royal project journal vol.17 / no.1, 2013

สารบญ

บทบรรณาธการ

ปท 17 ฉบบท 1 ป พ.ศ. 2556

คนและขาวสาระนารแนวคดระบบเกษตรผสมผสาน

หนรอนไปเทยว... ชมสวนผลไมทโครงการหลวง

นาผง...จากสวนกาแฟโครงการหลวง

เพอนาเสนอขาวสาร ความเคลอนไหวในดานตางๆ ของมลนธโครงการหลวง รวมทงเผยแพรผลงาน ทางวชาการแนะนาผลตผลและผลตภณฑของ มลนธฯ เพอประโยชนตอบคลากรและผสนใจทวไป

บรษท ทรโอ แอดเวอรไทซง แอนด มเดย จำ�กด412/31 เชยงใหมแลนด ถ.ชางคลาน อ.เมองจ.เชยงใหม 50100โทรศพท 053-272079, 272081E-mail : [email protected]

เลขท 65 หม 1 ต.สเทพ อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200 โทรศพท 053-278332, 053-277094, 053-274711 053-810765-8 ตอ 108, 104, 344โทรสาร 053-324000http://www.royalprojectthailand.comE-mail : [email protected]

ไกฟา (คอแหวน)...จากนกปาทเพาะเลยงเพอเปนเกมกฬา สนกเลยงเพอสงเสรมใหแกเกษตรกรมลนธโครงการหลวง

ชาอหลงกานออน

Mango Tart : ทารตมะมวง

โรคไวรสของพชตระกลแตงในโครงการหลวง

เกษตรกรรนใหมแหงบานสบสองพฒนา

รานโครงการหลวง สาขา อดรธาน

ทรงตงธนาคารขาว

สขภาพคนไทย

การเพมผลผลตขาวนาดาบนพนทสง

ชาวเขากบการดแลสขภาพ

ด-สนก

ด-อรอย

กาวใหม

สขภาพด

งานวจยใชไดจรง

วถชนเผา

คลนกพช

บคคลในเรอง

ลดเลาะรานโครงการหลวง

เกรดและแกนโครงการหลวง

แนะนำาผลตภณฑ ผลตผล

วตถประสงค

พมพท

มลนธโครงการหลวง

2

14

16

18

20

25

29

37

40

44

47

48

37

ROYAL PROJECT JOURNAL 3

ทปรกษาศ.พเศษ ดร.สนทด โรจนสนทรศ.ดร.กาพล อดลวทยคณหญงประจตต กาภ ณ อยธยาวจตร ถนอมถนสทศน ปลมปญญา

บรรณาธการพรนนทน ภสวาง

ผชวยบรรณาธการดร.ชวสรรค เครอคาจรพร ชานาญพลอนรกษ องกสทธณฐกานต เอมาวฒน

กองบรรณาธการดร.วรพนธ กนแกวดร.วชระ เกตเพชรดร.กลธน ผวนลอญชญ ชมภพวงรงตะวน จนทรเปารยะกาญจนา วชตตระกลถาวรจารทศ สนทวงศ ณ อยธยาดวงใจ บตรสาราญประไพพกตร คาเกดมาโนช ปราครฑจทรมาศ ชยชนะศรลกษณ อธคมวศษฐจนทรา แสงวฒนะ

ศลปกรรมวารณ สรยะประภาศร พวงเงนมาก

พสจนอกษรอดลย ชมพลสายชม ธเนศนตย

คณะผจดทำาบทบรรณาธการ

ชวงทประเทศไทยยางเขาสฤดฝน บนดอยตางๆ เรมมบรรยากาศสดชนขนมาอกครง ดวยสเขยวชอมของ ตนไม อากาศบรสทธปนละอองนาฝนเยนฉา พชพรรณไม โดยเฉพาะผลไมตางออกผลไลเรยงกน เรมตงแตลกพลม สแดงกา อมเปรยวอมหวานในเดอนพฤษภาคม ลกพลบ สเหลองทอง หวานกรอบในเดอนกรกฎาคมถงกนยายน รวมทงมะมวงพนธตาง ๆ ของไทยทสามารถรบประทาน สดและทาเปนเมนด อรอย ไดดวย ถอเปนฤดกาลทม ผลไมหลากหลายชนดทงของทองถนและเมองหนาว และยง เปนชวงทเหมาะแกการเทยวชมสวนผลไมโครงการหลวง ผทตองการความสะดวกสบาย แถมไดความรดานการ เกษตรไปดวยสามารถเลอกไปกบทวรโครงการหลวงในชอ วสนตหรรษา ชมพลบสดอางขาง ซงจดขนระหวางวนท 23-25 สงหาคมน แตในหนาฝนกยงเกดโรคระบาดของ ศตรพช และมผลตอสขภาพรางกายของคนเรา คณะผ จดทาฯ ขอใหทกทานดแลสขภาพใหแขงแรง เพอใหหนา ฝนนเปนชวงเวลาแหงความสข สดชนของทกทาน

พรนนทน ภสวางบรรณาธการ

ROYAL PROJECT JOURNAL


คนและขาว

หมอมเจาภศเดช รชน ประธานมลนธโครงการหลวงเปนประธานในพธเปดงาน “นทรรศการทวลปคงภมพลและนทรรศการ 80 พรรณไมงามโครงการหลวง” ณ อาคาร นทรรศการ 2 อทยานหลวงราชพฤกษ จงหวดเชยงใหม

นางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตร เขารวมประชมคณะกรรมการประสานงานและสนบสนนโครงการหลวง (กปส.) ครงท 1/2556 ณ หองดอยคา สถาบนวจยและพฒนาพนทสง (องคการมหาชน) อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม โดย หมอมเจาภศเดช รชน ประธานมลนธโครงการหลวง เปนประธานการประชม และไดเยยมชมนทรรศการความกาวหนาในดานตางๆ ของมลนธโครงการหลวง ซงจดแสดงบรเวณ หองโถงชน 1 ของอาคาร

21 มกราคม 2556

14 กมภาพนธ 2556

หมอมเจาภศเดช รชน ประธานมลนธโครงการหลวง เขารบพระราชทานปรญญาปรชญาดษฎบณฑตกตตมศกด ณ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร กรงเทพฯ

29 มกราคม 2556

ROYAL PROJECT JOURNAL6


หมอมเจาภศเดช รชน ประธานมลนธโครงการหลวง เปนประธานในพธเปดงาน Ethnic Inspire ซงจดขนโดย โครงการหตถกรรม มลนธโครงการหลวง รวมกบสถาบนวจยและ พฒนาพนทสง (องคการมหาชน) ภายในงานประกอบไปดวยการ แสดงแฟชนโชวโดยนางแบบกตตมศกด มการจาหนายผลตภณฑ ของกลมชาวบานหตถกรรมในพนทศนยพฒนาโครงการหลวงและ พนทโครงการขยายผล รวมทงผลตภณฑจากโครงการหตถกรรม มลนธโครงการหลวง ณ รานโครงการหลวงสาขาสเทพ อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม

คณะทตานทตและคสมรสจากตางประเทศประจา ประเทศไทยจานวน 40 ประเทศ รวม 80 คน เดนทางเขา เยยมชมการดาเนนงานของมลนธโครงการหลวง ทสถานเกษตรหลวงอางขาง อาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม

กลมเกษตรกรบานเมองอาง ในพนทสถานเกษตรหลวง อนทนนท อาเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ทสานกในพระมหา- กรณาธคณ พรอมใจถวายขาวเปลอกจานวน 1,500 กโลกรม และรายไดจากการผลตผกอนทรยจานวนเงน 30,900 บาท แดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว โดยหมอมเจาภศเดช รชน ประธานมลนธโครงการหลวง เปนผแทนรบมอบ ณ สานกงาน มลนธโครงการหลวง อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม






มลนธโครงการหลวงจดกจกรรมทองเทยว Le tour d’ Angkhang และกจกรรม Gourmet tour Angkhang ขน ณ สถานเกษตรหลวงอางขาง อาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม โดยมนกทองเทยวรวม กจกรรมครงนกวา 480 คน

คณะผอานวยการสานกงานทปรกษาการเกษตรตางประเทศ กงสล (ฝายการเกษตร) ผแทนถาวรไทยประจาองคการการคาโลก ณ นครเจนวา และผเกยวของจานวน 30 คน เยยมชมการดาเนน งานของมลนธโครงการหลวง และประชมหารอความรวมมอกบมลนธ โครงการหลวงและสถาบนวจยและพฒนาพนทสง (องคการมหาชน) ณ สถานเกษตรหลวงอางขาง อาเภอฝาง จงหวดเชยงใหม

วนท 15 กมภาพนธ - 10 มนาคม 2556

22-24 มนาคม 2556

ใชทำ�คว�มสะอ�ดผวหน�ไดอย�งหมดจด

มใหเลอก 2 กลน คอ กลนแฝกหอม และกลนล�เวนเดอร

ออนโยน ชวยถนอมและบำ�รงผว ใหเนยนนมและชมชน

ความหมายและหลกการ ระบบเกษตรผสมผสาน คอ การจดระบบของกจกรรมการผลตในไรนา ไดแก พช สตว และประมง ใหมการผสมผสานตอเนองและเกอกลในการผลตชงกนและกน โดยใชทรพยากรทมอยในไรนา เชน ดน นา แสงแดด ใหเปนไปอยางเหมาะสมและเกดประโยชนสงสดมความสมดลของสภาพแวดลอมอยางตอเนอง และเกดผลในการเพมพนความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตดวย

แนวคดระบบเกษตรผสมผสาน

ระบบเกษตรผสมผสาน มหลกการ ดาเนนงานโดยเนนใหมความหลากหลาย ของกจกรรมการผลตทางการเกษตร เพอลด ความเสยงทอาจจะเกดขนจากการผนแปร ของสภาวะราคาพชผลทมความไมแนนอน นอกจากนนการใชทรพยากรทสามารถจะ จดหาในไรนาของเกษตรกร โดยไมตอง ใชเงนสดในการลงทนจะชวยใหเกษตรกร ไมตองเสยงตอภาวะการขาดทน และ เกษตรกรกจะมความเปนอสระในการ ดารงชวตโดยไมตองพงพาการกยมเงนให เกดหนสนในการลงทน มอาหาร ยารกษา โรคและปจจยพนฐานอนๆ ทจาเปนตอการ ดารงชวต ผลผลตทไดรบจากระบบเกษตร ในไรนาของตนเอง

ผลกระทบจากระบบเกษตรผสมผสานผลกระทบหลกจากระบบเกษตรแบบผสมผสานสามารถจาแนกไดเปน 2 ระดบ คอ ระดบครวเรอนและระดบชาต1. ผลกระทบในระดบครวเรอน 1.1 สรางเสถยรภาพ (Stability) ความยงยน (Sustainability) ทงทางเศรษฐกจและสภาพแวดลอมใหเกดขน ในไรนาและครวเรอนเกษตรกร 1.2 เพมผลผลตตอหนวยการผลต เชน ทดน แรงงานและทน 1.3 ปรบปรงคณภาพทางโภชนาการและสขภาพของประชาชนในทองถนใหดขน เพราะมอาหารครบตาม ความตองการทกหม เชน แปง นาตาล โปรตน และเกลอแรจากผลผลตในไรนา

กองบรรณาธการ

จะสงผลใหสภาพความเปนอยของเกษตรกรดขน ผลผลตทเหลอจากการบรโภคหรอสวนทผลตเพอการจาหนายกจะเปนรายไดทเกดขนและเกษตรกรนาไปใชสอยในสงอนทไมสามารถจะผลตขนในไรนาของตนเองได

สาระนาร


1.4 เพมประสทธภาพของการใชพลงงานใหสงขน เพราะไมมเศษเหลอแมแตมลสตวกนามาทากาชชวภาพและปย 1.5 ปรบปรงสภาพแวดลอมในระดบไรนาใหดขน 1.6 รกษาสถานะของมาตรฐานการครองชพ โดยการพงพาตนเอง เพอสามารถยงชพอยไดโดยไมตองพงพาการ กยมเงนหรอซอปจจยในการดารงชพดวยเงนสดราคาแพง

2. ผลกระทบในระดบชาต 2.1 ชวยลดการใชพลงงานในการเกษตรลง เพราะสามารถหาไดจากระบบการผลตในไรนามาทดแทน เชน กาซชวภาพ ปยอนทรยทเกดขนจากพช ไมใชสอยจากการปลกไมยนตนโตเรว แรงงานจากสตวเลยง เชน วว ควาย เปนตน 2.2 การใชแรงงานอยางตอเนองตลอดทงปในระบบเกษตรผสมผสาน จะชวยแกปญหาการเคลอนยายถนฐาน เขามาขายแรงงานในเมองใหญ

2.3 ปรบปรงสภาพแวดลอมทเสอมโทรมใหกลบคนสสภาพอดมสมบรณได เพราะการปลกไมผลยนตนหรอ ไมใชสอยในระบบเกษตรผสมผสานจะชวยใหเกดความสดชน รมเยน และการปลกพชตระกลถวคลมดน นอกจากจะใชเปนอาหารสตวแลวยงปรบปรงบารงดน มลสตวจะเปนปยแกพช เศษพชใชเปนอาหารสตว และปยแกพชได 2.4 ชวยใหประชาชนในชนบทซงเปนคนสวนใหญของชาตมอาหารเพยงพอตอการดารงชวต มสภาพทาง เศรษฐกจทมนคง เพราะลดความเสยงในการผลตทจาหนายผลผลตไดในราคาตา คณภาพชวตของชาว ชนบทยอมดขน

ROYA

L PR

OJEC

T JO

URNA

Lสาระนาร


รปแบบระบบเกษตรผสมผสาน การกาหนดรปแบบระบบเกษตรผสมผสานภายในไรนาเกษตรกรแตละรายตองขนอยกบเงอนไขทางสภาพ แวดลอมของแตละทองถน เชน ในครอบครวของเกษตรกรซงมทดนอย 20 ไร ในเขตทมนาชลประทาน ควรจะม การเลยงปลาในพนทบอปลาสกกไร ควรจะมการปลกขาวเพอการบรโภคและเหลอจาหนายสกกไร ควรจะเลยงไก เปด สกรอยางละกตว ในทานองเดยวกนเกษตรกรซงมพนทขนาดเดยวกนคอ 20 ไร แตอยนอกเขตชลประทาน ควรจะ มรปแบบของระบบเกษตรผสมผสานอยางไร เชน ควรจะปลกขาวสกกไร พชไรสกกไร และควรจะเลยงสตว อะไรบาง สงเหลานเมอมองดผวเผนกอาจดวาเปนของไมยาก แตเมอพจารณาใหลกซงแลวจะเปนสงทยากอยาง ยงตอการกาหนดรปแบบใดแบบหนงหรอหลายรปแบบใหเปนตวอยางของเกษตรกรทจะนาไปใชพจารณา ทงนเนองจาก ในแตละทองถน นบตงแต จงหวด อาเภอ ตาบล หมบาน ไปจนถงในระดบไรนาของเกษตรกรแตละรายจะมความ แตกตางกนในปจจยทางสภาพแวดลอม ซงแบงไดเปน 3 ประการ ดงน

1. สภาพแวดลอมทางกายภาพของพนท ซงไดแก ความอดมสมบรณของดน ความสง ตา ของระดบพนท สภาพการ มนาสาหรบบรโภคและนาเพอใชในการเกษตร เปนตน2. สภาพแวดลอมทางชวภาพของพนท ซงไดแก พช สตว ทสามารถจะปรบตวใหอยไดอยางเหมาะสมในพนทดงกลาว3. สภาพแวดลอมทางเศรษฐกจและสงคม ซงไดแก ฐานะทางเศรษฐกจของครวเรอนเกษตรกร แรงงานทมอยจานวน เทาใด อายของคนในครอบครวในวยทเรยนหนงสอ ทางานหรอวยชราจานวนเทาใด มรายไดนอกภาคเกษตร เชน การรบจางทางานนอกฟารมเทาใด ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณ เชน หมบานภาคเหนอยอมมขนบธรรมเนยม ประเพณตางกบภาคใตและภาคอนๆ หมบานของไทย-มสลม ยอมตางจากไทย-พทธ ในบางกรณ เชน การบรโภค อาหาร เปนตน



ระบบเกษตรผสมผสาน จะชวยสรางความสมดลทถก ทาลายไปใหกลบมาเกดขนใน ไรนาของเกษตรกรไดอก ซงอาจ จะประกอบดวย พช สตวและ ประมง โดยตองมสดสวนของ ขนาดและจานวนทพอเหมาะ กบสภาพแวดลอม แรงงานและ เงนทนเชน ในไรนาของครอบครว หนงๆจะสามารถมจานวนสตวเลยงไดจานวนหนงทพอเหมาะในการทจะใชแรงงานคอยเลยงดโดยใชอาหารทไดรบจากพชทปลกขน แตถาเจาของตองการเพมจานวนการเลยงสตวใหมากขน ปรมาณอาหารและแรงงานในการดแลกจะมากขนดวย

RO

YA

L P

RO

JE

CT

JO

UR

NA

L

ปจจยทงสามประการดงกลาวนน เปนสงสาคญทจะเปนตวแปรในการนามาพจารณาและวเคราะหกอนท จะกาหนดรปแบบระบบเกษตรผสมผสานใหเหมาะสมตอไป อยางไรกตามเพอใหเกษตรกรไดมความรจากประสบการณ ของการจดระบบเกษตรผสมผสานในปจจบนทมผดาเนนการอยและประสบผลสาเรจแลวซงสามารถใชเปนขอมล พนฐานเบองตนได

ผลทไดรบจากระบบเกษตรผสมผสาน1. ผลทเกดขนตอการปรบปรงระบบนเวศวทยา ระบบเกษตรผสมผสานสามารถเพมพนความอดมสมบรณ และความสมดลของสภาพแวดลอม แนวคดและหลกการของระบบเกษตรผสมผสาน เปนการนามาซงความสมดลและการอยรวมกนของจลนทรยดน โมเลกล ของอนนทรยวตถ เชน กาชไนโตรเจนในธรรมชาตจะถกเปลยนเปนอนทรยวตถ โดยจลนทรยทอาศยอยในรากพช ตระกลถวและสาหรายสเขยวแกมนาเงน จนทาใหเปนไนโตรเจนทอยในรปทพชนาไปใชประโยชนได สวนธาตอาหาร อนๆ จะถกทาใหอยในรปทใชประโยชนไดโดยการสลายตวของแรธาตอนๆ พชสามารถสะสมพลงงานแสงในรปของเนอไม อาหารและโปรตน เศษซากพชทรวงหลนลงบนพนดนจะเนาสลายกลายเปนอาหารของพช เมอความสมดลของธรรมชาตถกทาลาย เนองจากปาไมถกทาลาย หนาดนจะถกทาลายและชะลางเอาความอดมสมบรณไปพชพรรณนานาชนดจะลดลง ประกอบกบมการใชสารเคมปองกนกาจดแมลงศตรพชกนอยางกวางขวาง จงไป ทาลายศตรธรรมชาตของแมลงลงดวย ทาใหจานวนแมลงศตรพชมจานวนมากขนอยางรวดเรวและทาลายพชผล อยางรนแรง เชน การระบาดของแมลงปาทงกา เปนตน



และถาหากมพนทจากดกอาจจะมอาหารไมเพยงพอจากผลผลตของพชทปลกได ซงจะตองใชเงนซออาหารสตวจากทอนมาเสรม มลสตวทไดจากการเลยงสตวกจะนามาเปนปยใหแกตนพชหรอเปนอาหารปลาและถามมลสตวในปรมาณมากกสามารถนามาใชในการทากาชชวภาพเพอการหงตมไดอก ซงจะทาใหมลภาวะทอาจจะเกดจากมลสตวไมเกดขน แตในทางตรงขามกลบไดผลผลตมากขนและสภาพแวดลอมกจะดขนดวย

กาชไนโตรเจนในธรรมชาต จะถกเปล ยนเปน

อนทรยวตถโดย. . .จลนทรยทอาศยอยในรากพชตระกลถว

ในขณะเดยวกนพชทปลกเพอการบรโภคในครวเรอนเมอเหลอกจาหนายเปนรายได เศษเหลอของพชซง ถาหากไมมสตวเลยงกจะทงใหเนาเสยหรอเผาทง แตในระบบเกษตรผสมผสานสามารถนาเศษพชนนมาใชประโยชน เปนอาหารสตวและเปนปยหมกบารงดนได พชตระกลถวเมอปลกรวมหรอปลกกอน-หลงพชอนๆ ในบรเวณเดยวกน จะชวยปรบปรงบารงดนใหมสภาพสมบรณมากขน การปลกไมยนตนโตเรวกจะใชเปนฟน หรอเผาเปนถานใชใน การหงตม การปลกพชหลายๆ ชนดผสมผสานกนจะชวยทาใหเกดสภาพสมดลตามธรรมชาต เชนเดยวกบสภาพปา ธรรมชาตมผลทาใหศตรพชไมเกดการระบาด ดนจะมความอดมสมบรณเมอใบไมทตกทบถมกลายเปนอนทรยวตถสภาพแวดลอมจะมความรมรน

ROYAL PROJECT JOURNAL



จะเหนไดวาระบบเกษตรผสมผสานเปนการจดระบบการทากจกรรมทางการเกษตรในระดบไรนาของ เกษตรกรทงการปลกพช เลยงสตวและประมง โดยใหมความเกอกลกนในการทากจกรรมตางๆ ซงนบเปนแนวทาง หนงทเปนทางเลอกใหกบเกษตรกรไทย ซงสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย สามารถนาไปใชในครวเรอน เพอลดความ เสยงในการผลตทางการเกษตร โดยเฉพาะการผลตเชงเดยวทมการแขงขนสงในปจจบน

แหลงขอมลอางอง : เอกสารเพอการสนบสนนการปรบโครงสรางการผลตทางการเกษตร กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหรณ

2. ผลตอการปรบปรงสถานะทางเศรษฐกจของชนบท ตามทกลาวมา การศกษาเกยวกบการพฒนาชนบทอนดบแรกคอ มองไปทเกษตรกรรายยอยทยากจน ระบบเกษตรผสมผสานทมการผลตหลายชนด ซงสามารถผลตอาหารและมบางสวนเหลอจาหนายเปนรายไดนน ยอมแสดงวาผลผลตมหลกประกนในความมนคงตอการดารงชวตโดยมสาเหต ดงน1. เกษตรกรไมจาเปนตองจายเงนเปนคาใชจายประจาวนเพราะสามารถใชผลผลตในไรนาเปนอาหารภายใน ครวเรอนได2. สามารถนาผลผลตทเหลอจากการบรโภค จาหนายในตลาดทองถนหรอตลาดในเมอง ไดเงนสดนาไปซอหาปจจยส ทจาเปนมาใชในชวตประจาวน คอ อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค ดนคนสความอดมสมบรณ และไมมผลเสยจากสารพษตกคางในดน3. เกษตรกรไมตองกงวลเกยวกบราคาสนคาทเคลอนไหวอยตลอดเวลา กลาวคอ เมอราคาตาจะนามาทาอาหารแตเมอราคาสงขนจะนาไปจาหนายและไดกาไรมากขน4. เกษตรกรไมตองลงทนสง เพราะเรมจากระบบเกษตรผสมผสานเพยง 2-3 กจกรรม เชน เลยงปลาในนาขาว เลยงสตวในแปลงไมผลยนตน ปลกพชหลายชนด รวมทงพชผกตางๆ ซงเพยงพอสาหรบบรโภคในครวเรอน เพราะไมจาเปนตองกยมเงนจากพอคาคนกลาง หรอธนาคาร สาหรบสวนทเหลอสามารถเกบออมได5. ระบบเกษตรผสมผสาน เปนการคนสสภาพเดมของระบบนเวศวทยา เนองจากเกษตรกรสามารถปรบปรงสภาพแวดลอมของทรพยากรภายในไรนา ซงทาใหพนดนคนสความอดมสมบรณและไมมผลเสยจากสารพษตกคางในดน



หนงสอ Guide Book ทเจ�ะลกขอมลการทองเทยวเชงเกษตรทยงยน พรอมรวบรวมขอมลของแหลงทองเทยวยอดนยมมาบนทกไว ในหนงสอน เนอหาภายในประกอบดวย เจาะลก สถานเกษตรหลวงฯ ลองลมชมรสผลไมเมองหนาวนานาชนด เมนเดดโครงการหลวง เสนทางเดนปาศกษาธรรมชาต เทยวชมหมบาน เรยนรวถชวตชาวไทยภเขา ชมซากระและดอกไมหนาหนาว แหลงทองเทยวขนชอ ทรปทองเทยวตวอยาง ซงเรยบเรยงดวยภาษาทอานเขาใจงาย พรอมภาพประกอบพมพสสนสวยงาม ร�ค�จำ�หน�ยเลมละ 195 บ�ท

“อางขางแดนมหศจรรย” และ “อนทนนทสงสดแดนสยาม”

ตดตอสอบถาม แผนกประชาสมพนธและทองเทยว มลนธโครงการหลวง โทร.053-810765 ตอ 104,108อเมล. [email protected]

www.thairoyalprojecttour.com

อางขางแดนมหศจรรย

ตดตอห�ซอไดทรานโครงการหลวงทกสาขา รานซเอด บค เซนเตอร รานหนงสอนายอนทร ราน B2S และรานหนงสอชนนาทวประเทศ

อนทนนทสงสดแดนสยาม

เดอนพฤศจกายนถงตนมนาคม ยงมผลไมอนๆ ททยอยออกผลในชวงฤด รอนจนถงตนฤดฝนผลไมทจะแนะนาชนดแรก คอ พช หรอทอ ซงถกยก ใหเปนราชนของผลไมเมองหนาว จะออกผลใหเกบเกยว ในชวงปลาย เดอนมนาคมถงเมษายน พนทโครงการหลวงทสงเสรมปลก ไดแก สถานเกษตรหลวงอางขาง สถานเกษตรหลวงอนทนนท และศนยพฒนา โครงการหลวงขนวาง ผลของพชมลกษณะคอนขางกลม เนอแนน เมอสก จะมสเหลองทงผล สามารถใชแปรรปไดด เชน ทาพชลอยแกว ขนมเคก คกก นาผลไม หรอใชทาอาหาร เปนตน รสชาตหวานอมเปรยว สามารถ ทานสดได ใหคณคาวตามมน A มสรรพคณเปนยาระบายออนๆ ในความ เชอของชาวจน พช เปนสญลกษณของการมอายยนยาว และเกยวของ กบการกบการปองกนสงชวราย ถาดอกพชบานในระหวางการฉลอง วนปใหมหมายถงปตอไปจะเปนปของโชคลาภ

เพราะประพาสตนบนดอยจงนามาสกาเนดโครงการหลวงเมอ 43 ปทผานมา ปจจบนโครงการหลวงไดมการวจยพชพนธทหลากหลายสรางอาชพแกชาวเขา นอกเหนอจากผก และดอกไมเมองหนาวแลว พชสาคญชนดหนงทสงเสรม คอ ผลไม นอกจากจะปลกเพอเพมปรมาณปาไมในประเทศแลว ยงถอเปนปากนได คอ ผลผลตสามารถนาไปใชประโยชนและสรางรายไดใหแกเกษตรกรอกทางหนง

หนรอนไปเทยว...ชมสวนผลไมทโครงการหลวง

ประภาศร พวงเงนมาก...เรอง

ฤดกาลของผลไมโครงการหลวง นบจากสตรอเบอร โดยเฉพาะพนธพระราชทาน 80 ทมรสชาตหวาน อรอยและมกลนหอม เปนผลไมทใหผลผลตในชวงฤดหนาวซงไดรบ ความนยม ชนชอบกนในกลมของผบรโภคชาวไทย โดยเกบเกยวออกผลตงแตชวงปลาย


หลงจากฤดกาลพชแลวชวงเดอนพฤษภาคมยงม พลม ผลไมทมสแดงกา นารบประทาน รสชาตอมเปรยวอมหวาน นยมนาไปแปรรปเปนผลตภณฑตางๆ เชน นาพลมเขมขน นาพลมพรอมดม พลมแชอม และแยมพลม เปนตน ผลพลมมคณคาทางอาหาร สรรพคณชวยขจดความเมอยลา ชะลอความชรา เสรมสรางกระดกและฟน

ผลไมทออกกนในชวงนตงแตเดอนกรกฎาคมถงกนยายน คอ ลกพลบ ซงเปนผลไมทตองการความหนาวเยน บนพนทปลกตองมความสงจากระดบนาทะเล 1,000 เมตรขนไป เนอผลสเหลองหรอแดงเขม อมนาตาล มทงพลบฝาดและพลบหวาน โดยพลบหวานรสชาตจะไมฝาดเมอเกบเกยวสามารถรบประทานไดทนท ปจจบนพนทปลกพลบสวนใหญของประเทศไทยอยในพนทโครงการหลวง แหลงทปลกสาคญ ไดแก ศนยพฒนาโครงการหลวงแมแฮ ศนยพฒนาโครงการหลวงทงหลวง ศนยพฒนาโครงการหลวงหวยนาขน ศนยพฒนาโครงการหลวงแมปนหลวง จ.เชยงราย และสถานเกษตรหลวงอางขางสถานเกษตรหลวงอนทนนท จ.เชยงใหม พลบเปนผลไมรบประทานผลสด มคณคาทางอาหารสง เปนอาหารเสรมเพอสขภาพ จะชวยลดอาการเมาคางในผทดมสรา ชวยลดความดนโลหต และมวตามนเอสงมาก ผลไมของโครงการหลวงทกลาวมาน เปนพชผลทรจกและนยมของชาวไทย แตหลายทานอาจจะเคยทานแตผลผลตหรอสนคาแปรรปทหาซอไดตามตลาด รานคาทวไป ในชวงฤดรอนทกาลงมาถงน ลองเปลยนบรรยากาศทรอนอบอาวในเมอง ไปตามหาผลไมเมองหนาวบนดอย ชมสวนผลไมและสมผสอากาศเยนสบาย นอกจากจะไดเรยนรการปลก การเกบผลผลตสดๆ จากตนแลว ยงถอเปนการทองเทยวทเพลดเพลนและสนกสนาน ไมแนมาเทยวเกบผลไมวนเดยวอาจจะไดสมผส ถง 3 ฤดในหนงวน...

เขาสฤดฝนบรรยากาศบนดอยตางๆ เขยวชอม อากาศเยนสบาย เสนหของหมอกและสายรงหลงฝนตก เปนภาพทตองบนทกเกบเปนความทรงจำาทงดงาม

ทองเทยวโครงการหลวงwww.thairoyalprojecttour.com

ด-สนก


นาผงจากสวนกาแฟโครงการหลวง

ในนำำาผงมวตามน บ ซ และแรธาตตางๆ เชน ฟอสฟอรสแคลเซยม เกลอแร กรดอะมโนจาเปน รวมถงสารแอนตออกซแดนท

เลอกซอไดท

รานโครงการหลวงทกสาขา

ผลตจากบานแมลาย ศนยพฒนาโครงการหลวงตนตก อาเภอแมออน จงหวดเชยงใหม เปนนาผงตามฤดกาลจากสวนกาแฟของโครงการหลวง

แนะนาผลตภณฑ ผลตผล


รสชาตกลมกลอม กลนหอม ชมคอเหมาะสำาหรบนกดมชาทชนชอบความสนทรยในรสชาต ชาชวยในการสลายไขมนในรางกาย ลดคอเลสเตอรอล ชวยขบและชำาระพษในรางกาย ควรดมหลงอาหาร 1- 2 ชวโมง

เลอกซอไดทรานโครงการหลวง ทกสาขา

แนะนาผลตภณฑ ผลตผล


สวนผสม วานลลาครม1. นมสด ¾3/4 ถวยตวง2. ไขแดง 3 ฟอง3. นาตาลทราย ¼1/4 ถวยตวง4. แปงขาวโพด 2 ชอนโตะ5. เนยสด 1 ชอนโตะ

6. เกลอปน 1/8 ชอนชา7. ฝกวานลลาโครงการหลวง 2 ฝก8. วปปงครม 1 ถวยตวง9. มะมวงโครงการหลวงสกแลว 1 ลก * ถวยทารต สาเรจรป 10 ถวย

วธทา1. ใสนมสด ฝกวานลลากรดแลว และเกลอลงในหมอ คนใหเขาดวยกน แลวพกไว จากนนนาไปตงไฟ ใชไฟคอนขางออน คนไปเรอยๆ ใหเดอด จากนนนากระชอนมากรองฟองและฝกวานลลาออก2. นาไขแดงใสในชามตามดวยนาตาลทราย แปงขาวโพด คนใหเขากน3. นานม มาผสมกบสวนผสมของไขแดงทเตรยมไว คนแลวนาไปตงไฟออนๆ คนไปเรอยๆ เรวๆ อยาใหแปงจบเปนตว คนจนเนยนใหเขากน ใสเนยคนอกครงแลวปดไฟ จากนนทงไวใหเยน4. ตวปปงครมใหตงยอด5. จากนนนาสวนผสมแรกทเยนแลว (อณหภมหอง) มาผสมกบวปปงครมทเตรยมไว คนใหเขากนนาครมทไดใสถวยทารตทเตรยมไว หนมะมวงเปนชนๆ วางดานบน หรอผลไมตามฤดกาล (ครมยงเขมยงเพมรสชาตความอรอย)

กาวใหม

การเพมผลผลตขาวนาดำาบนพนทสงดร.จนทรจรา รงเจรญ

นกวชาการ สานกวจย สถาบนวจยและพฒนาพนทสง (องคการมหาชน)

ซงทกชมชนมการปลกขาวเพอยงชพ สรางความมนคงทางดานอาหาร โดยเฉพาะอยางยงเกษตรกรชนเผากะเหรยง ททานาเปนอาชพหลก

การปลกขาวบนพนทสงมปจจยหลกในการสรางผลผลต 2 ปจจย ไดแก (1) ปจจยดานพนธกรรม และ (2) ปจจยดานสภาพแวดลอม เนองดวยบนพนทสงมขอจากดของสภาพแวดลอมคอนขางมาก จงจาเปนอยางยงทตองมงเนนปจจยดานพนธกรรมหรอพนธขาวทด โดยทวไปเกษตรกรสวนใหญนยมปลกพนธขาวทองถน (Local variety) ซงแตละชมชนมพนธขาวประจาชมชนมากกวา 1 พนธ สงผลทาใหเกษตรกรปลกขาวมากกวา 2 พนธตอฤดกาล ซงเปนวธการหนงในการลดความเสยงจากความเสยหายของผลผลตขาวหากเกดภยธรรมชาต เกษตรกรบางรายปลก ทงพนธขาวเจาและพนธขาวเหนยวในพนทแปลงตดกน เนองจากความหลากหลายของพนธขาวจงทาใหเกดการผสม ขามพนธกบพนธทออกดอกพรอมกนหรอใกลเคยงกน ถงแมวาขาวจะเปนพชผสมตวแตกสามารถเกดกระบวนการ ผสมขามของขาวไดถง 4% (ดงภาพ 1) ผลทเกดขนทนทจากการผสมขามพนธ คอ เกดมเมลดขาวเจาในเมลดพนธ ขาวเหนยว เนองจากเมลดขาวเจาจะขมเมลดขาวเหนยว ผลการปนเปอนของเมลดพนธทาใหขาวเกดการปนพนธ คณภาพขาวตา เมลดขาวในแปลงมการสก-แกไมพรอมกน เมอเกบเกยวผลผลตจงไดขาวทมทงเมลดเหลอง เมลดเขยว และเมลดลบปะปนกน สงผลตอเนองทาใหผลผลตขาวเกบรกษาไดสนและคณภาพการหงตมลดลง

ขาวเปนพชอาหารหลกและพชทางวฒนธรรมของชมชนบนพนทสง

เพศผ คอ สวนใหละอองเรณ เพศเมย คอ สวนรบละอองเรณจากเพศผ

ภาพ 1 การผสมขามของขาว


กาวใหม

พ นท ส ง ของประ เทศไทย เปนแหล งความ หลากหลายทางพนธกรรมขาว ทยงคงเหลออ ยใน ทองถนเพยงไมกแหง การรกษาแหลงลกษณะพนธกรรม ของขาวทองถนไมใหสญหายจงเปนสงทควรกระทา ถงแมวาบนพนทสงจะมพนธกรรมขาวทหลากหลาย แต ก ย ง ป ระสบปญหา เร อ ง ผลผล ต ข า วต อ ไร ต า เนองจากมขอจากดของพนทลาดชนสง ทขาดวธการ เขตกรรมนาขาวทเหมาะสม โดยเฉพาะขาดแคลนเมลด พนธขาวทดสาหรบใชปลกในชมชน ซงเปนสาเหตหนง ททาใหผลผลตขาวลดลงทกฤดกาล และพนธกรรมทดของ พนธขาวทองถนถดถอยสญหายไป

และจากสภาพภมอากาศทเปลยนแปลง บนพนทสง โดยเฉพาะการเกดสภาวะฝนทงชวง การระบาดของโรคและแมลง เปนสาเหตหนง ททาใหผลผลตขาวไมเพยงพอตอการบรโภค เพอลดผลกระทบดงกลาววธการใชนาเพอการ เพาะปลกขาวนาใหเกดประโยชนอยางคมคา ดวยระบบขาวนานานอยเปนแนวทางหนงทลด การใชนาในแปลงขาวนา และลดการระบาด ของโรคและแมลงทมนาเปนตวนาพา รวมทง เปนการเตรยมการรองรบกบสภาวะการขาด แคลนนาในอนาคต

ขาวนานำานอย ระบบการปลกขาวนานานอย (Li, 2001; Bouman and Tuong, 2001; Bouman1 et al., 2002) เปนแนวทางหนงในการใชทรพยากรนาอยางมประสทธภาพ สรางความยงยนในระบบการผลตพชบนพนทสง ในอดตการปลกขาวนาในรปแบบนาขนบนไดบนพนทสง เกษตรกรจดการนาดวยวธการขงนาและรกษาระดบนาในแปลงนาตลอดฤดปลกซงเปนวธการทตองใชนาเปนปรมาณมาก แตเปนวธทชวยควบคมวชพชในแปลงนา ตอมาไดมการศกษาวธการลดปรมาณนาในระบบการผลตขาว ไมวาจะเปนการการลดระดบนาขงในแปลงนา การใหนาเปนระยะ ดงเชน ระบบการปลกขาวแบบประณต (System of Rice Intensification หรอ SRI) เปนระบบการจดการรวมระหวาง พช (ขาว) ดน นา และธาตอาหาร (ปย) ซงอาจจะลดการใชนาลงได 25-50% โดยทเพมผลผลตไดถง 50-100% โดยปลอยใหแปลงนาแหงหรอใหมนานอยทสด ใชนาเฉพาะเพอใหระบบรากของตนขาวละลายธาตอาหารในดน เพอนาไปเสรมสรางการเจรญเตบโตของขาว ระบบนจงใชนานอยกวาการทานาแบบนานาขง ยงกวานนเนองจากไมมนาทวมนาจงไมมการหมกเนาของซากพชซากสตวในนา ลดการปลอยกาซมเทนซงเปนกาซเรอนกระจกทมฤทธรนแรงกวาคารบอนไดออกไซดกวา 20 เทา ในชวงทดนแหงแตกทาใหรากขาวไดรบออกซเจนเกดการสรางรากใหมเพอชวยในการดดนา แรธาตสตนขาว แตวธการเหลานยงมไดปฏบตอยางแพรหลายในเกษตรกรผปลกขาวนาบนพนทสง

ผลดของระบบนานำานอย ไดแก 1. ความชนโคนกอขาวตา อณหภมหนาผวดนสงๆ ตาๆ ลดเพลยกระโดดสนาตาล2. ตนขาวไมอวบนา เปลอกและลาตนแขง ทนตอเพลยกระโดดสนาตาล ตานทานโรค-เเมลง3. หนาดนแตกระแหง ระบบรากทางานเตมท รากขาวไดหายใจสมผสอากาศมากขน ทาใหแตกกอด4. หนาดนไดมเวลาพกตว ลดปรมาณนาในแปลงนาขาว ชวยลดปญหานาหลม เดนทางานในเเปลงนาไดสะดวก และไมเสยเวลา5. ใสปยหลงจากหนาดนแตก ปยจะลงไปในรอยแตก (เหมอนกบการฝงปยไวในดน ทาใหรากขาวดดซมสาร อาหารไดเรว การใชปยมประสทธภาพมากขน) 6. การเตมนาลงในแปลงนา ทาใหปยทอยในดนละลายนาได ตนขาวจงดดซมไดอยางเตมท เปนผลใหตนขาว แขงแรงและโตเรว7. หากมหญาขนระหวางแถว ใหถอนกาจดหญาทง (ทาหลงจากปลอยนาเขานาใหซมเขาหนาดน)8. ตนขาวเจรญเตบโตทางดานขาง (แตกกอ) และดานลาง (รากลงลาง ชวยหากนเลยงลาตน) ตนขาว ไมลม ทาใหเกบเกยวงาย


กาวใหม

ขอจำากด1. ไมเหมาะสาหรบพนทดนเคม อาจทาใหขาวตายได2. หลงปกดาปลอยนาขงในแปลง 7-10 วน เพอเรงใหตนขาวตงตว3. งดเวน การปลอยนาใหแหง “ชวงขาวตงทองถงดอกบาน”4. ปลอยใหหนาดนแหงตอกอนการเกบเกยว 15 วน เพอเรงการสกแกใหสมาเสมอ5. ดนทเหมาะ คอ ดนท ไมเผาตอฟางขาว

ภาพ 2 การปลกขาวระบบนานานอย

ทมา : http://www.gotoknow.org/posts/436181

ทรงกอไมทบ แสงสองทวถง แปลงนานานอย ทนตอโรค

แปลงนานาขง เกดโรคกาบใบแหง สรางรากใหม (สขาว)

ปลกขาวแบบประณต ระบบ SRI เปนระบบการปลกขาวทใชเมลดพนธนอย นานอย และปยนอย (ดงภาพ 3) นาโดยนวตกรรมของชาวนาในประเทศ Madagascar ในป ค.ศ. 1980 เปนวธการปลกขาวแบบใหนาพอด ดนเพยงแคมความชน ดนจบตวกนจนแตก สลบการใหนา แตกขนกบชนดดนทปลกและสภาพอากาศ การจดการนาในระบบ SRI เปนการหลกเลยงความเสยหายของราก เพมการทางานของจลนทรยในดน ชวยทาใหธาตอาหารอยในรปทเปนประโยชนตอพช ทาใหรากมสภาพแขงแรง และรากมการแผกระจาย

หลกการของระบบ SRI คอ- ปกดากลาขาวอายนอย (จานวน 2-3 ใบ) ซงกลาอายนอยรากยงมขนาดเลก เมอปกดารากเกดการฉกขาดนอย และเพมชวงระยะเวลาแกตนกลาขาวในการเจรญเตบโตในแปลงผลต- ปกดาไมลก ปกดาใหรากกระทบเทอนนอยทสด ทาใหเกดการแตกหนอเฉพาะ primary และ secondary tiller- ปกดากลาทระยะหาง (30x30, 40x40) cm เพมการแตกหนอตอกอ เพอใหไดจานวนหนอตอกอสง โรคและ แมลงระบาดนอย สะดวกในการใชเครองมอในแปลงและการเดนสารวจในแปลง- ดนชนแตนาไมทวม


กาวใหม

- ดนแหงแตกสลบเปยก เปนการเพมชองวางอากาศ หรอ O ในดน ทาใหจลนทรยพวก aerobic ทางานไดด เนอดนจบตวแนน ทาใหทางานสะดวกในการปฏบตงานในแปลง ลดการเกดกาซ CH แทนระบบการปลกขาวแบบ นาขง ลดการระบาดของโรคทเกดจากเชอแบคทเรยและหอยเชอร- เพมอนทรยวตถในดน และการเตรยมดนทด

ภาพ 3 การปลกขาวแบบประณต

ปกดากลาตนเดยว ทรงกอแผกวาง

การดำาเนนงานวจยเพอผลตเมลดพนธขาวทด ในฤดนาป พ.ศ. 2555 ไดเรมตนดาเนนการวจยการเมลดพนธขาวทดโดยเนนการคดเลอกเมลดพนธขาวพนธทองถนใหบรสทธตรงตามสายพนธ กาจดตนพนธปน ซงในปแรกไดเนนการกาจดพนธปนในแปลงทตองการนาเมลดพนธไปใชตอในฤดนาป พ.ศ. 2556 และในขณะเกบเกยวตองแยกเกบระหวางขาวทเปนเมลดพนธและขาวทนาไปบรโภค ปองกนอยาใหเกดการปนเปอน

ซงในฤดนาป พ.ศ. 2555 ดาเนนการวจยใน 2 พนท คอ สถานเกษตรหลวงอนทนนท ทาการคดพนธ บอพอ มเกษตรกรเขารวมจานวน 3 ราย และศนยพฒนาโครงการหลวงแมทาเหนอทาการคดพนธสนปาตอง 1 มเกษตรกรเขารวมจานวน 6 ราย ผลปรากฏวา เกษตรกรไดดาเนนการกาจดตนพนธปนดวยความเขาใจทถกตอง และเกบเกยวแยกผลผลตเมลดพนธออกจากขาวบรโภค กลาวคอ กาจดตนพนธปนในระยะแตกตอ ระยะโผลรวง และระยะโนมรวง โดยกาจดตนทแสดงอาการของโรคเขยวเตย (ตนแคระแกรน) โรคใบสสม โผลรวงกอน สงกวาตนอน ตนขาวททรงกอ สใบ สดอกแตกตางจากพนธทตองการ (ดงภาพ 4) และในระยะเกบเกยว เกษตรกรเจาของแปลงทาการเกยวขาวแปลงเมลดพนธเองซงแยกจากการลงแขกเกยวขาวทงหมด

2

4


กาวใหม

และในฤดนาป พ.ศ. 2556 ไดวางแผนรวมกบเกษตรกรผปลกขาวเพอดาเนนงานวจยใหไดเมลดพนธทด ตรงตามสายพนธและมคณภาพมากขน โดยนาระบบการปลกขาวแบบประณตผสมผสานกบระบบขาวนานานอย ซงจะดาเนนทางานวจยตอเนองและใชเมลดพนธจากป พ.ศ. 2555 ในการทดสอบของพนทสถานเกษตรหลวง อนทนนท และศนยพฒนาโครงการหลวงแมทาเหนอ และเรมตนงานวจยเพม 3 พนท คอ ศนยพฒนาโครงการหลวงแมลานอย ศนยพฒนาโครงการหลวงแมแฮ และศนยพฒนาโครงการหลวงหมอกจาม

ภาพ 4 การกาจดตนพนธปนในแปลงนา

เอกสารอางองBouman, B.A.M. and Tuong, T.P., 2001. Field water management to save water and increase its productivity in irrigated rice. Agricultural Water Management. 49(1) :11-30.Bouman1, B.A.M., Yang X., Wang H., Wang Z., Zhao J., Wang C. and Cheng B. 2002. Aerobic rice (Han Dao): a new way of growing rice in water-short areas. Proceedings of the 12th International Soil Conservation Organization Conference, 26-31 May, 2002, Beijing, China. Tsinghua University Press. Pp. 175-181. Li, Y. H. 2001. Research and Practice of Water-Saving Irrigation for Rice in China. Water-Saving Irrigation for Rice. Proceedings of an International Workshop Held in Wuhan,China. 23-25 March 2001.http://www.gotoknow.org/posts/436181

การตดตนพนธปน ตนพนธปนโผลรวงกอน

ลกษณะพนธปนทพบในแปลงพนธสนปาตอง 1


สขภาพคนไทย การดารงชวตของคนไทยในปจจบนทอาศยเทคโนโลยททนสมย สาธารณปโภคพรอมมล เครองอานวย ความสะดวกทหลากหลาย รวมถงการปรงแตงองคประกอบตางๆ เพอใหชวตมความคลองตว สะดวกสบายมากขน ดวยวตถนยม หากมองในภาพรวมของชาตบานเมอง มความเจรญกาวหนา ตงแตการศกษา เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม กพบปญหาทแอบแฝงในการดาเนนชวตคอ สขภาพ ทมความเปลยนแปลงในเชงลบ เราจะเหนวาใน แตละวนตามสถานบรการสาธารณสขมผคนมารบบรการอยางตอเนองไมขาดสายดวยดวยนานาโรค ทงๆ ทมการ พฒนาการเขาถงการบรการสขภาพ ซงนาจะเปนสงทด แตสขภาพของคนไทยกลบอยในระดบทไมไดมาตรฐาน ภาครฐและภาคประชาชน เครอขายสมชชาสขภาพ องคกรภาคทเกยวของ จงไดรวมกนพฒนาตวชวดสขภาพแหง ชาตดวยกระบวนการมสวนรวมและการแลกเปลยนเรยนรรวมกน ไดตวชวด 3 องคประกอบ ไดแก สถานะสขภาพ ปจจยบงชสขภาพ และระบบบรการสขภาพ

สถ�นะสขภ�พ คนไทยมการพฒนาสขภาพกายทดข นและตอเนอง อกทงอายคาเฉลยทยนยาวขน สาหรบชายอยท 69.5 ป หญง 76.3 ป ซงการสญเสยสขภาพในชายสาเหตสวนใหญมาจากการตดสราและ อบตเหต ในหญงจากมะเรง เนองอก ซงเปนสาเหตการตายทมอตราสงทสด และอตราการเจบปวยดวยโรคไม ตดตอเพมขนอยางรวดเรวในโรคความดนโลหตสง โรคหวใจและโรคเบาหวาน การประเมนสขภาพจต สวนใหญ อยในเกณฑมาตรฐาน อตราการฆาตวตายซงเปนตวชวดสขภาพจตลดลงในชวง 10 ปทผานมา จากอตรา 8.6 : 100,000 คน เปน 5.7 : 100,000 คน สาหรบคณภาพทางจตใจ ตวชวดสขภาพจะพบในการแสดงออกในพฤตกรรม การขอโทษเมอกระทาผด การใหอภย ความรสกเหนอกเหนใจ และใหความชวยเหลอแกผเดอดรอนเปนในทางทดขน แมวาขอบงชถงความเครงครดและการปฏบตตามคาสอนทางศาสนามแนวโนมลดลงกตาม

ปจจยบงชสขภ�พ จะพบพฤตกรรมผบรโภคแอลกอฮอลในระดบอนตราย รวมถงผสบบหร การออก กาลงกายอยางพอเพยงมสดสวนทลดลง พฤตกรรมการบรโภคอาหารท ข�ด และ เกน ในการเลอกรบประทาน อาหารบางประเภท คอ การรบประทานผกผลไมลดนอยลง รบประทานอาหารจานดวนไขมนสง ขนมหวาน นาอดลม มากขนโดยเฉพาะในกลมวยเดก พบวา คนไทยอาย 15 ปขนไป มภาวะอวนและอวนลงพง รอยละ 34.7 และ 32.1 การเพมสดสวนของแมวยรนมชวงอายนอยลง ระหวาง 10-14 ป ในพฤตกรรมดานอนามยการ เจรญพนธ ทตองไดรบการเอาใจใสและดแล สงแวดลอมในดานอากาศ ฝนละออง นา ขยะ กลนเหมน ถอเปนเรองสาคญทตองพฒนา

สขภาพด


สดสวนครวเรอนทมปญหาหนสน ไมมเงนออม ไมมทอยอาศยเปนของตนเอง ยงอยในอตราสวนทสง ความแตกตางในการกระจายรายไดระหวางคนรวยกบคนจนสง 11-15 เทา ซงเปนพนฐานความไมเทาเทยมกนใน สงคมดานอนๆ รวมถงปญหาดานสขภาพทยงไมมแนวโนมทจะลดลง จงเปนความเปราะบางทกระทบตอความ มนคงรวมถงเสถยรภาพของสงคมไทยในอนาคต นอกจากน การพฒนาศกยภาพชมชน จากดชนชมชนเขมแขง อยในระดบทตองปรบปรง ดชนครอบครวอบอนอยในระดบตองเรงแกไขและปรบปรง เชนเดยวกบสดสวนของ พอและแมเลยงเดยวมแนวโนมเพมขน สะทอนใหเหนถงสถานการณความสมพนธในครวเรอนทกาลงประสบปญหา ดานบทบาทหนาทและสมพนธภาพของสมาชกในครอบครว จงถอวาครอบครวเปนปจจยบงชสขภาพของแตละ บคคลทสงผลกระทบตอสขภาพในภาพรวม ระบบบรการสขภาพ จากการดาเนนโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา กลาวไดวาคนไทยเกอบรอยละ 100 มหลกประกนเขาถงบรการสขภาพทจาเปนได โดยมภาระและความเสยง อนเกดจากคาใชจายในการรกษาพยาบาลทลดนอยลง อยางไรกตาม พบวา การอดหนนงบประมาณภาครฐ ในดานสขภาพยงมความไมเทาเทยม โดยเฉพาะการใหบรการผปวยทโนมเอยงไปยงคนรวยมากกวาคนจน

12 ตวชวดสขภาพแหงชาตเปนการสะทอนสถานะสขภาพ ปจจยบงชสขภาพ

และระบบบรการสขภาพทมการพฒนาและปญหาทควรแกไข

1. สขภ�พก�ย อตราการตายในวยแรงงาน (อาย 15 -59 ป) มแนวโนมลดลง แสดงวาสขภาพกายของคนไทยม ทศทางทดขน แตการตายดวยโรคมะเรง และอบตเหต รวมถงอตราการเจบปวยดวยโรคไมตดตอและโรคเรอรงท เพมขนอยางรวดเรวอยางตอเนอง เปนสงททกภาคสวนตองหาทางปองกนและแกไข2. สขภ�พจต เปนผลของปจจยทางสงคม วฒนธรรม ศาสนา เศรษฐกจ การเมอง และกระบวนการภายในใจของคน การสรางความสข ควรสรางความผกพนและสายสมพนธทดในครอบครว สรางอาชพการงานทมนคง สนบสนนให คนเขาถงกจกรรมทางศาสนาและมสวนรวมในชมชน ตลอดจนการใหความชวยเหลอแกผดอยโอกาส คนพการ เปนตน ตวชวดสถานการณสขภาพจตทเหนชดเจน คอ อตราการฆาตวตาย อยท 5.7 ตอประชากร 100,000 คน ซงหลายจงหวด ในเขตภาคเหนอตอนบน ไดแก เชยงใหม ลาพน เชยงราย ยงเปนพนทเสยงโดยมอตราการฆาตวตายสงกวา 13 ตอ ประชากร 100,000 คน จงควรพจารณาตวชวดความสขของประชากร เพมเขาไปดวย3. สขภ�พในมตท�งจตวญญ�ณหรอปญญ� มการพฒนาเครองมอประเมนสขภาวะทางจตวญญาณ 7 องคประกอบ ไดแก กลายนหยดในสงทถกตอง เมตตากรณา ความเปนมนษย ออนนอมถอมตน ใหอภยและมความเปนมตร นอกจากนปจจยทสมพนธกบคณภาพทางจตใจ ในการรสกเหนอกเหนใจเมอผอนมทกข รสกเปนสขในการชวยเหลอ ผทมปญหา ทงนคนในชนบทมแนวโนมทจะมคณภาพของจตใจ ทดกวาผทใชชวตในเมอง การประพฤตปฏบตตน และยดถอคาสอนทางศาสนา เปนวถทางหนงในการกลอมเกลาจตวญญาณและเสรมสรางปญญาใหมสขภาวะทดขน แตในสงคมปจจบน พบวา คนไทยคอนขางอยหางศาสนา พฤตกรรมการปฏบตสมาธและรกษาศล รวมถงความรสกในการเครงศาสนามสดสวนและคาเฉลยในระดบตา

สขภาพด


6. คว�มมนคงของชวต สดสวนคนจนจะลดลง กวา 5 เทา ในระยะเวลา 20 ปทผานมา แตปญหา หนสน การไมมเงนออม ไมมบานและทอยอาศย เปนของตวเอง และหลกประกนจากการทางาน ยงเปนความเสยงตอความมนคงของชวตคนไทย แมวาจะมหลกประกนทางสขภาพกตาม7. คว�มสมพนธในครอบครว8. ศกยภ�พชมชน เกอบรอยละ 90 ของหมบาน มการจดสวสดการชมชน แตมเพยงรอยละ 34.7 เทานนทดาเนนการอยางตอเนอง การพฒนา แนวคดตามแนวเศรษฐกจพอเพยง สงผลให ชมชนมศกยภาพและความเขมแขงเพมขนอยาง ตอเนอง โดยเฉพาะการเกอกลกนในชมชน แต ยงอยในระดบตา ความสามารถในการบรหาร จดการและพงตนเองขององคกรชมชนในระยะ ยาว ยงตองใหความสาคญ องคกรชมชน เชน กลมสหกรณและกลมเกษตรกรทมความเขมแขง พงตนเองไดในทางเศรษฐกจ สามารถบรหาร จดการภายในกลมไดอยางมเสถยรภาพมระดบท มนคง ดงนน การเสรมสรางความเขมแขงใหแก ชมชน ควรมงสรางศกยภาพของชมชนในการ สรางเศรษฐกจฐานรากใหแขงแรง การมสวน รวมของสมาชกในชมชน การจดการองคความร ภมปญญา รวมถงการแลกเปลยนเรยนรและ สรางเครอขายชมชน เพอความตอเนองและพง ตนเองไดในระยะยาว โดยอาศยดชนชมชนเขม แขงเปนตวชวด9. คว�มมนคงของสงคม ตลอด 20 ปทผานมา ชองวางทางเศรษฐกจของคนไทย อยในระดบท สงและไมมแนวโนมในทางทดขน ระหวางกลม คนรวยมรายได รอยละ 54-59 ของรายไดรวมทง ประเทศ ในขณะทกลมคนจนมสดสวนนอยกวา รอยละ 5 อยางไรกด ภาครฐไดใหความชวยเหลอ เชน เงนสงเคราะหผสงอายและคนพการ อาหาร กลางวนฟรแกนกเรยน ทนการศกษา ตลอดจน หลกประกนสขภาพถวนหนา

4. พฤตกรรมสขภ�พ การบรโภคเคร องด ม แอลกอฮอล บหร ยาสบ เปนสาเหตตนๆ ในการ สญเสย สขภาวะ พบวาประชากรอาย 15 ปขนไป ดมแอลกอฮอลในระดบทอนตราย พฤตกรรมการ สบบหรรวมถงปรมาณการสบตอวนของหญง ไทยมแนวโนมเพมขน พฤตกรรมการออกกาลง กายหรอมกจกรรมทางกายอยางเพยงพอ เปนไป ในทศทางทดขน เกอบ 1 ใน 5 แมการเลอกไม กนอาหารทไมดตอสขภาพจะดขน แตแนวโนม การบรโภคผก ผลไมอยางเพยงพอกลบลดลง และ พบวา 1 ใน 3 ของคนไทยอาย 15 ปขนไปมภาวะ อวนและอวนลงพง ปญหาพฤตกรรมทางเพศ อนามยการเจรญพนธ รวมทงสดสวนของหญง คลอดบตรทมอายตากวา 20 ป เพมขน 3 เทาตว สงผลใหอายเฉลยของแมวยรน (อาย 10 – 14 ป) มแนวโนมลดตาลงไปเรอยๆ5. คณภ�พสงแวดลอม คณภาพของอากาศวดจาก ปรมาณสารพษในอากาศ ซงคนไทยยงมความ เสยงจากอาการระคายเคองของระบบทางเดน หายใจและระบบภมคมกนของรางกายจากปรมาณ ฝนละอองทอยในระดบเกนมาตรฐาน มการสราง ระบบบาบดนาเสยทาใหคณภาพดขน แตยงมบาง แหงเสอมโทรมจากการปลอยนาเสยโดยไมผาน ระบบบาบด การจดการปญหาขยะโดยการนา มาใชประโยชนใหมและกาจดอยางถกตองตาม หลกวชาการดวยความรวมมอจากหลายภาคสวน แตกยงพบการลกลอบทงของเสยทเปนอนตราย อยบอยครง ปญหาสภาวะโลกรอน เกยวของกบ การใชสารทาลายชนบรรยากาศ การเผาไหม เชอเพลงในกระบวนการอตสาหกรรม การใช รถยนต การเผาในทโลงแจง สงผลใหอณหภม เฉลยของโลกและระดบนาทะเลสงขน สงเกต ไดจาก อณหภมรายปทเพมขน หนารอนยาวนาน หนาหนาวสนลง ฝนตกมากขน นาทวมทกภาค ดงนน การรณรงคปลกปา การอนรกษปาไม ใหมพนทมากขนเพอดดซบคารบอนไดออกไซด จงเปนแนวทางหนงทจะชวยลดภาวะโลกรอนได

สขภาพด


แตมประเดนทนากงวลเกยวกบปญหาเสถยรภาพทางการเมองทตกตาอยางตอเนองนบตงแต พ.ศ. 2546 ทมผลกระทบตอความมนคงและความสงบสขของสงคม ปญหายาเสพตดทมจานวนคดสงกวา 3 เทาใน ชวง 5 ปทผานมา รวมถงคณภาพของระบบการศกษา ทเปนเงอนไขทสาคญตอการพฒนาทรพยากรมนษย และเสรมสรางความมนคงแกสงคมอยางยงยนในระยะยาว10. คว�มเปนธรรมและคว�มเข�ถงบรก�รสขภ�พ ประเทศไทยจดใหมหลกประกนสขภาพถวนหนาแก ประชาชนตงแต พ.ศ. 2544 ซงพบวา การอดหนนงบประมาณในภาครฐมลกษณะโนมเอยงไปทางคนจน สาหรบบรการผปวยนอก แตโนมเอยงไปยงผทมฐานะด สาหรบบรการผปวยใน การมหลกประกนสขภาพ ถวนหนาเปนการคมครองครวเรอนจากความยากจนอนเนองมาจากการจายคารกษาพยาบาล และการบรการ สขภาพทเขาถงผปวย เชน การรบการตรวจวนจฉยและการรกษา โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง การ ตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก โรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน ซงลวนเปนโรคทมจานวนเพมขนและเรอรง11. ประสทธภ�พของระบบบรก�รสขภ�พ ปญหาการเพมขนของรายจายสขภาพโดยเฉพาะอยางยงภายใต สวสดการคารกษาพยาบาลขาราชการ เพมสงขนรอยละ 20 ตอป โดยคาใชจายผปวยในตอหว ถง 10,000 บาท ซงสงกวาคาใชจายตอหวของหลกประกนสขภาพถวนหนาถง 5 เทา ซงแนวโนมรายจายสขภาพทสงขนชวา ระบบบรการสขภาพของไทยควรตองกาหนดนโยบายและทศทางมาตรการในการตดตามและกากบรายจาย ใหเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน12. คณภ�พและประสทธผลของระบบบรก�รสขภ�พ ปจจบนผปวยนอกของโรงพยาบาลทเขารบการรกษาตว ดวยภาวะแทรกซอนเฉยบพลนจากโรคเรอรง ไดแก โรคความดนโลหตสง เบาหวาน หวใจวาย หอบหด ถงลมโปงพอง ลมชก เปนตน มสดสวนเพมสงขนอยางตอเนอง บงชวาคณภาพและประสทธผลในการ ดแลผปวย อาจยงมปญหา สวนหนงของสาเหตอาจมาจากภาระงานทเพมขน รวมถงการมระบบประกน สขภาพทตองดแลผปวยมากขน

เพอนาไปสสงคมทมสขภาวะและเกดความเทาเทยมกนอยางแทจรง การสรางทางเลอกใหม การรวมกน หาทางออกในแตละปญหาเพอนาไปสความอยดกนด การปรบตวใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงของ สงคม จะสงผลตอสขภาพจตสขภาพกายโดยสมบรณ

ทมา : สขภาพคนไทย โดยสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล (วปส), สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) และสานกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช), กรงเทพมหานคร. 2554

สขภาพด

วกฤตการณตาง ๆ ทเกดขนในสงคมไทยปจจบนน

เปนเสมอนบททดสอบใหคนในสงคม “รวมกนแกไข”


ไกฟา(คอแหวน)จากนกปาทเพาะเลยงเพอเปนเกมกฬา…

สนกเลยงเพอสงเสรมใหแกเกษตรกรมลนธโครงการหลวง

ไกฟ�คอแหวน หรอเรยกสนๆ วา ไกฟ� (ตามพระดารขององคประธานมลนธโครงการหลวง) เปนสตวทมลนธโครงการหลวงสงเสรมใหเกษตรกร เลยงเพอจาหนายเนอผานฝายตลาดของมลนธฯ โดยเกษตรกรรบลกไกท ผลตจากงานพฒนาและ สงเสรมปศสตว และระหวางการเลยง เจาหนาท งานปศสตวกจะเขาไปใหคาปรกษาและคาแนะนา ตลอดระยะการเลยงจนถงอายจาหนาย เนอไกฟา กาลงเปนทตองการของผบรโภคระดบสง โดยสวน ใหญมลนธฯ จะจาหนายผาน โรงแรม รานอาหาร ชนนาทงในจงหวดเชยงใหมและกรงเทพฯ

ทงนถอเปนสตวเศรษฐกจบนพนทสงอกชนดหนงของงานพฒนาและสงเสรมปศสตว เพอเปนอาชพเสรมสรางรายได ใหกบเกษตรกรบนพนทสง โดยไกฟาเปนสตวทมลนธโครงการหลวงไดนามาสงเสรม ใหเกษตรกรเลยงตงแตป พ.ศ. 2547 จวบจนถงปจจบน ซงงานปศสตวสามารถขยายพนธไกฟาไดเอง โดยไกฟาพอ-แมพนธจะเลยงไวทฟารมวจยและสาธตปศสตวแมเหยะ

วชต สนลอย ศภฤกษ นาคกตเศรษฐ และอรวรรณ พนธนา | งานพฒนาและสงเสรมปศสตว มลนธโครงการหลวงสคพ ไชยมณ และรกษณา ทมคลาย | สถาบนวจยและพฒนาพนทสง (องคการมหาชน)



ทผานมาขอมลทางวชาการเกยวกบไกฟายงมนอย เนองจากเปนสตวปาทมผทาการศกษานอยรายภายในประเทศ ซงการเลยงสวนใหญจะเนนไปทางการอนรกษ และเลยงเปนสตวสวยงาม อกทงขอมลประกอบการเลยงสวนใหญ ตองอาศยขอมลจากเอกสารตางประเทศ อนมสภาพแวดลอมและการจดการแตกตางจากประเทศไทย ดงนนจง ทาใหขาดขอมลบางสวนทจาเปนตอการเลยงไกฟาในสภาวะแวดลอมของประเทศไทยทแตกตางกบตางประเทศ จากปญหาขางตนงานปศสตวจงรเรมโครงการงานวจย “การผลตไกฟาในเชงการคาบนทสง” โดย รองศาสตราจารย ดร.สชน ตงทววพฒน รองประธานคณะทางานพฒนาปศสตว (ในขณะททางานวจย) และคณะ ทาการศกษาวจย การผลตไกฟาในเชงการคาบนพนทสง โดยไดรบสนบสนนทนวจยจากมลนธโครงการหลวง ในปงบประมาณ 2547 โดยมวตถประสงคเพอ

1. ศกษาอตราการฟกออกและผลการเลยงดไกฟา ในสภาพภมอากาศของประเทศไทยในทองทจงหวด เชยงใหม และใกลเคยง2. ศกษาสมรรถภาพการผลตและการปรบตวของไกฟาพอแมพนธ3. ผลตลกไกฟาใหกบศนยตางๆ ของมลนธโครงการหลวง

ทมงานวจยฯ ไดสบคนประวตความเปนมาของการเลยงไกฟาไดระดบหนง โดยกอนหนาไมมหลกฐานท แนชดวา มการนาไกฟาจากธรรมชาตมาเลยงกนนานเพยงใด แตเชอกนวามการนานกยงและไกปามาเลยงกน นานนบเปนพนๆ ปมาแลว ซงไกสวยงามและไกเศรษฐกจทวโลกลวนกาเนดมาจากไกปาทงสน การนาไกฟาจาก ธรรมชาตมาเพาะเลยงทมการบนทกไวครงแรก คอ การนาเอาไกฟาสทองจากประเทศจนไปเพาะเลยงทประเทศ องกฤษเมอป พ.ศ. 2283 นกแวนสเทา หรอนกแวนเหนอถกนาไปเลยงเมอป พ.ศ. 2288 สวนไกฟาเลดถกนาไป เลยงทประเทศองกฤษเชนเดยวกนเมอป พ.ศ. 2371

R O Y A L P R O J E C T J O U R N A L

สชน ตงทววพฒน. 2547. การผลตไกฟาและนกกระทาทงเพอเปนทางเลอกใหมสาหรบสตวปกเศรษฐกจ. มลนธโครงการหลวง.

จาเนยร ทองพนชาง. 2545. การเลยงไกฟา. โครงการหนงสอเกษตรชมชน. 80น.

2

1


1

2


จดประสงคของการเลยงไกฟา สวนใหญมกทาเพอความสวยงาม ความเพลดเพลนและเปนการพกผอน หยอนใจ แตสตวปกเหลานมปรมาณลดนอยลงทกท จงมกฎหมายปองปรามมใหมการลกลอบเลยงกนมากนก หนวยงานทเกยวของจงเนนไปทการขยายพนธเพอการอนรกษไมใหเกดการสญพนธเปนเปาหลก สวนประเทศทาง ยโรป เชน องกฤษ สกอตแลนด ออสเตรย หรอทางอเมรกา มการเพาะเลยงสตวปกเหลานเพอเกมกฬา (Game birds) ซงสมาคมอนรกษพนธไกฟาโลกไดกาหนดใหไกฟาในสกล Phasianus ไดแก ไกฟาคอแหวน และไกฟาสายพนธอนๆ อกประมาณ 34 ชนด (รวมพนธยอย) เปนไกฟาทสามารถเพาะลยงไวเพอการกฬา ไมใชพวกสวยงาม ยกเวน P. versicolor

ไกฟาทงหมดมถนกาเนดอยในทวปเอเชยทงสน ยกเวนเพยงชนดเดยว คอ นกยงคองไก ทมถนกาเนดอยใน ทวปแอฟรกา ไกฟาเหลานในธรรมชาตอาศยอยในปาทมระดบความสงแตกตางกน เชน ปาทราบสง ปาภเขา หรอ ปาเชงภเขา และปาพนราบ ปกตไกฟาจะหาอาหารกนบนพนดน แตเวลานอนจะบนขนไปนอนบนตนไม อาหาร ตามธรรมชาต ไดแก เมลดพช ผลไมทหลนบนพนดน แมลง และตวออนของแมลง รวมทงยอดออนของพชชนด ตางๆ เมอพจารณาจากการจดจาแนก (taxonomy) ของไกฟา พบวา ไกฟาจดอยในอนดบ (order) กาลฟอรม (Galliformes) ซงเปนสตวปกทกนพชเปนอาหาร ตวผมรปรางคลายตวเมย จะงอยปากสนโคง ปกกลมสน หางเจรญด มาก เทาใชคยเขยหาอาหารตามพนดน และใชวง มการแสดงออกในการเกยวพาราสตวเมย (sex – dimor phism) ชดเจน ทารงบนพนดน และออกลกโดยการฟกไขและลกทฟกออกมาแมไมตองเลยง (precocial youngs)

ไกฟา เปนชอเรยกรวมๆ ของนกในวงศ (Family) Phasianidae โดยในกลมของไกฟา นกยง และนกแวน มทงหมด 16 สกล ซงในจานวนนประเทศไทยพบจานวน 6 สกล (Genus) รวม 13 ชนด โดยไกฟาทเพาะเลยง ไดผลในประเทศไทยมหลายชนด ทคอนขางแนนอน คอ ไกฟาทมถนกาเนดในประเทศไทย โดยเฉพาะไกฟาหลงเงน ไกฟาหลงดา ไกฟาหลงเทา นกยงเขยว ไกปา และนกแวนเหนอ สวนไกฟาชนดอนๆ เชน ไกฟาพญาลอ และไกฟา หนาเขยวกเลยงไดผลดเชนกน แตผลผลตใหนอยกวาพวกแรกๆ สวนนกหวาและนกแวนใตมผเพาะเลยงไดนอยมาก ไกฟาจากตางประเทศทเปนทนยมกนกมหลายชนด ทเลยงกนมานานและใหผลผลตดมาก คอ ไกฟาสทอง ไกฟาคอ แหวน และนกยงอนเดย ซงจะมราคาถก หาไดงาย

สมทบ นรพรรคพฤตกร. 2527. สตวปกในอนดบกาลฟอรมมสจากสมาคมไกฟาโลกประเทศองกฤษ. ว.สมาคมอนรกษไกฟาแหงชาต, 1:1-3. วโรจน จนทรตน. 2537. กายวภาคและสรรวทยาของสตวปก. ภาควชาเทคโนโลยทางสตว. คณะผลตกรรมการเกษตร. มหาวทยาลยแมโจ. สมทบ นรพรรคพฤตกร. 2538. สตวปกในวงศไกฟาของประเทศไทย. ว. สมาคมอนรกษไกฟาแหงชาต, 8:1-7.

3

4

5


3

4

5


กรงเลยงไกฟา หลกในการสรางกรงเลยงไกฟานอกจากจะสรางใหสอดคลองกบพฤตกรรมของไกฟาในธรรมชาตใหมาก ทสดแลว จะตองสรางโดยคานงถงปจจยตางๆ เหลาน คอ สรางงาย ประหยดเงน ใชวสดทมในทองถน สะดวกตอการ เขาไปปฏบตงานตางๆ ดแลรกษาไดงาย ระบายอากาศไดด กนฝนสาด กนลมโกรกไดด และควรใหแสงแดดสอง ถงได ควรแบงกรงออกเปน 2 สวน คอ สวนทมหลงคา และไมมหลงคา สาหรบเปนทใหไกฟามาอาบแดด และคลก ทรายไดบาง ขนาดกรงทเหมาะสมสาหรบพอแมพนธไกฟาโดยเฉลย คอ กวางประมาณ 1.2 – 1.5 เมตร ยาว 2.5 – 3 เมตร สงประมาณ 2 เมตร โดยสรางเปนแถวตอเนองกนไป กรงขนาดนไกฟาจะอยไดอยางสขสบายสาหรบไกฟา 1 คทโตเตมวย แตตองมตาขายปดคลมใหมดชดเนองจากไกฟาสามารถบนไดดเชนเดยวกนกบนก นอกจากนพน กรงควรระบายนาไดด ปองกนพนเปยกแฉะและควรรองดวยทรายหยาบใหหนาประมาณ 2 – 3 นว เพอทาความ สะอาดไดงาย และไกสามารถคยเขยไดดวย

กอบคณ เธยรปรชา. 2535. การผสมพนธของไกฟา. ว. สมาคมอนรกษไกฟาแหงชาต, 5:27.

6

จงสามารถแบงออกเปนชนดยอยไดถง 31 ชนด โดยม 8 ชนดยอย ทมสขนทคอเปนลกษณะวงแหวน ไกฟาคอแหวนชนดทแพร หลายทสดคอ Chinese ring-neck pheasant (Phasianus colchicus, torquatus) มถนกาเนดทางฝงตะวนออกของจน อาศยอยในพนทระดบตาถงระดบความสงปานกลาง ทารง ตามพงหญาหรอใตตนไม เนองจากสามารถขยายพนธไดงาย ตวผตวเดยวผสมกบตวเมยไดหลายตว ตวผ 1 ตว สามารถ ผสมกบตวเมยไดสงสดถง 10 ตว ในปแรกปรมาณไขอาจ ยงนอยอย เมอเขาสปทสองตวเมยใหไขได 50 - 80 ฟอง โดยจะวางไขในชวงเดอนมนาคม – มถนายน แตชวงปลาย ฤดวางไข (ปลายเดอนมถนายนเปนตนไป) ไขมกไมมเชอ อยางไรกด หากใหแมไกฟาฟกไขเองตามธรรมชาต โดยไม เกบไข แมไกจะใหไขเพยง 8 - 14 ฟองเทานน เพราะตองใช เวลาในการฟกไขประมาณ 23 - 25 วน ไกฟาคอแหวนนมขอเสย ตรงทตนตกใจงาย และบนชนกรงจนหวแตกหรอบาดเจบ

ไกฟา (คอแหวน) ชอสามญ Ring-neck Pheasant ชอ วทยาศาสตร Phasianus colchicus ไกฟา (คอ แหวน) เปนหนงในสองชนดของไกฟาทเรยกวา True Pheasant หรอ Common Pheasant ซง เปนไกฟาในกลมทเพาะเลยงเพอนาไปปลอยให คนลาเปนเกมกฬาอยางหนง ไมคอยนยมนามา เลยงเปนไกฟาสวยงามเหมอนไกฟาตระกลอนๆ ไกฟาในตระกลนแบงเปน 2 ชนด คอ Pha sianus versicolor (ไกฟาหนาเขยว) พบเพยงใน ประเทศญปน และ Phasianus colchicus ซง เปนไกฟาทมแหลงกาเนดกวางมากทสดในทกๆ ตระกล กลาวคอ อยทางซกเหนอของทวปเอเชย จากทางดานเหนอของทะเลดา ขามมาเอเชย ไปทางตะวนออกจนถง จน เกาะไตหวน และเกาหล เนองจากเปนไกฟาทมการกระจายถนกวางมาก


6


สภาพแวดลอมรอบกรง ควรปลกตนไมรอบๆ กรง เพอความรมรนและปองกนลมโกรก โดยในระยะแรก ทตนไมยงเลกอยอาจจะใชผาใบหรอแสลนลอมรอบกรง หรอปดดานทมลมโกรก กสามารถชวยปองกนไดในระดบ หนง และควรเตรยมคอนไวในกรงอยางนอย 2 คอนตอกรง เพอไวใหไกฟาไดเกาะคอนนอน คอนนควรสงจากพน ประมาณ 1.5 เมตร และอกคอนควรตงใหตากวาคอนแรกเลกนอย เพอปองกนไมใหไกฟาจกตกน

ความตองการอาหารของไกฟา อาหารของไกฟาเปนสวนทสาคญอยางยง โดยอาหารทใชเลยงจะตองมระดบโปรตนสงเพอการเจรญเตบโต และการพฒนาของขนจากระยะลกไกจนถงระยะรนและชนดของอาหารในแตละชวงอายกจะมความแตกตางกนดวย ผลจากงานศกษาวจยพบวา เมอนาลกไกทฟกไดไปเลยงแบบขงคอกตลอดเวลา โดยใหอาหารทมโปรตนระดบ 17-21% (หรอใหอาหารสาเรจรปชนดเมดของลกไกเนอ) จะโตชากวาไกพนเมอง 30-40% แตอยางไรกตาม ประสทธภาพ การใชอาหารของไกฟาคอนขางด กลาวคอ ชวงอาย 4 เดอนแรก (~16 สปดาห) ซงมนาหนกตวประมาณ 1 กก. ม FCR เพยง 2.46 ไกฟาชดททดสอบดงกลาวมตนทนการผลตดานอาหารคอนขางตา จงนาจะมศกยภาพสาหรบ การผลตในเชงการคา

จากผลการศกษาดงกลาว งานปศสตวจงไดปรบวธการและสตรอาหารในการเลยงไกฟา เพอผลตไกฟา ใหไดคณภาพภายใตตนทนทเหมาะสมแกการออกสงเสรมเกษตรกร โดยในชวงแรกชนดอาหารทใหควรเปนแบบ อาหารเมดบดแตก เนองจากระบบทางเดนอาหารของลกไกฟายงไมพฒนาเตมท แตเมออาย 3 สปดาหไปแลว กจะสามารถกลนอาหารชนดเมดได และทอาย 9 สปดาห ไปแลวอาหารจะเปนเมลดพชบดแตก โดยทวๆ ไปแบงออก เปนสามระยะ คอ

1. ระยะลกแรกเกดถงอ�ย 5 สปด�ห ระยะนใหอาหารทมคณภาพด มโปรตนสง (18-20%) ซงอาจใหไขแดงตมสก กลวยนาวาสก ปลวก หนอนเลยงนก หญาขนหนละเอยดแขวนไวในกรงใหจกกนเสรมอกได 2. ระยะไกฟ�รน อ�ยตงแต 5 สปด�หขนไป จนถง 2 ป ระยะนควรใหอาหารทมโปรตน 18% อาจใชอาหารไกรน และอาหารนกเขา หรอเมลดขาวโพดกไดแลวเสรมดวยผกสด กลวยนาวา เปลอกหอยปน และหญาขน โดยปกต จะใชหญาขนเปนสวนใหญ และมอาหารอนอก 2 - 3 ชนด อาหารเสรมสวนใหญจะใหกนในตอนบาย หากผเลยง ตองการเกบไกบางตวไวเปนพอแมพนธควรควบคมอาหารเพอปองกนไมใหอวนเกนไป ซงจะทาใหไดไขนอยและม อตราการผสมตดตา3. ระยะไกฟ�โตเตมวย อาหารทใหในชวงนเปนอาหารสาเรจรปสาหรบไกรนและอาหารนกเขา หรอเมลดขาวโพด แตควรใหอาหารเสรมจาพวกหนอนเลยงนก ไขมดแดง เปลอกหอยปน และวตามนเสรมประจา เปนตน

RO

YA

L P

RO

JE

CT

JO

UR

NA

L



อตราสวนพอพนธตอแมพนธทเหมาะสม จากการศกษา พบวา อตราสวนพอพนธ 1 ตว ตอแมพนธ 2 ตว มเปอรเซนตไขมเชอ (40.2%) สงกวา กลมทเลยงไวทอตราสวน 1/3 (33.4%) อยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) อตราการฟกออกเปนตวเมอคด จากไขมเชอ นาหนกไข และสดสวนของนาหนกลกไกตอขนาดของฟองไขไมมความแตกตางกน แตในการ เพาะเลยงในเวลาตอมาใน 3 แหง คอ ฟารมวจยปศสตวแมเหยะ ฟารมทสถานฯ อนทนนท และสถานเกษตร หลวงอางขาง พบวา ไกพอแมพนธทเลยงในอตราสวน 1/3 1/4 และ 1/5 มเปอรเซนตไขมเชอใกลเคยงกน คอ 72.4% 67.9% และ 69.1% ตามลาดบ ซงคาเฉลยไขมเชอในภายหลงมคาสงกวาในขณะทางานวจย ซงอาจมสาเหตจากไกฟาในรนตอๆ มามการปรบตวใหเขากบสภาพพนทเลยงไดดขน

จากการศกษาผลของฤดกาลตอสมรรถภาพการผลต ไขและการสบพนธไดแยกการบนทกขอมลออกเปน 2 ชวง คอ ระหวางเดอนมนาคม – มถนายน ซงจดใหเปนชวงฤด วางไข และอก 8 เดอนทเหลอ คอ กรกฎาคม – กมภาพนธ จดเปนชวงนอกฤดวางไข พบวา เปอรเซนตไขมเชอ อตราการ ฟกออกเปนตวจากไขทงหมด และจานวนลกไกแรกเกดดกวา ชวงนอกฤด ทงนอาจมสาเหตเนองจากชวงนอกฤดวางไข ไกฟามความสมบรณพนธตา หรออาจไดรบโปรตนในอาหาร ไมเพยงพอกบความตองการ สวนนาหนกไข นาหนกแรกเกด และสดสวนของนาหนกลกไกแรกเกดตอนาหนกไข ไมม ความแตกตางกน โดยขอมลทไดจากการเลยงทผานมา เปนไป ในแนวทางเดยวกนกบการศกษาน กลาวคอ ไขไกฟาทเกบได ในชวงแรกๆ คอ เดอนมกราคมถงชวงตนเดอนมนาคม จะม เปอรเซนตไขมเชอตามาก โดยไขทเลยงในฟารมทมความสงจาก ระดบนาทะเลมากกวาจะใหไขไดเรวกวาพนทเลยงทมระดบ ตากวา แตไมไดมผลถงเปอรเซนตไขมเชอ ซงระดบของเปอรเซนต ไขมเชอจะเรมเพมสงขนเมอพนผานกลางเดอนมนาคมไป แลวเปนตนไป

จากการศกษาความเปนไปไดของการ ผลตไกฟาคอแหวน เพอเปนสตวปกเศรษฐกจ ทางเลอกใหมของมลนธโครงการหลวง โดยใช ฟารมวจย และสาธตปศสตวแมเหยะเปนศนย ผลตลกพนธ จากนนสงลกไกฟาไปเลยงยงศนย ตางๆ ผลปรากฏวา การใชอตราสวนพอพนธตอ แมพนธท 1 : 2 หรอเทากบอยในพนทเลยง 3.0 ตารางเมตร/ตว ใหผลดกวาการใชอตราสวน อน (1 : 3 ทมพนท 2.3 และ 1.1 ตารางเมตร/ตว) นอกจากนยงพบวา แมไกฟาใหผลผลตเปนฤดกาล (seasonal breeding) โดยในชวงฤดวางไข (มนาคม – มถนายน) ใหผลดกวาชวงนอกฤด สวนผลดานสมรรถภาพการผลตของลกไกฟาเมอนาไปเลยงบนทสง การเจรญเตบโตและอตราการเลยงรอดมแนวโนมดกวาดกวาการเลยงทพนราบ ทงนเนองจากมอณหภมทเหมาะสมรวมทงเกษตรกร ใหความสนใจและเอาใจใสอยางด



การสงเสรมการเลยงไกฟาใหแกเกษตรกร ผลจากการศกษาวจยการผลตไกฟาเชงการคาบนพนทสง ประสบความสาเรจมผลการศกษาทชดเจนเพอ ประยกตใชในการออกสงเสรมเกษตรกร งานสงเสรมการเลยงไกฟาของมลนธโครงการหลวงจงเรมตนขนตงแตป พ.ศ. 2547 เปนตนมา จากสถตการสงเสรมทไดเรมมการเกบขอมลเรมตงแตป พ.ศ. 2549 – 2554 มเกษตรกรใน พนทศนยทไดรบการสงเสรมใหเลยงไกฟาทงหมด 10 แหง คอ ศนยฯ พระบาทหวยตม หวยเสยว ทงเรง หวยนารน ขนวาง ขนแปะ สถานฯ ปางดะ แมหลอด อางขาง และอนทนนท สามารถสรางรายไดคนกลบแกเกษตรกรผเลยง ไกฟาเปนมลคารวมทงสน 368,538 บาท ซงเกษตรกรใชระยะเวลาการเลยงแคประมาณ 3.5 เดอน กจะไดไกฟาท มขนาดพรอมจะจาหนายใหฝายตลาดได

เกษตรกรเลยงไกฟา ศนยฯ วดจนทร

เกษตรกรเลยงไกฟา ศนยฯ ขนแปะ

อยางไรกตามในปจจบนงานปศสตวไดประเมนศกยภาพพนททเหมาะสมในการเลยงไกฟาคณภาพ โดยได คดเลอกพนททเหมาะสมในการเลยง ไดแก ศนยฯ ขนวาง ขนแปะ สถานฯ ปางดะ แมหลอด และอางขาง ทงนใน ป พ.ศ. 2555 มแผนการผลตไกฟาขนทงสน 1,900 ตว ซงในอนาคตหากตลาดมความตองการไกฟาเพมขนอกก สามารถขยายการสงเสรมไปสเกษตรกรในพนทอนๆ ไดมากเพมขน



ผลตภณฑ

ไมประดบแหง โครงการผลตภณฑไมประดบแหง มลนธโครงการหลวง เรมตนเมอป 2521 โดยพฒนาขนจากโครงการวจยพชเศรษฐกจเพอทดแทน ฝนใหกบชาวเขาในจงหวดเชยงใหม มวตถประสงคเพอวจยและพฒนา เทคโนโลยการผลตการแปรรปวตถ ดบดอกไมแหงให เปนอาชพ ทยงยน และพฒนาอาชพรวมทงเทคนคการเกษตรของเกษตรกรในพนท ของมลนธโครงการหลวง อกทงยงสรางรายไดเสรมใหแกเกษตรกร นอกเหนอจากการเกษตรอกดวย

มจาหนายใน

รานโครงการหลวงทกสาขา


ตลอดระยะเวลากวา 40 ป ทมลนธโครงการหลวงมงพฒนาคณภาพชวตชาวเขาใหมศกยภาพแบบองครวม สามารถพงพาตนเองได นบเปนผลความสาเรจในการดาเนนงานของมลนธโครงการหลวง ไมวาจะเปนทางดานสงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม แตกยงพบปญหาสขภาพอนามยแอบแฝงอยในทกชนเผา อนเปนอปสรรคตอการพฒนา ชมชนอกดานหนง ดวยสาเหตของการดอยการศกษา ความไมพรอมทจะเรยนรสงใหม ความไมตระหนกในการดแล สขภาพอนามย การลมเลอนวฒนธรรมประเพณสภาพสงคมในวถชวตดงเดม การมงหารายไดมากกวาการใสใจ ดแลสขภาพอนามยของตน ครอบครวและชมชน เปนเหตผลใหชมชนขาดความเขมแขงในระยะยาว

สงผลใหชมชนมวถชวตไมตางจากชมชนเมอง มการบรโภคสงฟมเฟอย มคานยมในวตถ ภาระหนสนเพมขนอยางนาเปนหวง การดแลสขภาพอนามยจงอยใน ลาดบความสาคญทายๆ ดงตวอยางชมชนชาวเขา เผาลาหบานดอยมด ศนยพฒนาโครงการหลวงหวย นารน อ.เวยงปาเปา จ.เชยงราย ทไดรบการพฒนา สงเสรมในดานการศกษา สงคม เศรษฐกจ สงแวดลอม และสาธารณสข จากมลนธโครงการหลวงและหนวย งานทเกยวของ โดยเฉพาะดานสขอนามย เชน การวาง แผนครอบครว อนามยการเจรญพนธ มตหญงชาย ทกษะชวต การปองกนยาเสพตด ดวยการสรางความร ความเขาใจ ทศนคต นาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรม การดแลสขภาพอนามยอยางเปนรปธรรม ซงทผานมา ยงไมสามารถดาเนนกจกรรมใหบรรลผลไดอยางครอบคลม

เมอสงคมเปลยนแปลง

ดวย...ความเจรญทางเทคโนโลย

การคมนาคม...สะดวกสบาย

สาธารณปโภค...ทพรอมมล

สงอานวยความสะดวกทหลากหลาย

ตางหลงไหลเขาสชมชนช�วเข�

ชาวเขากบการดแลสขภาพ



จากการสารวจปญหาพนฐานของชมชนบานดอยมด เรองขยะทมจานวนมาก สงกลนเหมน ไมมททงขยะทเหมาะสม การเลยงหมแบบปลอย การระบายนาไมด ไมมหองนาครบทกครวเรอน ชมชนแออด มยงมากเพราะมนาขง นาดมนาใชไมสะอาด ซงปญหาตาง ๆ เหลานไดรบการแกไขในระดบหนงแลว แตบางประเดนกยงคงเปนปญหาทตองรวมกนแกไขตอไป

นอกจากน ชาวลาหไมเหนความสาคญ หรอความจาเปนในการรกษา ผด ผนคน กลากเกลอน แผลเปอยฯลฯ มกปลอยใหหายเอง แตจะใหความสาคญในการทาพธสะเดาะเคราะห เซนไหวผเปนการขอขมา หากคนในครอบครว มอาการเจบปวย จากธรรมชาต จากสงเหนอธรรมชาต หรอจากอบตเหต

ชาวเขาเผาลาหบานดอยมดมวถชวตทพงพงกบธรรมชาต มความเชอสบทอดมาแตโบราณ นบถอผ เทพเจา และสงศกดสทธ มความรเรองโรคและรกษาอาการเจบปวยดวยวธดงเดม โดยใชวธการรกษาอาการเจบปวยดานการแพทยแผนโบราณมากกวาแผนปจจบน อนเนองดวยความเชอในจารตประเพณ วฒนธรรมทคงอย เดมอยางเหนยวแนน อกทงมความเชอความเขาใจเกยวกบการเจบไขไดปวยทมสาเหตหลก ไดแก อ�ก�รเจบปวย ทเกดจ�กธรรมช�ต เชน ตากแดด ตากฝน อาหารการกนทไมด อ�ก�รเจบปวยทเกดจ�กสงเหนอธรรมช�ต เชน การถกกระทาจากผปา ผนา เจาพอ เทพเจาบนดาลใหมอนเปนไป โดนคณไสย โดนคาถาอาคม และอ�ก�รเจบปวยทเกดจ�กอบตเหต เพราะความประมาท ไมมชานาญ ไมระมดระวง

ชาวลาหมวธรกษาอาการเจบปวย ไดแก O รกษาดวยสมนไพร ทมในทองถนดวยวธการดม กน นวด ประคบ จบเสน และการเปาคาถากากบ เพอรกษาอาการเจบปวยเบองตน O ใชยาแผนปจจบนทมจาหนายในรานคาของชมชน เปนทนยมรองจากสมนไพร โดยเฉพาะคนรนใหมทใหความสาคญ และความนยมในการใชยาแกปวดลดไข เชน ยาพาราเซตามอล ทฟฟ ควบคกบการดมนาตมสมนไพร O รกษาอาการเจบปวยดวยการถามผ เทพเจา ตามความเชอดงเดม หากการรกษาอาการทงสองปจจย ขางตน ไมเปนผล O เขารบการรกษาทโรงพยาบาล หรอสถานพยาบาล หากสามวธการเบองตนไมไดผล หรอกรณทมอาการรนแรง เชน การเกดอบตเหตทมอาการเกนเยยวยาดวยตนเอง หรอหมอยาในชมชน แตกยงอาศยการดแลดวยสมนไพรประกอบกนในระยะพกฟน



การสงเสรมปองกนในการดแลสขภาพ ดวยสมนไพรและความเชอทสบทอดกนมา ไมไดเนนการรกษาและปองกนสขภาพรางกายดวยการออกกาลงกาย แตเชอวาสมนไพรคอยาบารงรางกายใหแขงแรงทตองดมเปนประจา อกทงการทาไรทาสวนถอเปนการออกกาลงกายอยแลว นอกจากน คนในชมชนสวนใหญยงขาดความรในการเลอกซอและการรบประทานอาหารทเหมาะสม มประโยชน สะอาด ปลอดภยตอรางกาย มนอยรายทรจกเครองหมาย อย. ตลอดจนความสนใจในการรบรขอมลขาวสารดานสาธารณสขคอนขางนอย การรบสอสวนใหญเปนเรองของ การบนเทง กอปรกบชมชนไมมสถานอนามย (โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจาตาบล) อาสาสมครสาธารณสข ทมอยดแลคนในชมชนไดไมทวถง อกทงทกคนมงประกอบอาชพเพอหารายไดมาเลยงครอบครวมากกวา ดงนนจงใชชวตอยางไมมการพฒนาเรยนรเพอดแลสขภาพตนเอง ครอบครว และชมชนอยางถกตองและเหมาะสมเทาทควร

การฟนฟอาการเจบปวยของชาวลาห ดวยการดมนาตมสมนไพร อาบนายาตมสมนไพร และการเปาคาถากากบ บางครงกมการผสมผสานความเชอดงเดมกบการดแลสขภาพแผนปจจบนบาง เชน เกดอบตเหตตองเขาเฝอกโดยแพทยโรงพยาบาล แตกจะมการเปาคาถา นวดประคบดวยความรดงเดมโดยหมอยาในชมชนควบคกน ซงชาวลาห จะหาความรในการรกษา ดแลตนเองกตอเมอเจบปวยดวยโรคนนๆ แตไมสนใจทจะศกษาหาความร ดานสขภาพอนามยเพมเตมในยามทไมเจบปวย

การดแลสขภาพอนามยของชาวลาหบานดอยมด ปจจบนเปนลกษณะการผสมผสานระหวางความรดงเดมและการแพทยแผนปจจบน ซงเปนผลดตอการรกษาอาการเจบปวยอยไมนอย แตหากเกดการเปลยนแปลงในชมชนชาวเขามากขน ความรแบบภมปญญาดงเดมอาจเลอนหาย โดยไมมผสบทอดอาจตองพจารณาถงบทบาทของผนาชมชน ผอาวโส หมอยา หรอ ปจาน ซงบคคลเหลานลวนเปนผทคนในชมชนใหความเคารพนบถอ และเชอฟง ไดเปดใจและยอมรบความเปลยนแปลงตามกระแสสงคม แตในขณะเดยวกนกควรทจะอนรกษ ฟนฟ สบทอดองคความรดงเดมใหเกดประโยชนแกชนรนหลง ซงจะเปนทศทางการดแลสขภาพอนามยของตนในชมชนอยาง ถกตองและเหมาะสมกบการดารงชวตตามวถชนเผาเทาทควรจะเปน


โรคไวรสของพชตระกลแตงในโครงการหลวง

ศนยอารกขาพช มลนธโครงการหลวง

มลนธโครงการหลวงไดสงเสรมใหเกษตรกรบนพนทสงปลกพชผกเมองหนาวหลายชนด เพอเพมรายได ทดแทนการปลกฝน โดยพชทสามารถทารายไดใหกบเกษตรกรเปนอยางดชนดหนง คอ พชตระกลแตง (Cucurbitaceae) เชน แตงกวาญปน ซาโยเต ซกน และฟกทองญปน เปนตน จากการสงเสรมพชตระกล ดงกลาวมาเปนระยะเวลานาน ทาใหเกดปญหาทสงผลกระทบตอคณภาพและปรมาณผลผลต ซงกคอการ สะสมของโรคและแมลงศตรพช โดยเฉพาะอยางยงโรคทเกดจากการเขาทาลายของเชอไวรส

เชอไวรสถอว�เปนสงมชวตทมขน�ดเลกม�ก ทไมสามารถมองเหนไดจากกลองจลทรรศนธรรมดา ตองดดวยกลองจลทรรศนอเลคตรอน ซงมกาลงขยายตงแต 5,000 เทาขนไป นอกจากน ยงสามารถทวจานวนอยในตนพชไดตลอดเวลารวมทงไมสามารถใชสารเคมรกษาใหหายได สาหรบการระบาดของเชอไวรส อาจแฝงมากบเมลดพนธ หรอมแมลงเปนพาหะ ทาใหการระบาดของโรคเกดเปนบรเวณกวางมากขน ถงแมวาเชอไวรสนสวนมากมกไมไดทาใหพชตายในทนทกตาม ลกษณะอาการของพชทถกเชอไวรสเขาทาลายในระยะเจรญเตบโตจะพบอาการใบดาง ยอดหงกงอ ใบบดเบยว และมแผลสนาตาลทใบและลาตน ตนแคระแกรน หากเกดในระยะให ผลผลตจะพบอาการทผล โดยสของผลเปลยนแปลงไป ผลดาง ผวขรขระ ทาใหผลของพชตระกลแตงไมตรงตามความตองการของตลาด หรอผล ผลตตกเกรด ไมสามารถจาหนายผลผลตได (Ito et al., 2008)

RO

YA

L P

RO

JE

CT

JO

UR

NA

L

อาการใบผดรปราง และมปมพองสเขยวเขมกระจายทวใบซกนทถกทาลายโดย ZYMV

คลนกพช


คลนกพช

โดยพบการเขาทาลายของเชอไวรสเพยงชนดใดชนดหนงเทานนในแตละอาการ นอกจากนยงพบเชอไวรส ZYMV ในตวอยางของพชตระกลแตง ทนามาตรวจสอบมากทสด กลาวคอ ซกน ฟกทองญปน และแตงกวาญปน ตรวจพบ ZYMV ถง 19.11, 16.34 และ 10.69% ตามลาดบ (Nontajak et al.,2012) สาหรบผลการตรวจตวอยางทอยในระยะออกดอกจนกระทงเกบเกยวผลผลต พบการเขาทาลายของเชอไวรส 2 ชนดรวมกน และจากการศกษาดงกลาวพบวา การเขาทาลายของเชอไวรสหลายชนดทาใหพชแสดงอาการของโรคไวรสรนแรงขน และมผลทาใหผลผลตลดลงมากกวาการมเชอไวรสเพยงชนดเดยวเขาทาลาย ซงสอดคลองกบรายงานของ Fattouh (2003) ทรายงานวา

ซกนทถกทาลายโดย ZYMV กบ CMV จะแสดงอาการของโรคไวรสรนแรงมาก และมผลผลตลดลงมากกวาตนทม ZYMV หรอ CMV เขาทาลายเพยงชนดเดยว (Walters et al., 2003; Wang et al., 2002; and Malik et al., 2010) และเมอพจารณาถงความสมพนธของเชอไวรสทตรวจพบกบการถายทอดโรคนน พบวา เชอไวรสทตรวจพบในพชตระกลแตง สามารถถายทอดโดยวธกลไดด เชน การสมผสผานอปกรณการเกษตร กรรไกรตดกง หรอผานแมลงปากดด โดยเฉพาะเพลยออน หรอผานเมลดพนธ ดงนน การปองกนการเกดโรคไวรส ควรเรมปฏบตตงแต การใชเมลดพนธทปลอดโรค

อาการรอยแตมเปนสเงนบนใบแตงกวาญปน ซงถกทาลายโดย CMV

จากการศกษาและเกบขอมลตวอยางพชตระกลแตงทแสดงอาการของโรคไวรสในแปลงปลกของเกษตรกรของศนยพฒนาโครงการหลวงตงแตป 2551 ถงปจจบน พบลกษณะอาการตางๆ ดงน อาการดางแบบมขอบเขตชดเจน (mosaic) ดางแบบไมมขอบเขต (mottle) เสนใบขยายใหญ (vein banding) และใบผดรปราง (malformation) และเมอทาการตรวจสอบดวยวธ DAS – ELISA โดยใช polyclonal antibodies ELISA kit จากบรษท Bioreba และ Agdia พบเชอไวรสทเขาทาลายในระยะกลา ไดแก cucumber mosaic virus (CMV), zucchini yellow mosaic (ZYMV), squash mosaic virus (SqMV), papaya ringspot virus type-W (PRSV-W), watermelon mosaic virus-2 (WMV-2), Tospovirus และcucumber green mottle mosaic virus (CGMMV)

อาการเสนใบขยายและรอยแตมสเขยวบนใบออนของแตงกวาญปนซงถกทาลายโดย ZYMV + CMV


การปองกนการเขาทาลายของแมลงพาหะโดยเฉพาะเพลยออนในแปลงปลก ตงแตระยะกลา รวมถงหลกเลยง การถายทอดโดยการสมผส ผานกรรไกรตดแตงกง โดยการจมหรอเชดดวยสารละลาย 10% Clorox หรอนา สบกอนการตดแตงตนใหมทกครง และควรบารงพชใหแขงแรงโดยเฉพาะระยะออกดอก

อาการดางแบบขอบเขตไมแนนอน (mottling) ซงมรอยแตมสเหลองบนใบออนของฟกทองญปน ทถกทาลายโดย PRSV + CMV

อาการปมพองบนผลซกน (ก) และผลของฟกทองญปน (ข) ซงถกทาลายดวยไวรส; ZYMV+PRSV-W (ก) และ ZYMV+ CMV+ PRSV-W (ข) ขอสงเกต จากการศกษา

ในครงนพบวา ในตวอยางพชทแสดงอาการคลายโรคทเกดจากการเขาทาลายของเชอไวรส แตเมอทาการตรวจสอบดวยวธ DAS – ELISA กลบไมพบเชอไวรสดงกลาวขางตน อาจแสดงไดวามเชอไวรสชนดอนๆ ทเขาทาลายพชตระกลแตงได ซงจาเปนตองมการศกษาตอไป

R O Y A L P R O J E C T J O U R N A L

คลนกพช

ก

ข


คลนกพช

คำาขอบคณ ขอขอบคณ ฝายวจย มลนธโครงการหลวงทไดใหการสนบสนนทนวจย และผวจยขอขอบคณเปนอยางยง โดยเฉพาะเจาหนาทสงเสรมผกทกๆ ทาน ทใหความอนเคราะหและชวยเหลอในการวจยดวยด

อาการดางเหลองบนใบแตงกวาญปน ซงถกทาลายดวยเชอไวรสทตรวจสอบไมได (un-identified virus)

เอกสารอางอง

Fattouh, F.A. 2003. Double infection of cucurbit host by Zucchini yellow mosaic virus and Cucumber mosaic virus.

Pakistan Journal Plant Pathology. 2: 85-90.

Ito, T., T., Ogawa, K., Samretwanich, P., Sharma, and M., Ikegami. 2008. Yellow leaf curl disease of pumpkin in

Thailand is associated with squash leaf curl china virus. Plant Pathololgy. 57: 766.

Malik, A.H., S., Mansoor, S., Iran, R.W., Briddon, and Y. Zafar. 2010. Severe disease of melon in northwest frontier

province is associated with simultaneous infection of two RNA viruses. Pakistan Journal Botany. 42(1): 361-367.

Nontajak, N., N., Jonglaekha, P., Smitamana. 2012. Incidence and distribution of viruses infecting cucurbits in

the Royal Project Areas. In The International Conference on Tropical and Sub-tropical Plant Diseases 2012,

February7-10, 2012 The Empress Hotel, Chiang Mai, Thailand. p74.

Walters, S.A., Kindhart, J.D., Hobb, H.A., and Eastburn, D.M. 2003. Viruses associated with cucurbit production

in southern Illinois. Hort Science. 38(1): 65-66.

Wang, Y., Gaba, V., Yang, J., Palukaitis, P., and Gal – On, A. 2002. Characterization of synergy between cucumber

mosaic virus and potyviruses in cucurbit hosts. Virology 92: 51-58.


เกษตรกรรนใหมแหงบานสบสองพฒนานายนซอ เตรยมพยง | เกษตรกรรนใหมของศนยพฒนาโครงการหลวงปงคา ตาบลผาชางนอง อาเภอปง จงหวดพะเยา

นายนซอ เตรยมพยง เกษตรกรรนใหม ของศนยพฒนาโครงการหลวงปงคา เปนแกนนากลม สมาชกเกษตรกรโครงการหลวง นซอเปนชาวเขาเผา มง อยทบานสบสองพฒนา ตาบลผาชางนอง อาเภอปง จงหวดพะเยา ซงเปนหมบานในพนทสงเสรมของศนย พฒนาโครงการหลวงปงคา นซอเปนคนบานสบสอง พฒนาโดยกาเนด แตพอกบแมไดสงไปเรยนทอน จนอาย ได 17 ปจงไดกลบมาอยในหมบาน อาชพดงเดมของ ครอบครวคอการปลกขาวโพดและขาวไร มสวนลนจ บางเลกนอย ซงรายไดไมมากพอเพราะทาการเพาะ ปลกไดปละครง ทาใหเขาเรมสนใจการปลกพชผกชนด อนๆ โดยเฉพาะผกเมองหนาว จงไดเขามาสอบถาม เรยนรถงวธการปลกผกเมองหนาวจากเจาหนาทของ ศนยฯ ซงไดรบคาแนะนาและใหโอกาสในการทดลอง ปลกผกตางๆ โดยทเรมปลกจากแปลงเลกๆ พนทไม มากกอน

4 ปตอมานซอไดเขามาเปนสมาชกเกษตรกร โครงการหลวงเตมตว เรมปรบปรงพนทสวนทไดรบ จากพอมาจานวน 10 ไร ซงเดมเปนสวนลนจเกาขาด การดแล ใหกลายมาเปนแปลงผกทสวยงาม ผกทนซอ ปลกมเบบฮองเต และคะนา เปนหลก แตปทผานมา นซอไดไปศกษาดงานดานการเกษตรจากศนยพฒนา โครงการหลวงตางๆ ทาใหไดแนวความคดในการปลก พรกหวานส นซอจงไดกลบมาปรกษากบทางเจาหนาท สงเสรมฯ และเรมทาโรงเรอนในการปลกพรกหวานส ซงผลทไดประสบความสาเรจเปนทนาพอใจ นซอจงได เรมขยายโรงเรอนปลกพรกหวานสเพมขน นซอบอกวา เดมรายไดของครอบครวมาจากการปลกขาวโพด ขาวไร ซงจะมเงนเขามาปละครง แตพอเขามาปลก ผกกบโครงการหลวงเขามรายไดทกเดอน เพราะปลกผก




ทกวนนนซอมความสขกบการปลกผกมาก และตงใจวาจะตองศกษา หาความรในการปลกผกตอไป เพราะยงมพชผกอกหลายชนดทเขายงไมรจก เขาจงตองพฒนาตวเองไปเรอยๆ ในปนนซอวางแผนเพมชนดผกทจะปลกคอ แรดช กบปวยเหลง รวมทงเรมปลกไมผลเพมเตมคอ มะมวงนวลคา ทเขาสนใจ

เมอตวเองและครอบครวมคว�มสข สขสบ�ยขน ทำ�ใหมเวล�คดถงสงคม มเวล�ในก�รเข�ไปชวยเหลอชมชน ซงนซอกเปนอกหนงคนทเปนเชนนน เขาไดเขารวมกจกรรมตาง ๆ

ของชมชน เปนอาสาสมคร อปพร. ของหมบาน เปนประธานกลม อสม. บานสบสองพฒนา และยงพรอมทจะ

ชวยเหลอ พฒนา กจกรรมตางๆ ของหมบาน งานตางๆ เหลานเขาทาดวยความเตมใจ นบเปนความภาคภมใจของ

เกษตรกรรนใหมไฟแรงคนนทไดทางานรวมกบโครงการหลวง และเขาสญญาวาจะชกชวนคนในหมบานใหเขามา

เปนสมาชกเกษตรกรของโครงการหลวงใหมากขน เพอทจะไดทาอาชพการเกษตรกรไดอยางปลอดภยและมนคง

ใชระยะเวลาสน และสามารถ ปลกไดตลอด ทาใหรายไดของ ครอบครวดขน ความเปนอยดขน เขายงไดรบความรและเทคนค ในการปลกพชผกมากมาย และ ทสาคญ คอ วธการปลกผกของ โครงการหลวงจะลดการใชสาร เคมทเปนอนตรายตอผบรโภคและตวเกษตรกรผปลกเอง ทาใหเขา มสขภาพดขนทงรางกายและจตใจ นซอไดชกชวนญาตพนองและ เพอนๆ ทสนใจในการปลกผก ของโครงการหลวง รวมกลมกน เปนกลมสมาชกเกษตรกรโครงการหลวงขนมา

ผกและไมผลเหลานเพราะวาตองหาพชผกทอดทน เนองจากมปญหาดานการขนสงทมระยะทางไกล การขนสงทาใหผลผลตทไปถงลกคาไมดเทาทควร อปสรรคของนซอนอกจากระยะทางแลว ยงมปญหา เรองพนทการเกษตร กบระบบนา ซงสงผลตอการปลก การดแล และการเพมผลผลต นซอและกลมเกษตรกร ยงจะตองหาแนวทางและวธในการแกไขตอไป


เชยงใหม1. รานโครงการหลวง สาขาสเทพบรเวณคณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมโทรศพท : 053-211-613, 053-944-087 ตอ 2412. รานโครงการหลวง สาขา ทาอากาศยาน จ.เชยงใหมโทรศพท : 053-270-222 ตอ 2127

3. รานคาโครงการหลวง เชยงใหม 89 พลาซา25/26 เชยงใหมพลาซา ถ.เชยงใหม-ลาพนต.หนองหอย อ.เมอง จ.เชยงใหมโทรศพท : 053-141-855

เชยงรายชน G เซนทรลพลาซา เชยงรายอ.เมอง จ.เชยงราย 57000โทรศพท/แฟกซ : 053-179920

ประจวบครขนธรานโครงการหลวง สาขา หวหนบานคชาทอง เลขท 214 ซ.หวหน 84ถ.เพชรเกษม ต.หวหน อ.หวหนจ.ประจวบครขนธโทรศพท : 032-514-085

อดรธานรานคาโครงการหลวง สาขา อดรธาน 277/1-3, 271/5 ศนยการคาเซนทรลอดรธาน ถ.ประจกษศลปาคม ต.หมากแขง อ.เมอง จ.อดรธาน 41000โทรศพท : 042-921275

กรงเทพฯ1. รานโครงการหลวง สาขา อ.ต.ก.ตลาด อ.ต.ก. ถ.กาแพงเพชร เขตจตจกร กรงเทพฯโทรศพท/แฟกซ 02-279-15512. รานคาโครงการหลวง สาขา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร50 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯโทรศพท/แฟกซ 02-942-8656-9 ตอ 233. รานคาโครงการหลวง สาขา ทาอากาศยานดอนเมองทาอากาศยานดอนเมอง ชน 2อาคารผโดยสารขาออกภายในประเทศดอนเมอง กรงเทพฯโทรศพท/แฟกซ 02-535-6112

4. รานคาโครงการหลวง สาขา ดโอลดสยามพลาซาดโอลดสยามพลาซา ถ.ตรเพชร แขวงวงบรพาภรมยเขตพระนคร กรงเทพฯโทรศพท/แฟกซ 02-225-0623

5. รานคาโครงการหลวง สาขา บองมาเชร105/1 (หอง ป.13) ถ.เทศบาลสงเคราะห แขวงลาดยาวเขตจตจกร กรงเทพฯโทรศพท/แฟกซ 02-158-0673

6. รานคาโครงการหลวง สาขา ฟวเจอรพารครงสตPLZ.B.SHP022A 94 ชน B ศนยการคาฟวเจอรพารครงสตถ.พหลโยธน ต.ประชาธปตย อ.ธญบร จ.ปทมธานโทรศพท/แฟกซ 02-958-5925

7. รานคาโครงการหลวง สาขา ทาอากาศยานสวรรณภมอาคารผโดยสารขาออกภายในประเทศโทรศพท 02-134-8888 ตอ 6260

8. รานคาโครงการหลวง สาขา การไฟฟาสวนภมภาคสานกงานการไฟฟาสวนภมภาค อาคาร 3 (ภายในโรงอาหาร)ถ.งามวงศวาน ลาดยาว กรงเทพฯโทรศพท/แฟกซ 02-953-1170

9. รานคาโครงการหลวงหตถกรรม สาขา เซนทรลเวลด4.4/1-4/2.4/4 ชน 2 เซนทรลเวลด โซน D ตด lsetanถ.ราชดาร เขตปทมวน กรงเทพฯโทรศพท 02-640-7000 ตอ 7974

รานคาโครงการหลวง


ลดเลาะรานโครงการหลวง

ตงอย เลขท 277/1-3, 271/5 ชน G ศนยการคาเซนทรล อดรธาน (ตรงขาม TOPS ซปเปอรมารเกต) ถนนประจกษศลปาคม ตาบลหมากแขง อาเภอเมอง จงหวดอดรธาน 41000 โทรศพท/โทรสาร 042-921275

ทานสามารถเลอกซอสนคา ภายใตตรา มลนธโครงการหลวง ทงสนคาบรโภค อปโภค หนงสอ หรอสนคาผลตภณฑหตถกรรมฝมอราษฎรในพนท รบผดชอบของมลนธโครงการหลวง ทไดผานการคดสรรมาแลว

ไดตงแตเวล� 11.00 - 21.30 น ( วนจนทร - วนศกร)และ 10.00-22.00 น. (วนเสาร-วนอาทตย และวนหยดนกขตฤกษ)

รานโครงการหลวงสาขา อดรธาน


เกรดและแกนโครงการหลวง

ทรงตงธนาคารขาว

เรองเลาจากหนงสอ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวและโครงการหลวงพระนพนธของหมอมเจาภศเดช รชน ประธานมลนธโครงการหลวง

ความตอนหนงจากหนงสอ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และโครงการหลวง.....ความวา ...โดยทโครงการหลวงทางานแลวไมไดอวด ทาหลกการปดทองหลงพระนนมผลทาใหกานนทานหนงในจงหวดลาปาง ไดรบรางวลเปน คนไทยตวอยาง (หรออะไรอยางหนง) เพราะคดต งธนาคารขาวแหงแรกในประเทศไทย รางวลอนนควรจะทลเกลาฯ ถวาย เพราะทรงตงธนาคารขาว กอนหนาทานกานนหลายป

เรองคอ มหมบานลวะแหงหนงชอปาแปในจงหวดแมฮองสอน ซงนกวจยสองคนไปทางานและพสจน แลววา การทาไรหมนเวยนของลวะและกะเหรยงเปนเหตใหปาไมถกทาลายอยางไรเลอนลอยของชาวเขาเผาอน นกวจยสองคน คอ Dr. Peter Kunstadter ชาวอเมรกน และ ดร.สงา สรรพศร ชาวไทย ซงไมจาเปนตอง บอกวาบดนเปนปลดกระทรวงวทยาศาสตรฯ ทงสองทานนรกลวะเปนอยางมาก ทานแรกพาผเขยนไปปาแป และผเขยนกทราบวาลวะกรกเขา ขนาดตงใหเปนลวะกตตมศกด และผเขยนทราบอกเรองหนงคอเรองขาว

ปาแปท

ทอดพระเนตรธนาคารขาวแหงแรก


ปาแปทานาขนบนไดกบปลกขาวไรดวย และตามธรรมดามขาวรบประทาน แตบางปมเหต เชน หนรบกวน หรอฝนตกไมถกตองตามฤดกาล ทาใหบางคนตองกเงนเขา ทงทหาหวเผอกมนในปามาชวยยาไสอยแลว เงนนนตองออกไปกในเมอง แลวซอขาวแบกกลบบาน ขอรายกคอดอกเบยแพงมาก 50% ตอ 3-4 เดอน เปนเหตใหเกดเรองชนดเดยวกบดนพอกหางหม ผกกจะทวความอดอยากขนทกป โดยไมมโอกาสจะพนจากแอกไปได เมอถวายรายงานเศราเรองน กมรบสงใหเอาขาวไปใหเขายมแทนและธนาคารขาวแหงแรกกบงเกดขนเมอวนท 14 มนาคม 2513 ทปาแป อาเภอแมสะเรยง จงหวดแมฮองสอน โดยใชเงนพระราชทาน 20,000 บาท และตอไปอกไมนานหมบานกะเหรยงใกลกน ชอแมอมลองนอย กไดรบพระราชทาน 10,000 บาท สาหรบธนาคารขาว

1. สรางยงขาวขนเองเพอเกบขาวเอาไว2. ตกลงกนวาผทยมขาว ควรเสยดอกเบยเทาไร เขาจะคด 14 % ตอ 4-5 เดอน คอจนกระทงเกบเกยวไดฤดหนา3. ผแทนตองพจารณาวาจะใหใครยมเทาไร หรอไม4. เมอไดเวลา ตองทวงขาวคนพรอมดอกเบย แลวเอาใสยงของธนาคารเกบรกษาเอาไว5. เมอธนาคารมขาวมากพอ กจะตองถวายคน เพอพระราชทานหมบานอนตอไป

หลก 5 ขอน ทรงวางรากมานานแลว ตงแตกรณนายเชอ แหงกลมปลกผกชะอา วนหนงนายเชอบนวา ไมมขาวจะกน รบสงถามวาทาไม นายเชอกราบบงคมทลวาผกทปลกเอาไวยงเกบขายไมได ทรงเหนวาสมควรชวย จงพระราชทานเงนกอนหนงใหชาวบานกลมนนขอยมซอขาว ใครยมเทาไร เมอไร กใหจดไวบนกระดาน และเมอ ใชคนกบนทกเอาไว สาหรบธนาคารขาวตามแบบฉบบพระราชทานจะมผลสาเรจยงยนอยางไรกตองแลวแต พวกผแทนของชาวบานเอง บางแหง เชน หมบานแมวซงคอยระแวงกลวเสยเปรยบคนอน ธนาคารขาวจะลมเลก ไปไมนาน เพราะกลววาถาใชคนแลวจะเสยเปรยบคนไมใช อนง ควรกลาวดวยวาในกรณทหมบานยากจน ธนาคารขาวจะใหประโยชนยงยนไมได ถาไมมการพฒนาเพมผลผลตพรอมไปดวย อยางไรกตาม หลายแหง เชนทหมบานกะเหรยงชอหวยเคาลบ ทนอมเกลาฯ ถวายคน ซงพระราชทานหมบานใกลกน ดเหมอนจะเปนหวยคง อนทาใหผเขยนตองเลาเรองตอไป 3 เรอง...

ธนาคารขาวดาเนนการโดยใชหลกการทพระราชทานเอาไว คอชวยเขาใหชวยตวเองและผเขยนเรมตนโดยเรยกประชมชาวบาน แลวบอกเขาวาถาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจะพระราชทานขาวใหเขายมกน เขาจะเอาไหม ถาเอา กใหเลอกผแทน 5 คน มาดาเนนการตามกฎเกณฑ ดงตอไปนคอ

royal project journal vol.17 / no.1, 2013

Documents

royal project journal18

royal project journal16

royal project journal26

royal project journal12

royal project journal286

royal project journal30

royal project journal22

royal project journal6