risk değerlendirme karar matris metodolojisi

Risk Değerlendirme Karar Matris Metodolojisi

• Hazırlayanlar: Yasin KANLISU Hüsamettin ARMUTMustafa KILINÇHakan ŞAHİN

GRUP: + 18

Risk Değerlendirme Karar Matris Metodolojisi

L-tipi ve X-tipi matrisler

Karar matris metodolojisi

En sık kullanılan yaklaşımlardan biri olan risk değerlendirme matrisi ABD askeri standardı

MIL_STD_882-B olarak da bilinen sistem güvenlik program gereksimini karşılamak maksadıyla

geliştirilmiştir.

Matris diyagramları, iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi analiz etmekte kullanılan

değerlendirme araçlarıdır.

Karar matris metodolojisi

Bu metot basit olması dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan analistler için idealdir.

Ancak, değişik prosesler içeren veya birbirinden çok farklı akım şemasına sahip işlerin/proseslerin hepsi

için tek başına yeterli değildir ve analistin birikimine göre metodun başarı oranı değişir.

L-tipi matrisler

L TİPİ MATRİS özellikle sebep-sonuç ilişkilerinin değerlendirilmesinde kullanılır.Bu metot basit olması

dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan analistler için idealdir,ancak değişik prosesler içeren

veya birbirinden çok farklı akım şemasına işlerin hepsi için tek başına yeterli değildir,ve analistlerin birikimine

göre metodun başarı oranı değişir.Bu metod ile öncelikle bir olayın gerçekleşme ihtimali ile

gerçekleşmesi takdirinde sonucun değerlendirilmesi ve ölçümü yapılır. Risk skoru ihtimal ve zarar derecesinin

çarpımından elde edilerek tablodaki yerine yazılır.

OLASILIK ORTAYA ÇIKMA OLASILIĞI İÇİN DERECELENDİRME BASAMAKLARI

ÇOK KÜÇÜK Hemen hemen hiç

KÜÇÜK Çok az ( yılda bir kez ), sadece anormal durumlarda

ORTA Az ( yılda bir kaç kez )

YÜKSEK Sıklıkla ( ayda bir )

ÇOK YÜKSEK Çok sıklıkla ( haftada bir, her gün ), normal çalışma şartlarında

L-tipi matrisler

SONUÇ DERECELENDİRMEÇOK HAFİF İş saati kaybı yok, hemen giderilebilen, ilk yardım gerektiren

HAFİF İş günü kaybı yok, , kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi

ORTA Hafif yaralanma, yatarak tedavi/yaralanma

CİDDİ Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı

ÇOK CİDDİ Ölüm, sürekli iş göremezlik

Risk = Olasılık x Şiddet

Risk skor matrisi ŞİDDET

İHTİMAL 1 (Çok Hafif)

2 (Hafif)

3 (Orta Der.)

4 (Ciddi)

5 (Çok Ciddi)

1 (Çok Küçük) Anlamsız 1 Düşük 2 Düşük 3 Düşük 4 Düşük 5

2 (Küçük)

Düşük 2 Düşük 4 Düşük 6 Orta 8 Orta 10

3 (Orta Der.) Düşük 3 Düşük 6 Orta 9 Orta 12 Yüksek 15

4 (Yüksek) Düşük 4 Orta 8 Orta 12 Yüksek 16 Yüksek 20

5 (Çok Yüksek) Düşük 5 Orta 10 Yüksek 15 Yüksek 20

Tolere Edilemez 25

L-tipi matrislerRisk skor matrisi

SONUÇ EYLEM

KatlanılamazRiskler (25)

Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeyedüşürülünceye kadar iş başlatılmamalı eğer devameden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır.Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen riski düşürmekmümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir.

Önemli Riskler(15,16,20)

Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalıeğer devam eden bir faaliyet varsa derhaldurdurulmalıdır. Risk işin devam etmesi ile ilgiliyseacil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucundafaaliyetin devamına karar verilmelidir.

L-tipi matrislerRisk skor matrisi

OrtaDüzeydekiRiskler(8,9,10,12)

Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetlerbaşlatılmalıdır. Risk azaltma önlemleri zaman alabilir.

KatlanılabilirRiskler(2,3,4,5,6)

Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrolproseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcutkontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerinsürdürüldüğü denetlenmelidir.

ÖnemsizRiskler(1)

Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrolprosesleri planlamaya ve gerçekleştirilecekfaaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir.

Ön hazırlık

İşe başlanmadan şu veriler toplanıp değerlendirilmelidir:

• Kimyevi, fiziki ve biyolojik ajanlar listesi• İş aktivitelerinin gözden geçirilmesi• Ortam ölçüm raporlarının incelenmesi

• İş kazası ve hadise (olay) raporlarının incelenmesi• Literatür taraması (standart vb.)

• İmalatçı verilerinin değerlendirilmesi• Uzman görüşlerinden yararlanılması

• Teknik periyodik kontrol raporlarının incelenmesi• Benzeri diğer işyerlerinden elde edilen veriler

Risk kontrol hiyerarşisi

• Tehlikeyi kaynağında ortadan kaldır• Tehlikeyi kaynağında azalt• Kişiyi tehlikeden uzaklaştır

• Tehlikeyi izole et• Kişinin maruziyet seviyesini azalt• Kişisel koruyucu kullanımını sağla

Tanımlar

Transmisyon düzeni: Güç aktaran miller, volanlar, kasnaklar, kayışlar,

kaplinler, muylular, bilyeler, kranklar, kavramalar, dişli düzenleri, zincir ve dişlisi gibi elemanlardır.

Operasyon noktası: Makine ve tezgahta talaş kaldıran, şekillendiren, ezen,

delen, kesen veya başka şekilde işlem yapan kısım ile iş alıp verirken tehlikeli olan bölgelerin tamamıdır.

Tanımlar

Hareketli parçalar: Makine ve tezgâhlarda güç aktarmayan ancak hareket

eden ( kalem tespit başlıkları, besleme merdaneleri, vargel tablaları gibi) elemanlardır.

Talaş: Metal, ahşap, petrol esaslı, teflon, kompozit vb.

malzemelere istenilen şekli kazandırmak için üzerlerinden kaldırılan, kesilen yada soyulan parçalı

yada sürekli parçacıklardır.

Tanımlar

Koruyucu: Makinelerin transmisyon düzenlerinde hareketli

parçalarında ve operasyon noktalarında kullanılan koruma düzeni ile güvenli olmayan durumlarda kullanılacak

durdurma sisteminin bütünüdür.

Platform: Çalışanların rahat hareket etmeleri ve çalışma ortamını daha

iyi görebilmeleri, yada operasyon noktasındaki işlemi izleyebilmeleri ve operasyon kabinlerine gidebilmek için

gerekli tedbirler alınarak yapılmış yükseltilerdir.

Tanımlar

Mesleki maruziyet sınır değeri: Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede,

çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı

ortalamasının üst sınırıdır.

Biyolojik sınır değeri: Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki

konsantrasyonunun üst sınırıdır.

Tam otomatik CNC makas risk değerlendirmesi

Ön Gözlem• Operasyon noktaları bilgisayar vasıtası ile programlanmaktadır.

• Tezgah etrafı zincirle çevrili durumda olup çalışma alanına girildiğinde otomatik durmaktadır.

• Uygun çalıştırma ve durdurma butonları bulunmaktadır.• Gövde topraklamaları uygun yapılmış ve periyodik kontrolleri yapılmaktadır.

• Çalışan işçi eğitimli ustadır.• Çalışma talimatı bulunmaktadır.

• Çalışma yeri uygun, ergonomiye dikkat edilmiştir.• Gürültü seviyesi yüksektir.

• Vibrasyon zararlı seviyede değildir.• Bakım sırasında eğitimli işçi bakım talimatı doğrultusunda hareket

etmektedir.

Tam otomatik CNC makas risk değerlendirmesi

Potansiyeli Tehlike Eleman

Tehlikeli Olay Nedeni

Tehlikeli Durum

Kimleretkilenebilir

Sonuç İhtimal Zarar

Şiddeti RİSK SKORU

Düzeltici Önlem

Tam otomatik CNC saç kesme makası

Gürültü Kulaklıkkullanmama

Tezgahta çalışan işçiler

İşitme kaybı

4 4 16

Gürültü seviyesinin ölçümü, İşçilere zimmetle uygun kulaklık verilerek kullandırılması,eğitim verilmesi,

Saç kesme makasları risk değerlendirmesi

Ön Gözlem:• Bıçak koruyucusu bulunmaktadır. • Ayak pedalı ile çalışmaktadır.• Acil stop butonu bulunmaktadır. • Çalışan işçiler eğitimli ustadırlar.

• Tezgah durdurulmadan çalışma sırasında müdahale edilmemektedir.

• Uygun çalıştırma ve durdurma butonları bulunmaktadır.• Gövde topraklamaları uygun yapılmış ve periyodik kontrolleri

yapılmaktadır.• Çalışma talimatı bulunmaktadır.

Saç kesme makasları risk değerlendirmesi



Tehlikeli Durum

Kimler Etkilenebilir

Sonuç İhtimal Zarar Şiddeti

RİSK SKORU

Düzeltici Önlem

Saç kesme makası

Bıçak koruyucusu çıkarılma durumu

Parmak kesme

Operatör Uzuv kaybı

2 4 8

İşçilere eğitim verilmesi, bıçak koruyucusunun hiçbir şekilde çıkarılmamasının sağlanması.

Saç bükme makinesi risk değerlendirmesi

Ön Gözlem:• Operasyon noktasında sensör bulunmaktadır.

• Ayak pedalı ile çalışmaktadır.• Acil stop butonu bulunmaktadır.

• Gövde topraklamaları uygun yapılmış ve periyodik kontrolleri yapılmaktadır.

• Çalışan işçi eğitimli ustadır.• Çalışma talimatı bulunmaktadır.

• Çalışma yeri uygun, ergonomiye dikkat edilmiştir.• Gürültü zararlı seviyede değildir.• Vibrasyon zararlı seviyede değildir.

• Bakım sırasında eğitimli işçi bakım talimatı doğrultusunda hareket etmektedir.

Saç bükme makinesi risk değerlendirmesi



Tehlikeli Durum



RİSK SKORU

Düzeltici Önlem

Saç bükme makinası

Sensör arızası ve küçük parça çalışılması

Parmak sıkıştırma

Operatör Uzuv kaybı

2 4 8

İşçilere eğitim verilmesi, sensörlerin periyodik kontrol edilmesi

Eksantrik pres tezgahı risk değerlendirmesi

Ön Gözlem:• Tezgahta çift el kumanda yoktur.

• Ayak pedalı bulunmaktadır. Ayak pedalı üst koruyucusu vardır.• Kapalı kalıp çalışmaktadır.

• İhtiyaç olduğunda açık kalıpta çalışmaktadır. • Çalışan işçiler eğitimli ustadırlar.

• Tezgah durdurulmadan çalışma sırasında müdahale edilmemektedir.• Uygun çalıştırma ve durdurma butonları bulunmaktadır.

• Gövde topraklamaları uygun yapılmış ve periyodik kontrolleri yapılmaktadır.• Çalışma talimatı bulunmaktadır.

• Çalışma yeri uygun, ergonomiye dikkat edilmiştir.• Gürültü zararlı seviyede değildir.

• Bakım sırasında eğitimli işçi bakım talimatı doğrultusunda hareket etmektedir.

Eksantrik pres tezgahı risk değerlendirmesi



Tehlikeli Durum



RİSK SKORU

Düzeltici Önlem

Eksantrik pres

Açık kalıpta ayak pedalı kullanılmakta ve kıskaç yada maşa kullanılmamaktadır.

Parmak kopması Operatör Uzuv

kaybı 4 4 16

İşçilere eğitim verilmesi, açık kalıpta çift el kumanda kullanımının sağlanması

Gazaltı kaynak makinesi risk değerlendirmesi

Ön Gözlem:• Kaynakta çalışan usta işçilere yeterli eğitim verilmiştir.

• Kaynak yapılan yerler diğer işçilerin çalıştığı yerlerden ayıran paravana yoktur.

• Kaynakta kullanılan gaz uygun tüplerde bulunmakta ve tüpler periyodik olarak kontrol edilmektedir.

• İmalatçı firmanın etiketi bulunmaktadır.• Tüpler uygun yerde depolanmaktadır.

• Çalışan işçilere uygun koruyucu olarak gözlük, eldiven, önlük verilmiştir.• Lokal havalandırma bulunmamaktadır.

• Kaynak yapılan yerde yanıcı malzeme bulunmamaktadır.• Çalışma talimatı bulunmaktadır.• Kaynak özel bölümde yapılmaktadır.

Gazaltı kaynak makinesi risk değerlendirmesi



Tehlikeli Durum



RİSK SKORU

Düzeltici Önlem

Gaz altı kaynak makinası

Lokal havalandırma yoktur.

Kaynak gazlarından meslek hastalığı

Operatör Meslek hastalığı

4 4 16

İşçilere eğitim verilmesi, lokal havalandırma yapılması, uygun maske alınarak zimmetle verilip kullandırılması


Paravanayok Kaynak ışınlarından diğer işçilerin etkilenmesi

Diğer işçiler Gözlerin ışından etkilenmesi ve yanlış harekete sebebiyet

2 3 6

Kaynak paravanası yapılması


Kıvılcım sıçraması

Gözlük kullanmama

Çalışan işçi Görme kaybı 4 4 16

Gözlük kullandırılması

Daire testere tezgahı risk değerlendirmesi

Ön Gözlem:• Operasyon noktası siper koruyucusu bulunmaktadır.• Tezgah durdurulmadan çalışma sırasında müdahale

edilmemektedir.• Uygun çalıştırma ve durdurma butonları bulunmaktadır.• Gövde topraklamaları uygun yapılmış ve periyodik

kontrolleri yapılmaktadır.• Çalışma talimatı bulunmaktadır.

• Gözlük zaman zaman kullanılmamaktadır.

Daire testere tezgahı risk değerlendirmesi



Tehlikeli Durum

Kimler Etkilenebilir Sonuç İhtimal

Zarar Şiddeti

RİSK SKORU

Düzeltici Önlem

Daire testere

Gözlük kullanmama

Parça sıçraması

Operatör Görme kaybı ve yaralanma

3 4 12

İşçilere eğitim verilmesi, zimmetle gözlük verilerek kullandırılması

Tozboya kabini risk değerlendirmesi

Ön Gözlem:• İş parçaları püskürtme boya ile boyanmakta zararları

bilinmektedir.• Boya özel bölmelerde yapılmaktadır.

• Boya kabini lokal havalandırma sistemi yoktur.• Çalışan işçi maske kullanmaktadır.

• Çalışan işçilerin genel sağlık muayenesinin yanında akciğer filmi çekilmektedir.

• Çalışan usta işçilere yeterli eğitim verilmiştir.• Çalışma talimatı bulunmaktadır.

• İhtiyaçtan fazla boya ayrı yerde depolanmaktadır.

Tozboya kabini risk değerlendirmesi



Tehlikeli Durum


Sonuç İhtimal

Zarar Şiddeti

RİSK SKORU

Düzeltici Önlem

Boya kabini Toz boya partikülleri

Lokal havalandırma yoktur.

Boya işinde çalışan işçiler.

Meslek hastalığı

5 4 20

Boya kabini için uygun lokal havalandırma yapılacak, işçiye uygun maske verilecek eğitimle kullanması sağlanacaktır.

Kompresör risk değerlendirmesi

Ön Gözlem:• Kompresör çalışma alanının arka tarafına konumlandırılmıştır.• Kompresörün basınç deneyi hidrolik olarak en yüksek çalışma

basıncının 1,5 katı ile yapılmış olup belgelendirilmiştir.• Kompresörler üzerinde; İmalatçı firmanın adı, Yapıldığı yıl, En yüksek

çalışma, basıncı ve hava kompresörü olduğu belirtilmiştir.• Tehlike anında, uzak bir yerden durdurulması gerektiği eğitimi

verilmiştir.• Kompresörün hava depolarında güvenlik supabı bulunmaktadır.• Bakımı yapılmakta olup uygun yağ kullanılmakta ve suyu alınmaktadır.• Gövde topraklamaları uygun yapılmış ve periyodik kontrolleri

yapılmaktadır,• Çalışma talimatı bulunmaktadır,

Kompresör risk değerlendirmesi



Tehlikeli Durum

Kimler Etkilenebilir Sonuç Olasılık Şiddet RİSK

SKORU Düzeltici Önlem

Kompresör Bakım yapacak işçi iyi eğitimli değildir.

Hava tankının patlaması

Yakınında çalışan işçiler

Ölüm

2 5 10

Kompresör bakımını yapacak işçi bu konuda iyi eğitilmiş olacaktır.

X-tipi matrisler

Matris diyagramları çok boyutlu düşünce yoluyla problemli konuların açığa kavuşturulmasına katkı sağlar.

Matris diyagramları bir probleme veya olaya iştirak eden veya problem veya olay üzerinde etkisi olan faktörlerin,

parametrelerin tanımlanmasını ve aralarındaki ilişkinin belirlenmesini sağlar.

Matris diyagramının temel avantajı; her çift değişken arasındaki ilişkinin derecesini grafiksel olarak göstermesidir.

X-tipi matrisler

Bu tip risk değerlendirmesi karmaşık prosesler veya akım şemaları içeren işlerin mevcut olduğu yerlere veya olaylara uygulanabilir.

Tek başına bir analistin yapmasına uygun değildir.

5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına İhtiyaç vardır.

Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektirir.

X-tipi matrisler

Daha önce meydana gelmiş bir kazanın veya buna bağlı bir olayın tekrarlanma olasılığı da değerlendirilir.

Değerlendirme sonucunda riskin giderilmesi için alınacak önlemlerin maliyet analizi de yapılarak, riskin maliyeti ile riski

transfer etme imkanı var ise iki maliyet karşılaştırılarak kıyaslanır.

X-tipi matrisler

Yöntemin uygulanmasında, öncelikle bir işletme içerisinde bir bölüm/parça veya bir olay seçilir.

Seçilen konu ile ilgili olarak • 5 yıllık geçmiş kaza araştırması yapılır veya arşivler

incelenir

• geçmiş kazaları ortaya getiren nedenler belirlenmeye çalışılır ve

• tekrarlama şansları araştırılır.

X-tipi matrisler

X-tipi matriste bir olayın gerçekleşme ihtimali:

OLASILIK DERECELENDİRME

ÇOK YÜKSEKBasit ekipman hatası veya valf hatası, hortumdan sızıntı

veya her günkü normal şartlar altında gerçekleşebilecek insan

hatası.

YÜKSEK İkili ekipman hatası, ekipmandan sızıntı veya hortum yırtılması, borulamada kırılma, insan hatası

ORTAİnsan hatası ile ekipman hatasının kombinasyonu veya

proses hattındaki veya borulamalarında hata

KÜÇÜKÇoklu ekipman, valf, insan, boru hattı hatası veya

tanklardaki, proses kaplarındaki spontane gelişen hatalar

ÇOK KÜÇÜK Sadece olağanüstü durumlarda gerçekleşir

X-tipi matrisler

X-tipi matriste bir olayın kontrol derecesi:SONUÇ KONTROL DERECESİ

VAR Kontrol var, sistemin çalışması ekipmanla da takip ediliyor

ORTA Kontrol var, ancak birim amiri gözetimi ile yapılıyor

ZAYIF Belli aralıklarla çalışanların uyarılması sağlanıyor

YOK Tamamen çalışanın inisiyatifinde

X-tipi matrislerX-tipi matriste bir olayın şiddeti:

SONUÇ DERECELENDİRME

ÇOK HAFİF

Personel : Hafif sıyrıklar, 3 günden az iş günü kayıplı kazalar. Toplum : Direkt etki yok. Çevre : Tamamen kontrol altında tutulabilecek çevresel etki Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 1 – 1,000 $ arası

HAFİF

Personel : İlk yardım gerektiren yaralanmalar. Toplum : Koku veya gürültü yayılması sonucu rahatsızlık verilmesi, direkt etki yok. Çevre : Kontrol altına alınabilecek lokal çevresel etki Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 1,000 – 10,000 $ arası


ORTA

Personel : Doktor müdahalesi gerektiren şiddetli yaralanmalar ve meslek hastalıkları Toplum : Doktor müdahalesi gerektiren şiddetli yaralanmalar Çevre : Kontrol altına alınamayan küçük düzeyli çevresel etki Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 10,000 – 100,000 $ arası

CİDDİ

Personel : Hayatı tehdit edici yaralanma, akut zehirlenmeli meslek hastalığı veya kaza yada meslek hastalığı sonucu bir kişinin ölümü Toplum : Hayatı tehdit edici yaralanma veya kaza sonucu bir kişinin ölümü Çevre : Kontrol altına alınamayan orta düzeyli çevresel etki Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 100,000 – 1,000,000 $ arası


ÇOK CİDDİ

Personel : Birçok çalışanın hayatını tehdit edici şekilde yaralanması, meslek hastalığına yakalanması veya kaza yada meslek hastalığı sonucunda ölmesi Toplum : Hayatı tehdit edici şekilde yaralanma, meslek hastalığına yakalanma veya kaza yada meslek hastalığı sonucu birden çok ölüm Çevre : Kontrol altına alınamayan büyük çaplı çevresel etki Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 1,000,0000 $ ve üzeri

X-tipi matrislerX-tipi matriste bir önceki kazaların sonucu:

SONUÇ ÖNCEKİ KAZALAR

Ö Ölümlü kaza

UK Uzuv kayıplı hayati tehlike yaratabilecek kaza, hayati tehlike yaratacak meslek hastalığı

İGK İş günü kaybı, uzun süreli tedavi gerektiren iş kazası veya meslek hastalığı

HY Hafif Yaralanma

KRK Kazaya ramak kalma, tehlikeli durum

X-tipi matrisler

Risk matrisi üzerinden belirlenen değerler aşağıdaki formüle

yazılarak risk derecelendirme skoru

elde edilir.

RDS = A + B + C + D

risk değerlendirme karar matris metodolojisi

Documents