicznej oraz w wielu hurtowni. Do centrum Warszawy jest std zaledwie 8 kilometrw i stanowi ona zasadniczy rynek pracy dla mieszkacw miasta.

Gmina Zielonka

Gmina miejska Zielonka liczy sobie 16894 mieszkacw. Powierzchnia miasta wynosi 79 km2. ZZielonk zwizane s silne tradycje patriotyczne. Podczas Powstania Kociuszkowskiego rozegraa si tutaj wpadzierniku 1794 r. bitwa z wojskami Suworowa w obronie Warszawy; 126 lat pniej wsierpniu 1920 r. polscy onierze stoczyli zwyciski bj z Armi Czerwon, powstrzymujc pochd komunizmu na zachd. W Zielonce, nad rzek Dug, znajduje si miejsce spoczynku polegych wwczas onierzy.

Zielonka ma silne powizania z Warszaw, od ktrej dzieli j 11 km. Gospodarczy obraz miasta ksztatuje brana elektrotechniczna, odzieowa, chemiczna, spoywcza. W Zielonce mieci si Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia, ktry w latach trzydziestych ubiegego wieku odwiedza marszaek J. Pisudski.

W midzywojniu Zielonka cieszya si saw podwarszawskiej miejscowoci letniskowej. Jak dawniej, tak i dzi s tutaj ciekawe tereny rekreacyjne z upodobaniem odwiedzane przez mieszkacw ssiednich miast.

Miasto posiada dobr infrastruktur techniczno inynieryjn: jest zgazyfikowana iskanalizowana, dobrze rozwinita jest sie telefoniczna. Miasto posiada silne tradycje kulturalne: odbywaj si tutaj liczne imprezy, m.in. Maraton Teatralny oraz Przegld Piosenki "Dwukropek".

4.3. Pooenie administracyjne i geograficzne

Administracyjnie powiat woomiski naley do wojewdztwa mazowieckiego, jego powierzchnia wynosi 95530 ha, co stanowi 2,68 % oglnej powierzchni wojewdztwa. Od poudnia graniczy zWarszaw i powiatem miskim, od wschodu z powiatem wgrowskim, od zachodu zlegionowskim, a od pnocy z wyszkowskim.

Geograficznie powiat woomiski ley w centralnej czci Polski, na rodkowym Mazowszu. Obszar powiatu zawiera si midzy 2104 a 2151 dugoci geograficznej wschodniej i midzy 5192 a5226 szerokoci geograficznej pnocnej. Powiatu woomiski pooony jest w obrbie makroregionu Niziny rodkowomazowieckiej, w trzech mezoregionach:

Rwniny Woomiskiej, ktra zajmuje przewaajc cz powiatu, Kotliny Warszawskiej (nale do niej niewielkie czci powiatu lece na zachd od Zbek, Marek, rejonu k Radzymiskich i Rudy), poudniowej czci Doliny Dolnego Bugu (obszar przylegajcy do Jeziora Zegrzyskiego iujciowego odcinka rzeki Bug, na pnoc od linii: Zaubice, Jzefw, Marianw, Drszew).

Powysza klasyfikacja uwzgldnia cechy morfologiczne, morfogenetyczne i geologiczne, stanowice podstaw zrnicowania klimatycznego, stosunkw wodnych, glebowych i rolinnych, oraz ma odbicie w fizjonomii krajobrazu.

Rwnina Woomiska ley na wschd od Kotliny Warszawskiej i na poudnie od Doliny Dolnego Bugu, zajmujc powierzchni okoo 1920 km2. W podou rwniny w jej czci zachodniej wystpuj iy wstgowe, stanowice surowiec dla cegielni, eksploatowany intensywnie od stu kilkudziesiciu lat. Rwnina wznosi si agodnie w kierunku poudniowo-wschodnim ku Wysoczynie Kauszyskiej, zktrej spywaj dopyw Narwi i Bugu: Struga, Czarna, Rzdza, Osownica i Liwiec. Rwnina Woomiska jest krain rolnicz z maym udziaem lasw, co j rni od przylegej Doliny Dolnego Bugu.

Dolina Dolnego Bugu ma kilka kilometrw szerokoci i obejmuje kowy taras zalewowy zlicznymi starorzeczami oraz piaszczysty taras wydmowy, przewanie zalesiony. Mezoregion zajmuje powierzchni okoo 370 km2.

4.3 Uksztatowanie i geomorfologia terenu

Teren powiatu jest generalnie paski o charakterze rwninnym. Przewaa powierzchnia paska onachyleniu poniej 5%. Wysokoci bezwzgldne wahaj si od 85 m npm w czci pnocno zachodniej powiatu do okoo 140 m npm w czci poudniowo wschodniej. Kulminacje terenu na poudniowo wschodnich kracach powiatu wynosz 120-125 m n.p.m., podczas gdy w okolicach Radzymina osigaj 85-90 m n.p.m. Powierzchnia terenu nachylona jest generalnie ku pnocnemu zachodowi, co znajduje odzwierciedlenie w biegu rzek biorcych pocztek w obrbie ssiedniej Wysoczyzny Kauszyskiej, poza granicami powiatu.

Powiat woomiski pooony jest w rodkowo wschodniej czci Niziny Mazowieckiej, ktra jest czci Niu Polskiego. Gwn jednostk geomorfologiczn jest tutaj rwnina denudacyjno erozyjna nazywana Rwnin Woomisk. Rwnina Woomiska stanowi w przewaajcej czci star, zdenudowan w warunkach peryglacjalnych, powierzchni moreny dennej, przechodzc wczci pnocno zachodniej i zachodniej w bardziej wyrwnan Rwnin Radzymisk, a na kracach poudniowo wschodnich w stref piaszczystych stokw napywowych.

Graniczy ona od poudniowego wschodu z wysoczyzn polodowcow. Wysoczyzna rozcita jest dolinami rzek: Rzdzy, Cienkiej, Osownicy i Boruczy.

Od pnocnego zachodu Rwnina Woomiska graniczy z tarasami nadzalewowymi dolin rzek: Bugu i rodkowej Wisy (tarasy radzymiski iotwocki). W Kotlinie Warszawskiej i Dolinie Dolnego Bugu wystpuje system tarasw nadzalewowych Narwi i Bugu z dominujcym tarasem wydmowym. Napowierzchni tego tarasu wystpuj liczne cigi wydmowe, czsto wkraczajce na teren ssiedniej Rwniny Radzymiskiej np. w okolicy Supna, Strugi, Marek.

Rzeba terenu urozmaicona jest licznymi formami geomorfologicznymi. Gwnymi elementami rzeby s doliny rzeczne Bugu, Liwca, Osownicy, Rzdzy, Cienkiej, Czarnej, Dugiej iwielu mniejszych ciekw wodnych. Rzeki te, wraz z cigiem terenw podmokych: torfowisk, bagien, oczek wodnych istaww stanowi gst sie hydrograficzn.

W rzebie terenu zaznaczaj si wyranie wielokilometrowe cigi wydm, widoczne szczeglnie wdolinie rzeki Dugiej oraz wzdu granicy oddzielajcej Rwnin Woomisk od tarasw Doliny Wisy, sigajc do Zielonki i Kobyki. S to wydmy ukowe iparaboliczne, w formie cigw lub izolowanych pagrkw, o orientacji wskazujcej na przewaajcy udzia wiatrw zachodnich wpowstawaniu tych form, wystpuj powszechnie na caym obszarze, ztym, e ilo tych form maleje wkierunku poudniowo wschodnim powiatu. Wydmy niejednokrotnie wznosz si na wysoko 120 mn.p.m. Obecnie zostay one w przewaajcej iloci unieruchomione poprzez zalesienie.

U podna wydm rozcigaj si bagniska i torfowiska. Znajduj si one m.in. na obszarach gmin: Zielonka (Kozowe, Krzaki Kruka, Bagno miardki,) Woomin (Torfowisko Biae Bota, Torfowisko iLas Helenwka, Dolina Rzeki Dugiej i Czarnej, Olsy i ozowisko koo Leniakowizny, rdpolne bagienko koo Helenowa). Najniej pooone tereny znajduj si wdolinach rzek.

Na terenie powiatu spotykane s rwnie formy pochodzenia lodowcowego moreny czoowe oraz piaszczysto wirowe pagrki ozw i sandry z okresu zlodowacenia rodkowopolskiego.

Z modych form w dolinie Bugu czsto wystpuj starorzecza. wiee, opuszczone niedawno przez rzek starorzecza, wystpuj koo miejscowoci Popielarze, Stasiopola, Drszewa i Marianowa.

4.4 Budowa geologiczna

Obszar powiatu woomiskiego pooony jest w obrbie jednostki geostrukturalnej zwanej synklinorium brzenym, w poudniowo wschodniej czci niecki warszawskiej. budowanej zosadw paleozoicznych, mezozoicznych, trzeciorzdowych inajmodszych czwartorzdowych. Dorozpoznania budowy geologicznej przyczyniy si wyniki uzyskane z wierce gbokich otworw: Radzymin-1 iOkuniew-IG-1.

Podoe krystaliczne wystpuje tutaj na gbokoci okoo 4 080,0 m i jest reprezentowane przez gnejsy i pegmatyty. W rejonie Woomina nie stwierdzono wystpowania eokambru. Bezporednio na skaach podoa krystalicznego zalegaj osady kambru reprezentowane przez piaskowce, muowce iiowce. Miszo osadw kambru wynosi 600 m, a ich strop zalega na gbokoci 3480,0 m. Osady ordowiku wyksztacone s w postaci margli, wapieni, dolomitw i iowcw maj miszo 80,0 m. Ichsedymentacj poprzedziy synorogeniczne ruchy fazy witokrzyskiej orogenezy kaledoskiej, wnastpstwie ktrych nastpio wydwignicie tego obszaru. W sylurze dominuj utwory ilaste zgraptolitami, o znacznej miszoci 1140,0 m. Strop syluru jest zdenudowany, bezporednio na nim zalegaj osady permu. Osady dewoskie zostay usunite w wyniku erozji zwizanej zwynoszcymi ruchami fazy bretoskiej orogenezy waryscyjskiej. Osady karbonu najprawdopodobniej nie osadziy si. Osady permu to muowce, piaskowce, anhydryty, sl kamienna, a ich strop zalega najprawdopodobniej na gbokoci okoo 2700 m. Osady triasu reprezentowane s przez piaskowce, muowce, iowce i wapienie wystpujce od gbokoci okoo 1500 m. Nad nimi zalegaj utwory jury reprezentowane przez wapienie, piaskowce, iowce i muowce, a ich strop wystpuje na gbokoci 920,0 m. Utwory kredy wyksztacone zostay jako kreda piszca, wapienie margliste, piaskowce i muowce, ktrych strop wystpuje na gbokoci 260 m.

Trzeciorzd wystpuje na gbokoci okoo 40,0 m do 260,0 m, a reprezentowany jest przez iy, piaski, wiry, muki, wgiel brunatny (warstwy okoo 15 m) z przewarstwieniami piaskw.

Osady czwartorzdu pokrywaj cay obszar powiatu i jako jedyne odsaniaj si na powierzchni. Zostay one uksztatowane w wyniku zoonych procesw sedymentacji w okresach zlodowace iprzedzielajcych je interglacjaw. Dominujce osady nale do zlodowacenia Odry (rodkowopolskiego).

Miszo osadw czwartorzdowych waha si od 40,0 m do 150 m. S to iy, muki zastoiskowe, piaski eoliczne (wydmowe), piaski i wiry rzeczne, glina zwaowa, zwietrzelina glin zwaowych (eluwia), namuy i torfy.

Iy i muki tworz do jednorodny kompleks litologiczny rozprzestrzeniajcy si szerokim pasem wpnocno zachodniej czci powiatu. Znaczn powierzchni szczeglnie w centralnej i pnocnej czci obszaru zajmuj piaski eoliczne, miejscami uformowane w wydmy. Piaski i wiry rzeczne wypeniaj doliny rzek: Bugu, Liwca, Rzdzy i innych mniejszych ciekw. W dolinach rzek wystpuj torfy i namuy oraz piaski humusowe.

W utworach czwartorzdowych wyrnia si trzy kompleksy litologiczno surowcowe: iw warwowych, torfw i piaskw eolicznych. W obrbie kompleksu iowego udokumentowano ieksploatuje si szereg z, niektre na skal przemysow. Piaski budujce wydmy nie powinny by eksploatowane ze wzgldu na ochron krajobrazu.

4.5 Warunki klimatyczne

Przewaajca cz powiatu woomiskiego pooona jest w mazowiecko podlaskim regionie klimatycznym, ktry charakteryzuje si przewag wpyww kontynentalnych.

Warunki klimatyczne w centralnej czci powiatu ksztatuj si zasadniczo pod wpywem zachodniej cyrkulacji atmosferycznej i dominujcych w cigu roku mas powietrza polarnego. Temperatura powietrza wynosi rednio 7,5 - 8 C rednia roczna suma opadw naley do najniszych w Polsce iwynosi okoo 450-500 mm. Pokrywa niena wystpuje przewanie 70-80 dni w roku. Okres bezprzymrozkowy wynosi 165 170 dni, a okres wegetacyjny 215 dni.

Podobnie jak w caym kraju, obserwuje si tutaj przewag wiatrw zachodnich i pnocno-zachodnich. Usonecznienie wynosi od 1600 do 1650 godzin i jest wiksze ni dla Warszawy. Roczna liczba dni pogodnych z zachmurzeniem >20% wynosi od 30 na zachodzie powiatu do 40 nawschodzie.

Opady wahaj si od 525 mm na wschodzie do 600 mm na zachodzie i s nisze ni rednia dla Polski (600 mm).

Pnocno-zachodnia cz (gmina Tuszcz i Dbrwka) naley do wschodniej, chodniejszej (mazowieckiej) czci dzielnicy rodkowej. Jest to obszar o najmniejszych w Polsce opadach rocznych (poniej 550mm). Liczba dni mronych wynosi 30 do 50 w roku, a dni z przymrozkami od 100 110, czas trwania pokrywy nienej od 38 60 dni w roku. Okres wegetacyjny trwa 200 do 220 dni. Wporwnaniu z Dzielnic rodkow, jest tu mniejsze usonecznienie, czste poranne mgy, dua wilgotno terenu, opady gradu. Rnice wynikaj przede wszystkim z rzeby terenu, rnicy poziomu wd gruntowych, stanu i rodzaju zadrzewienia oraz zmiennej szaty rolinnej przyczyniajcej si do powstania mikroklimatw.

Poudniowo-zachodnia granica powiatu (gminy Zbki i Zielonka) naley do klimatu Krainy Wielkich Dolin. Region ten posiada do jednolit hipsometri i jest stosunkowo mao zrnicowany pod wzgldem klimatycznym. redni opad roczny wynosi 500-600mm. Miesicami o najmniejszych opadach s luty i marzec, dla ktrych redni opad miesiczny wynosi 27-28 mm, natomiast miesice onajwyszych opadach to czerwiec i lipiec 74-80 mm. Pokrywa niena zalega przez okoo 50-60 dni wroku. rednia temperatura roczna wynosi 7-8C.

Liczbow charakterystyk parametrw klimatu wedug pomiarw na najbliej zlokalizowanej stacji klimatycznej Wyszkw za okres 1955 64 zestawiono poniej:

rednia roczna temperatura powietrza.......................................................7,2 oCrednia temperatura miesica najcieplejszego lipca..............................18,5oCrednia temperatura miesica najchodniejszego lutego..........................4,0oCrednia wilgotno powietrza....................................................................81,5oCrednie zachmurzenie...............................................................................59,6 %rednia suma opadu rocznego................................................................541 mmrednia dugo okresu bezprzymrozkowego...........................................168 dnirednia liczba dni gorcych, z temp. > 250 C...............................................36 rednia liczba dni mronych, z temp min. poniej 10 0C...........................28rednia liczba dni z opadem >0,1 mm........................................................142,6rednia gboko przemarzania gruntu .......................................................1 m

4.6. Historia regionu

(opracowano na podstawie Strategii rozwoju powiatu woomiskiego do roku 2015)

Teren, ktry wchodzi obecnie w skad powiatu woomiskiego, ma duga i bogat histori, ziemie te nale bowiem do historycznego Mazowsza. Wczone wraz z nim do pastwa Mieszka I pozostaway pod wadz jego nastpcw a do mierci Bolesawa Krzywoustego. Odrbno Mazowsza zapocztkowana od rozbicia dzielnicowego Polski trwaa do mierci ostatnich ksit mazowieckich. W1526 roku Mazowsze wrcio do Korony by w niej trwa a do ostatniego rozbioru Polski w 1795 roku.

Prawobrzene Mazowsze, a szczeglnie jego cz centralno wschodnia, na ktrej le tereny woomiskiego powiatu w redniowieczu naleaa do najbardziej zacofanych zaktkw kraju. Pokryta bya ogromnymi lasami, bagnami i torfowiskami oraz pooona daleko od centrw gospodarczych ipolitycznych. Nieliczne osady lece wrd puszcz miay zaledwie po kilka chaup. Wykopaliska potwierdzaj istnienie w czasach wczesnopiastowskich osad w miejscach, gdzie dzi znajduj si Duczki, Drewnica, Grabie Nowe, Marki, Pustelnik, Radzymin, Woomin, Zaubice i Zielonka. W XIII wieku gsto zaludnienia wynosia zaledwie 1 osob na 1 km2.

Oywienie gospodarcze nastpio dopiero w II poowie XIV wieku. Z miejscowoci regionu rozwiny si wtedy Jadw i Radzymin, ktry w 1475 roku otrzyma przywilej lokacyjny i jest najstarszym miastem powiatu. Powstay wtedy rwnie parafie w Klembowie, Radzyminie, Dbrwce, Jadowie iKobyce, ktra wtedy nazywaa si Targow Wol.

Region zdominowany by przez drobn szlacht. Nieliczne tylko miejscowoci jak Zbki zwane wtedy Wol Zbkowsk, Supno, Tuszcz zwany Tucem, Jadw, Chrzsne, Siwki na terenie dzisiejszej Zielonki, Sitne, Zawiszyn oraz Myszada stanowiy majtki krlewskie. Wrd rodw szlacheckich byli midzy innymi Klembowscy, Woomiscy, Radzymiscy, Kobylscy, Rczajscy, Rzeczkowscy.

Region pooony w gbi zjednoczonego pastwa, daleko od granic, rozwija si wprawdzie wolno, aledo systematycznie, zwaszcza w XVI i na pocztku XVII wieku, gdy Warszawa bya ju stolic Polski. Dopiero potop szwedzki przynis mu due zniszczenia. Garnizon szwedzki stacjonujcy wStolicy dokonywa wypadw w okolice, grabic i zdobywajc zaopatrzenie. Podczas jednego zwypadw Szwedzi zniszczyli Klembw oraz kilka innych miejscowoci. W Klembowie spalili stary drewniany koci. Ucierpia od nich rwnie i Radzymin.

W 2 poowie XVIII wieku, szczeglnie po I rozbiorze Polski, oywienie polityczne i gospodarcze objo rwnie obecny powiat woomiski. Szczeglnie rozwin si Radzymin, kiedy jego wacicielk zostaa ksina Eleonora Czartoryska, ona Michaa Czartoryskiego wielkiego kanclerza litewskiego iwujenka krla Stanisawa Augusta Poniatowskiego. Ksina wybudowaa wmiecie okazay paac w piknym otoczeniu parkowym, ufundowaa koci oraz budynek, wktrym powstaa pierwsza szkoa elementarna i przytuek dla ubogich. Proboszczem radzymiskim by wtedy wybitny dziaacz Komisji Edukacji Narodowej ksidz Kazimierz Narbutt.

Drug miejscowoci, ktra przeywaa wtedy rozwj bya Kobyka. W 1776 roku Gautie de Salgues zorganizowa tu szko rolnicz, a okoo roku 1781 kolejny waciciel Kobyki, hrabia Aleksander Unrug zaoy persjarni, wytwarzajc pasy jedwabne i zociste kontuszowe oraz dla gwardii koronnej. Z fundacji biskupa Marcina Zauskiego architekci woscy Guido Antonio Longhi i Jakub Fontana zbudowali pikn wityni w stylu pnego baroku, uchodzc za jedn z najcenniejszych budowli sakralnych w Polsce.

26 padziernika 1794 r. pod Kobyk stoczono wielk bitw z korpusem wojsk rosyjskich dowodzonym przez generaa Aleksandra Suworowa. onierze polscy z dywizji gen. Jana Meyena igen. Stanisawa Byszewskiego po zacitej bitwie ulegli przewaajcym wojskom rosyjskim.

W wyniku trzeciego rozbioru Polski w 1795 roku region zosta podzielony midzy Prusy i Austri. Linia podziau przebiegaa w pobliu Warszawy. Marki, Zielonka i Zbki znalazy si w zaborze pruskim a pozostae tereny z Radzyminem, Kobyk i Woominem w zaborze austriackim. Po klsce Prus w wojnie z Napoleonem ziemie zaboru pruskiego na Mazowszu znalazy si w Ksistwie Warszawskim. Weszy one w skad departamentu warszawskiego. Taka sytuacja trwaa dozwyciskiej wojny z Austri w 1809 roku.

W roku 1812 przez teren powiatu przechodzia cz wojsk francuskich w wielkiej wyprawie naMoskw. Pamitk tego s funkcjonujce do dzi nazwy zwizane z tym wydarzeniem: trakt napoleoski szeroki gociniec przebiegajcy czciowo przez teren obecnego powiatu, doek napoleoski koo Radzymina, oraz stare domy, w ktrych rzekomo mia zatrzymywa si Napoleon wczasie wyprawy na Moskw.

Po utworzeniu w 1815 roku Krlestwa Polskiego powiat stanisawowski znalaz si wwojewdztwie mazowieckim, obejmujcym poudniow cz Mazowsza do Bugu i zakola Wisy pod Modlinem. Marki i Zbki weszy w skad powiatu warszawskiego tego wojewdztwa.

Duy rozwj przeywa Jadw. Dziki staraniom jego waciciela hrabiego Stanisawa Zamoyskiego w 1823 roku otrzyma prawa miejskie. W miecie powstay fabryki sukna, papieru i perkali. Nastpi rwnie postp w rolnictwie.

Po okresie wzmoonych represji ycie gospodarcze i kulturalne stopniowo odywao. W 1845 roku otwarto w Radzyminie Instytut Nauczycieli Elementarnych. Na oywienie gospodarcze duy wpyw miao wybudowanie drogi bitej z Warszawy do Radzymina, ktra dalej czya Warszaw zWyszkowem i Biaymstokiem oraz oddanie do uytku w 1862 roku linii kolejowej Warszawa Petersburg. Ta druga inwestycja przebiegajca przez Zbki, Zielonk, Woomin i Tuszcz miaa zasadnicze znaczenie dla rozwoju Woomina i innych miejscowoci znajdujcych si przy trasie kolei.

Wyrane przemiany cywilizacyjne dokonay si w regionie dopiero w ostatniej wierci XIX wieku. Sprzyjay temu nowe linie kolejowe, ulepszane drogi oraz rozwj bliskiej Warszawy. W 1898 roku oddano do uytku szos struask czc Legionowo ze Strug. Przy kocu wieku powstay nowe linie kolejowe. W 1897 roku otwarto lini z Pilawy przez Misk Mazowiecki i Tuszcz do Ostroki oraz uruchomiono kolejk wskotorow mareck z Warszawy Targwka do Marek, a w roku 1899 przeduono jej kursowanie do Radzymina. Na przeomie 1897 i 1898 roku uruchomiono lini kolejow Zegrze Rembertw przez Strug. Miaa ona charakter strategiczny, czya garnizony wojskowe w Jabonnie i Zegrzu z poligonem artyleryjskim w Rembertowie.

W kocu XIX wieku hrabia Roniker, waciciel dbr zbkowskich od wybudowanych w Zbkach dwch cegielni poprowadzi lini kolejow w kierunku warszawskiego Brdna. Suya ona gownie do przewozu cegy. Cegielnie zbkowskie zaopatryway w ceg rozbudowujc si wtedy szybko prawobrzen Warszaw.

Due zasugi dla rozwoju Woomina w tym zakresie pooy architekt Henryk Konstanty Wojciechowski waciciel gruntw Woomina i Krpego. Dobry klimat, lasy, blisko Warszawy idogodne z ni poczenie, sprzyjay budowie domw letniskowych. To wtedy przyby do Woomina znajomy Henryka Wojciechowskiego, geograf i publicysta Wacaw Nakowski, ktry zbudowa pod Woominem dom rozsawiony w twrczoci jego crki Zofii Nakowskiej jako dom nad kami. Gomi Nakowskich byo wielu synnych Polakw, przedstawicieli ycia umysowego iartystycznego.

W 1912 roku architekt Tadeusz Toowiski stworzy projekt uczynienia z Zbek miasta ogrodu. WZbkach zamieszkali midzy innymi:, gen. Kazimierz Sosnkowski, pisarka Magdalena Samozwaniec oraz aktorka Maria Przybyko-Potocka i reyser Arnold Szyfman. Tuszcz i okolice byy bardzo silnym orodkiem ruchu ludowego. Tworzono Kka Rolnicze im. Stanisawa Staszica. Oprcz Tuszcza dziaay one w gminie Jadw, we wsiach Borki i Sitne, w Klembowie oraz na terenie gminy

Po odzyskaniu niepodlegoci w listopadzie 1918 roku przywrcone zostay w dawnych granicach powiaty radzymiski i warszawski. Pocztek niepodlegoci by bardzo pomylny dla Woomina. Namocy dekretu Naczelnika Pastwa Jzefa Pisudskiego 4 lutego 1919 roku osada Woomin otrzymaa prawa miejskie. Pierwszym burmistrzem zosta dotychczasowy wjt Jzef Lewaski.

W sierpniu 1920 roku tereny naszego powiatu byy miejscem wielkiej Bitwy Warszawskiej. Tdy szo gwne uderzenie bolszewikw na stolic. Ju w lipcu 1920 roku w zwizku ze zmian sytuacji nafroncie wojennym i spodziewanym odwrotem wojsk polskich w kierunku Warszawy, z inicjatywy radzymiskiego starosty Wadysawa Korsaka powsta 150 osobowy Powiatowy Komitet Pogotowia Wojennego. Zorganizowa on w Radzyminie, Woominie i Tuszczu rwnie liczne biura werbunkowe do wojska.

Czasy II Rzeczpospolitej byy okresem rozwoju gospodarczo spoecznego. W regionie najwikszy rozwj przeyway miejscowoci podwarszawskie a szczeglnie Woomin, gdzie funkcjonoway dwie huty szka i kilkanacie innych zakadw przemysowych. W Zielonce powsta Wojskowy Instytut Techniczny, ktrego czstym gociem by Marszaek Jzef Pisudski.

Ju 1 wrzenia 1939 roku nad terenem powiatu rozgryway si walki powietrzne. Zbombardowane zostay Radzymin i Woomin oraz dworzec kolejowy w Tuszczu. 11 wrzenia Niemcy zajli Tuszcz, 13 Radzymin a 14 Woomin. W kocu wrzenia przez teren powiatu z Puszczy Biaej przechodzi oddzia majora Henryka Dobrzaskiego Hubala. Od 27 padziernika 1939 roku region administracyjnie nalea do dystryktu warszawskiego Generalnej Guberni.

Od 1942 roku rozpoczto likwidacj gett. 26 maja zlikwidowano getto w Tuszczu, we wrzeniu wJadowie. Szczeglnie tragiczna bya likwidacja getta w Woominie. Cz jego mieszkacw rozstrzelano na miejscu, a pozostaych przewieziono do getta warszawskiego. Od pocztku okupacji na terenie powiatu zacz organizowa si podziemny ruch oporu. W lipcu 1944 roku oddziay Armii Krajowej z radzymiskiego Obwodu Rajski Ptak przystpiy do Akcji Burza. 29 lipca tego roku na teren powiatu radzymiskiego wkroczyy wojska sowieckie. Nastpnego dnia ich czogi z3Korpusu Pancernego 2 Armii zajy Woomin, Kobyk i Radzymin. Miejscowoci te oraz Tuszcz ju nieco wczeniej zostay opanowane przez jednostki Armii Krajowej. Do tej akcji wczy si rwnie oddzia specjalny Batalionw Chopskich.

W zwizku z wyzwoleniem poudniowych terenw Obwodu, jednostki AK uczestniczce w Akcji Burza zostay przemianowane na pododdziay 32 Puku Piechoty Armii Krajowej, wchodzcego wskad 8 Dywizji. Dziaania bojowe w ramach Burzy zbiegy si czasie z walkami, ktre prowadzi na naszym terenie sowiecki 3 Korpus Pancerny. Bitwa, jaka toczya si w rejonie Radzymina iWoomina, bya najwiksz bitw pancern na ziemiach polskich w II wojnie wiatowej. Zakoczya si ona klsk 3 Korpusu. Na polach bitwy pozostao okoo 300 zniszczonych czogw sowieckich.

Po wyzwoleniu przeprowadzono zmiany w administracji pastwowej. W regionie warszawskim byy one niewielkie. Przywrcono w dawnych granicach Powiat Radzymiski. W 1952 roku siedzib starostwa przeniesiono z Radzymina do Woomina.. Do powiatu doczono wtedy gminy Marki i Zbki.

W wyniku reformy administracji w 1975 roku powiaty ulegy likwidacji. Odtworzono je ju w III wolnej Rzeczpospolitej. Powiat woomiski, jak wszystkie powiaty w Polsce, rozpocz swoj dziaalno 1 stycznia 1999 roku. Terytorialnie rni si nieco od byych powiatw radzymiskiego iwoomiskiego. Najwikszy ubytek nastpi w jego czci pnocno wschodniej, gdzie gmin Zabrodzie, ktra bya zwizana z naszym regionem wczono do powiatu wyszkowskiego.

13 czerwca 1999 roku region nawiedzi Ojciec wity Jan Pawe II. Na Cmentarzu onierzy Polskich 1920 roku w Radzyminie modli si na mogiach Bohaterw wojny 1920 roku i spotka si zyjcymi Weteranami tej wojny.

4.7. Zabytki kultury materialnej

Na terenie powiatu woomiskiego, w zwizku z jego wielowiekow histori, znajduj si liczne zabytki architektury. W ewidencji znajduje si okoo 1000 nieruchomych dbr kultury, z czego najwicej znajduje si w gminach Radzymin, Dbrwka, Tuszcz i Woomin.

Lista obiektw ujtych w rejestrze zabytkw siga 61 pozycji.

Ruchome dobra kultury w iloci 467 ulokowane s przede wszystkim w gminach Dbrwka, Marki, Powitne, Radzymin i Tuszcz.

W poniszej tabeli przedstawiono syntetyczne zestawienie ilociowe tych obiektw w poszczeglnych gminach.

Tabela 2 Zabytki powiatu woomiskiego

Powiat Woomiski

Lp.

Gmina

Nieruchome dobra kultury w ewidencji ODZ

Rejestr zabytkw - A (zabytki nieruchome)

Liczba decyzji

Liczba obiektw

Obiekty wg wybranych kategorii

Architektura i budownictwo

Parki i cmentarze

1

Dbrwka

160

5

5

3

2

2

Jadw

61

3

7

5

1

3

Klembw

106

5

5

2

3

4

Kobyka - m.

18

2

5

4

1

5

Marki - m.

24

2

4

3

1

6

Powitne

9

2

2

1

1

7

Radzymin

229

7

11

8

3

8

Strachwka

10

2

2

1

-

9

Tuszcz

164

9

9

2

7

10

Woomin

117

4

4

3

1

11

Zbki - m.

44

2

2

2

-

12

Zielonka - m.

22

2

5

3

2

Razem

999

45

61

37

22

Lp.

Gmina

Ruchome dobra kultury w ewidencji ODZ

Rejestr zabytkw - B (zabytki sztuki i rzemiosa artystycznego)

Liczba decyzji

Liczba obiektw

Obiekty wg wybranych kategorii

Wyposaenie wity

Obiekty w kolekcjach

Technika

Pozostae

1

Dbrwka

74

-

-

-

-

-

-

2

Jadw

8

1

4

4

-

-

-

3

Klembw

23

2

11

11

-

-

-

4

Kobyka - m.

133

1

5

5

-

-

-

5

Marki - m.

56

-

-

-

-

-

-

6

Powitne

42

-

-

-

-

-

-

7

Radzymin

63

5

7

6

-

-

1

8

Strachwka

-

-

-

-

-

-

-

9

Tuszcz

64

1

30

30

-

-

-

10

Woomin

2

2

15

-

-

-

15

11

Zbki - m.

-

-

-

-

-

-

-

12

Zielonka - m.

2

4

4

-

-

-

4

Razem

467

16

76

56

-

-

20

CHRZSNE

Pnorenesansowy PAAC wzniesiono w 1635 r. Jest to pitrowa, murowana budowla na planie prostokta. Wewntrz zachowaa si dekoracja sztukatorska i rokokowe kominki. W pobliu paacu znajduj si resztki PARKU krajobrazowego z 1. po. XIX w.

CZARNA

Neogotycki SPICHLERZ murowany wzniesiono ok. po. XIX w.

KAPLICZK przydron wzniesiono w XVIII w. Wewntrz znajduje si barokowa rzeba w. Rocha, pochodzca z XVIII w.

DBRWKA

Na miejscu poprzednich drewnianych, w latach 1881-4 wzniesiono, murowany KOCI PARAFIALNY p. w. Podwyszenia Krzya w. wg proj. arch. Zygmunta Twarowskiego. Wikszo wyposaenia kocioa pochodzi z XVIII w.

KAPLICA POGRZEBOWA wzniesiona zostaa wspczenie z kocioem.

Na CMENTARZU grzebalnym znajduje si pnoklasycystyczny nagrobek z piaskowca ks. Jana Sypniewskiego (zm. 1852). Dwie KAPLICZKI przydrone pochodz z XIX w.

JADW

Obecny murowany KOCI PARAFIALNY p.w. Znalezienia Krzya w., wzniesiono na miejscu poprzednich drewnianych w latach 1882-6 wg proj. arch. Jzefa Piusa Dziekoskiego. Wewntrz znajduj si rokokowe organy.

Na CMENTARZU grzebalnym w KAPLICY wzniesionej w kocu XIX w. znajduje si obraz Chrystusa w grobie, autorstwa Miosza Kotarbiskiego oraz pnoklasycystyczny nagrobek zpiaskowca Fryderyki z Ditzw Kotarbiskiej (zm. 1863).

KLEMBW

Obecny, murowany KOCI PARAFIALNY p.w. w. Klemensa, stan na miejscu poprzedniego drewnianego w latach 1823-9, ufundowany przez Franciszka ymirskiego. W latach 1885-94 by rozbudowywany pod kierunkiem budowniczego W. Kamieskiego. Wyposaenie kocioa pochodzi zXVIII i XIX w. Drewniana czworoboczna DZWONNICA wzniesiona zostaa w 1. po. XIX w.

KOBYKA

Budowa pnobarokowego KOCIOA PARAFIALNEGO p.w. w. Trjcy, rozpocza si w 1740 r. wg proj. arch. Guido Antonio Longhiego z Wenecji. Nastpnie rozbudowa go ok.1763 r. najprawdopodobniej Jakub Fontana. Obecnie jest to murowana, bazylikowa, trjnawowa witynia na planie prostokta z dwiema ujmujcymi fasad kwadratowymi wieami o zaokrglonych naroach. Koci pw. w. Trjcy w Kobyce jest zabytkiem klasy "0".

KAPLICA OGROJCOWA otwarta jest ku CMENTARZOWI kocielnemu wysok, pkolicie zamknit arkad. Liczne polichromie wewntrz kocioa wykona Sebastian Eckstein lub Jzef Adam Meyer. Bogate wyposaenie wntrza pochodzi gwnie z XVIII w.

Na CMENTARZU grzebalnym znajduje si murowana KAPLICA p.w. w. Filomeny, zbudowana w1837 r. dla rodziny Matuszewskich. Na pnoc od kocioa znajduj si resztki parku, zaoonego w3. w. XVIII w. przez jezuitw, z cigiem staww.

KRUBKI

Resztki PARKU krajobrazowego zaoonego na przeomie XVIII i XIX w. z kolistym stawem wpobliu ruin DWORU.

MARKI

KOCI PARAFIALNY p. w. Niepokalanego Poczcia N. P. Marii zbudowano w latach 1895-9, wg proj. arch. Jana Hinza i Jzefa Piusa Dziekoskiego.

MISE

KAPLICZKA przydrona zbudowana ok. po. XIX w. Jest barokowa, murowana z cegy, tynkowana. Supowa, w formie przysadzistej kolumny na wysokim czworobocznym cokole.

NADMA

KAPLICZKA przydrona zbudowana zostaa ok. po. XIX w. Jest czworoboczna, murowana, przekryta dwuspadowym dachem.

Obecny murowany KOCI PARAFIALNY p.w. w. Trjcy, stan w latach 1863-6. Jest to pnoklasycystyczna, prostoktna budowla.

Murowana, dwukondygnacjowa, czworoboczna DZWONNICA zbudowana zostaa w latach 1863-6.

PLEBANIA to prostoktna, murowana, parterowa budowla, pochodzca z ok. po. XIX w.

PARK zaoony ok. po. XIX w. otacza paac wzniesiony w 1872 r. W parku znajduje si KAPLICZKA z rzeb N. P. Marii Niepokalanie Pocztej z po. XIX wieku.

NOWA WIE

DWR KOROLKIEWICZW, zabudowania gospodarcze i park przy ul. ukasiewicz w Nowej Wsi. Drewniany, parterowy DWR zbudowano w 2. po. XVIII w. Parterowa budowla na planie prostokta, posiada od frontu ganek o czterech kolumnach toskaskich na murowanym cokole, zwieczony trjktnym drewnianym szczytem z dwoma okulusami. Resztki PARKU krajobrazowego pochodz z 1. po. XIX w.

POSTOLISKA

Obecny murowany, neogotycki KOCI PARAFIALNY p.w. w. Stanisawa bpa, wzniesiono wlatach 1913-19 wg proj. budowniczego Henryka Kudery. Wikszo wyposaenia kocioa pochodzi z XVIII w. Na cmentarzu grzebalnym stoi klasycystyczny nagrobek z piaskowca, Mateusza Murawskiego (zm. 1855).

POWITNE

Obecny, drewniany KOCI PARAFIALNY p.w. w. Jana Chrzciciela i w. Wojciecha, stan namiejscu poprzednich w 1940 r.

Czworoboczna, murowana KAPLICZKA przydrona zbudowana zostaa ok. po. XIX w. Wewntrz znajduje si rzeba Chrystusa Ukrzyowanego, pochodzca z XVIII w.

RADZYMIN

Murowany KOCI PARAFIALNY p.w. Przemienienia Paskiego wzniesiono w latach 1773-80, prawdopodobnie wg proj. arch. Jana Chrystiana Kamsetzera. W latach 1897-1919 zosta powikszony i cakowicie przeksztacony przez arch. Konstantego Wojciechowskiego. Wikszo wyposaenia pochodzi z XVIII w.

Klasycystyczna murowana DZWONNICA zbudowana zostaa w latach 1773-80.

Klasycystyczny, murowany budynek SZKOY wznis w latach 1843-4 arch. Antonio Corazzi. Dwukondygnacjowa budowla posiada plan litery L. - Murowany, trjkondygnacjowy, klasycystyczny budynek SZPITALA wzniesiono ok. 1830 r.

Resztki PARKU krajobrazowego pochodz z XVIII w.

W KAPLICY na tzw. Rejentwce znajduj si barokowe rzeby . Piotra i Pawa z XVIII w.

- W XX w. wystawiono na tzw. "Zjawieniu" drewnian KAPLICZK w stylu "podhalaskim" wg proj. arch. Feliksa Michalskiego.

- W pobliu kocioa usytuowana jest barokowa FIGURA przydrona w. Jana Nepomucena, wykonana z piaskowca w 2. po. XVIII w.

RASZTW

Drewniany, czciowo tynkowany DWOREK pochodzi z 1. po. XIX w. Parterowa budowla na planie prostokta posiada od frontu ganek o dwch supach. W otoczeniu znajduj si resztki PARKU z po. XIX w.

STRACHWKA

KOCI PARAFIALNY p.w. Wniebowzicia N. P. Marii. Zbudowany zosta w latach 1958-61 wg proj. arch. Antoniego Boczewskiego.

STRUGA

KOCI PARAFIALNY p. w. w. Andrzeja Boboli. Zbudowany zosta w latach 1925-27 wg proj. arch. Feliksa Michalskiego. Znajduje si w nim XVIII-to wieczna kopia obrazu Michaa Archanioa wg Guido Reniego.

TUSZCZ

Dawny SPICHLERZ przy ul. Powstacw nr 22. Zbudowany zosta w 1. po. XIX w. Jest dwukondygnacjow murowan z cegy i tynkowan budowl, przekryt dachem dwuspadowym, krytym blach.

Zabytkowa wiea cinie, wybudowana dla potrzeb kolei elaznej warszawsko - petersburskiej.

Koci parafialny pw. Przemienienia Paskiego z 1932 r.- Cmentarz polegych obrocw Ojczyzny z1920 r.

Grobowiec zaoycieli Siewby na cmentarzu w Postoliskach. Przydrone kapliczki wybudowane wXVIII i XIX w. Pnorenesansowy paac w Chrzsnem, zbudowany w 1635 r. starosty warszawskiego i kamieczykowskiego oraz kasztelana lubelskiego z otaczajcymi pozostaociami parku.

WOLA RASZTOWSKA

Barokowy w charakterze PAAC jest rekonstrukcj budowli pochodzcej z koca XVII w. Pitrowa, prostoktna budowla posiada dwie narone wiee alkierzowe oraz ryzality na osi fasad, zwieczone trjktnymi frontonami. Dach czterospadowy pokryty jest dachwk, a hemy wie blach.

WOOMIN

KOCI PARAFIALNY p.w. Najwitszej Panny Marii Czstochowskiej stan w latach 1951-62, wg projektu arch. Stanisawa Marzyskiego, na miejscu poprzedniego.

DOM NAD KAMI dom Nakowskiech w Woominie przy ul. Nakowskiego 2, willa drewniana na podmurwce wybudowana w 1895 r.

WILLA MUROWANA LAURENTIUM wzniesiona ok. 1930 r. przy ul. Nagrnej 2 w Woominie, przykad budownictwa z dwudziestolecia midzywojennego

KOCI PARAFIALNY p.w. Matki Boskiej Czstochowskiej przy ul. Kocielnej 50 w Woominie, zbudowany w pocz. XX wieku

BUDYNEK DYREKCJI Kolei Warszawsko -Petersburdzkiej przy ul. Wileskiej 32 w Woominie zbudowany ok. 1905 r.

DOM POD AKACJAMI przy ul. Wskiej 5 w Woominie (konstrukcja drewniana)

KAMIENICE przy ul. Kocielnej 41/45 w Woominie

ZBKI

KOCI PARAFIALNY p. w. Trjcy witej zbudowany zosta w 1936 r.

4.8. Analiza zagospodarowania przestrzennego powiatu

4.8.1. Struktura uytkowania terenu

Teren powiatu woomiskiego zajmuje obszar 955,37 km2 (95537 ha) (stan na dzie 31.12.2002r.). Uytkowanie gruntw przedstawia si nastpujco:

Tabela 3 Uytkowanie gruntw w powiecie woomiskim

Rodzaj uytkowania

Powierzchnia w ha

Powierzchnia w % caoci

Uytki rolne,

w tym:

54626

57,18

grunty orne

35537

37,19

sady

429

0,45

ki

11601

12,14

pastwiska

7059

7,39

lasy i grunty lene

26168

27,39

pozostae grunty

14743

15,43

Razem: 955 37 ha

Najwiksz powierzchnie na terenie powiatu zajmuj uytki rolne (57,18%), spord ktrych najwikszy udzia stanowi grunty orne (37,19% powierzchni powiatu). Lasy zajmuj 27,39%, co jest wskanikiem zblionym do redniej krajowej 28%. Bardzo may udzia w strukturze przestrzennej maja sady i pastwiska.

W poszczeglnych gminach powiatu, ze wzgldu na rnice w zainwestowaniu oraz charakter gmin, struktura zagospodarowania terenu przedstawia si odmiennie. Sytuacj t obrazuje ponisza tabela:

Tabela 4 Struktura zagospodarowania terenu w gminach powiatu woomiskiego

Gmina

Pow. cakowita

ha

Uytki rolne

%

Grunty orne

%

Sady

%

ki

%

Pastwiska

%

Lasy

%

Pozostae grunty

%

Dbrwka

10905

68,60

48,43

1,83

9,5

8,84

21,25

10,15

Jadw

11687

62,28

39,56

0,05

16,46

6,20

27,36

10,35

Klembw

8579

70,34

48,48

0,01

18,28

3,58

15,78

13,87

Kobyka

2005

36,71

27,03

0,75

2,34

6,58

20,10

43,19

Marki

2603

30,15

20,01

0,23

4,88

5,03

36,07

33,77

Powitne

10626

71,85

45,53

0,12

17,50

8,69

19,27

8,87

Radzymin

13093

61,31

34,35

0,66

14,04

12,26

25,60

13,09

Strachwka

10770

53,61

32,71

0,18

9,98

10,73

39,35

7,04

Tuszcz

10283

67,28

49,61

0,31

12,33

5,02

14,80

17,92

Woomin

5952

57,89

36,73

0,55

11,26

9,36

7,9

25,84

Zbki

1113

2,51

13,93

1,08

8,08

2,07

29,92

44,92

Zielonka

7921

2,90

1,38

0,05

1,24

0,24

69,38

27,71

...... warto najwysza

...... warto najnisza

Na terenach wiejskich dominuj pola uprawne, w przewadze uprawy zb oraz ekosystemy kowe ilasy. Wystpuj te liczne kpy zadrzewie rdpolnych i rdkowych. Przestrze rolnicz charakteryzuj na og gleby mao urodzajne, nalece do niszych klas bonitacyjnych. Dominuje rolnictwo indywidualne z przewaga niewielkim gospodarstw.

4.8.2. Struktura zabudowy

Poszczeglne gminy powiatu rni si struktur typw zabudowy, co ma istotne znaczenie dla wielu aspektw z zakresu ochrony rodowiska, m.in. powstawania odpadw, struktury ogrzewania mieszka, niskiej emisji zanieczyszcze do powietrza, iloci terenw zieleni urzdzonej, itp. W tabeli poniej przedstawiono ilo osb (w %) zamieszkujcych dany typ zabudowy w poszczeglnych gminach powiatu.

Tabela 5 Typy zabudowy w gminach powiatu woomiskiego

Typ zabudowy

Gmina

wielorodzinna

%mieszkacw

komunalna

% mieszkacw

jednorodzinna

% mieszkacw

zagrodowa

% mieszkacw

Dbrwka

-

0,38

15,21

83,59

Jadw

0,31

0,58

46,00

53,10

Klembw

-

3,35

96,65

Kobyka

14,53

3,09

82,37

-

Marki

13,60

5,33

81,07

-

Powitne

-

0,67

10,12

89,21

Radzymin

5,21

1,83

62,57

30,41

Strachwka

-

1,33

12,23

75,26

Tuszcz

9,37

2,46

4,04

84,13

Woomin

35,25

6,00

54,11

4,64

Zbki

35,00

-

65,00

-

Zielonka

44,0

5,0

51,0

-

...... warto najwysza

...... warto najnisza

Gminy i miasta pooone blisko Warszawy, o wikszym wskaniku gstoci zaludnienia, maj wikszy udzia budownictwa wielorodzinnego i komunalnego, ni gminy pooone na wschodzie powiatu. Wida wyranie rnic pomidzy gminami typowo rolniczymi, z zabudow zagrodowa ijednorodzinn, a gminami w znacznym stopniu zurbanizowanymi i uprzemysowionymi. Ekstensywno zabudowy jest dobrym wskanikiem rodzaju zanieczyszcze wprowadzanych do powietrza i struktury grzewczej miejscowoci, a take moliwoci tworzenia zbiorczego systemu wodno kanalizacyjnego.

4.9. Demografia i procesy spoeczne

Liczba ludnoci w powiecie woomiskim (wg GUS) na koniec 2002 wynosia 195 156 osb iod roku 1995 wzrosa o 16 667 osb (8,5%). Najwiksz pod wzgldem iloci mieszkacw jednostk administracyjn jest miasto i gmina Woomin, na terenie ktrej mieszka 24,9% ludnoci caego powiatu. Najmniej mieszkacw liczy sobie gmina Strachwka 3205 osoby (1,64% populacji powiatu). Liczba kobiet w powiecie przekracza liczb mczyzn (51,49% kobiet, 48,51% mczyzn), co jest zjawiskiem typowym dla terenu Polski. W miastach powiatu przewaga ta jest nieznacznie wiksza. Charakterystyczn cech powiatu woomiskiego jest zamieszkiwanie znacznej czci populacji worodkach miejskich (okoo 66,45% populacji).

Tabela 6 Stan ludnoci w powiecie woomiskim wg GUS (31.12.2002)

Gmina

Ludno ogem

Mczyni

Kobiety

Ludno na 1 km2

Powiat woomiski

195 156

94 675

100 481

204,3

m. Kobyka

17 195

8 272

8 923

857,6

m. Marki

21 342

10 288

11 054

819,9

m. Zbki

22 189

10 675

11 514

1993,6

m. Zielonka

16 894

8 006

8 888

213,3

gm.w. Dbrwka

6 761

3 406

3 355

62,0

gm.w. Jadw

7 868

3 922

3 946

67,3

gm.w. Klembw

8 522

4 206

4 316

99,3

gm.w. Powitne

5 973

3 041

2 932

56,2

gm. m-w. Radzymin

18 443

9 064

9 379

140,9

gm.w. Strachwka

3 205

1 643

1 562

29,7

gm. m-w. Tuszcz

18 210

9 000

9 210

177,1

gm. m-w. Woomin

48 554

23 152

25 402

815,7

Wskanik wzrostu liczby mieszkacw jest dodatni, wie si to jednak z migracj, ni zprzyrostem naturalnym. Czynnikiem powodujcym wzrost liczby mieszkacw w powiecie woomiskim jest ssiedztwo Warszawy i moliwo atwiejszego znalezienia pracy. Powiat Woomiski od kilku lat wykazuje dodatnie saldo migracji. Przykadowo, w 2000 roku wyemigrowao z powiatu 1774 osb natomiast napyno a 3520 co daje jedno z wyszych (+9,5 na 1000 ludnoci) sald migracji wwojewdztwie mazowieckim (+ 1,7). Do powiatu napywa przede wszystkim ludno z miast (73% w2000 roku.

Przyrost naturalny (na 1000 ludnoci) wynosi - 1,64 (za 2001r.) przy wspczynniku: -0,77 wwojewdztwie mazowieckim. Na terenie dwch gmin (Jadw i Strachwka) przyrost naturalny jest ujemny, wpozostaych gminach przyrost jest dodatni (najwikszy w miecie Marki). Najwikszy przyrost naturalny posiadaj gminy: Zbki (6,02), Tuszcz (3,84) iDbrwka (3,45), Woomin (1,75), natomiast najnisze przyrosty naturalne wystpuj w Strachwce (-7,19), wJadowie (-2,01) iwRadzyminie (-0,09).

Stan ludnoci wpowiecie woomiskim wg GUS przedstawiono w tabeli 6, natomiast saldo migracji w tabeli 7.

Tabela 7 Saldo migracji na terenie powiatu woomiskiego

Gmina

Ludno w 1995r.

Ludno w 2002r.

saldo 2002-1995

gsto zaludnienia na 1 km2

Dbrwka

6502

6 761

259

61

Jadw

8325

7 868

-457

68

Klembw

7554

8 522

968

97

Kobyka

15313

17 195

1 882

828

Marki

16934

21 342

4 408

687

Powitne

5966

5 973

7

56

Radzymin

17143

18 443

1 300

134,4

Strachwka

3 642

3 205

-437

31

Tuszcz

17573

18 210

637

177

Woomin

47643*

48 554

911

798

Zbki

16469

22 189

5 720

1626

Zielonka

15425

16 894

1 469

204

Powiat

178489

195 156

16 667

194

* Stan na 31.12.1994r.

rdo: GUS

Charakterystyczn cech powiatu jest stosunkowo mode i dynamiczne spoeczestwo najwiksza grupa osb rekrutuje si z przedziau wiekowego 30 39 lat oraz 50 59 lat. S to wic ludzie znajdujcy si aktualnie w wieku produkcyjnym.

4.10. Zatrudnienie i bezrobocie

Liczba pracujcych w powiecie woomiskim wynosio w 2002 roku 28 784 osb, co stanowi okoo 25% ludnoci w wieku produkcyjnym. Najwicej, bo okoo 34,7% jest zatrudnionych wprzetwrstwie przemysowym, nastpnie w handlu i usugach (13,38% pracujcych) oraz budownictwie, transporcie icznoci. Liczba zatrudnionych w poszczeglnych sektorach przedstawiono w tabeli 4-4, a struktur wiekow ludnoci w wieku produkcyjnym i pozaprodukcyjnym w tabeli 4-5.

Ponad 61% ludnoci powiatu to osoby w wieku produkcyjnym (w skali wojewdztwa wskanik ten to 60,8%). Powiat Woomiski cechuje najwyszy odsetek osb w wieku przedprodukcyjnym: 25% oraz jeden z najniszych wspczynnikw ludnoci w wieku poprodukcyjnym: 14%.

Blisko dwukrotnie wicej ludnoci w wieku produkcyjnym zamieszkuje w powiecie woomiskim wmiecie 75 347 ni na wsi 38 190. Zdecydowanie najwikszy udzia procentowy ludnoci wwieku produkcyjnym w ogle ludnoci prezentuj gminy: Woomin 64%, Zielonka, Kobyka, Marki, Zbki po 62%, natomiast najsabiej pod tym wzgldem wypadaj Strachwka, Powitne 56%, Jadw 57%.

Na ogln liczb 195 196 mieszkacw powiatu w 2002 roku przypadao 12 396 bezrobotnych. Stopa bezrobocia wynosia wwczas 17,8% i bya wysza od redniej w wojewdztwie o 4,8%. Najwiksz przyczyn bezrobocia na terenie Powiatu Woomiskiego s:

- zwolnienia pracownikw,

- likwidacja istniejcych zakadw pracy,

- procesy restrukturyzacji,

- za sytuacja finansowa zakadw pracy,

- niedostateczna liczba miejsc pracy

Znaczna cz bezrobocia jest ukryta w gospodarstwach rolnych.

Porednictwem pracy zajmuje si Powiatowy Urzd Pracy w Woominie. W 2001 roku uruchomiono dwa dodatkowe punkty obsugi bezrobotnych. Jeden w Radzyminie, ktry obsuguje bezrobotnych zgmin Dbrwka, Marki i Radzymin, oraz drugi w Woominie przy ul. Warszawskiej, gdzie umiejscowiono obsug bezrobotnych bez prawa do wiadcze.

Tabela 8 Liczba zatrudnionych wedug wybranych sekcji w powiecie woomiskim w 2003 roku

przetwrstwo przemysowe

budownictwo

handel i naprawy

transport, gospodarka magazynowa i czno

ogem

8 825

2 033

3 792

1 645

26 723

Tabela 9 Struktura wiekowa pracujcych ludnoci w wieku produkcyjnym i pozaprodukcyjnym

gmina

liczba ludnoci w wieku przedprodukcyjnym

liczba ludnoci w wieku produkcyjnym

liczba ludnoci w wieku po produkcyjnym

pracujcy

Jednostki zarejestrowane w systemie REGON

2001

2002

2001

2002

2001

2002

ogem

w tym kobiety

2001

2002

2001

2002

2001

2002

Dbrwka

1 914

1 863

3 828

3 921

945

977

376

136

249

92

318

53

Jadw

1 1994

1 948

4 537

4 470

1 438

1 450

476

541

277

353

315

345

Klembw

2 063

2 190

5 046

5 122

1 260

1 210

553

390

346

203

319

203

Kobyka

4 209

4 193

10 269

10 780

2 114

2 222

2 188

2 169

1 004

977

2 000

1 014

Marki

4 801

5 278

11 408

13 595

2 230

2 469

4 893

4 472

2 256

2 058

2 580

2004

Powitne

1 686

1 681

3 323

3 391

958

901

337

454

189

295

227

254

Radzymin

4 508

4 643

10 680

11 266

2 453

2 534

2 488

2 259

1 090

992

1 399

1 474

Strachwka

803

790

1 835

1 768

654

647

126

150

80

86

114

123

Tuszcz

4 706

4 675

11 087

11 245

2 319

2 290

1 357

1 657

647

748

915

983

Woomin

11 161

10 945

30 493

31 442

5 937

6 166

8 859

8 521

4 454

4 430

4 732

4 939

Zbki

4 532

5 182

11 556

14 204

2 690

2 803

3 261

2 763

1 878

1 587

2 776

2 935

Zielonka

1 914

3 755

3 828

10 474

945

2 665

376

3 211

249

1 528

318

2 181

ogem powiat

46 051

47 144

114 136

121 678

25 583

26 334

28 784

26 334

14 362

13 349

17 742

13 285

Problem bezrobocia jest obecnie podstawowym problemem zarwno gospodarczym jak i spoecznym.

W Powiecie Woomiskim na koniec 1999 roku zanotowano stop bezrobocia w wysokoci 11,2%, nakoniec 2000 roku - 14,5%, a na koniec 2001 roku 17,9%. Udzia osb do zasiku w oglnej liczbie bezrobotnych wynosi: w 1999 r. 29,3%, w 2000 r. 13,9%, a na koniec kwietnia 2001 r. 15,8%.

Tabela 10 Liczba bezrobotnych w Powiecie Woomiskim (dane z 31 grudnia 2003 r.)

Gmina

Liczba

mieszkacw

Ludzie w wieku

produkcyjnym

Liczba bezrobotnych

w 2000 roku

Liczba bezrobotnych

w 2003 roku

Woomin

48 554

31.560

2.678

3.356

Tuszcz

18 210

11.089

1.366

1.610

Radzymin

18 443

10.680

849

1.249

Marki

21 342

11.408

767

1.097

Kobyka

17 195

10.269

769

999

Zbki

22 189

11.556

638

867

Zielonka

16 894

10.074

609

785

Jadw

7 868

4537

548

619

Klembw

8 522

5046

568

629

Dbrwka

6 761

3828

415

489

Powitne

5 973

3323

397

428

Strachwka

3 205

1835

240

268

Ogem

195 156

11.3531

9844

12.396

Wrd bezrobotnych zarejestrowanych na koniec 2001 roku zdecydowan wikszo stanowili ludzie w wieku mobilnym tj. 18-44 lat, z czego 3,672 to osoby dugotrwale bezrobotne (powyej 12miesicy). Wystpuje nastpujca prawidowo: im nisze wyksztacenie tym wikszy odsetek osb bezrobotnych.

Analiza zebranego materiau wskazuje, e najwikszy wzrost liczby bezrobotnych nastpi wgminach: Marki (43%), Radzymin (47%) i Zbki (36%). Najmniejszy przyrost nastpi w gminach: Powitne (8%), Klembw (11%), Strachwka (12%) i Jadw (13%).

Zanotowano wic najwikszy wzrost liczby bezrobotnych w gminach pooonych najbliej Warszawy. Jest to potwierdzenie znacznego kurczenia si dotychczas najbardziej chonnego rynku pracy jakim bya stolica, na ktrym znaczna cz bezrobotnych z powiatu woomiskiego znajdowaa zatrudnienie.

Tabela 11 Bezrobocie w Powiecie Woomiskim w latach 1999 2002

Stan

Liczba bezrobotnych

Stopa bezrobocia

%

Ogem

Kobiety

31.12.1999 r.

8.585

4.866

11,2

31.12.2000 r.

9.844

5.268

14,5

31.12.2001 r.

12.396

6.233

17,9

30.06.2002 r.

14.299

7.020

20,2

Tabela 12 Stopa bezrobocia w Powiecie na tle wskanikw wojewdztwa i kraju

Stan na dzie 31.12.2000 r.

Stan na dzie 31.12.2001 r.

Miasto Woomin

b.d.

29,0%

Powiat Woomiski

14,5%

17,9%

Woj. mazowieckie

10,8%

12,9%

Polska

15,0%

17,4%

4.11. Sytuacja gospodarcza i rolnictwo

Powiat woomiski pod wzgldem sytuacji gospodarczej mona podzieli na dwie czci. Zachodnia, pooona bliej Warszawy, jest bardziej uprzemysowiona, dziaa tam wiksza ilo podmiotw gospodarczych zajmujcych si produkcja przemysow i usugami. Zachodnia cz powiatu obejmuje gwnie tereny miejskie, o duej gstoci zaludnienia. Rozwijaj si tutaj brane elektrotechniczna, odzieowa, chemiczna i spoywcza. Ssiedztwo Warszawy sprawia, e znaczna cz mieszkacw z tych terenw znajduje zatrudnienie poza powiatem. Przemys w powiecie reprezentuj gwnie drobne zakady przemysowe, wiksze zakady znajduj si w czci dawnego wojewdztwa warszawskiego i s to: Zakad Stolarki Budowlanej wWoominie, Gazomonta wWoominie, ELTOR wWoominie, COCA - COLA Poland w Radzyminie, SORAYA wRadzyminie, Wojskowy Instytut Techniki Uzbrojenia wZielonce, Kolejowe Zakady Automatyki wZielonce. Funkcj uzupeniajc jest lokalne rolnictwo. Preferuje si przemys oparty na czystych ekologicznie technologiach.

Wschodnia cz powiatu ma niski stopie uprzemysowienia i urbanizacji, a dominujc forma gospodarki jest rolnictwo. Uytki rolne zajmuj ok. 57 proc. powierzchni powiatu. Rozwojowi rolnictwa sprzyja blisko Warszawy chonnego rynku zbytu. Produkcja rolna regionu jest zapleczem dla sektora przetwrstwa ywnoci. Potencja rolny pozostaje jednak cigle niewykorzystany. Dominuj cigle drobne gospodarstwa, w regionie nadal jest wiele miejsca zarwno dla rozwoju nowoczesnego rolnictwa, jak i zwizanego z gospodark roln przemysu. Jest to teren czysty ekologicznie, stanowicy dobre miejsce do rekreacji i odpoczynku. W pobliu rzek znajduje si duo dziaek letniskowych, szczeglnie wpobliu dolin rzecznych.

Na terenie powiatu woomiskiego dziaa ponad 17 000 podmiotw gospodarczych, co jest najwiksz liczb spord okolicznych powiatw.

Tabela 13 Podmioty gospodarki narodowej na terenie powiatu (na dzie 31.12.2002 r.)

Brana

Ogem

Rolnictwo, owiectwo, lenictwo

246

Przemys

2 945

Budownictwo

2 445

Handel i naprawy

6 729

Hotele i restauracje

392

Transport, czno, gosp. magazyn.

1 873

Porednictwo finansowe

482

Obsuga nieruchomoci i firm

1 858

Administracja publiczna i obrona

73

Edukacja

297

Ochrona zdrowia i opieka spoeczna

483

Pozostaa dziaalno

945

Ogem

18 774

Relatywnie wysoki przyrost ilociowy podmiotw gospodarczych cigle zauwaany jest wadministracji publicznej, edukacji, porednictwie finansowym, obsudze nieruchomoci i brany turystycznej.

Lokalna poda pracy jest na rednim poziomie, co wynika ze znacznej iloci podmiotw gospodarczych majcych swoj siedzib w powiecie. Jednake, zdecydowanie wicej ofert pracy pojawia si w Warszawie.

Gwne czynniki wpywajce na funkcje gospodarcze powiatu to:

- dominacja sektora MSP, przemysu oraz usug, handlu i gastronomii,

- moliwo rozwoju rekreacji, turystyki, agroturystyki, produkcji nieuciliwej dla rodowiska,

-niewiele zakadw pracy bdcych w dobrej kondycji finansowej deklaruje ch rozwoju dziaalnoci itworzenia nowych miejsc pracy,

- zdecydowana wikszo podmiotw gospodarczych to zakady osb fizycznych,

- zagroeniem jest likwidacja zakadw pracy, ich restrukturyzacja oraz powodowane tym zwolnienia grupowe,

- powiat wykazuje korzystne pooenie komunikacyjne i geograficzne,

- wystpuj niewykorzystane obiekty do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej,

- konieczna jest rozbudowa infrastruktury technicznej (wodocigi, kanalizacja, drogi),

- niezbdne jest dostosowanie kierunkw ksztacenia modziey do potrzeb lokalnego rynku pracy.

W wykazie przecitnego miesicznego wynagrodzenia powiat woomiski plasuje si wrd powiatw o wysokich wynagrodzeniach.

Rolnictwo

W powiecie dominujcy udzia maja uytki rolne, a wschodnia cz powiatu jest terenem typowo rolniczym. Z tego wzgldu, ten dzia gospodarki jest istotny ze wzgldw rozwoju powiatu, jak take aspektw zwizanych z ochron rodowiska. Obszar powiatu, wynoszcy ponad 955 km2 obejmuje ponad 56 000 ha uytkw rolnych i 27 000 ha lasw. Tereny rolnicze, na ktrych moe by prowadzona produkcja rolinna znajduj si na obszarach gmin wschodnich, gdzie we wsiach mieszka prawie 62.000 osb. Uytki rolne stanowi ponad 57% obszaru, w tym grunty orne 37,8% ki ipastwiska 19%, za sady okoo 0,3%. W zwizku z tym wikszo zakadw to przedsibiorstwa rolne lub zwizane zprodukcja roln.

Produkcja rolna obejmuje zasadniczo uprawy zb. Na gruntach, wwikszoci niskich klas, uprawia si yto, ktre stanowi prawie 40% ogu zasieww oraz owies okoo 18% i ziemniaki 23%. Wponiszej tabeli przedstawiono charakterystyk gmin pod wzgldem wielkoci gospodarstw rolnych.

Tabela 14 Struktura gospodarstw rolnych w powiecie woomiskim

Lp

Gmina

Ilo gospodarstw rolnych w ha

gospod.

r. gospod.

w ha

nieruchomoci

13

35

510

1020

203 0

>

ogem

rekreacyjne

1.

Dbrwka

720

390

421

102

6

-

1.639

5,0

2.700

1.900

2.

Jadw

725

399

450

118

5

-

1.697

5,0

3.428

1.822

3.

Klembw

596

304

326

121

7

4

1.358

4,5

2.060

120

4.

Kobyka

124

40

14

4

-

-

182

2,0

5.939

-

5.

Marki

128

18

6

2

-

-

154

2,3

6.566

-

6.

Powitne

642

326

538

210

16

3

1.734

5,8

850

238

7.

Radzymin

498

259

287

99

4

1

1.148

7,0

8.286

3.578

8.

Strachwka

513

258

390

227

11

6

1.405

6,2

555

182

9.

Tuszcz

669

463

402

63

-

2

1.599

4,5

776

-

10.

Woomin

697

90

11

5

-

803

3,52

11.

Zbki

1

-

-

-

-

-

1

2,27

4.212

184

12.

Zielonka

22

3

-

-

-

-

25

2,0

3.557

-

Razem

5.088

2.760

2.924

957

54

16

11.745

4,4

* dane PZDR w Woominie 27.05.2002 r.

Bardzo niepokojcym wskanikiem jest fakt wystpowania znacznej iloci gospodarstw (a 41%) obardzo maej powierzchni do 3 ha. rednia powierzchnia gospodarstwa wynosi znacznie mniej ni rednia krajowa, ktra wynosi nieco powyej 8 ha. Gospodarstw powyej 10 ha jest jedynie 9%.

Tabela 15 Struktura powierzchni terenw na dzie 31.12.2002 r. wg przeznaczenia w Powiecie Woomiskim

Powierzchnia zasieww w ha

Powierzchnia zasieww w %

Zboa podstawowe

70,2

Ziemniaki

17,8

Buraki cukrowe

0

Rzepak i rzepik

0,5

* dane Rocznik Statystyczny Wojewdztwa Mazowieckiego 31.12.2002 r

Tabela 16 Gwne kierunki produkcji przetwrstwa spoywczego

Gwne kierunki produkcji

Liczba gospodarstw

Produkcja mleka

1064

Produkcja misa wieprzowego

465

Produkcja misa woowego

57

Produkcja drobiarska- jaja

5

Produkcja zboowa

246

Produkcja okopowych

271

Produkcja warzywna

38

Produkcja sadownicza

5

* dane PZDR w Woominie 27.05.2002 r.

Tabela 17 Obsada zwierzt (szt.) w przeliczeniu na 100 ha

Bydo ogem

- w tym krowy

32,7

20

Trzoda chlewna

- w tym lochy

33,1

3

* * dane Rocznik Statystyczny Wojewdztwa Mazowieckiego 31.12.2002 r.

Gospodarstwa ekologiczne:

Osiem gospodarstw znajduje si w trakcie zmiany na gospodarstwa ekologiczne o cznej powierzchni 35 ha.

Tabela 18 Przetwrstwo spoywcze i inne np. wytwrnie pasz, ubojnie

Firma

Rodzaj, brana

Adres

BONA - AGRA

Przetwrstwo owocw i warzyw

Radzymin Nadm

Provitus

Przetwrstwo owocw i warzyw

Radzymin ul. Weteranw

Wieloucha

Przetwrstwo misa

Zawady gm. Radzymin

Krzyanowski Andrzej

Skup i przetwrstwo

Ruda 19 gm. Radzymin

Sobsmak

Przetwrstwo misa

Woomin

ul. Szosa Jadowska 54

Balcer Dariusz

Ubojnia

Jzefw gm. Dbrwka

Kostrzewa Piotr

Ubojnia

Jzefw gm. Dbrwka

* dane PZDR w Woominie 27.05.2002 r.

Tabela 19 Gospodarstwa pod osonami

Gmina

Powierzchnia upraw pod osonami

W tym powierzchnia upraw warzyw

Radzymin

20.217 m2 tunele

-

15.936 m2 szklarnie

-

Dbrwka

1.500 m2 szklarnie

1500 m2

13.200 m2 tunele

13.000 m2

* dane PZDR w Woominie 27.05.2002 r.

Najwiksza liczba gospodarstw prowadzcych uprawy pod osonami znajduje si wmiejscowociach gmin Radzymin, Woomin i Dbrwka. Przykadowe iloci szklarni i tuneli wwybranych gminach:

- Radzymin 61 szt. szklarni i 43 tunele

- Woomin 15 szt. szklarni i 60 tuneli

Warunki, w jakich funkcjonuj gospodarstwa rolne na terenie powiatu woomiskiego s zoone. Saba kondycja finansowa rolnictwa powiatu wynika gwnie z niskiej towarowoci gospodarstw rolnych, spowodowanych niewielk powierzchni, uniemoliwiajc dostateczne wyposaenie techniczne. Wikszo gospodarstw produkuje na potrzeby wasnej rodziny, a praca wgospodarstwach rolnych jest rdem utrzymania dla duej czci mieszkacw powiatu. Gospodarstwa wysokotowarowe stanowi niewielki procent oglnej liczby gospodarstw. Na terenie powiatu zbyt wolno powstaj miejsca w brany przetwrczej i usugowej otoczenia rolnictwa.

Biorc pod uwag, e okoo 20% ludnoci Powiatu Woomiskiego jest zwizana z rolnictwem, aokoo 5% utrzymuje si z gospodarstwa, wan rzecz jest zapewnienie warunkw do normalnego inowoczesnego ycia na terenach wiejskich.

Rolnictwo regionu cechuje:

- Zbyt niska efektywno produkcji,

- Zbytnie rozdrobnienie gospodarstw rolnych,

- Niski dysparytet dochodw rolniczych,

- Obawa przed napywem dotowanych produktw rolnych z zagranicy,

-Brak integracji w rodowisku wiejskim,

-Maa wiadomo i zainteresowanie przystpieniem do czonkostwa w Unii Europejskiej.

Z powyszych zestawie wynika, e niewiele gruntw mona w przyszoci wiza z rolnictwem. Powiat woomiski powinien odchodzi od rolnictwa, starajc si (biorc pod uwag potencjalne moliwoci) rozwija rekreacj, turystyk i drobn przedsibiorczo wraz z sektorem usug. Mimo to mona wymieni co najmniej dwa czynniki, ktre powinny spowodowa wspieranie zrestrukturyzowanego rolnictwa. Pierwszym z nich jest blisko Warszawy jako wanego rynku zbytu dla produkcji ogrodniczej, sadowniczej, warzywniczej itp. Drugim - rozwj przetwrstwa obrbki wstpnej owocw oraz przechowalnictwa, co pozwoli rozwija istniejcy ju eksport na rynki Unii Europejskiej iwschodnie.

Negatywnym czynnikiem w obszarach wiejskich jest nieustannie rosncy dysparytet dochodw pomidzy wsi a miastem.

4.12. Infrastruktura techniczno inynieryjna powiatu

Jednym z gwnych czynnikw oddziaujcych na rodowisko na terenach miejskich i wiejskich jest stopie wyposaenia terenu w infrastruktur techniczno inynieryjn. Ujcia wd, stacje uzdatniania wody, oczyszczalnie cie