1

UNIVERSITETI BUJQESOR I TIRANES Banka Gjenetike

-------------------------------------------------------------

RESURSET SHQIPETARE

TE ULLIRIT Hairi Ismaili

Tirane Nentor 2012

2

Pasqyra e Lendes

3

Pak fjale per lashtesine e ullirit ne Shqiperi. Ulliri ne Shqiperi eshte mjaft i vjeter, aq sa dhe ne vendet e tjera te mesdheut. Kjo peme, ne

brigjet perendimore te vendit tone eshte deshmi kryesore e kultures, bujarise dhe antikitetit.

Prandaj Skymni, tre shekuj para J.C (gjeograf grek) e pershkruan Epirin dhe Ilirine, nje vend

te ngrohte e te begate, plot me ullishta dhe vreshta te mira.

Me pushtimin Romak, Jul Çezari e pershkruan Aulonen, nje vend me ullishtari shume te

perhapur dhe me rendesi. Iliret pershkruhen si mjeshter te kultivimit te ullirit dhe rrushit, te

vajit dhe te veres.

Ne periudhen e qyteterimit Apolonik, ne portin e saj pershkruhen mardheniet, e tregetareve

francez te cilet importonin nga Apolonia rregullisht vaj ulliri dhe vere. Francezet e

pershkruajne vajin dhe veren Iliro-Epiriote, shume te shijshme dhe aromatike. Ne Apoloni,

Bylis, Kanina, Himara, Oriko, Cerje etj jane zbuluar ene qe krijojne pershtypjen e egzistences

se ullishtarise se zhvilluar.

Dhe emri ulli, vjen nga emri ullastër, familja oleace. Ulliri paraqitet me dy forma të

ndryshme: Ulliri i egër dhe ulliri i kultivuar. Ky i fundit nuk dihet egzaktësisht por në

vendin tonë, domesitikimi i tij mendohet 5500 vjet para JC.

Ndersa, ulliri i egër i quajtur Oleastër dhe Sylvestris është present në krahina të ndryshme

rreth e rrotull mesdheut, (natyrisht dhe në Shqipëri), që prej akullnajave të fundit. Disa

kërkime Franceze kanë dëshmuar se gjurmët e para të oleastrave janë përcaktuar dhe gjetur se

kanë qënë që para 60.000 vjetësh, qe do te thote se orgjina e ullirit duhet te vije prej ketij

vendi.. (Sipas PedagOLIVE Histoire de l’olivier Atelier, À la découverte de l’Antiquité , Page 3-8. N.13/3).

1. Disa karakteristika per moshen e genotipeve.

Antikiteti i kesaj peme ne Shqiperi eshte i besueshem sepse aktualisht takohen shume individ

shekullor. Psh, ne Petrele nje ulli vleresohet rreth 3000 vjet, ne Lanabregas, Tufine, Preze

dhe Tujan te Tiranes jane disa peme ulliri me perimeter deri 30 metra dhe moshe deri 3000

vjet. Ne qendrat e lashta si Antipatra antike, e cila vleresohet mbi 2500 vjet, Elbasani, Vlora,

Bylisi etj ka ullishte te vjetra , mosha e te cilave eshte ne kohen e krijimit te tyre. Por Pemët

më të vjetra te ullirit ne Shqiperi janë: Cifti i ullijve Brret aproksimativisht 3000 vjet, te cilet

ngjajne te vjeter aq ose dhe me teper se ulliri i Vuves ne Krete, qe Greket e kane

percaktuar aproksimativisht 3 mij vjeç.

Shume perpjekje kemi bere por nuk eshte mundur te njihet mosha e ullirit me siguri. Edhe

nepermjet dendrokronologjise eshte jashtezakonisht e veshtire per tu realizuar sepse ulliri ka

dru shume te forte, te presuar, me rritje te pa rregullt dhe duke qene me gjelberim te

perhershem nuk ka te dallueshme rrathet e rritjes. Mosha nuk mund te vleresohet vecse i

bazuar ne tregues indirekt biometrik si: Perimetri ne bazen e trungut dhe koeficienti i rritjes

4

dinamike te cilet i afrohen shume me teper moshes reale, me nje nivel gabimi (±200 vjet). Ne

gjendje natyrale, kur ulliri plaket ai diferencon disa filiza ne qafe te trungut dhe ne kete

menyre riperterihet per here dhe nuk vdes kurre prej plakjes. Bima e re qe e zevendeson nuk

eshte nje bime tjeter por nje vete-vehte e re, nje shprehje e re e te njejtit genotip. Ulliri mund

te vdes vetem nen efektin e ngricave, lageshtia e tokes, luftrat, urbanizimet dhe zjarret.

2. Te dhena per bioklimen e ullirit

Pema e ullirit eshte tregues i klimes mesdhetare, kudo ku kultivohet. Ai reziston deri 10-12

grade nen zero, por dhe ndaj thatesires. Ai ka jetegjatesi te jashtezakoneshme, dhe kjo eshte e

vertetueshme sepse jane gjetur individ me moshe deri ne 3000 vjet. Perhapja e ullirit lidhet

me levizjet dhe gjetjen e klimes mesdhetare, sepse mungesa e kesaj klime eshte faktor shume

i rendesishem per kultivimin e kesaj peme. Ky tip klime eshte cfaqur ne menyre progresive

qe prej 10.000 vjet perpara eres tone ne brigjet perendimore te Ballkanit.

Shqiperia ka klime mesdhetare, por duke u futur ne brendesi drejt lindjes nga mesdhetare

atlantike kalon ne kontinentale. Duke njohur klimen e vendit tone, formohen koncepte te

qarta ne lidhje me kultivimin e ullirit. Sa me mire te njihen dhe te parashikohet moti dhe

klima aq me pak do ndikojne per keq ne rritjen, zhvillimin dhe rentabilitetin. Me fjale «mot»

kuptohet gjendja fizike e atmospheres ne nje rajon te caktuar ne nje cast, dhe ne nje periudhe

te dhene. Ndersa ne analizen e elementeve te motit te cilet jane pjese e interpretimit te

bioklimogrames, kuptojme gjithe madhesite fizike dhe ngjarjet qe percaktojne gjendjen e

atmospheres si temperaturen dhe lageshtine e ajrit, ererat, dhe reshjet dhe nderlidhjet ne

funksion te kerkesave biologjike te kultivareve te ullirit. ne kete menyre me klime te nje

vendi kuptojme regjimin mesatar te motit ne ate vend.

Peme mesdhetare, ulliri kerkon nje klime te bute, me shume diell, dhe suporton shume mire

thatesiren. Nuk do sasira te teperta uji, pelqen 2-3 ujitje ne periudhen korrik dhe gusht. Me

700 mm reshje te shperndara mire gjate stineve te vitit ulliri zhvillohet dhe prodhon

normalisht. Ndermjet 450-600 mm/vit, prodhimi eshte i mundshem ne kushte qe toka te kete

kapacitet mbajtes maksimal per ujin dhe dendesia e mbjelljes te jete me e vogel. Kur

reshjet jane me poshte se 200 mm/vit, ullishtaria rrezikon te jete jo rentable.

Ulliri nuk mund te rezistoje ne nje temperature me te ulet se -15:C, keto izoterma kufizojne

kultivimin e tij ne lartesi prej (25:-45:) dhe ne gjeresi. Ulliri reziston deri ne -10 ose deri -

12: ne periudhen e qetesise dimerore, por ne se ndodhin temperatura deri -1:C ne periudhen

e nisjes se vegjetacionit dhe lulezimit demet mund te jene fatale.

Ulliri eshte peme rustike, indiferente per natyren e tokes por qe kerkon diell. Nuk duron

lageshtiren ajrore dhe reziston thatesires se zgjatur dhe nuk vuan vecse kur ka ere te nxehte

dhe te forte. Ne 35-38:C, rritja vegjetative nderpritet dhe ne 40:C e me teper perzhitet aparati

gjethor, provokohet rrezimi i frutave. Era e nxehte gjate lulezimit, mjegulla dhe lageshtia e

larte ajrore, ngricat pranverore jane gjithashtu faktor te pafavorshem per lulezimin dhe

frutifikimin.

Nevojat per te ftohte vleresohen nga 400-600 ore, ne vartesi te variteteve, nen zeron

biologjike te ullirit (9-11:C). Ulliri kalon fenofazat vegjetative dhe reproduktive me nje

shume temperaturash efektive (t-t:), te nevojsheme nga nisja e vegjetacionit deri ne vjelje qe

varjon nga 3000-3500:C. Ulliri reziston temperaturave te larta dhe mbi 35 grade ai stabilizon

temperaturen e tij me mbylljen e stomeve.

5

Vendi yne persa i perket bioklimogrames se ullirit ndahet ne tri zona klimatike; (i) zona

mesdhetare atlantike, (ii) zona mesdhetare kontinentale dhe (iii) zona mesdhetare

tranzitore.

Zona mesdhetare atlantike (MA) mbi te cilen mbizoterojne masat ajrore detare ne te gjitha

stinet, kap nje pjese te vogel te teritorit dhe pershin vijen: Ishem-Kavaje-Pojan-Dukat-Ftere-

Muzine - Leshnice.

Zona mesdhetare Kontinentale: mbi te cilen mbizoterojne masat ajrore kontinentale ne te

gjitha stinet. Kufiri qe perfshin kjo zone eshte: Puke-Librazhd-Gramsh-Frasher-Permet dhe

perfshin nje siperfaqe shume me te madhe se zona mesdhetare atlantike.

Zona mesdhetare tranzitore; perfshin zonen ndermjet ketyre dy zonave qe u pershkrua me

siper.

Ne Shqiperi ulliri eshte perhapur ne bregdetin jonik dhe adriatik deri 100 km me ne brendesi

te vendit.. kufijte e shtrirjes se ullirit fillojne ne luginen e Drinos, Vjoses, Osumit, Devollit,

Shkumbinit, Erzenit, Matit dhe Drinit deri atje ku ndihet klima mesdhetare.

Ulliri ne vendin tone gjendet gjate kodrave dhe rreze maleve bregdetare deri ne 500-700 m

mbi nivelin e detit, por shtrihet dhe ne brendesi ku arrin era e ngrohte e detit si ne luginen e

Drinos, nga Libohova deri ne Kakavie, ne ate te Vjoses deri afer tri urave Carshove, ne

luginen e Osumit deri ne Corovode, ne luginen e Devollit deri ne Bratile e Dobrenj, ne

luginen e Shkumbinit deri ne shkallen e Mirakes, ne luginen e Erzenit deri ne Skutere, ne

luginen e Matit deri ne Skuraj, ne luginen e Drinit deri ne Mblloje. Keto jane zonat dhe

vendet qe eshte perhapur dhe rritet ulliri. Por vendet ku ulliri gjendet me shumice jane:

Konispoli, Delvina, Himara, Vlora, Mallakastra, Fieri, Berati, Lushnja, Elbasani, Peqini,

Tirana dhe Kruja. Pak ullij gjenden ne Dropull, Skrapar, Lezhe, Shkoder dhe Malsia e madhe.

3. Resurset shqipetare te ullirit. Aktualisht ne Shqiperi jane dy populacione te medha te ullirit (Olea europaea subsp.

europaea) : popullatat e egra, te cilat posedojne nje diversitet te madh gjenetik dhe popullata

qe perbejne varitetet e kultivuar polimorfizmi i te cilave eshte shume me i dobet megjithese

ka nje numur te madh varitetesh. Termi i konformuar per pemet e kultivuara quhet cultivar

por termi me i pranueshem per te gjitha eshte „varietet‟. Shume varietete paraqesin nje

variabilitet te madh te cilat i korenspondojne me te vertete gjykimit botanic te fjales varietet.

Aktualisht ka mbi 2 mij varitete te pranuara ne bote dhe cdo vend privilegjon varitetet e tij.

Varitetet e ullirit jane cfaqur me domestikimin kur njerezimi ka kerkuar te seleksionoje dhe te

shumezoje peme te cilat kane dhene atyre kenaqesi. Varitetet e reja formohen nepermjet

riprodhimeve te ndryshme. Nje peme e dale prej mbirjes se nje fare do te kete karakteristika

identike dhe orgjinale nqse vjen prej autofekondimit. Nje fare ulliri qe rjedh prej nje variteti

te kultivuar eshte veshtire te jape nje ndryshim interesant dhe nuk mund te futet ne listen e

variteteve. Gjenden ne shume popullata te vjetra ulli qe nuk i perkasin asnje varieteti te

cituar. Akcesi ne rang varieteti te nje prej ketyre tip genotipesh nuk realizohet vecse

nepermjet rruges vegjetative per te dhene nje emer dhe qe shoqerohet me nje popullate

homogjene, te vogel ose te madhe. Krijimi i varieteteve te reja mund te realizohet duke

zgjedhur prinderit nepermjet kontrollit te polenizimit, pastaj duke zbatuar performancen

sasiore dhe cilesore mbi nje numur te madh individesh qe kane rjedhur.

Gjithesia e variteteve aktuale ka orgjine prej veprimtarise riprodhuese seksuale te ullirit ne

gjendje domestike, nen presionin zgjedhes te perdorimit human. Keshtu, varietetet me me

6

interes per prodhimin e ullirit dhe vajit jane shumezuar dhe shtuar, kurse varietetet me

karakteristika jo te mira jane abandonuar ose harruar. Ne kete llogjike mund te thuhet se

ulliri eshte ne vazhdimesi te permiresimit te tij, sepse shume varitete aktualisht te kultivuara

jane rrjedhur direkt prej te egrave si psh Pulazeqin, i holli Himares etj. Ne jug te vendit

kerkohen kultivaret H.Himares, dhe Frantoio e Lecino. Shumica e varieteteve jane pothuajse

autosteril dhe duhet te mbillen te bashkeshoqeruar me nje varietet tjeter per te permiresuar

lidhjen e frutave.

4. Diversiteti i materialit genetik.

Varitetet e kultivuar te ullirit bejne pjese ne nenspecien Olea europea L. Subsp. sativa.

Klasifikimi dhe njohja e variteteve eshte e veshtire per arsye se: se pari, ka nje

shumelojshmeri materiali genetik, dhe se dyti, ka konfuzion te emertimeve egzistuese dhe

variacione. Kultivimi shume i vjeter i ullirit dhe metodat e shumezimit agamik, kane lejuar te

shumezohen klone interesante me shume perparesi nga ato te meparshemet. Gjithashtu

mutacionet qelizore ne rjedhen e shekujve, ruajtur prej njeriut per cilesit e tyre, kane patur

njekohesisht orgjine nga nje individ i vetem, dhe ne kete menyre ka perbere nje ”klon”. Ne

saj te shumezimit vegjetativ ka qene e mundur shumezimi i tyre duke ruajtur karakteristikat

genotipike. Tek keto ndryshime te genotipit, shtohen me pas, fluktuacionet qe rjedhin prej

kushteve te ambjentit dhe qe kane ndikuar te fenotipi i individit.

5. Pershkrimi sipas Baseflor id : 5987 - pr : 46 Code CATMINAT- 15/1.

Idiotaxon: Olea europaea L. subsp. europaea var.sativa, oleaster, sylvestris (Mill.) Lehr

Familja: Oléaceae. Orgjina: Mesdheu ose Siria ose Azia e vogel. Périudha e lulezimit:

Pranvere (Maj). Expozimi: Kerkon toka te diellzuara. Tipi i tokes: Toleron toka gurishtore

dhe te varfera. Aciditeti i tokes: Aciditet neutral. Lageshtira e tokes: Nuk duron toka te

inonduara. Lartesia : Deri ne 20 metra. Tipi morfologjik: Peme. Tipi gjethezimit:

Perhershem. Nje gjethe ka jetegjatesi 3-4 vjet. Qendrueshmeria: Rezistent ndaj thatesires,

ndaj te ftohtit mesatarisht. Korologjia mesdhetare. Luleria: kranth me kate. Seksualiteti: hermafrodit. Pollenizimi

entomogam. Fruti: Berthokel. Ngjyra dominuese e luleve: Bardhe. Lulezimi 5-6. Tipi

biologjik B-cad. Formacioni bimor: Parvophanérophytaie. Karakteristika ekologjike: Brigjet

mesdhetare. Valence e drites: 8. Valence e temperatures: 8. Valence e continentalitetit: 3.

Valence e lageshtires ajrore: 4. Valence e lageshtires edafike: 4. Valence e lartesise: 6.

Valence tecnologjike: 8. Valence e reaksionit te tokes:(pH) 6. Valence e pasurise se tokes:

5. Valence e textures se tokes: 3.

7. VLERESIME TE PERGJITHESHME

Ullishtaria e Shqiperise, e shtrire ne bregun lindor te mesdheut konsiderohet si nje pike

diversiteti biologjik me rendesi dhe ben pjese ne qendren e peste me klime mesdhetare te

prejardhjes dhe formimit te bimeve te kultivuara.

Ne ullishtet e vjetra shekullore jane identifikuar 22 genotipe: Kaninjot, Kryps Berati, Mixan,

UBTiranes, UBKrujes, Pulazeqin, U zi, Boci, Managjel, Pulazeqin, Unafka, Marksi,

Freng, Kushan, Gjykates, UB Durresit, UB lezhes, Kripsi Krujes, i holli Himares, KM

Elbasani, Nisioti, Kotruvsi.

Perpjekjet progresive te QRGJ kane formuluar ullishtarine prej nje game shume te pasur ne

fushen e resurseve, perfaqesuar prej 40 varitete te kultivueshem, 10 varitete – olea europaea

7

subsp. oleaster por dhe rreth 114 biotipe, popullata dhe forma. Gjykuar mbi: perhapjen

spontane te oleastrave dhe individeve me moshe mbi 20 shekuj, variabilitetit te madh ne

popullaten varietore, shperndarjes se mullijve para vitit 1940, deshmive te kultures antike etj,

bejne qe vendi yne te kete disa vatra kryesore te diversitetit te ullirit:

(i)vatra Jonike, shtrihet ne jug te lumit Seman dhe perfshin: Mallakaster-Vlore-

Dhermi-Piqeras-Delvine-Sarande-Konispol dhe ka per baze popullaten e Kalinjotit

(ii) Vatra Adriatike perfshin gjithekund nen influencen e klimes adriatike te

Shqiperise qendrore; Berat-Elbasan-Tirane-Kruje-Lezhe-Shkoder-Malsia e madhe, deri ne

ekstremet ku ndihet ndikimi bregdetar dhe ka baze popullatat e ullirit te bardhe.

8. Objektivat kryesore per administrimin e resurseve te ullirit.

Ne teritorin e vendit tone jane bere perpjekje per eksplorimin, identifikimi, koleksionimi,

vleresimi, shumezimi, karakterizimin, dhe vleresimin e biodiversitetit egzistent vecanerisht

ne gjirin e ullishteve shekullore. Te tilla kerkime kane patur qellim parandalimin e erozionit

gjenetik. Veprimtaria per identifikimin ka qene bere ne dy faza ;

(i)per dokumentimin e kultivareve autoktone, ne baze te konsultimeve me dokumentacione

arkivore, per varitete te sinjalizuar dhe certifikuar si autoktone ne teritorin e vendit.

(ii) vleresimin e variteteve autoktone, ne vend orgjine, konservimin per vleresime me te thella

ne pemtoret e koleksioneve.

Ne baze te konkluzioneve te Qendres se Resurseve Gjenetike, vëndi yne ka diversitet të

madh gjenetik përbërë prej 44 kultivar por vetëm 14 prej tyre kanë populate te madhe.

Ndërsa resurset me rëndësi ekonomike perbehen vetëm nga 7 kultivar, qe sipërfaqja e

kulivimit të tyre zë mbi 5% të sipërfaqes se përgjithëshme të ullishtarisë (SPU).

Fondi i eksploruar në administrim të Bankës Gjenetike është 154 genotype ulliri. Në përbërje

të rëndësishme janë; 104 genotipe Olea europaea L. subsp. sativa, 21 genotipe Olea europaea

L. subsp. oleastër, dhe 6 genotype Olea europaea L. subsp. sylvestris.

Orgjina e genotipeve kryesore me vlera përdorimi vjen; (i) prej species olea europaea L.

subsp. sativa dhe (ii) genotipe me popullata te vogla dhe sporadike prej përmirësimit te

vazhdueshëm të olea europaea L. subsp. oleaster.

Tab-1. Pasuria gjenetike e ullirit ne vitin in 2012 (Q.R.Gj-UBT) Subspecies Index I resurseve

gjenetike in situ

Index I resurseve

gjenetike ex situ

Organisma

Bashkepuntore

O.europaea L. sativa

O. europaea oleaster

O.europaea sylvestris

104 varieties, Forms,

Biotypes

37. varieties,, Forms,

Biotypes

13 varieties, Forms.

35 cv.

5 cv.

UBT, Seednet, Eurisco. SUT

8

9. Karakterizimi i germoplazmes

Vleresimi i variabilitetit gjenetik ne gjirin e popullatave varietore dhe percaktimi i identitetit

eshte esenciale per ruajtjen e germoplazmes dhe perhapjen e saj. Tradicionalisht variabiliteti i

ullirit ka qene vleresuar mbi bazen e tipareve morfologjike shfrytezuar, skeda Scaramuzzi,

skeda UPOV dhe skeda e IP-Vlore; Ndersa ne vitet e fundit ne bashkepunim me Universitetin

e Sllovenise eshte zbatuar nje protokoll metodik per karakterizimin genotipik nepermjet

markereve molecular (SSR, AFLP), qe u perdoren per analizimin e diversitetit gjenetik per

kultivaret Shqipetar.

Jane pershkruar karakteristikat agronomike dhe teknologjike, karakteristikat kryesore

fizike te vajit te ullijve kryesor, rezistenca ndaj paraziteve dhe gjendja sanitare per verticilium,

dhe disa virues. Qellimi i veprimtarise se karakterizimit ka qene per njohjen e plote mbi kete

diversitet biollogjik nepermjet aplikimit te nje programi karakterizimi varietal ; genotipe me te

pershtateshem per kerkesa te ndryshme agronomike dhe me te mirat per eficiencen prodhuese

dhe cilesine e vajit. Per te vene ne dizposicion te politikave te zhvilimit ; te ekonomive

shteterore dhe fermave private aktualishte pasurine varietale qe ka kontribuar ne prodhimin e

vajit ne Shqiperi.

10. METODA E PERSHKRIMIT TE VARITETEVE TE ULLIRIT.

RESEGEN 96/9, COI-CE (Doc. COI) . Kultivari:

Sinonime: (emertime locale)

Vend orgjina:

Perhapja (vendet) : Perdorimi : (vaj, tryeze, perdorim i dyfishte).

KARAKTERISTIKA MORFOLOGJIKE

Pema :

Fuqia : tregon zhvillimin e pemes : (e dobet, mesatare, e fuqishme)

Paraqitja e kurores : bazohet mbi shperndarjen e vegjetacionit ; (vertikale, gjysem e varur, e varur)

Kurora : refereohet dendesise se degeve dhe degezave ; (e hapur, e mbledhur, dendur, e rralle).

Ndernyja ; (te shkurtera <2cm, mesatare 2-5cm, te gjata> 5cm)

FUQIA E PEMES PARAQITJA E KURORES

A (e dobet)

B (mesatare)

C (Fuqishme)

A (vertikale)

B (hapur)

C (e varur)

9

FORMA DIMENSIONET GJATESIA GJERSIA

Shtize Elip-Shtiz Eliptike

Vog Mesat Madh Sh. Madh

Shkurter Mesat Gjate

Ngusht Mesatar Gjere

STRUKTURA FORMA

Komp/shkurt

Skurt/rralle

Gjate/kompak

Gjate/rralle

Vile

Panikul/ç‟uniform

Panikul

FORMA PESHA

Zgjat/Dardhe Vezak Sferik

Sh. Madh Madh Mesatar vogel

PESHA FORMA E MAJES FORMA E BAZES FORMA

Ulet Mesat Larte Sh.larte

Rrumbullakt me maje

Rrumbull Maje shesht

Zgjatur Eliptik Vezak Sferik

GJETHJA :Vrojtime mbi gjethet e mesit te degezave nje vjecare.

FORMA : (shtize, eliptike-shtize, eliptike)

PERKULSHMERIA: (vrojtim gjatesor i profilit te gjethes: (iponastike, e rafshte, epinastike)

GJATESIA: (e shkurter <5cm, mesatare 5-8cm, e gjate >8cm)

GJERSIA: (e ngushte <1cm, mesatare 1-1.8cm, e gjere>1.8cm)

NERVATURA GJATESORE E GJETHES: (e rafshte, iponastike, epinastike)

NGJYRA: Per faqen e siperme; (jeshile e forte, jeshile e hapur, jeshile e hirte, hirte ne jeshile, gri e zbehte)

RAPORTI: (Gjatesi/gjersi)

SIPERFAQJA : (e vogel deri 4 cm K, mesatare 4-7 cmK, e madhe mbi 7 cm K)

10

KENDI APIKAL : (i ngushte, shume i ngushte, i hapur)

KENDI BAZAL: (I ngushte, shume i ngushte, i hapur)

KRANTHI: Vleresimet kryhen kur celin 15% e luleve. Dimensionet e lulerise, numuri mesatar i luleve,

deshtimi i vezorit llogariten ne 50 lule, ne zonen e mesit te degezes.

DIMENSIONET: (e shkurter <25mm, mesatar 25-35 mm, e gjate >35 mm).

NUMURI I LULEVE: (i ulet <18, mesatar 18-25, I larte >25)

STRUKTURA: (kompakt dhe i shkurter deri 35 mm dhe 18 lule/ i shkurter dhe i rralle, deri 35 mm dhe 18 lule/ i gjate

dhe kompakt; mbi 35 mm dhe mbi 18 lule/ i gjate dhe rrelle; mbi 35 mm dhe mbi 18 lule.)

FORMA: i referohet tipit te degezimit te kranthit: (Vile, panikul ç‟uniform, panikul) DEGEZIMI : (vetem 1, 2-3, >3) PERMASA E AKSEVE : (gjatsia e aksit I, distanca rendit I) NUMURI LULEVE SIPAS RENDEVE : (rendi I, rendi II, rendi III)

FRUTI: Vezhgimet kryhen mbi 100 fruta ne pjekje te plote te pemes. NGJYRA; ( igjelber, larosur, kuqe te veres, zeze-violet, zeze)

FORMA : (sferik, vezak, elipsiodal)

POZICIONI I DIAMETRIT TRANSVERSAL MAKSIMAL: (bazal, qendror, apical)

SIMETRIA: (simetrik, lehtesishte simetrik, asimetrik)

PESHA: (i vogel <2 gr, mesatar 2-4gr, i madh 4-6 gr, shume i madh >6 gr)

MAJA: forme e majes: (e mprehte, subkonike, e rrumbullakte)

BAZA: Forma e bazes se frutit:(ngushte, rrumbullakt, shtypur),

GROPA E BISHTIT: (e vogel, e gjere)

EPIKARPI: (i pluhurizuar, me lenticelle te vegjel/te medha, me lenticell te rrall ose dendur)

Te dhena biometrike mesatare :

Pesha (gram):

Gjatesia (mm):

Diametric transversal maksimal (mm):

ENDOKARPI

Vrojtimet i referohen formes, simetrise, dimensioneve, pozicionit te diametrit maksimal, karakteristikave te

siperfaqes, pranise dhe thellesise se brazdave fibrovaskulare, formes se majes dhe bazes.

PESHA; (e vogel <0.2gr, mesatare 0.3-0.45gr, e madhe >0.45 gr)

FORMA; (sferike, vezak, eliptike, Eliptik/zgjatur)

SIMETRIA: (simetrik, lehtesisht asimetrik, asimetrik)

POZICIONI I DIAMETRIT TRANSVERSAL MAKSIMAL: (bazal, qendror, apical)

MAJA: (me maje, i rrumbullakte)

FORMA E BAZES: (e prere, rrumbullakte, e ngushte)

SIPERFAQJA E ENDOKARPIT: (lemuar, ashper, rrudhur)

NUMURI I BRAZDAVE FIBROZE: (te pakta <7, mesatare 7-10, te shumta>10)

PERFUNDIMI I MAJES: (me sqep, pa sqep)

Te dhena biometrike mesatare:

Pesha (g)

KARAKTERISTIKA AGRONOMIKE DHE TREGETARE

FIZIOLOGJIA

KAPACITETI RRENJEZUES: (mungon ()%, i ulet (deri 30%), mesatar 30-50), i larte (mbi 50%)

KOHA E LULEZIMIT: ( e hersheme, mesatare, e vone)

PERPUTHSHMERIA: (autofertil, pjeserishte autosteril, autosteril)

11

ABORTI I VEZORIT: (i ulet<10%, mesatar 10-25%, i larte>25%)

PERIUDHA E PJEKJES: (e hereshme fillim vjeshte, mesatare vjeshte, e vonet Dimer)

PJEKJA : (e njekoheshme, e shkallezuar)

FORCA E LIDHJES SE FRUTIT : (e dobet <40N, mesatare 40-60N, e forte >60N)

PJELLORIA DHE KARAKTERISTIKA TEKNOLOGJIKE

HERSHMERIA E FUTJES NE PRODHIM: (shpejte, mesatare, e vone)

PJELLORIA: (e ulet, mesatare, e larte)

PRODHIMI: (periodic, konstant)

PERMBAJTJA NE VAJ: (e ulet <18%, mesatare 18-22%, e larte>22%)

REZISTENCA OSE NDJESHMERIA KUNDREJT FAKTOREVE ABIOTIK DHE BIOTIK

PARAZITET

Toleranca ndaj Verticillium Dahliae: (e ndjeshme, rezistente)

Toleranca ndaj Cycloconium oleaginum : (e ndjeshme, rezistente)

Toleranca ndaj Spilocea oleagina : (endjeshme, rezistente)

Toleranca ndaj Pseudomonas Sevastonoi : (e ndjeshme, rezistente)

Toleranca ndaj Bractocera oleae : (e ndjeshme, rezistente)

Toleranca ndaj Gleosporium olivarum : (e ndjeshme, rezistente)

FAKTORET ABIOTIK

REZISTENCA NDAJ TE FTOHTIT : (i ndjeshem, rezistent)

REZISTENCA NDAJ THATESIRES: (i ndjeshem, rezistent)

REZISTENCA NDAJ GELQERES: (i ndjeshem, rezistent)

SHENIME TEKNIKE

Karaktere sasiore: Te gjitha vrojtimet qe permbajne matje, pesha ose preshkrime, jane kryer mbi nje minimale prej 30

organe ose pjese te kurores.

Degezat : Te gjitha vrojtimet mbi degezat frutore jane kryher mbi 25 degeza te shperndara ne menyre uniforme ne

volumin e kurores se ullirit.

Gjethet : Te gjitha vrojtimet mbi gjethet jane realizuar ne 100 gjethe plotesishte te zhvilluara, marre ne pjesen e mesme

te degezes me fruta, dhe te shperndara ne kater anet e horizontit.

Lulja : Gjithe vrojtimet mbi kranthin dhe lulet, jane realizuar mbi 50 lule te pjeses se mesme te degezes frutore.

Fruti : gjithe vrojtimet qe i perkasin frutit, peshes dhe karaktereve cilesore, jane realizuar mbi 100 fruta te marre ne

menyre uniforme ne kater anet e horizonit te pemes.

Endokarpi : Gjithe vrojtimet mbi endokarpin jane realizuar mbi 100 endokarpe, te pastruar mire dhe qe merren prej

frutave qe njekohesishte jane perdore per pershkrim.

Ngjyra : Duhet ti referohet treguesit te ngjyrave te ; Royal Horticultural Society.

12

PERSHKRIMI MORFOLOGJIK I VARIETETEVE

AUTOKTONE TE ULLIRIT

13

BOÇ. (Olea europaea L. Subsp sativa). Sinonime:

Varietet i rendesishem, me orgjine ne zonen e Tiranes. Destinacion te dyfishte (T/V). Popullate te

vogel. I perhapur ne zonen e Tiranes. Pema e zgjedhur per analiza ka moshe 500 vjecare dhe pozite

gjeografike: N 41: 20‟25.55‟‟, E19:53‟56.03‟‟, H:353m. Lartesia 0-800m

Pema eshte e fuqishme, trung mbi bazament qafe te madh. Ka kurore polikonike, mesatare-dendur,

degeza nje vjecare te shumta me ndernyje mesatare (3.4 cm). Gjethja ka forme eliptike e perdredhur

me nervature iponastike. E gjate (58). Mesatarisht e ngushte (13). Raporti L/l (4.7). Nervatura

gjatesore iponastike. Ngjyre jeshil-hiri ne faqen e siperme dhe hiri e hapur ne anen e poshteme.

Siperfaqe te madhe (566mm²).

Luleria e dendur, ka kranthe mesatar (26-27). Numuri i lule/kranth i ulet (9-13), pozicionuar (1:9:6).

Lule te vogla 5-7mm, Kranth kompakt dhe mesatarisht i shkurter. Forme Vile. Fruti i zi-violet me

lenticele te shumta. Forme lehtesisht sferike. Lehtesisht simetrik. Peshe mesatarisht te madhe (4.31

g). I gjate (L=22.3) Diametric transversal maksimal qendror (18.3): Rap.D/d (1.2), Epikarp i

pluhurizuar pajisur me lenticele te shumte. Endokarpi ka peshe te madhe (058g). Forme ovoidale,

asimetrik. I gjate(D= 13.5), Pozicion te diametrit transversal maksimal qendror (d=9.6), Raporti

D/d (1.4). Rap.Pulp/Endokarp (6.4). Siperfaqe endokarpi e rrudhur. Numuri i brazdave mesatare

(8).. Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit mesatare, (15-30/V). Autosteril. Abort vezori i

larte 26-32%. Periudha e pjekjes mesatarisht e vone. Pjekje te shkallezuar. Forca e lidhjes se bishtit

mesatare. Futet vone ne prodhim pas mbjelljes. ka prodhim mesatarisht periodic. Permbajtja ne vaj,

mesatare (21-22%). Shume i ndjeshem ndaj Cycloconium oleaginum. I ndjeshem ndaj Bractocera

oleae. Rezistent ndaj te ftohtit. Rezistent ndaj thatesires. Rezistent ndaj gelqeres.

BAHUTA (Olea europaea L. Subsp sativa).Sinonime:

Forme e fituar ne popullaten e ullirit e zi, me te cilin ka ndryshime molekulare. Ka shume interes per

shtim. Orgjine ne Brar te Tiranes. Destinacion vaj. Popullate te vogel. Pema e koleksionuar ka moshe

te vjeter (aproksimativisht 2000 vjet) dhe pozite gjeografike: N 41: 23‟46.94‟‟, E19:52‟25.74‟‟,

H:348m.

14

Pema shume e fuqishme, kurore polikonike me volum te madh, disa trungje te rigjenerimit II ose

III, qafe trungu me perimeter shume te madh (24m). Dege dhe degeza mesatarisht te dendura.

Gjatesia e ndernyjes eshte mesatare, (3.4-3.6cm). Gjethja forme eliptike, e rafshte, ka gjatesi

mesatare (L=54.5), mesatar e gjere (l=12.3). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshile e forte ne

faqen e siperme dhe argjendi-hiri ne anen e poshteme. Raport L/l (4.4). Siperfaqe mesatare

(383mm²). Kranthi i gjate mesatar, (L=18) Numuri i luleve ne kranth i ulet (11.2) sipas Nigond

(1;5:5,2), lule te vogla 4-5mm. Strukture kompakt dhe i shkurter, Forme panicul. Fruti berthokel,

ngjyre te zeze te epikarpit dhe kuqe vere te pulpes. Forme vezake, Simetrik. Peshe mesatare (2.7g),

i gjate (D=22.3), i gjere (d=15.1). Raport D/d (1,5). Epikarp i pluhurizuar me lenticele mesatare.

Endokarpi ka peshe te madhe (0.44 g). I gjate (D=16.3), diametri transversal maksimal (d=6.8),

Raport D/d (2.4) Raport Pulp/Endokarp (P/E=5.1) Ka forme eliptike, simetrik, Me maje, Siperfaqja

e rrudhur. Numuri i brazdave mesatare (7.3).

Kapacitet rrenjezues mesatar (57). Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori i larte (23%)

Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futja

e hershme ne prodhim. Permbajtja ne vaj mesatare (21%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Tolerant

ndaj Pseudomonas Sevastonoi. I ndjeshem ndaj Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum.

Rezistent ndaj te ftohtit, dhe thatesires.

BLLANIC (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska.

Varietet i pa pershkruar ne literature. Orgjina ne zonen e Vlores. Destinacion per vaj/tryeze. Ka

popullate te vogel. I perhapur ne zonen e lumit te Vlores. Pema e koleksionuar ka moshe te vjeter

(aproksimativisht 400 vjeç) dhe pozite gjeografike: N 40: 20‟21.01‟‟, E19:36‟16.00‟‟, H:379m.

Pema eshte me fuqi mesatare, ka kurore kupore globoze me volum mesatar, trung i pajisur me korde

te shumta, dege dhe degeza mesatarisht te dendura. Gjatesia e ndernyjes eshte e shkurter, (1.6 cm).

Gjethja ka forme eliptike-shtize, e rafshte, jane te gjata (L=68.3), te ngushta (l=12). Nervatura

gjatesore e rafshte ndan ne menyre proporcionale gjethen, Ngjyre jeshile e forte ne faqen e siperme

dhe argjend-hiri ne faqen e poshteme. Raport L/l . (5.7). Siperfaqja mesatarisht e madhe

(506mm²). Kranthi ka gjatesi mesatar, (L=19) Numuri i luleve ne kranth i ulet (9.7) renditur

sipas Nigond (1;7,3:1,4), lule te vogla 4mm. Strukture kompakt dhe i shkurter, Forme panicul. Fruti

berthokel, ngjyre te kuqe vere te epikarpit dhe te pulpes. Forme vezake me maje, Simetrik. Peshe

15

mesatare (3.66g), i gjate (D=25.3), mesatar i gjere (d=16.1). Raport D/d (1,6). Epikarp i

pluhurizuar i pajisur me lenticele. Endokarpi ka peshe te madhe (0.54 g). I gjate (D=18.1), diametri

transversal maksimal qendror (d=8), Raport D/d (2.2). Raport Pulp/Endokarp (5.8). Ka forme

eliptike, simetrik, me maje, siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (7.9).

Kapacitet rrenjezues i ulet, Koha e lulezimit 20/V). Autofertil, Abort vezori i vogel (7) Periudha e

pjekjes shume e hersheme (Shtator-Tetor). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet.

Futja e hershme ne prodhim. Mjaft i pershtatshem per ullshte intensive me dendesi te medha.

Permbajtja ne vaj mesatare (24%). Prodhim kostant. Rezistent ndaj Cycloconium dhe

Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent

ndaj te ftohtit, dhe thatesires.

CERJE (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:verdhanik Varietet i pa pershkruar ne literature. Perhapje te sporadike ne popullaten e cv.Kaninjot. Orgjine te

vjeter ne zonen e lumit te Vlores. Destinacion Tryeze. Ka popullate te vogel. I perhapur ne Vlore.

Pema e koleksionuar ka moshe shekullore, (600) dhe pozite gjeografike: N 40: 20‟22.01‟‟,

E19:36’17.01‟‟, H:380m. Lartesia 0-600m

Pema eshte e fuqishme, kurore konike. Dege skeletore te shtrira, shume degeza veshese. Ndernyja

gjatesi mesatare-madhe (3.5-4cm). Gjethja eliptike me perkulshmeri ne anet laterale dhe e

onduluar. Gjatesia, e gjate (L=55), gjersia, mesatare (l=12.9). Nervatura gjatesore e rrafshte, ngyra

jeshil i shndritshem ne faqen e siperme dhe argjendi ne faqen e poshteme, Raporti L/l (4.6).

Siperfaqja e gjethes mesatare (514mm²). Kranthi eshte i gjate (L=33), Numuri i luleve i ulet (17.1)

sipas Nigond (1:9:7,1). ka strukture i rralle dhe i gjate. Forme panikul. Fruti ka ngjyre i kuq vere

dhe pulp roze, forme oval, simetrik, peshe mesatarisht e madhe (4.72g), Epikarp i pluhurizuar me

lenticele te shumta. Gjatesia (D=26.3): Diametric transversal maksimal qendror (d=17.8). Raporti

D/d (1.5). Endokarpi ka peshe te madhe (0.55 g). Mesatar i gjate (D=17), diametri transversal

maksimal qendror (d=8). Raport D/d (2.1). Forme ovoidale, simetrik, Siperfaqe e lemuar, Numuri

brazdave mesatare (7.9), Raport Pulp/Endokarp (7.6). Kapaciteti rrenjezues i ulet. Koha e lulezimit

mesatar i hershem, (15-25/V). Autosteril. Aborti i vezorit i madh (21). pjekja e mesme. Pjekje e

shakallezuar. Forca e lidhjes se frutit mesatare. Futet vone ne prodhim pas mbjelljes. Pjellori e ulet.

Prodhim periodic, Permbajtja ne vaj mesatare (22%). i ndjeshem ndaj Cycloconium oleaginum, dhe

Bractocera oleae. Rezistent ndaj gelqeres.

16

FRENG (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska.

Varietet me orgjine ne qytetin e Krujes. Perdorim per vaj. Kultivar me karakteristika agronomike dhe

teknologjike me shume interes. Popullate mesatare. I perhapur ne Kruje dhe Tirane. Pema e

koleksionuar per studime ka moshe te vjeter, aproksimativisht 500 vjet, dhe pozite gjeografike: N

41: 30‟29,01‟‟, E19:47,54,00‟‟, H:567m.

Pema ka fuqi mesatare, kurore kupore e lire, dege dhe degeza mesatarisht te rralla. Ndernyje

shume te shkurtera (1.3cm). Gjethja ka forme eliptike. Gjatesi mesatare (51,4), gjeresi mesatare

(11,9), nervature te rrafsht. Ngjyre jeshile e forte ne faqen e siperme dhe argjend-hiri ne anen e

poshteme. Raport L/l (4.3). Siperfaqe gjethore mesatare (446 cm²). Kranthi i shkurter (17).

Numuri i luleve i ulet (11) renditur sipas Nigond (1:7:3). Strukture kompakt, i shkurter. Forme

panikul. Fruti ka ngjyre te zeze. Forme oval, lehtesisht asimetrik. Peshe mesatare (2.28),

mesatarisht i gjate (20.7). Diametri transversal maksimalqendror i madh (14.4). Raport D/d (1.4).

Epikarp i pluhurizuar dhe me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe mesatare (0.38), endokarp i

gjate (D=14.5), diameri transversal maksimal, apikal (d=6.6) Raport D/d (2.2). Forme eliptik i

zgjatur, lehtesisht asimetrik, Siperfaqja e endokarpit e lemuar. Numuri i brazdave fibroze mesatare

(6.6). Raport Pulp/Endokarp (5). Kapacitet rrenjezues i larte. Koha e lulezimit mesatare (25-30/V),

Autofertil, Abort vezori i ulet (13). Periudhe pjekje e vonet (Dimer). Pjekje te shkallezuar. Forca e

lidhjes se frutit e madhe. Futet vonet ne prodhim pas mbjellje. Pjellori e madhe. Prodhim mesatarisht

kostant, Permbajtja ne vaj e larte (28%). i ndjeshem ndaj Cycloconium oleaginum, Rezistent ndaj

Pseudomonas Sevastonoi, ndjeshem ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit dhe ndaj

thatesires.

GANJOLLA(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin: ska.

Varietet lokal, me orgjine ne fshatin Juban te Shkodres. Perdorim te dyfishte. Ka popullate te vogel, i

perhapur ne Vau Dejes, Juban dhe Guri i zi. Analizat morfologjike dhe molekulare jane kryer ne nje

peme me moshe 300 vjeçare ne fshatin Gur i zi me karakteristika gjeografike: N 42: 00‟42.01‟‟,

E19:35‟29.00‟‟, H: 53m.

17

Pema eshte e fuqishme, ka kurore poli konike, voluminoze, trung me perimeter te madh. Dege dhe

degeza mesatarisht te rralla. Degeza me ndernyje mesatare-gjata (3-3.2cm). Gjethja ka forme

eliptike, e shtrire, mesatarisht e gjate (L=57) dhe e gjere (l=11,9). Raport L/l . (5,2). Ka ngjyre

jeshile te forte ne faqen e siperme dhe argjend-hiri ne faqen e poshteme. Siperfaqe mesatare,

(378mm²). Kranthi mesatarisht i gjate. (L=24) Numuri i luleve mesatar (13,7) renditur sipas

Nigond (1:7:5.3), Strukture i gjate dhe i rralle, Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze-vjollce. Forme

vezak, Simetrik. Peshe mesatare (3.62g), i gjate (D=22.3), i gjere (d=15.6) Rap. D/d (1.4). Epikarp i

pluhurizuar me lenticele mesatare. Endokarpi ka peshe mesatarisht te madhe (0.42 g). I gjate

(D=13,9) , diametri transversal maksimal qendror (d=7,1), raport D/d (1,9). Rap Pulp/Endokarp

(7.6). Forme ovale, simetrik, pa maje, Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (7,1).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit (30/V). Autosteril. Abort vezori i larte.(23) Periudha

e pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futje e vonshme ne

prodhim, prodhim periodik. 22% vaj. Rezisent ndaj Cycloconium dhe Pseudomonas, i ndjeshem

ndaj Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit, dhe gelqeres.

GJYKATS (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin: ska

Varietet me orgjine te vjeter ne zonen e Tiranes. Perdorim te dyfishte (V/T). Ka popullate te vogel. I

perhapur ne zonen e Ndroqit deri ne Petrele te Tiranes. Pema e koleksionuar ka moshe rreth 800

vjecare dhe pozite gjeografike: N 41: 16‟28.01‟‟, E19:39‟20.01‟‟, H: 331m.

Peme me fuqi mesatare, bazament trungu dhe trung me dru shume te forte. Kurore poli konike e

rralle, dege te shtrira dhe degeza te rralla. Ndernyje mesatare-gjata (3.2cm). Gjethja ka forme

eliptike, e perdredhur, jane te gjata (L=57) dhe te gjera (l=13,6), Raport (L/l=4,2). Nervatura

gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshile e zbehte-hiri ne faqen e siperme dhe argjend- hiri ne faqen e

poshteme. Siperfaqja gjethore e madhe. (609mm²). Kranthi ka gjatesi mesatare (29), Numuri i

luleve mesatar (17), pozicionuar sipas Nigond: (1:9:7), strukture i gjate dhe i rralle, Forme panicul.

Fruti ka ngjyre te zeze ne te kuqe. Forme sferiko-vezak, Simetrik. Ka peshe mesatar (3.89g), eshte

i gjate (D=21.8), dhe diameter transversal maksimal qendror (d=19.2). Rap. D/d (1.1). Epikarp i

pluhurizuar dhe shume lenticele. Endokarp me peshe mesatarisht te madhe (0.47 g). Mesatarisht i

18

gjate (D=13.1), diametri transversal maksimal qendror (d=7.9). Rap.D/d (1,6). Forme vezake,

simetrik, pa maje, Siperfaqja mesatarisht e rrudhur. Numuri i brazdave mesatare (6.7). Rap

Pulp/Endokarp (7.3).

Kapacitet rrenjezues i ulet, Koha e lulezimit 25-30/V). Autosteril. Abort vezori i larte (33).

Periudha e pjekjes mesatarisht vone (Dimer). Pjekja e shkallezuar, Forca e lidhjes se bishtit e dobet.

Futja ne prodhim mesatarisht vone, ka prodhim periodik. Permbajtja ne vaj mesatare (21%). I

ndjeshem ndaj Cycloconium, Tolerant ndaj Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae,

ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit.

KANINJOT(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:Kalinjot, ulli Kanine. Varietet me orgjine ne fshatin Kanine te Vlores. Popullate shume te madhe, okupon 46% te

siperfaqes se vendit. I perhapur ne Vlore, Sarande, Delvine, Mallakaster, Fier, Lushnje, etj. Ka

destinacion te dyfishte. Analizat morfologjike dhe molekulare jane kryer ne nje peme me moshe

1000 vjecare dhe pozite gjeografike: N 40: 22‟22.01‟‟, E19:36‟18.01‟‟, H:288m.

Pema e fuqishme. Bazamenti i qafes se trungut mbi 8m perimeter. Kurora kupore, voluminoze me

dege mesatarisht te hapura, degeza te fuqishme dhe te dendura. Ndernyje mesatare ne te gjata (3.2-

4cm). Gjethja ka forme eliptike, te gjata (L=63), te gjera (l=13). Raport L/l (4.8). Kane ngjyre

jeshile te hapur ne faqen e siperme dhe te hirte-argjendi ne faqen e poshteme. Siperfaqja mesatare

555mm². Kendi apikal dhe bazal i ngushte. Lulezimi eshte i bollshem, kryhet ne javen e trete te

muajit maj. Kranthi i gjate 35 mm, ka 18 lule (1-10-7). Pjeserisht autofertil, abort i vezorit (18%).

Fruti ka forme sferike-lehtesisht oval. Gjatesia mesatare (D=21.7), diametri transversal maksimal

qendror (d=19.9) raport (D/d=1.09), simetrik. Pjekje te voneshme dhe te shkallezuar. Rezistenca e

lidhjes se bishtit mesatare. 26-28% vaj. Raporti Pulp/Endokarp (P/E-7,5). Endokarpi ka peshe

mesatare (0.43g), forme vezake, i gjate (D=12.7), diametri transversal maksimal qendror (d=6.9),

raport (D/d= 1.8). Numuri i brazdave 7.3. Aftesia e rrenjezimit e larte (80-95%). I ndjeshem ndaj

Bractocera oleae, Cycloconium oleaginum dhe pseodomonas sevastanoi. Rezistent ndaj te ftohtit dhe

thatesires. Hyrja ne prodhim pas mbjelljes eshte relativisht e voneshme.

KANINJOT I NARTES: (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin: Kaninjot cilindrik.

Eshte forme e cv. Kaninjot. Rezulton me ndryshime molekulare. Destinacion te dyfishte (V/T).

Popullate te vogel, i perhapur ne zonen e kultivimit te cv.Kaninjot. Pema e analizuar ka pozite

gjeografike: N 40: 29‟24.94‟‟, E19:28‟58.47‟‟, H:7m.

19

Pema eshte e fuqishme, kurore kupore. dege dhe degeza te shumta dhe ne pozicione te ndryshme.

Degeza te shendetsheme me ndernyje mesatare 3-4cm. Gjethja forme eliptike, e drejte, e trashe, e

gjate (L=54), mesatarisht e ngushte (l=12). Nervatura gjatesore e rafshte, jeshil e forte ne faqen e

siperme dhe argjent-hiri ne anen e poshteme. Raport L/l (4.5). Siperfaqja gjethore mesatare

(465mm²). Kranthi mesatar i gjate (28), Numuri i luleve mesatar (17), pozicionuar sipas Nigond

(1:9:7). Lule mesatare 5-7mm. Strukture mesatar dhe kompakt, Forme panicul. Fruti ngjyre te zeze-

vjollc. Forme vezake, Simetrik. Peshe mesatare (4.02g), i gjate (D=22.4), diameter transversal

maksimal, qendror (d=15.4). Rap. D/d (1.4). Epikarp i pluhurizuar i pajisur me shume lenticele.

Endokarpi ka peshe te madhe (0.64 g). I gjate (D=15.3), diametri transversal maksimal qendror

(d=9.2), Raport D/d (1.7), Rap Pulp/Endokarp (5.3). Forme eliptike, simetrik, me maje, siperfaqja

mesatarisht e rrudhur. Numuri i brazdave mesatare (7.1).

Kapacitet rrenjezues te larte, Koha e lulezimit 15/V). Autofertil. Abort vezori i ulet (13). Periudha e

pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futet

mesatarisht heret ne prodhim, lehtesisht konstant. 24-25% vaj. Rezistent ndaj Cycloconium dhe

Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit. KALLMET KOKER VOGEL(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:Ullaster.

Varietet me orgjine ne fshatin Kallmet te Lezhes. Destinacion per vaj. Popullate te vogel. Perhapur

ne Lezhe, Shkoder dhe Malsi e madhe. Analizat morfologjike dhe molekulare jane realizuar ne nje

peme me moshe 1500 vjeç me pozite gjeografike: N 41: 51‟08.01‟‟, E19:40‟53.01‟‟, H:45m.

Pema eshte e fuqishme, bazament trungu voluminoz (9.3m), kurore kupore globoze, dege ne kende

te gjera dhe dege e degeza mesatarisht te dendura. Ndernyje mesatare, (3.6cm). Gjethja ka forme

eliptike, e rafshte, gjatesi mesatare (L=50mm), gjersi mesatare (l=11.5mm). Nervatura gjatesore e

rafshte, Ngjyre ulli e forte ne faqen e siperme dhe argjend-hiri ne anen e poshteme, Raport L/l

(4.3). Siperfaqe mesatare (S=429mm²). Kranthi eshte i shkurter (18.3mm), Numuri i luleve ne

kranth i ulet (9.7) renditur sipas Nigond (1:6:2,7), Lule te vogla 4-5mm, te bardha-verdhe. Strukture

kompakt, i shkurter, Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze. Forme vezako-elipsoidal, simetrik.

Peshe mesatare (2.3g), i gjate (D=21.9 mm), i gjere (d=15.2mm). pozicioni i diametrit transversal

maksimal-qendror, Raport (D/d=1.4) . Epikarp i pluhurizuar me pak lenticele. Endokarpi ka peshe

te madhe (0.45 g). Eshte i gjate (D=13.2mm), pozicioni i diametrit transversal maksimal-qendror

20

(d=7.2mm), raport D/d=1.8, ka forme eliptike, simetrik, Me maje,Siperfaqja e rrudhur. Numuri i

brazdave mesatare (6). Raport pulp/endokarp (P/E=4.1)

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 25-30/V). Autosteril. Abort vezori i madh (33%)

Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futet

shpejte ne prodhim pas mbjelljes. Lehtesisht konstant. Permbajtja ne vaj mesatare (18%). I

ndjeshem ndaj Cycloconium, Tolerant ndaj Pseudomonas Sevastonoi, ndjeshem ndaj Bractocera

oleae, i ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires.

KANINJOT PIRAMIDAL (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska Varietet i krijuar ne Institutin e kerkimeve te ullirit, Vlore. Perdorim te dyfishte (V/T). Popullate te

vogel. I perhapur ne Vlore, Mallakaster dhe Tirane. Pozita gjeografike e bimes se zgjedhur per

analiza morfologjike dhe molekulare: N 40: 29‟04.01‟‟, E19:29‟03.00‟‟, H:11m.

Pema e fuqishme, dege kryesore, ne kend te ngushte, degezim i fuqishem dhe i rralle. Gjethja ka

forme eliptike, ka gjatesi (L=68mm) dhe gjersi (l=13.4mm), ngjyre hirte-jeshile ne faqen e siperme

dhe argjend-hiri ne anen e poshteme, Raport L/l (5). ka siperfaqe gjethore te madhe (635mm²).

Lulezimi i madh, kryhet ne javen e dyte te muajit maj. Kranthi i gjate (36 mm), ka 23 lule.

Renditur sipas Nigond (1:9:13), lule te medha 5-6mm, te verdha, me strukture i rralle dhe i gjate,

Forme panicul. Autosteril. Fruti ka forme sferike. Dimensione mesatare, simetrik. Pesha 4.12g, i

gjate (D=21.7mm), pozicioni i diametrit transversal maksimal qendror (d=21.02mm), raport

(D/d=1.02). Epikarpi ka ngjyre te kuqe vere me shume lenticele. Pulpa me ngjyre te bardhe-roze.

Pjekja e voneshme dhe e shkallezuar. Rezistenca e lidhjes se bishtit mesatare. Perqindja e vajit 24%.

Endokarpi mesatarisht i madh (0.44g), forme sferiko-oval, i gjate (D=13mm), pozicion idiametrit

transversal maksimal qendror (d=7.2mm). Raport (D/d=1.7), Raport Pulp/Endokarp (P/E=7.7) .

Aftesia natyrale e rrenjezimit shume e larte. abort vezori i larte (27%). Hyrja ne prodhim pas

mbjelljes eshte relativisht e voneshme. Eshte i ndjeshem ndaj Bractocera, Cycloconium oleaginum

dhe pseodomonas. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires.

KALLMET(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:Kryps

Varietet me orgjine ne fshatrat e Lezhes. Destinacion te dyfishte (T/V). Popullate te vogel. I

perhapur ne Lezhe dhe Shkoder. Pema e koleksionuar ka moshe mesatarisht te vjeter, (300 vjet),

dhe pozite gjeografike: N 41: 51‟09.01‟‟, E19:40,52.01‟‟, H44m.

21

Pema eshte shume e fuqishme, kurore konike, dege ne kende te gjera, degeza te rralla. Ndernyje

mesatare (3.2-4.1cm. Gjethja ka forme eliptike, e onduluar, e gjate (63.2), e gjere (12.3).

Nervatura gjatesore iponastike, Ngjyre jeshile-hiri ne faqen e siperme dhe argjendi ne anen e

poshteme. Raport L/l . (5.1). Siperfaqja gjethore e madhe (631cm²). Kranthi ka gjatesi mesatare

(23mm), Numuri i luleve i ulet (13), renditur sipas Nigond (1:6:6). Lule 4-5mm, ngjyre bardhe-

verdhe. Strukture kompakt dhe mesatar, Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze. Forme lehtesisht

vezake, Simetrik. Peshe mesatare (3.7g), i gjate (21.5), i gjere (17.3). Rap. D/d (1.2). Epikarp i

pluhurizuar me shume lenticele. Endokarpi ka peshe mesatarisht te madhe (0.52 g). Rap

Pulp/Endokarp (6). Mesatarisht i gjate (D=13.1), diametri transversal maksimal, qendror (d=8.4).

Raporti D/d (1.6). Forme eliptike, simetrik, me maje, siperfaqja mesatarisht e rrudhur. Numuri i

brazdave mesatare (8).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 25-30/V). Autosteril. Abort vezori mesatar (22-

26%). Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e

dobet. Futja e hershme ne prodhim, lehtesisht konstant. Permbajtja ne vaj mesatare (20%). I

ndjeshem ndaj Cycloconium, Tolerant ndaj Pseudomonas, I ndjeshem ndaj Bractocera oleae, I

ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit dhe gelqeres.

KAREN (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet me orgjine ne zonen e Tiranes. Destinacion per vaj. Ka popullate mesatare. I perhapur ne

Tirane dhe Kavaje. Analizat jane kryer ne nje bime me moshe 800 vjeç, me pozite gjeografike: N

41: 11‟04.00‟‟, E19:52‟48.04‟‟, H:112m.

Pema ka fuqi mesatare, dege skeletore ne kende mesatarisht te hapur, dege veshese te shumta dhe

te varura. Ndernyje te shkurtera (1.9-2.7cm). Gjethja ka forme eliptike. Mesatarisht e shkurter

(L=43), dhe e ngushte (l=8,9), nervature e rrafshte. Jeshil i forte ne anen e siperme dhe e argjend-hiri

ne anen e poshteme. Raport L/l (4.8). Siperfaqe gjethore e vogel (237mm²). Kranthi i shkurter

(13). Numuri i luleve i ulet (7), renditur sipas Nigond (1:5:1).lulemesatare 5-7mm, te verdha.

22

Strukture kompakt dhe i shkurter. Forme panikul. Fruti ka peshe mesatarr,(2.23g), ngjyre e kuqe

vere ne te zeze. Pulpa e bardhe. Forme oval, lehtesisht simetrik. Gjatesia eshte mesatare (D=18.4):

Diametri transversal maksimal, qendror (d=13.1), Epikarp i pluhurizuar me shume lenticele. Raport

D/d (1.4). Endokarpi ka peshe shume te vogel (0.28g), Diametri maksimal mesatar (D=12,6),

diameteri transversal maksimal qendror (d=6,2). Forme eliptik i zgjatur, lehtesisht asimetrik,

Pozicion i diametrit transversal maksimal apical. Siperfaqja e endokarpit e lemuar. Numuri i

brazdave fibroze mesatare (5,6). Raporti Pulp/Endokarp (6,9)

Kapacitet rrenjezues i larte. Koha e lulezimit mesatare (28/V), pjeserisht autofertil, Abort vezori i

ulet (11%). Periudhe pjekje e vonet (Dimer). Pjekje te shkallezuar. Force e lidhjes se frutit e dobet.

Futet heret ne prodhim pas mbjelljes. Pjellori mesatare. Prodhim periodic, Permbajtja ne vaj e larte

(26%). i ndjeshem ndaj Cycloconium, Rezistent ndaj Pseudomonas Sevastonoi, i ndjeshem ndaj

Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires.

KOTRUVS (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet me orgine ne zonen e Beratit. Destinacion vaj. Popullate mesatare, i perhapur ne Berat,

Patos dhe Mallakaster. Pema e studimit eshte zgjedhur me moshe 500 vjecare dhe pozite gjeografike:

N 40: 42‟02.95‟‟, E19:59‟45.52‟‟, H:144m.

Pema e fuqishme, Bazamenti i trungut i madh (7.7 m), trung i rigjenerimit III. Kurore globoze me

dege te shtrira, degeza te dendura dhe te varura. Gjethja ka forme eliptike, e rafshte, gjatesi

mesatare (L=57), te ngushta (l=11). Raport L/l (5.2). Nervatura gjatesore e rafshte, jeshile e forte

ne faqen e siperme dhe argjent-hiri ne anen e poshteme. Siperfaqja gjethore mesatare (503mm²).

Kranthi ka gjatesi (20-21). Numuri luleve/kranth mesatar (19-21), pozicionuar sipas rendeve

(1:10:9).lule te vogla 4mm te bardha. Me Strukture kompakt dhe i shkurter. Forme panikul. Fruti

ka ngjyre te kuqe te veres. Ka forme vezake, simetrik, ka peshe mesatare (2.3-2.5 gr. Gjatesia e

frutit (D=17.6): Diametric transversal maksimal qendror (d=13.4). Raport D/d (1.3). Epikarp i

pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe mesatare (0.35g). Diametri (D=12.4),

Diametric transversal maksimal qendror (d=7.1). raport D/d (1.7). Forme eliptike, simetrik, Numuri

i brazdave fibroze mesatare (8.3). Raport Pulp/Endokarp (5.4). Kapaciteti rrenjezues mesatar,

Koha e lulezimit e hershme, (15-20/V). Pjeserisht Autofertil, Abort vezori, mesatar (24). Koha e

pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekje te njekoheshme. Force e lidhjes se frutit e dobet. Futet shpejt ne

prodhim. Prodhim lehtesisht konstant. 23-24% vaj. I ndjeshem ndaj Cycloconium oleaginum,

rezistent ndaj Pseudomonas Sevastonoi, i ndjeshme ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit,

thatesires.

23

KRYPS BERATI(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:Koker madh vlonjat Varietet kryesor per tryeze. Ka orgjine prej zones se Beratit. Popullate mesatarisht te madhe (17%).

I perhapur ne Berat, Lushnje dhe Patos. Pema e zgjedhur per analiza ka moshe rreth 800 vjecare

dhe pozite gjeografike: N 40: 42‟02.98‟‟, E19:59‟46.21‟‟, H:147m.

Pema eshte e fuqishme, Trungu paraqet rigjenerime te njepasnjeshme te bazamentit te qafes. ka

perimeter te madh, kurore me dege te hapura dhe te varura. Degeza te fuqishme e te dendura.

Kurora forme kupore globoze. Ndernyjet mesatare ne te gjata 3.4-4.2cm. Gjethja ka forme eliptike,

e gjere dhe e perdredhur, te gjata (L=72), dhe te gjera l=16). Ngjyre jeshile te forte ne anen e

siperme, argjend-hiri ne anen e poshteme. Raport L/l (4.5). Siperfaqja e madhe 698 mm².

Lulezimi i bollshem, kryhet ne 20 maj deri 5 qershor. Kranthi i gjate 28-33mm, ka 15-18 lule,

renditur sipas Nigond ne 2-3 kate (1:13:9). Lule te medha 5-6 mm te verdha-bardhe. Autosteril,

abort i vezorit mesatar (10-25%). Fruti ka forme ovale. I gjate, (D=27.6), diametri transversal

maksimal, qendror (d=21.7), raport (D/d=1,3), Frut simetrik. Pjekja e hershme dhe e shkallezuar.

Rezistenca e lidhjes se bishtit mesatare. 18% vaj. Endokarpi i madh, (0.69g), forme ovale, i gjate

(D=14,8), diametri transversal maksimal,qendror ( d=7,8), raporti D/d=1,9. Numuri i brazdave (8,7).

Raporti Pulp/Endokarp (8,2) Aftesia e rrenjezimit e ulet. I ndjeshem ndaj Bractocera oleae,

Cycloconium oleaginum dhe Pseodomonas sevastanoi. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires. Hyrja

ne prodhim pas mbjelljes relativisht mesatare (4-5 vjet).

KRYPS ELBASANI (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:KME Varietet me orgjine ne zonen e Elbasanit. Perdorim i dyfishte (V/T). Ka popullate mesatare-madhe. I

perhapur ne Elbasan, Peqin, Librazhd. Pershkrimi morfologjik dhe molekular u realizua ne nje peme

1000 vjecare, me pozite gjeografike: N 41: 03‟10.01‟‟, E19:49‟40.01‟‟, H:68m.

24

Pema mesatarisht e fuqishme, trung me perimeter te madh, kurore poli konike, dege dhe degeza

mesatarisht te rralla. Ndernyja mesatare (2,5-3,1cm). Gjethja eshte eliptike me perkulshmeri ne dy

anet dhe e perdredhur. Te gjata (L=59), gjersia mesatare (l=11,1). Nervatura gjatesore e rrafshte,

ngjyra ne faqe te siperme jeshil-hiri, ne faqen e poshteme hiri-argjend. Raporti L/l (5.3).

Siperfaqe e madhe gjethore (S= 649mm²). Kranthi ka gjatesi mesatare (25-27), Numuri i luleve ne

kranth, mesatar (17). Renditja e luleve sipas rendeve (1:8:8) Strukture kompakt dhe i gjate. Forme

panikul. Fruti i zi-violet, Forme sferik-oval, Simetrik, Peshe mesatare (4.49g),.Epikarp i pluhurizuar

me lenticele te shumta. I gjate (D=25.3), Diametric transversal maksimal, qendror (d=21.5). Rap.

D/d (1.2), Rap. Pulp/Endokarp (8.4). Endokarpi ka peshe te madhe (0.52 g). I gjate (D=12.4),

diametri transversal maksimal, qendror (d=7.1), Rap.D/d (1.7), Forme ovoidale, simetrik, Siperfaqe

lehtesisht i ashper, Numuri brazdave fibrovaskulare (7.8), Kapaciteti rrenjezues mesatar. Koha e

lulezimit mesatar i hershem, (12-25/V). pjeserisht autosteril, Aborti i vezorit mesatar. (27) pjekja e

vonet (Dimer). Pjekje e shkallezuar. Forca e lidhjes se frutit mesatare. Futet vone ne prodhim pas

mbjelljes. Pjellori e ulet. Ka prodhim periodic. 22% vaj. I ndjeshem ndaj Cycloconium oleaginum,

dhe Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires. Rezistent ndaj gelqeres.

KRYPS I KRUJES (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet i vjeter me orgjine ne zonen e Krujes. Perdorim te dyfishte (T/V). Ka popullate mesatare-

madhe, i perhapur ne Kruje, Tirane, Lezhe. Pema e koleksionuar per analiza eshte me moshe rreth

300 vjecare, dhe pozite gjeografike: N 41: 30‟19.00‟‟, E19:48‟20.01‟‟, H:514m.

Peme e fuqishme, kurore kupore, bazament trungu i gjere, dege kryesore ne kende te hapur.

Degeza te dendura dhe te varura. Ndernyje mesatare (2.7 cm). Gjethja me forme eliptike, te

perkulura ne dy anet, e gjate (L=58), mesatarisht e gjere (l=12). Ngjyre jeshil-hiri ne faqen e

siperme dhe argjendi ne anen e poshteme. Raport L/l (4.7). Siperfaqja gjethore mesatare

(546mm²). Kranthi ka gjatesi mesatare (22), Numuri i luleve, mesatar (13), pozicionuar sipas

Nigond: (1:7:5). Strukture i rralle dhe i shkurter, Forme panicul espiciform. Fruti ngjyre te zeze –

te kuqe vere. Forme lehtesisht vezak, Simetrik. Peshe mesatare (3.97g), i gjate (D=21.3), i gjere

(d=17.5). Rap. D/d (1.2). Epikarp i pluhurizuar dhe lenticele te shumte. Endokarpi ka peshe

mesatare deri te madhe (0.53 g). Rap Pulp/Endokarp (6.5). Gjatesia (D=13.5), diametri transversal

maksimal qendror (d=8.5). Raport D/d (1.6). Endokarpi ka forme eliptike, simetrik, Me maje,

siperfaqja e rrudhur. Numuri i brazdave mesatare (6,7).

Kapacitet rrenjezues i larte, Koha e lulezimit 25-30/V). Autosteril. Abort vezori mesatar (22).

Periudha e pjekjes mesatare. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futja e

hershme ne prodhim, lehtesisht konstant. Permbajtja ne vaj mesatare (20%). Rezisent ndaj

Cycloconium dhe Pseudomonas. I ndjeshem ndaj Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum.

Rezistent ndaj te ftohtit.

25

KRYPS I SHKODRES (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:kryps Laçi. Varietet qe ka marre emrin lokal te orgjines.Destinacion i dyfishte. Ka popullate te vogel. Eshte i

perhapur ne Shkoder dhe Malsi te madhe. Pema e zgjedhur per analiza ka moshe 300 vjecare dhe

pozite gjeografike: N 42: 00‟29.01‟‟, E19:38‟40.01‟‟, H:67m.

Pema ka kurore kupore globoze, bazament trungu me shume korde dhe ovula, perimeter 4.1m. Ka

dege R-I pozicion anesor dhe dege te R-II e degeza te dendura. Ndernyje me gjatesi mesatare.

(2.8cm). Gjethja ka forme eliptike me perkulshmeri. Gjatesi dhe gjeresi mesatare. (L=58), Gjeresi

(l=13), Raporti L/l (4). Siperfaqe mesatare (S=562mm²). Ngjyre Jeshil te forte ne faqen e siperme.

Ngjyre argjend ne anen e poshteme. Kranthi ka gjatesi mesatare-gjate. (27), Lule/kranth mesatar

(17), pozicionuar sipas Nigond (1;8:8). Strukture i gjate dhe i rralle. Fruti ka epikarp me ngjyre i

kuq vere, me lenticele te shumte. Forme oval. Simetrik. Pesha mesatare (3.74), Gjatesia (D=19.9):

Diametric transversal maksimal, qendror (l=15.5): Raport D/d (1.3). Epikarp i pluhurizuar.

Endokarpi ka peshe te madhe (0.48 gr). Diametri i madh (D=13.1), Diametric transversal maksimal

qendror (d=8.6): Raport D/d (1.5). Raport Pulp/Endokarp (6.8). Forme ovale. Simetrik. Siperfaqja

e endokarpit mesatarisht e lemuar. Numuri i brazdave fibroze mesatare (6.7). Kapaciteti

rrenjezues mesatar. Koha e lulezimit mesatare-vone, (30/V). Autosteril. Abort i vezorit i larte

(34%), Periudha e pjekjes (vjeshte e vonet). Pjekje te njekoheshme. Forca e lidhjes se bishtit e

vogel. Futja mesatare ne prodhim pas mbjelljes. Prodhimi periodik. 20% vaj. Shume rezistent ndaj

Cycloconium dhe Pseudomonas. I ndjeshem ndaj Bractocera. Rezistent ndaj te ftohtit.

KULEKS(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Forme, ne popullaten e ullirit te zi te Tiranes. Orgjine ne Grebllesh te Tiranes. Destinacion vaj.

Paraqet ndryshime ne fenotipin e frutit dhe rezistencen kundrejt Cycloconium oleaginum. Rezulton

me ndryshime molekulare nga ulliri i zi. Ka popullate te vogel. Pema e koleksionuar ka moshe mbi

1000 vjecare dhe pozite gjeografike: N 41: 16‟29.90‟‟, E19:39’23.23‟‟, H322m.

26

Pema shume e fuqishme, kurore me dege multipozicionale, degeza te dendura. Ndernyje mesatare

(2.2-2.5cm). Gjethe me forme eliptike, e rafshte, gjatesia mesatare (53), mesatarisht te gjera (12).

Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshile e forte ne anen e siperme dhe e argjend-hiri ne faqen e

poshteme. Raport L/l (4.6). Siperfaqe gjethore mesatare (366). Kranthi i shkurter (14mm),

Numuri i luleve i ulet (12.3) renditur sipas Nigong (1:8.2:3.1) , Strukture kompakt dhe i shkurter,

Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze te shndriteshme. Forme vezake, Simetrik. Peshe mesatare

(2.7g), mesatarisht i gjate (20.4), mesatarisht i gjere (16.1). Rap. D/d (1.3). Epikarp i pluhurizuar, i

dyllosur, i shndritshem. Endokarpi ka peshe mesatare (0.36 g). Gjatesia mesatare (D=15.1),

diametri transversal maksimal, qendror (d=6.6). Raporti D/d (2.3). Raporti Pulp/Endokarp (6.6).

Ka forme eliptike, eshte simetrik dhe perfundon me maje, siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave te

plota, mesatare (6.6).

Kapacitet rrenjezues mesatar (55-62). Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori mesatar

(24%). Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e

dobet. Futja e hershme ne prodhim. Ka prodhim lehtesisht konstant. Permbajtja ne vaj ulet-mesatare

(18%). Rezistent ndaj Cycloconium dhe Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae, dhe

Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires.

KUSHAN(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska Varietet me orgjine ne zonen e Tiranes. Destinacion per vaj. Ka popullate te vogel. I perhapur ne

Tirane, Durres dhe Kruje. Pershkrimi morfologjik dhe molekular u krye ne nje peme rreth 600

vjecare, me pozite gjeografike: N 41: 21‟07.01‟‟, E19:36‟00.00‟‟, H:57m.

Pema mesatarisht e fuqishme, perimeter ne bazamentin e qafes 2.6m. Kurora forme kupore globoze.

Deget me kende te ndryshme, shume degeza te fuqishme,te dendura, ½ te varura. Ndernyjet mesatare

(2.4). Gjethja forme eliptike, e gjate dhe e gjere. (L=51.2), (l=12.1), ngjyre gjelber e forte ne faqen

e siperme dhe hiri ne anen e poshteme. Raport L/l (4.2). Siperfaqe gjethore te vogel deri mesatare

27

(S=466mm²). Lulezimi i bollshem, kryhet ne 22/V deri 5/VI. Kranthi ka permasa mesatare,

kompakt dhe i shkurter, forme panikul, (L=24), 13 lule (1;9;3). Fertilitet-autofertil. Abort i vezorit i

vogel (12%). Fruti forme ovale, ngjyre te zeze-violet. Pesha e vogel-mesatare (2.23g), Gjatesia e

shkurter ne mesatare (D=18.9) diametri transversal maksimal, qendror (d=13.4), raport D/d (1.4),

Simetrik. Pjekje te vone (Dimer). Rezistenca e lidhjes se bishtit mesatare. Endokarpi ka peshe

mesatare (0.3g), forme ovale, gjatesi mesatare (D=12.2), diametri transversal maksimal, major

(d=6.6), raporti D/d (1.9). Numuri i brazdave (5.9). Raporti Pulp/Endokarp (6,4). Aftesia e

rrenjezimit e larte (90-95%). Hyrja ne prodhim pas mbjelljes relativisht mesatare (4-5 vjet). Prodhim

mesatar, prodhim periodik. 28-29%vaj. I ndjeshem ndaj Bractocera oleae, Cycloconium oleaginum

dhe Pseodomonas sevastanoi. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires. Rezistent ndaj gelqeres.

LASHTRAK(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet me orgjine ne fshatin Grizhe te Malsise se Madhe. Perdorim per tryeze. Ka popullate

mesatare. I perhapur ne Malsi te madhe. Pema e analizuar ka moshe 300 vjeçare dhe pozite

gjeografike N 42: 11‟32.67‟‟, E19:31‟08.49‟‟, H: 187m.

Pema ka fuqi mesatare, kurore kupore, dege skeletore ne kende te gjera, degeza te shendeteshme.

Ndernyjet jane mesatare-gjata (3.3cm). Gjethja forme eliptike e perdredhur, jane te gjata (L=57.6),

dhe te gjera (l=13). Raport (L/l=4.4). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshil-hiri ne faqen e

siperme dhe argjend-hiri ne anen e poshteme, Siperfaqe mesatare–madhe (S=562mm²). Kranthi

ka gjatesi mesatare (26mm), Numri i luleve mesatar (16.6), renditur sipas Nigond (1:8:7.6).

Strukture i gjate dhe rralle, Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze. Forme oval, simetrik. Ka peshe

mesatare (3.74g), i gjate (D=19.9), i gjere (d=15.5). Rap. D/d (1.3). Epikarp i pluhurizuar, me

shume lenticele. Endokarpi ka peshe mesatarisht te madhe (0.48 g). I gjate (D=13.1), diameter

transversal maksimal, qendror (d=8.6). Raport D/d=1.5. Rap Pulp/Endokarp (6.8) Forme vezake,

simetrik, pa maje,Siperfaqja mesatarisht e rrudhur. Numuri i brazdave mesatare (6.3).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 25-30/V). autosteril, Abort vezori i larte. (31)

Periudha e pjekjes mesatarisht vone (Dimer). Pjekja e shkallezuar, Forca e lidhjes se bishtit e dobet.

Futja ne prodhim mesatare, periodik. 20% vaj. Rezistent ndaj Cycloconium dhe Pseudomonas, i

ndjeshem ndaj Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit.

28

MANAGJEL(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ulli kalaje

Varietet me orgjine ne rrethin e Krujes. Perdorim te dyfishte (V/T). Popullate te vogel. I perhapur ne

Kruje dhe Lezhe. Pema e koleksionuar ka moshe te vjeter, aproksimativisht 400 vjet, dhe pozite

gjeografike: N41:30‟19.01‟‟, E19:48‟15.01‟‟, H:514m.

Pema eshte e fuqishme, kurore konike, voluminoze, dege te rralla. Degeza me ndernyje mesatare-

gjata (3.5cm). Gjethja forme eliptike, te perkulura ne dy anet, e gjate (62) dhe e gjere (12.5). Raport

L/l . (5.0). Ngjyre jeshile-te forte ne anen e siperme, dhe argjendi ne anen e poshteme. Siperfaqe

mesatare-madhe (604mm²) Kranthi mesatarisht i gjate.(22). Numuri i luleve mesatar (13), renditur

sipas Nigond (1:7:5). Strukture i gjate dhe rralle, Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze-vjollce.

Forme vezak, Simetrik. Peshe mesatar (3.63g), i gjate (20.9), i gjere (16.6). Rap. D/d (1.3). Epikarp

i pluhurizuar me lenticele. Endokarpi ka peshe mesatarisht te madhe (0.46 g). I gjate (D=12.4),

diametri transverrsal maksimal qendror (d=7), raporti D/d (1.8). Rap Pulp/Endokarp (6.9) Forme

ovale, simetrik, pa maje, Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (8).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit (30/V). Autosteril Abort vezori i larte (23). Periudha

e pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futja e vonsheme ne

prodhim, prodhim periodik. Permbajtja ne vaj mesatare (20%). Rezisent ndaj Cycloconium, ndaj

Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae, i ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent

ndaj te ftohtit.

MICKA (Olea europaea L. Ssp.sativa). Sin:Mic

Varietet me orgjine ne zonen e Tiranes. Destinacion per vaj. Popullate te vogel. I perhapur kudo ku

kultivohet ulliri i zi ne zonen e Dajtit. Pema e koleksionuar ka moshe 600 vjecare dhe pozite

gjeografike: N 41: 22‟12.01‟‟, E19:52‟35.00‟‟, H: 265m.

29

Pema ka fuqi mesatare. Trungu rigjenerim i i II ose III prej bazamentit te qafes. Kurore kupore

globoze shume e dendur. Ndernyje shume te shkurtera 1.2-1.5cm. Gjethja ka forme eliptike, te

shtrira, gjatesi mesatare (L=38), te ngushta (l=8.4). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshile e

forte ne faqen e siperme dhe argjend-hiri ne faqen e poshteme, Raport L/l (4.5). Siperfaqe gjethore

e vogel (S=224mm²) . Kranthi mesatar-gjate (31mm), Numuri i luleve ne kranth; mesatar (19)

sipas Nigond (1:12:6), ka strukture i rralle dhe i gjate, Forme panicul. Fruti ngjyre te kuqe-vere.

Forme oval, Simetrik. Peshe te vogel (1.38g), i shkurter (D=15.3), me diameter transversal

maksimal qendror (d=11.7). Raport. D/d (1.3). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te shumte.

Endokarp me peshe shume te vogel (0.22 g). Mesatar i gjate (D=10,9mm), diameter transversal

maksimal qendror, i ngushte (d=5,6). Raport D/d (1.9). Rap Pulp/Endokarp (5.3). Forme

elipsoidale, simetrik dhe me maje, Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (5.1).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 20-30/V). Autofertil, Abort vezori i ulet (7).

Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e shkallezuar, Forca e lidhjes se bishtit mesatare. Futja

e hershme ne prodhim, prodhim kostant. Frutat jane shume te pasur ne vaj (26%). Rezistent ndaj

Bractocera oleae, dhe Cycloconium oleaginum. I ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent

ndaj te ftohtit dhe ndaj thatesires.

MARKS(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet me orgjine ne zonen ndermjet Beratit dhe Patosit. Perdorim te dyfishte. Popullate vogel-

mesatare. I perhapur ne zonen e Beratit, Patosit dhe Mallakaster. Pema e koleksionuar dhe analizuar

ka pozite gjeografike: N 40: 29‟05.75‟‟, E19:28‟57.25‟‟, H: 7m.

Pema ka fuqi mesatare, kurore globoze, dege dhe degeza mesatarisht te rralla. Degeza me ndernyje

mesatare-gjata (3.2-3,5cm). Gjethja ka forme eliptike, e shtrire, mesatarisht e gjate (L=49.4) dhe e

gjere (l=11.5). Raport L/l (4.3). Ngjyre jeshile-te forte ne faqen e siperme dhe hiri-argjend ne

faqen e poshteme. Siperfaqe mesatare, (S=398mm²). Kranthi mesatar i gjate. Numuri i luleve

mesatar (13) renditur sipas Nigond (1:6:6). Strukture mesatar dhe kompakt, Forme panicul. Fruti

berthokel, ngjyre te zeze. Forme vezak, Simetrik. Peshe mesatare (3.07g), i gjate (D=20.1), i gjere

(d=14.2). Rap. D/d (1.4). Epikarp i pluhurizuar me lenticele mesatare. Endokarpi ka peshe

mesatarisht te madhe (0.51 g). I gjate (D=14.7) dhe i ngusht (d=7.4). diametri transversal

maksimal, qendror. Raport D/d (2.0). Rap Pulp/Endokarp (5) Forme ovale, simetrik, pa maje,

Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (6.6).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit (30/V). Autosteril. Abort vezori i larte (27).

Periudha e pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit mesatar. Futja mesatare

ne prodhim. Prodhim periodik. 21% vaj. Rezisent ndaj Cycloconium dhe Pseudomonas. I

ndjeshem ndaj Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj gelqeres.

30

MIXAN (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:Mixa

Varietet me orgjine ne zonen e Peqinit. Destinacion per vaj. Ka popullate te madhe. I perhapur ne

Peqin dhe Elbasan. Pema e zgjedhur per analiza morfologjike dhe molekulare ka moshe 800 vjecare

dhe karakteristika gjeografike: N 41: 03‟10.00‟‟, E19:49‟10.01‟‟, H:68m.

Pema ka fuqi mesatare, kurore gjysem e varur, dege dhe degeza te mbledhura dhe te dendura.

Degezat nje vjecare kane ndernyje te shkurtera (1.3-2cm). Gjethja ka forme eliptike me

perkulshmeri ne dy anet. Gjatesia e shkurter (41), dhe e ngushte (9), nervature te rrafshte. Ngjyre

jeshile e forte ne faqe te siperme dhe e hiri-argjend ne anen e poshteme. Raport L/l (4.5). Siperfaqe

gjethore te vogel (285mm²). Luleria e perbere nga kranth i shkurter (18.8). Numuri i luleve i ulet

(7-11), te pozicionuar (1:7:3). Strukture kompakt dhe i shkurter. Forme panikul. Fruti ka ngjyre te

kuqe te veres. Forme elipsiodal, lehtesishte asimetrik. Peshe lehtesisht mesatare (2.74 g), mesatar i

gjate (D=19.8), Diametri transversal maksimal, qendror (d=13.7), Raport D/d (1.4). Epikarp i

pluhurizuar i pajisur me shume lenticele. Endokarpi ka peshe mesatare (0.38g), Forme eliptik i

zgjatur, lehtesisht asimetrik, i gjate (D=13.3). Pozicion i diametrit transversal maksimal apical,

(d=6.2). raport D/d (2.1), Rap. Pulp/Endokarp (6.2). Siperfaqja e endokarpit e lemuar. Numuri i

brazdave fibroze mesatare (7.3) Kapacitet rrenjezues i larte. Koha e lulezimit mesatare (15-25/V),

pjeserisht autofertil. Abort i vezorit i madh (29%). Periudhe pjekje e vonet (Dimer). Pjekje te

shkallezuar. Force e lidhjes se frutit e dobet. Futet heret ne prodhim pas mbjelljes. Ka pjellori

mesatare. Shquhet per prodhim mesatarisht kostant. 28% vaj. I ndjeshem ndaj Cycloconium

oleaginum, rezistent ndaj Pseudomonas Sevastonoi, I ndjeshem ndaj Bractocera oleae. Rezistent

ndaj te ftohtit dhe ndaj thatesires.

NISJOT(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska Varietet me orgjine ne zonen e Patosit. Destinacion te dyfisht (V/T). Ka popullate relativisht te

madhe. I perhapur ne Patos, Berat, Mallakaster. Pema e koleksionuar per pershkrim shume te vjeter

(aproksimativisht 2500 vjet), dhe pozite gjeografike: N 40: 40‟25.50‟‟, E19:38’05.74‟‟, H:130m.

31

Pema shume e fuqishme, kurore kupore voluminoze. Ka dege te shtrira dhe degeza veshese te

shumta. Ndernyjet kane gjatesi mesatare (2.2-3.2cm). Gjethja eshte eliptike e onduluar dhe

perkulshmeri ne anet laterale. Shume e gjate (L=63.2), gjersia mesatare (l=14.1). Nervatura

gjatesore e rrafshte, ngyra jeshil-hiri ne faqen e siperme dhe argjendi ne anen e poshteme. Raporti

L/l (4.5). Siperfaqja e gjethes mesatare (577mm²). Kranthi ka gjatesi mesatare (L=23-25 mm),

Numuri i luleve i ulet (13.5) sipas Nigond (1:6:6,5). ka strukture kompakt dhe i shkurter. Forme

panikul. Fruti ka ngjyre i zi-violet, Forme sferik-oval, Simetrik, Peshe mesatar (3.57gr), Epikarp i

pluhurizuar me lenticele te shumta. Mesatar i gjate (D=21.9): Diametri transversal maksimal

qendror, i madh (d=15.3). Raporti D/d (1.4). Endokarpi ka peshe te madhe (0.59 g). Mesatar i gjate

(D=16.7), diametri transversal maksimal qendror (d=7.7), Raport D/d (2.2). Forme ovoidale,

simetrik, Siperfaqe ashper, Numuri brazdave mesatare (7.3). Raport Pulp/Endokarp (5.0).

Kapaciteti rrenjezues mesatar. (57). Koha e lulezimit mesatar i hershem, (12-23/V). Autosteril,

Aborti i vezorit mesatar (21). pjekja e mesme. Pjekje e shakallezuar. Forca e lidhjes se frutit

mesatare. Futet vone ne prodhim pas mbjelljes. Pjellori e ulet. Prodhim periodic, Permbajtja ne vaj

mesatare (22%). i ndjeshem ndaj Cycloconium dhe Bractocera. Rezistent ndaj te ftohtit dhe

thatesires. Rezistent ndaj gelqeres. I BARDHi I KRUJES (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin: ska Varietet i vjeter me orgjine ne zonen e Krujes prej te cilit ka marre dhe emrin. Destinacion per vaj.

Popullate mesatare-madhe. I perhapur ne Kruje. Pema e zgjedhur per pershkrime morfologjike dhe

molekulare ka moshe relativisht te vjeter, (300 vjet) dhe pozite gjeografike: N 41: 30‟19.01‟‟,

E19:48’16.00‟‟, H516m.

Pema ka fuqi mesatare, dege skeletore ne kende te gjera, degeza te dendura, gjysem te varura.

Ndernyje te shkurtera deri mesatare, (1.4-2.1cm). Gjethja forme eliptike. Mesatarisht te gjata

(L=52.7), gjersia e ngushte (l=10.1). Raport L/l (5.2). Nervatura gjatesore e rafshte. Jeshil i forte

ne faqen e siperme dhe argjend ne faqen e poshteme. Kranthi eshte i shkurter (L=19-21). Numuri i

Lule/kranth i ulet (9) renditur sipas Nigond (1:6:2). Strukture kompakt i shkurter. Forme vile e

32

cregullt. Fruti ka epikarp te zi me tul te bardhe. Forme oval, asimetrik. Pesha mesatare (2,6),

mesatar i gjatea (D=21.2): Diametri transversal maksimal qendror, (d=13.6): Raport D/d (1.5)

Epikarp i pluhurizuar. Endokarpi ka peshe mesatare (0.35g), i gjate, mesatar (D=11.8), diametri

transversal maksimal qendror (d=5.6). raport D/d (2.1). Forma eliptike e zgjatur. Lehtesisht

asimetrik. Forma e bazes e ngushte. Ssiperfaqe e lemuar, Numuri brazdave fibroze te pakta (5.8)

Kapaciteti rrenjezues mesatarisht i larte (83). Koha e lulezimit e vone (1-5/VI) . Autofertil, Aborti

vezorit mesatar (13%), Pjekje e vonet (dhjetor). e shkallezuar. Forca e lidhjes se frutit mesatare.

Futet ne prodhim mesatarisht heret. Prodhim periodik. Permbajtja ne vaj e larte (25-26%). I

ndjeshem ndaj Cycloconium dhe rezistent ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit, thatesires.

dhe gelqeres. I BARDHi I TIRANES : (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet me orgjine ne zonen e Tiranes. Destinacion per vaj. Ka popullate te madhe. I perhapur ne

Tirane. Analizat morfologjike dhe molekulare jane kryer ne nje bime 2500 vjecare, me

karakteristika gjeografike: N 41: 21‟03.01‟‟, E19:53‟03.01‟‟, H:241m.

Pema mesatarisht e fuqishme, mbi nje bazament me perimeter 28 m, kurore voluminoze. Ka dege

dhe degeza te dendura, gjysem te varura. Ndernyje te shkurtera (1.8-2cm). Gjethja ka forme

eliptike. Gjatesia e shkurter (L=46), gjersia e ngushte (l=9). Raport L/l (5.1). Nervatura gjatesore

e rafshte. Jeshil-hiri ne faqen e siperme dhe e hirte ne faqen e poshteme. (S=284mm²). Kranthi i

shkurter (19-21mm), Numuri i luleve ne kranth i ulet (9-11), (1:7:3). Strukture kompakt i shkurter.

Forme vile e cregullt. Fruti berthokel, me epikarp i zi me tul te bardhe, dhe lenticele te shumta.

Forme vezak. asimetrik. Peshe mesatare (2,4g), Gjatesi mesatare (D=21.5): Diametri transversal

maksimal, qendror (14.6): Epikarp i pluhurizuar me lenticele te shumta. Endokarpi ka peshe

mesatare (0.31g), mesatar i gjate (D=13.9) dhe i ngushte (d=6.4). Raport D/d (2.2).

Rap.Pulp/Endokarp (6.9). forma eliptik i zgjatur. Lehtesisht asimetrik. Forma e bazes e ngushte.

siperfaqe e lemuar, Numuri brazdave fibroze te pakta (6,7) Kapaciteti rrenjezues mesatarisht i larte.

Koha e lulezimit 18-30/V. Autofertil, Aborti vezorit mesatar (16), Pjekje e vone dhe e shkallezuar.

Forca e lidhjes se frutit mesatar. Futet ne prodhim mesatarisht heret. Prodhim periodik si shkak i

defoljimit nga syri palloit (cycloconium oleaginum). 27-28% vaj. Shume i ndjeshem ndaj

Cycloconium oleaginum dhe rezistent ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit. Rezistent ndaj

thatesires. Rezistent ndaj gelqeres.

33

I BARDHi I SHKODRES : (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska Varietet me orgjine ne fshatin Zogaj te Shkodres. Destinacion per vaj. Ka popullate te vogel, i

perhapur ne Shkoder dhe Malsi te madhe. Pema e koleksionuar ka moshe rreth 800 vjeçare dhe

pozite gjeografike: N 42: 00‟31.01‟‟, E19:38‟40.01‟‟, H: 55m.

Pema ka fuqi mesatare, me dege dhe degeza gjysem te varura. Perimetri i trungut mesatarisht i

madh (2.1 m). Ndernyje te shkurtera (2.2 cm). Gjethja ka forme eliptike. Gjatesia mesatare

(L=56), gjersia mesatare (l=11). Raport L/l (5.1). Nervatura gjatesore e rafshte. Jeshil i forte ne

faqen e siperme dhe argjendi ne faqen e poshteme. Siperfaqja gjethore e vogel (S=331mm²)

Kranthi i shkurter(15). n:lule/kranth i ulet (11), renditur (1:7:3). Strukture kompakt i shkurter.

Forme vile e cregullt. Fruti berthokel me epikarp te zi dhe tul te bardhe. Forme oval, lehtesisht

simetrik. Pesha mesatare 2,31gr, Mesatar i gjate (D=19.5): Diametri transversal maksimal, qendror

(d=14.1). Raport D/d (1.4). Epikarp i pluhurizuar me lenticele mesatare. Endokarpi ka peshe

mesatare (0.41g), i gjate (D=13.4), i gjere (d=7.1). Diametri D/d (1.9). Raporti Pulp/Endokarp

(4.6). Forma ovale. Lehtesisht asimetrik. Forma e bazes e ngushte. Siperfaqe e lemuar, Numuri

brazdave fibroze te pakta (5.5) Kapaciteti rrenjezues mesatarisht i larte. Koha e lulezimit 30/5.

Autofertil, Aborti vezorit mesatar (17%), Pjekje e vonet (dhjetor). e shkallezuar. Forca e lidhjes se

frutit mesatare. Futet ne prodhim mesatarisht heret. Prodhim periodik. Permbajtja ne vaj e larte

(24%). I ndjeshem ndaj Cycloconium dhe rezistent ndaj Bractocera, rezistent ndaj te ftohtit dhe

thatesires.

I BARDHi I LEZHES : (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska Varietet me orgjine ne zonen e Lezhes. Destinacion per vaj. Ka popullate te vogel, i perhapur ne

Lezhe. Pema e koleksionuar ka moshe rreth 100 vjeçare dhe pozite gjeografike: N 41: 51‟27.01‟‟,

E19:41‟10.01‟‟, H: 43m.

Pema ka dege skeletore ne kende te gjera. Kurore konike mesatarisht voluminoze. Ndernyje

mesatare (3-4 cm). Gjethja ka forme eliptike. Gjatesia mesatare (L=53), gjersia mesatare (l=11.5).

34

Raport L/l (4.6). Nervatura gjatesore e drejte. Ngjyre ulli ne gri ne faqen e siperme dhe argjendi ne

faqen e poshteme. Siperfaqja gjethore e vogel (S=309mm²) Kranthi i shkurter(14.6). n:lule/kranth

i ulet (9), renditur (1:6:3). Strukture kompakt i shkurter. Forme vile e cregullt. Fruti berthokel me

epikarp te zi dhe tul te bardhe. Forme oval, lehtesisht simetrik. Pesha mesatare 2,27gr, Mesatar i

gjate (D=19.1): Diametri transversal maksimal, qendror (d=14). Raport D/d (1.36). Epikarp i

pluhurizuar me lenticele mesatare. Endokarpi ka peshe mesatare (0.38g), i gjate (D=13), i gjere

(d=6.9). Diametri D/d (1.9). Raporti Pulp/Endokarp (4.5). Forma ovale. Lehtesisht asimetrik.

Forma e bazes e ngushte. Siperfaqe e lemuar, Numuri brazdave fibroze te pakta (5.6) Kapaciteti

rrenjezues mesatarisht i larte. Koha e lulezimit 25/5. Autofertil, Aborti vezorit mesatar (14%), Pjekje

e vonet (dhjetor). e shkallezuar. Forca e lidhjes se frutit mesatare. Futet ne prodhim mesatarisht

heret. Prodhim periodik. Permbajtja ne vaj e larte (25%). I ndjeshem ndaj Cycloconium dhe rezistent

ndaj Bractocera, rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires.

I HOLLI HIMARES (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin: Nisjot

Varietet me orgjine ne Himare te Vlores. Destinacion per vaj. Popullate mesatarisht te madhe. I

perhapur ne bregdetin e Vlores (Himare, Vuno, etj). Varietet shume produktiv. Analizat jane kryer

ne nje peme me moshe 400 vjecare me pozite gjeografike: N 40: 08‟13.01‟‟, E19:41‟47.00‟‟,

H:293m.

Pema shume e fuqishme, kurore me dege skeletore (R-I) te hapura, degeza sekondare dhe degeza

veshese shume te dendura dhe te varura. Degeza me ndernyje mesatare (3-3,6 cm). Gjethja ka

forme eliptike me perkulshmeri, te perdredhura. Nervature iponastike. e gjate (L=64). Dhe e gjere

(l=14.2). Raporti L/l (4.5), ngjyra e faqes se siperme jeshil- bronxi tipik, ndersa ne faqen e

poshteme argjend-hiri. Siperfaqja e madhe (657 mm²). Luleria e perbere nga kranthe mesatar-te

gjate (35). Numuri i luleve ne kranth (21-23), pozicionuar sipas rendeve (1:12:10). Strukture i

gjate dhe i rralle. Forme panikul, me mbi 3 degezime. Fruti ka ngjyre vere-violet, forme elipsiodale.

Lehtesisht asimetrik. Peshe te vogel (1.39 g). Mesatarisht i gjate (D=18.3), Diametric transversal

maksimal, qendror (d=11.3) Raporti D/d (1.6). Forme e majes e mprehte. Forma e bazes e ngushte.

Epikarpi i pluhurizuar me lenticelle te pakta. Endokarpi ka peshe mesatare (0.32g), Forme eliptik i

zgjatur, lehtesisht asimetrik, i gjate (D=14.5). Pozicion i diametrit transversal maksimal apical,

(d=6.3). Raport D/d (2.3), Raporti Pulp/Endokarp, (3.3), Siperfaqja e endokarpit e lemuar. Numuri

i brazdave fibroze te pakta (5.3). Maje me sqep. Kapaciteti rrenjezues minimal ose zero. Koha e

lulezimit e hersheme (5-15/V. Autosteril. Aborti i vezorit mesatar (14). Periudha e pjekjes e vonet,

Dimer. Pjekja e shkallezuar. Forca e lidhjes se frutit e forte. Koha e futjes ne prodhim mesatare.

Pjelloria e madhe. Prodhimi lehtesisht kostant. 15-17% vaj. Vaji me cilesi shume te larte. Rezistent

ndaj Cycloconium oleaginum, dhe ndaj Gleosporium olivarum. I ndjeshem ndaj te ftohtit. Rezistent

ndaj thatesires dhe ndaj gelqeres.

35

PERK (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin.ska

Varietet me orgjine ne fshatin Kallmet te Tiranes. Ka perdorim te dyfisht. Ka popullate te vogel. I

perhapur ne zonen ndermjet Tiranes dhe Krujes. Pema e koleksionuar per analize ka moshe

aproksimativisht 2500 vjet dhe pozite gjeografike: N 41: 25‟34.01‟‟, E19:49‟04.01‟‟, H: 167m.

Pema e fuqishme. Baza e trungut me shtrirje te egzagjeruar, me zgavra dhe ovula dhe trung me

korde. Kurora kupore voluminoze. Degeza me ndernyje mesatare (3.1cm). Gjethja ka forme

eliptike, te perkulura ne dy anet, te perdredhura, e gjate (L=61) dhe e gjere (l=13,7). Raport L/l .

(4.4). Ngjyre jeshile-te forte ne faqen e siperme dhe e argjend-hiri ne faqen e poshteme. Siperfaqja

gjethore eshte e madhe (613mm²). Kranthi eshte mesatarisht i gjate.(27). Numuri i luleve ne

kranth mesatar (19), sipas Nigond 1:9:9), kranth me strukture i gjate dhe kompakt, Forme panicul.

Fruti ka ngjyre te kuqe vere. Forme vezak, Simetrik. Peshe mesatar (3.55g), i gjate (D=21.9), i gjere

(d=16.7). Rap. D/d (1.3). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te shumta. Rap Pulp/Endokarp (7).

Endokarpi ka peshe mesatarisht te madhe (0.44 g). i gjate (D=12.6), diameter transversal maksimal

qendror (d=7.1). Raport D/d (1.7). Forme ovale, simetrik, perfundon me maje, siperfaqe e rrudhur.

Numuri i brazdave mesatare (7.7). Raport Pulp/Endokarp (7)

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 20-30/V). Pjeserisht-autofertil, Abort i vezorit

mesatar (19). Periudha e pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet.

Futet heret ne prodhim pas mbjelljes. Prodhim lehtesisht konstant. Permbajtja ne vaj mesatare

(22%). Rezisent ndaj Cycloconium dhe Pseudomonas. I ndjeshem ndaj Bractocera oleae dhe

Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit.

PULAZEQIN (Olea europaea L. Subsp sativa).Sin: Pulez. Varietet i vjeter, me orgjine ne zonen e Vlores. Destinacion per vaj. Popullate mesatare. I perhapur

ne Vlore, Himare, Sarande, Delvine deri ne Cakran, kudo ku kultivohet cv.Kaninjot. Pema e

zgjedhur per analize ka moshe mbi 800 vjecare dhe pozite gjeografike: N 40: 33‟36.51‟‟,

E19:29‟40.52‟‟, H:52m.

36

Pema eshte shume e fuqishme. Kurore polikonike. Dege kryesore dhe sekondare ne kende te gjera,

degeza te varura. Ndernyje te shkurtera (1.8cm). Gjethja eliptike-shtize, e rafshte, me gjatesi

mesatare (L=55-57), gjeresi mesatare (l=11.9), Raport L/l, (4.7), nervature gjatesore te rafshte,

ngjyre ne faqen e siperme jeshile e forte, argjend ne anen e poshteme. Siperfaqe te vogel deri

mesatare (412mm²). Kranthi me gjatesi mesatare-gjate (30-32). Numur i luleve/kranth (22-23),

pozicionuar sipas rendeve (1:12:9), srukture i gjate dhe rralle; Forme panikul me mbi 3 degezime.

Fruti ngjyre te zeze-violet, forme vezak, simetrik, Peshe mesatare (1.92g). Gjatesia (D=22.7):

Diametric transversal maksimal (d=15.6), Raport D/d (1.45), epikarp i zi me lenticelle te vegjel.

Endokarpi me peshe mesatare (0.38g). Gjatesia (D=15.9): Diametric transversal maksimal qendror

(d=8.1). Raport D/d (2.0). Raport Pulp/Endokarp (4.6) Endokarpi ka forme eliptike i zgjatur,

simetrik, Siperfaqe te lemuar, numur i brazdave fibroze te pakta (6.2). Kapaciteti rrenjezues i ulet,

Koha e lulezimit e hersheme, (5-12/V) Autosteril. Abort vezori i ulet (13). Periudha e pjekjes e

hereshme (fillim vjeshte), Pjekje e njekoheshme, Forca e lidhjes se frutit mesatare. Futet heret ne

prodhim pas mbjellje.Prodhim konstant. 17-18% vaj. Rezistent ndaj Cycloconium oleaginum, i

ndjeshem ndaj Pseudomonas dhe Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit, thatesires dhe tokave

gelqerore.

QUMUSHTOR (Olea europaea L. Subsp sativa).Sin: ska.

Varietet me orgjine ne zonen e Dajtit te Tiranes. Perdorim te dyfishte (V/T). Ka popullate shume te

vogel, i perhapur ne Priske, Linze, Tujan dhe Brar te Tiranes. Pema e koleksionuar per analize ka

moshe 300 vjecare dhe pozite gjeografike: N 41: 20‟25.15‟‟, E19:53‟55.57‟‟, H: 350m.

Pema ka fuqi mesatare, bazament trungu te gjere (5.2m), trung i rigjenerimit III, kurore gjysem te

varur, me dege ne kende mesatarisht te hapura. Ndernyje me gjatesi mesatare (3.1cm). Gjethja

eshte mesatare ( L=41), gjeresi mesatare (l=11), Raport L/l (3.7). Forme eliptike, e rafshte.

Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshile e mbyllur ne faqen e siperme dhe argjendi ne faqen e

poshteme. Siperfaqe gjethore mesatare (399mm²). Kranthi eshte i gjate (27mm), Numuri i luleve

37

i madh (19), pozicionuar sipas Nigond (1:11:7). Strukture kompakt dhe i gjate, Forme panicul.

Fruti ka ngjyre te zeze ne kuq vere. Forme vezake, asimetrik. Peshe mesatare (4.29g), i gjate

(D=22.2), diameter transversal maksimal qendror (d=16.3). Rap. D/d (1.4). Epikarp i pluhurizuar

me lenticele te pakta. Raport Pulp/Endokarp (8.5). Endokarpi ka peshe mesatare (0.42 g). i gjate

(D=13,7) dhe diameter transversal maksimal apikal (d=5,1). Raport D/d (2,7), Forme eliptike,

asimetrik, maje e anuar, siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (5.3). Kapacitet rrenjezues

i ulet, Koha e lulezimit 25-30/V). Autofertil, Abort vezori i ulet (8). Periudha e pjekjes mesatare

(vjeshte). Pjekja e shkallezuar, Forca e lidhjes se bishtit mesatare. Futja e hershme ne prodhim pas

mbjelljes. Prodhim lehtesisht konstant. Permbajtja ne vaj mesatare (18%). Rezistent ndaj

Cycloconium dhe Pseudomonas. I ndjeshem ndaj Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum.

Rezistent ndaj te ftohtit.

OLIVASTER K.GJ.T (Olea europaea L. Subsp. Oleaster Hoffmans & Link). Sin:ska

Varietet autokton, me orgjine ne Gerbllesh te Tiranes. Destinacion per vaj. Popullate te vogel. I

perhapur kudo ku ka ulli te bardhe dhe te zi. Pema e analizuar ka moshe moshe rreth 500 vjet dhe

karakteristika gjeografike: N 41: 16‟29.27‟‟, E19:39‟29.60‟‟, H:182m.

Pema e fuqishme, trung zgavroz, kurore konike, dege dhe degeza ne pozicion vertikal. Ndernyjet

kane gjatesi mesatare (3.3cm). Gjethja forme eliptike-shtize, e rafshte, e gjate (L=58,), mesatarisht

e gjere (l=12). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshile e zbehte ne faqen e siperme dhe argjend

ne ane te poshteme. Raport L/l (4.3). Siperfaqja gjethore mesatare (462mm²). Kranthi i gjate

(28), Numuri i luleve i ulet (13-15), sipas Nigond (1:8:6). Strukture i gjate dhe i rralle, Forme

panicul. Fruti ngjyre te kuqe te veres, epikarpi dhe pulpa. Forme elipsoidale, Simetrik. Peshe

mesatar (1.36g), i gjate (D=17.3), i gjere (d=11.2). Rap. D/d (1.5). Epikarp i pluhurizuar me

lenticele te rralle. Endokarpi ka peshe mesatare (0.37 g). Gjatesia (D=16.6), diametri transversal

maksimal qendror (d=6.6). Raport D/d (2.5), Rap Pulp/Endokarp (2.6) Forme eliptike, simetrik, Me

maje, Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (6.2).

Kapacitet rrenjezues i ulet, (13%) Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori mesatar (28).

Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet.

Prodhim periodik. Permbajtja ne vaj e ulet (10%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Tolerant ndaj

Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae, ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent

ndaj te ftohtit dhe thatesires.

OLIVASTER E KUQE E TIRANES (Olea europaea L. Subsp. Oleaster Hoffmans & Link)

Varietet i vjeter me orgjine ne zonen e Tiranes. Destinacion vaj. Polenizues i mire. Popullate te vogel

dhe shoqeron ullirin e zi dhe te bardhe. Pema e analizuar ka moshe rreth 800 vjecare dhe pozite

gjeografike: N 41: 16‟28.95‟‟, E19:39‟22.98‟‟, H:343m.

38

Pema ka fuqi mesatare, bazament trungu te madh (11.2m), kurore kupore globoze me shume dege

dhe degeza. Ndernyje te shkurtera-mesatare 1.8 cm. Gjethja ka forme eliptike, perkulur ne dy anet,

gjatesi shkurter-mesatare (L=37), gjersi e ngushte (l=9). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyra e

faqes se siperme jeshile e zbehte, ne faqen e poshteme argjend-hiri. Raporti L/l . (4.1). Siperfaqja

gjethore te vogel (210) . Kranthi i gjate (27), Numuri i luleve mesatar (15), pozicionuar sipas

Nigond (1:7:7). Strukture kompakt dhe i shkurter, Forme panicul spiciform. Fruti ka ngjyre te

kuqe. Ka forme elipsoidale, eshte simetrik. Peshe te vogel (0.97g), Fruti i gjate (D=16.4), i gjere

(d=9) Rap. D/d (1.6). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe shume te

vogel (0.21 g). Rap Pulp/Endokarp (3.6). endokarp i gjate (D=13.7), i ngushte (d=6.3), Raport D/d

(2.2). Forme elipsoidale, simetrik, me maje, Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (5.6).

Kapacitet rrenjezues i ulet (6%) , Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori i larte(30).

Periudha e pjekjes mesatare (nentor). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet.

lehtesisht konstant. 11% vaj. I ndjeshem ndaj Cycloconium, Bractocera dhe Gleosporium. Tolerant

ndaj Pseudomonas. Rezistent ndaj te ftohtit, thatesires dhe gelqeres.

OLIVASTRA BRARI (Olea europaea L. Subsp. Oleaster Hoffmans & Link.). Sin:ska

Varietet me orgjine ne fshatin Brar te Tiranes. Polenizues i mire. Destinacion vaj. Ka popullate te

vogel e shperndare ne popullaten e ullirit e bardhe. Pema e koleksionuar ka moshe te vjeter, (300

vjet), dhe pozite gjeografike: N 41: 23‟47.17‟‟, E19:52‟16.17‟‟, H:349m.

Pema ka fuqi te vogel, kurore kupor tip shkurr, mbeshtetur ne nje trung te shkurter i rigjenerimit II

ose III. Ka dege dhe degeza te rralla. Gjatesia e ndernyjes shume e shkurter (1.1cm). Gjethja ka

forme eliptike, e rafshte, gjatesi te vogel (L=36.1), gjersi mesatare (l=11). Nervatura gjatesore e

rafshte, Ngjyre jeshile e forte ne faqen e siperme dhe argjendi-hiri ne faqen e poshteme, Raport L/l

(3). Siperfaqe gjethore mesatare e vogel (317mm²). Kranthi ka gjatesi mesatare, (L=18)

Numuri i luleve ne kranth i ulet (11) renditur sipas Nigond (1;5:5), Strukture kompakt dhe i

39

shkurter, Forme panicul. Fruti berthokel, ngjyre te zeze te epikarpit dhe kuqe vere te pulpes. Forme

ovalo-sferik, Simetrik. Peshe shume te vogel (0.75g), i shkurter (D=12.9), i ngushte (d=9.9mm).

Raport D/d=1,3. Epikarp i pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe shume te vogel

(0.19 g). Mesatar i gjate (D=10.3), diametri transversal maksimal qendror (d=5.5), Raport D/d (1.9).

Raport Pulp/Endokarp (2.9). Ka forme eliptike, simetrik, me maje, siperfaqja e lemuar. Numuri i

brazdave mesatare (6.1).

Kapacitet rrenjezues i ulet-zero, Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori i larte (27%)

Periudha e pjekjes voneshme). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit mesatare. Permbajtja

ne vaj e ulet (7%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Tolerant ndaj Pseudomonas Sevastonoi,

ndjeshem ndaj Bractocera oleae, i ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit,

dhe thatesires.

OLIVASTER E ZEZE E TIRANES(Olea europaea L. Subsp oleaster Hoffmans & Link).sin.ska.

Varietet me orgjine ne zonen e Ndroqit te Tiranes. Perdorim per vaj. Ka popullate mesatare e

perhapur kudo ku kultivohet Ulliri i bardhe ne Ndroq, Sauqet dhe Kercuke. Eshte polenizues i mire.

Pema e studimit ka moshe te vjeter, aproksimativisht 1000 vjet dhe karakteristika gjeografike: N 41: 16‟32.14‟‟, E19:39‟40.59‟‟, H: 213m.

Pema eshte e fuqishme, kurore me dege dhe degeza te dendura. Ndernyja mesatarisht e shkurter (1.6

cm). Gjethja ka forme eliptike, e drejte, gjatesi mesatare (L=48,4) dhe mesatarisht te ngushta

(l=11.5). Raport L/l (4.2). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre ulliri e forte ne faqe te siperme dhe

argjendi ne anen e poshteme. Siperfaqe gjethore mesatare (S=312mm²). Kranthi i gjate (36),

Numuri i luleve mesatar-madh (21), sipas Nigond (1:11:9). Strukture i gjate dhe i rralle. Forme

panicul spiciform. Fruti ka ngjyre te zeze. Forme oval, Simetrik. Peshe te vogel (1.1g), Diameter

mesatar (D=15.9), diameter transversal maksimal qendror (d=10.3). Raport D/d (1.5). Epikarp i

pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe shume te vogel (0.26g). I gjate (D=12.4) dhe

diametri transversal maksimal qendror (d=5.7mm). Raport D/d (2.1). Rap Pulp/Endokarp (3.5)

Forme elipsoidale, simetrik, Me maje, Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (5.1).

Kapacitet rrenjezues shume i ulet. Koha e lulezimit 30/V). Autosteril, Abort vezori i larte (37).

Periudha e pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme. Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Permbajtja ne vaj

e ulet (7-9%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Bractocera dhe Gleosporium olivarum. Rezistent

ndaj te ftohtit dhe thatesires.

OLIVASTRA E KRUJES(Olea europaea L. Subsp. Oleaster Hoffmans & Link). Sin:Ska

Varietet me orgjine ne ullshtet antike te Krujes. Destinacion per vaj. Popullate mesatare. I perhapur

kudo ku eshte Krypsii Krujes. Pema e analizuar ka moshe 700 vjecare dhe pozite gjeografike: N 41: 30‟10.01‟‟, E19:48‟09.01‟‟, H: 505m.

40

Pema ka fuqi te vogel, kurore kupore tip shkurri, trung i shkurter dhe qafe me perimeter 6.7ml.

Degeza me ndernyje te shkurtera (1.6). Gjethja ka forme eliptike-shtize, te drejta, gjatesi mesatare

(L=53.4), te gjera (l=15.5mm). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre ulli i hapur ne faqen e siperme

dhe e hirte ne anen e poshteme, Siperfaqja gjethore mesatare (S=523mm²). Kranthi ka gjatesi

mesatare (22), Numuri i luleve mesatar (13.4), renditur sipas Nigond (1: 8:4,4), Strukture i shkurter

dhe i rralle. Forme panicul. Fruti ka ngjyre te kuqe te veres. Forme cilindrike, simetrik. Peshe te

vogel, (1.1 g), Diameter te madh (D=14.7) dhe diameter transversal maksimal qendror (d=11.3).

Raport D/d (1.3). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe mesatare. (0.34g).

mesatarisht i gjate (D=11.3), diametri transversal maksimal qendror (d=6.8). Rap D/d (1.7). Raport

Pulp/Endokarp (2.2) . Forme elipsoidale, simetrik, me maje, siperfaqja e lemuar. Numuri i

brazdave te pakta (6.7).

Kapacitet rrenjezues shume i ulet, Koha e lulezimit 30/V). Autosteril. Abort vezori i larte. (28)

Periudha e pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Permbajtja ne vaj

e ulet (8%). I ndjeshem ndaj Cicloconium, Bractocera dhe Gleosporium . Rezistent ndaj te ftohtit

dhe thatesires.

OLIVASTER E ZEZE ELBASANI(Olea europaea L. Subsp. Oleaster Hoffmans & Link).Sin:ska

Varietet i vjeter me orgjine ne zonen e Elbasanit. Destinacion vaj. Popullate te vogel. I perhapur

brenda popullates se cv. Kryps Elbasani. Pema e koleksionuar per pershkrime morfologjike dhe

molekulare ka moshe aproksimativisht 900 vjecare dhe pozite gjeografike: N 41: 03‟13.01‟‟,

E19:56‟44.01‟‟, H: 83m.

Pema ka kurore me fuqi te madhe, dege dhe degeza te shtrira.

Ndernyje te shkurtera (1.3). Gjethja ka forme eliptike, te drejta, gjatesi mesatare (51.5), shume te

gjera (17.9mm). Raport L/l (2.9). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshile forte ne anen e

siperme dhe argjendi ne anen e poshteme, Siperfaqe gjethore te madhe (S=577mm²). Kranthi

eshte i gjate, (34). Numuri i luleve mesatarisht i madh (19), renditur sipas Nigond (1:11:7).

Strukture i gjate dhe i dendur. Forme panicul spiciform. Fruti ka ngjyre te zeze. Mesatar i gjate

(D=16.3) dhe diameter transversal maksimal qendror (d=10.9) Raport D/d (1.5). Forme oval,

41

Simetrik. Peshe te vogel, (1.06g). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe

shume te vogel. (0.24g), Diametri i madh (D=12.1) dhe diametri transversal maksimal qendror

(d=5.9). Rap D/d (2). Raporti Pulp/Endokarp (3.4). Forme elipsoidale, simetrik, me maje,

siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave fibrovaskulare (5.5).

OLIVASTRA E BERATIT(Olea europaea L. Subsp. oleasterHoffmans & Link).Sin:Ska

Varietet me orgjine ne zonen e Beratit. Eshte polenizues per KB. Destinacion vaj. Popullate te

vogel. I perhapur brenda popullates se cv. Kryps Berati. Pema e koleksionuar per studim ka moshe

aproksimativisht 200 vjecare dhe pozite gjeografike: N 40: 42‟04.01‟‟, E19:59‟47.01‟‟, H: 144m.

Pema ka fuqi te vogel, dege dhe degeza shume te dendura. Ndernyje te

shkurtera (1.2-1.4). Gjethja ka forme eliptike, te drejta, gjatesi mesatare (35), mesatarisht te gjera

gjera (11.7). Raport L/l (3). Nervatura gjatesore e rafshte, Ulli e forte ne anen e siperme

dhe argjendi ne anen e poshteme, Siperfaqe gjethore te madhe (S=234mm²). Kranthi eshte i gjate,

(30). Numuri i luleve mesatarisht i madh (22), renditur sipas Nigond (1:14:7). Strukture i gjate

dhe i dendur. Forme panicul spiciform. Fruti ka ngjyre te zeze. Mesatar i gjate (D=15,8) dhe

diameter transversal maksimal qendror (d=10.1) Raport D/d (1.5). Forme oval, Simetrik. Peshe te

vogel, (0.9g). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe shume te vogel.

(0.22g), Diametri i madh (D=13.2) dhe diametri transversal maksimal qendror (d=5.1). Rap D/d

(2.5). Raporti Pulp/Endokarp (3.3). Forme elipsoidale, simetrik, me maje, siperfaqja e lemuar.

Numuri i brazdave fibrovaskulare (5.5).

Kapacitet rrenjezues zero, Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori i larte (29). Periudha e

pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Permbajtja ne vaj e ulet

(7%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te

ftohtit dhe thatesires.

OLIVASTRA E VLORES Olea europaea L. Subsp. Oleaster Hoffmans &Link.. Sin:Ska

Varietet me orgjine ne zonen e Vlores. Destinacion vaj. Polenizues i mire.Ka popullate mesatare. I

perhapur ne zonen Vlores dhe Himares. Pema e koleksionuar ka moshe 500 vjecare dhe pozite

gjeografike: N 40: 35‟25.71‟‟, E19:29‟12.02‟‟, H: 37m.

42

Pema ka fuqi te vogel, dege dhe degeza shume te dendura. Ndernyje te shkurtera (1-1.2).

Gjethja ka forme eliptike, te drejta, gjatesi mesatare (43), mesatarisht te gjera gjera (6.3). Raport L/l

(6.9). Nervatura gjatesore e rafshte, Ulli e forte ne anen e siperme dhe argjendi ne anen e poshteme,

Siperfaqe gjethore te madhe (S=224mm²). Kranthi eshte i gjate, (30). Numuri i luleve

mesatarisht i madh (22), renditur sipas Nigond (1:14:7). Strukture i gjate dhe i dendur. Forme

panicul spiciform. Fruti ka ngjyre te zeze. Mesatar i gjate (D=15,8) dhe diameter transversal

maksimal qendror (d=9.7) Raport D/d (1.6). Forme oval, Simetrik. Peshe te vogel, (1.1g). Epikarp i

pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe te vogel. (0.3g), Diametri i madh (D=14.4)

dhe diametri transversal maksimal qendror (d=6.5). Rap D/d (2.2). Raporti Pulp/Endokarp (2.3).

Forme elipsoidale, simetrik, me maje, siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave fibrovaskulare (5.9).

Kapacitet rrenjezues zero, Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori i larte (28). Periudha e

pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Permbajtja ne vaj e ulet

(11%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te

ftohtit dhe thatesires.

OLIVASTER KOKER HOLLE ELBASANI(Olea europaea L. Subsp. Oleaster Hoffmans

&Link.Sin: ska

Varietet me orgjine ne zonen e Elbasanit. Destinacion vaj. Ka popullate te vogel, i perhapur ne zonen

ndermjet Elbasanit dhe Peqinit. Polenizues i mire per cv. Mizan dhe Kryps Elbasani. Pema e

koleksionuar ka moshe 600 vjecare dhe pozite gjeografike: N 41: 03‟13.01‟‟, E19:56‟44.01‟‟, H:

83m.

Pema ka fuqi mesatarisht te madhe, polikonike, dege dhe degeza te dendura, te shtrira ne drejtim

anesor dhe te varura. Ndernyje mesatarisht te gjata (2.7 cm). Gjethja forme eliptike, te drejta, gjatesi

mesatare (L=43), te ngushta (l=7.2). Raporti L/l (5.9). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshil i

forte ne anen e siperme dhe hiri ne anen e poshteme., Siperfaqe gjethore te vogel (S=213mm²).

43

Kranthi ka gjatesi mesatare, (21). Numuri i luleve i madh (17),renditur sipas Nigond (1:8:8),

Strukture i gjate dhe i dendur. Forme panicul. Fruti ngjyre te zeze. Pesha e vogel (1.1g). Forme

oval i gjate (D=19.3mm), diametri transversal maksimal qendror (d=8.2). Raport D/d (2.35).

Simetrik. Epikarp i pluhurizuar. Endokarpi ka peshe mesatare (0.29g). I gjate (D=17.2), diameter

transversal maksimal qendror (d=6). Rap. D/d (2,8). Raport P/E (2,8). Forme elipsoidale, simetrik,

Me maje,Siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (5.4).

Kapacitet rrenjezues shume i ulet, Koha e lulezimit 30/V). Autosteril.` Abort vezori i larte. (30)

Periudha e pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Permbajtja ne vaj

e ulet (8%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Bractocera oleae dhe Gleosporium olivarum. Rezistent

ndaj te ftohtit dhe thatesires.

ULLASTRA BRARI (Olea europaea L. Subsp.sylvestris Mill). Sin:ska

Varietet me orgjine ne Brar te Tiranes. Genotip i rralle dhe fenotip i ngjajshem me Olea europaea

ssp.sylvestris. Destinacion vaj. Popullate shume te vogel. I perhapur ne fshatin Brar dhe Tujan.

Pema e koleksionuar ka moshe 500 vjecare dhe pozite gjeografike gjeografike: N 41: 23‟46.25‟‟,

E19:52‟16.27‟‟, H: 344m.

Pema ka fuqi mesatare, qafe trungu 3.1m, kurore kupore tip shkurr, dege dhe degeza te rralla.

Ndernyje te shkurtera (1.8cm). Gjethja forme eliptike, te drejta, gjatesi mesatare (L=49.3), te

ngushta (l=8.4). Raport L/l (5.9). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre jeshil e zbehte ne anen e

siperme dhe e hiri ne anen tjeter, Siperfaqja gjethore mesatare (S=311mm²). Kranthi i gjate, (26).

Numuri i luleve i madh, (19), renditur sipas Nigond (1:9:9). Strukture i gjate dhe i dendur. Forme

panicul. Fruti ngjyre te kuqe vere. Forme cilindrike, i gjate (D=16.4mm). dhe i ngushte (d=10.1).

Raport (D/d (1.6). Simetrik. Peshe te vogel (0.98g). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te pakta.

Endokarpi ka peshe te vogel. (0.23g) i gjate (D=12.2mm), i gjere (d=5.6mm) Rap. D/d (2.2).

Forme elipsoidale, simetrik, me maje, siperfaqja e lemuar. Numuri i brazdave mesatare (5.3).

Raporti Pulp/Endokarp (4.2)

Kapacitet rrenjezues i ulet, Koha e lulezimit 30/V). Autosteril. Abort vezori i larte (33). Periudha e

pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e madhe. Permbajtja ne vaj e ulet

(6%). I ndjeshem ndaj Cycloconium, Bractocera dhe `Gleosporium. Rezistent ndaj te ftohtit.

ULLIRI I KALASE Olea europaea L. Subsp.sativa). Sin: ska

Kultivar i zbuluar ne vitin 1983 prej Institutit te kerkimeve te Ullirit. Ka orgjinen ne zonen e Vlores.

Ka popullate te vogel. Destinacion te dyfishte. Pema e koleksionuar per pershkrim morfologjik dhe

molekular ka moshe rreth 150 vjecare dhe pozite gjeografike: N 40: 24‟55.01‟‟, E19:28‟54.01‟‟, H:

28m.

44

Pema ka fuqi mesatare, kurore tip shkurr, me disa trungje te shkurter, dege dhe degeza te dendura.

Ndernyje me gjatesi mesatare (2.2cm). Gjethja ka forme eliptike-shtize, e rafshte, siperfaqe te

vogel, shume te gjata (L=67), dhe shume te ngushta (l=7,8). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre

jeshile e hirte ne faqen e siperme dhe argjendi-hiri ne faqen e poshteme. Raport L/l . (8.5).

Siperfaqja gjethore mesatare (313mm²). Kranthi ka gjatesi mesatare (17mm), Numuri i luleve i

ulet (13), sipas Nigond (1:8:4), strukture kompakt dhe i shkurter, Forme panicul espiciform. Fruti ka

ngjyre te kuq vere. Forme lehtesisht sferik, Simetrik. Peshe mesatar (4.4g), i gjate (D=25.6),

diametri transversal maksimal qendror (d=24.2) Rap. D/d (1.05). Epikarp i pluhurizuar me lenticele

mesatare. Endokarpi ka peshe mesatare (0.48 g). Rap Pulp/Endokarp (8.0) mesatar (D=11.9), dhe

diametri transversal maksimal qendror (d=7.7). Ka forme oval, simetrik, me maje, siperfaqja e

rrudhur. numuri i brazdave mesatar (7.8.).

Kapacitet rrenjezues i ulet, Koha e lulezimit 20/V). Autosteril, Abort vezori i madh (26). Periudha e

pjekjes e vone. Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futja ne prodhim pas

mbjelljes mesatarisht e voneshme. Permbajtja ne vaj mesatare (22%). Shume i ndjeshem ndaj

Cycloconium. Tolerant ndaj Pseudomonas. I ndjeshem ndaj Bractocera oleae dhe Gleosporium

olivarum. Rezistent ndaj thatesires.

ULLI I ZI SHKODER(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet me orgjine ne zonen e Gruemires te Malsise se Madhe. Perdorim per vaj. Ka popullate

shume te vogel. I perhapur ne menyre sporadike Shkoder-Malsi e madhe. Pema e studimit me

moshe 600 vjecare dhe karakteristika gjeografike: N 42: 10‟32.01‟‟, E19:30‟33.01‟‟, H: 101m.

Pema ka fuqi mesatare, kurore mesatare, Dege skeletore ne kende te gjera, dege veshese dhe degeza

te dendura. Ndernyje ka gjatesi mesatare (2.9cm). Gjethja: forme eliptike, e rafshte, me gjatesi

mesatare (L=55.7), dhe gjeresi mesatare (l=12.3). Raport L/l (4.5). Nervatura gjatesore e rafshte,

Ngjyre jeshile e forte ne faqen e siperme dhe argjend-hiri ne anen e poshteme. Siperfaqe mesatare

(393mm²). Kranthi eshte i shkurter, (17) Numuri i luleve i vogel (11), renditur sipas Nigond

45

(1:6:4). Strukture kompakt dhe i shkurter, Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze. Forme vezak,

Simetrik. Peshe mesatare (2.37g), i gjate (D=19.7), i gjere (d=13.6) Rap. D/d (1.4). Epikarp i

pluhurizuar dhe lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe mesatare (0.37 g). I gjate (D=14.9), i gjere

(d=6.7). Raport D/d (2.2). Rap Pulp/Endokarp (5.4). Forme eliptike, simetrik, me maje, Siperfaqja

te rrudhur. Numuri i brazdave mesatare (6).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 30/V). Autosteril. Abort vezori i larte (34). Periudha

e pjekjes hereshme (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futja ne

prodhim e hershme. Lehtesisht konstant. 20% vaj. Rezistent ndaj Cycloconium, Tolerant ndaj

Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera dhe Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit.

ULLIRI I KUQ (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska Varietet me orgjine prej zones se Durresit. Destinacion per vaj. Popullate mesatare. I perhapur ne

Durres, Tirane dhe Kruje. Pershkrimi morfologjik dhe molekular eshte realizuar ne nje peme me

moshe te vjeter, (400 vjet), dhe pozite gjeografike: N 41: 21‟07.00‟‟, E19:36’37.01‟‟, H:57m.

Pema ka fuqi mesatare. Kurore voluminoze perbere nga dege dhe degeza mesatarisht te rralla.

Ndernyja me gjatesi mesatare, (2.7cm). Gjethja ka forme eliptike, e rafshte, gjatesi mesatare

(L=51.1), gjersia eshte mesatare (l=14,7). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre e faqes se siperme

jeshile hapur, faqja e poshteme hiri. Raport L/l (3.4). Siperfaqe mesatare (511mm²). Kranthi ka

dimension mesatar (L=24). Numuri i luleve i ulet (9.6), renditur sipas Nigond: (1:5,3:3,3), eshte

kompakt dhe i shkurter. Forme panikul. Fruti ka ngjyre kuqe-violet te epikarpit dhe pulpes, forme

vezake, simetrik, Peshe te vogel (2.1 g). Gjatesia (D=18.1): Diametric transversal maksimal qendror

(d=12.4). Raport D/d (1.4) Endokarpi i vogel- mesatar ( 0.35g), Diametri i madh (D=11.4),

diametri transversal maksimal (d=6.2). Raport D/d (1.8). Forme eliptike, i zgjatur. simetrik, me

maje, Baze te ngushte. Siperfaqe e lemuar, Numur i brazdave fibroze te pakta (6). Raport

Pulp/Endokarp (5.1). Kapaciteti rrenjezues i larte (77). Koha e lulezimit mesatare (22/V).

Autofertil, Abort vezori (12%). Periudhe pjekje e vonet (Dimer). Pjekje e shkallezuar. Forca e

lidhjes se bishtit mesatare . Futja mesatarisht e hersheme ne prodhim. Pjellori mesatare, Prodhim

kostant, Permbajtja ne vaj mesatare (22%). Rezistent ndaj Cycloconium dhe ndaj Pseudomonas. I

ndjeshem ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit. Rezistent ndaj thatesires.

46

ULLIRI I KUQ I DAMSIT (Olea europaea L. Subsp sativa). Sin:ska

Varietet tetraploid, me orgjine ne zonen e Fratarit (Dams), te Mallakastres. Destinacion vaj.

Popullate te vogel. I perhapur ne Mallakaster dhe Tepelene. Pema e studimit eshte me moshe 250

vjecare dhe pozite gjeografike: N 40: 30‟ 38.00‟‟, E19: 48’60.01‟‟, H:348

Pema eshte e fuqishme. Kurore voluminoze, dege te rralla dhe degeza te rralla por te fuqishme.

Ndernyja shume te gjata (5-6cm). Kurora ngjan si peme pyjore. Gjethja ka forme eliptike, e rafshte,

gjatesi mesatare (L=55.6, gjersia eshte mesatare (l=21,4). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre e

faqes se siperme ulli i mbyllur, faqja e poshteme jeshi-hiri. Raport L/l (2.6). Siperfaqe mesatare

(609mm²). Kranthi ka dimension te vogel (L=17). Numuri i luleve i ulet (7), renditur sipas

Nigond: (1:5:1), eshte kompakt dhe i shkurter. Forme panikul. Fruti ka ngjyre kuqe-vere te

epikarpit dhe pulpes, forme sferike, simetrik, Peshe te vogel (2.6 g). Gjatesia (D=17.6): Diametric

transversal maksimal qendror (d=16.8). Raport D/d (1.04) Endokarpi i vogel- mesatar ( 0.38g),

Diametri i madh (D=10.2), diametri transversal maksimal (d=7.4). Raport D/d (1.4). Forme

eliptike, simetrik, pa maje, Baze te gjere. Siperfaqe e ashper, Numur i brazdave fibroze mesatare

(7.2). Raport Pulp/Endokarp (5.8). Kapaciteti rrenjezues mesatar (49). Koha e lulezimit mesatare

(20/V). Autosteril, Abort vezori (48%). Periudhe pjekje e vonet. Pjekje e shkallezuar. Forca e lidhjes

se bishtit mesatare . Futja e voneshme prodhim. Pjellori e ulet (varietet pa rentabilitet ekonomik),

Prodhim periodik, Permbajtja ne vaj mesatare (20%). Rezistent ndaj Cycloconium , Pseudomonas,

dhe Bractocera oleae. Rezistent ndaj thatesires.

ULLI KÇARRI (Olea europaea L. Subsp sativa).Sin: ska Varietet me orgjine ne zonen e Malsise e madhe. Destinacion te dyfishte. Popullate te vogel. I

perhapur ne Malsi te madhe. Me shume interes per perhapje. Pema e zgjedhur per pershkrim

morfologjik dhe molekular ka moshe aproksimativisht 700 vjet dhe pozite gjeografike: N 42: 11‟32.44‟‟, E19:31’09.16‟‟, H:188m.

47

Pema me fuqi te madhe. Kurore konike. Trungu me shume korde dhe zgavra, rigjenerim II ose III.

Dege dhe degeza te dendura, ndernyje me gjatesi mesatare, (3-3.3cm). Gjethja ka forme eliptike,

epinastike, gjatesi mesatare (L=49.8), gjersia eshte mesatare (l=11.5). Nervatura gjatesore e rafshte,

Ngjyre e faqes se siperme jeshile-gri, ne faqen e poshteme ngjyre argjend. Raport L/l (4.3).

Siperfaqja mesatare (420mm²). Kranthi eshte i gjate (L=27). Numuri i luleve i ulet (13), renditur

sipas Nigond: (1:8:4), eshte i rralle dhe i gjate. Forme veshuli.

Fruti ka ngjyre kuqe-uthulle te epikarpit, pulpa ngjyre e bardhe roze, forme vezake, simetrik, Peshe

mesatare (2.9g). Gjatesia mesatar (D=21.4): Diametric transversal maksimal, qendror i madh

(d=15.2). Raport D/d (1.4) Endokarpi mesatar ( 0.42g), Diametri i madh (D=13.2), diametri

transversal maksimal qendror (d=7). Raport D/d (1.8). Forme eliptike, simetrik, pa maje, baze te

ngushte. Siperfaqe mesatarisht e lemuar, Numur brazda fibroze te pakta (6.2). Raport

Pulp/Endokarp (5.9). Kapaciteti rrenjezues i larte (73). Koha e lulezimit mesatare, (25/V).

Autofertil, Abort vezori (11%). Periudhe pjekje e vonet (Dimer). Pjekje e shkallezuar. Forca e

lidhjes se bishtit mesatare . Futja e hersheme ne prodhim. Pjellori e larte, Prodhim kostant,

Permbajtja ne vaj mesatare (21%). Shume rezistent ndaj Cycloconium dhe Pseudomonas Sevastonoi.

I ndjeshem ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit. Rezistent ndaj thatesires.

ULLIRI i ZI I TIRANES(Olea europaea L. Subsp sativa).Sin: ska

Varietetme orgjine te vjeter prej Tiranes. Destinacion vaj. Popullate te madhe. I perhapur ne teritorin

e Tiranes, Durresit dhe Krujes. Pershkrimi morfologjik dhe molekular u krye ne nje peme rreth

2500 vjecare, me pozite gjeografike: N 41: 20‟08.01‟‟, E19:53‟00.01‟‟, H:255m.

Pema shume e fuqishme, disa trungje (R-II) mbi qafen e trungut me perimeter 30 m. Kurore

voluminoze, gjysem e varur, dege dhe degeza te dendura. Ndernyjet (3.1cm). Gjethja ka forme

eliptike, e rafshte, gjatesi mesatare (L=53.6), te gjera (l=11.7). Nervatura gjatesore e rafshte, Ngjyre

48

jeshile e forte ne faqen e siperme dhe argjend-hiri ne faqen e poshteme. Raport L/l (4.5). Siperfaqja

gjethore mesatare (377mm²). Lulezimi eshte i bollshem, kryhet (25/V -10/VI). Kranthi ka gjatesi

mesatare (24.4), Numuri i luleve ne kranth mesatar-ulet (11-13), Pozicionuar (1:9:3), strukture

kompakt dhe i shkurter, Forme panicul. Fruti ka ngjyre te zeze. Forme vezak, simetrik. Pesha

eshte mesatare (2.41g), i gjate (D=20.3), dhe i gjere (d=13.8), diametri transversal maksimal,

qendror. Raport (D/d=1.5). Epikarp i pluhurizuar me lenticele te pakta. Endokarpi ka peshe

mesatare-madhe (0.38 g). I gjate (D= 15.2mm) , diametri transversal maksimal qendror (d=6.9mm),

Raport (D/d=2.2). Forme vezake, simetrik, perfundon me maje, Siperfaqja e rrudhur. Numuri i

brazdave fibrovaskulare (7.6). Kapacitet rrenjezues mesatar, Fillimi i lulezimit 25/V. Autosteril,

Abort vezori i madh (32%). Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e

lidhjes se bishtit e dobet. Futet heret ne prodhim pas mbjelljes. Ka prodhim mesatarisht Periodik.

20% vaj. Mesatarisht rezistent ndaj Cycloconium oleaginum , Tolerant ndaj Pseudomonas

Sevastonoi, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae, ndjeshem ndaj Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj

te ftohtit, ndaj thatesires dhe gelqeres.

ULLI I ZI I DURRSIT(Olea europaea L. Subsp sativa). Sin: Ska.

Varietet me orgjine ne zonen e Durrsit. Destinacion per vaj. Popullate te vogel dhe i perhapur ne

Durres dhe Kavaje. Pema e analizuar eshte koleksionuar me moshe mbi 2000 vjet dhe pozite

gjeografike: N 41: 21‟07.01‟‟, E19:36‟48.00‟‟, H:81m.

Pema e fuqishme, trungu i gjere me perimeter 17m, kurore polikonike, gjysem te varur, dege dhe

degeza te dendura. Ndernyje mesatare (2-3cm). Gjethja forme eliptike, e rafshte, mesatare e gjate

(L=55.7), e gjere (l=12.3). Nervatura gjatesore e rafsht, Ngjyre jeshile e forte ne faqen e siperme

dhe argjend ne anen e poshteme. Raport L/l . (4.5). Siperfaqja gjethore mesatare (393mm²).

Kranthi i shkurter (21mm), Numuri i luleve i ulet (13.6), pozicionuar (1:5:7.6). Strukture

kompakt dhe i shkurter, Forme panicul. Fruti ngjyre te zeze dhe pulpa ngjyre te zeze. Forme

vezak, Simetrik. Peshe mesatar (2.37g), i gjate (D=19.7), i gjere (d=13.6) Rap. D/d (1.4). Epikarp i

pluhurizuar pajisur me lenticele. Endokarpi ka peshe mesatare (0.37 g). Diametri (D=14,9),

diametri (d=6,7) Raporti D/d (2,2) Rap Pulp/Endokarp (5.4) Forme eliptike, simetrik, Me

maje,Siperfaqja e rrudhur. Numuri i brazdave mesatare (7.5).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori i madh (33%).

Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e dobet. Futja

e hershme ne prodhim, lehtesisht konstant. Permbajtja ne vaj mesatare (20%). I ndjeshem ndaj

Cycloconium, Tolerant ndaj Pseudomonas, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae, indjeshem ndaj

Gleosporium olivarum. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires.

49

ULLASTRA GJONATA (Olea europaea L. Subsp.sylvestris Mill). Sin:ska

Varietet i eger me orgjine ne zonen e Vlores. Pa vlera perdorimi. Popullate te vogel dhe i perhapur

ne Vlore dhe Sarande. Pema e analizuar eshte koleksionuar me moshe shekullore 250 vjecare dhe

pozite gjeografike: N 40: 20‟24.01‟‟, E19:36‟20.00‟‟, H:308m.

Pema e dobet, disa trungje qe dalin prej qafes se rrenjes. kurore tip shkurri pyjor. dege dhe degeza te

rralla. Ndernyje te shkurtera (1-1.2cm). Gjethja forme eliptike, e rafshte, e shkurter (L=22.8), e

gjere (l=12.1). Nervatura gjatesore e rafsht, Ngjyre jeshile e forte ne faqen e siperme dhe argjend

ne anen e poshteme. Raport L/l . (1.8). Siperfaqja gjethore mesatare (188mm²). Kranthi i

shkurter (15mm), Numuri i luleve i ulet (6), pozicionuar (1:5:0). Strukture i rralle dhe i shkurter,

Forme panicul. Fruti ngjyre te zeze dhe pulpa ngjyre te zeze. Forme sferik, Simetrik. Peshe

mesatar (0.39g), i gjate (D=11.1), i gjere (d=10.2) Rap. D/d (1.1). Epikarp i pluhurizuar pa lenticele.

Endokarpi ka peshe mesatare (0.1 g). Diametri (D=18.5), diametri (d=5,7) Raporti D/d (1,5) Rap

Pulp/Endokarp (2.9) Forme ovale, simetrik, Me maje,Siperfaqja e rrudhur. Numuri i brazdave

mesatare (5).

Kapacitet rrenjezues mesatar, Koha e lulezimit 25/V). Autosteril. Abort vezori i madh (37%).

Periudha e pjekjes mesatare (vjeshte). Pjekja e njekoheshme, Forca e lidhjes se bishtit e forte.

Permbajtja ne vaj mesatare (5%). Rezistent ndaj Cycloconium dhe Pseudomonas. Rezistent ndaj

Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit dhe thatesires.

UNAFKA(Olea europaea L. Subsp sativa).Sin: ska Varietet me orgjine ne zonen e Beratit. Destinacion vaj. Popullate te vogel. Shperndarje homogjene

ne popullaten e cv. Kryps Berati per te cilin eshte polenizues i mire. Pema e zgjedhur per pershkrim

morfologjik dhe molekular ka moshe 400 vjet dhe pozite gjeografike:N 40: 41‟38.01‟‟,

E20:00‟22.01‟‟, H:152m.

50

Pema eshte mesatarisht e fuqishme, kurore polikonike, dege dhe degeza te shumta. Ndernyje te

shkurtera (1.5-2,1cm). Gjethja forme eliptike-shtize, e rafshte, gjatesi te shkurter (36) dhe te

ngushta (8). Nervatura gjatesore e rafshte. ngjyre jeshil i forte ne anen e siperme dhe hiri ne anen e

poshteme. Raporti L/l: (4.5). Siperfaqe vogel (211mm²). Kranthi ka gjatesi mesatare (26-28).

Numuri i luleve ne kranth mesatar (15), te pozicionuar (1:9:5). Strukture mesatarisht i gjate dhe

kompakt. Forme panicul. Fruti i zi-violet, forme ovale, lehtesisht simetrik, Pesha (1.69g), Epikarp

i pluhurizuar me lenticelle te shumta. Gjatesia mesatare (D=16.3), Diametri transversal maksimal,

qendror (12.7) Rap.D/d (1.3). Rap.Pulp/Endokarp (3.3). Endokarpi ka peshe mesatare (0.39g).

forme vezake, lehtesisht simetrik, siperfaqja e ashper, Numuri i brazdave mesatare (6.4). Kapaciteti

rrenjezues i ulet, Koha e lulezimit e hershme, autosteril, Aborti i vezorit i larte (28%). Pjekja

mesatarisht e hershme, e shkallezuar. Forca e lidhjes se bishtit mesatare. Futet ne prodhim

mesatarisht vone. 15%vaj. Rezistent ndaj Cycloconium, Bractocera, dhe Gleosporium olivarum.

Rezistent ndaj te ftohtit. Rezistent ndaj thatesires. Rezistent ndaj gelqeres.

VAJS BRARI (Olea europaea L. Subsp sativa).Sin: Vajs

Varietet i zbuluar ne popullatene e BT. Ndryshon ne kalibrin e frutit, endokarpit, formen dhe

simetrine. Destinacion per vaj. Ka popullate te vogel. I perhapur ne Brar dhe Tujan. Vleresimet

morfologjike dhe molekulare ne nje peme me moshe rreth 1300 vjeç me pozite gjeografike: N 41: 23‟08.00‟‟, E19:52‟25.01‟‟, H:348m.

Pema me fuqi mesatare. Qafe trungu zgavroz me perimeter 18 m. Dege ne kende te gjera, degeza

veshese te dendura, te varura. Ndernyje te shkurtera deri mesatare (2.4-3 cm). Gjethja ka forme

eliptike. gjatesi e shkurter (47 mm), Gjersia e ngushte 9mm. Raport L/l (5.2). Nervatura gjatesore

e rafshte. Jeshil i forte ne faqen e siperme. E argjend-hiri ne faqen e poshteme. Kranthi i shkurter

(19mm),. Lule/kranth i ulet (9), renditur sipas Nigond (1:6:2). strukture kompakt i shkurter. Forme

vile e çregullt. Fruti; epikarp me ngjyre kuqe te veres, tul te bardhe. Forme oval, asimetrik.

Pesha; mesatare 2.55gr, Gjatesia (D=19.1mm): Diametri transversal maksimal apikal (d=13 mm):

51

Epikarp i pluhurizuar me lenticele te shumta. Raport (D/d=1.5), Endokarpi mesatar (0.38g), Forma

eliptike e zgjatur. Gjatesia (D=13.5mm), diametri transversal maksimal apikal (d=6.2mm), Raport

(D/d=2.1), Raport Pulp/Endokarp (P/E=5.7). Lehtesisht asimetrik. Forma e bazes e ngushte.

Siperfaqe e lemuar, Numuri brazdave fibroze te pakta (5.2) Kapaciteti rrenjezues i larte. Koha e

lulezimit 25-30/V. Pjeserisht-autofertil, Aborti vezorit mesatar (17%), Pjekje e vonet (dhjetor). e

shkallezuar. Forca e lidhjes se frutit mesatare. Futet ne prodhim mesatarisht heret. Ka prodhim

periodik. Permbajtja ne vaj e larte (26%). I ndjeshem ndaj Cycloconium oleaginum. Rezistent ndaj

Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit. Rezistent ndaj thatesires.

VAJS PEQINI (Olea europaea L. Subsp sativa).Sin: ska

Varietet me orgjine ne zonen e Peqinit. Rjedh nga popullata e cv.Mixan me te cilin ka ndryshime

genotipike. Destinacion per vaj. Ka popullate te vogel. Pershkrimi eshte realizuar ne nje peme me

moshe aproksimativisht 800 vjeç dhe pozite gjeografike: N 41: 03‟11.01‟‟, E19:49’42.01‟‟, H:68m.

Pema ka fuqi mesatare-vogel, kurore me dege ne kend te hapur, dege dhe degeza te shumta, te

dendura dhe te varura. Ndernyje te shkurtera (1.4-1.8cm). Gjethja ka forme eliptike me

perkulshmeri ne dy anet laterale. Gjatesia eshte e shkurter (L=38), dhe te ngushta (8), Raport L/l

(4.7). Nervature te rrafshte. Ngjyre jeshile e forte ne faqen e siperme dhe argjend-hiri ne anen e

poshteme. Ka siperfaqe gjethore te vogel (258mm²). Kranthi eshte i shkurter (L=16.4). Numuri i

luleve i ulet (11), sipas Nigond (1:6:2). Strukture kompakt, i shkurter. Forme panikul. Fruti ka

ngjyre te kuqe te veres, ne te zeze. Forme oval, lehtesishte simetrik. Pesha eshte mesatare (2.84 g),

mesataisht i gjate (D=23.2): Diametri transversal maksimal, qendror (16). Raport D/d (1.45),

Raport Pulp/Endokarp (5.6). Epikarp i pluhurizuar. Endokarp me peshe mesatare (0.43g). Forme

eliptik i zgjatur, lehtesisht asimetrik, Pozicion i diametrit transversal maksimal apical. Diametri i

madh (D=13.7) diametri transversal maksimal (d=6.5), Raport D/d (2.1). Siperfaqja e endokarpit e

lemuar. Numuri i brazdave fibroze te plota, mesatare (6.7). Kapacitet rrenjezues i larte (81). Koha e

lulezimit mesatare (15-25/V), Autofertil, Abort vezori i ulet (9%). Periudhe pjekje e vonet (Dimer).

Pjekja e shkallezuar. Force e lidhjes se frutit e dobet. Futet heret ne prodhim pas mbjelljes. Pjellori

mesatare. Prodhim periodic, Permbajtja ne vaj e larte (26%). i ndjeshem ndaj Cycloconium,

Rezistent ndaj Pseudomonas Sevastonoi, i ndjeshem ndaj Bractocera oleae. Rezistent ndaj te ftohtit

dhe ndaj thatesires.

52

Perfundime

Perdorimi i metodave statistikore per analizat morfologjike kane shfrytezuar tiparet

fenotipike, te cilat u realizuan me vezhgime e studime te bimes, karakteristika sasiore dhe

cilesore, matur dhe vleresuar gjate gjithe vegjetacionit te pemes. Por karakteristikat

fenotipike duke qene te ndikueshem nga kushtet e mjedisit, aksesionet jane vleresuar me tej

me marker molekulare per te dhene mundesine te studiojme te gjithe gjenomen ne mungese te

fenotipit dhe ne korrelacion me karakteristikat morfologjike. Analizat gjenotipikete

krahasuara me analizat morfologjike, kane dhene informacion me te plote dhe te besueshem

qe ka ndihmuar identifikimin dhe certifikimin e kultivareve autokton.

Analizuar mbi perberesit kryesor (Principal Component Analysis) dhe (Cluster average

linkage method), qe kane marre ne considerate karakteristikat biometrike te frutit,

endokarpit, kane percaktuar lidhjet me te forta dhe me te dobta ne raport me njeri tjetrin dhe

mbizoteruesit kryesor morfologjik. Ne kete kendveshtrim nga 49 tregues te modeluar dhe te

analizuar ne PCA jane identifikuar 11 komponent kryesor te cilet spjegojne me shume se

79.8% te ndryshueshmerise se pergjitheshme (figura-1).

Figura-1. Principal Component Analysis of the pairwise difference matrix of qualitative (a)

and quantitative (b) fof „Albanian‟ cultivars.

Principal Components / Factor Analysis

Number PC Eigenvalue Percent Percent Cum Percent

1 8.7683 54.802 54.802

2 2.2893 14.308 69.110

3 1.7228

Eigenvectors

10.768 79.878

Characters PF

X 0.49040

Y -0.07594

Z -0.11224

PP 0.42577 -0.08268 -0.12185 P/E 0.26023 -0.06383 -0.29992 DF 0.22382 0.36655 -0.04760 dF 0.31881 -0.09205 -0.10701 DE 0.24282 0.34113 0.17208 dE 0.25947 -0.15831 0.00167

FD/d -0.10170 0.47858 0.16669 ED/d 0.03018 0.55308 0.19692

V 0.19548 0.07636 0.44461 bL 0.25200 -0.31760 0.21781 LL 0.28501 0.39939 -0.14396 lL 0.13957 -0.28951 0.53337

LL/l 0.16984 0.39153 -0.19527 LS 0.75647 -0.13212 -0.00080 PE 0.12001 -0.01249 0.32118

Analiza e identitetit mbi marker morfologjik (karaktere stabel), nepermjet analizes

Dendrogram by clustering analysis e bazuar ne distancen pairwise comparisons te

karaktereve sasior ndermjet genotipeve autokton Shqipetar (Figura-2), ka mundur te gjeje

shkallen e afersise gjenetike ndermjet tyre dhe ka sistemuar konfuzionin varietal. Analiza me

grupe ka sistemuar genotipet e analizuara ne dy grupe dhe pese nen grupe. Kjo do te thote se

genotipet e analizuara per morfologjine rjedhin nga disa genotipe baze. Keto genotype ne

53

rjedhe te koherave kane pesuar modifikime fenotipike dhe gjenotipike dhe kane krijuar

diversitet te madh.

Nga ana tjeter, prezenca e ullastrave dhe olivastrave deshmon gjithashtu se domestikimi i

ullirit te bute (kultivuar) ne shume raste rjedh edhe prej kultivimit dhe permiresimit te

oleastrave ne disa vatra zhvillimi sidomos ne Tirane dhe ne Vlore.

Fig-2. Dendrogram Hierarchical clustering for analysis of the similarity of the genotypes based on

distance computed from pairwise comparisons of quantitative characters between individuals of

sativa, oleaster and sylvestris cultivar.

(i)Ne kendveshtrimin morfologjik nga 49 tregues te modeluar dhe analizuar ne PCA jane

identifikuar 11 komponent kryesor te cilet spjegojne me shume se 79.8% te

ndryshueshmerise se pergjitheshme Ne pergjithesi, genotipet jane pozicionuar ne dy grupe te

rendesishme dhe 5 nengrupe, me nivel ngjajshmerie te pergjitheshme 34.5%

54

(ii)Nga analiza e 40 kultivareve te ullirit shqipetar, me markere SSR dhe AFLP rezultuan

vetem 5 raste te sinonimeve perfekte, qe bazon hipotezen e ekzistences se diversitetit te larte

ne varietetet e ullirit ne Shqiperi.

(iii)Kultivaret ne studim kane koeficient shume te ulet ngjashmerie ndermjet tyre, Niveli i

ngjashmerise ndermjet kultivareve ne studim me marker molekular eshte rreth 42 %, ku me

distanti nga te gjithe kultivaret ne studim eshte kultivari Bllanica. Ndersa persa i perket

analizave morfologjike niveli mesatar i ngjashmerise eshte 34.5% dhe ndersa me distant

eshte cv.kryps kuci ne grupin e Krypesve dhe Micka dhe Bllanic ne varitetet e vajit.

Nga analiza SSR edhe nga ajo AFLP klonet e e studiuara nuk paraqiten strukture te njejte

gjenetike.

---------------------------------------------------------------- Tirane 11 Nentor 2012

Bashkangjitur annex ndodhen :

Klasifikimi ne baze te tipareve sasiore : Kalibri i frutit, endokarpit, dhe gjethja.

Klasifikimi i resurseve ne baze te vend orgjines

Emertimi i resurseve te eksploruar ne teritorin e vendit

Karakteristikat kryesore te genotipeve me te vjeter te ullirit ne Shqiperi

Analiza e diversitetit gjenetik, koeficienti i diversitetit dhe indikatoret e pasurise gjenetike.

55

Litterattura e perdorur

A Jimenez, M UCEDA. 2005: Characterisation of virgin olive oil of Italian olive cultivars:

„Frantoio‟ and „Leccino‟, grown in Andalusia. Food Chem 89: 387–391 AA.VV. (1997) – Metodologia per la descrizione delle varieta di olivo. Progetto RESGEN 96/9, COI – CE

(documento COI).

Baldini, E. and Scaramuzzi, F. 1955. Ulteriori indagini sulla validità del metodo bio-

statistico nella descrizione e classificazione delle cultivar di olivo. Ann. Sper. Agr. 9:171-

186.

Baldoni, L. Tosti, N. Ricciolini, C. Belaj, A. Arcioni, S. Pannelli, G. Germana, A.

Mulas, A., and Porceddu, A. 2006: “Genetic Structure of Wild and Cultivated Olives in the

Central Mediterranean Basin,” Annals of Botany, Vol. 98, No. 5, pp. 935-942. Bartolini, G. 2006. Olive germoplasm cultivars and world-wide collections FAO

Belaj A., Zlatko S., Ismaili H., Panajoti Dh., Rallo L.,2003: RAPD genetic diversity of

Albanian olive germoplasm and its relationships with other Mediterranean countries.

Euphytica 130. 387-395, 2003

Bottari, V. Spina, P. 1952. Le varietà di olivo coltivate in Sicilia. Ann. Sper. Agr.7:937-

1004. CANTINI., CIMATO A., SANI G., (2000) – Multivariate analysis of the Toscan Olive Germoplasm.

Proc. 4 th. International Symposium on Olive Growing (Valenzano BA, 25-30 september), Acta

Horticulturae, 586: 101-104.

CANTINI C., CIMATO A., SANI G. (1999) – Morphological Evaluation of olive Germoplasm

present in Tuscany Region. Euphytyca, 109: 173-181.

CABALLERO J.M., Eguren J., 1986 Agonomic characteristics of a world collection of olive

cultivars. Olea 17: 77-83.

CIMATO A., 1997. Il germoplasma dell‟olivo in Toscana. CNR. A.R.S.I.A. Firenze, Italy.

CIMATO A., CANTINI C., SANI G., ROMANI A. (2000) Vecchi genotipi di olivo per una moderna

olivicoltura. Olivo e olio: germoplasma, marketing, salute. ARSIA-REGIONE TOSCANA, pp 1-95.

Damigella, P. 1960. Variabilità dei caratteri biometrici dell'olivo e impiego delle funzioni

discriminanti. La Riv. Scientifica 4:522-530.

Diva-Gis. 2008: Diva-Gis (Bioclim/Domain) Modeling method 2008 IPGRI. FAO.

EUROPEAN UNION COMMISION.1991: Characteristics of olive oil and olive pomace

and their analytical methods. Regulation EEC 2568/91 and latter modifications. Official J.

Euro. Communities L248, 1-82.

FREZZOTI G., 1930. L‟olivicoltura e l‟oleificio in Albania. Oleum. 28 Febbraio 1930-VIII.

Koppen, W. 1923. Die Klimate der Erde. De Gruyter. pp. 83-123

TRIGUI A., 1995 La rechershe sur l‟amelioration genetique de l‟olivier par croisement dirige

mene dans le quadre de project du COI. P.123-132 Atti del covegno L‟Olivicoltura

Mediterranea. Rende 26-28 gennaio 1995.

Forbes, H. and Foxhall, L. 1978. The queen of all trees. Preliminary notes on the

archaeology of the olive. Expedition, 21: 37-47. SAS. 2008: SAS users guide; SAS/STAT, version 2008. SAS Institute Inc., Cary, N.C.

Velitzelos, E. and Velitzelos, D. 2005. Geohistorical evidence on the evolution of plants in

the Aegean Sea. In Biodiversity and natural heritage in the Aegean, Eds., Karamanos, A.J.

and C.A. Thanos. The Agricultural University of Athens, pp: 133-148.